Systemy sieciowe wielodostępne Unix, Linux

Cele: Poznanie systemów operacyjnych, sieci komputerowych i nowych technologii.Uczeń wymienia systemy wielodostępne i

zna ich podstawowe zasady

UNIX • UNIX – sieciowy system operacyjny z podziałem czasu,

wielodostępny, wielozadaniowy - może obsługiwać jednocześnie wielu użytkowników i wykonywać jednocześnie wiele zadań.

• Dostępny na różne komputery (inne systemy są często związane z maszyną)

• W wielu dużych firmach do zarządzania zasobami komputerowymi stosuje się bardzo wydajne i w dużym stopniu niezawodne komputery główne (main computers) z systemami UNIX zapewniającymi pracę wielu komputerów i terminali, gdzie wszystkie istotne informacje (programy i dane) są gromadzone w centralnym komputerze. Ze względu na wymogi bezpieczeństwa, w systemie mogą pracować tylko zarejestrowani użytkownicy, a dostęp każdego z nich do swojego jest chroniony hasłem

• Komputer główny (host) i podłączone komputery -terminale oraz urządzenia peryferyjne

Budowa systemu UNIX

• System UNIX składa się z – jądra, – powłoki– wielu podsystemów i programów zewnętrznych

zapewniających określone usługi np. • obsługę wydruku• obsługę plików ….

Powłoka

Jadro - kernel

• Jądro UNIX – najbliżej sprzętu. Pozostałe programy komunikują się ze sprzętem za pomocą jądra Jądro zawiera zbiór programów, które zajmują się zarządzaniem zasobami. – Gdy komputer jest uruchamiany, to jądro

przejmuje nad nim kontrolę. – Użytkownik komunikuje się z jądrem przez

powłokę.

Powłoka - shell• Powłoka - shell – umożliwia automatyzację

wykonywania zadań, tworzenie prototypów aplikacji. Kiedy użytkownik loguje się (rozpoczyna pracę), system operacyjny umieszcza go w katalogu osobistym (home directory) i uruchamia program powłoki - shell. – Zadaniem powłoki jest przekazywanie poleceń od

użytkownika do jądra systemu– Jest jednym z języków programowania generacji

(4GL) – interpreter, nie wymaga kompilacji.– Odmiany Shell’a: Bourne’a, Korna, C, Bash– Zmiana shell’a: sh, sch, tcsh, bash

UNIX – ogólna charakterystyka

• Unix – system bardzo stabilny, był od początku zdefiniowany – sieciowość, wielozadaniowość, wieloużytkowośc.

• Z punktu widzenia użytkownika trudniejszy, nie wybacza pomyłek.Unix o nic się nie pyta – można skasować pliki.

• Duże i małe litery inaczej traktowane.

UNIX – podstawowe cechy systemu

• W poleceniach UNIX nie rozróżnia się plików i urządzeń

• Nie ma pojęcia dysku – jedno drzewo, każdy obiekt jako plik

• Programy przyjmują na wejściu dane z innego programu

• Szybciej można dostać się na zewnątrz pod Unix. • Ok. 100-110 komend, DOS – kilkanaście.

Różnice w porównaniu z innymi systemami

• Rozróżnia duże i małe litery

• Nazwy do 32 znaków, bez spacji, _ zamiast spacji

• Kropka może być jak inny znak

• Nazwy od kropki na początku – pliki ukryte

• Nie wybacza błędów, o nic się nie pyta – można skasować pliki

Wersje UNIX – niektóre, bardziej znane

• BSD (Berkeley Software Distribution)

• AIX (Advanced Interactive eXecutive) firmy IBM. Platformą systemu AIX jest rodzina RS/6000 procesor IBM POWER.

• HP-UX (Hewlett Packard UniX) firmy Hewlett-Packard • System V – rozwinięcie UNIX System IV, opublikowane przez AT&T w

1983, najbardziej znaczącą była wersja SVR4; obecnie Novell lub SCO Group (V)

• SCO OpenServer – stworzony przez Santa Cruz Operation (SCO), rozwijany przez SCO Group (V, B, S)

• Solaris – system operacyjny firmy Sun Microsystems • UNICOS – rodzina systemów tworzonych dla superkomputerów Cray

• GNU/Linux – Linux ma niezależnie napisane przez Linusa Torvaldsa

• Xenix – pierwszy UNIX dla 16-bitowej platformy x86, opracowany dla Microsoftu przez SCO (V)

Katalogi w Unix

• etc – konfiguracja systemu• tmp, bin – pliki systemu operacyjnego

• usr – oprogramowanie użytkowe

• dev – urządzenia zewnętrzne

• users – użytkownicy

Praca w UNIX

• telnet – dołączenie do UNIX• Rozpoczęcie sesji:• Po uruchomieniu wyświetla się zachęta -

monit (prompt, zgłoszenie) loginWpisuje się nazwę użytkownika i naciska Return.

