SYGNET DRUKARSKI PETERA SCHÖFFERA

MOGUNCJA (XV w.)

GRUDZIEŃ 2014

„W bibliotece znajdziesz wszystko,

czego chcesz, starą prawdę, mądrą bajkę,

piękny wiersz”

Krystyna Wodnicka

2

Wigilia świąt

wieczór magiczny

najbliżsi siedli wokół stołu

nastrój podniosły i liryczny

zapach choinki w całym domu

na stole obrus śnieżnobiały

a pod obrusem świeże siano

i wolne miejsce jest dla gości

tych których w myślach przywołano

wszyscy czekają pierwszej gwiazdy

tej symbolicznej betlejemskiej

lecz kiedy chmury ją zasłonią

wystarczy blask latarni miejskiej

to znak że wieczór się zaczyna

i czas rozświetlić noc choinką

by znaleźć drogę do Betlejem

gdzie się od nowa rodzi przyszłość

bo ta nadzieja jest odwieczna

że się na nowo znów narodzisz

jak tylko zechcesz się odmienić

i wytrwasz w drodze którą chodzisz Wojciech C. Borkowski

3

Wszystkim czytelnikom „Bibliofila” życzymy Wspaniałych

Świąt Bożego Narodzenia spędzonych w ciepłej, rodzinnej

atmosferze, samych szczęśliwych dni w nadchodzącym

roku oraz szampańskiej zabawy sylwestrowej, a także

wedle starego obyczaju polskiego

Do siego roku.

Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką;

Nad mieszkańcami kraju mroków światło zabłysło (…).

Albowiem Dziecię nam się narodziło i Syn został

nam dany.”

(Iz 9,1-3)

4

Święta Bożego Narodzenia na Lubelszczyźnie

Grudzień w cyklu kalendarzowym zamyka pewien okres i otwiera nowy – to czas

obchodzenia podwójnych narodzin – najpierw Jezusa, a następnie Nowego Roku. Nazwa

miesiąca pochodzi prawdopodobnie od słowa gruda, gdyż w tym czasie zwykle zalegają już

grudy śniegu.

Okres świąt Bożego Narodzenia jest bardzo bogaty w symbolikę, wierzenia, zwyczaje

i obrzędy. To czas magiczny, święty, z którym łączy się bezpośrednio czas przesilenia zimowego

– co było bardzo ważne dla dawnych Słowian, którzy przed chrystianizacją obchodzili w tym

czasie własne, trwające nawet do dwóch tygodni święta.

Adwent

Adwent (przedgodzie) to okres czterotygodniowego postu poprzedzającego święta

Bożego Narodzenia. Dawniej po polsku nazywany był czterdziestnicą, ponieważ trwał tyle co

Wielki Post – 40 dni – a zaczynał się dzień po świętym Marcinie. W tym czasie nie jedzono

mięsa, tłuszczu pochodzenia zwierzęcego, nie pito alkoholu, a w środy i piątki powstrzymywano

się od spożywania nabiału. Był to czas spokojny, nie organizowano zabaw, nie grano na

instrumentach, które chowano nawet do skrzyni, a co rano wierni spotykali się na roratach,

gdzie zapalano specjalną świecę zwaną roratką.

Kultura. Tradycja. Zwyczaje

5

W Polsce roraty odprawiane były już w XVIII wieku. W niektórych wsiach Lubelszczyzny

(Gołąb, Butanów, Kaliszan, Klementowice, Nasiłów, Piotrawin, Motycz, Sieprawice, Wronów,

Michałówka), praktykowano w tym okresie zwyczaj porannego grania specjalnych sygnałów na

ligawce (ligawie) – długiej trąbie z drewna lipowego lub wierzbowego.

W czasie adwentu mężczyźni młócili cepami zboże, żęli sieczkę, mielili zboże, łatali stare i

robili nowe chodaki. Kobiety sprzątały chałupy, bieliły ściany, szyły koszule, worki, płachty,

przędły kądziel. Młode dziewczęta natomiast przygotowywały świąteczne ozdoby izby. Dzieci

darły pierza, uczyły się kolęd, powinszowań i życzeń świątecznych. Nie wolno było uprawiać

ziemi, która w tym czasie odpoczywała.

Potrawy postne w okresie adwentu

W czasie adwentu jedzono pieczone ziemniaki, kiszoną kapustę, barszcz grzybowy,

słoduchę, tzw. wodę makową. Dawniej wierzono, że dobra smaczna słoducha udawała się tylko

tym gospodyniom, które były kłótliwe, nerwowe, hałaśliwe lub znały jakieś do niej zamowy.

Taka gospodyni była zapraszana w ciągu dnia do wielu domów, aby zrobić w nich potrawę.

