Szymon Hołownia - Kościół dla średnio zaawansowanych.pdf

7/25/2019 Szymon Hoownia - Koci dla rednio zaawansowanych.pdf

1/335

[SZYMON HOOWNIA]

KOCIDLAREDNIO

ZAAWANSOWANYC

1


2/335

H

WYDAWNICTWO ZNAK | KRAKW 2010

2


3/335

Projekt okadki i opracowanie graficzne

Vavoq (Wojciech Wawoczny)

Fotografie na 1 stronie okadki

Stephen Patterson/www.istockphoto.com

Dan Wilton/www.istockphoto.com

Guillermo Lobo/www.istockphoto.com

Eveline Kooijman/www.istockphoto.com

Fotografia autora na skrzydeku

Albert Zawada/Agencja Gazeta

Opieka redakcyjna

Elbieta Kot

Weryfikacja merytoryczna

dr Elbieta Wiater

Korekta

Katarzyna OnderkaMagorzata Podzik/ d2d.pl

amanie

Piotr Poniedziaek

3


4/335

Copyright Szymon Hoownia

ISBN 978-83-240-1291-6

Ksiki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Spoeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Krakw, ul.

Kociuszki 37

Dzia sprzeday: tel. (012) 61 99 569, e-mail:

[email protected]

4


5/335

Spis treci

Spis treci..................................................................................

PODZIKOWANIA......................................................................

WSTP DO WYDANIA PIERWSZEGO..........................................

WSTP DO WYDANIA DRUGIEGO..............................................

[ANIOEK AUTOMATYCZNY] .................................................

[ANTYFONA] ..........................................................................

[APOKRYFY]...........................................................................

[BEZOKOLICZNIK] .................................................................[BOZIA]..................................................................................

[BREWIARZ] ..........................................................................

[CELEBRET]...........................................................................

[CELIBAT] ..............................................................................

[CHR] ..................................................................................

[CHRZEST] .............................................................................

[CZASY ZAKAZANE] ...............................................................

[DEWOCJONALIA] ..................................................................

[DIAKON] ...............................................................................

5


6/335

[DUSZPASTERSTWO] .............................................................

[DYPLOMACJA WATYKASKA]...............................................

[DZIKCZYNIENIE] (i UWIELBIENIE) ....................................

[EKSKOMUNIKA] ...................................................................[EPISKOPAT]..........................................................................

[FABRYKA WITYCH]...........................................................

[GOSPOSIA]............................................................................

[GROBY PASKIE]..................................................................

[INTENCJA MSZALNA] ...........................................................

[KANCELARIA PARAFIALNA]..................................................

[KARAOKE] ............................................................................

[KATECHETKA]......................................................................

[KATEDRA] ............................................................................[KATOLICKIE ROLINY] .........................................................

[KAZANIA] .............................................................................

[KLAUZURA] ..........................................................................

[KLERYK] ...............................................................................

[KORONKA]............................................................................

[KOCIELNY] .........................................................................

[KSIA STUDENCI]...............................................................

[KURIA] .................................................................................

[KURS PRZEDMASKI].....................................................

6


7/335

[LICENCJAT] ..........................................................................

[LIST PASTERSKI] ..................................................................

[LITANIA] ..............................................................................

[LITURGIA UCISKW].......................................................[MATKA BOSKA ELEKTRYCZNA] ............................................

[MEDYTACJA] ........................................................................

[MINISTRANTKI] ...................................................................

[MISJE PARAFIALNE] .............................................................

[MNISI]..................................................................................

[MODLITWA POWSZECHNA] (MODLITWA WIERNYCH).........

[MODLITWA STRESEM] .........................................................

[NABOSTWO] ..................................................................

[NIEBO ZWIERZT]................................................................[NOC DUCHA] ........................................................................

[NOMINACJE] ........................................................................

[NOWENNA] ..........................................................................

[NOWICJAT]...........................................................................

[OBJAWIENIA] .......................................................................

[OBSESJA SEKSUALNA]..........................................................

[OGOSZENIA PARAFIALNE] ..................................................

[OJCIEC DYREKTOR] ..............................................................

[PAN JEZUS]...........................................................................

7


8/335

[PARAFIA] ..............................................................................

[PIEKO]................................................................................

[PIERWSZE PITKI I TRZECIE CZWARTKI] ............................

[PIENI].................................................................................[PRAAT] ...............................................................................

[PRASA KATOLICKA] ..............................................................

[PROFANACJA] .......................................................................

[PRZYKAZANIA] .....................................................................

[PRZYSIAD LITURGICZNY] .....................................................

[PSALMY ZORZECZCE] .......................................................

[RELIKWIE] ...........................................................................

[ROZWD KOCIELNY] ..........................................................

[SAKSY DUSZPASTERSKIE] ....................................................[SOBOTNIA MSZA NIEDZIELNA] ............................................

[STOLIK POD TELEWIZOR] ....................................................

[STRONA EWANGELII, STRONA LEKCJI]................................

[STRJ GODNY] .....................................................................

[SZATAN] ...............................................................................

[SZEPT ANIOW] .................................................................

LUBY] .................................................................................

WIECCY].............................................................................

WITA KOCIELNE]............................................................

8


9/335

[TAJEMNICA SPOWIEDZI] ......................................................

[TERRORYSTYCZNO-PENITENCJARNA KONCEPCJA

BOGA] ..............................................................................................

[TRZEBA NAM] ...................................................................[TYDZIE MODLITW] ............................................................

[WATYKASKA RULETKA]..................................................

[WIZYTACJA]..........................................................................

[WYPOMINKI] ........................................................................

[ZAKONNICE].........................................................................

[ZAPOWIEDZI] .......................................................................

[ZNAK POKOJU] .....................................................................

[ZOOLOGIA, PSYCHIATRIA, KARDIOLOGIA

LITURGICZNA].................................................................................YWY RANIEC].................................................................

ZAMIAST ZAKOCZENIA ...........................................................

DLACZEGO DWUKROTNIE POSZEDEM DO ZAKONU? ...........

BIBLIOGRAFIA...........................................................................

9


10/335

10


11/335

PODZIKOWANIANale si moim przyjacioom, ktrzy przeczytali t

ksi przed publikacj i wnieli do niej swoje uwagi. Jedni nie

mogli si przy tym powstrzyma od miacych zliwoci,wytykajc mielizny intelektualne i pytkie dowcipy, inni zdobyli

si na kilka sw otuchy. Wstp do ksiki jest zwykle doskona

okazj, by odegra si zwaszcza na tych pierwszych, ale autor

bez maostkowego wdawania si w szczegy - po

chrzecijasku - dzikuje wszystkim.

Szczeglny ukon pragn (tak wnie - pragn - to

napompowane sowo jest bowiem niezwykle popularne w

brany, w kazaniach i kocielnych mowach na dobre wyparo

11


12/335

ju wieckie i jakie takie zwyczajne chc) z Annie

Moczulskiej, ktra - jeszcze jako moja szefowa - polecia mi

napisa ksi, oraz koleankom i kolegom z Newsweeka,

ktrzy przez trzy lata wsplnej pracy zagrzewali mnie do pisaniao polskim Kociele. Kilka tekstw tu zamieszczonych ukazao si

wczeniej w skrconej wersji wnie na amach Newsweeka.

Tej ksiki nie byoby te, gdyby nie autorzy innych,

znacznie mdrzejszych dzie, ktrymi zaczytywaem si przy

pisaniu. Szczeglna wdziczno naley si ojcom Tomaszowi

Wytrwaowi i Krzysztofowi Popawskiemu oraz Annie

Gruszeckiej, twrcom praktycznego podrcznika prawa

kanonicznego, noszcego tytu Nie taki proboszcz straszny, z

ktrego przepisywaem ywcem co lepsze fragmenty, a takeksiom Grzegorzowi Rysiowi i Janowi Kracikowi za ich

fascynujce niczym najlepsze kryminay ksiki o historii

celibatu i relikwii oraz autorom rwnie ciekawej, co cikiej

Encykl opedi i r el i gi iPWN.

A jako e maj Pastwo w rkach ju drugie wydanie tej

ksiki, dzikuj te wszystkim, ktrzy przez tych kilka

ostatnich lat czytali j, szukali jej z takim zapaem w

ksigarniach, skadam te szczere wyrazy wspczucia

wszystkim tym, ktrym - jak syszaem - jej lektur zadawano

12


13/335

jako pokut w konfesjonale.

13


14/335

WSTPDO WYDANIA

PIERWSZEGOTa ksika ma jedno zadanie. Przekona czytelnika do

prawdy, ktr odkryem w cigu kilku lat dziennikarskiego

zmagania si z okookocieln tematyk. Wyrazi przed latyDavid Lynch, twrca kultowego serialu M iast eczko Tw in Peaks.

Jego motto brzmiao: Sowy nie s tym, czym si wydaj. No

nie.

Na mapie polskiego Kocioa, ktr kre media,

14


15/335

zaznaczano zwykle tylko dwa bieguny. Na jednym z nich -

ulubionym przez tak zwane media wieckie - mieciy si

skandale: finansowe w toruskiej rozgni, obyczajowe w

ynnej gdaskiej parafii, personalne, zwizane z nastpujcymraz na jaki czas tu i wdzie obiorem nowego biskupa. Ksia,

ktrych mona byo spotka w tej medialnej okolicy, byli w

wikszoci chciwymi pedofilami - lub w najlepszym razie -

starowieckimi w pogldach watakami, trzymajcymi w

duchowym szachu otumanione spoeczestwo.

Na drugim biegunie, pokazywanym zapamitale przez tak

zwane media katolickie, trwaa tymczasem modlitwa gorliwych

starszych pa nazywanych Bractwem Moherowych Beretw.

Panie modliy si zreszt wnie o to, by dziennikarze wpismach wieckich stracili wadz w rkach, przestali s

swoim obcojzycznym mocodawcom i nawrcili si pod

kierunkiem wiatych kapanw, ktrych tu z kolei czczono

niczym wite ikony.

Gdy czowiek patrzy tylko na te dwa bieguny, stawia

sobie w kocu sobie pytanie: Czy w polskim Kociele jest jeszcze

miejsce dla normalnych ludzi?

Odpowiadam zgodnie z tym, co sam widziaem.

Odpowiadam twierdzco. Tego miejsca - midzy biegunami - jest

15


16/335

mnstwo. I tam wnie znajduje si to, co w polskim Kociele

najbardziej pasjonujce.

To tam, w tych rzadko pokazywanych przestrzeniach, jest

miejsce dla ksiy, ktrzy zamiast molestowa ministrantw czytropi masoneri, wol powici si budowie parafialnego

hipodromu albo przygotowa dre i dowcipne kazanie, jest

miejsce dla wiernych, ktrzy do kocioa chodz w ka

niedziel, ale i dla tych, ktrzy robi to tylko od wielkiego

dzwonu. Ktrzy nie uwaaj si za klerykaw, cho moe maj

czasem ochot porozmawia ej z jakim ksidzem, nie

wiedz jednak, jak do niego dotrze, lub boj si kocielnej

biurokracji, a poza tym caa ta kocielna machina wydaje im si

monstrualnie wielka i jakby nie z tego wiata.I to wnie dla nich jest ta ksika. Dla tych, ktrzy z

Kocioem maj do czynienia od wita, ale wci go ciekawi.

By moe chcieliby dowiedzie si, jak ksia przygotowuj si

do kaza, czym rni si przeor od proboszcza i o co tak

naprawd chodzi z wymaganym przez ksiy strojem godnym.