• login – nazwa, password (min. 6 znaków)

• man – pomoc, np. man man– man –a polecenie – pełny opis polecenia

np. man –a ls

Systemowe wspomaganie użytkownika: pomoc - man

• man nazwa_polecenia pomoc dot. polecenia• Np.

man passwd – pomoc do zmiany hasła• man man – pomoc do polecenia man

• man –a polecenie – pełny opis polecenianp. man –a ls

• man –k słowo_kluczowe - jednolinijkowe opisy komend–np. man –k copy

Znaki specjalne w Unix

• Pliki zwykłe, specjalne (dla urządzeń, skorowidze)

• Nazwy ścieżek – oddzielone znakiem /,np. /bin – rozkazy

• * - pewna liczba znaków• [ ] – każdy ze znaków w nawiasie• ? – pojedynczy znak

Konta• W celu zorganizowania i rejestrowania działalności użytkowników,

administrator systemu przydziela każdemu użytkownikowi konto. • Są 2 główne typy kont: użytkownika (user) i uprzywilejowane (super user).

Konta użytkownika są najczęściej spotykane i są przydzielane każdemu, kto chce pracować pod systemem UNIX.

• Konto użytkownika zawiera następujące informacje:– Nazwa - pod jaką użytkownik jest w systemie. (Nazwisko). Podaje się ją

po login – Hasło - podaje się po podaniu nazwy konta, przy wejściu do systemu – Identyfikator grupy. Każdy użytkownik jest członkiem jakiejś grupy.

Użytkownik jako członek grupy ma dostęp do plików i skorowidzów, do jakich nie ma dostępu sam jako indywidualna osoba.

– Skorowidz macierzysty (home directory) - miejsce w systemie katalogów, gdzie użytkownik może zakładać własne katalogi. Znajduje się tam po otwarciu sesji.

– Powłoka (shell) - program który czyta i wykonuje rozkazy Unixa, wprowadzane przez użytkownika. Powłoka "Bourne'a" używa znaku zachęty $, a powłoka C - znaku %.

• Konto uprzywilejowane (root account) umożliwia administratorowi wykonywanie zadań administracyjnych m.in. czytanie i aktualizowanie dowolnego pliku w systemie, wykonywanie dowolnego programu.

Pliki• W Unix są 3 typy plików:

– Zwykłe (pliki) – Specjalne dla urządzeń – Skorowidze (katalogi)

• Pliki zwykłe (zbiory bajtów) są przeważnie dokumentami, programami źródłowymi lub danymi. Programy binarne są również traktowane jako zwykłe.

• Każdy plik zwykły ma atrybuty:– Nazwa pliku (niekoniecznie jedna) – Numer pliku (jedyny), zwany numerem węzła (i-node number) – Długość w bajtach – Data i czas ostatniej zmiany – Lista zezwoleń dostępu – Identyfikatory właściciela i grupy

System plików

• W odniesieniu do system plików wymagana jest znajomość terminów:– hierarchiczna struktura– katalogów (drzewo katalogów), katalog bieżący,

podkatalog, nadkatalog, – nazwy plików i katalogów, ścieżka względna i

bezwzględna (absolutna).

Prawa dostępu do plików - zabezpieczenie plików

• Read - prawo czytania

Write - prawo aktualizacji (pisania)

Execute - prawo uruchomienia pliku (programu)

• Mechanizm zabezpieczenia jest 3-poziomowy: – oddzielne uprawnienia dla właściciela pliku, – grupy do której należy właściciel– dla pozostałych użytkowników.

• Uprawnienia dostępu są przyznane przez właściciela pliku.

• Specjalne pliki dla urządzeń: Każde fizyczne urządzenie podłączone do systemu, jak dysk, drukarka, terminal, pamięć jest przydzielone do pliku specjalnego - pliku urządzenia.

Skorowidze • Skorowidze są miejscami do przechowywania

plików. • Plik skorowidzowy zawiera nazwy i miejsca

położenia plików w nim zawartych.• Skorowidze mogą być chronione przez prawa

dostępu: read, write, execute. • Aby móc cokolwiek wykonać w skorowidzu,

trzeba mieć prawa execute. • Execute i write pozwala dodawać i usuwać pliki

ze skorowidza, • Execute i read pozwala wylistować zawartość.

Struktura skorowidzów

Na górze jest korzeń drzewa / - root - skorowidz główny, oznaczony / (slash), gałęzie rosną w dół. Zwykle są skorowidze bin, usr, dev. Każdy użytkownik ma przydzielony skorowidz macierzysty (home), w którym może przechowywać lub zakładać pliki i katalogi. Skorowidze macierzyste są zwykle umieszczone w katalogu usr

Konwencja nazewnictwa • Każdy plik, skorowidz, urządzenie mają w UNIX

nazwę i nazwę ścieżki dostępu• Nazwy plików

– Nazwy plików do 32 znaków, dowolna liczba kropek, nie ma spacji w nazwie (podkreślenie)

– Ciąg znaków składający się z liter, cyfr, innych znaków specjalnych, jak _.