Gospodynie, którym słoducha nie wychodziła, czasem celowo wywoływały w domu kłótnie,

wierząc, że to pomoże. Szerokie zastosowanie miał również gotowany susz – ugotowaną z niego

polewkę jedzono z chlebem, kartoflami, kaszą reczaną. Dla dzieci często gotowano lub pieczono

na piecu bób. Zamiast tłuszczu pochodzenia zwierzęcego stosowano olej konopny, który często

przesmażano z cebulą z dodatkiem soli.

6

6 grudnia – św. Mikołaja

Dawniej święty ten uznawany był za patrona dobytku, żywego inwentarza, bronił trzodę

od wilków. W tym dniu pasterze i gospodarze szli do kościoła na specjalnie odprawiane

nabożeństwo, po którym składano ofiary – chleb, placki pszenne, gomułki sera, masło i drób.

Pasterze palili również ognie i składali ofiary zwane wilkami – wieszali na ołtarzach wieńce z lnu

i konopi, kładąc na nich jaja kurze. Wierzono, że wilki tego dnia zbierały się i debatowały nad

podziałem swoich przyszłych zdobyczy. Uważano też, że chroni on domostwa przed myszami i

szczurami, a postem i modlitwą do świętego można odwrócić plagę gryzoni. Św. Mikołaj był

również patronem dla żeglarzy, rozbitków, rybaków, flisaków i przewoźników, posiadał bowiem

moc poskramiania burz, piorunów, wichrów i fal morskich. W opiekę świętemu powierzali się

także rodzice mający kłopoty z dziećmi. Zwyczaj obdarowywania w tym dniu dzieci prezentami

jest zwyczajem nowszym, powstał w pierwszej połowie XVIII wieku.

W dniu tym mawiano:

„ Na świętego Mikołaja czeka dzieciąt cała zgraja: da posłusznym ciasteczko, złych pokropi

rózeczką”

7

24 grudnia – Zaduszkowy sens Wigilii

Niezwykle ważnym, a współcześnie zapomnianym już sensem i pierwotnym znaczeniem

dnia wigilijnego jest jego pochodzący z czasów pogańskich charakter zaduszkowy. Niezwykłość

czasu wigilijnego oczekiwania polega również na tym, że umożliwia on kontakt ze światem

zmarłych. Dlatego na wigilijną wieczerzę przygotowuje się potrawy z makiem i grzybami, które

są pokarmem dla dusz ludzi zmarłych, dlatego też zostawia się wolne miejsce przy stole dla

niespodziewanego gościa, a pierwotnie dla duszy odwiedzającej w tym dniu domostwo.

Zwyczajowo pozostawiano również część potraw na noc, aby pożywiły się nimi duchy przodków.

Także różne wróżby i wierzenia tego okresu nawiązują do sfery zaświatów. Jest to czas

graniczny pomiędzy światem ładu i chaosu. W czasie świąt i poprzedzających je dni wokół

obejścia przebywać mają istoty z innego świata, które na ten czas zbliżają się do człowieka.

8

Przygotowania do Wigilii

Dzień przed Wigilią zwany był Starą Wieczerzą. Kobiety piekły wtedy jaglane i reczane

pierogi z serem i śmietaną lub smażoną okrasą albo masłem. Na Starą Wieczerzę i na Wigilię

pieczono makowce – postne reczane pierogi gotowane z suszem z dodatkiem znacznej ilości

maku tłuczonego na sucho w stępie, następnie pieczono je w piecu.

Rankiem w dzień Wigilii gospodarz kropił obejście święconą wodą, by zapewnić pomyślność w

gospodarstwie. Z rana rozpalano w piecu, a gdy węgle już się rozżarzyły, kładziono je do

glinianego garnka, dosypywano suchego święconego ziela i dużą szczyptę święconej mirry,

następnie okadzano chałupę, oborę i stajnię. Miało to zabezpieczyć ludzi i zwierzęta przed

chorobami „z wiatru”. Mężczyźni od rana sprzątali obejście, przygotowywali pokarm dla bydła i

młócili cepem zboże. Kobiety piekły chleb i kołacze, a zwyczajem było, że jeśli w tym czasie do

izby wszedł ktoś obcy należało poczęstować go kawałkiem pieroga.

Do wieczerzy zasiadano według starszeństwa i pozycji w rodzinie: najpierw dziadkowie,

rodzice - gospodarze, goście, dzieci. Ceremoniałom wieczerzy wigilijnej przewodniczył ojciec

rodziny, najstarszy mężczyzna, lub gdy go nie ma, najstarsza kobieta. Dzisiaj według zwyczaju

posoborowego czyta się fragment Ewangelii św. Łukasza ( 2, 1-14). Odmawia się pacierz i

modlitwę za zmarłych. Dawniej w niektórych rodzinach był zwyczaj odmawiania pięknej

modlitwy Anioł Pański, która szczególnie jest odpowiednia w tych okolicznościach. Ewangelia

dziś zajmuje centralne miejsce na stole, bo dla katolików Wigilia jest obrzędem modlitewnym.

