Szanowni Państwo, Pracownicy, Absolwenci i Studenci Szkół...

Puls Uczelni 2014, 8, 4

mgr Bożena Ratajczak-Olszewska Z-ca Redaktora Naczelnego

dr hab. n. med. Donata KurpasRedaktor Naczelny

Szanowni Państwo,Pracownicy, Absolwenci i Studenci

Szkół Wyższych

dr n. med. Andrzej SzpakowZ-ca Redaktora Naczelnego

Przekazujemy w Państwa ręce ostatni w tym roku zeszyt Pulsu Uczelni. Zamykamy kolejny etap wytężonej pracy nad kontynuacją nowej idei Kwartalnika. Dziękujemy za Państwa zainteresowanie, wsparcie i chęć współpracy oraz pełne życz-liwości oceny! Dziękujemy również wszystkim Recenzentom, Członkom Rady Naukowej, Redaktorom i Członkom Komi-tetu Redakcyjnego za wytężoną pracę i stałą pomoc w 2014 roku! Mamy nadzieję, że grono naszych Współpracowników i Zwolenników wzrośnie w latach kolejnych, tym bardziej, że w dniach 7-8 maja 2015 r. czeka nas ogromne wyzwanie jakim jest II Międzynarodowa Konferencja Pulsu Uczelni.

W części naukowej niniejszego zeszytu prezentujemy Pań-stwu coraz liczniejsze prace oryginalne, podsumowujące ba-dania określające różnorodność rytmu serca jako wskaźnika rezerwy adaptacyjnej układu sercowo-naczyniowego, a także analizy zależności ciśnienia tętniczego krwi od wydolności fi-zycznej. W dziale prac oryginalnych przedstawiamy także wyniki badań dotyczących przyczyn i skutków wypadków jaskinio-wych, funkcji i zadań pielęgniarki w opiece nad chorym żywio-nym enteralnie w oddziale intensywnej terapii, opinii studentów pielęgniarstwa i pielęgniarzy czynnych zawodowo odnośnie obecności mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim, poziomu wiedzy pielęgniarek zatrudnionych w POZ na temat bruksizmu oraz stanu skóry i skuteczności zabiegów sonoforezy u kobiet palących i niepalących. W niniejszym zeszycie zamieszczamy także opis przypadku przedstawiający efektywność masażu tensegracyjnego u zawodowych biegaczy długodystansowych.

Zeszyt zamyka artykuł poglądowy dotyczący zaangażowania pacjentów i sektora rządowego w opiekę zdrowotną i pomoc społeczną w Anglii oraz kolejny z zakresu historii medycyny opisujący zapomniane zabiegi położnicze.

Już pod koniec pracowitego 2014 roku gorąco zapraszamy Państwa do udziału w II Międzynarodowej Konferencji Pulsu Uczelni „Od pomysłów do publikacji – From ideas to publi-cations” 7-8 maja 2015 r. w murach Państwowej Medycznej Wyższej Szkoły Zawodowej w Opolu. Celem Konferencji jest przekazanie praktycznych wskazówek na temat przygoto-wywania publikacji do czasopism z listy MNiSzW i JCR przez studentów (młodych naukowców) oraz pracowników szkół wyższych, jak również przybliżenie uczestnikom szerokie-go wachlarza czasopism z wysoką punktacją, wydawanych w Polsce. W Konferencji udział wezmą wybitni prelegenci, w tym m.in. prof. Christos Lionis z Grecji, dr Jose Manuel Lopez-Abuin z Hiszpanii, prof. Dan Oren z Yale University, USA, dr Andrzej Szpakow z Białorusi, goście z Niemiec, Rosji, Ukrainy i Kanady. Program wypełnią jednak nie tylko wykłady, ale okrągły stół, debata, dyskusje i specjalistyczne warsztaty dla piszących prace naukowe, przygotowujących dorobek naukowy do oceny, wydających czasopisma naukowe oraz zarządzają-cych informacją w środowisku nauki i nie tylko.

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz Nowego 2015 Roku życzymy Państwu ogromnej satysfakcji z życia osobistego i zawodowego, nieustannego poczucia spełniania się oraz czasu dla Najbliższych!


Osoba kontaktowa – Sekretarz administracyjny Redakcji – Ewa Gaida, Tel. 77 442 35 11, e-mail: [email protected] zastrzega sobie prawo do skracania i opracowywania redakcyjnego nadesłanych tekstów.

Numer zamknięto: 02.12.2014

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żaden fragment tego wydania, ani w całości, ani w części, nie może być powielany lub zapisywany w formie odtwa-rzalnej bez uzyskania wcześniejszej pisemnej zgody Wydawcy. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam i ogłoszeń.

Cena 1 egzemplarza: 12 PLN (informacje na temat sprzedaży u Sekretarza administracyjnego Redakcji).

Wydawca nie prowadzi subskrypcji.

Czasopismo ukazuje się w wersji pierwotnej drukowanej oraz w wersji elektronicznej na stronie: www.pulsuczelni.wsm.opole.pl Skład i druk:Drukarnia LITAR, 45-601 Opole, ul. Popiełuszki 26, www.litar.pl

Okładka str. 1: Inauguracja Roku Akademickiego 2014/2015 w PMWSZ w Opolu (zdjęcie Wieńczysław Adamski)

PULS UCZELNICzasopismo naukowe dla pracowników i studentów wyższych szkół medycznych.Kwartalnik Naukowy, Październik - Grudzień 2014, Vol. 8, No 4 ISSN 2080-2021Wydawca: Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w OpoluŹródła fi nansowania: działalność statutowa PMWSZ w OpoluREDAKCJA / EDITORIAL OFFICEul. Katowicka 68, 45-060 Opole tel. 77 442 35 28, fax 77 442 35 25e-mail: [email protected]ład: 200 egz.

PULS UCZELNIHigher School's Pulse

KOMITET REDAKCYJNY / EDITORIAL STAFF

Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief: dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. PMWSZ w Opolu Z-ca Redaktora Naczelnego / Deputy Editor: Andrzej Szpakow MD, PhD (Grodno, Belarus)Z-ca Redaktora Naczelnego / Deputy Editor: mgr Bożena Ratajczak-OlszewskaSekretarz naukowy / Scientifi c co-editor: mgr Marta GawlikSekretarz administracyjny / Administrative co-editor: mgr Ewa GaidaCzłonkowie / Members: mgr Natalia Ptak

RADA NAUKOWA / EDITORIAL BOARD

Przewodniczący Rady / Chairman of the Board: dr n. o k. f. Tomasz Halski (Opole)Dr hab. n. med Roman Kurzbauer, prof. PMWSZ w Opolu (Opole)Prof. dr hab. n. med. Mieczysław Pokorski (Warszawa, Opole)Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Rudkowski (Wrocław)Dr n. med. Lucyna Sochocka (Opole)Dr hab. Jakub Taradaj, prof. PMWSZ w Opolu (Opole, Katowice)Dr n. med. Izabela Wróblewska (Opole)

CZŁONKOWIE ZAGRANICZNI / INTERNATIONAL EDITORIAL BOARD

Dr Jose Manuel Lopez-Abuin (Galicia, Spain)Doc. Jean Bauwens (Brussel, Belgium)Prof. dr Dimitri Beeckman (Ghent, Belgium)Prof. Dzmitry Khworyk MD, PhD (Grodno, Belarus)Prof. dr hab. n. med. Olga Fedorciv (Ternopil, Ukraine)Prof. Hans-Joachim Hannich MD, PhD (Greifswald, Germany)Assoc. Prof. Wolfgang Hannöver (Greifswald, Germany)Prof. dr hab. n. med. Ludmila Klimackaya (Krasnoyarsk, Rosja)Prof. Luther C. Kloth (Milwaukee, USA)Prof. Grazina Krutulyte (Vilnius, Lithuania)Prof. Christina Lindholm (Stockholm, Szwecja)Prof. Christos Lionis MD, PhD (Crete, Greece)Prof. Marc Nyssen MD, PhD (Brussel, Belgium)Dr Ir. Cees W.J. Oomens (Eindhoven, Netherlands)Patricia Owens MD, PhD (Liverpool, Great Britain)Hogne Sandvik MD, PhD (Bergen, Norway)Prof. Aleksander Siwakow MD, PhD (Minsk, Belarus)Jaime Correia de Sousa MD, PhD (Matosinhos, Portugal)Loreta Strumylaite MD, PhD (Kaunas, Lithuania)Andrzej Szpakow MD, PhD (Grodno, Belarus)Assoc. Prof. Ulrich Wiesmann MD, PhD (Greifswald, Germany)

REDAKTORZY JĘZYKOWI / LANGUAGE EDITORS

Joseph Church, Roanoke County, VA, USA Mgr Mirosława Grabowska Mgr Małgorzata KochanowskaMgr Kamila Wójt

REDAKTOR STATYSTYCZNY / STATISTICAL EDITOR

Dr Dominik M. Marciniak (Wrocław)

REDAKTORZY TEMATYCZNI / THEMATICALLY EDITORS

Pielęgniarstwo / Nursing - dr n. med. Lucyna SochockaPołożnictwo / Obstetrics - dr n. med. Grzegorz GłąbFizjoterapia / Physiotherapy - dr n. o k. f. Waldemar AndrzejewskiZdrowie Publiczne / Public Health - dr n. med. Jerzy JakubiszynKosmetologia / Cosmetology - dr n. med. Iwona DzieńdzioraHistoria medycyny / History of Medicine - dr hab. n. med. Janusz Kubicki


WSTĘP ___________________________________________________ 1CZĘŚĆ NAUKOWA

Аksаnа Kоtavа, Vasily Senko, Ruslan ShishkoHEART RATE VARIABILITY AS AN INDICATOR ADAPTATION RESERVES CARDIOVASCULAR SYSTEM ____________________________________ 4Karol Pilis, Anna Pilis, Krzysztof Stec, Wiesław Pilis, Michał Zych, Cezary Michalski, Jacek Buchta ZALEŻNOŚĆ CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI OD WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ __________________________________ 9 Adam van der Coghen, Lucyna Sochocka PRZYCZYNY I SKUTKI WYPADKÓW JASKINIOWYCH NA TERENIE JURY KRAKOWSKO – CZĘSTOCHOWSKIEJ _____________ 14Elżbieta Szlenk-Czyczerska FUNKCJE I ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORYM ŻYWIONYM ENTERALNIE W ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII ______ 18Marcel Kręcichwost OPINIE STUDENTÓW PIELĘGNIARSTWA I PIELĘGNIARZY CZYNNYCH ZAWODOWO DOTYCZĄCE OBECNOŚCI MĘŻCZYZN W ZAWODZIE PIELĘGNIARSKIM ________________________________ 22Manuela Palisa POZIOM WIEDZY PIELĘGNIAREK ZATRUDNIONYCH W POZ NA TEMAT BRUKSIZMU ______________________________________ 27Anna Rudyk, Karolina Chilicka, Aneta Bochenek, Marlena Bartczak, Jagoda Dec, Klaudia Więdłocha, Lidia Wesołowska STAN SKÓRY ORAZ SKUTECZNOŚĆ ZABIEGÓW SONOFOREZY U KOBIET PALĄCYCH I NIEPALĄCYCH W WIEKU 21-26 LAT. DONIESIENIE WSTĘPNE ______________________________________ 31Iwona WilkEFEKTYWNOŚĆ MASAŻU TENSEGRACYJNEGO U ZAWODOWYCH BIEGACZY DŁUGODYSTANSOWYCH - OPIS PRZYPADKU ____________ 35Jane Randall-Smith, Catherine PritchardPATIENT AND PUBLIC INVOLVEMENT IN HEALTH AND SOCIAL CARE IN ENGLAND _________________________________________ 39Janusz Kubicki ZAPOMNIANE ZABIEGI POŁOŻNICZE ___________________________ 42