– Najlepiej ograniczać się do znaków alfanumerycznych, nie zaleca się stosować znaków kontrolnych.

– Gdy nazwa pliku rozpoczyna się od kropki to plik staje się ukryty, nie będzie wyświetlony rozkazem ls. Rozkaz ls -a wyświetla je.

– Znaki specjalne jak: ?, *, [ ] nie powinny być używane w nazwie bo mają one specjalne znaczenie w UNIX.

Nazwy ścieżek • Nazwy skorowidzów oddziela się slashem /.

Nazwa rozpoczynająca się od / oznacza pełną lub absolutną ścieżkę dostępu (full). Nazwa ścieżki rozpoczynająca się od ./ jest względną (relative), bo określa ją w stosunku do skorowidza bieżącego.Przykłady:

/bin skorowidz z często używanymi rozkazami UNIXa– /usr skorowidz z katalogami użytkowników– /dev skorowidz z plikami specjalnymi dla urządzeń– /dev/ttyXX plik specjalny związany z portem; XX - identyfikator portu,

np. a01 lub 09– /lib katalog z plikami bibliotek– /usr/lib zawiera biblioteki aplikacyjne UNIX– /tmp dla plików tymczasowych– /usr/st01/run pełna nazwa ścieżki– bin/text względna nazwa ścieżki– plik nazwa pliku w katalogu bieżącym

Specjalna notacja dla katalogu bieżącego i

nadrzędnego

. (kropka) - nazwa skorowidza bieżącego

np. ./plik1 - plik w katalogu bieżącym

.. (2 kropki) skorowidz nadrzędny nad bieżącym, np. ../.. - skorowidz o 2 poziomy wyżej nad

bieżącym

Znaki specjalne - metaznaki

* zastępuje pewną liczbę znaków (również zerową) [] zastępuje każdy ze znaków w nawiasach ? zastępuje pojedynczy znak

Przykłady– lp roz* -wydruk wszystkich plików o nazwie na roz, np. roz, roz1, rozalia

– cat * wyświetlenie zawartości wszystkich plików w katalogu bieżącym– ls roz[1368]* - wykaz plików roz1*, roz3*, roz6*, roz8*– lp roz[2-68]* - wydruk plików roz2*, roz3*, roz4*, roz5*, roz6*, roz8*

– ls ? - wyświetlenie plików o jednoznakowych nazwach– ls roz?.1 - wykaz plików roz1.1, roz2.1 ...

Gdy trzeba skasować specjalne znaczenie metaznaku, należy go ująć w cudzysłów (').

– Np. ls '?" - wyświetlenie jedynie pliku o nazwie ?

Rozkazy• Rozkazy są programami wykonywalnymi. • Gdy poda się nazwę rozkazu, system odszukuje plik o

tej nazwie i wykonuje go. Np.

ls - listowanie plików, lp - wydruk plików, cat - wyświetlenie zawartości pliku

• Można podawać wiele rozkazów w jednym wierszu, rozdzielając je średnikiem (; ) - sekwencyjne wykonywanie komend. Np.date; pwd - data i bieżący skorowidz

• Wykonywanie komend współbieżne Rozkazy mogą być przetwarzane w tle przez dodanie znaki & na końcu wiersza. Np.p1&p2&p3

Składnia rozkazu

Rozkaz [opcje] [argumenty]• Nazwy rozkazów z małych liter.

Opcje są poprzedzane myślnikiem (-) i nie muszą występować. Np. ls -l - wyświetlanie w pełnej formie (long listing)

• Opcje można nieraz grupować w jeden argument, np. ls -rl (w odwrotnej kolejności i w pełnej formie).

• Nieraz opcje muszą być podane oddzielnie.• Można podawać też inne argumenty,

np. poszukiwanie łańcucha znaków:Grep tekst plik

Wejście i wyjście

Domyślnie wejście z klawiatury, wyjście na ekran. Np. catoczekuje wejścia z klawiatury, przyjmuje wiersze znaków aż do wciśnięcia CTL d.

Przeadresowanie• Kierunki rozkazów we /wy mogą być przeadresowane, można też tworzyć potoki

(pipes), aby wykorzystać wyjście z jednego rozkazu jako wejście drugiego.– ls > lista_pl - Lista plików w pliku lista_pl.– cat p1 p2 p3 > tekst - kopie plików do pliku tekst– cat p4 p5 >> tekst - dołączenie plików do istniejącego tekst, bez

jego kasowania, jeśli go nie ma to zostanie utworzony– mail pak pzg pzk st01 < list.txt - przesłanie pliku list.txt do kilku

osób przez pocztę (mail).• Poza standardowymi: wejściem (STDIN), wyjściem (STDOUT), wykorzystuje się

często standardowe wyjście dla błędów (STDERR). Np. by uniknąć wysyłania w czasie pracy w tle ostrzeżeń na ekran przez zadanie program:Program 0 < dane >> wynik 2 > errors

• Jeśli plik program miałby wiersz rozkazu:Cat; echo "Koniec programu o godz."; dateto do pliku wynik zostaną dopisane pliki o nazwach w pliku dane (jeśli są) oraz napis:Koniec programu o godz.Fri Aug 2 10:41:24 1991

Potoki

• Potok wykorzystuje wyjście jednego rozkazu jako wejście do drugiego - oba są wykonywane jako sekwencja rozkazów.