Nie dla mocno zaawansowanych katolikw, ktrzy odpowied

na te pytania znajd u swoich duszpasterzy lub w setkach

drych specjalistycznych ksiek. Ta ksika adn miar nie

jest specjalistyczna. Te prawie sto hase to wstp do wstpu,

16


17/335

obrazek, szkic kursu dla rednio zaawansowanych, ktry

pniej, jeli ich zajmie, b mogli sobie poszerza, uywajc

fachowych leksykonw czy encyklopedii.

Ksia mog zarzuci tej ksice, e nie jest dostatecznieserio, e nie uczy wiernych Kocioa, e tak naprawd jest

wycznie zbiorem zapamitanych przez autora kocielnych

anegdotek i drobiazgw. I b mieli racj. Ja obserwuj Koci

ze wieckiej strony otarza. I widz, jak rzeczy istotne

mieszaj si w nim z bahostkami. Nie ma po co udawa, e

Koci skada si tylko z jednych lub tylko z drugich. Skada si

z obu. Jak ycie. Nie przypuszczaem, e dwutysicletnia

instytucja ma z nim a tyle wsplnego...

Luty 2004

17


18/335

WSTPDO WYDANIA DRUGIEGO

Kiedy zdecydowalimy si z Wydawnictwem Znak na

wznowienie tej ksiki, byem wicie przekonany, e jej

aktualizacja bdzie czyst formalnoci i uporam si z ni

yskawicznie. Wiadomo, Koci postrzegany jest przecie

czsto jako wielki w, majestatycznie suncy przez histori.Zanim podejmie decyzj o korekcie kursu, mija najmarniej kilka

lat, zanim wcieli j w ycie - kolejnych kilkadziesit, jeli

sprawa jest ekstrapilna - bywa, e kilkanacie.

Nad robot siedziaem ponad miesic, okazao si bowiem,

18


19/335

e niemal poow ksiki trzeba napisa na nowo. Gdy udao mi

si uciec spod przemonego czaru dominujcych w debacie

publicznej generalizacji (Koci nie nada za

wspczesnoci) i przyjrze si wszystkiemu uwanie wdetalu, zobaczyem, jak bardzo zmieni si polski Koci w cigu

ostatniej dekady.

Mottem tej ksiki mogaby by parafraza znanego

wiersza ksidza Jana Twardowskiego. Nie przyszedem pana

nawraca, przyszedem pana poinformowa. Zasign

informacji naprawd warto, wszak w yciu - jak na giedzie -

tylko czowiek dobrze poinformowany ma szans podj

przynoszce zysk decyzje.

Listopad 2009

19


20/335

[ANIOEK AUTOMATYCZNY]

Na pocztku lat osiemdziesitych XX wieku w Stanach

Zjednoczonych firmy reklamowe odtrbiy pocztek dekady

klienta dziecicego. Ze zdumieniem odkryto, jak wielki

potencja finansowy stanowi ignorowani dotd niemal zupenie

milusiscy. Rynkowa sia najmodszych tkwi rzecz jasna nie w

tym, co sami zarabiaj, ale jak skutecznie potrafi przekona

rodzicw, by swoje zarobki wydali wnie na to, czego dzieci

akurat sobie ycz. Wielkie firmy zaczy zastanawia si nad

metodami propagowania u dzieci takich sposobw wydawania

pienidzy (na razie z portfeli rodzicw), jakie z czasem zmieni

si w nawyki i b powtarzane od koyski a po grb.

To, do czego Amerykanie dochodzili z wielkim trudem, w

Polsce odkryto dobre sto lat wczeniej. Ju w XIX wieku

spotykamy lalki, ktre siedzc na drewnianej skarbonce,wykonyway osobliwe gesty - kaniay si, kiwajc zgrabnie

wkami - gdy do skarbonki wpada drobny pieniek. Wraz z

rozwojem techniki rozwijay si i anioki. Znane s wersje de

luxe, ktre dodatkowo pieway, czy nieco skromniejsze - z

20


21/335

mrugajcym w oknie skarbonki kolorowym Bg zap. W

niektrych parafiach anioki nie wiedzie czemu byy

zastpowane przez Murzynkw (to fascynujce, e w czasach,

gdy Afroamerykanin zosta prezydentem USA, wci dostpnew sklepach z dewocjonaliami). Wyposzczone brakiem klockw

lego dzieci lgny do nich jak do telewizji. Nierzadko mona byo

zauwa, jak ju na pocztku mszy w stron tarza cignie

rzdek maluchw z garciami penymi monet, zbieranych przez

rodzicw w okolicznych kioskach. Dzieci ustawiay si w kolejk,

wrzucay monety po jednej i patrzyy jak zahipnotyzowane.

Bywao, e anioek nie przestawa kiwa si i byska do

koczcych msz ogosze.

Komunistom nie udao si zmc Kocioa, wykoczyli wicchocia anioki. Pod koniec lat osiemdziesitych w kraju zacza

bowiem szale inflacja, monety - z ktrymi zawsze przychodzi

nam rozstawa si atwiej ni z banknotami - przestay by

cokolwiek warte. Dzi monety wrciy do ask, ale w czasach

pokemonw, kart kredytowych i instalowanych w kocioach

ofiaromatw dla ykajcych drobniaki aniokw miejsca ju

chyba nie ma.

21


22/335

22


23/335

[ANTYFONA]

W tumaczeniu na wiecki - krtki refren. W polskich

warunkach najczciej mona si z ni zapozna w czasie tak

zwanej mszy recytowanej, z zaenia pozbawionej pieww, na

przykad ze wzgldu na zbyt wczesn dla ludzkich garde por

lub funkcjonaln uchot celebransa czy (i) wiernych. W takich

okolicznociach ksidz przed pierwszym znakiem krzya oraz na

przykad przed rozdzielaniem Komunii czyta krtki fragment z

Biblii, ktry wierni, zamiast piewa, mog sobie w ciszy

porozwa.

Antyfon nazywa si te tradycyjnie cakiem rozbudowane

modlitwy, midzy innymi ku czci Maryi (jak gregoriaskie Sake

Regina), tak nazw nosi te refren piewanego w czasie mszy

psalmu. Antyfona - obok perykopy (ktra po ludzku oznacza

fragment witego tekstu) - jest te jednym z ulubionych swstosowanych przez pewnego znanego mi specjalist od mszy

dziecicych, ktry ma w zwyczaju epatowanie malcw zdaniami

w stylu: Pamitacie dzieciaczki, jak w antyfonie bezporednio

poprzedzajcej ewangeliczn perykop awilimy omnipotentn

23


24/335

transcendencj Pana?. A skuteczno tego zabiegu wynosi pene

sto procent. Bo tylko podczas jego kaza dzieci wpatruj si w

celebransa jak w obrazek i przez cay kwadrans milcz jak

zaczarowane.

[APOKRYFY]

Jezus szed ze swoim ojcem i jakie dziecko, biegnc,

uderzyo go w rami. I natychmiast pado martwe. [...] Innego

dnia bawi si Jezus na jakim budynku na wiey. Promie

ca wpad przez dziurk od klucza do wntrza. Jezus wic

skoczy na promie i usiad na nim. Inne dziecko ujrzao to i

chciao z Jezusem usi na promieniu. Przy tym jednak spado z

wiey i umaro. Na nastpnych kilku stronach cytowanej ksigi

may Jezus umierca jeszcze kilku rwienikw i jednego

nauczyciela, ktry prbowa go zdzieli. Gdy wraz z grup

ocalaych kolegw bawi si na dachu, z ktrego jeden z nichspada, Jezus uywa jednak swojej mocy i wskrzesza malutkiego

Zenona.

To nie scenariusz katechetycznej dobranocki, ktr za

pidziesit lat napisz autorzy popularnej serii Transformers.

24


25/335

Cho by moe przywiecayby im podobne idee jak autorowi

cytowanego tekstu, ktry prawdopodobnie na prostych

przykadach, prostym ludziom, wychowanym w myl zasady

wierz w to, co widz, usiowa pokaza bosk moc Jezusa.Tekst ten nosi tytu Dziecistw o Pana, Ewangel i a Tomasza. I jest

apokryfem.

Apokryfy to przewanie staroytne ksigi, ktrych nie

czono do oficjalnego biblijnego kanonu. Warto wiedzie, e

kanon ten, na przykad jeli chodzi o Nowy Testament, nie zosta

ogoszony specjalnym boskim komunikatem, lecz by efektem

praktyki gmin chrzecijaskich i uksztatowa si dopiero okoo

II-IV wieku, (cho jeli mowa o Ewangeliach - od samego

pocztku na powanie traktowano wycznie te same cztery codzisiaj). Kade chrzecijaskie wyznanie ma zreszt asny

biblijny kanon. Niektre wyznania protestanckie nie uznaj

kilku ksig Starego Testamentu (midzy innymi Ksigi Tobiasza

czy Ksig Machabejskich), wyznawcy judaizmu z przyczyn

oczywistych dodatkowo w ogle nie przyjmuj Nowego

Testamentu, (cho - tu ciekawostka - s na tym wiecie rwnie

tak zwani ydzi mesjanistyczni, ktrzy i Jezusa, i Nowy

Testament uznaj). Kade wyznanie ma wic te swoj asn

kolekcj apokryfw.

25


26/335

W katolicyzmie s rd nich takie pery, jak Ewangelia

t ajemna Mar ka, Dzieje Jzefa Ciel i, Li st Her oda do Piat aczy

wreszcie Li st o zachowaniu n iedzieli spady z Nieba (sic!) oraz

czestw o Piat a. Wedug autora tej ostatniej ksigi, Piat poukrzyowaniu Jezusa prze nawrcenie. Zy na siebie, kaza

najpierw ukrzyowa uwolnionego wczeniej zoczy

Barabasza, za co spoeczno ydowska wcieka si na niego i

sporzdzia donos do zwierzchnika Piata, Petroniusza (a sama

postanowia spali grb Jezusa, zreszt nieskutecznie).

Petroniusz poleci ukrzyowa Piata, lecz mierteln procedur

zakcio ukazanie si nad gow namiestnika i jego ony

wietlistych koron. Przeraony Petroniusz o wszystkim

zawiadomi cesarza Tyberiusza, ktremu akurat umar syn.Cesarz wys wic do Jerozolimy jego szcztki, by Piat moc

Jezusa je wskrzesi, co ten uczyni. Po tym nie byo ju

tpliwoci, kto jest tu dobrym bohaterem: Petroniusz wraz z

cesarskim wojskiem wymordowa ydw z Herodem na czele, a

Piat trafi do Rzymu i tam zosta ukrzyowany (tym razem

skutecznie) przez cezara, oburzonego, e nie tylko nic nie

wiedzia o Bogu Jezusie, ale jeszcze go zabi.

Od takich pikantnych historii w apokryfach a si roi.

Niektre z nich uznawano wrcz za antychrzecijaskie, ich

26


27/335

autorw podejrzewano o duchow dywersj. Czytane dzi, maj

ju chyba zupenie inny wydwik. Przypominaj sensacyjne

dziennikarskie komentarze do oficjalnych, rzetelnych

komunikatw - nie wnosz nic nowego do wiedzy o fakcie,maluj jednak barwnie jego to. S niczym odwieacz do

duszy. Czowiek si nim nie naje, ale wyostrzy sobie smak.

Przypominaj katolikom, e w tle biblijnych historii, ktre sysz

w kociele i ktre za dwudziestym razem wydaj im si suche,

naprawd toczyo si ycie. e Jezus przez trzydzieci lat ycia

nie siedzia w klasztorze, ale heblowa deski i robi na

zamwienie drzwi, przy Jego za narodzeniu asystowaa -

wedug apokryfw - wynajta przez troskliwego Jzefa pona.

ona Piata, ktra na kartach Ewangelii pojawia si raz wjednym krtkim zdaniu, w apokryfach ma swj cay biogram!