PODZIĘKOWANIA DLA RECENZENTÓW _________________________ 45REGULAMIN OGŁASZANIA PRAC W KWARTALNIKU PULS UCZELNI ___ 46PROGRAM II MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJIPULSU UCZELNI 7-8.05.2015 __________________________________ 48

OD REDAKCJI

Puls Uczelni 2014, 8, 4: 4-8

Prace oryginalne - Original papers

HEART RATE VARIABILITY AS THE ADAPTATION RESERVE INDICATOR

OF CARDIOVASCULAR SYSTEMRóżnorodność rytmu serca jako wskaźnik rezerwy adaptacyjnej

układu sercowo-naczyniowego

АKSАNА KОTAVА A,B,D,E,GVASILY SENKO C,D,E,GRUSLAN SHISHKO B,E,F

The Yanka Kupala State University of Grodno, Grodno, Belarus

A- przygotowanie projektu badania (study design), B- zbieranie danych (data collection), C- analiza statystyczna (statistical analysis), D- interpretacja danych (data interpretation), E- przygotowanie maszynopisu (manuscript preparation), F- opracowanie piśmiennictwa (literature search), G- pozyskanie funduszy (funds collection)

SummaryBackground: The effectiveness of the vegetative regulation action might be controlled by the method of heart rate variability (HRV), which has been very popularly used over the last 10 years worldwide. The analysis of many clinical studies indicates that the severity of the disease might be controlled using the method of HRV.Material and methods: All the experimental and controlled group participants, which consisted of healthy students with none sports experience, underwent the examination according to the 5-minute standard protocol of HRV. In addition, all the examinees performed a bicycle stress test. After the bicycle stress test, some additional tests of HRV were also carried out.Results: It was found that some significant differences, between the group of sportsmen and the group of patients, exist. The parasympathetic activity of LF is maximum in athletes and tends to decrease in patients with cardiovascular pathologies. The decreases of the activity of the vasomotor centre was noticed in both study groups. The sympathetic system activity was the lowest in athletes.Conclusions: At the high depression of the vegetative regulation, any significant load (physical or psycho-emotional) indicates cardiovascular instability which remains beyond the capacity of adaptation. The higher the variability, the more stable the CVS is to the external loads. A sharp decrease of the variability, such as the heart vegetative innervations, causes deteriorating quality of the regulatory mechanisms and, as a result, the risk of cardiovascular diseases increases.Keywords: heart rate variability, deterministic and stochastic loads, cardiovascular system

StreszczenieWstęp: Skuteczność działania wegetatywnej regulacji może być kontrolowana przy pomocy oceny zmienności rytmu serca (HRV). Metoda ta przez ostatnie 10 lat zyskała popularność na całym świecie. Analiza licznych obserwacji klinicznych wskazuje, że nasilenie choroby można kontrolować przy użyciu HRV.Materiał i metody: Wśród wszystkich uczestników badania zarówno z grupy eksperymentalnej, jak i kontrolnej (zdrowi studenci bez dużych obciążeń sportowych) w spoczynku przeprowadzono badanie według standardowego protokołu 5-minutowego HRV. Dodatkowo wszyscy badani wykonali próbę ergometryczną (protokół standardowy i stochastyczny). 5-10 minut po wysiłku przeprowadzono dodatkowe testy HRV.Wyniki: Ustalono, że istnieją znaczne różnice pomiędzy grupą kontrolna a grupą pacjentów z chorobami serca. Zanotowana aktywność działania układu przywspółczulnego była maksymalna u przedstawicieli grupy kontrolnej i zmniejszyła się u pa-cjentów z patologią sercowo-naczyniową. Stwierdzono zmniejszenie aktywności ośrodka naczynioruchowego we wszystkich grupach badanych. Aktywność działania układu współczulnego u sportowców była najniższa.Wnioski: Przy obniżeniu wegetatywnej regulacji każde znaczące obciążenie (fizyczne, psycho-emocjonalne) wskazuje na strefę niestabilności sercowo-naczyniowej, co jest poza możliwością adaptacji. Większa zmienność rytmu – to wskaźnik stabilnej pracy serca przy obciążeniach zewnętrznych. Gwałtowny spadek zmienności rytmu, tj. „autonomiczne unerwienie serca”, to wskaźnik pogarszającej się jakości mechanizmów regulacyjnych, w wyniku czego zwiększa się ryzyko chorób ser-cowo-naczyniowych.Słowa kluczowe: zmienność rytmu serca, deterministyczne i stochastyczne obciążenia, system sercowo-naczyniowy

Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu © Copyright by OMS ISSN 2080-2021

Аksаnа Kоtavа, Vasily Senko, Ruslan Shishko - Heart rate variability as an indicator adaptation reserves cardiovascular system 5


Two types of load studies were used: the traditional bicycle stress test with stepwise increasing load (50, 100, 150 W) and the duration of each step of 3 minutes and stochastic test with pseudo-normal distribution law in the range of 40-160W and duration of each stage of 30 seconds (fi gure 1).

Figure 1. Stepwise increasing and stochastic load power change protocols (W)

Both loads were equivalent to the work perfor-med (28 kJ), average power (50 watts) and test time (9 min) [9-11]. The data of BST in sportsmen are not compared with other groups because they perfor-med the protocol up to 200 Wand at the time of the sample to15 min.

The criteria for terminating of the load were generally accepted [6,12]. The condition surveyed was monitored by electrocardiogram (ECG) with the registration of heart rate (HR) every 10 seconds. Also, blood pressure (BP) was taken in each examinee every 3 min. After BST an additional test of HRV was carried out.

The study used a 12-channeldigitalelectrocardio-graph, software system „Breeze-M” and programmable bicycle ergo meter. The apparatus fully automates load survey in accordance to the international stan-dards. The analysis of the results were made using the statistical component of the program Microsoft Excel. The diff erence was considered as statistically reliable, when p was 0.05 (95 CI).

Background

The main function of the cardiovascular system (CVS) is to transport oxygen to the tissues in continually changing external environment (psycho-emotional and physical activity). CVS, in turn, is an example of a perfect management system, built on many hierarchical principles, where each lower level in normal conditions operates autonomously. At various load changes or the development of a pathological process, the upper levels of management are involved. Constantly inte-racting inhibitory and accelerating processes support homeostasis. It provides the function of stabilizing the level of blood pressure by variation series of control parameters. Variable heart rate, cardiac output and vascular tone are optimized by oscillations of blood pressure at „perturbations” of the environment. Thus, property of variability, in our opinion, defi nes ada-ptive resources of the organism and can serve as an adequate criterion for the eff ectiveness of treatment of many pathological conditions [1].

The eff ectiveness of the action contours vegetative regulation and is controlled by the method of heart rate variability (HRV), the clinic dynamics whose distri-bution over the last 10 years expressed a geometric progression. The analysis of many studies using the method of HRV suggests that the disease severity ap-pears regularly in HRV parameters [2,3]. As a rule, the initial phase of the disease is the deterioration of the vegetative regulation and dominates the sympathetic regulation department. Next, on the background of general decline variability, dominant parasympathetic division can be manifested. At high severity pathology, depression of heart rate appears, which means limiting depletion of reserves adaptation [4,5]. Nowadays the method of HRV has acquired weighty importance than other non-invasive methods for studying CVS, and has been approved as an international standard [6-8].

HRV allows us to estimate the contributions of the sympathetic and parasympathetic components of the vegetative regulation, the ratio between the activity of the central nervous and autonomic regulation.

The aim of this study was to analyze the possibilities of the method of HRV as a criterion for the stability of the cardiovascular system when exposed to constantly changing environmental factors.

Material and methods

We examined 204 people, among them: a group of athletes (athletics) - 52 people; and a group of the practically healthy - 56 people, with angina pectoris (functional class 1-2 on Canadian classifi cation) - 51 people and with a history of myocardial infarct (PHMI) - 45 people. The average age of the athletes was - 25 3 years, in the other groups the average age was 51 5 years, reliable age statistical diff erences between groups were not observed.

All participants underwent a study on the 5-mi-nute standard protocol HRV at rest. In addition, the examinees performed the bicycle stress test (BST).

6 Аksаnа Kоtavа, Vasily Senko, Ruslan Shishko - Heart rate variability as an indicator adaptation reserves cardiovascular system


Results

Index Sportsmen (athletics) (n=52)Healthy people

(n=56)Person with angina

pectoris(n=51)

Persons with a history of myocardial infarction

(n=45)

HR, beats/min 56,6± 1,7* 74,2± 3,1 72,3± 4,3 67,4± 3,5

MxdMn, ms 398,4± 23,2* 237,3± 21,3 184,0± 25,2* 172,4± 21,2*

SDNN, ms 77,7± 4,4* 43,7± 4,1 33,6± 5,1* 33,5± 4,3*

pAMo, % 26,8± 1,4* 12,1± 1,3 22,1± 10,9* 18,7± 3,4*

Si, relative units 39,3± 5,2* 131,4± 24,4 243,2± 64,6* 288,1± 109,1*

HF, % 45,1± 1,3* 34,7± 2,6 35,8± 2,5 39,8± 3,0*

LF, % 28,4± 1,6 29,8± 1,9 25,1± 1,7* 22,8± 1,7*

VLF, % 27,6± 1,5* 35,3± 1,8 39,1± 2,5 37,4± 2,1* p< 0,05

Figure 2. Indicators of standard deviation (SDNN) in the study groups

A similar dependence was found for the indi-cator-variation range MxdMn and stress -index- Si (fi gure 3).

Figure 3. Indicatorsvariation range MxdMn and stress index Si in the study groups

Spectral indicators in the study groups are pre-sented in figure 4.

Figure 4. Spectral indicators in the study groups

Table 1. Averaged parameters of heart rate variability in sportsmen, healthy persons, patients with angina pectoris and persons with a history of myocardial infarction

It should be noted that there are signifi cant diff e-rences in respect to the groups of patients as well as in relation to the group of sportsmen. Figure 2 shows basic dynamics of HRV. So, the main index standard deviation (SDNN) in the transition from sportsmen to patients with ischemic heart disease decreases exponentially.

Table 1 shows the study of heart rate variability at rest in all test groups.

Аksаnа Kоtavа, Vasily Senko, Ruslan Shishko - Heart rate variability as an indicator adaptation reserves cardiovascular system 7


The parasympathetic activity LF is maximum in sportsmen and tends to decrease in pathology which has been noted by many researchers. There was also a decrease in activity of the vasomotor centre according to the HF parameters. The activity of the sympathetic department was the lowest in the athletes. In the transition from healthy individuals to patients with angina pectoris it increases. Furthermore, in persons

Table 2. Reaction system regulation of heart rate to exercise in healthy subjects, patients with angina pectoris and persons with a history of myocardial infarction in % relativist ate of rest

Index Type of load Healthy peoplePerson with angina

pectorisPersons with a history

of myocardial infarction

∆MxdMn, %traditional bicycle

stress test -15,3 -10,3 -2,3

stochastic -19,4 -20,1 -19,9

∆ SDNN, %traditional bicycle

stress test -17,9 -9,5 -7,8

stochastic -23,5 -23,1 -21,9

∆ Si, %.traditional bicycle

stress test +68,6 +29,8 +1,1

stochastic +49,7 +31,4 +42,2

∆ HF, %traditional bicycle

stress test -2,6 -2,0 -3,0

stochastic +1,8 -3,3 -8,0

∆ LF, %traditional bicycle

stress test -9,8 -5,2 0

stochastic -2,5 +2,9 -1,8

with the history of myocardial infarction it drops. That is, in the transition from normal to severe pathology the so-called “autonomic denervation” [5,7,13] occurs.