• Przykłady1): odszukanie niepowtarzalnych wierszy w kilku plikach i wyświetlenie wyniku:sort p1.txt p2.txt p3.txt | uniq | more2) liczba użytkowników aktualnie pracującychwho | wc -lwc -l - podaje liczbę linii, who - kto pracuje

Komendy podstawowe w UNIX w porównaniu z DOS lub Novell

UNIX DOS Opis komendy

date date data

ls opcje –l, -a DIR lista plików i katalogów

rm [plik] ; rm –r [Katalog] DEL usunięcie pliku lub katalogu

less MORE przeglądanie pliku, można cofnąć – pozwala na nawigację

more MORE przeglądanie pliku, nie można cofnąć – brak nawigacji

cp COPY kopiowanie pliku lub katalogu

cd CD lub CHDIR zmiana katalogu

mkdir MKDIR lub MD utworzenie nowego podkatalogu

mv MOVE przenoszenie pliku

passwd SETPASS – w Novell W Novell

who users użytkownicy

cat TYPE wypisanie pliku na ekranie

whoami whoami kto jestem

pwd CD Katalog bieżący – ścieżka bezwzględna

Wybrane polecenia UNIX

• uname - nazwa systemu, wersja np. elf4% - zgłoszenie systemuelf4%uname IRIX64 odpowiedź systemuuname –v 02121744 odpowiedź systemu uname –a IRIX64 elf 6.4 02121744 IP27 - odpowiedź systemu - pełna nazwa

• cd - zmiana katalogu• cd. ~ == cd. – przywraca jako bieżący katalog macierzysty (osobisty)

użytkownika • cd. ~użytkownik - przejście do katalogu użytkownika • cd. . - przejście do katalogu bieżącego - musi być odstęp • cd. .. - przejście do katalogu nadrzędnego • cd ../../../.. - przejście kilka poziomów wyżej • pushdir katalog - przejście do katalogu i pamiętanie na stosie gdzie jesteśmy• ls –l lista plików i katalogów – pełny listing (właściciel, grupa, wielkość, czas

modyf.)Wynik np. Total 1064-rw-r—r—1 nowak user 440936 Nov 21 17:57

• more plik - przeglądanie pliku, nie można cofnąć• less plik - pozwala cofnąć, dodatkowe znaki sterujące

> przejście na koniec pliku ; < przejście na początek pliku ;strzałka w górę lub dół - PgDn, PgUp

/tekst - znajdź tekst ; / - znajdź ponownie

Przykłady poleceń UNIX c.d.

• more group – przegląd pliku z informacjami o grupach• more passwd - przegląd pliku z użytkownikami (hasła zaszyfrowane

W pliku passwd są:– Login name – nazwa w login – Hasło zaszyfrowane – Identyfikator użytkownika – Identyfikator grupy użytkownika – Pełna nazwa – Kartoteka bazowa – Używany shell  

• cat plik wypisanie pliku na ekranie• cat > plik pisanie do pliku z klawiatury, CTL d – koniec pliku• ls >!nazwa wykonanie pliku• mv - przenoszenie pliku• cp - kopiowanie pliku• pwd - print working directory - katalog bieżący• rmdir - usunięcie katalogu• rm usunięcie pliku• rm –r –i - podkatalog usunięcie katalogu z podkatalogami• whoami lub who am i - kto jestem• users użytkownicy• ps - informacja o procesach użytkownika wykonywanych aktualnie pod UNIX• ps -AF | grep użytkownik• kill -nr_sygn pid - zabicie procesu

catPolecenie cat pozwala wyświetlać i łączyć pliki.cat [opcja(e)] [plik(i)]Czyta pliki o nazwach podanych jako argumenty

oraz łączy je w jeden strumień znaków wyświetlanych na standardowe wyjście (zwykle ekran).

• Opcje

-v pokazuje większość znaków sterujących (niedrukowalnych)

-s blokuje informacje systemu o nie istniejących plikach

cpPolecenie cp pozwala kopiować pliki.

cp plik nowyplikcp plik(i) katalogKopiuje zawartość pliku o nazwie plik do

nowego pliku o nazwie nowyplikKopiuje jeden lub więcej plików do podanego

katalogu.

Przeglądanie zawartości skorowidza lsls [opcje] [nazwy]• Jeśli nazwy nie zostaną podane to wypisanie wszystkich plików

z bieżącego katalogu.Jeśli podano jedną lub więcej nazw to wypisanie plików w katalogu nazwa lub pliku o zadanej nazwie. Nazwy mogą zawierać metaznaki.Opcje najważniejsze to -F, -R, -l, -s.