Modlitwami są też kolędy, których należało śpiewać, a nie słuchać ich z radia, telewizji lub płyty.

Gdy zabłyśnie pierwsza gwiazdka, ojciec lub matka łamali się ze wszystkimi opłatkami, składając

życzenia. Miały one zazwyczaj tradycyjną formę:

"Na wieczną pamiątkę Jezusa Chrystusa, który się narodził w betlejemskiej stajence,

życzę Wam wszystkiego, szczęścia, zdrowia dobrego, powodzenia, po śmierci dusznego

zbawienia".

Dawniej wśród biesiadników przy wieczerzy, skracając czas oczekiwania na Pasterkę

opowiadano sobie piękne legendy apokryficzne, opowieści ludowe oparte o wątki biblijne.

9

Mówiły one o ucieczce przed Herodem Matki Bożej z Narodzonym Dziecięciem. Jedną z nich jest

stary apokryf o sianiu pszeniczki wyśpiewywany przez naszych ojców w pastorałkach. Oto on w

skrótowym zapisie:

Cudowny siew i żniwo

"Jak się narodził Pan Jezus, wtedy Matka Boża, co mieszkała w stajence, trzymała tam

Dzieciątko. Ale jak się o tym dowiedział król Herod, że się narodził Mesjasz, i że będzie królował

wysłał swoje wojsko, żeby zabili Pana Jezuska. Matka Boża ze św. Józefem musieli daleko

uciekać. Kiedy tak jechali polną drogą i gościńcem, zobaczyli, jak chłopak siał pszenicę. Wtedy

Matka Boża powiada do chłopaka: - Siej, siej chłopaku w imię moje, dzisiaj siejesz, jutro

zbierzesz, będzie twoje. I pojechali dalej. Jak jechali żołnierze na drugi ranek, pytali chłopaka, co

już wtedy kosił pszenicę, czy nie jechał tedy Matka Boża. A chłopak im powiada: - Wtenczas

Maryja jechała, jak się ta pszeniczka siała. A oni sobie pomyśleli, że nie ma po co jechać dalej,

bo to było już dawno. Wzięli za lejce, kopnęli kobyły i wrócili się".

10

Oprócz wspomnianych zabaw i wróżb najchętniej w ten czas śpiewano nasze piękne,

polskie kolędy i pastorałki. Kolędy nasze układano na dworach królewskich, w pałacach

możnych rycerzy i panów. Składali je także duchowni, organiści, bakałarze szkół parafialnych,

wiejscy poeci, a także wybitni pisarze. W kolędach jakby w zwierciadle przebija się dusza polska,

pełna fantazji, miłości Boga i swej Ojczyzny. Stąd Betlejem, gdzie narodził się Jezus jest na naszej

ziemi, a w stajence roi się od polskich Maćków, Staszków i Wojtków.

Pierwotnie kolędą była to pieśń winszująca kolędników, którzy chodząc od domu do

domu ze świątecznymi życzeniami śpiewali znane od pokoleń kolędy, za co otrzymywali datki z

wigilijnego stołu. U nas w lubelskiem najpowszechniejsze było "chodzenie z gwiazdą". Zazwyczaj

była to grupa miejscowych chłopców, która oprócz śpiewu, recytowała specjalnie ułożone

teksty, puszczając w ruch oświetloną wewnątrz gwiazdę. Czasem zamiast kolędników z gwiazdą

świętowanie umilały odwiedziny "herodów" - przebierańców ze śmiercią, diabłem, aniołem itp.,

przedstawiających dramatyczne wydarzenia betlejemskiej nocy. We dworach pojawiał się

"prawdziwy" św. Mikołaj w aksamitnym niebieskim płaszczu do ziemi, szpiczastej infule ze

złotym krzyżem i pastorałem zakręconym u góry. W ogromnym koszu roznosił zabawki dla

dzieci i słodycze. Bywało że służba przychodząca z kolędą dostawała od dziedziców liczne

11

prezenty. Serdeczny, podniosły nastrój udzielał się wszystkim, a wspólna pasterka, na którą szła

cała wioska wieńczyła niezapomniane przeżycia tej cudnej nocy.

Kolędy i pastorałki

Do najpiękniejszych tradycji Świąt Bożego Narodzenia należy zwyczaj domowego

kolędowania. Kiedyś bardzo powszechny, dostarczał wiele radości i umacniał rodzinne więzi.

Jeśli już jest, to zwykle repertuar kolęd ogranicza się do ok. 10 najbardziej znanych. Niezwykle

rzadko spotyka się rodziny, które kultywują zwyczaj śpiewania przekazywanych z pokolenia na

pokolenie lokalnych kolęd i pastorałek.