We have also studied the intensity of vegetative regulation of CVS caused by exercise using the data of HRV. The last load used standard and stochastic pro-tocols. Table 2 shows the increase of HRV parameters as a percentage relative to the initial value.

Discussion

The analysis of the data obtained shows the following. Firstly, under the standard load transition from normal to abnormal, a linear decrease of indicators MxdMn, SDNN and Si is observed. Secondly, the variation of parasympathetic activities HF does not occur during the change of vasomotor activity LF and it linearly de-creases. From this it follows that in healthy individuals vegetative regulation according to the dynamics of HRV parameters is highly sensitive to physical activity, which indicates good reserve possibilities of CVS. In the process of the growth of the severity of a disease, the CVS reaction of vegetative nervous system to the load appears invariable. Thus, persons with a history of myocardial infarction noted the increase of HRV parameters much lower than patients with angina pectoris. In turn, the increase in the data of HRV pa-rameters is lower than in healthy persons.

At the same time, the sensitivity of vegetative ne-rvous system to the stochastic load was much higher than during the standard load. For this load during the transition from normal to abnormal, the tendency

to reduce the sensitivity is not found. Probably, in the case of unpredictable loads the central nervous regulation mechanisms activate additionally.

Conclusions

With the progression of the pathology of CVS there is a tendency to reduce the sensitivity of HRV param-eters to the load. This fact can be used as a quantitative measure of adaptive reserves of CVS. High depression autonomic regulation was registered in the group of persons with a history of myocardial infarction.

At high depression of vegetative regulation any significant load (physical, psycho-emotional) of CVS displays in the zone of instability, i.e., beyond the capacity of adaptation. The higher the variability, the more stable the CVS is to external loads. With sharp decrease variability, i.e. with “of vegetative denervation” the quality of regulatory mechanisms deteriorates and, as a result, the risk of cardiovascular events increases.

8 Аksаnа Kоtavа, Vasily Senko, Ruslan Shishko - Heart rate variability as an indicator adaptation reserves cardiovascular system


References1. La Rovere MT, Mortara A, Sandrone G, Lombardi F. Autonomic

nervous system adaptation to short-term exercise training. Chest 1992; 101: 299-303.

2. Heart rate variability: standards of measurement, physiological interpretation and clinical use. Task Force of the European Society of Cardiology and the North American Society of Pacing and Electrophysiology. Circulation 1996; 93(5): 1043-1065.

3. Stein R, Moraes RS, Cavalcanti AV, et al. Atrial automaticity and atrioventricular conduction in athletes: contribution of autonomic regulation. Eur J Appl Physiol 2000; 82(1-2): 155-157.

4. Frolov АV. Ustoichivost i variabelnost – vaznejshye svoistva serdech-no-sosudistoj sistemy. Мinsk: Medelectronika; 2003.

5. Tan B-H, Shimizu H, Hiromoto K, et al. Wavelet transform analysis of heart rate variability to assess the autonomic changes as-sociated with spontaneous coronary spasm of variant angina. J Electrocardiol 2003; 36: 117-124.

6. Aronov DM, Lupanov VP. Functionalnye proby v cardiologii. Mos-cow: Obrazovanie; 2002.

7. Bаеvskiy RМ, Ivanov GG, Chirejkin LV, et al. Analys variabelno-sti serdechnogo rithma pri ispolzovanii raslichnyh electrocardio-graficheskih sistem: Methodicheskie recomendacii. Chelyabinsk: Medicine; 2002

8. Gonzalez-Camarena R, Carrasco-Sosa S, Roman-Ramos R, et al. Effect of static and dynamic exercise on heart rate and blood pres-sure variabilities. Med Sci Sports Exerc 2000; 32(10): 1719-1728.

9. Kotava AV. The examination of the heart rate regulation in healthy people with the stochastic tests methods. Puls Uczelni 2013; 3: 4-7.

10. Kotava AV, Krivelevich NB. Ocenka vlijaniya stohasticheskoj I standartnoj fisicheskoj nagruzki na variabelnost serdechnogo rithma. Zurnal Functionalnoy Diagnostiki 2008; 2: 18-20.

11. Sidorenko GI, Frolov AV, Kotova OV, et al. Novaya funczionalnaya nagruzochnaya (stohasticheskaya) proba i perspectivy primene-nia. Cardiology 2004; 44: 14-20.

12. Sidorenko GI, Frolov AV, Kotova OV. Obosnovanie stohastiche-skih nagruzochnyh testov v electrocardiograficheskoj diagnostike. Neinvasivnoe monitorirovanie sostojaniya serdechno–sosudistoy sistemy v klinicheskoy praktike. Moscow, 2001; 169-173.

13. Arai Y, Saul JP, Albrecht P, et al. Modulation of cardiac autonomic activity during and immediately after exercise. Am J Physiol 1989; 256: 132-141.

Correspondence address:Aksana Kotava The Yanka Кupala State University of Grodno,Ozeshko 22 str., Grodno, Belarus, 230023 Phone: +37 529 619 5954Fax: +37 515 248 7006E-mail: [email protected]

Received: 11.07.2014Reviewed: 14.08.2014Accepted: 25.08.2014

Puls Uczelni 2014, 8, 4: 9-13



ZALEŻNOŚĆ CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI OD WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ

Relationship between blood pressure and physical performance

KAROL PILIS1 A,B,D,EANNA PILIS1 A,B,EKRZYSZTOF STEC1 CWIESŁAW PILIS1,2 A,G MICHAŁ ZYCH1 C,FCEZARY MICHALSKI1 B,DJACEK BUCHTA1 D,F


StreszczenieWstęp: Zmiany ciśnienia tętniczego krwi podczas wysiłku fizycznego są u poszczególnych osób indywidualnie różne. Ich przyczyny nie są dokładnie znane. Cel pracy: Celem prezentowanej pracy jest zbadanie reakcji krążeniowych w spoczynku i przy obciążeniu fizycznym powodującym wzrost skurczowego ciśnienia tętniczego (SBP) = 200 mmHg u osób o różnej wydolności fizycznej. Materiał i metody: W badaniach uczestniczyło 18 piłkarzy nożnych i 14 nietrenujących studentów nie różniących się wiekiem, masą i wysokością ciała i wskaźnikiem BMI, u których w warunkach spoczynkowych dokonywano pomiarów ciśnienia tętniczego skurczowego (SBPr), ciśnienia tętniczego rozkurczowego (DBPr) i częstości skurczów serca (HRr). Następnie badani wykonywali wysiłek fizyczny na cykloergometrze o wzrastającej intensywności, w którym przy ciśnieniu skurczowym = 200 mm Hg (SBP200) dokonywano pomiarów DBP200 i HR200. W warunkach spoczynkowych i wysiłkowych wyliczano wielkość ciśnienia średniego (MAPr, MAP200), ciśnienia tętna (PPr, PP200) i podwójnego iloczynu ciśnienie – tętno (DPr, DP200). Wyliczano także moc osiąganą w teście PWC170 (W i W/kg) oraz wielkość maksymalnego poboru tlenu VO2max (ml/min i ml/min/kg). Wyniki: Piłkarze osiągnęli wyższą moc w PWC170 i VO2max oraz niższe HR200 i DP200 (p

10 Karol Pilis, Anna Pilis, Krzysztof Stec, Wiesław Pilis, Michał Zych, Cezary Michalski, Jacek Buchta -Zależność ciśnienia tętniczego krwi od wydolności fizycznej


SummaryBackground: Changes in blood pressure during subjects’ exercise are individually different. The reasons of these differences are unknown. Aim of the study: The aim of this paper is to investigate the rate of changes in cardiovascular system at rest and at physical load which enhance systolic blood pressure (SBP) = 200 mmHg in people with different physical performance. Material and methods: The studies included 18 soccer players and 14 students who do not practice any sport, whose age, body mass, body height and BMI have been similar, and who at baseline were measured systolic blood pressure (SBPr), diastolic blood pressure (DBPr) and heart rate (HRr). Then, the subjects performed exercise on a cycloergometer with increasing intensity in which at the level of the systolic blood pressure = 200 mm Hg (SBP200) were measured DBP200 and HR200. In terms of resting and exercise time the size of the mean arterial pressure (MAPr, MAP200), pulse pressure (PPr, PP200) and rate-pressure product (DPr, DP200) were calculated. Moreover the power achieved in PWC170 test (W and W/kg) and maximal oxygen uptake (VO2max) (ml/min and ml/min/kg) were also calculated.Results: Soccer players have reached a higher power in PWC170 and higher VO2max and lower HR200 and DP200 (p

Karol Pilis, Anna Pilis, Krzysztof Stec, Wiesław Pilis, Michał Zych, Cezary Michalski, Jacek Buchta -Zależność ciśnienia tętniczego krwi od wydolności fizycznej 11


porównań średnich arytmetycznych międzygrupowych z użyciem testu t-Studenta i wyliczając współczynnik korelacji „r” Pearsona, dla wykazania współzależności oznaczanych zmiennych. Normalność rozkładu danych określano testem Schapiro-Wilka. We wszystkich przypadkach danych stwierdzono rozkład normalny.

Za istotne statystycznie przyjmowano wartości przy p

12 Karol Pilis, Anna Pilis, Krzysztof Stec, Wiesław Pilis, Michał Zych, Cezary Michalski, Jacek Buchta -Zależność ciśnienia tętniczego krwi od wydolności fizycznej


były: HRr, HR200, DP200. Te zmienne krążeniowe w pełni korelowały z PWC170 i VO2max w połączonej grupie piłkarzy i studentów, natomiast najrzadziej takie istotne statystycznie współzależności obserwowano w grupie piłkarzy (Tab. 4).

Dyskusja

Wydolność fizyczna piłkarzy nożnych wyrażona zarówno bezwzględnymi i względnymi rezultatami testu PWC170, jak i VO2max była wyższa niż studentów. Jednak stosowane obciążenia treningowe przez piłkarzy nożnych, mimo że spowodowały wzrost wydolności fizycznej tej grupy nie były na tyle intensywne by spo-wodować istotne zmiany w składzie ciała w stosunku do nietrenujących studentów będących w podobnym wieku. Należy zauważyć, że uzyskane wartości tak wydolności fizycznej, jak i składu ciała mieściły się odpowiednio w zakresie norm fizjologicznych, tak dla osób trenujących [8,9], jak i nietrenujących [9].

W zakresie funkcji układu krążenia wykazano, że spoczynkowe wartości HRr były niższe w grupie pił-karzy nożnych w stosunku do studentów (p

Karol Pilis, Anna Pilis, Krzysztof Stec, Wiesław Pilis, Michał Zych, Cezary Michalski, Jacek Buchta -Zależność ciśnienia tętniczego krwi od wydolności fizycznej 13


ZmiennaHRr –p

[uderzeń/min]

HR200-p[uderzeń/

min]

DP 200-p[mmHg/

min]

HRr-s[uderzeń/

min]

HR200-s[uderzeń/

min]

DP200-s[mmHg/

min]

HRr-p, s[uderzeń/

min]

HR200-p,s[uderzeń/

min]

DP200-p,s[mmHg/min]

PWC[W/kg]

-0,368 -0,354 -0,374 -0,318 -0,546** -0,634* -0541** -0,637*** -0,658***

PWC[W]

-0,254 -0,437 -0,473* -0,204 -0,663** -0,666** -0,461** -0,692*** -0,700***

VO2[ml/kg]

-0,621** -0,293 -0,233 -0,513* -0,520* -0,634* -0,674*** -0,584*** -0,573***

VO2[ml/min]

-0,538* -0,419 0,389 -0,303 -0,621* -0,634* -0,587*** -0,675*** -0,659***

p - piłkarze; s - studenci

Tabela 4. Współczynniki korelacji („r”) pomiędzy zmiennymi krążeniowymi i wydolnościowymi piłkarzy nożnych (n=18), studentów (n=14) i połączonej grupy tych badanych (n=32)

i w warunkach obciążenia wysiłkiem badani nie róż-nili się wartością MAP, co również pośrednio w tych warunkach może wskazywać na podobne wartości pojemności minutowej serca obydwu grup.