• Opcje:-a - wszystkie pliki, nawet ukryte zaczynające się od . -b - pokazanie nie drukowanych znaków ósemkowo -c - wylistowanie plików posortowanych wg daty utworzenia -C - wylistowanie plików w kolumnach -d - jedynie katalogi -f - tylko katalogi -F - dodanie / do katalogów, * do plików wykonywalnych, @ do

dowiązań symbolicznych -g - jak -l ale podanie tylko grupy bez właściciela -l - długi format: prawa dostępu, właściciel, rozmiar, czas

modyfikacji

Opcje ls

ls –l - pełna informacja o plikach w katalogu bieżącym, np.total 121drwxr-xr-x 2 cupala user1 512 Jul 15 11:53 archiwum-rw------- 1 cupala user1 107357 Jul 27 17:12outboxd – katalog, - zwykły plik, 9 znaków dotyczy praw korzystania z plików: właściciela, grupy, wszystkich użytkowników. Prawo czytania r, zapisu w, wykonywania. ls -a - pokazuje również pliki ukryte, zaczynające się od kropki.ls –la – pełna informacja (długie) i pliki ukryte

Zmiana skorowidza roboczego cd [katalog]

cd - bez parametrów - przejście do katalogu macierzystego cd katalog - przejście do skorowidza katalog, np. cd. /usr/bin

cd / przejście do katalogu głównegocd .. przejście do katalogu nadrzędnegocd ../.. przejście 2 szczeble wyżej

Tworzenie katalogów mkdir [opcje] katalogi

• Opcje:-m prawa nadanie praw dostępu nowym katalogom-p awaryjne stworzenie katalogów macierzystych, jeśli nie istnieją

• Przykłady:mkdir robol - założenie katalogu robol w katalogu aktualnymnależy się upewnić przez polecenie ls -fmkdir /etc/robmkdir -m. 444 osobisty - stworzenie katalogu tylko do odczytumkdir -p. praca/smietnik/pytania równoważne poleceniu:mkdir praca; cd. praca; mkdir smietnik; cd. smietnik; mkdir pytania; cd. ../..

Usuwanie skorowidza rmdir [opcje] katalogi

• Opcje:-p - usunięcie katalogów i wszystkich katalogów macierzystych jeśli są puste-s - zablokowanie komunikatów o błędach w opcji -p.

Przykładrmdir robolJeżeli katalog jest niepusty to polecenie nie zadziała, wypisze komunikat:rmdir: robol not empty (robol nie jest pusty)

Zmiana nazwy skorowidza mv

Zmiana nazwy skorowidza mv katal_zrodlowy katal_docelowy

Np.

mv robol newdir

Praca z plikami • Wyświetlanie zawartości plików: more, head, tail, cat• more [opcje] [pliki]

Wyświetlanie zawartości pliku porcjami, mieszczącymi się na ekranieNp. more /etc/termcapRozkaz more jest często używany w potokach, np. ls -l /bin | moreRozkazy head i tail wyświetlają odpowiednio początek i koniec pliku, domyślnie 10 wierszy.tail /etc/termcap ostatnie 10 wierszy plikuhead -20 /etc/termcap pierwsze 20 wierszy pliku /etc/termcaphead -20 lista_telefonowgrep '(202)' lista_telefonoe | head - wypisanie pierwszych 10 tel. o numerze kier. 202cat - wyświetla zawartość pliku w sposób ciągły. CTL s - zatrzymuje, CTL q - uruchamia, DEL - przerywa definitywaniePrzykład: cat /etc/termcap

Usuwanie plików: rm [opcje] plikiOpcje:

-f usuwanie plików zabezpieczonych przed zapisem, bez pytania

-i pytanie o potwierdzenie-r usuniecie całego katalogu z podkatalogami, jeśli to katalog - niebezpieczne!!!Przykłady:touch rob1 rob2 rob3 - założenie plikówrm rob3 usunięcie rob3rm -i rob1 rob2 usunięcie z pytaniem czy usunąćrm -i rob? -"-

Łączenie plików

• cat [opcje] pliki

• cat ch1 - wyświetlenie pliku

• cat ch1 ch2 ch3 > all - połączenie plików

• cat ch4 >> all -dołączenie pliku

Polecenie mvZmiana nazwy pliku mv [opcje] plik_zrodlowy plik_docelowyNp.

mv nazwa1 nazwa2 - zmiana pliku nazwa1 na nazwa2

Przemieszczanie plików mv [opcje] pliki_zrodlowe katalog_docelowyNp. mv suma2 /tmp

- przeniesienie pliku suma2 do /tmpmv /tmp/suma2 ./

przeniesienie z powrotem suma2 do katalogu bieżącego

Kopiowanie plików cp [opcje] plik1 plik2 lub cp [opcje] pliki

katalog cp [opcje] plik1 plik2 - kopiowanie pliku na innycp [opcje] pliki katalog

- kopiowanie plików do innego skorowidza• Przykłady:

cp suma2 suma3 - kopiowanie suma2 na suma3cp suma2 suma3 /tmp - kopiowanie 2 plików do skorowidza /tmpcp suma? /tmp - j.w.cp zawsze sprawdza czy ostatni argument jest nazwą skorowidza i jeśli tak to kopiuje pliki do niego.