Tych ksig nie wolno ksiom uywa w charakterze

czyta mszalnych, ale mogliby proponowa wiernym, aby ci -

zamiast w niedzielne popoudnia katowa si kolejnymi

odcinkami Na dobre i na ze- poczytali je sobie w domu.

[BEZOKOLICZNIK]

27


28/335

Przekaza owi, e kolda bya, Nie pi tyle!,

miao, miao, pyta, pyta! - bezokolicznik to wci

popularne wrd czci duchowiestwa obejcie problemu, jak

zwraca si do wieckich.Midzy sob ksia s najczciej na ty; gdy kogo nie

znaj, uywaj formy Prosz ksidza. A jeli ksidz jest wany,

zachowuj si zupenie jak wieccy, ktrzy gdy wyczuj aur

adzy, automatycznie usztywniaj mow, wycigajc co z

arsenau barokowych, pokrytych grub warstw wazeliny

tytuw (tyle, e zamiast Wielce Szanowny Panie

Przewodniczcy inwokuje si przykadowo: Najdostojniejsza

Ekscelencjo, Przenajwielebniejszy Ksie Arcybiskupie). Skd

wic w relacjach ze wieckimi ten bezokolicznik?Jeszcze dwadziecia lat temu problemu nie byo, bo ksidz

w konfesjonale do wikszoci penitentw, od lat 8 do 108, mwi

per ty. I czsto przenosio si mu to rwnie poza kratki.

Generalnie - cho, rzecz jasna, nie wszdzie - obowizywa tak

zwany podhalaski model kontaktw. Relacje ksidz - wierny

byy prostym odwzorowaniem relacji pasterz - owieczka. A czy

widzia kto pasterza, ktry do owieczek zwraca si perdroga

pani?

W cigu ostatnich lat owieczki, zwaszcza w miastach,

28


29/335

strasznie si jednak wyemancypoway, a przy okazji przestay

ksidza traktowa jak pasterza. Dzi nierzadko bywa on

postrzegany przez swoich wiernych jako skrzyowanie terapeuty

z kierownikiem religijnego zakadu usugowego. W kocielezaczy wic dzia powszechne reguy. Modsi ksia mwi do

penitentw perpan/pani, a gdy w czasie kazania pojawia si

problem, jak powiedzie o suchaczach w trzeciej osobie, pada

zwrot - wci brzmicy w kocielnych murach nieco

egzotycznie - kiedy b PASTWO wychodzi.... Starsi

ksia - zwaszcza w maych miejscowociach - s w duym

opocie. Spora cz z nich z ambony zwraca si do wiernych

perwy, a gdy ju musi co powiedzie bezporednio - chowa

si w bezpieczne bezokoliczniki. Inni na oko oceniaj wiekrozmwcy, i gdy jest stary - panuj, a gdy mody - bez

uprzedzenia zaczynaj tyka, sondujc przy tym reakcj

rozmwcy na ten ukryty bruderszaft.

[BOZIA]

Jest to pieszczotliwe okrelenie Absolutu. Myli sijednak

ten, kto sdzi, e uywaj go wycznie dzieci. Ksia wyznaj,

29


30/335

e zdarzaj im si penitenci nawet pidziesicioletni, ktrzy od

czasw Pierwszej Komunii wci spowiadaj si z tego, e

obrazili Bozi", mwili brzydkie wyrazy" oraz wyznaj ze

skruch, e nie poszli w niedziel do kocika".Wiele zabawnych pomyek teologicznych bierze si z

faktu, e Bozia jest rodzaju skiego. Przy prbach

dookrelenia Bozi niewprawny wierny odruchowo zaczyna wic

poszukiwanie kobiety najwyej postawionej w religijnej

hierarchii. I w dziewiciu przypadkach na dziesi dochodzi do

wniosku, e tak kobiet musi by Maryja, a std ju tylko krok

do wniosku, e prawdziwe jest rwnanie: Bozia = Maryja. Ktre

prawdziwe nie jest. Przy okazji warto te obali inny mit - ot

ani Maryja, ani w. Jzef, ani - jak zdarzyo si mi sysze w.Juda Tadeusz, patron spraw beznadziejnych, nie s Osobami

Boskimi, a co za tym idzie, nie wchodz w skad Trjcy witej.

Miejsca w tym elitarnym gremium zarezerwowane s bowiem

dla Ojca, Syna i Ducha witego.

[BREWIARZ]

Ludzie z brany" (ksia i siostry), gdy pyta si ich o

30


31/335

szsty zmys, ktry pozwala im wykrywa innych duchownych

nawet w cywilu, zwykle odpowiadaj: bo on ma tak

brewiarzow twarz...". Kto jednak chciaby poznawa

duchownego po brewiarzu, moe si sparzy, bo brewiarze nie reglamentowane i w ich posiadanie (podobnie jak w

posiadanie koszul z koloratk) wej moe kady. Brewiarz - o

czym niestety nie wie prawie nikt - jest bowiem modlitw dla

wszystkich, a nie tylko dla mundurowych" katolikw.

to cztery tomy (plus niewielkie dodatki o ostatnio

wyniesionych na otarze witych) w sumie wace kilo

dwadziecia i liczce kilka tysicy stron, przedzielonych

barwnymi wsteczkami. To mit, e kolory zakadek majjakie

magiczne znaczenie - kady, kto odmawia brewiarz, zaznaczasobie, co chce i jak mu jest wygodnie. Kady z tomw brewiarza

tak zwanego kapskiego (czyli w wersji fu l l, istnieje te

jednotomowy brewiarz dla wieckich, ekstrakt z kapskiego)

przeznaczony jest na inny okres roku liturgicznego.

Brewiarz w jzyku fachowym nazywa si te Li turg i

godzin, dlatego e zawarte w nim modlitwy odmawia si o

okrelonych porach dnia, maj one uwica czas. I tak, z

samego rana przewidziana jest Jutrznia". Okoo poudnia lub po

poudniu odmawia si Modlitw w cigu dnia" (ale na przykad

31


32/335

wikszo zakonnic z tak zwanych zgromadze

kontemplacyjnych, jako e ma na modlitw wicej czasu,

odmawia czsto a trzy jej wersje - przedpoudniow,

poudniow i popoudniow). Wieczorem jest czas naNieszpory", a przed zaniciem odmawia si Komplet". Kada

z godzin skada si z hymnu, psalmw, czytania z Biblii, prb i

kilku krtkich modlitw. Dodatkow godzin jest tak zwana

Godzina czyta" - na ni trzeba zarezerwowa wicej czasu, bo

oprcz psalmw zawiera jeszcze dwa czytania (jedno z Biblii,

drugie - z duchowej klasyki). Godzina czyta" nie jest

przywizana do konkretnej pory, mona j odmwi zawsze

(nawet dzie wczeniej, byle po witecznych Nieszporach", bo

wedug kocielnej miary jeli nastpnego dna wypada wito,zaczynamy je obchodziju poprzedniego dnia wieczorem.

Obowizek odmawiania brewiarza maj diakoni, ksia i

biskupi. Liturgia godzin bardzo adnie wyglda, gdy si

odprawia - tak jak powinno - z podziaem na chry (zob.

Chr"). Zwykle brewiarz odmawia si jednak metod

szeptan" lub po prostu czyta. Ksia czsto umilaj sobie

brewiarzem czas posuchy w konfesjonale, inni ustanawiaj

swoiste rekordy szybkoci. Prawidowo recytowane w chrze

Nieszpory" nie maj prawa zaj mniej ni 20 minut. Kapan

32


33/335

rekordzista, spotkany przeze mnie w ekspresie Warszawa-

Krakw, zaatwi" je jednak w niecae trzy minuty. Szybko,

zwile i bez sensu.

Bo brewiarz to naprawd rzecz warta gbszej uwagi.Znacznie ciekawsza od klasycznej, niemiertelnej i statycznej w

konstrukcji ksieczki do nabostwa. I atwo dostpna. Od

niedawna osoby niechtne dwiganiu grubych tomw lub nie do

koca orientujce si w tym, co odmawia si ktrego dnia i o

jakiej porze, a take chcce si modli, nie przerywajc pracy,

mog znale w Internecie wszystkie przewidziane na dany

dzie psalmy i modlitwy (www.brewiarz.pl), a po wykupieniu

wersji premium" nawet cign mp3 i posucha ich sobie,

piewanych na melodie gregoriaskie po acinie.

[CELEBRET]

Swoje legitymacje sbowe maj policjanci, dziennikarzei prokuratorzy. Majje i ksia. Celebret to niewielka ksieczka

(lub przypominajca dowd osobisty karta) ze zdjciem kapana,

datami: urodzenia i wice i przynalenoci bow"

(wszystko zwykle po acinie). Odkd IV Sobr Lateraski (w 1215

33


34/335

roku) zlikwidowa popularn niegdy instytucj kapanw

kajcych si po bezdroach, kady ksidz musi by formalnie

przypisany do jakiej diecezji albo do zakonu. Piecztk w

celebrecie lokalny biskup lub zakonny przeony potwierdza, edany kapan ma prawo odprawia msz i spowiada ludzi. Wbija

zwykle co roku przez kilka pierwszych lat po wiceniach

ksidza, a pniej - gdy wadze uznaj, e delikwent rokuje" -

otrzymuje w legitymacji piecztk wa usque ad mor t em,

dozgonnie.

Celebret zabieraj ze sob ksia, ktrzy ruszaj na

wakacje. Ma go w kieszeni jeden z poznaskich zakonnikw

ktry co jaki czas odczuwa potrzeb drownego goszenia

kaza. Nosi go pewnie przy sobie rwniejego wspbrat, ktryraz w miesicu wypoycza si" komunikacji miejskiej w

charakterze tramwajarza (bo ma takie hobby). Nigdy przecie

nie wiadomo, kiedy zjedzie na ptl, a proboszcz parafii, w

ktrej czcigodny ojciec chce odprawi msz (co musi robi

codziennie) ma obowizek wylegitymowa gocia przed

dopuszczeniem go do otarza. Zdarzaj si jednak wypadki

ominicia tej procedury. O ile bowiem nikt nie bierze si do

faszowania celebretu, o tyle urok osobisty i kocieln mow

podrobi da si atwo. Mog sobie z ksidzem poodprawia

34


35/335

msz?" - sowa takie na pewno wzbudz podejrzenia lokalnego

duchownego, ale to samo przetumaczone na jzyk branowy

(Czcigodny ksie kanoniku, czy byaby moliwo dostpi

zaszczytu doczenia si do koncelebry?") i poparte stosownieuduchowion modulacj osu, moe upi czujnego ducha

proboszcza.

Zakony i diecezje co prawda na bieco informuj si

nawzajem, przesyajc sobie komunikaty o tak zwanych ksiach

uciekinierach, zbiegach z zakonnych nowicjatw (jeli przy

okazji s oszustami) czy o kapanach, ktrzy zostali

suspendowani (czyli nie mog odprawia mszy i spowiada).

Komunikaty takie wisz zwykle w kuriach i klasztorach na

tablicach ogosze, ale przecie nie da si spamita wszystkichnazwisk. Skutkiem tego przed kilku laty pewien byy nowicjusz

bardzo szanowanego zakonu, zanim zosta zdemaskowany, przez

kilka miesicy bez przeszkd pojawia si w penym

umundurowaniu w skich parafiach, opowiadajc cakowicie

zmylone historie przy plebanijnym stole, zawsze suto

zastawionym na przyjcie duchownego gocia.