Obliczone współczynniki korelacji liniowej Pear-sona „r” między wskaźnikami wydolności fizycznej i sprawności układu krążenia pozostają w odwrotnej proporcjonalności w grupie piłkarzy nożnych, spora-dycznie tylko okazują się być statystycznie istotne, o tyle w grupie studentów istotności tych współzależności są częste (Tab. 4), co wskazuje na niejednorodność wydolności fizycznej bądź/i sprawności krążeniowej w grupie trenującej, a znaczącą stabilność w tych zakresach osób nietrenujących. Połączenie obydwu grup wykazywało, że w każdym przypadku HRr, HR200 jak i DP200 korelowało ze wszystkimi wskaźnikami określającymi wydolność fizyczną wykorzystanymi w tej pracy.

Wnioski

1. Wydolność fizyczna piłkarzy nożnych była istotnie wyższa, a sprawność układu krążenia lepsza w od- niesieniu do badanych studentów.

2. Ważnymi miernikami wydolności fizycznej mogą być: spoczynkowa częstość skurczów serca, czę- tość skurczów serca i wartość podwójnego iloczynu SBP*HR osiągane przy obciążeniu, które zwiększa SBP do poziomu 200 mmHg.

3. Wysiłkowa adaptacja układu krążenia badanych piłkarzy jest lepsza niż studentów, gdyż graniczną wartość skurczowego ciśnienia tętniczego równą 200 mmHg sportowcy osiągnęli przy podobnym obciążeniu fizycznym i istotnie niższej częstości skurczów serca, a wartość podwójnego iloczynu SBP*HR przy tym obciążeniu była niższa w grupie sportowców, co wskazuje na bardziej efektywny metabolizm mięśnia sercowego grupy trenującej.

Piśmiennictwo1. Sosner P, Gremeaux V, Bosquet L, Herpin D. High blood pressure

and physical exercise. Ann Cardiol Angeiol 2014; 63(3): 197-203. 2. Davidoff R, Schamroth CL, Goldman AP i wsp. Post-exercise blood

pressure as a predictor of hypertension. Aviat Space Environ Med 1982; 53: 591-594.

3. Heck H, Rost R, Hollman W. Standard blood pressure values during ergometric bicycle test. Dtsch Z Sportmed 1984; 7: 743-748.

4. Dlin RA, Hanne N, Silverberg DS, Bar-Or O. Follow up of normotensive men with exaggerated blood pressure response to exercise. Am Heart J 1983; 106: 316-320.

5. Wilson NV, Meyer BM. Early prediction of hypertension using exercise blood pressure. Preventive Med 1981; 10: 62-68.

6. Fornitano LD, Gody MF. Increased rate-pressure product as pre-dictor for the absence of significant obstructive coronary artery disease with patients with positive exercise test. Arq Bras Cardiol 2006; 86(2): 138-144.

7. Sobiczewski W, Wirtwein M, Kowalczys E. i wsp. Heart rate and double product in relation to insulin resistance in patients with hypertension and coronary artery disease. Kardiol Pol 2013; 71(1): 47-52.

8. Ozkan A, Kayihan G, Koklu Y i wsp. The relationship between, body composition, anaerobic performance and sprint ability of amputee soccer players. J Hum Kinet 2012; 35: 141-146.

9. Nikolaidis PT, Karydis NV. Physique and body composition in soccer players across adolescence. Asian J Sports Med 2011; 2(2): 75-82.

10. Somauroo JD, Pyatt JR, Jackson M i wsp. An echocardiographic assessment of cardiac morphology and common ECG findings in teenage professional soccer players: reference ranges for use in screening. Heart 2001; 85(6): 649-654.

11. Hermida RC, Fernandez JR, Ayala DE i wsp. Circadian rhythm of double (rate-pressure) product in healthy normotensive young subjects. Chronobiol Int 2001; 18 (3): 475-489.

12. Dart AM, Kingwell BA. Puls pressure – a review of mechanisms and clinical relevance. J Am Coll Cardiol 2001; 37(4): 975-984.

13. Gobel FL, Norstrom LA, Nelson RR i wsp. The rate – pressure product as an index of myocardial oxygen consumption during exercise in patients with angina pectoris. Circulation 1978; 57: 549-556.

14. Jasik M. Podwójny iloczyn: znany parametr w nowej roli? Kardiol Pol 2013; 71, 1: 53-54.

Pracę zrealizowano w ramach projektu MNiSW Nr RSA2 007 52.

Adres do korespondencji: Prof. zw. dr hab. Wiesław PilisInstytut Wychowania Fizycznego, Turystyki i Fizjoterapii, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, ul Armii Krajowej 13/15, 42-200 CzęstochowaTel. +48 501 075 888E-mail: [email protected]

Praca wpłynęła do redakcji: 19.11.2014Po recenzji: 22.11.2014Zaakceptowana do druku: 30.11.2014

Puls Uczelni 2014, 8, 4: 14-17


PRZYCZYNY I SKUTKI WYPADKÓW JASKINIOWYCH NA TERENIE

JURY KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKIEJ

Causes and effects of cave accidents in the area of Kraków-Częstochowa upland

ADAM VAN DER COGHEN1 A,B,C,DLUCYNA SOCHOCKA2 E,F


StreszczenieWstęp: Górskie jaskinie rządzą się swoimi prawami, kto je zna i nie lekceważy, ten ma szansę przeżyć w nich niezapomniane chwile i móc do nich wracać. Niebezpieczeństw czyhających na turystę w górskich rejonach, w tym w jaskiniach jest wiele; ich przyczyny mają swoje podłoże zarówno w naturze, jak i w samym turyście, w jego działaniu.Cel pracy: Celem pracy było dokonanie analizy zarejestrowanej wypadkowości na terenie jaskiń znajdujących się na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej.Materiał i metody: W pracy wykorzystano metodę analizy dokumentacji; analizie poddano dokumentację obejmującą lata 1998-2014 (październik) stanowiącą własność Grupy Jurajskiej GOPR z siedzibą w Podlesicach. Wśród dokumentów stano-wiących materiał do badań znalazły się: Karty Wypadku GOPR, sprawozdania z wypraw ratunkowych oraz książka kontroli pracy sprzętu transportowego.Wyniki: Najwięcej zarejestrowanych wypadków jaskiniowych na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej miało miejsce w rejonie Gór Sokolich. Wśród przyczyn tych niebezpiecznych zdarzeń wskazano: brak odpowiedniego sprzętu i przygotowania kondycyjnego, zagubienie, upadek z wysokości, poślizgnięcie i zaklinowanie. Skutki wypadków były bardzo poważne, od złamań kości miednicy i kręgosłupa poczynając, na zdarzeniach śmiertelnych kończąc. Wnioski: Turystyka górska/jaskiniowa jest bez wątpienia źródłem wielu niezapomnianych doznań. Ważne jest jednak, aby osoby, które ją uprawiają miały świadomość zagrożeń z nią związanych i nie lekceważyły konieczności uprawiania jej zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami bezpieczeństwa. Słowa kluczowe: Jura Krakowsko-Częstochowska, jaskinie, wypadki

SummaryBackground: Mountain’s caves should be characterized by a set of unique rules and those who comply with them may be rewarded with the opportunity to experience memorable, worth cherishing moments. There are plenty of threats, determined by both natural causes and tourists' actions, which might wait for hikers. Aim of the study: The aim of the research was to carry out the analysis of the accident rate within the caves situated in the area of Kraków- Częstochowa Upland.Material and methods: The method of the documentation analysis was used for the research; the analysis was carried out on the documentation involving years 1998-2014 (October) belonging to Jurajska Task Force of the Mountain Volunteer Search and Rescue based in Podlesice. The research material comprised of the following documents: MVSaR incident reports, the reports from the rescue expeditions and the inspection book of the transport equipment.Results: Most of the cave accidents occurring in the area of Kraków-Częstochowa Upland took place in the Sokole Mountains. The following causes of these dangerous incidents were indicated as the lack of proper equipment and poor physical condition, being lost, falling from the heights, slipping and being trapped. The consequences were really serious, ranging from fractured bones of the pelvis and the spine to even fatal accidents.Conclusions: Mountain/cave tourism is undoubtedly the source of many unforgettable memories. However, it is essential that those who perform it ought to be aware of the dangers associated with it. They must not disregard the necessity of performing it in accordance to generally accepted rules of safety. Keywords: Kraków-Częstochowa Upland, caves, accidents


1 Jurajska Grupa GOPR z siedzibą w Podlesicach2 Instytut Pielęgniarstwa, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu

Adam van der Coghen, Lucyna Sochocka - Przyczyny i skutki wypadków jaskiniowych na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej 15


Wstęp

Alpiniści twierdzą, iż góry rządzą się swoimi prawami, kto je zna i nie lekceważy, ten ma szansę przeżyć w nich niezapomniane chwile i wciąż do nich wracać. Zgodnie z Ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 roku „O bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich”, w artykule 2 czytamy, iż przez pojęcie góry rozumie się: „obszar Beskidu Niskiego, Beskidu Wyspo-wego, Beskidu Średniego, Beskidu Sądeckiego, Beskidu Żywieckiego, Beskidu Małego, Beskidu Śląskiego, Bieszczadów, Gorców, Pienin, Sudetów Wschodnich, Sudetów Środkowych, Sudetów Zachodnich, Tatr, pasma Spisko-Gubałowskiego oraz Wyżyny Krakow-sko-Wieluńskiej z wyłączeniem obszarów jednostek osadniczych i dróg publicznych” [1]. Poznanie gór, jak najbardziej szczegółowe, wielopłaszczyznowe, w znacznej mierze zmniejsza ryzyko niebezpieczeństwa, z jakim człowiek może się spotkać podczas uprawiania turystyki, narciarstwa czy alpinizmu.

Emil Zsigmondy [2] wprowadził podział niebez-pieczeństw czyhających w górach na obiektywne i subiektywne. Do pierwszej kategorii zaliczył niebez-pieczeństwa, których źródłem jest natura, do drugiej te, których przyczyna leży w działaniu człowieka. Niebezpieczeństwa obiektywne wg Zsigmondy to: wiatr, zimno, słońce i gorąco, mgła, burza, załamanie pogody, wysokość. Niebezpieczeństwa subiektywne wiążą się pośrednio lub bezpośrednio z działalnością człowieka. Należą do nich: brak odpowiedniego ubioru i sprzętu, złe przygotowanie kondycyjne, źle zaplanowana wyprawa, złe wyszkolenie.