Znaleźliśmy dla Was jedną z takich starych kolęd śpiewanych na Lubelszczyźnie.

Spytajcie swoje babcie, dziadków, ciocie, może rodziców czy znają jej słowa. Być może sprawicie

im radość przywołując wspomnienia z dzieciństwa.

A oto jej słowa:

Stała się nam nowina miła

Stała nam się nowina miła

Panna Maryja syna powiła

Powiła go z wielkim weselem,

będzie on naszym zbawicielem, zbawicielem

12

Król Herod się zafrasował

wszystkie dziatki wyciąć kazał

Maryja się dowiedziała,

ze swym synkiem ubieżała, ubieżała

Gdy spotkała chłopka w polu orzący

swoją pszeniczkę w ręku siejący

Siejże chłopku w imię moje

jutro będziesz zbierał swoje, zbierał swoje

Żydowie się dowiedzieli

za Maryją pobieżeli

Gdy napadli chłopka w polu orzący

swoją pszeniczkę w snopy wiążący:

Powiedzże nam chłopku miły

czyś nie widział ach Maryji, ach Maryji

Widziałem ją ale oni

już Maryji nie zdogoni

Jeszcze się ta pszeniczka siała

kiedy Maryja tędy bieżała, ach bieżała

Żydzi stanęli jakby trzcina

bo ich moc boska bardzo zaćmiła

13

Maryja się dowiedziała

w ciemnym lasku nocowała, nocowała

Z lodu ognia ukrzesała

Pana Jezusa ugrzewała

Lulajże, ach mocny Boże

Twój majestat ściele łoże, ściele łoże

Życzymy Wam wesołego kolędowania w gronie rodzinnym i wielu prezentów pod choinką.

Pamiętajmy jednak, że największym jednak prezentem jest narodzenie Jezusa w każdym

ludzkim sercu.

Dla smakoszy polecamy bardzo proste ale

bardzo smaczne danie. Będziecie mile

zaskoczeni doskonałym efektem.

ŚLEDZIE PIERNIKOWE

SKŁADNIKI (na ok 25 dag śledzi): 25 dag filetów śledziowych solonych (śledzie należy wypłukać, zalać zimną wodą i wstawić do lodówki na 3-4 godziny do wymoczenia) 1 cebula 2-3 łyżki rodzynek 150 ml oleju rzepakowego 1 łyżka białego octu winnego (na 150 ml oleju)

14

2 łyżeczki przyprawy do piernika albo cukier, cynamon, goździki, kakao, kolendrę, ziele angielskie i gałkę

muszkatołową; (nie obawiajcie się cukru ani kakao, świetnie podkręcają smak śledzi!)

świeżo zmielony czarny pieprz

WYKONANIE:

Wymoczone śledzie osuszamy i kroimy w około 2,5 cm paski. Cebulę kroimy w cienkie półplasterki,

wkładamy do miseczki i zalewamy wrzątkiem. Po kilku minutach odcedzamy i studzimy (można przelać

na sicie zimną wodą). Olej mieszamy z octem. W niedużej misce układamy warstwę cebuli, posypujemy

przyprawą do piernika, następnie układamy śledzie i również posypujemy przyprawą oraz pieprzem.

Dodajemy rodzynki i zalewamy częścią oleju wymieszanego z octem. Układamy analogicznie kolejną

warstwę i zalewamy pozostałą częścią oleju. Śledzie powinny przegryźć się w lodówce przez co najmniej

dobę.

Życzymy smacznego

Bibliografia:

1. http://teatrnn.pl/leksykon/node/3296/etnografia_lubelszczyzny_%E2%80%93_cykl_roczny_w_

%C5%BCyciu_wsi_%E2%80%93_grudzie%C5%84

2. http://polonus.sk/?p=1650&lang=pl

3. http://www.niedziela.pl/artykul/1166/nd/Tradycje-wigilijne-na-Lubelszczyznie

4. http://pl.wikibooks.org/wiki/Kol%C4%99dy/Wszystkie_pie%C5%9Bni_na_Bo%C5%BCe_Narodze

nie

Opracowali uczniowie Szkolnego Koła Bibliotecznego pod kierunkiem Barbary Klepackiej

15

1. Apel poetycki w rocznicę Niepodległości - Grupa teatralna FORUM

Młodzież z grupy teatralnej FORUM Zespołu Szkół nr1 im. Władysława Grabskiego w Lublinie 7 listopada 2014 roku zaprezentowała Mieszkańcom Domu Opieki KALINA montaż słowno – muzyczny w rocznicę Niepodległości. Wspólnie śpiewano: „O mój rozmarynie”, „My Pierwsza Brygada”, „Przybyli ułani pod okienko”.

