1

Studia Podyplomowe Egzekucji Administracyjnej

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W ADMINISTRACJI

(opracowanie: prof. UWr dr hab. L. Klat-Wertelecka Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski)

1. Literatura zalecana: - B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne,

Warszawa 2013, rozdz. XXXI, XXXII, XXXV. - L. Klat-Wertelecka, Egzekucja administracyjna w praktyce, Gdańsk 2013. - L. Klat-Wertelecka, Niedopuszczalność egzekucji administracyjnej, Wrocław 2009,

rozdz. V, www.wuwr.com.pl , teksty online.

2. Literatura uzupełniająca: - T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne postępowanie

egzekucyjne, Toruń 2013; - R. Hauser, A. Skoczylas (red.), Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz,

Warszawa 2012; - P. Przybysz, Postępowanie egzekucyjne w administracji, Warszawa 2011; - System egzekucji administracyjnej, pod red. S. Fundowicza, J. Niczyporuka, J.

Radwanowicz, Warszawa 2004. ........................................................................................................................................... Akty prawne :

- Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm.;

- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Dz.U. Nr 137, poz.1541 ze zm. I POJĘCIE ADMINISTRACYJNEGO POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO Działania administracji publicznej powinny być skuteczne, w przeciwnym razie administrowanie byłoby niemożliwe. Urzeczywistnieniu tych założeń służy administracyjne postępowanie egzekucyjne, które składa się z zespołu czynności organów administracji publicznej, mających na celu zapewnienie wykonania obowiązków administracyjnych, nawet wbrew woli zobowiązanego. Obowiązek administracyjny to nakaz określonego zachowania, wynikający z polecenia (aktu administracyjnego) podmiotu wykonującego administrację publiczną, skierowany do obywatela i dotyczący sprawy regulowanej przepisami prawa administracyjnego. Obowiązek administracyjny może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Obowiązek pieniężny to nakaz zapłaty jakiejś należności, a niepieniężny to obowiązek dokonania lub zaniechania jakiejś czynności albo obowiązek znoszenia (powstrzymywania się od działania) - np. obowiązek szczepień, obowiązek zaprzestania prowadzenia działalności, obowiązek szkolny. Obowiązki o charakterze administracyjnym (np. zapłacenie podatku, nakaz rozbiórki budynku, opuszczenie wywłaszczonej nieruchomości) obywatel może wykonać dobrowolnie. Wówczas nie wszczyna się postępowania egzekucyjnego. Natomiast jeżeli takiego obowiązku nie chce wykonać dobrowolnie, organy administracji publicznej stosują wobec niego środki przymusu państwowego, czyli wszczynają egzekucję administracyjną.

2

Wszczęcie administracyjnego postępowania egzekucyjnego jest zatem konsekwencją niewykonania obowiązku przez zobowiązanego. Egzekucja zmierza do wykonania tego obowiązku posługując się przymusem administracyjnym. Środki stosowane w postępowaniu egzekucyjnym nie są skierowane na wyrządzenie zobowiązanemu dolegliwości, ale na osiągnięcie stanu faktycznego zgodnego ze stanem określonym w decyzji administracyjnej lub w przepisach prawa. Możliwość wykonania obowiązków przy pomocy przymusu państwowego jest bardzo istotna z punktu widzenia praworządności i sprawności działania administracji. Doprowadzenie do przymusowego wykonania obowiązku administracyjnego jest celem administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to może być: 1) fazą wykonawczą wobec postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego (orzekającego), jeżeli ktoś dobrowolnie nie wykonał decyzji administracyjnej (albo ugody czy postanowienia) lub 2) może być prowadzone bezpośrednio na podstawie przepisów prawnych, gdy przed egzekucją nie było postępowania orzekającego (wtedy obowiązek wynika nie z decyzji lub innego aktu administracyjnego, ale bezpośrednio z przepisów prawa). Egzekucja administracyjna uregulowana została w ustawie z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 (zwana dalej p.e.a.). Celem egzekucji administracyjnej jest wykonanie obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień właściwych organów lub bezpośrednio z przepisów prawa, jeżeli należą do właściwości organów administracji rządowej lub jednostek samorządu terytorialnego. Od tej zasady przepisy szczególne mogą przewidywać wyjątki, przekazując wykonanie obowiązków administracyjnych na drogę egzekucji sądowej lub poddając inne – niż administracyjne - obowiązki egzekucji administracyjnej (art. 3 i 4 ustawy o p.e.a.). UWAGA! Od egzekucji administracyjnej należy odróżnić egzekucję sądową, która jest uregulowana w kodeksie postępowania cywilnego i służy – co do zasady - przymusowemu wykonywaniu umów cywilnoprawnych, wyroków sądów, aktów notarialnych. II. ZAKRES OBOWIĄZYWANIA USTAWY O POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