Jura Krakowsko-Częstochowska

Obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, potocznie nazywany Jurą, stanowi fragment rozle-głej Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Na zachodzie Jura sąsiaduje z Wyżyną Śląską i Kotliną Oświęcimską, na wschodzie z Wyżyną Miechowską i Niecką Nidziań-ską. Dzięki wybitnym wartościom krajobrazowym region ten stanowi łatwo dostępny i atrakcyjny teren turystyczno-wypoczynkowy. Specyficznym, z punktu widzenia ukształtowania terenu, elementem składowym wyżyny jest Rezerwat Sokole Góry znajdujący się na terenie gminy Olsztyn. Jest położony na wysokości około 400 m. n.p.m., wkomponowany w lasy i grupy skalne. Wchodzi w skład obszerniejszego Olsztyńskiego Parku Krajobrazowego o powierzchni 120 km2. Obszar ten cieszy się dużym zainteresowaniem sympatyków „świata podziemnego”; pomimo nizinnego ukształto-wania zinwentaryzowano na Jurze około 1800 jaskiń. Jaskinie Gór Sokolich, które skupiają szczególną uwagę speleologów to, między innymi: Studnisko, Koralowa, czy Aven Wszystkich Świętych. Popularne są także jaskinie położone w rejonie Podlesic: Wielka Studnia Szpatowców, Żabia, Kroczycka, czy Berkowa.

Intensywny ruch turystyczny skupia się głównie w sąsiedztwie trzech miast: Częstochowy, Krakowa i Zawiercia, co znalazło swoje odbicie w powstaniu i rozwoju tamtejszych szlaków turystycznych [3-5].

Rzeźba terenu Jury sprzyja rozwojowi sportów prze-strzennych – wspinaczki, speleologii, survivalu, turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarskiej.

Cel pracy

Celem pracy było dokonanie analizy zarejestrowanej wypadkowości na terenie jaskiń znajdujących się na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Materiał i metody

W pracy wykorzystano metodę analizy dokumen-tacji; analizie poddano dokumentację obejmującą lata 1998-2014 (październik) stanowiącą własność Grupy Jurajskiej GOPR z siedzibą w Podlesicach. Wśród dokumentów stanowiących materiał do badań znalazły się: Karty Wypadku GOPR, sprawozdania z wypraw ratunkowych, książka kontroli pracy sprzętu transportowego.

Wyniki

Jak wynika z przeprowadzonych badań, najwięcej zarejestrowanych wypadków jaskiniowych na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej w latach 1998-2014 miało miejsce w rejonie Gór Sokolich i Podlesic. Obszary te cieszą się dużym zainteresowaniem sympatyków „świata podziemnego”, którzy niestety nie zawsze są odpowiednio przygotowani pod względem umiejęt-ności oraz posiadanego sprzętu, co skutkuje licznymi wypadkami w tym rejonie. Jak wynika z zestawienia wypadkowości Grupy Jurajskiej GOPR, najwięcej nie-szczęśliwych wypadków miało miejsce w jaskiniach: Koralowa, Studnisko, Wielka Studnia Szpatowców, Piętrowa Szczelina, Berkowa, Kroczycka.

W latach 1998-2014 w Jurze Krakowsko-Często-chowskiej doszło do 71 wypadków jaskiniowych, w których ratownicy Grupy Jurajskiej GOPR nieśli pomoc 115 poszkodowanym (wykres 1).

Najwięcej nieszczęśliwych zdarzeń (18) miało miej-sce w roku 2011, natomiast najspokojniejsze były: rok 2000 i 2010 (w każdym 1 wypadek jaskiniowy).

Przyczyny wypadków nierozerwalnie wiążą się z niebezpieczeństwami górskimi i terenu skalnego (tabela 1). Można je podzielić, za E. Zsigmondy, na dwie grupy: subiektywne i obiektywne [2]. Do pierwszej grupy zaliczyć można: brak odpowiedniego sprzętu, brak odpowiedniego przygotowania kondycyjne-go, zagubienie i upadek z wysokości. Do przyczyn obiektywnych należy, miedzy innymi poślizgnięcie i zaklinowanie, bezpośrednio zależne od ekspozycji i warunków atmosferycznych panujących w jaski-ni. Najwięcej, bo aż 24% nieszczęśliwych zdarzeń w badanym okresie spowodowanych było brakiem odpowiedniego sprzętu i odpowiedniego przygo-towania kondycyjnego. Kolejnymi, pod względem częstości występowania, przyczynami wypadków były: zaklinowanie - 21%, poślizgnięcia - 20% oraz upadki z wysokości 14%.

16 Adam van der Coghen, Lucyna Sochocka - Przyczyny i skutki wypadków jaskiniowych na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej


53

13 3

5 42 2

8

35

1

18

3 2 3

0

5

10

15

20

1998rok

1999rok

2000rok

2001rok

2002rok

2003rok

2004rok

2005rok

2006rok

2007rok

2008rok

2009rok

2010rok

2011rok

2012rok

2013rok

2014rok

Tabela 1. Procentowy rozkład przyczyn zarejestrowanych wypadków jaskiniowych

na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, do których doszło w okresie od 1998 do 2014

(opracowanie własne na podstawie dokumentacji Grupy Jurajskiej GOPR w Podlesicach)

L.P. Przyczyna wypadków jaskiniowych %

1. Brak odpowiedniego przygotowania 24%

2. Zaklinowanie 21%

3. Poślizgnięcie 20%

4. Upadek z wysokości 14%

5. Zagubienie 8%

6. Inne 13%

Skutki wypadków jaskiniowych mogą być i są zwykle bardzo poważne. W badanym okresie odnotowano aż dziewięć wypadków śmiertelnych, większość z nich miała miejsce w Wielkiej Studni Szpatowców; 19% poszkodowanych osób doznało dużego uszczerbku na zdrowiu - złamania kręgosłupa, pęknięcia podstawy czaszki, złamania obu kończyn dolnych czy pęknięcia miednicy. Niewielkich obrażeń w postaci otarcia, wy-chłodzenia czy skręcenia stawu skokowego doznało dwudziestu trzech grotołazów. W 53% wypadków turyści eksplorujący jaskinie wyszli z nich bez szwanku, choć i w tych przypadkach potrzebna była pomoc ratowników GOPR (zaklinowanie, brak odpowiedniego sprzętu, brak przygotowania kondycyjnego, zabłądzenie, itp.) W celu zobrazowania istoty wypadków jaskiniowych i ich skutków autorzy postanowili zaprezentować dwa opisy przygotowane w oparciu o dokumentację Grupy Jurajskiej GOPR w Podlesicach.

Przykład 1.W 2000 roku grupa młodych ludzi zwiedzała Ja-

skinię Studnisko w Górach Sokolich. Po osiągnięciu najniższych, zalanych wodą partii, udali się w kierunku powrotnym. W pewnej chwili jeden z grotołazów (18-tetni chłopak) wychodzący „zapieraczką bez aseku-racji” przez pięciometrową, dolną studnię spadł z jej górnej krawędzi na dno uderzając po drodze głową, niezabezpieczoną kaskiem, o skały. Lecąc spadł na koleżankę, co z pewnością znacznie zamortyzowało upadek i zminimalizowało jego konsekwencje. Nie mniej, dynamika upadku była tak duża, że chłopak stracił przytomność. Koledzy, sądząc, że poniósł śmierć na miejscu przekazali tę wiadomość na powierzchnię, a stojący przy otworze pozostali członkowie grupy zawiadomili GOPR. Po przybyciu na miejsce ratownicy dotarli na dno jaskini do rannego grotołaza, który w międzyczasie odzyskał przytomność. Po zaopatrze-niu i unieruchomieniu, poszkodowanego wyciągnięto na powierzchnię, gdzie przejęty został przez zespół karetki „R”.

Przykład 2Grupa studentów z Łodzi postanowiła zwiedzić

Jaskinię Wielka Studnia Szpatowców. Po przygotowaniu stanowiska zjazdowego zaczęli zjeżdżać w dół, pierw-szy z nich, zjeżdżając napotkał na próg nad otworem wlotowym pierwszej studni, ześlizgnął się z niego i spadł na dno jaskini. Chłopak miał otwarte złamanie kręgosłupa, złamanie szyjki kości udowej, złamany nadgarstek i przedramię ręki prawej. Rany tłuczone głowy, rany darte i tłuczone różnych części ciała.

Centralę Pogotowia w Podlesicach zawiadomili po-zostali uczestnicy eskapady. Natychmiast pod jaskinię wyjechał sześcioosobowy zespół wypadkowy. Dwóch ratowników dotarło na dno jaskini; pomimo podjętej reanimacji chłopaka nie udało się uratować. Późniejsza sekcja zwłok wykazała, że oprócz widocznych obrażeń, chłopak miał także pękniętą śledzionę.

Wykres 1. Procentowy rozkład natężenia zarejestrowanych wypadków jaskiniowych w Jurze Krakowsko- Częstochowskiej w latach 1998-2014 (opracowanie własne na podstawie dokumentacji Grupy Jurajskiej GOPR)

Adam van der Coghen, Lucyna Sochocka - Przyczyny i skutki wypadków jaskiniowych na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej 17


Dyskusja

Z uwagi na fakt, iż trudno jest w piśmiennictwie odnaleźć inne opracowania na temat analizy wypad-kowości w jaskiniach znajdujących się na obszarze gór w Polsce, (autorzy nie posiadają takowych) wnikliwe omówienie wyników jest niemożliwe. Autorzy podjęli się powyższego tematu, aby zainteresować nim innych, zwłaszcza osoby zawodowo związane z niesieniem pomocy poszkodowanym w wypadkach do jakich dochodzi w rejonach górskich.

Analiza prezentowanych wyników, jak i do-świadczenie zawodowe pierwszego autora pracy, skłania do dygresji: na obszarze Jury jest około 1800 jaskiń, nie są one zbyt trudne dla grotołazów, przez co potencjalne zagrożenie bywa bagatelizowane przez niedoświadczone osoby, co może być jedną z przyczyn wypadków.

Dla porównania, jaskinie tatrzańskie i wiele innych znajdujących się poza granicami naszego kraju to ja-skinie bardzo obszerne. Najdłuższa jaskinia w Jurze – Jaskinia Wierna - ma 1027 m, natomiast jaskinia Mamucia w Ameryce Północnej ma aż 563 km, najgłęb-sza jaskinia w Jurze – Jaskinia Studnisko - ma 75 m, natomiast Jaskinia Krubera w Abchazji ma głębokość 2191 m [6-9].

Biorąc pod uwagę powyższe przykłady można przyjąć, że skoro w rejonie Jury Krakowsko-Czę-stochowskiej zdarza się tak duża liczba wypadków, to proporcjonalnie do stopnia trudności, w innych rejonach jaskiniowych można liczyć się z większą ich liczbą, a także skoro potencjalnie proste w eksploracji jaskinie pozbawiają grotołazów logicznego myślenia i pamiętania o podstawowych zasadach bezpieczeństwa, to przy eksploracji jaskiń obszernych i trudniejszych są oni, być może, bardziej ostrożni.

Wnioski

Turystyka górska/jaskiniowa jest, bez wątpienia, źródłem wielu niezapomnianych doznań. Jednak najczęstszą przyczyną wypadków jaskiniowych jest brak odpowiedniego przygotowania. Ważne jest więc, aby osoby uprawiające ją miały świadomość zagrożeń i nie lekceważyły konieczności przestrzegania ogólnie przyjętych zasad bezpieczeństwa.

Piśmiennictwo1. Ustawa z 2011 o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na

zorganizowanych terenach narciarskich, Dz. U. 2011 nr 208 poz. 1241, (18 sierpnia 2011).

2. Zsigmond E. Die Gefahren der Alpen: Erfahrungen und Ratschläge. Monachium: Bergverlag R. Rother [& Company]; 1922.

3. Szelerewicz M, Górny A. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Kraków-Warszawa: Wydawnictwo PTTP Kraj; 1986.