2. II Wewnątrzszkolny konkurs plastyczny i literacki „Moje Boże Narodzenie”

16

Organizatorem konkursu był Klub Miłośników Książki oraz Szkolny Klub

Wolontariusza. Celami konkursu było kultywowanie bożonarodzeniowej tradycji

chrześcijańskiej oraz wyrażenie nastroju i uczuć związanych ze Świętami. Konkurs

adresowany był do uczniów Zespołu Szkół nr 1 im. Władysława Grabskiego w Lublinie.

Swoje prace uczestnicy wykonywali w dowolnej technice: malarstwo, rysunek

i grafika.

3. Konkurs czytelniczy „Myślę, więc czytam...”

Uczniowie Szkolnego Koła Bibliotecznego, chcąc uczcić Miesiąc, Bibliotek

Szkolnych, przypadający w październiku, zorganizowali konkurs czytelniczy, którego

celem była popularyzacja czytelnictwa wśród młodzieży oraz rozwinięcie świadomości

młodego pokolenia, jak ważną rolę w kształtowaniu ich rozwoju pełni czytanie.

Konkurs adresowany był do młodzieży Zespołu Szkół nr 1 im. Władysława Grabskiego

w Lublinie.

4. Bożonarodzeniowy występ grupy teatralnej FORUM

” Nie było miejsca dla Ciebie”

11 grudnia 2014 r. młodzież z grupy teatralnej FORUM spotkała się z Pensjonariuszami Domu Pomocy Społecznej KALINA. Spotkanie miało na celu wprowadzić Seniorów oraz ludzi młodych w świat tradycji związanych z Bożym Narodzeniem. Uczniowie przedstawili montaż słowno-muzyczny pt.” Nie było miejsca dla Ciebie”. Wspólne kolędowanie pozytywnie wpłynęło na integrację międzypokoleniową. Młodzież z Szkolnego Koła Bibliotecznego pod kierunkiem Barbary Klepackiej wykonała świąteczne stroiki oraz złocone anioły, które ozdobiły świąteczną choinkę Mieszkańcom Domu Opieki.

17

5. Dom Słów

Dnia 28.11.2014 r. młodzież z klasy 1 gt pod opieką wychowawczyni Pani Marty Suduł oraz nauczyciela bibliotekarza Pani Barbary Klepackiej, zwiedziła Dom Słów powstały w oparciu o istniejącą od 2008 roku Izbę Drukarstwa, działającą przy ul. Żmigród 1 – Królewska 17.Młodzież dowiedziała się jak wyglądała i funkcjonowała dawna drukarnia typograficzna, papiernia, jak wyglądała praca zecera, drukarza, introligatora oraz poznała historię drukarni "Popularna", która mieściła się tu w latach 30-tych, ubiegłego wieku.

Zwiedzając to klimatyczne miejsce mogliśmy poznać historię wielkiego społecznego ruchu „Solidarność” z okresu 1980–1989 oraz chlubną historię naszego miasta.

6. „Dom ze słów – opowieści Domu”

W bibliotece szkolnej znajduje się tekturowa instalacja „Dom ze Słów”, która jest częścią projektu „Dom ze słów – opowieści Domu”. Takie domki trafiły do 15 szkół i mają prowokować do rozmów o domu i domowych historiach z perspektywy przedmiotów. Uczestnicy tego projektu piszą o przedmiotach związanych ze swoim domem. Punktem wyjścia do każdej z tych opowieści są przedmioty związane z domem, takie jak np.: stół, krzesło, kredens, szafa, łóżko, obrazy, lampy, mogą to być również elementy samego domu: okna, drzwi, piwnica, strych, piec. Dom i jego historię stworzą opowieści. Z zebranych wspomnień powstanie wirtualny Dom Słów.

Wszystkich wychowawców wraz z młodzieżą serdecznie zapraszamy i zachęcamy do udziału w warsztatach.

18

KRZYŻÓWKA Z HASŁEM

Opracował: Krzysztof Nowosadzki

19

NOTES HUMANISTY

Abstrakcja - pogląd lub twierdzenie nie oparte na faktach, nie odpowiadające rzeczywistości,

wyprowadzone z pewnych z góry przyjętych założeń; pomysł nie do urzeczywistnienia. Operować

abstrakcjami. Żyć w sferze abstrakcji.