35


36/335

[CELIBAT]

Wystarczy pobiene ledzenie mediw, by przekona si,

e o aborcji, obok feministek, z najwikszym zapaem dyskutuj

w naszym kraju mczyni. Nie ma si wic co dziwi, e o

celibacie duchownych najwicej do powiedzenia maj wieccy.

Temat pojawia si w kadej duej gazecie mniej wicej raz w

roku. Wniosek jest zwykle ten sam - celibat si prze.

Zaproszeni na amy psychologowie rozdzieraj szaty nad

karygodnym tumieniem potrzeb modych ludzi",

charakterystycznym dla opresywnej wizji seksualnoci

lansowanej przez Koci"; czujni terapeuci podejrzewaj, e w

zakazie poycia z kobietami kryje si zachta do

rozadowywania swego popdu na ministrantach. Postpowi"

teologowie podkrelaj, e celibat jest historycznym artefaktem,

niemajcym uzasadnienia w Biblii. Rzecz jasna wszyscy napoparcie swoich tez wycigaj z szuflad przerne statystyki i

badania. Gazeta Wyborcza" przynajmniej dwa razy w roku

publikuje najnowsze badania profesora Jzefa Baniaka, z

ktrych nieodmiennie wynika, e polscy duchowni chc mie

36


37/335

ony. Irish Times" publikowa nie dalej ni par lat temu

absurdalne wykresy, wykazujce, e odsetek celibatariuszy,

ktrym udaje si dochowa wiernoci temu, co lubowali, mieci

si w granicach bdu statystycznego (czyli, e wrd ksiy izakonnikw tylko dwu na stu nie ma kochanki, co nawet w

targanym seksualnymi skandalami Kociele w Irlandii wydaje si

wspczynnikiem do szokujcym). Popularny polski seksuolog

z przekonaniem epatowa na radiowej antenie innymi

badaniami, z ktrych wynikao, e spord tych

dziewidziesiciu omiu rozpustnych duchownych mniej wicej

dwudziestu piciu utrzymuje swoje panie na stae.

Strach pomyle, jaka afera wybuchaby, gdyby uczony

dotar do podobnych bada sprzed czterystu lat. Jak podajeksidz Grzegorz Ry w swoim znakomitym dziele o historii

celibatu, w roku 1601 na 18 plebanw w dekanacie Zatorskim

stae konkubiny posiadao siedmiu, a w 1621 roku w czterech

innych maopolskich dekanatach na ogln liczb 98 plebanw,

kochanki utrzymywao a 38, co bije dane wybitnego seksuologa

o cae pitnacie procent! Wspczeni terapeuci kopalni

smakowitych argumentw przeciwko celibatowi znajd

natomiast jeszcze piset lat wczeniej w synnej Kronice

CzechwKosmasa (przeom XI i XII wieku). Opisywa on ksidza,

37


38/335

ktry po tym, jak Bg zabra mu ksidzow", mia problemy z

zalecanym w takich wypadkach przez Koci opanowaniem

popdu, a po wielu latach tak go napada pokusa cielesna, e

prawie zapomnia lubu Bogu zonego i zwyciony dzprawie wpad w puapk diaba". Biedak sro si wic

pokrzyw przez przyrodzenie i zadek; wreszcie wrci do serca i

o wiele okrutniej sroc si koo piersi, mwi: Ty mnie ty

najgorsze serce zawsze mczysz, ja ciebie teraz pomcz!". e

te biedaczyna nie do naszych wiatych czasw! To jasne, e

dzi jego zachowanie skoczyoby si co najmniej interwencj

policji, psychologa, nadzorem kuratora sdowego, sondaem

audiotele Czy ksia to masochici?", kilkoma wywiadami z

Tadeuszem Bartosiem oraz felietonem Magdaleny rody.Czy o celibacie w ogle da si rozmawia? Dowiadczenie

pokazuje, e gdy bierzemy na warsztat" problem celibatu,

mona zdecydowa si na jedn z dwch taktyk. Pierwsz,

najbardziej popularn, pokazaem wyej. Polega na tym, e

jedna ze stron wyciga takie przykady, jak te z kroniki

Kosmasa, oraz badania, z ktrych wynika, e ksia zasadniczo

maj kochanki, druga za przekonuje, i badania s do kitu, bo

wikszo znanych ksiy kochanek bynajmniej nie ma. Inna

taktyka - niestety mniej popularna - kae z miejsca zapyta tych,

38


39/335

ktrzy tak chtnie wymachuj badaniami i opiniami

psychologw utrzymujcych, e celibat to szczyt okruciestwa:

Po co stroicie si w humanistyczne szaty adwokatw ludzi,

ktrzy to okruciestwo zupenie wiadomie sami cignli sobiena gow? Gdzie jest szacunek dla ich osobistej

odpowiedzialnoci?" O tym, e katoliccy ksia zobowizani s

do celibatu, wie przecie chyba kade dziecko! Mdro ludowa

okrela to prosto: widziay gay, co bray". Jeli kto nie czuje

si na siach, eby zachowa celibat, to przecie nikt mu chyba

nie kae i do seminarium i by katolickim ksidzem! A jeli

przekona si o tym po fakcie, to kto mu zabrania - zamiast

opowiada w talk-show o tsknotach rozdartej midzy otarzem

a kobiet duszy - po ludzku, zwyczajnie i z klas z kapstwaodej?!

Kolejne pytania warto zada tym, ktrzy prbuj

przekonywa, o ile bardziej ludzki, ywotny i sprawny byby

Koci wyekwipowany w onatych duchownych. Zdaj si oni

zupenie impregnowani na doniesienia pynce z pogronych w

gigantycznym kryzysie wsplnot, w ktrych duchownym wolno

si eni (jak chociaby Koci Anglii). Nie rozumiej te, e

zniesienie celibatu nie zlikwiduje naraz wszelkich moliwych

problemw typu ksia nie rozumiej ludzi, bo sami nie maj

39


40/335

on", przeciwnie - moe stworzy nowe, jeli okae si, e

ksidz w nie dochowuje wiernoci swojej onie albo le

traktuje swoje dzieci.

Debata nad celibatem duchownych nie jest zreszt naszymwynalazkiem. Jest tak stara jak sam Koci. Celibat zawsze

bowiem by i nadal jest czym nienaturalnym", idcym w

poprzek normalnego porzdku (bo Bg, ktry wyposa

czowieka w silny popd seksualny, nie zrobi tego przecie

przez pomy). Dyskusji z krytykami celibatu nie uatwia

jednak fakt, e do niedawna nawet w wewntrzkocielnej

argumentacji zbyt rzadko chyba pojawia si tek pozytywnego

mylenia o celibacie, zbyt czsto za przedstawiano go jako

antidotum na problemy, z jakimi borykao si instytucjonalnechrzecijastwo. A zupenie nie o to chodzi.

Celibat nie jest katolick ide, znany by choby w

religiach staroytnych. W Kociele pisa o nim ju w. Pawe,

pniej spory o celibat stay si pochodn debat o to, jaki

stosunek do seksu w ogle powinien mie chrzecijanin.

Krytykowana dzi tak chtnie nieufno seksualna" chrzecijan

pojawia si bowiem nie - jak twierdz niektrzy - dopiero na

fali pomieszania chrzecijastwa z drobnomieszczask

mentalnoci w XIX i XX wieku, ale wnie w staroytnoci, gdy

40


41/335

wieo upieczeni chrzecijanie prbowali znale co, co odrni

ich od rzymskiego i barbarzyskiego rozpasania. W tych sporach

jedni starali si zachowa zdrowy rozsdek, jak autorzy

Kanonw apost olski ch(ok. 400 roku), ktrzy gosili, e kapan (iwiecki) moe powstrzymywa si od wspycia dla wikszej

chway Boej, ale jeli czyni to z obrzydzenia do seksu - grzeszy

tak, e powinien by wyrzucony z Kocioa. Inni - jak choby

uczestnicy synodu w Tours w 567 roku - zakazywali duchownym

wpuszczania do domu nawet krawcowych, upatrujc w nich

potencjalnych rozsadniczek" grzechu.

onaci ksia dowodzili, e przecie apostoowie te mieli

ony i dzieci, podobnie jak starotestamentowi kapani;

przeciwnicy odparowywali im, e zgoda, ale nawet kapani, idcna s do wityni, musieli w tym czasie powstrzymywa si

od wspycia, a chrzecijascy ksia peni przecie

na okro. Dyskusji nie przerwao nawet formalne

wprowadzenie celibatu jako obowizujcego w caym Kociele,

co dokonao si w XII wieku. w. Piotr Damiani zyma si na

kapanw, ktrzy chc tymi samymi rkami dotyka narzdw

rodnych i witych naczy, a ony ksiy nazywa wprost

dziwkami", wszyscy wiedzieli jednak, e tak naprawd gra

toczy si o co innego. O to, by powstrzyma szalej wwczas

41


42/335

prywatyzacj" kociow. Koci katolicki bowiem by wtedy o

krok od rozpadnicia si na dziesitki dziedziczonych z ojca na

syna parafii. Co ciekawe - wtedy jeszcze nie mwio si o

bezennoci, a wycznie o powstrzymaniu od wspycia iwydziedziczaniu ewentualnego potomstwa! Postulat totalnego

zakazu oenku pojawi si jeszcze pniej. Bowiem - jak

przytomnie zauwa w. Bernard - By zawsze z kobiet i z ni

nie wspjest trudniejsze ni wskrzesi kogo z martwych".

Najtrudniej byo jednak wytumaczy wiernym i sobie, jak

to jest moliwe, e udzia w jednym chwalebnym sakramencie

(mastwie) wyklucza czowieka od drugiego rwnie

chwalebnego - kapstwa. I tu zbyt chtnie wybierano niestety

metod najprostsz: przekonywanie, e jeden z nich takichwalebny wcale nie jest, a wic ucieczka w drugi jest w gruncie

rzeczy unikniciem za. Wspczeni katolicy, zamiast narzeka

na ksiy, winni piewa z wdzicznoci, bo pewnie nie wiedz,

e jedenastowieczne podrczniki dla spowiednikw nakazyway

maonkom wstrzemiliwo we wszystkie rody, pitki, soboty

i niedziele, przez cay Wielki Post, adwent i czterdzieci dni

wok Zesania Ducha witego, we wszystkie wiksze wita i

ich wigilie oraz na tydzie przed przystpieniem do Komunii, a

take w czasie miesiczki kobiety (co w sumie daje rocznie okoo

42


43/335

280 dni zakazanych). Poczcie dziecka w niedziel miao si za

skoczy co najmniej optaniem malestwa.

Wahado wychylao si w jedn stron i z powrotem

jeszcze wiele razy, w tym wic, e wychyla si i dzisiaj, nie manic dziwnego. To jednak dopiero XX wiek przynis kluczowe dla

prb rozumienia celibatu dokumenty kocielne.

Obecny Watykan powiada, e tak naprawd z boskiej

perspektywy nie ma znaczenia, w jakim stanie kto yje. Bo

bzdur jest utrzymywa, e ksidz musi znosi samotno, by

zajmowa wysz pozycj na drzewie jakiej duchowej ewolucji,

by by lepszym od caej reszty wiata (cho i takie gosy wci

si pojawiaj, polecamy debat toczon w 2008 roku na amach

miesicznika W drodze" z udziaem piewcy idei wyszoci yciazakonnego nad mastwem ojca Janusza Pydy OP). Papie

mwi wyranie - jedynie mi czowieka uwzniola. Lepszy nie

jest wic ten, kto ma rodzin, lepszy nie jest ksidz. Lepszy jest

ten, kto bardziej kocha. Koci mwi przy tym, e jeli ksia

chc by dobrymi ksimi, powinni przed wiceniami diakonatu

przyrzeczenie, zobowizujc si do celibatu (zakonnicy,

ktrzy zostaj ksimi, te skadaj takie przyrzeczenie, cho i

tak obowizuje ich lub czystoci), bo to pozwoli im bardziej

kocha i efektywniej s tym, ktrzy b do nich

43


44/335

przychodzi. A co, jeli chc osi Pana, ale nie czuj si na

siach, by zachowa celibat? Tu znw sign trzeba po

zdecydowanie niedoceniany w dyskusjach o celibacie argument:

naprawd, eby gosi Pana, wcale nie trzeba by ksidzem.