4. Zygmunt J. Jaskinie okolic Olsztyna. Częstochowa: Wydawnictwo ZH-U Kontur; 2013.

5. Kuczok W. Jaskinia Urwista. Jaskinie Wyżyny. Informator 1995; 5. 6. Zygmunt J. Inwentarz Jaskiń okolic Częstochowy. Jaskinie

2003; 33(4): 7. [Archiwalna literatura o jaskiniach jurajskich] [cyt. 28.09.2014]. Dostępny na URL: http://forum.speleo.pl/

7. Bednarek M. Materiały inwentarzowe jaskiń. Wyżyny. [Archiwalna literatura o jaskiniach jurajskich] [cyt. 28.09.2014]. Dostępny na URL: http://forum.speleo.pl/

8. Biernacki Z. Uzupełnienia do 1 tomu Jaskiń Polski dla Speleologii. Polski Instytut Geologii. [Archiwalna literatura o jaskiniach juraj-skich] [cyt.28.09.2014]. Dostępny na URL: http://forum.speleo.pl/

9. Lorek Z. Materiały do inwentarza jaskiń skał Kroczyckich. (rękopis).

Adres do korespondencji:Lucyna Sochockaul. Chabrów 30/3445-221 OpoleTel. +48 660 207 056E-mail: [email protected]

Praca wpłynęła do redakcji: 20.10.2014Po recenzji: 07.11.2014Zaakceptowana do druku: 11.11.2014

Puls Uczelni 2014, 8, 4: 18-21


FUNKCJE I ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORYM ŻYWIONYM ENTERALNIE

W ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII

Functions and responsibilities performed by the registered nurseover the patient fed enterally in the intensive care unit

ELŻBIETA SZLENK-CZYCZERSKA A-D


StreszczenieWstęp: Żywienie pacjentów w oddziałach intensywnej terapii jest elementem procesu leczenia. Odżywianie enteralne polega na podawaniu substancji odżywczych do przewodu pokarmowego przez przetokę poprzez zgłębnik wprowadzony do żołądka, dwunastnicy lub jelita cienkiego. Do obowiązku pielęgniarki należy: całodzienne prowadzenie żywienia enteralnego, wymiana pojemników, przepłukiwanie zgłębników, nadzór oraz wczesne rozpoznawanie i zapobieganie powikłaniom. Pacjent żywiony enteralnie wymaga ciągłej, intensywnej opieki realizowanej przez zespół pielęgniarski. Cel pracy: Przedstawienie funkcji i zadań wykonywanych przez pielęgniarki w opiece nad chorym żywionym enteralnie oraz powikłań związanych z żywieniem w oddziale intensywnej terapii. Materiał i metody: Badania przeprowadzono metodą obserwacji czynności i funkcji zespołu pielęgniarek, które opiekowały się 25 chorymi żywionymi enteralnie oraz analizy dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia tych pacjentów w oddziale intensywnej opieki medycznej w Opolu.Wyniki: Większość pacjentów to osoby w wieku 60-70 lat (40%). Podczas obserwacji pielęgniarki wykonywały czynności higieniczne własne, pielęgnacyjne, leczniczo-pielęgnacyjne, diagnostyczne oraz monitorujące. Największą grupę stanowiły czynności higieniczne własne (67,9%), a najmniejszą czynności pielęgnacyjne (3,1%). Najczęstszymi powikłaniami były powi-kłania metaboliczne (51,6%) oraz pokarmowe (37,3%). Wnioski: Badania pokazują, że pielęgniarki realizują szereg funkcji i zadań w opiece nad pacjentem żywionym enteralnie. W celu zwiększenia skuteczności, bezpieczeństwa oraz zmniejszenia liczby powikłań korzystne jest powoływanie w szpitalach posiadających oddział intensywnej terapii zespołów leczenia żywieniowego. Wiedzę zespołu pielęgniarskiego należy nieustan-nie uzupełniać poprzez szkolenia z zakresu nowych wytycznych odnośnie żywienia enteralnego.Słowa kluczowe: żywienie enteralne, intensywna terapia, czynności

SummaryBackground: Nutrition of patients in intensive care units is a part of the treatment process. Enteral nutrition involves ad-ministration of nutrients into the gastrointestinal tract through the fistula or tube inserted into the stomach, duodenum or small intestine. All-day running of enteral nutrition, the replacement of receptacles, flushing tubes, the surveillance and early detection and prevention of complications belong to the responsibilities of nurses. Patients fed enterally require continuous, intensive care implemented by the nursing staff.Aim of the study: Presentation of the functions and tasks performed by nurses in the care of the patient fed enterally and complications related to their nutrition.Material and methods: The study was conducted using observation of activities and functions of the team of nurses who took care of 25 patients nourished enterally in the intensive care unit in Opole as well as the analysis of the medical records concerning the treatment of these patients.Results: Most patients under investigation were at the age of 60-70 (40%). Metabolic (51,6%) and food (37,3%) complications accounted for the most frequent duties of the nurses. During the follow-up activities nurses performed patients' own hygiene activities, nursing, and medical care, diagnostics and monitoring. The largest group of activities consisted of patients' own hygiene activities (67,9%), whereas the least frequent were nursing operations (3,1%).Conclusions: Studies show that nurses perform a number of functions and tasks in the care of patietnts fed enterally. In order to improve efficiency and safety and reduce the number of complications, nursing teams of nutritional therapy ought to be appointed for the benefit of the hospital with intensive care units. Knowledge of the nursing team must constantly be extended through training in enteral nutrition.Keywords: enteral feeding, intensive therapy, activities


Instytut Pielęgniarstwa, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu

Elżbieta Szlenk-Czyczerska - Funkcje i zadania pielęgniarki w opiece nad chorym żywionym enteralnie w oddziale intensywnej terapii 19


Wstęp

Odżywianie jest jedną z nadrzędnych funkcji organizmu, podobnie jak dostarczanie wody i tlenu. Jeżeli okres głodzenia wydłuża się, dochodzi do nie-dożywienia białkowo-kalorycznego. Występuje także wzmożona podatność na zachorowania oraz gorsza odpowiedź na zastosowane leczenie. Za niedożywie-nie uważa się stan, w którym w ciągu trzech miesięcy przed oceną stanu odżywienia wystąpiła utrata od 10 do 15% masy ciała [1,2]. Dostosowane do sytuacji klinicznej żywienie i nadzór metaboliczny stanowi obecnie podstawę leczenia ciężko chorych w oddzia-łach intensywnej terapii. Pokrycie zapotrzebowania żywieniowego jest tak samo ważne jak leki, sztuczna wentylacja czy inne metody mające na celu podtrzy-manie funkcji życiowych. Aby utrzymać prawidłowy stan odżywienia pacjenta, należy zapewnić mu stałe dostarczanie odpowiednich substancji odżywczych. Zapotrzebowanie energetyczne ustroju w stanach fizjologii wynosi od 25 do 30 kcal/kg mc./dobę, 60% tego zapotrzebowania pokrywane jest przez procesy kataboliczne węglowodanów, natomiast pozostałe 40% pochodzi z metabolizmu tłuszczy i białek. Wartość energetyczna dla tych związków wynosi: 1 g węglo-wodanów – 4,0 kcal, 1 g aminokwasów – 4,0 kcal, 1 g tłuszczu – 9,0 kcal [3,4].

Wskazaniem do leczenia żywieniowego w inten-sywnej terapii jest każdy chory, u którego nie ma możliwości włączenia diety doustnej pokrywającej 100% zapotrzebowania w ciągu 3 dni. Zalecane jest wczesne żywienie dojelitowe

20 Elżbieta Szlenk-Czyczerska - Funkcje i zadania pielęgniarki w opiece nad chorym żywionym enteralnie w oddziale intensywnej terapii


grupy pod kątem czynności wykonanych u wszystkich chorych w okresie 6 miesięcy.

Tabela 1. Ilościowy wykaz czynności wykonywanych u wszystkich chorych

Rodzaj czynności Ilość czynnościUdział

procentowy

Czynności higieniczne własne 76820 67,9%

Czynności pielęgnacyjne 3561 3,1%

Czynności leczniczo-pielęgnacyjne 14432 12,8%

Czynności diagnostyczne 8036 7,1%

Czynności monitorujące 10240 9,1%

Ogółem 113089 100%

Największą grupę stanowiły czynności higieniczne własne, a najmniejszą czynności pielęgnacyjne, naj-częstszą czynnością własną było mycie i dezynfekcja rąk - 67,9% czyli 37971 razy, co w przeliczeniu na 1 dzień żywienia daje średnio 79 razy.

Tabela 2. Wykaz czynności pielęgnacyjnych

Czynności pielęgnacyjne

Ilość czynności

Udział procentowy

Pielęgnacja nosa 976 27,4%

Toaleta jamy ustnej 1033 29%

Toaleta ciała 998 28%

Zmiana pościeli 554 15,6%

Ogółem 3561 100%

Najczęściej wykonywaną czynnością pielęgnacyjną u badanej grupy chorych była toaleta jamy ustnej, ciała oraz pielęgnacja nosa. W czasie obserwacji najczęściej wykonywanymi czynnościami leczniczo-pielęgnacyjnymi przy pacjentach były: przepłukiwanie zgłębnika (średnio w ciągu 1 dnia żywienia 7 razy) i odłączenie wlewu dożylnego oraz wykonanie iniekcji dożylnej. Najczęściej wykonywaną przez pielęgniarki czynnością diagnostyczną u odżywianych dojelitowo pacjentów była kontrola diurezy i bilans płynów, pomiar temperatury oraz pobranie krwi kapilarnej. Niezależnie prowadzone były także inne pomiary, które nie zostały ujęte w karcie obserwacji. Należą do nich: pomiar ciśnienia tętniczego krwi, tętna oraz saturacji. Odbywały się one w sposób stały-co 1 godzinę, bez konieczności ingerowania ze strony personelu.

Tabela 3. Wykaz czynności monitorujących

Czynności monitorujące Ilość %

Kontrola ułożenia chorego 1922 18,8%

Kontrola położenia i mocowania zgłębnika 2068 20,2%

Kontrola zalegania w żołądku 493 4,8%

Kontrola szybkości podaży diety 3840 37,5%

Kontrola szczelności połączeń aparatów do żywienia 1917 18,7%

Ogółem 10240 100%

Kontrola szybkości podaży diety stanowiła naj-większy udział procentowy czynności monitorujących, co pozwalało zmniejszyć możliwość wystąpienia po-wikłań związanych ze zbyt szybką podażą mieszanki żywieniowej, np.: biegunka lub nudności i wymioty. Kontrolę położenia i mocowania zgłębnika stanowiła 20,2%, natomiast kontrola ułożenia chorego oraz kontrola szczelności połączeń aparatów do żywienia stanowiły zbliżony udział procentowy wykonywanych czynności.