Charakteryzując ustawę, należy określić jej zakres przedmiotowy (czego dotyczy) i podmiotowy (kogo dotyczy). Zakres przedmiotowy ustawy określa art. 1 i 2 ustawy. Zgodnie z art. 1: Ustawa określa: 1) sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków- pieniężnych lub niepieniężnych, 2) prowadzone przez organy egzekucyjne postępowanie i stosowane przez nie środki przymusu służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków 3) sposób i zakres udzielania pomocy obcemu państwu lub korzystania z jego pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych. Przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Artykuł 2 określa rodzaje obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej. Egzekucji administracyjnej podlegają m.in. następujące należności pieniężne: podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy o finansach publicznych, grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej, inne należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej, należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek, należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw, należności pieniężne z tytułu udziału Polski w strukturach UE (zob. art. 2 pkt 8 p.e.a.). Egzekucji podlegają także obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego, obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego

3

świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy, obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych. Obowiązki pieniężne polegają na uiszczeniu określonej sumy pieniędzy. Natomiast obowiązki niepieniężne mogą polegać na wykonaniu pewnych czynności, wydaniu rzeczy ruchomej lub nieruchomości, zaniechaniu pewnych czynności lub znoszeniu itp. Obowiązkami niepieniężnymi są m.in.: - obowiązek szkolny,

- obowiązek szczepienia psa, - obowiązek zwrotu unieważnionego paszportu, - obowiązek utrzymania czystości i porządku na nieruchomości, - obowiązek umożliwienia wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych, - obowiązek wstrzymania prac budowlanych, - rozbiórka budynku i inne.

Zakres podmiotowy p.e.a. obejmuje z jednej strony organy administracji publicznej, które stosują przepisy ustawy, a z drugiej - obejmuje osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są zobowiązane do wykonania obowiązku. Biorąc pod uwagę krąg podmiotów, wobec których organy egzekucyjne mogą prowadzić egzekucję administracyjną, należy stwierdzić, iż zakres podmiotowy ustawy w tym względzie został określony szeroko. Zgodnie z art.1a pkt 20) zobowiązanym może być osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym. W zależności od rodzaju obowiązku, jaki zobowiązany ma wykonać, przewidziane w przepisach egzekucyjnych środki przymusu kierowane są bądź przeciwko osobie zobowiązanego, bądź przeciwko jego majątkowi. Środki przymusu przeciwko osobie zobowiązanego stosowane są w nielicznych wypadkach przewidzianych w ustawie. Nie nadaje to egzekucji charakteru egzekucji personalnej. Środki przymusu osobistego nie są bowiem środkami zaspokojenia, lecz środkami stosowanymi wobec zobowiązanego, który nie wykonuje poleceń organu egzekucyjnego (np. grzywna w celu przymuszenia). W należności pieniężnych wierzyciel może uzyskać swoją należność poprzez skierowanie środków przymusu w stosunku do majątku zobowiązanego. Wyłączenia podmiotowe z zakresu obowiązywania ustawy wynikają z art. 14 ustawy, określającego osoby, wobec których nie stosuje się egzekucji administracyjnej. Egzekucja administracyjna nie może być prowadzona przeciwko osobom, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu organów polskich, chyba że chodzi o sprawę, w której osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych. Przeciwko osobom wymienionym wyżej, które podlegają orzecznictwu organów polskich w rezultacie zrzeczenia się ich przywileju lub immunitetu przez państwo wysyłające lub odpowiednią organizację międzynarodową, może być prowadzona egzekucja administracyjna tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się przywileju lub immunitetu także w odniesieniu do egzekucji administracyjnej. Jednakże gdy w przypadkach określonych w § 2 prowadzenie egzekucji jest dozwolone, niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego do użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osoby zobowiązanego. W przypadku wątpliwości co do stosowania tych przepisów organ egzekucyjny zwraca się do ministra właściwego do spraw zagranicznych, który rozstrzyga w drodze postanowienia, czy zobowiązany korzysta z immunitetów i przywilejów. W postępowaniu egzekucyjnym stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 18 p.e.a: „Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego” (np. przepisy o wyłączeniu pracownika i organu, o sporach o właściwość, o obliczaniu terminów, o postanowieniu, zażaleniu, weryfikacji postanowień, rozpatrywaniu skarg i wniosków).

4

III. PODSTAWA PRAWNA EGZEKUCJI ADMINISTRACYJNEJ Aby organ egzekucyjny mógł wszcząć egzekucję administracyjną, musi mieć podstawę prawną do podjęcia tego rodzaju działań. Podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej mogą być akty: indywidualne i generalne (art. 3, 3a i 4). Takie akty są źródłem obowiązków o charakterze administracyjnym.

• Akty indywidualne to: 1. decyzje administracyjne (wykonywane są decyzje ostateczne, a nieostateczne

tylko wtedy, gdy nadano decyzji rygor natychmiastowej wykonalności lub jest wykonalna z mocy prawa),

2. postanowienia – postanowienia nieostateczne podlegają od razu wykonaniu, z wyjątkiem przypadków, gdy organ, który wydał postanowienie, wstrzyma jego wykonanie,

3. ugoda – staje się wykonalna, gdy postanowienie ją zatwierdzające stało się ostateczne, 4. orzeczenia sądowe lub orzeczenia innych organów – są wykonywane w trybie

egzekucji administracyjnej wtedy, przepis prawa tak stanowi, 5. orzeczenia lub inne akty prawne organów obcych państw.