Wyszukiwanie plików

find ścieżka [-name] nazwa_pliku [-print] Opcja -name oznacza, że poszukuje się plików,

które mają określoną nazwę. Opcja -print oznacza żądanie wydruku nazw

ścieżek plików.Przykłady:

find / -name suma2 -print szukanie pliku suma2 we wszystkich katalogachfind $HOME -print wszystkie pliki i podkatalogi w macierzystym katalogufind /praca -name rozdz1 -print wszystkie pliki rozdz1 z katalogu /praca

Wydruk plików lp [opcje] [pliki] Przykłady:

lp wynik - wydruk pliku wyniklp wynik -n2 - 2 kopie wydrukulp wynik -n2 -dlaser - wydruk na drukarce laserlp -n 5 raport - wydrukowanie 5 egz. pliku raport i wysłanie poczty elektronicznejlp -n 2 –m raport wydrukowanie 2 egz.

Edytory w UNIX

• vi – visual editor (głównie dla programistów i administratorów)

• joe (popularny, prosty)

• pico

• emacs

Klawisze specjalne w UNIX

• ALT help

• ALT A dodaje sesję

• ALT N nowa sesja

• ALT X zamyka połączenie

• Scroll lock cofanie się po ekranie,

• scroll lock – wyłącza

Porozumiewanie się – talk, ircProtokół talk zapewnia 2-stronną komunikację w czasie rzeczywistym miedzy użytkownikami sieci . Jest substytutem rozmowy telefonicznej. W czasie działania połączenia ekrany terminali obu rozmówców są podzielone na pół.talk adresat@adres – by uzyskać połączenietalk nowak@elf – krótka nazwa,talk nowak@elf.ii.uj.edu.pl – pełna nazwaw – kto pracuje^C – wyjście; ^H (Ctrl H) – cofanie znaku

IRC - rozmowy

Poczta pod UNIX• Program mail

Służy do wysyłania i idbioru poczty elektronicznej.–Chcąc wysłać list piszemy polecenie:mail adresat@gdzie.domena.kraj , np. mail nazwa@elf.ii.uj.edu.pl–Pojawia się pytanie o temat listu (subject), naciskamy Enter, pisze się kolejne wiersze listu zakończone Enter. –List kończymy pisząc w wierszu samą kropkę lub naciskając CTRL+D.

Mail c.d.• Można wywołać pełnoekranowy edytor vi. Otworzenie nowej linii i wpisanie w niej ~v uruchamia ten edytor.

Znak tyldy ~ razem z odpowiednią literą stanowi ciąg kontrolny programu mail.

~c adresat@adres – skierowanie kopii listu do dodatkowewgo adresata

~r plik – dołączenie wcześniej przygotowanego pliku do adresataNaciśnięcie 2-krotne Ctrl C w czasie pisania listu kończy pracę

programu mail bez wysłania listu, a niedokończony list umieszczony zostanie w pliku dead.letter.

Mail adresat@adres < list – wysłanie listu – pliku o nazwie list, utworzonego wcześniej pod edytorem ASCII – bez określonej tematyki (subject)

mail -s tematyka adresat@adres < list – nagłówek listu będzie ozdobiony tematyką,

Inne programy pocztowe: elm, pine• elm• pine

Lepszy, wygodniejszy. Można stworzyć książkę adresową osób do korespondencji. Nie używać tych programów na zmianę – każdy kopiuje do własnych kartotek.

– Address book – lista adresów– Attachment – Ctrl T – podpięcie pliku– MAIN MENU (Pine 3.96)– ? HELP– C COMPOSE MESSAGE– I FOLDER INDEX– L FOLDER LIST – A ADDRESS BOOK– S SETUP– Q QUIT

Protokół FTP • Protokół FTP (File Transmission Protocol).

Oprogramowanie tego protokołu jest używane do przemieszczania plików między komputerami Internetu – z komputera zdalnego do lokalnego jak i na odwrót. Transmisja rzędu 5-10Kb/sek.

• Zazwyczaj wymaga podania identyfikatorów użytkownika (login i password) dla obu komputerów, ale istnieją olbrzymie bazy danych dla „anonimowego ftp”, powszechnie dostępne.Połączenie się z serwerem,

którego adresem jest gdzie.domena.kraj:ftp gdzie.domena.krajftp adres_komputeraNazwa użytkownika i hasło.Można odpowiedzieć anonymous, należy podać swój adres

sieciowy jako hasło, np. mailto:impan@mvax.ci.pwr.wroc.pl

Najważniejsze komendy ftp:• ftp> open gdzie.domena.kraj, np. ftp> open elf.ii.uj.edu.pl., ftp > cyf-kr.edu.pl.