Achillesowy - fraz. Pięta achillesowa <<czyjaś słaba strona, dziedzina, w której ktoś nie celuje>> <od

imienia bohatera Iliady>

Aforyzm - zwięzłe zdanie, błyskotliwie sformułowane, zawierające jakąś myśl filozoficzną, moralną,

regułę życiową itp.>>dowcipny, złośliwy, aforyzm. Zbiór aforyzmów. Układać aforyzmy. <gr.>

Akademizm - kierunek w sztuce, charakterystyczny zwłaszcza dla malarstwa XIX wieku, polegający na

stosowaniu reguł estetyki antycznej i naśladowaniu dzieł uznanych za doskonałe, narzucający twórcom

tematykę, głównie historyczną, religijną i mitologiczną oraz określone środki formalne >>

Akcent - <<zjawisko fonetyczne polegające na wyróżnieniu sylaby w wyrazie za pomocą zwiększenia siły

artykulacyjnej (akcent dynamiczny, ekspiracyjny, przycisk), zmiany wysokości tonu (akcent toniczny) lub

wydłużenia czasu trwania>>

Aluzja - <<wzmianka, napomknienie, mające wywołać określone skojarzenia; danie do zrozumienia,

poruszenie jakiejś sprawy nie wprost; także przymówka, przytyk do kogoś lub czegoś>>: Niejasna,

wymowna, niewyraźna, wyraźna aluzja. Obraźliwa, złośliwa aluzja. Czynić, robić aluzje, pozwalać sobie

na aluzje do kogoś, do czegoś. Rozszyfrować aluzję. <z łc.>

Anastrofa - <<figura polegająca na powtórzeniu wyrazów w odwrotnym porządku albo na rozpoczynaniu

zdania lub wersu wyrazem, którym kończyło się kolejne poprzednie zdanie lub wers; także przestawny

szyk zdania>><gr.>

Animizm - <<sposób myślenia, charakterystyczny dla małych dzieci, polegający na przekonaniu, że

wszystkie przedmioty, zwierzęta i rośliny są istotami czującymi, myślącymi i obdarzonymi wolą>>

Archiwistyka - <<nauka pomocnicza historii ustalająca zasady organizacji archiwów, sposoby

przechowywania dokumentów, metody korzystania z nich>>

Arytmogryf - <<łamigłówka cyfrowa, której rozwiązanie polega na wstawieniu odpowiednich liter na

miejsce podanych cyfr>>:łatwy, trudny arytmogryf. Rozwiązać arytmogryf. Układać arytmogryfy. <z gr.>

Asocjacja - <<w psychologii: łączenie się ze sobą wrażeń, wyobrażeń; związek między przedstawieniami

polegający na tym, że przypomnienie lub uświadomienie sobie jednego z nich przywołuje na myśl inne.

Asocjacja między wyobrażeniem przedmiotu a jego nazwą.

Przygotowała: Aleksandra Arszczal

Bibliografia:

Słownik języka polskiego Warszawa 1983r.

20

Alergia- co to jest?

Alergia (popularnie stosowane synonimy uczulenie, nadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo

zmieniona odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji określanych mianem alergen,

polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które

po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów

stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla

organizmu szkodliwy. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny, jego komórki,

np. limfocyty (zwłaszcza z podgrupy Th2), granulocyty kwasochłonne oraz komórki tuczne. Istotną rolę

w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE). Alergia może

objawiać się łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs

anafilaktyczny i śmierć.

Termin alergia został użyty pierwotnie przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę

i naukowca w 1906 roku. Oznacza on dosłownie odmienną reakcję (gr. allos – inny + ergos – reakcja).

Definicja von Pirqueta obejmowała jednak pojęcia odporności i alergii. Zgodnie ze współczesnym stanem

wiedzy, alergia pojmowana jest jako nieprawidłowy przejaw odporności, charakteryzujący się

uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej odpowiedzi odpornościowej. Początkowo uważano, że

za wszelkie reakcje nadwrażliwości odpowiedzialne jest nieprawidłowe wytwarzanie przeciwciał

klasy IgE. Dopiero dalsze badania prowadzone wspólnie przez Robina Coombsa i Philipa Gella w latach

60. XX wieku, doprowadziły do odkrycia czterech (obecnie pięciu) odmiennych typów reakcji

nadwrażliwości. W związku z powyższym termin nadwrażliwość jest pojęciem szerszym i nie jest

synonimem alergii sensu stricto.

Alergenami wywołującymi najczęściej gwałtowne reakcje anafilaktyczne są:

antybiotyki (penicylina),

białka obce, zwłaszcza obcogatunkowe (np. surowice odpornościowe),

jady owadów (zwłaszcza błonkoskrzydłych – pszczoły, osy, szerszenie)– wywołane przez nie

kliniczne reakcje są przyczyną śmierci 0,09–0,45 osób na milion ogólnej światowej populacji.

Znacznie częściej po użądleniach obserwuje się reakcje miejscowe (2–19% populacji) lub systemowe

(0,8–3,9%),

orzechy,

ryby,

lateks.