Inne dokumenty: deklaracje podatkowe, zgłoszenia celne, deklaracje rozliczeniowe z ubezpieczeń społecznych, informacja o opłacie paliwowej, informacje o dopłatach.

• Podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej mogą być także akty generalne, takie jak: ustawy, rozporządzenia, przepisy prawa miejscowego. Z aktów generalnych obowiązki wynikają bezpośrednio, wprost, zatem nie ma potrzeby wydawania orzeczenia w takiej sytuacji (np. obowiązek szkolny).

IV. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego W całym postępowaniu administracyjnym (orzekającym, regulowanym przepisami k.p.a. oraz w egzekucyjnym, regulowanym p.e.a.) stosowane są zasady ogólne. Są to zasady, które mają obowiązywać we wszystkich stadiach postępowania, stanowiąc wytyczną dla wszystkich przepisów ustawy. Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego mają na celu ochronę interesów zobowiązanego. Mają one moc wiążących wytycznych dla organów administracyjnych. W literaturze spotykamy różne klasyfikacje zasad ogólnych. Wynika to z faktu, iż p.e.a. nie podaje nazw poszczególnych zasad, a jedynie określa ich treść. W art. 18 p.e.a. sformułowano zasadę pomocniczego stosowania przepisów k.p.a. w postępowaniu egzekucyjnym (odpowiednie zastosowanie przepisów k.p.a.). Zatem niektóre zasady k.p.a. mają wprost zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym, np. zasada szybkości postępowania, zasada prawdy obiektywnej, natomiast inne w węższym zakresie . W toku postępowania egzekucyjnego obowiązują następujące zasady ogólne:

• zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji, wyrażona w art. 6 p.e.a. W razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych,

• Zasada stosowania środków przewidzianych w ustawie, określona w art. 7 § 1 p.e.a. Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie,

• Zasada celowości, wynikająca z art. 7 § 2 p.e.a. Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku;

• Zasada prowadzenia egzekucji w sposób najmniej uciążliwy dla zobowiązanego, sformułowana w art. 7 § 2 p.e.a. Spośród kilku środków egzekucyjnych organ wybiera środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego,

• Zasada uprzedniego zagrożenia, ujęta w art. 15 p.e.a. Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego

5

obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych.

• Zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego , zawarta w art. 7 § 3 p.e.a. Zakazuje ona stosowania środka egzekucyjnego, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy.

• Zasada poszanowania minimum egzystencji, przewidziana w art. 8-10 p.e.a. Głównym celem tej zasady jest zapewnienie zobowiązanemu, mimo prowadzonej egzekucji, określonych środków do życia, nauki, wykonywania zawodu, praktyk religijnych itd. W ustawie wymienia się szczegółowo przedmioty niepodlegające egzekucji, do których należą m.in. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni, narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu, dokumenty osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową, kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów, kwoty otrzymane jako stypendia, kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych, rzeczy służące w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będące obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki. Za przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny, nie uważa się w szczególności: mebli stylowych i stylizowanych, telewizorów do odbioru programu w kolorze, chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat, stereofonicznych radioodbiorników, urządzeń służących do nagrywania lub odtwarzania obrazu lub dźwięku, komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście, futer ze skór szlachetnych, dywanów wełnianych i ze skór naturalnych, porcelany, szkła ozdobnego i kryształów, sztućców z metali szlachetnych, dzieł sztuki (8 § 2 p.e.a.). Jeżeli zobowiązanym jest rolnik prowadzący gospodarstwo rolne, egzekucji nie podlegają również zwierzęta, narzędzia i maszyny rolnicze niezbędne do zapewnienia ciągłości funkcjonowania gospodarstwa rolnego. Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy. Świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. Nie podlegają egzekucji świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, zaliczki alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych oraz świadczenia z pomocy społecznej.

• Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego. Zgodnie z tą zasadą należy unikać sprawiania zobowiązanemu niepotrzebnych dolegliwości i wyrządzania szkód. Art. 52 § 1 p.e.a mówi, iż : . Jeśli cel egzekucji tego wymaga, organ egzekucyjny zezwoli pisemnie egzekutorowi na dokonanie czynności egzekucyjnej w dni wolne od pracy lub w porze nocnej pomiędzy godziną 21 a godziną 7. Egzekutor jest obowiązany okazać zezwolenie organu egzekucyjnego zobowiązanemu przed przystąpieniem do czynności egzekucyjnych. Czynności egzekucyjne mogą być dokonywane w porze nocnej tylko w obecności świadka.