– anonymous– password uzytkownik@

• binary – ustawia tryb przesyłania plików binarnych – przesyłanie 8-bit• ascii – ustawia tryb przesyłania plików tekstowych (pierwotne ustawienie) – przesył. 7bit.• prompt (prom) – przełącznik – pyta czy przesłanie lub nie pyta• status – np. czy binary• dir – wyświetla pliki tam – pełna lista plików w katalogu roboczym, podobne do ls –al.• get nazwa_tam nazwa_tu kopiuje plik z komputera zdalnego do komputera lokalnego.• mget wzornik, np. mget *.* (mget *) – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera zdalnego do katalogu

bieżącego komputera lokalnego• put nazwa_tu nazwa_tam – kopiuje plik stąd tam• mput wzornik – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera lokalnego tam• lcd nazwa_katalogu – local change directory – zmiana katalogu bieżącego lokalnego• cd. katalog – zmiana katalogu tam• mkdir katalog – zakłada katalog tam• !ls –al. – lista plików tu• help – listuje zestaw rozkazów dostępnych spod znaku zachęty ftp• remotehelp – zestaw rozkazów ftp dopuszczalnych na komputerze zdalnym• close – kończy połączenie między komputerami• quit, bye - wyjście z ftp do unix

Objaśnienie najważniejszych komend ftpftp> open gdzie.domena.kraj, np. ftp> open elf.ii.uj.edu.pl., ftp > cyf-kr.edu.pl.anonymouspassword nazwisko@ binary – ustawia tryb przesyłania plików binarnych – przesyłanie 8-bitascii – ustawia tryb przesyłania plików tekstowych (pierwotne ustawienie) – przesył. 7bit.prompt (prom) – przełącznik – pyta czy przesłanie lub nie pytastatus – np. czy binarydir – wyświetla pliki tam – pełna lista plików w katalogu roboczym, podobne do ls –al.get nazwa_tam nazwa_tu kopiuje plik z komputera zdalnego do komputera lokalnego.mget wzornik, np. mget *.* (mget *) – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera zdalnego do katalogu bieżącego komputera lokalnegoput nazwa_tu nazwa_tam – kopiuje plik stąd tammput wzornik – kopiuje pliki z katalogu bieżącego komputera lokalnego tam

ftp – polecenia c.d.• lcd nazwa_katalogu – local change directory –

zmiana katal. Bieżącego lokalnego• cd. katalog – zmiana katalogu tam• mkdir katalog – zakłada katalog tam• !ls –al. – lista plików tu• help – listuje zestaw rozkazów dostępnych spod

znaku zachęty ftp• remotehelp – zestaw rozkazów ftp

dopuszczalnych na komputerze zdalnym• close – kończy połączenie między komputerami• quit, bye - wyjście z ftp do unix

Przykłady ftp:ftp>statusdir – katalog w sieci – tamput plik1.txt plik2.txt – kopiowanie stąd tamcd. a:

ftp ftp.cyf-kr.edu.planonymous password: nazwisko@ftp>dir – co jest tamcd. pubdircd. mirrordirquit – wyjście z ftp

Automatyczne kierowanie listów pod

wskazany adres internetowy • Jeżeli w swoim katalogu osobistym sporządzimy

plik o nazwie .forward, a w pliku tym umieścimy adres(y), to korespondencja będzie tam kopiowana.

• joe .forward• np. nazwisko1@elf.ii.uj.edu.pl.,

nazwisko2@zeus.polsl.gliwice.pl., mailto:nazwisko3@softlab.ii.uj.edu.pl

• Wpisujemy adresy pocztowe. Program przesyła automatycznie pod adres wpisany. Może być kilka adresów oddzielonych przecinkami. Może być przesłanie do Novela.

Linux

• System operacyjny na bazie Unix. • Komendy jak w Unixie, struktura Unix, bezpłatny

• Wada – do nikogo nie należy. • Pełne wersje źródłowe systemu operacyjnego.

Głównie do zastosowań sieciowych. • Dużo oprogramowania. Corel, inne firmy – aplikacje

pod Linux. Duże bazy danych – Oracle..

Historia i cechy Linux• Linux – rodzina uniksopodobnych systemów operacyjnych opartych o jądro

Linux. Linux jest jednym z przykładów wolnego i otwartego oprogramowania jego kod źródłowy może być dowolnie wykorzystywany, modyfikowany i rozpowszechniany.

• Historia Linuksa rozpoczęła się w 1991 roku, kiedy to fiński programista, Linus Torvalds poinformował o hobbystycznym tworzeniu przez siebie niedużego, wolnego systemu operacyjnego, przeznaczonego dla procesorów z rodzin i386, oraz i486.

• Linus stworzył jednak tylko jądro, pełny system operacyjny potrzebował jeszcze powłoki systemowej, kompilatora, bibliotek, itp. W roli większości z tych narzędzi użyto oprogramowania GNU, co jednak w przypadku niektórych komponentów systemu wymagało poważnych zmian.