21

Objawy:

Do objawów miejscowych zaliczamy:

Nos – obrzmienie śluzówki, nieżytu nosa, a w związku ze swędzeniem częste pocieranie nosa,

wodnista wydzielina z nosa i towarzyszące temu napady kichania, zatkany nos

Oczy – izolowane alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie,

łzawienie

Drogi oddechowe – skurcz oskrzeli – świsty, trudność w oddychaniu, czasami pełnoobjawowy

atak astmy, kaszel bez cech ostrej infekcji

Uszy – uczucie pełności, osłabione słyszenie z powodu niedrożnej trąbki Eustachiusza

Skóra – różne wysypki, egzema, pokrzywka, obrzęk (np. po użądleniu owada), uczucie

swędzenia w obrębie zmienionych chorobowo miejsc

Głowa – niezbyt powszechne bóle głowy, uczucie ociężałości.

Wzrost stężenia histaminy w surowicy krwi wywołuje spadek ciśnienia tętniczego z

towarzyszącym przyspieszeniem akcji serca i zwiększeniem ciepłoty ciała. Są to objawy

charakterystyczne dla wstrząsu anafilaktycznego. Dodatkowo występuje skurcz mięśni gładkich oskrzeli

(astma atopowa), przewodu pokarmowego oraz obrzęk. Ostatecznie może wystąpić śpiączka, a

nawet śmierć.

Rozpoznanie:

W rozpoznaniu choroby ważną rolę odgrywa dobrze przeprowadzony wywiad. Istotne jest stwierdzenie

korelacji między narażeniem na alergeny a obecnością objawów. Alergię nietrudno rozpoznać, jeśli

objawy występują szybko po zadziałaniu poznanego alergenu. Napad kichania, wycieku z nosa, łzawienia

i swędzenia spojówek w słoneczny dzień – wskazują na katar sienny. Nocny napad kaszlu, duszności,

świszczącego oddechu u młodej osoby – to symptomy astmy. Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po

zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych – to prawdopodobnie alergia pokarmowa. Bolesny obrzęk

skóry, nasilona pokrzywka po użądleniu osy – również sugerują reakcję alergiczną.

Testy skórne

Badanie polega na celowym spowodowaniu kontaktu alergenu podejrzanego o wywołanie objawów

chorobowych ze skórą, a następnie na interpretacji powstałych zmian skórnych (bąbel, rumień, naciek).

Najczęściej wykonywane są testy skaryfikacyjne lub śródskórne. W przypadku pierwszych wzorcowy

antygen nanoszony jest na zadrapaną uprzednio powierzchnię skóry przedramienia lub pleców. Druga

22

metoda polega na wstrzyknięciu roztworu śródskórnie. Wynik testu odczytywany jest po 15 minutach,

mierząc średnicę powstającego bąbla i otoczki rumieniowej. Dla celów porównawczych wykonuje się

próbę z roztworem histaminy w rozcieńczeniu 1:10 000 podanym w identyczny sposób. Niekiedy stosuje

się także próbę ślepą, podając śródskórnie lub nanosząc na zadrapanie wodę destylowaną. Wynik podaje

się, stosując trójstopniową skalę:

+ – bąbel o średnicy do 5 mm

++ – bąbel o średnicy do 1 cm z towarzyszącą otoczką rumieniową

+++ – bąbel z szerokim pasmem rumienia i charakterystycznymi "nibynóżkami"

Leczenie

Najlepszą metodą terapeutyczną jest unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi. Nie zawsze jest to

jednak możliwe, dlatego często konieczne jest stosowanie farmakoterapii lub przeprowadzenie swoistej

immunoterapii.

Immunoterapia swoista

Immunoterapia swoistym antygenem (potocznie zwana odczulaniem), wywołującym u chorego reakcje

alergiczne, jest jedną z metod leczniczych, prowadzących do zmniejszenia nasilenia lub całkowitego

ustąpienia objawów uczuleniowych. Zasadą terapii jest systematyczne podawanie (najczęściej podskórne)

wzrastających dawek antygenu. Metodę tę opracowali w 1911 roku doktorzy Leonard Noon i John

Freeman ze szpitala St. Mary w Londynie. Sukcesywnie udoskonalana stosowana jest do dziś. Obecnie

dostępne badania kliniczne wykazały skuteczność swoistej immunoterapii w leczeniu alergicznego

nieżytu nosa i spojówek, astmy atopowej, a także alergii na jad owadów błonkoskrzydłych.

Bibliografia: pl.wikipedia.org/wiki/Alergia

Opracowała

Natalia Kwietniewska kl. 2bt

pod kierunkiem Małgorzaty Ostrowskiej

23

Internetowe ciasteczka

Co to jest?

Są to niewielkie informacje (z ang. cookie – ciastko), wysyłane przez stronę www, którą odwiedzamy

i zachowywane na naszym urządzeniu (komputer, smartfon) z którego aktualnie wyświetlamy witrynę

internetową.

W „cookies” znajdują się informacje niezbędne do prawidłowego działania stron internetowych, np. tych

gdzie umieszczane jest logowanie użytkownika, wyszukiwanie, dopasowywanie wyglądu strony dla

danego użytkownika.