6

• Zasada niekonkurencyjności form przymusu państwowego, która znalazła odbicie w art. 16 p.e.a. Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia lub dyscyplinarnym za niewykonanie obowiązku. Środki te mogą być stosowane niezależnie od siebie. Czynności procesowe postępowania egzekucyjnego Wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje na wniosek wierzyciela, a jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym – z urzędu. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego powinno być poprzedzone przesłaniem zobowiązanemu pisemnego upomnienia (art. 15 u.p.e.a.), chyba że w myśl przepisu szczególnego upomnienie nie jest wymagane, oraz sporządzeniem tytułu wykonawczego. Organ egzekucyjny wszczyna postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień doręczenia organowi egzekucyjnemu tych dokumentów przez wierzyciela. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego. Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego powinien spełniać wymogi przewidziane dla podania – zgodnie z art. 63 k.p.a. Elementy, które powinien zawierać tytuł wykonawczy, zostały określone w art. 27 § 1 p.e.a. (elementy podmiotowe – oznaczenie wierzyciela i zobowiązanego oraz przedmiotowe – dotyczące obowiązku oraz inne elementy). We wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny. Wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym (28 p.e.a.). Jeżeli tytuł wykonawczy dotyczy należności spółki nieposiadającej osobowości prawnej, w tytule wykonawczym podaje się również imiona i nazwiska oraz adresy wspólników. Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku. Czynności wstępne organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny bada z urzędu trzy kwestie:

1) czy jest właściwym organem w sprawie egzekucji danego obowiązku, 2) dopuszczalność egzekucji administracyjnej, 3) prawidłowość wniosku o wszczęcie egzekucji oraz poprawność tytułu

wykonawczego. Organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności (czy słusznie został nałożony) i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym – art. 29 § 1 p.e.a. Jeżeli organ stwierdzi, że nie jest właściwy w sprawie wykonania określonego obowiązku, a właściwy jest inny organ administracyjny, przekazuje wniosek o wszczęcie egzekucji wraz z tytułem wykonawczym organowi właściwemu, w trybie przewidzianym w art. 65 § 1 k.p.a.

Niedopuszczalność egzekucji administracyjnej może wynikać z przyczyn podmiotowych (np. skierowanie egzekucji przeciwko osobie chronionej immunitetem dyplomatycznym – art. 14 p.e.a.) lub przedmiotowych (obowiązek powinien być wykonany w drodze egzekucji sądowej albo wynika z decyzji nieostatecznej). W razie niespełnienia przez wniosek lub tytuł wykonawczy wymogów formalnych, organ egzekucyjny wzywa wierzyciela do usunięcia braków w terminie 7 dni (art. 64 § 2 k.p.a. w zw. z art. 18 p.e.a.). Jeżeli obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy, nie podlega egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów określonych w art. 27 p.e.a., organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji, zwracając tytuł wierzycielowi. Na postanowienie organu egzekucyjnego o zwrocie tytułu wykonawczego przysługuje wierzycielowi, niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, zażalenie.

7

Jeżeli spełnione zostały wszystkie wymogi formalne, organ egzekucyjny nadaje tytułowi wykonawczemu klauzulę wykonalności. Kolejną czynnością organu egzekucyjnego jest wybór środka egzekucyjnego. Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym może zastosować inny środek egzekucyjny niż wskazany przez wierzyciela we wniosku, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. O powyższym organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym. Kolejne czynności organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny podejmuje działania mające na celu ustalenie sytuacji faktycznej i majątkowej zobowiązanego. W tym celu może żądać od uczestników postępowania oraz organów administracji udzielenia informacji i złożenia wyjaśnień. Organ egzekucyjny może zlecić innemu organowi - tzw. organowi rekwizycyjnemu wykonanie czynności egzekucyjnych w zakresie składników majątku zobowiązanego znajdujących się na terenie działania tego organu. Organem rekwizycyjnym jest organ egzekucyjny o tej samej właściwości rzeczowej co organ egzekucyjny prowadzący egzekucję, któremu organ egzekucyjny zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych. Organ egzekucyjny zlecający wykonanie czynności egzekucyjnych sporządza odpis tytułu wykonawczego oznaczając cel, któremu ma służyć, i jego liczbę porządkową, a także określa kwotowo zakres zlecenia. Organ rekwizycyjny wykonuje prawa i obowiązki organu egzekucyjnego w zakresie zleconych czynności egzekucyjnych (art. 31 § 1 i § 1a ustawy.). Przystąpienie do czynności egzekucyjnych wykonawczych (właściwa egzekucja). Przystępując do czynności wykonawczych organ egzekucyjny lub egzekutor ma obowiązek okazać zobowiązanemu bez wezwania dokument uprawniający do prowadzenia egzekucji (art. 31 § 2 p.e.a.). Przed rozpoczęciem czynności egzekucyjnych zobowiązanemu doręcza się odpis tytułu wykonawczego zaopatrzony w klauzulę wykonalności oraz - przy egzekucji obowiązków niepieniężnych - postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego (art. 32 p.e.a.). Gdy egzekucja dotyczy należności pieniężnej, zobowiązanemu doręcza się zawiadomienie (o zajęciu wynagrodzenia, rachunku bankowego itp.) lub odpis protokołu zajęcia ruchomości albo wezwanie do zapłaty należności (przy egzekucji z nieruchomości). Zobowiązanego należy także pouczyć o przysługującym mu prawie do wniesienia zarzutu oraz złożenia zażalenia na postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Inne czynności wykonawcze, prowadzone przez egzekutora lub poborcę skarbowego, mogą się różnić przy poszczególnych środkach egzekucyjnych. Przeszukanie rzeczy, środków transportu, pomieszczeń oraz schowków Zgodnie z art. 47 p.e.a. jeżeli cel egzekucji tego wymaga, organ egzekucyjny zarządzi otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach. Przeszukania rzeczy, środków transportu, lokali i innych pomieszczeń oraz schowków dokonuje komisja powołana przez organ egzekucyjny. Z dokonanych czynności spisuje się protokół. Zakończeniem czynności jest zabezpieczenie przeszukiwanego środka transportu, pomieszczenia lub lokalu. Protokół z dokonanych czynności przekazuje się niezwłocznie zobowiązanemu. Egzekutor może przeszukać odzież na osobie zobowiązanego oraz teczki, walizy i tym podobne przedmioty, które zobowiązany ma przy sobie, jeżeli egzekucja dotyczy należności pieniężnej lub wydania rzeczy. Przeszukanie odzieży na osobie zobowiązanego oraz jego teczek, waliz i tym podobnych przedmiotów poza mieszkaniem, przedsiębiorstwem, zakładem lub gospodarstwem zobowiązanego może nastąpić tylko na podstawie pisemnego polecenia organu egzekucyjnego. Egzekutor obowiązany jest okazać polecenie organu egzekucyjnego zobowiązanemu przed przystąpieniem do czynności egzekucyjnych. Jeżeli w czasie dokonywania tych czynności egzekucyjnych egzekutor zauważy, że zobowiązany oddał poszukiwane przedmioty swemu domownikowi lub innej osobie do ukrycia, egzekutor może przeszukać odzież tej osoby oraz jej teczki, walizy i tym podobne przedmioty, jakie ona ma przy sobie. Przeszukanie odzieży powinno być dokonane tylko przez osobę tej samej płci co osoba przeszukiwana. Przeszukanie rzeczy dokonywane jest zgodnie z celem tej czynności, z