• Dużo pracy wymagało także zintegrowanie systemu do postaci dystrybucji, które umożliwiały zainstalowanie go w stosunkowo prosty sposób. Jednymi z pierwszych były opublikowany 16.07.1993 Slackware Linux czy założony miesiąc później Debian, nazywający siebie GNU/Linux

Zastosowanie Linuxa• Linux stosowany jest jako podstawowy system operacyjny serwerów (w tym

WWW, FTP, pocztowych, baz danych), zapór sieciowych, routerów, a także w systemach osadzonych oraz w niektórych odtwarzaczach DVD i tunerach DVB.

• Ze względu na powstanie i rozwój dystrybucji o łatwej instalacji i dużych zasobach oprogramowania, Linux znajduje również zastosowanie na rynku komputerów biurowych i domowych. Rządy kilku państw europejskich prowadzą wdrożenia Linuksa na komputerach administracji państwowej. Ponadto, ze względu na bezpieczeństwo, stabilność, możliwość audytu i łatwość modyfikacji kodu źródłowego, z Linuksa korzystają agencje wywiadowcze, kontrwywiad i wojsko.

• Linux wykorzystywany jest przez niektóre banki i instytucje finansowe. Przykładowo, system notowań Wall Street oparty jest na tym systemie operacyjnym.

• Linux jest używany w większości superkomputerów z listy TOP500. Znalazł również zastosowanie w przemyśle filmowym – zarówno na serwerach jak i stacjach roboczych. Jest najpopularniejszym systemem na komputerach wykorzystywanym do tworzenia animacji i efektów specjalnych. Z jego możliwości korzystają między innymi studia Dreamworks, Pixar czy Industrial Light & Magic.

• Również aparatura medyczna, np. tomografy komputerowe firmy GE, korzysta z systemu operacyjnego Linux. Popularne punkty dostępu sygnału Wi-Fi również opierają się na uproszczonym jądrze Linuksa i procesorach ARM, coraz częściej pojawiają się też telefony komórkowe z tym systemem.

Oprogramowanie Linux• Komponenty typowego systemu

rozprowadzane są zazwyczaj w formie – gotowych pakietów binarnych dla danej

dystrybucji (np. RPM, deb i tgz) – lub jako pakiety źródłowe (zarchiwizowane i

spakowane do formatów tar.bz2, tar.gz, SRPM), które należy przed użyciem skompilować.

• W niektórych dystrybucjach (np. Gentoo) proces kompilacji źródeł jest wysoce zautomatyzowany.

Interfejs wiersza poleceń • Linux zawiera interfejs wiersza poleceń

jako część funkcji przejętych z Uniksa.

• Dystrybucje wyspecjalizowane na serwery lub administrację mogą używać wiersza poleceń jako jedynego interfejsu.

• Nieobecność interfejsu graficznego (GUI) pozwala na zminimalizowanie wykorzystywanych zasobów systemowych

Interfejs graficzny • Graficzny interfejs użytkownika GUI nie jest w Linuksie

integralną częścią systemu operacyjnego, lecz dodatkowym zbiorem programów. W zależności od stopnia zaawansowania i integracji użytych rozwiązań, dostępne GUI możemy podzielić na małe menedżery okien, oraz duże środowiska graficzne.

• Jednym z pierwszych rozpowszechnionych środowisk graficznych było CDE, które nie stało się popularne na Linuksie ze względu na koszty i ograniczenia licencyjne. W 1996 powstało KDE, a po nim, w 1997 roku, GNOME.

• Obecnie rozwiązaniami dominującymi są GNOME i KDE, zazwyczaj instaluje się je standardowo na systemach linuksowych.

Środowiska graficzne GNOME i KDEKażde z tych środowisk oferuje:• dla programistów m.in. zestaw standardowych API oraz środowisko

programistyczne. • dostępność w wielu językach i wsparcie dla tłumaczy • kompletne środowisko graficzne z zestawem potrzebnych aplikacji, takich

jak menedżer plików, przeglądarka internetowa, odtwarzacz multimediów, klient poczty elektronicznej, książka adresowa, przeglądarka dokumentów PDF, menedżer fotografii

• możliwość dostosowania systemu do swoich potrzeb. Mimo iż oba te środowiska graficzne mają podobne cele, radzą sobie z nimi

całkiem inaczej. – KDE stara się, aby aplikacje były jak najbardziej konfigurowalne, aby

można było w nie ingerować i aby mogły ze sobą w łatwy sposób kooperować.

– GNOME z drugiej strony, dbając o najmniejszy szczegół, stara się, aby całość była jak najprostsza w obsłudze, szczególnie z punktu widzenia osób przyzwyczajonych do korzystania z produktów Microsoftu.

– Każde z tych środowisk przyciąga inny rodzaj użytkowników i tworzy inną społeczność deweloperów.

Popularne wersje Linux• Redhat,

• Fedora,

• Debian,

• Knoppix

• Ubuntu

• Mandriva• OpenSUSE, przedsięwzięcie sponsorowane przez Novella

• Linux Mint bazująca na systemie Debian