[CHR]

w. Augustyn powiada, e kto piewa - modli si

podwjnie. To, co przez lata syszaem z ust zespow

piewajcych po polskich parafiach, upowania mnie do

stwierdzenia, e chr parafialny stanowi gremium, ktremu

zdarza sijednak modli cakiem pojedynczo.

W polskich parafiach stosuje si dwie zasadnicze metody

formowania chrw - humanitarn, ktra polega na

dobrowolnych zgoszeniach osb ywicych gorce przekonanie,

e umiej piewa, oraz klasyczn, b rodzajem apanki

organizowanej przez organist rd parafialnych aktywistw,na skutek czego do grona chrzystw trafiaj przewodniczcy

Akcji Katolickiej oraz gosposia. Nawet metoda humanitarna

okazuje si jednak niehumanitarn, jeli spojrzy si na ni z

punktu widzenia suchacza. Organizatorzy co najmniej kilku

44


45/335

chrw, ktre znam, wychodz bowiem z zaenia, e jak

czowiek nie umie piewa, to si nauczy, a jak bdzie piewa

no, to melodia sama w kocu przyjdzie.

Praktyka uczy, e jest to zaenie bdne. Podstawowymzadaniem chrw jest prba umajenia" piknym piewem

najbardziej uroczystej mszy niedzielnej (zwykle odprawianej tu

przed poudniem sumy). W mojej rodzinnej parafii jednym ze

sztandarowych zada chru byo te jednak (nie do koca

zgodne z przepisami liturgicznymi) uroczyste odpiewanie z

podziaem na role fragmentu Ewangelii o mce Chrystusa, w

Niedziel Palmow i Wielki Pitek. Na szczegln uwag

zasugiwaa ona Piata, ktra operowaa w rejestrach

moliwych do wyapania tylko przez nietoperze, oraz Judasz,ktry w trakcie swojej partii wydawa odgosy wciwe

dolegliwociom dkowym. Skutek ich dzia by taki, e

podczas gdy Pan Jezus modli si w Ogrjcu, koci aka, lecz

ze miechu. Po dziesiciu latach doszedem do wniosku, e

problem chru parafialnego jest nierozwizywalny. Nie mona

odbiera poczciwym ludziom radoci ze piewania. Jedyne, co

pozostaje, to modli si do w. Cecylii, patronki muzyki

kocielnej, by suchacze odczuwali przy okazji wystpw jej

podopiecznych co wicej ni tylko dzik rado.

45


46/335

Nie chc zapesza, ale odnosz wraenie, e w ostatnich

latach w tej draliwej (dla uszu) kwestii co zaczyna sijednak

zmienia. By moe to zasuga najmowania do pracy bardziej

wyksztaconych muzycznie organistw (absolwenci uczelnimuzycznych maj dzi spore kopoty ze znalezieniem lepszej

pracy w zawodzie). Faktem jest, e gdy kilkakrotnie

uczestniczyem ostatnio w rnych parafiach we mszy z chrem,

zamiast muzycznej egzekucji mych uszu dobiegao piewanie

czyste, w rytmie, a przede wszystkim - z repertuarem dobrze

dopasowanym do klimatu i tempa liturgii. Znajomi z poudnia

donosz, e sta oaz na mapie kocielnego piewania jest

sk, gdzie chry parafialne - by moe na skutek wpyww

porzdnej, niemieckiej tradycji - dziaajjak dobrze naoliwioneorgany. Rol coraz janiejszego wiateka w wypenionym

kakofoni tunelu odgrywaj rwnie dziaajce przy wielu

parafiach schole modzieowe.

Chr ma te jednak w Kociele i drugi wymiar. W wielu

klasztorach zakonnicy, jeli odmawiaj brewiarz wsplnie

(Jutrzni", Nieszpory" etc), dziel si na chry. Dwie grupy

mnichw, siedzc vi s--vi s, na zmian recytuj psalmy, czasami

na zmian wstaj i siadaj. Ma to symbolizowa fakt, e w

Kociele jedni gosz drugim Sowo Boe. I jeli robi to

46


47/335

umiejtnie, a aden z mnichw nie zapomina, e jest w chrze

pierwszym, czyli tym, ktry prowadzi modlitwy (a wic czciej

wstaje), efekt jest naprawd imponujcy. Gdy do tego teksty s

po acinie i piewane na melodie gregoriaskie (benedyktyni,dominikanie) - jest to modlitwa tak pikna, e ciarki przechodz

po krzyu.

[CHRZEST]

Jaki chrzest?! Ksia mog katechizowa lud, ale lud i tak

wie swoje. W polskiej tradycji zamiast chrztu" mamy wic

chrzciny"! Kocielny obrzd polania wod to przecie zwykle

tylko konieczny wstp do grubszej imprezy w domowych

pieleszach, gdzie rodzice przepijaj do chrzestnych, a ci nie

pozostaj im dni. I tak a do czasu, gdy na st wjedzie

specjalno pani domu - zrazy... A wdeczka i zrazy (palce liza!)

to przecie nie s okolicznoci sprzyjajce roztrzsaniuteologicznych subtelnoci. Wic - zdrowie maego! T aklamacj

polscy katolicy czcz powikszenie si wsplnoty Kocioa

powszechnego o nowego czonka, ktry niewiadom doniosci

chwili, pi sobie spokojnie w beciku.

47


48/335

Rytualne obmycia spotykamy w wielu kultach

przedchrzecijaskich (na przykad w hinduizmie), w

staroytnym Rzymie byy czci ceremonii lubnych. W

judeochrzecijaskim krgu prekursorem takich dzia by w.Jan, nazywany dlatego Chrzcicielem. Dyurowa przy rzece

Jordan, by chtnych, ktrzy si do niego zgosz, obmywa wod

i wzywa do nawrcenia. Wrd ochrzczonych przez Jana by te

Chrystus, ktry uzna, e tak jak ydzi mieli swoje obrzezanie,

chrzecijanie b odtd mie ten wnie chrzest jako

niezatarte duchowe znami" - znak, e delikwent zawar

nie przymierze na ycie" z Bogiem.

Gdy si czyta histori Kocioa, trudno nie wyj z

podziwu nad tym, z jakim zapaem i o jakie tematy potrafili sizmaga nasi przodkowie w wierze. W pierwszych wiekach po

Chrystusie co chwila wybuchay podobno spory o to, czy chrzest

udzielony przez kogo, kto dwa lata pniej zosta heretykiem,

jest wany, czy trzeba go powtarza? Albo - czy chrzci dzieci,

czy dorosych (ten akurat spr trwa do dzi). Ostra dyskusja na

ten temat doprowadzaa do sytuacji, e niektrzy wierni czekali

z chrztem a do mierci, by podj decyzj w peni wiadom, a

przy okazji zaapa si na ekstrarozgrzeszenie" z ciemnych

sprawek caego ycia, cznie z grzechem pierworodnym

48


49/335

wsplnym wszystkim potomkom Adama, co zgodnie z dogmatem

nis ze sob chrzest.

Ostatecznie w Kociele zdecydowano si na chrzczenie

dzieci, i ten zwyczaj utrzymuje si do dzi. Krytykuj gozwaszcza radykalni protestanci (choby baptyci), twierdzc, e

to gwat wyrzdzany dziecku, ktre przecie, gdy dojdzie do

etapu uywania rozumu, mogoby samo o taki chrzest poprosi.

Katolicy argumentuj wtedy, e jeeli wol rodzicw jest

ochrzczenie dziecka, to przecie chrzest moe tylko pomc (bo

jest przepustk do zbawienia), a w niczym nie zaszkodzi. Gdy

delikwent doronie i dojdzie do wniosku, e katolicyzm mu nie

ley", to moe z niego zrezygnowa i pj do baptystw, a ci

ochrzcz go raz jeszcze. I to o ile bardziej efektownie, bo wbasenie, przy ktrym katolicka chrzcielnica wyglda jak

skromna umywalka.

Warto jednak wiedzie, e w Kociele katolickim te

chrzci si dorosych (ale bez basenu, rwnie przez polanie, cho

bywa, e z wikszego dzbanka). Podobnie jak w staroytnoci,

musz oni najpierw przej zwykle roczne przygotowanie, by

pniej za jednym zamachem - najczciej podczas uroczystej

liturgii w Wielk Sobot - przyj chrzest, Pierwsz Komuni i

bierzmowanie.

49


50/335

[CZASY ZAKAZANE]

Okresy, kiedy - zgodnie z pradawnymi kocielnymi

regulacjami - nie mona byo urzdza adnych hucznych

obchodw, takich jak luby poczone z wystawnym przyjciem

z tacami. Sto lat temu czasami zakazanymi" byy adwent i

Wielki Post. Dzi nie uywa si ju tego okrelenia, pokutne

odium zdjto te z adwentu, ktry - w odrnieniu od Wielkiego

Postu - nie jest wcale czasem umartwienia, to miesic radosnego

oczekiwania na Boe Narodzenie. Hucznych imprez nie naley

wic dzi urzdza (ani bra w nich udziau) w Wielkim Pocie

(z wyjtkiem niedziel, ktre do postu nie nale) oraz we

wszystkie - upamitniajce mier Chrystusa - pitki roku (konia

z rzdem tym katolikom, ktrzy si do tego przepisu stosuj). Co

do wesel - nie istnieje dzi w prawie kocielnym aden zakaz,

ktry uniemoliwiaby zawarcie tak zwanego cichego lubunawet w Wielkim Pocie (na pewno aden proboszcz nie zgodzi

sijednak na regularny lub w pakiecie z weselem). Jedyne dwa

dni, w czasie ktrych katolicy musz powcign sw ch

wstpienia w wite zwizki, to Wielki Pitek i Wielka Sobota.

50


51/335

To, e jakiego zakazu nie ma ju w kocielnym prawie,

nie znaczy jednak wcale, e nie ma on dzisiaj sensu. Czowiek

biegajcy dzi midzy tysicem zaj zatraci na dobre smak

czasu", umiejtno wyczuwania, e kada pora dnia, roku czyliturgicznego kalendarza ma swj nastrj, swj odcie. Niedziela

nabiera wagi, gdy poprzedzi pitek, pitek zmienia si w

czarni, jeli po nim nie przychodzi niedziela.

[DEWOCJONALIA]

Jeszcze kilkanacie lat temu absolutnym hitem polskiego

rynku dewocjonaliw byy fluorescencyjne rce.

Szczliwego posiadacza atwo byo rozpozna po krzykach,

ktre wydawa w nocy, gdy przebudzony zerkn na cian, na

ktrej raniec wisia. Raniec taki, podobnie jak obrazy Jezusa

i Maryi z sercem poncym na p otrzewnej, gipsowe biusty

papiea (nad morzem papie na dole miewa etw, a nad gowbarometr, w grach za by w ksztacie ciupagi) oraz srebrne

cuszki mona byo (a gdzieniegdzie wci mona) naby na

odpustach lub w placwkach prowadzonych przez Veritas" i

Ars Christiane".