8

zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Jeżeli podczas przeszukania egzekutor natrafi na dokument opatrzony klauzulą tajności, egzekutor odstępuje od jego egzekucji. Rzeczy, których posiadanie jest zabronione, przekazuje się właściwemu urzędowi lub instytucji.

Obecność zobowiązanego przy przeszukaniu. Zobowiązany ma prawo być obecny przy przeszukaniu, a jeżeli zachowuje się niewłaściwie lub przeszkadza w dokonywaniu czynności egzekucyjnych, egzekutor może upomnieć, a po bezskutecznym upomnieniu wydalić z miejsca dokonywania czynności egzekucyjnych tę osobę. Na wniosek zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Egzekutor ma obowiązek przywołać co najmniej dwóch świadków, jeżeli zobowiązany nie może być obecny przy czynnościach egzekucyjnych na skutek wydalenia z miejsca dokonywania czynności egzekucyjnych lub z innych przyczyn, chyba że zachodzi obawa, iż wskutek upływu czasu potrzebnego na przywołanie świadków egzekucja będzie udaremniona. Świadkami mogą być także pełnoletni członkowie rodziny i domownicy zobowiązanego. Świadkowie nie otrzymują wynagrodzenia. Przy czynnościach egzekucyjnych mogą brać udział organy pomocnicze i asystujące (art. 46 i 50 u.p.e.a.). Po zakończeniu czynności egzekucyjnych egzekutor sporządza protokół, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Protokół powinien zawierać (art. 53 § 1 p.e.a.): 1) oznaczenie miejsca, czasu i rodzaju czynności, 2) imiona i nazwiska osób uczestniczących w czynności, 3) sprawozdanie z przebiegu czynności, 4) zgłoszone przez obecnych wnioski i oświadczenia, 5) podpisy obecnych lub wzmiankę o przyczynie braku podpisów, 6) podpis egzekutora. Odpis protokołu doręcza się niezwłocznie zobowiązanemu. V. PRZERWANIE TOKU POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO W toku czynności egzekucyjnych mogą zaistnieć okoliczności uzasadniające czasowe zaniechanie prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a niekiedy prowadzące nawet do zaprzestania prowadzenia egzekucji w ogóle. Przeszkody nietrwałe prowadzą do zawieszenia postępowania (czasowego przerwania tego postępowania), a trwałe - do jego umorzenia (zakończenia postępowania bez osiągnięcia jego celu).