Wszystkie działające w internecie serwisy – portale społecznościowe, wyszukiwarki, strony

informacyjne, sklepy internetowe, działają prawidłowo dzięki wykorzystaniu plików „cookies”.

Co nam dają cookies?

Dzięki nim korzystanie ze stron internetowych jest łatwiejsze i dużo bardziej dla nas dostępne, a ich

zawartość – teksty, zdjęcia, ankiety– są lepiej dopasowane do użytkownika serwisu.

Dzięki „cookies” administratorzy stron internetowych są w stanie realnie ocenić i zrozumieć sposób

w jaki użytkownicy korzystają z ich serwisów. Przez co mogą stale udoskonalać swoje witryny

internetowe czyniąc je bardziej przyjaznymi i dopasowanymi do swoich odbiorców.

Kilka faktów o ciasteczkach

Pliki te nie są wykorzystywane w żaden sposób do identyfikacji użytkownika, ani zbierania informacji

o nim.

Nie są szkodliwe dla naszych komputerów, ani smartfonów, nie powodują zmian w konfiguracji naszego

urządzenia.

Pamiętaj, że masz możliwość samodzielnego zarządzania „cookies”. Umożliwiają to przeglądarki

internetowe, z których korzystasz.

Nowe prawo UE odnośnie wykorzystywania cookies

Na większej ilości stronach, które odwiedzamy, zaczęły się pojawiać nowe komunikaty

o wykorzystywaniu ciasteczek. Są np. na portalach społecznościowych oraz serwisach informacyjnych.

O co chodzi? Jest o efekt nowelizacji prawa dotyczącego prywatności w internecie, które obowiązuje od

22 marca 2013 roku.

Właściciele swoich stron internetowych powinni zainteresować się wyświetleniem komunikatu

o wykorzystaniu ciasteczek, w przeciwnym razie możemy mieć niemiłe konsekwencje w postaci kar

pieniężnych.

Bibliografia: pl.wikipedia.org

Opracowała Oliwia Górska kl. 2bt pod kierunkiem Małgorzaty Ostrowskiej

24

Biblioteki świata

Na szkolnej bibliotece świat się nie kończy…

Bibliobus – obwoźna, ruchoma biblioteka. Najczęściej są to autobusy lub samochody

półciężarowe, wyposażone w regały z książkami i czasopismami, dodatkowo posiadają miejsca

i stoliki do czytania. Bibliobusy przeważnie obsługują mieszkańców w małych miejscowościach,

w których brak biblioteki. Mają za zadanie rozpowszechniać kulturę czytelniczą. Wnętrze

Bibliobusa może pomieścić przeciętnie ok. 3000 książek i czasopism. Trasy i częstość kursów

organizowane są według różnych systemów.

Od ponad 150 lat mobilne biblioteki

rozpowszechniają kulturę czytelniczą

w najodleglejszych zakątkach świata.

I chociaż dzisiaj, w dobie powszechnego

dostępu do Internetu, idea obwoźnej

biblioteki może wydawać się nieco

przestarzała, to jednak w wielu krajach –

od Stanów Zjednoczonych i Norwegii, po

Tajlandię i Kenię – taka metoda docierania

z książkami do ludności zamieszkującej

niewielkie miejscowości jest wciąż

najskuteczniejsza. Według najnowszych

statystyk w USA funkcjonuje 930 bibliotek

obwoźnych i liczba ta stale wzrasta.

W Polsce pierwsze bibliobusy jeździły już w latach 70. lecz nie cieszyły się dużą popularnością,

ponieważ były drogie w eksploatacji,

niefunkcjonalne, nie posiadały

specjalistycznego sprzętu oraz były

uzależnione od warunków stanu dróg.

Dopiero z czasem zrozumiano potrzebę

czytelnictwa, szczególnie w małych

miejscowościach, miasteczkach, wsiach,

gdzie występują ogromne kłopoty

z dostępem do książek i czasopism.

Z biegiem lat warunki się poprawiły.

Obecnie bibliobusy są nowocześniejsze,

posiadają komputery (oferując także

dostęp do Internetu), sprzęt audio-video, bardziej aktualne pozycje książkowe, atrakcyjny

wygląd, a dodatkowo wraz z przyjazdem ustawiany jest ogródek do czytania i organizowania

wydarzeń kulturalnych.

25

Poniżej zdjęcia obecnie funkcjonujących bibliobusów.

Polska – Gliwice 2014 r.

Japonia

Kostaryka

Hiszpania

Niemcy

Chile

Holandia

Bibliografia:

wikipedia.pl

www.lustrobiblioteki.pl/

cieszy-mnie-czytanie.blogspot.com

pulowerek.pl

Opracowała: Agnieszka Piszcz

26

Nauczyciele

p. B. Kowalska

p. M. Ostrowska

Uczniowie

N.Kwietniewska

O.Górska

A.Arszczal

K.Nowosadzki