51


52/335

Jak wyglda polski rynek dewocjonaliw wzbogacony o

kilkanacie lat kapitalizmu? Kr nad nim jaskki nadziei.

Powstajce jak grzyby po deszczu superprofesjonalne religijne

ksigarnie, gdzie kupi mona wszystko - od ksiek przez winomszalne, ikony, DVD a po kiwajcego gwk Murzynka-

skarbonk, powoli zmieniaj krajobraz wypeniony dotd

szczelnie przez przyparafialne sklepiki oferujce te same od lat

siermine rce i koroneczki" oraz modlitewki" o jakoci

druku zblionej do kserokopii. ezka si w oku krci na

wspomnienie wydzielajcych intensywn wo stchlizny

ksigarenek z pocztku lat dziewidziesitych, kataleptycznych

sprzedawczy i snujcego si w tle falsetu ze skadanki hitw

ksidza Ceberka.I cho postp w tej dziedzinie wida goym okiem, nie ma

si co udzi, kroku dalej ni naklejane na samochodach rybki

(niekoniecznie oznaczaj katolika, popularne s rd

zmotoryzowanych przedstawicieli wielu wyzna

chrzecijaskich), chyba nie zrobimy. Czas spotykanych na

przykad w Stanach katoempikw (chr i st ian stores) u nas nie

nadejdzie nigdy. A szkoda. Bo nie mamy szans choby na

ugopis z cytatami z Biblii. Mam taki dugopis. Biay w

kolorowe krzyyki, ma okienko, w ktrym za kadym

52


53/335

naciniciem wkadu zmieniaj si cytaty. Pan jest moim

pasterzem, niczego mi nie braknie". Pstryk. Jestem z Tob do

skoczenia wiata". Pstryk. Mog wszystko w Tym, ktry mnie

umacnia". Pstryk. Przecie gdyby ludziom w kraju, gdzie sukcesywici Radio Maryja, zaoferowa takie dugopisy w trzech

odmianach, z cytatami z objawie Matki Boskiej z Lourdes,

Fatimy i Medjugorie, mona by zrobi fortun!

W USA furor robi te gadety ze znakiem WWJD (What

Would Jesus Do?). W sklepach internetowych mona trafi

midzy innymi na gustowne bejsbolwki, s te bransoletki

WWJD w czterech kolorach. T-shirty z kolekcji Spiritualwear na

awersie maj napis: Zbawienie dosta za darmo...", a na

rewersie: ...ale nie byo tanie" - i twarz konajcego Jezusa(tanie nie jest faktycznie - 9,50 USD za sztuk). Dostpne od rki

te plastikowa Gra Kalwaria z trzema wyjmowanymi

krzyami i odsuwanym kamieniem za 10,75 USD, dla dzieci

komunijnych przewidziano za resorowce: Mi, Wspczucie,

Wiara i Odwaga, zachcajce malcw do mylenia o tych

cnotach. W promocji dostpni s te wykonani z gumy: Jezus,

Jozue albo Samson (praktyczna uwaga dla rodzicw: Jezus i

Samson nie maj adnych wyjmowanych czci!"). Figurka

Estery w zotej koronie uczy za dziewczta ycia wzorem tej

53


54/335

wielkiej kobiety. Na deser zostawiono pluszowe misie

prezentujce niewymienione na samochodzikach cnoty i figurki

witej Rodziny w formie fontanny. Prawdziwy hit to seria

Chrystus jest moim trenerem - sam wybierz dyscyplin sportu!"Za jedyne 19,95 USD mona mie obrazek w zotej ramie, figurk

pokazuj Chrystusa kopicego pod krzyem ga z trzema

brzdcami albo Jezusa pod koszem (Bogu dziki, e nie

zawieszonym na krzyu), szykujcego si do rzutu za trzy.

Czy ci Amerykanie przypadkiem nie przesadzaj? A czy

przesad nie jest uywanie papiea jako termometru, zamiast

czytania jego encyklik? Albo odkrcanie korony plastikowej

Matce Boskiej, ktr jako pojemnik na wod wicon kupi

mona w wikszoci polskich sanktuariw? Jasne, e Chrystusnie przyszed tylko do wyrafinowanych intelektualistw, ktrym

do szczcia wystarczy lektura dzie Ojcw Kocioa. Jasne, e

katolicyzm jest religi sakramentw, widzialnych znakw Boej

obecnoci, a katolicy wychowywani s do tego, eby takich

znakw potrzebowa. Problem i w Polsce, i w Stanach jest ten

sam. eby te znaki byy naprawd znakami. A nie kiczem.

54


55/335

[DIAKON]

W kociele moemy czasem natkn si na osobnika w

sutannie i komy, ktry stu (czyli barwn szarf, ktr kapan

zakada podczas czynnoci sbowych - przy otarzu czy przy

spowiedzi) nosi nie przerzucon przez szyj, ale na ukos - spi

na jednym boku. Kiedy uczestniczy we mszy, ma za na sobie

specyficzny, wyposaony w rkawy ornat - czyli dalmatyk. To

sygna, e mamy do czynienia z diakonem (zwraca si do niego

naley perksie diakonie").

Diakon to na dobr spraw wiceksidz. Musi odmawia

brewiarz. Moe chrzci dzieci, mwi kazania, bogosawi

luby, prowadzi pogrzeby. O diakonach wspomina ju Pismo

wite. W czasach pierwszych chrzecijan mieli odci"

prezbiterw, nalea do nich troska o sprawy gospodarcze i

charytatywne wczesnych parafii, diakoni zajmowali si tekandydatami do chrztu. Diakonami byy wwczas rwnie

kobiety. Diakonisy wyginy" jednak prawdopodobnie ju w

bardzo wczesnym redniowieczu, gdy zaczy powstawa

klasztory skie, a wraz z nimi pojawi si - na szczcie coraz

55


56/335

mniej popularny - pogld, e wyczne miejsce dla naprawd

pobonych kobiet to miejsce pod kluczem. Mniej wicej wtedy

zaczli te odchodzi do historii mczyni pracujcy jako tak

zwani diakoni stali, ktrzy penili swoj funkcj przez cae ycie.Od tamtych czasw wicenia diakoskie byy tylko wstpem do

wice kapskich.

W Polsce zasadniczo jest tak do tej pory. Diakonami

zostaj klerycy pod koniec pitego roku seminarium i s nimi do

koca roku szstego, gdy zmieniaj si w penowymiarowych"

ksiy. W cigu tego roku maj praktyki duszpasterskie, to

znaczy spdzaj kilka tygodni na parafii, gdzie najczciej s

proboszczowi do mszy i ucz dzieci religii w jego zastpstwie. Ta

wspczesna forma diakonatu z pikn tradycj tej funkcji niema jednak niestety zbyt wiele wsplnego. Ot, kolejny obrazek

skadajcy si na utrwalon przez wieki wizj Kocioa jako

wsplnoty podzielonej na dwie kasty - ksiy i wierny lud.

Tymczasem diakon tak naprawd winien by kim

pomidzy nimi, kim, kto jest bliej otarza ni inni wierni i

bliej wiernych ni ksidz. Cae szczcie, dostrzeg to II Sobr

Watykaski, ktry zaleci, by wrcono do praktyki powoywania

w parafiach diakonw staych. By byli nimi ludzie, dla ktrych ta

ba bdzie sensem ycia. Zgodnie z ustaleniami soboru

56


57/335

diakonami mog by w szczeglnych wypadkach rwnie

czyni onaci, znani w swojej wsplnocie i dla niej

pracujcy. Musz mie minimum trzydzieci pi lat, od co

najmniej piciu lat w mastwie i uzyska zgod ony naprzyjcie sakramentu wice. Jeli diakonem staym ma zosta

kawaler, musi mie co najmniej dwadziecia pi lat i

zobowiza si do celibatu.

Ostatnio - po dugich bojach, blach i przygotowaniach,

wywicono w Polsce na diakonw trzech facetw (jednego w

diecezji toruskiej, drugiego w pelpliskiej, trzeciego -

dziennikarza Bogdana Sadowskiego - w Warszawie). Temat

przyjmuje si jednak u nas z potnymi oporami, jedyny

dziaajcy Orodek Formacji Diakonw Staych w Przysiekuzawiesi dziaalno. Niechtni diakonom staym s

tradycjonalici, regularne" duchowiestwo uwaa ich czsto za

fanaberi, ktr warto zostawi sobie na czasy wikszego

kryzysu powo. Trzeba si modli, eby ten klimat si zmieni,

bo diakoni stali mieliby u nas roboty w brd. A najlepsz robot

byoby (co jeszcze nie nastpio) ju samo ich pokazanie si.

Empiryczne przypomnienie wiernym, nierzadko wyposaonym

w ultraskostniae wyobraenie o Kociele, e jak Pan Bg nie da

komu by pasterzem, nie znaczy to wcale, e skaza go na

57


58/335

milczenie owiec".

[DUSZPASTERSTWO]

Pastwo w pastwie, ale nie do koca. Grupa wsplnie

przeywajcych wiar ludzi, ktrych poza wiar czy te na

przykad zajcie (duszpasterstwo sby zdrowia, studentw),

sytuacja yciowa (duszpasterstwo ludzi samotnych) czy problem

(duszpasterstwo AA). Osoby skupione w duszpasterstwie maj,

jak sama nazwa wskazuje, swojego duszpasterza, czyli ksidza,

ktry ma lepiej ich rozumie i natchn przekonaniem, e to, co

im aktualnie pochania kawa ycia (zajcie, sytuacja, problem),

rwnie moe by okazj do chwalenia Pana.

Duszpasterstwa kwity w Polsce zwaszcza w latach

siedemdziesitych i osiemdziesitych ubiegego stulecia.

Spotkania duszpasterstw akademickich czy oazy" zamieniay

si wtedy nierzadko w gorce debaty polityczne albo w pracprzy rozdzielaniu darw. Dzi rwnie najbardziej rozbudowane

w Polsce wszelkiej maci duszpasterstwa modziey,

akademickie, szk rednich, rodowisk twrczych. W

duszpasterstwach branowych rzecz ogranicza si zwykle do

58


59/335

jednej mszy w roku, rekolekcji i opatka, ale w znacznie bardziej

aktywnych duszpasterstwach modzieowych s te kluby

dyskusyjne, ekstrawykady, wsplne wyjazdy etc. Nic dziwnego,

e niektrym wychowankom duszpasterstwa akademickiego taksi ono podoba, e nie mog si od niego uwolni rwnie ugo

po skoczeniu studiw. P biedy, jeli zakadaj sobie pniej

nowe duszpasterstwo postakademickie", gorzej, jeli zbliajc

si do czterdziestki, nadal staraj si yciem pobonego

studenta.

Warto jednak wiedzie, e uczestnictwo w jakim

duszpasterstwie zupenie nie zmienia formalnoprawnego statusu

katolika. Podstawow jednostk meldunkow", do ktrej

przypisany jest kady ochrzczony osobnik, jest bowiem parafia,ktra winna by dla niego centrum duchowej aktywnoci. Prawo

kocielne przewiduje wprawdzie co takiego jak parafia

personalna", czyli de fact oduszpasterstwo na prawach parafii,

gdzie duszpasterz na przykad studentw jest jednoczenie ich

proboszczem, zaopatrzonym we wadz wydawania im

wszystkich niezbdnych na drodze do wiecznoci zawiadcze.

Ale w Polsce parafie personalne ograniczaj si na razie

wycznie do parafii podlegych biskupowi polowemu (nale do

nich nierze z danej jednostki, ale tylko na czas sby, ich

59


60/335

dzieci, ale tylko do okrelonego wieku i tylko jeli mieszkaj

wraz z nimi etc).