• Zawieszenie postępowania Przy zawieszeniu postępowania przeszkody mają charakter przejściowy, a więc istnieje możliwość ich usunięcia. Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu (art. 56 p.e.a.): 1) w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej, 2) w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego, 3) w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego, 4) na żądanie wierzyciela, 5) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego, dotyczącego obowiązku o charakterze niepieniężnym może nastąpić tylko w przypadkach, gdy nie zagraża to interesowi społecznemu. W sprawie zawieszenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje postanowienie. Sformułowanie „w sprawie” oznacza, że wszelkie kwestie związane z zawieszeniem organ rozstrzyga postanowieniem (zawiesza i odwiesza postępowanie). Na postanowienie organu egzekucyjnego o zawieszeniu postępowania lub o odmowie zawieszenia tego postępowania służy zażalenie. W przypadku zawieszenia postępowania egzekucyjnego pozostają w mocy dokonane czynności egzekucyjne. Organ egzekucyjny może jednak uchylić dokonane czynności egzekucyjne, jeżeli to jest uzasadnione ważnym interesem zobowiązanego, interes wierzyciela

9

nie stoi temu na przeszkodzie, a osoby trzecie na skutek tych czynności nie nabyły praw. Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie uchylenia czynności egzekucyjnych przysługuje zażalenie zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym. Podjęcie zawieszonego postępowania. Po ustaniu przyczyn zawieszenia organ egzekucyjny podejmuje zawieszone postępowanie egzekucyjne. W razie zawieszenia postępowania z przyczyny określonej w art. 56 § 1 pkt 2 (śmierć zobowiązanego), organ egzekucyjny podejmie zawieszone postępowanie, gdy organ ten zostanie zawiadomiony przez wierzyciela o ustaleniu według przepisów prawa cywilnego spadkobierców zmarłego zobowiązanego, na których przeszedł egzekwowany obowiązek, lub osób, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne. Wierzyciel może również, nie czekając na sądowe stwierdzenie nabycia spadku, wskazać osobę, którą uważa za spadkobiercę zmarłego zobowiązanego, odpowiedzialną za egzekwowany obowiązek. Jednakże organ egzekucyjny obowiązany jest zastosować się do postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli postanowienie to zostanie mu złożone przed zakończeniem postępowania egzekucyjnego. Jeżeli szczególne przepisy przewidują wydanie przez wierzyciela decyzji o odpowiedzialności za zmarłego zobowiązanego innej osoby, jako spadkobiercy, organ egzekucyjny może podjąć postępowanie egzekucyjne, zawieszone z przyczyny określonej w art. 56 § 1 pkt 2, po wydaniu takiej decyzji. Jeżeli zawieszenie nastąpiło na wniosek wierzyciela, powinien on złożyć wniosek o podjęcie postępowania, gdy ustana przyczyny zawieszenia. W przeciwnym wypadku po upływie 12 miesięcy od dnia złożenia żądania zawieszenia postępowania zostanie ono umorzone.

• Umorzenie postępowania egzekucyjnego1 A. Istota umorzenia postępowania Postępowanie egzekucyjne wszczynane jest i prowadzone w celu przymusowego doprowadzenia do wykonania obowiązku przez zobowiązanego. W toku postępowania może powstać sytuacja, gdy osiągnięcie zasadniczego celu postępowania staje się niemożliwe, wówczas postępowanie ulega umorzeniu. „Umorzenie postępowania” oznacza w j. polskim „zaniechanie postępowania”2. To zaniechanie postępowania oznacza przerwanie jego biegu na skutek wystąpienia trwałych przyczyn uniemożliwiających dalsze prowadzenie tego postępowania. Trwałe przyczyny mogą mieć charakter pierwotny, tzn. istniały jeszcze przed wszczęciem postępowania, ale je przeoczono lub nie były znane. W tej sytuacji postępowanie w ogóle nie powinno być wszczęte. Natomiast, gdy przyczyny umorzenia powstają dopiero w toku postępowania, mają charakter wtórny. W pierwszym przypadku z powodu braku informacji rozpoczęto postępowanie, w którym nie można zrealizować celu zasadniczego, a w przypadku drugim po wszczęciu postępowania nastąpiły zdarzenia stanowiące przyczynę umorzenia postępowania. B. Przesłanki umorzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego Postępowanie egzekucyjne w administracji podlega umorzeniu w przypadku zaistnienia przesłanek z art. 59 § 1p.e.a. Są to przesłanki, będące przeszkodami zarówno natury prawnej, jak i faktycznej. Postępowanie egzekucyjne umarza się obligatoryjnie: 1) jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania, 2) jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał,

1 Szerzej: L. Klat-Wertelecka, Umorzenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego, [w:] System

egzekucji administracyjnej, pod red. S. Fundowicza, J. Niczyporuka, J. Radwanowicz Warszawa 2004, s. 275-

288. 2 Nowy Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2002, s.1081.