Dyskusja

Za główną przyczynę zakażeń szpitalnych uważa się przenoszenie drobnoustrojów na rękach personelu medycznego. Komitet do spraw Zakażeń Szpitalnych zaleca przerywanie dróg szerzenia się zakażeń, min. poprzez higienę rąk personelu (mycie, dezynfekcja) [7]. Czynności higieniczne wykonywane były u badanych pacjentów 76 820 razy, stanowiąc 67,9% czynności. Największą grupę stanowiły czynności higieniczne własne, czyli mycie i dezynfekcja rąk (79 razy w ciągu dyżuru). Podobne wyniki uzyskano podczas badań przeprowadzonych w oddziale intensywnej terapii Dolnośląskiego Centrum Chorób Płuc we Wrocła-wiu, których celem było ukazanie roli pielęgniarki w zapobieganiu zakażeniom [8]. Według Karwowskiej i Mańkowskiej-Wierzbickiej powikłania pokarmowe występują u 30-38% chorych żywionych dojelitowo, natomiast powikłania mechaniczne stanowią od 2-10% powikłań [9]. Przeprowadzona analiza wykazała podobne wyniki, powikłania związane z układem pokarmowym stanowiły 37,3%, natomiast powikłania mechaniczne 11,1%. Jak podaje Bodoky i Kent-Smith biegunka jest prawdopodobnie najczęstszym powi-kłaniem żywienia enteralnego, pojawia się z częstością od 2-63%, natomiast nudności i wymioty występują u 20% chorych [10]. Podobne wyniki uzyskano w toku przeprowadzonych badań, biegunka występowała u 31,9% pacjentów i była najczęstszym powikłaniem z przewodu pokarmowego, nudności i wymioty po-jawiły się u 21,3% odżywianych pacjentów. Standardy żywienia dojelitowego opracowane przez Polskie

Elżbieta Szlenk-Czyczerska - Funkcje i zadania pielęgniarki w opiece nad chorym żywionym enteralnie w oddziale intensywnej terapii 21


Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego wskazują na konieczność stosowania Programu kon-troli zalegania treści żołądkowej i położenia zgłębnika [6]. Ich stosowanie jest istotne, ponieważ ma na celu zapobieganie zachłyśnięciu i zapaleniu płuc, najgroź-niejszym powikłaniom żywienia dojelitowego. Badania własne pokazały, że wyżej wymienione powikłania nie wystąpiły u badanych pacjentów. Pertkiewicz i Majewska dokonują podziału obowiązków lekarza i pielęgniarki w czasie żywienia enteralnego. Za-daniem pielęgniarki jest całodzienne prowadzenie i nadzorowanie żywienia, wymiana pojemników z dietą, przepłukiwanie zgłębników, wczesne rozpoznawanie oraz zapobieganie powikłaniom, wypełnianie doku-mentacji [11]. W toku prowadzonych badań udało się wykazać czynności wykonywane u obserwowanych pacjentów. Przeprowadzona analiza pokazała, że typowe funkcje i zadania pielęgniarek opiekujących się pacjentami żywionymi enteralnie wykonywano w całej swej rozpiętości. Funkcja opiekuńcza realizowana była, m. in. poprzez wykonywanie zadań dotyczących podtrzymania funkcji biologicznych organizmu (od-żywiania), np.: toaleta jamy ustnej, pielęgnacja nosa, toaleta ciała. Funkcja terapeutyczna realizowana jest poprzez zadania związane z wykonywaniem i doku-mentowaniem pomiarów podstawowych czynności życiowych, pobierania materiału do badań laboratoryj-nych, wykonywania zleceń. Funkcja profilaktyczna to zadania polegające, m. in. na wczesnym rozpoznawaniu stanu zagrożenia zdrowia oraz realizowaniu działań zapobiegających i ograniczających powikłania żywienia enteralnego, np.: kontrola ułożenia chorego, szybkości podaży diety oraz położenia i mocowania zgłębnika. Realizowano również funkcję wychowawczą wpływając na pacjentów poprzez kształtowanie prawidłowych zachowań, edukację i promocję zdrowia. Funkcja administracyjna wypełniana była przy zakładaniu i wypełnianiu dokumentacji związanej z żywieniem, planowaniu pracy własnej pielęgniarek oraz ocenie osiąganych celów w procesie pielęgnowania żywione-go pacjenta. Zadania funkcji kształcenia realizowano poprzez edukowanie młodych adeptów pielęgniarstwa w zakresie żywienia enteralnego.

Wnioski

Pielęgniarki realizują szereg funkcji i zadań 1. w opiece nad pacjentem odżywianym ente-ralnie w oddziale intensywnej terapii, co średnio w ciągu dyżuru zajmuje około 70% czasu przeznaczonego na całościową opiekę nad pacjentem. Korzystnym byłoby powołanie w każdym 2. w szpitalu posiadającym oddział intensywnej terapii zespołu leczenia żywieniowego, którego zadaniem byłoby zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa żywienia enteralnego, cią-głe podnoszenie jakości działania poprzez wynikające z postępu wiedzy zmiany zasad, procedur i protokołów.

Obecność tego zespołu na oddziale intensywnej 3. terapii pozwoliłaby zmniejszyć ilość powikłań związanych z odżywianiem enteralnym pa-cjentów.Kwalifikacje zespołu pielęgniarskiego sprawu-4. jącego opiekę nad pacjentami odżywianymi w oddziale intensywnej terapii powinny być ustawicznie podnoszone poprzez udział w kursach z zakresu żywienia enteralnego.

Piśmiennictwo1. Marinowska D, Grzymisławski M. Praktyczne aspekty żywienia

pozajelitowego i dojelitowego. Nowiny Lek 2000; 69(6): 509-518.2. Chrzanowski W, Zamojska S. Niedożywienie u chorych z przewle-

kłą niewydolnością nerek - jak leczyć? Pol Arch Med Wewn 2003; 110(4): 1185-1196.

3. Bartlett RH. Fizjologia stanów krytycznych. Warszawa: Wydaw-nictwo Lekarskie PZWL; 1999: 131-133.

4. Marino PL. Intensywna Terapia. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner; 2001: 744-788.

5. Kłęk S. Realizacja żywienia dojelitowego w OIT. XVII Międzynaro-dowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii; Gdańsk; 2011.

6. Pertkiewicz M, Korta T, red. Standardy żywienia pozajelitowego i żywienia dojelitowego. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2005.

7. Stankiewicz M. Epidemiologia zakażeń szpitalnych. W: Przondo-Mordawska A, red. Zakażenia szpitalne. Wrocław: Wydawnictwo Continuo; 1999: 32-33.

8. Kaczmarek D. Rola pielęgniarki w zapobieganiu zakażeniom szpital-nym w oddziale intensywnej terapii. Praca magisterska. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Wrocław; 2011.

9, Karwowska K, Wierzbicka-Mańkowska D, Hartman-Sobczyńska R. Powikłania pokarmowe w oddziale intensywnej terapii. Farm Współcz 2011; 4: 80-82.

10. Bodoky G, Kent-Smith L. Powikłania żywienia drogą przewodu pokarmowego. W: Sobotka L, red. Podstawy żywienia klinicznego. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2007: 227-231.

11. Majewska K, Pertkiewicz M. Praktyczny poradnik żywienia dojelitowego. Nutricia. 2002 Lipiec.

Adres do korespondencji:mgr Elżbieta Szlenk-Czyczerskaul. Katowicka 6845-060 OpoleTel. +48 603 610 424E-mail: [email protected]

Praca wpłynęła do redakcji: 05.11.2014 Po recenzji: 12.11.2014Zaakceptowana do druku: 18.11.2014

Puls Uczelni 2014, 8, 4: 22-26


OPINIE STUDENTÓW PIELĘGNIARSTWA I PIELĘGNIARZY CZYNNYCH ZAWODOWO

DOTYCZĄCE OBECNOŚCI MĘŻCZYZN W ZAWODZIE PIELĘGNIARSKIM

The analysis of male nursing students and professionally active male nurses’ opinions on the presence of men in the nursing profession

MARCEL KRĘCICHWOST A-F


StreszczenieWstęp: Od XIX wieku kobiety wiodą prym w profesji pielęgniarskiej. Wprawdzie mężczyźni coraz częściej decydują się na podjęcie zawodu pielęgniarza, to jednak nadal ich obecność budzi zaskoczenie, np. wśród pacjentów. Pielęgniarz mężczyzna przełamuje stereotyp zawodu w społeczeństwie przyzwyczajonym do pielęgniarstwa jako jednego z najbardziej sfeminizo-wanych rzemiosł. Sukcesywnie większa liczba mężczyzn zasila obecnie kadry pielęgniarskie.Cel badania: Celem badań było poznanie opinii studentów pielęgniarstwa oraz pielęgniarzy na temat wybranego przez nich zawodu oraz satysfakcji z wykonywanej pracy. Materiał i metody: Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestiona-riusza ankiety składającego się z 20 pytań. Anonimowa ankieta była skierowana do pielęgniarzy czynnych zawodowo oraz mężczyzn studiujących ten kierunek. W ankiecie wzięło udział 60 osób: 42 pielęgniarzy oraz 18 studentów pielęgniarstwa.Wyniki: Spośród 60 respondentów 47 (78.3%) jest usatysfakcjonowanych wykonywanym zawodem, jednak tylko 45% ankie-towanych wybrałoby pielęgniarstwo gdyby stali ponownie przed wyborem zawodu. 66.7% badanych pielęgniarzy wyraża zadowolenie ze swoich zarobków, lecz 46.2% z tej grupy podejmuje pracę w kilku ośrodkach, aby zarobki były optymalne. 53.3% respondentów wskazało na wybór zawodu pielęgniarza z powodu chęci wykonywania pracy w branży medycznej, a 25% uznało, że pielęgniarstwo to zawód najbardziej odpowiedni dla nich. Wnioski: Podczas przeprowadzania badań zaobserwowano małą liczbę pielęgniarzy w zespołach pielęgniarskich. Należałoby zastanowić się nad promocją tego zawodu wśród mężczyzn. Istnieje potrzeba kontynuacji podobnych badań w celu rozpo-znania ewentualnych problemów w zespołach pielęgniarskich. Słowa kluczowe: pielęgniarz, student, mężczyzna, pielęgniarstwo

SummaryBackground: Since the 19th century nursing has been dominated by female nurses. Although the evolution of men into nursing profession has increased recently, the presence of male nurses still surprises patients. Despite the stereotype, more and more men replenish the nursing staff. Aim of the study: The main goal of the conducted research is to get to know male nursing students and male nurses’ opinions on the topic of the profession chosen by them, as well as to discover the level of satisfaction they derive from their work.Materials and methods: The research is based on the diagnostic poll method carried out according to the authorial qu-estionnaire which consisted of 20 one-choice questions and one which required indicating three answers. He anonymous survey was directed to male nurses and male nursing students. 60 people took part in the research: 42 male nurses and 18 male students of nursing. Results: 47 respondents feel satisfaction derived from their work. 45% of respondents would choose nursing again if they could decide about their career one more time. 66.7% of the examined male nurses are pleased with their earnings, but 46.2 % of them work in a few places. The questionnaire in 53.3 % showed that they had chosen the profession of the male nurse, because they wanted to work in medical profession, and in the 25% they acknowledged that nursing was a perfect profession for them.Conclusions: During the research a low percentage of male nurses was observed in health care teams. Therefore, it should suggest a bigger promotion of this profession among men. The analysis of the results showed, moreover, that there is a need to continue examinations concerning the issue, in the aim of identifying possible problems and increasing the awareness of the society and potential students.Keywords: male nurse, student, man, nursing


Absolwent PMWSZ w Opolu,Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Sióstr Franciszkanek w Opolu

Marcel Kręcichwost - Opinie studentów pielęgniarstwa i pielęgniarzy czynnych zawodowo dotyczące obecności mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim 23


Wstęp

Pielęgniarstwo jest domeną kobiet. Feminizacja tego zawodu rozpoczęła się z końcem XIX wieku, a znaczny wpływ wywarła na ten fakt rewolucja przemysłowa, która przyczyniła się do zmniejszenia prestiżu pielęgniarstwa. Wskutek takiego stanu rzeczy została utworzona pierwsza szkoła nowoczesnego pielęgniarstwa przez Florence Nightingale [1].