Tymczasem wic proboszczowie obserwujcy spadek

frekwencji w swoich kocioach strasznie si ymaj na owce,ktre na koldzie wyznaj im, e one to chodz do

duszpasterstwa" albo do kociow przyklasztornych.

Podbieranie" wiernych (i ich ofiar) jest przyczyn wielu

jadowitych uksze, jakie kapani funduj sobie przy

plebanijnych stoach. Problem w tym, e ich wierni przesikli

czsto myleniem czysto rynkowym, i rwnie gdy szukaj

poytku dla duszy, pjd tam, gdzie maj najlepsz duchow

ofert". Jeden z biskupich wizytatorw z Katowic wspomina,

e w parafiach, w ktrych przy kociele jest parking, niedzielnemsze trwaj 55 minut, a kazania s o Panu Bogu - kocielne

statystyki nie notuj spadku frekwencji. Jest bowiem jasne, e

Ewangelia - cho wszdzie jest tak samo pena treci -

skomentowana moe by ciekawie i nudno, a msz - cho z tego

samego mszau i tak samo wa - odprawi mona porzdnie i

byle jak. Zamiast wic wcieka si, e ich wierni" chodz do

siada, bardziej praktycznie bdzie zrobi takie

duszpasterstwo, ktre sprawi, e ludzie zaczn umnie wali

nie do niego.

60


61/335

[DYPLOMACJA WATYKASKA]

Okrelenie niewciwe, podmiotem prawa

midzynarodowego utrzymujcego stosunki dyplomatyczne z

pastwami nie jest wcale Pastwo-Miasto Watykan, ale Stolica

Apostolska. Z jej zagranicznymi sbami przecitny katolik

najczciej ma do czynienia na kartach powieci sensacyjnych.

Bardzo ciekawie temat przedstawia na przykad znany autor

thrillerw Erich Segal w czytadle Akty w iary, w ktrym ze

znawstwem kocielnej terminologii opisuje losy skromnego

ksidza z USA. Dziki swym nieprzecitnym zdolnociom

bohater w byskawicznym tempie zostaje arcybiskupem i z tajn

misj udaje si do Ameryki Poudniowej. Jego los tym rni si

jednak od lukrowanych biogramw pomieszczanych w

L'Osservatore Romano, oficjalnym organie Watykanu, e

arcybiskup zrzuca mundur dla pontnej narzeczonej z modoci.Tu okazuje si zreszt, e Segal zna moe terminologi, ale

yciowych realiw - ni w zb. Konia z rzdem temu, kto

zgodziby si na tak niekorzystn zamian.

Segal ubarwi te troch na potrzeby powieci zasady

61


62/335

panujce w watykaskiej dyplomacji. A te s stae i cile

przestrzegane. Generalna jest taka: jeli kto wejdzie do

watykaskiego systemu - system zrobi wszystko, by tam

pozosta. Obejmuje to zwykle nie tylko obron przed zakusamiinnych kocielnych urzdw (przenosiny do zwykej pracy), lecz

take rne kopotliwe sytuacje (videksika Segala). Midzy

bajki mona te nagy awans bohatera na arcybiskupa. W

watykaskiej dyplomacji (jak zreszt w caej Kurii Rzymskiej)

obowizuje czytelna cieka awansowania. CV watykaskich

urzdnikw tym rni si od akt procesu kanonizacyjnego, e nie

ma tam miejsca na cuda (zob. Fabryka witych). Dlatego

wikszo z tych, ktrzy podejmuj prac w Rzymie, ju na

starcie wie z grubsza, w jakim miejscu wylduje za latdwadziecia. System ma swoje dobre strony, bo kiedy kardyna

po kilkudziesiciu latach staje na czele kongregacji, w ktrej

przepracowa cae ycie, nie wywiedzie go w pole byle kleryk

biegajcy z papierami, kardyna bowiem biega z nimi p wieku

temu. Bardzo czytelny jest te system wysyania papieskich

dyplomatw za granic. Zwykle dumny modociany dyplomata

koczy elitarn Papiesk Akademi Kocieln mieszcz si

przy rzymskim Piazza della Minerva (kadego roku

zapraszanych jest do niej na studia okoo tuzina ksiy z caego

62


63/335

wiata) i - jeli nie zostaje w Rzymie - odbiera nominacj na

trzeciego sekretarza nuncjatury na przykad w Berlinie. Po

dwch latach zostaje drugim sekretarzem, ale w Manili, po

nastpnych dwch - pierwszym w Kinszasie. Pniej, gdy znowuawansuje, przechodzi przez kolejne szczeble kariery, zawsze

wedug zasady, e jeli wysze stanowisko - to na

wygwizdowie, a pniej powrt do kocielnego centrum, ale

na najnisze stanowisko kolejnego szczebla. I tak w kko - a

zostanie nuncjuszem. Nuncjuszy te zreszt awansuje si

geograficznie - przez Afryk i Azj maj szans dosta si do

dyplomatycznej elity, zapa nuncjatur pierwszej kategorii w

Europie. Doskona ilustracj tego mechanizmu s losy jednego z

polskich nuncjuszy arcybiskupw, ktry s dyplomatycznzaczyna od stanowiska trzeciego sekretarza nuncjatury w

Kopenhadze, by nastpnie awansowa, ale ju na Tajwanie, a

kolejne szczeble kariery zaliczy w Tajlandii i na Wgrzech. Jako

nuncjusz zaczyna w Rwandzie, pniej zosta przeniesiony do

Mozambiku, by - jujako szef - ponownie trafi na placwk w

Budapeszcie.

Koczc te fascynujce opowieci, nie sposb nie postawi

sobie pytania, jaki wpyw ma caa ta dyplomatyczna machina na

ycie przecitnego katolika, ktry na co dzie nie ratyfikuje

63


64/335

midzynarodowych umw i nie bywa na dyplomatycznych

rautach. W krajach Trzeciego wiata nuncjatury peni czasem

funkcj promotorw praw czowieka, prbuj pokazywa

lokalnym wadcom, e s obserwowani, e powinni zatroszczysi o los najsabszych i najbiedniejszych. W warunkach

europejskich misja ad ext r a (relacje z pastwami) schodzi na

plan dalszy, istotniejsza wydaje si misja ad int r a(relacje z

lokalnym Kocioem). Nuncjatury na terenie, na ktrym dziaaj,

odgrywaj rol nadzorcy lokalnej hierarchii, papieskiego oka i

ucha. W nuncjaturach prowadzi si te cay proces wyaniania i

opiniowania kandydatw na biskupw czy innych wysokich

kocielnych oficjeli. To wystarczajcy powd, by codziennie

wznosi mody za papieskich dyplomatw, aby (jeszcze czciej)mia ich w opiece Duch wity.

[DZIKCZYNIENIE]

(i UWIELBIENIE)

Dwa pojcia odmieniane w Kociele przez wszystkie

przypadki. Przez wiernych traktowane czsto jako pompatyczne

stylistyczne zawijasy, ktre spokojnie mona pomin i po

64


65/335

prostu robi swoje. Warto si nad nimi zatrzyma.

Dzikczynienie i uwielbienie to tak naprawd dwa puca, bez

ktrych modlitwa czowieka dusi si pod szczeln kodr

powtarzanych prosz i przepraszam. Ich sensu nie da siznale w ksikach, eby odkry, co znacz, trzeba po prostu

si modli. Jeli czowiekowi uda si wygospodarowa dziennie

kwadrans lub dwa, by stan przed swoim Stwrc, prdzej czy

pniej zauway fascynuj zaleno - gdy, zamiast Boga o co

prosi, z gry mu za to co dzikuje, zwykle otrzymuje to, o co

prosi, a jeli nie - wyranie widzi, e dostaje o wiele wicej w

innym miejscu (Pan Bg dziaa tak zawsze, ale kiedy czowiek

mwi dzikuj zamiast prosz, atwiej mu to sobie

wiadomi. Nie mam pojcia, dlaczego dzikuj tak sprawnieotwiera powieki, ktre prosz kae trzyma zacinite).

Uwielbienie za to - wbrew temu, co si powszechnie

dzi - nie dekorowanie Pana Boga kompletem wyszukanych

okrele.

To kolejna konsekwencja wytrwaej modlitwy. Odkrycie,

e zamiast gada, ma si ochot po prostu z Nim poby.

Zachwyci si tym, e jest wikszy od nas. e jest rdem ycia,

ktre rwnie my moemy mie w sobie. e w przeciwiestwie

do nas i tylu ludzi, ktrzy nas otaczaj, nie zazdroci, nie unosi

65


66/335

si gniewem, nie szuka swego, nie dopuszcza si bezwstydu, nie

pamita zego, wszystkiemu wierzy, wszystko przetrzyma, we

wszystkim pokada nadziej... Dokadnie tak, synny hymn o

mici w. Pawa jest przecie hymnem o Nim, a wywiechtanew rnej maci gitarowo-wokalnych hitach zdanie Bg jest

mici to podstawowa prawda naszej wiary.

[EKSKOMUNIKA]

adnego czowieka ochrzczonego nie mona z Kocioa

wyrzuci. Gdy co powanie przeskrobie, mona go jednak

pozbawi praw, ktre si z tym wi, zakaza uczestnictwa w

nabostwach (rzecz trudna do wyegzekwowania; gdy jednak

ksidz odprawiajcy msz zauway kogo, o kim wszyscy

wiedz, e ciy na nim ta kara - moe nabostwo przerwa),

zabroni przystpowania do sakramentw, odmwi kocielnego

pogrzebu.O pierwszych ekskomunikach czytamy w listach w.

Pawa, ktry nakaza wykluczy z Kocioa jakiego entelmena

utrzymujcego nieadne kontakty z macoch oraz niejakich

Hymenajosa i Aleksandra, ktrzy do chrzecijaskiego przekazu

66


67/335

wprowadzili par autorskich udoskonale. Ojciec Jacek Salij,

ktry o tym przypomnia, zwraca te uwag na to, z jak powa

rzecz mamy do czynienia: Dla Pawa jest oczywiste, e Koci

daje dostp do rde ycia wiecznego, z chwil wicniedopuszczenia do tych rde czowiek wraca pod wadz

szatana. Nie ma co, to naprawd powany kaliber. Nic

dziwnego, e w redniowieczu ogaszaniu ekskomuniki

(nazywanej wwczas kltw i bardzo czsto naduywanej w

czysto politycznych sporach) towarzyszyy malownicze obrzdy -

bicie w dzwony niczym na pogrzebie, zamknicie Ewangelii i

zdmuchnicie wiecy. Dzi rzecz wyglda nieco bardziej

dyskretnie.