10

3) jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa, 4) gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego, 5) jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny, 6) w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego, 7) jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu, 8) jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania, 9) na żądanie wierzyciela, 10) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach. Fakultatywne umorzenie przewiduje art. 59 § 2, stanowiąc, iż: „Postępowanie egzekucyjne może być umorzone w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne”. Liczny katalog przesłanek umorzenia daje możliwość klasyfikowania ich w grupy na podstawie różnych kryteriów. W literaturze przedstawiany jest podział przyczyn umorzenia postępowania na : - przyczyny o charakterze nieprzemijającym (wykonanie obowiązku, jego umorzenie, nieistnienie obowiązku, niedopuszczalność egzekucji ze względu na osobę lub przedmiot) oraz - przyczyny przemijające, czyli takie, które mogą ustać (zobowiązany nie posiada majątku, wierzyciel nie żąda podjęcia zawieszonego na jego wniosek postępowania). Inna klasyfikacja przesłanek warunkujących umorzenie postępowania to podział na : - przesłanki merytoryczne, czyli takie, które dotyczą egzekwowanego obowiązku (obowiązek został wykonany lub wygasł np. na skutek śmierci zobowiązanego, jeśli był to obowiązek natury osobistej) i - przeszkody mające charakter formalny (niemożność stosowania egzekucji wobec danej osoby, brak uprzedniego upomnienia). Wśród podstaw umorzenia postępowania są takie, które dotyczą zarówno egzekucji należności pieniężnych, jak i niepieniężnych oraz takie przesłanki, które powodują umorzenie wyłącznie egzekucji należności pieniężnych (nieuzyskanie w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne) lub dotyczą jedynie egzekucji prowadzonej w zakresie obowiązków niepieniężnych (obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny). Należy podkreślić, że „przypadki umorzenia postępowania [...] muszą być traktowane jako wyjątki od zasady, co oznacza, że mogą podlegać wyłącznie wykładni dosłownej oraz ścieśniającej, a w żadnym razie nie podlegają wykładni rozszerzającej”3 . Przyczyny umorzenia postępowania są w znacznej części przyczynami uzasadniającymi zgłoszenie zarzutów przez zobowiązanego (art. 33 p.e.a.). Administracyjne postępowanie egzekucyjne powinno zostać umorzone, gdy wystąpi chociaż jedna z omówionych niżej przesłanek. 3.1. wykonanie obowiązku przed wszczęciem postępowania Jeżeli obowiązek został spełniony przed złożeniem wniosku przez wierzyciela o wszczęcie postępowania lub przed wszczęciem postępowania z urzędu przez organ egzekucyjny, a mimo to organ ten wszczął postępowanie egzekucyjne, to staje się ono bezprzedmiotowe, ponieważ nie można już zmuszać zobowiązanego do wykonania zrealizowanego przez niego obowiązku. Organ egzekucyjny może dowiedzieć się o tym po wniesieniu przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego (art. 33 pkt1p.e.a.). Podobna sytuacja występuje w przypadkach określonych w pkt 2 (umorzenie, wygaśnięcie, nieistnienie obowiązku). Różnica polega jednak na tym, że nie zawsze okoliczności

3 J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki, Ordynacja podatkowa. Komentarz,

Wrocław 2013, s. 910.

11

wymienione w tym punkcie istnieją przed wszczęciem postępowania. Zdarza się, że umorzenie obowiązku następuje w czasie trwania postępowania egzekucyjnego albo, że nieistnienie obowiązku zostanie stwierdzone dopiero po wszczęciu postępowania. 3.2.niewymagalność obowiązku, jego umorzenie lub wygaśnięcie z innego powodu albo nieistnienie obowiązku 1.Niewymagalność obowiązku oznacza, że nie nadszedł jeszcze czas egzekwowania obowiązku. Obowiązek nie jest wymagalny w sytuacji, gdy decyzja administracyjna nakładająca obowiązek jest nieostateczna, a nie nadano jej rygoru natychmiastowej wykonalności ani nie jest wykonalna z mocy prawa.