Pierwsze wzmianki w historii medycyny na temat mężczyzn pełniących opiekę pielęgniarską nad cho-rymi pochodzą z czasów Hipokratesa (ok. 460-370 p.n.e.). W Indiach, około 250 r. p.n.e. założono pierwszą znaną historykom szkołę pielęgniarską przeznaczoną jedynie dla mężczyzn. W starożytnym Rzymie pano-wie opiekowali się głównie żołnierzami w szpitalach nazywanych „valetudinariami”. W czasach naszej ery opieką pielęgnacyjną zaczęli zajmować się głównie zakonnicy. Pomoc ludziom cierpiącym była zgodna z nauką Chrystusa. Przykładem są: Zakon Maltański, bractwo Św. Antoniego czy Zakon Kamilianów. Od końca XV w. do końca XVII w. liczba mężczyzn zajmu-jących się pielęgnowaniem zaczęła gwałtownie maleć, a w XIX w. rozpoczęła się feminizacja pielęgniarstwa, który równocześnie pojmowany zaczął być jako zawód/profesja [2-4].

Obecnie wzrosła liczba mężczyzn posiadają-cych dyplom pielęgniarski. Jak wynika z raportów opublikowanych przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i Położnych, od roku 2009 do 2013 zarejestrowano wzrost liczby pielęgniarzy z 4569 do 4964. Mężczyź-ni chętniej podejmują kształcenie w tym kierunku, aniżeli w ostatnich dwóch dekadach XX wieku [5]. Prawdopodobnie wynika to z przełamania stereoty-pów związanych nie tylko z tym zawodem, ale także z wzorcami męskości, które dotychczas funkcjonowały w polskim społeczeństwie.

Cel badania

Poznanie opinii studentów pielęgniarstwa oraz pielęgniarzy czynnych zawodowo na temat wybranego przez nich zawodu oraz ocena poziomu satysfakcji z wykonywanej pracy w badanej grupie.

Materiał i metody

Badanie przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiego kwestiona- riusza ankiety składającego się z 20 pytań jedno-krotnego wyboru. W pytaniu, w którym ankietowani zostali poproszeni o wskazanie najistotniejszych cech charakteryzujących dobrego pielęgniarza, należało wskazać trzy odpowiedzi. Anonimowa ankieta była skierowana do mężczyzn będących pielęgniarzami w opolskich placówkach medycznych oraz mężczyzn studiujących kierunek pielęgniarski. Wyniki analizo-wano biorąc pod uwagę wiek, stan cywilny, staż pracy oraz miejsce pracy badanych.

W badaniu wzięły udział 63 osoby. Analizie podda-no 60 ankiet. Odpowiedzi w 3 pozostałych ankietach

były niekompletne. Większą część badanych stanowiły osoby w przedziałach wiekowych 19-25 i 26-35 lat, co stanowi odpowiednio 36,7% oraz 38,3% wszystkich badanych. Wśród respondentów znalazło się 4 pielę-gniarzy w wieku powyżej 50 roku życia (6,7%). Biorąc pod uwagę stan cywilny ankietowanych to 33 osoby (55%) były stanu wolnego, 27 (45%) to osoby pozo-stające w związku małżeńskim. W badaniach wzięło udział 18 studentów, co stanowiło 30% wszystkich badanych.

Wyniki

Spośród 60 ankietowanych, 32 (53,3%) wskazało, że wybrali zawód pielęgniarza, ponieważ chcieli pracować w zawodzie medycznym, 15 osób (25%) uznało, że pielęgniarstwo to zawód najbardziej od-powiedni dla nich. Dwie osoby (3,3%) wybrały ten zawód w celu kontynuacji tradycji rodzinnej, a trzy osoby (5,1%) były zobligowane do przekwalifikowania się na wniosek pracodawcy. Pozostali (13,3%) określili swój wybór jako przypadek, w celu uniknięcia poboru wojskowego lub uzasadniali go motywacją niesienia pomocy chorym.

Ankietowani poproszeni o ocenę słuszności wy-boru pielęgniarstwa w większości (95%) ocenili swój wybór jako słuszny. Jednak określając stosunek do ponownego wyboru pielęgniarstwa już tylko 45% respondentów wskazało, że ponownie wybrałoby zawód pielęgniarza, z kolei 53,3% biorących udział w badaniu nigdy się nad tym nie zastanawiało, bądź nie potrafi się określić. Jedynie jedna osoba (1,7%) była pewna, że nie wybrałaby tego zawodu ponownie.

Badani będący w związku i posiadający dzieci w 96,3% uważają wybór zawodu za słuszny, lecz zale-dwie 29,6% z nich deklaruje ponowny wybór zawodu. W przypadku kawalerów nie ma aż takiej rozbieżności, gdyż 93,9% uważa, że dokonało słusznego wyboru podejmując studia na kierunku pielęgniarskim, a 57,6% utrzymuje, iż po raz kolejny zdecydowaliby się na wybór zawodu pielęgniarza.

Badani zapytani o to, czy poleciliby pielęgniarstwo swojemu znajomemu w 45% odpowiedzieli pozytywnie, uzasadniając swoją odpowiedź przede wszystkim tym, że zawód daje dużo satysfakcji z pomocy chorym, jest atrakcyjny, opiera się na kontaktach z ludźmi, daje nowe doświadczenia, szybko można znaleźć pracę, a jeden z respondentów zaznaczył, że poleciłby ten zawód, ale pod warunkiem, że osoba ta będzie czuła do niego powołanie. Najbardziej wyróżniała się odpowiedź jednego z ankietowanych, który napisał: ”Ponieważ zawód ten jest idealnym połączeniem pracy fizycznej z intelektualną”.

Spośród badanych 21,7% nie poleciłoby tego za-wodu innym wymieniając takie przyczyny jak: słabe zarobki, ciężka praca, brak szacunku i wdzięczności ludzi, duże obciążenie fizyczne i psychiczne. Z kolei 33,3% nie potrafiło zająć żadnego stanowiska w tej kwestii.

W następnym pytaniu respondenci oceniali zna- czenie cech w zawodzie pielęgniarskim. 60% an-

24 Marcel Kręcichwost - Opinie studentów pielęgniarstwa i pielęgniarzy czynnych zawodowo dotyczące obecności mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim


kietowanych uważa, że aby zostać pielęgniarzem niezbędne są pewne cechy, a 35%, że cechy te są nie tyle niezbędne, co przydatne w tym zawodzie. Zale-dwie jedna osoba (1,7%) twierdzi, że każdy może być pielęgniarzem, bez względu na posiadane przez niego cechy, a dwie (3,3%) nie mają zdania na ten temat. Badani poproszeni o wybranie trzech najistotniejszych cech charakteryzujących dobrego pielęgniarza, wska-zywali odpowiednio: cierpliwość (24,3%), odporność psychiczną (22,2%), empatię (18,9%), komunikatyw-ność (17,8%), siłę fi zyczną (9,25%), opiekuńczość (7%) oraz inne (0,5%). Badani częściej wskazywali więc odporność psychiczną, aniżeli siłę fi zyczną, jako jedną z najistotniejszych cech.

Badanych zapytano także o opinie na temat pracy w zespole z kobietami. Ponad połowa respondentów (55,7%) wskazała, że praca z kobietami, pomimo ich liczebnej przewagi układa się dobrze. Mniejsza część (26,7%) uważa, że praca w zespole sfeminizowanym nie jest niczym szczególnym. Jednak 10% udzieliło odpowiedzi negatywnej: 6,7% zaznaczyło, że często

dochodzi do konfl iktów, a 3,3% czuje się w pewien sposób wyobcowanym ze względu na płeć. Spośród wszystkich respondentów 6,7% udzieliło własne odpo-wiedzi: „Zależy z kim się pracuje, jakie są pielęgniarki. Z jednymi fajnie, a z innymi gorzej”, „Do wszystkiego można się przyzwyczaić”, „Jestem samotnikiem, więc jestem z nimi, ale nie wśród nich”, „Zazwyczaj się uzupełniamy i dogadujemy, ale kobiety są z natury kłótliwe i działają instynktownie, co powoduje cza-sami konfl ikty”.

W pytaniu dotyczącym reakcji społeczeństwa na informacje o tym, że wykonują zawód pielęgniarza, ankietowani zaobserwowali, że najczęściej (60%) są to reakcje pozytywne, nikt nie wskazał reakcji nega-tywnych. Również w pytaniu o reakcje pacjentów na zawód ankietowanych, respondenci zaobserwowali, że na ogół (56,7%) reakcje pacjentów są pozytywne, podobnie jak w pytaniu poprzednim, żaden z bada-nych nie spotkał się z reakcją negatywną. Wyniki pytań dotyczących reakcji społeczeństwa i pacjentów na mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim, przedstawiono w formie wykresów (odpowiednio Ryc. 1 i Ryc. 2).

0%

5%

35%

60%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Częściej są to reakcje negatywne

Nie potrafię określić

Zdarzają się zarówno reakcje pozytywne, jaki negatywne. Bez wyraźnej przewagi

Najczęściej są to reakcje pozytywne

56

0%

5%

35%

60%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Częściej są to reakcje negatywne

Nie potrafię określić

Zdarzają się zarówno reakcje pozytywne, jaki negatywne. Bez wyraźnej przewagi

Najczęściej są to reakcje pozytywne

56

Rycina 1. Reakcje społeczeństwa na obecność mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim

Rycina 2. Reakcje pacjentów na pielęgniarzy

Marcel Kręcichwost - Opinie studentów pielęgniarstwa i pielęgniarzy czynnych zawodowo dotyczące obecności mężczyzn w zawodzie pielęgniarskim 25


Następnie zapytano respondentów o to, czy mieli do czynienia z sytuacją, że pacjent odmówił przyjęcia czynności pielęgniarskich ze względu na ich płeć. Zaledwie jeden z ankietowanych (1,7%) dosyć często doświadcza sytuacji, w której pacjent odmawia, ze względu na płeć, wykonania np. toalety chorego. Spośród wszystkich respondentów 46,7% miała do czynienia z taką sytuacją sporadycznie, 35% rzadko, a 16,7% nigdy.

Z kolei w pytaniu o sytuację, w której pacjent prosił o pielęgnację ze strony pielęgniarza, 25% ankieto-wanych potwierdziło, że spotkali się z taką sytuacją i dotyczyło to głównie pacjentów płci męskiej. Z kolei 40% respondentów przyznało, że doświadczyli takiej sytuacji, ale zdarza się to bardzo rzadko, a 35% nigdy nie miało do czynienia z taką sytuacją.

Respondentów zapytano również o problemy ze znalezieniem pierwszej pracy. Większość badanych (78,3%) takich problemów nie doświadczyło – znaleźli pracę bardzo szybko, a zaledwie 6,7% miało problemy ze znalezieniem pracy. Pozostała część ankietowanych (15%) choć przez dłuższy czas szukała posady, otrzy-mała ją bez większego problemu.

Kolejne pytanie kierowane było wyłącznie do studentów, a dotyczyło planów związanych z przy-szłym miejscem pracy. Prawie połowa ankietowanych studentów (47,1%) planuje pracować na oddziale szpitalnym, mniejsza grupa (22,2%) - w zespole karetki pogotowia, a 11,1% studentów wskazało inne miejsca pracy wymieniając: pielęgniarstwo środowiskowe, blok operacyjny. Pozostali z ankietowanych studen-tów (16,7%) nie zastanawiali się jeszcze nad wyborem miejsca pracy.

Ankietowani pielęgniarze zapytani o to, co naj-bardziej cenią w zawodzie pielęgniarza najczęściej wskazywali możliwość niesienia pomocy cierpiącym (42,5%) oraz fakt, że pielęgniarstwo daje dużo możli-wo�

Szanowni Państwo, Pracownicy, Absolwenci i Studenci Szkół...

Documents

Transcript of Szanowni Państwo, Pracownicy, Absolwenci i Studenci Szkół...