Kara ekskomuniki moe by naona rcznie przezbiskupa lub automatycznie. W najciszych wypadkach

ekskomunika wymierza si bowiem sama. Kodeks prawa

kanonicznego (Kpk) mwi wtedy o ekskomunice wicej moc

samego prawa. Jak to dziaa? Wystarczy - bagatela - eby

delikwent co zrobi, wiedzc, e w myl prawa kocielnego nie

wolno tego robi, e jest za to kara, powinien si te mniej

wicej orientowa, co to za kara i na czym polega. Jeli spenia

te wszystkie warunki - jest automatycznie ekskomunikowany ju

w momencie popenienia zabronionego czynu. Taki los czeka nas

67


68/335

wszystkich, ktrzy porw si na najwiksze witoci. A wic

biskupa, ktry bez zgody papiea wywici ksiy (jak synny,

nieuznajcy postanowie II Soboru Watykaskiego Francuz,

arcybiskup Marcel Lefbvre), ksiy, ktrzy zdradzili tajemnicspowiedzi lub udzielili rozgrzeszenia komu, z kim sami mieli

intymne relacje. Pod automatyczn ekskomunik podpada te

kady, kto ujawni tajemnic konklawe albo na przykad

organizowa zmowy wybierajcych papiea elektorw, kto

dokona zamachu na papiea (za zamach na biskupa dostaje si

niszy wymiar kary: interdykt, czyli zakaz uczestniczenia w

sakramentach, za zabjstwo szeregowego duchownego grozi ju

tylko sprawiedliwa kara; Kpk wychodzi bowiem z zaenia,

e taki kto i tak pjdzie siedzie, wic po co kara go dwa razy).To samo spotyka kogo, kto sprofanowa Najwitszy

Sakrament, dokona apostazji, zorganizowa schizm albo gosi

herezje. Automatyczna ekskomunika czeka te na wszystkich,

ktrzy dopucili si aborcji (nie chodzi tu tylko o matk dziecka,

ale rwnie o ojca - jeli nakania do zabiegu oraz lekarzy i

pielgniarki). Oczywicie w tym ostatnim wypadku, gdy

czowiek nie bdzie chcia si przyzna, kara obowizywa

dzie mimo to i - jeli wiedzia o niej - bierze j na swoje

sumienie. A jeli nie wiedzia, dowie si przy okazji najbliszej

68


69/335

spowiedzi.

I co wtedy? Ekskomunika tylko wyglda gronie, ale jest

kar, ktra ma skoni do poprawy. Zasadniczo zwalnia z niej

Watykan, ale lista wyjtkw jest duga. Z kary za odejcie odKocioa do innego wyznania moe zwolni biskup. Spraw

zazwyczaj zaatwia si podczas spowiedzi. Penitent ustala

szczegy ze spowiednikiem, ten pisze do kurii (bez nazwiska, a

jedynie, e kto taki si zgosi) i bywa, e tego samego dnia

otrzymuje uaskawienie. W podobny sposb moe wyglda

zwolnienie z ekskomuniki poaborcyjnej. Tu zazwyczaj (zaley

to od decyzji lokalnych biskupw) wystarczy pj do spowiedzi

do wyznaczonego przez biskupa ksidza (mona o niego zapyta

kadego duchownego), czasem rwnie podczas parafialnychrekolekcji lub misji, kiedy odbywa si spowied generaln z

kilku lat lub z caego ycia, mona te uklkn do konfesjonau

w kociele Franciszkanw lub Dominikanw - te zakony maj w

dziedzinie ekskomuniki poaborcyjnej specjalne, udzielone

przez papiea, przywileje.

W arsenale kocielnych kar jest jeszcze kilka narzdzi,

takich jak choby wspomniany interdykt czy suspensa (zakaz

wykonywania funkcji przez ksiy). Mog one dzia

automatycznie (na przykad gdy zakonnik zgasza, e chce wzi

69


70/335

lub z zakonnic), mog te by wymierzane konkretnym

osobom. Tu jednak zaczynaj si schody. Kar wymierzanych z

automatu jest w Kociele bardzo mao i dotycz one

najciszych wykrocze. We wszystkich pozostaych wypadkachkocielny urzd musi si mocno stara, bo nie do, e nie moe

kar rzuca w przestrze (jak biskup, ktry straszy ekskomunik

bliej nieokrelonych zodziei obrazw), to jeszcze powinien

stwierdzi upr przestpcy (na przykad wczeniej go

nieskutecznie upomina, tak jak to zostao opisane przez w.

Pawa, ktry nakaza rozmawia z winowajc trzy razy). Rzadko

w polskim Kociele zdarzaj si sytuacje tak oczywiste, jak ta w

podwrocawskiej Oawie, gdzie fani synnych objawie

maryjnych na dziakach odmwili wsppracy z przysanymprzez biskupa ksidzem. Zostali za to ukarani interdyktem.

Interdykt zadzia za podobnie jak klaps na przedszkolaka,

ktry co prawda dalej nie jest przekonany, e nie mona wkada

czki do kontaktu, ale nie robi tego, boi si bowiem klapsa. W

przypadku oawian - przynajmniej tych, z ktrymi

rozmawiaem - rezygnacja z wizyt na dziakach bya efektem

przeraenia wizj asnego pogrzebu bez udziau ksidza. Po

raz kolejny potwierdzia si wic stara prawda, ktr osz

prawnicy, a tpi nauczyciele, e strach bywa skuteczniejszy ni

70


71/335

mi. Ale to od nauczycieli zaley, czy bywa tak czsto.

[EPISKOPAT]

Pewien sdziwy zakonnik, wywodzcy si z ksicej

rodziny, gdy lat temu dwadziecia czy trzydzieci natrafi w

gazecie na zdjcie episkopatu polskiego, mia pono prychn

znaczco i zauwa:

Ale si chopstwo poprzebierao.... Faktycznie, jeszcze

kilkanacie lat temu lektura kocielnego Who's who bya

czynnoci nudn, jak menuw barze mlecznym. Niemal wszyscy

hierarchowie w rubryce pochodzenie wpisywali chopskie, a

rubryk zainteresowania albo zostawiali pust, albo

umieszczali tam co w gucie powieci Henryka Sienkiewicza.

I wcale nie musiao to oznacza, e faktycznie nie mieli adnych

zainteresowa. Mogli si po prostu lkaje ujawni. Z polskimi

biskupami najczciej jest bowiem tak, e dopki mwi osobno, ciekawi i maj jakie pogldy. Gdy staj si episkopatem

Polski - mona umrze z nudw.

Co to takiego - ten episkopat (a wciwie Konferencja

Episkopatu)? Na pierwszy rzut oka - ot, typowa poziomka

71


72/335

(struktura pozioma), zebranie wszystkich pracujcych w danym

kraju biskupw.

Rzecz ciut nienaturalna, bo na co dzie Koci katolicki

przypomina struktur redniowieczn Europ - federacjpastw, w ktrych wadz absolutn sprawuj biskupi. Pomys,

aby biskupi z jednego kraju raz na jaki czas si spotykali, czyli

tworzyli Konferencj Episkopatu, pojawi si w XIX wieku.

Bardzo mocno popar go w latach szedziesitych XX wieku II

Sobr Watykaski.

Wszdzie na wiecie episkopaty peni raczej funkcj

klubw konsultacyjno-dyskusyjnych. W Polsce episkopat wci

rzdzi. Przynajmniej w oczach wiernych, ktrzy nie zdaj sobie

sprawy, e episkopat formalnie nie ma wadzy prawie adnej, aKoci tak naprawd nadal dzieje si na poziomie diecezji,

gdzie o wszystkim decyduje biskup. Skd wzio si postrzeganie

episkopatu jako dyrekcji polskiego Kocioa? Moe std, e w

czasach komunizmu organizacja zrzeszajca wszystkich

hierarchw bya czyteln antytez dla rzdzcej nomenklatury?

Moe std, e nasz episkopat jest niezwykle aktywny? Na

wiecie episkopaty spotykaj si raz, dwa razy w roku. U nas

rednio co dwa miesice. A struktura episkopatu Polski jest

naprawd imponujca, skada si z 16 zespow, 11 rad i tylu

72


73/335

komisji.

Problem w tym, e z punktu widzenia kocielnych dow

to wszystko razem przypomina gr, ktra urodzia mysz. Bo

szeregowym katolikom episkopat i tak kojarzy si dzie nawieki ju tylko z mczestwem, jakim niewtpliwie jest

uchanie odczytywanych czasem zamiast kaza listw

pasterskich i komunikatw z obrad (zob. List pasterski). Ci,

ktrzy ycie kocielne obserwuj z bliska, te nie oczekuj od

episkopatu wiele, bo wiedz, e zwykle nie jest on zdolny do

zajcia czytelnego stanowiska w sprawach biecych (poza

kwestiami tak oczywistymi jak stosunek do zapodnienia i n vi t r o

czy aborcji na przykad), z tego prostego powodu, e pogldy

biskupw uredniaj si w nim, i z ostrych, jasnych sdwposzczeglnych hierarchw wychodzi w kocu wsplna papka.

Sytuacja powoli jednak zaczyna si zmienia. Biskupami

coraz czciej zostaj rzutcy czterdziestolatkowie, za jakie

trzydzieci lat zaczn nimi zostawa dzisiejsi modzi ksia. By

moe dojd do wniosku, e zamiast zwiera szeregi, warto

postawi na prac koncepcyjn. Bo episkopatowi XXI wieku

naprawd lepiej zrobi, gdy nawet w oczach ludzi stanie si

wreszcie intryguj Rad Programow, a nie kryzysowym

Zarzdem Rcznego Sterowania.

73


74/335

[FABRYKA WITYCH]

Jan Pawe II rozda rekordowo duo aureoli, ogosi

ogosawionymi ponad 1338 osb, a witymi 482 (dla

porwnania - panujcy w latach 1903-1914 Pius X kanonizowa 4

osoby, a Pawe VI - 81). Krytykowany by za to i z lewa, i z

prawa. Jeden z postpowych katolikw amerykaskich, ksidz

Richard McBrien, proponowa ogoszenie moratorium na kolejne

kanonizacje. Konserwatywny kardyna Silvio Oddi postulowa

mniej wicej to samo, narzekajc, e Watykan zmieni si w

fabryk witych. McBrien dodawa, e chciaby, aby na

tarze zamiast ugrzecznionych ksiy i zakonnic wreszcie

zaczli trafia ludzie, ktrzy mog by wzorem dla

wspczesnego czowieka, a Oddi twierdzi, e wici ostatnio

kanonizowani stanowi dowd upadku Kocioa i ukon w stron

postpowcw w stylu McBriena.Wydaje si jednak, e Jan Pawe II wiedzia, co robi,

wysyajc na otarze takie tumy. Dziki temu w towarzystwie

krlw, witych dziewic, ksiy i zakonnic na aureol coraz

czciej szans maj te wieccy. W 2001 roku na otarze trafia

74


75/335

pierwsza para maska, Maria i Luigi Beltrame Quattrocchi.

Oboje byli duego formatu dziaaczami katolickimi, po

czterdziestce zdecydowali si te na doywotni

wstrzemiliwo seksualn, czy wic mog by przykadem dlaprzecitnych wspczesnych mastw, jest co najmniej

problematyczne. Ale ich beatyfikacja otwiera zamkni dotd

furtk i by moe sprawi, e doczekamy si na otarzach postaci

jeszcze bliszych katolickim Kowalskim. W Stanach kilkanacie

lat temu zacz si proces beatyfikacyjny Dorothy Day,

zaycielki gnego ruchu Catholic Worker. Nie przeszkodzio

w tym ani to, e Day w modoci miaa nielubne dziecko, ani

nawet e dopucia si aborcji (jeszcze w czasach, gdy bya na

bakier z wiar).Day nie miaaby jednak szans na aureol, gdyby nie jej

znajomi, ktrzy postanowili przebi si przez kocielne

procedury. Stary dowcip z krgw Kurii Rzymskiej mwi, e

kandydat do aureoli oprcz posiadania CV penego cnt,

powinien spenia jeszcze dwa warunki. Po pierwsze - nie ,

bo nikt ywy nie wytrzymaby wieloletniej procedury

wynoszenia na otarze. Po drugie - wykaza si cudem. I

najlepiej, eby by to cud rozmnoenia pienidzy. Koszt caego

przedsiwzicia w przypadku bogosawione

Szymon Hołownia - Kościół dla średnio zaawansowanych.pdf

Documents

Transcript of Szymon Hołownia - Kościół dla średnio zaawansowanych.pdf