3. Okoliczności - umorzenie obowiązku lub wygaśnięcie z innego powodu stanowią merytoryczne przesłanki niedopuszczalności egzekucji. Podstawowym sposobem realizacji zobowiązaniowych stosunków prawnych, zarówno w prawie administracyjnym jak i w prawie cywilnym, jest zaspokojenie wierzyciela prowadzące do ich wygaśnięcia. Wykonanie obowiązku przez zobowiązanego powoduje, że cel stosunku zobowiązaniowego zostaje zrealizowany, a to prowadzi do zaniku więzi prawnej łączącej wierzyciela i zobowiązanego. Wykonanie obowiązku jest zasadniczą, lecz nie jedyną przesłanką jego wygaśnięcia. Na przykład wygaśnięcie zobowiązania podatkowego może nastąpić nie tylko przez zapłatę podatku, lecz także przez jego przedawnienie i umorzenie. Pierwszy sposób wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest wygaśnięciem efektywnym, natomiast przedawnienie i umorzenie prowadzą do zakończenia stosunku prawnego i do jego wygaśnięcia, ale nie realizują jego celu (jest to wygaśnięcie nieefektywne). Wygaśnięcie obowiązku na skutek przedawnienia oznacza, że pomimo niezrealizowania żądania wierzyciela stosunek zobowiązaniowy przestaje istnieć z mocy prawa. Instytucją o charakterze wyjątkowym jest umorzenie obowiązku, gdyż zasadą jest wykonywanie obowiązków, a nie zwalnianie z nich. Umorzenie zaległości podatkowej przewiduje np. Ordynacja podatkowa. Przepis art. 59 §1 pkt 2 p.e.a. stanowi, że postępowanie egzekucyjne podlega umorzeniu między innymi w sytuacji, gdy egzekwowany obowiązek wygasł „z innego powodu”. Sytuacja taka wystąpi w przypadku, gdy np. uchylona zostanie decyzja administracyjna, która stanowiła podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, a to spowoduje, że przestanie istnieć podstawa prawna egzekwowanego obowiązku. 3. Nieistnienie obowiązku jako przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego jest następstwem okoliczności, które nastąpiły po wystawieniu tytułu wykonawczego (zakładając, że wierzyciel wystawiając t.w. był pewien, że obowiązek istnieje). Obowiązek o charakterze publicznoprawnym nie będzie istniał np. w przypadku, gdy został określony w decyzji administracyjnej, a decyzja ta została wyeliminowana z obrotu prawnego po wystawieniu tytułu wykonawczego. Wynika to z faktu, iż zgodnie z art. 29 §1 p.e.a. organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Jeżeli organ egzekucyjny, badając dopuszczalność egzekucji w trybie art. 29 p.e.a., stwierdziłby nieistnienie obowiązku, wówczas nie wszcząłby postępowania egzekucyjnego. 3.3.określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa Organ egzekucyjny ma obowiązek doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanego obowiązku określonego w tytule wykonawczym, który jest dokumentem urzędowym wystawionym przez wierzyciela, stwierdzającym istnienie i wymagalność obowiązku. Tytuł wykonawczy może być wystawiony przez organ egzekucyjny, jeżeli jest on jednocześnie wierzycielem i z urzędu przystępuje do egzekucji administracyjnej (art. 26 § 4 p.e.a.). Jednym z elementów prawidłowo wystawionego tytułu wykonawczego jest określenie treści podlegającego egzekucji obowiązku, podstawy prawnej tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej – także określenie jej wysokości,

12

terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek. Określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z aktu indywidualnego lub generalnego, jest przesłanką umorzenia o charakterze formalnym, dotyczy bowiem naruszenia przepisów procesowych w samym postępowaniu egzekucyjnym. Przyczyną umorzenia postępowania jest w tym przypadku błąd co do przedmiotu postępowania egzekucyjnego, polegający na przymusowym wykonywaniu obowiązku innej treści, niż obowiązek określony w akcie indywidualnym lub generalnym, stanowiącym podstawę egzekucji administracyjnej4. Błąd ten może dotyczyć zarówno rodzaju egzekwowanego obowiązku, jak i innych jego cech – np. wysokości należności pieniężnej, stawki odsetek (np. z doręczonej decyzji wynika, że zaległość podatkowa dotyczy innego okresu, niż zostało to określone w tytule wykonawczym lub tytuł wykonawczy wystawiono na inną należność podatkową, niż określała to decyzja podatkowa). 3.4. błąd co do osoby zobowiązanego lub niemożność prowadzenia egzekucji ze względu na osobę zobowiązanego 1.Istnienie zobowiązanego jest warunkiem prowadzenia egzekucji. Zgodnie z art.1a pkt 20 p.e.a. zobowiązanym może być osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna , która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym. Do określenia zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych zobowiązanego stosuje się art.30 k.p.a. Stwierdzenie posiadania zdolności prawnej jest istotne, bo tylko jednostka, która ma zdolność do tego, żeby być podmiotem praw i obowiązków, może być zobowiązanym. Natomiast od posiadania zdolności do czynności prawnych zależy skuteczność prawna czynności procesowych podejmowanych w postępowaniu egzekucyjnym przez zobowiązanego (chociaż środki egzekucyjne mogą być stosowane również wobec osób niemających tej zdolności)5. W tym zakresie należy stosować odpowiednio przepisy k.p.a. dotyczące przedstawicieli ustawowych. Artykuł 59 § 1 pkt 4 p.e.a. obejmuje dwie przyczyny umorzenia. Pierwsza z nich zachodzi w sytuacji, gdy egzekucję skierowano przeciwko osobie, która nie jest zobowiązanym. Zatem w istotny sposób naruszono przepisy procesowe, kierując egzekucję przeciwko niewłaściwemu podmiotowi. Błąd co do osoby zobowiązanego oznacza błąd co do tożsamości osoby, wobec której prowadzi się egzekucję. „Klasycznymi przykładami trafnego zastosowania tego przepisu jest sytuacja prowadzenia egzekucji przeciwko osobie innej, aniżeli zobowiązany, chociaż noszącej to samo imię i nazwisko lub też skierowanie egzekucji do spółki o nazwie „X”, podczas gdy decyzja nakładająca obowiązek dotyczyła przedsiębiorstwa państwowego nazywającego się również „X” (Wyrok NSA z dnia 29 grudnia 1998 r., IIISA 2801/97). Przepis art. 59 §1 pkt 4 nie stanowi natomiast podstawy do umorzenia postępowania ze względu na prowadzenie egzekucji administracyjnej z rzeczy lub praw majątkowych, należących do osoby trzeciej. Osoba ta może dochodzić swoich praw, występując do organu egzekucyjnego z żądaniem wyłączenia tych rzeczy lub praw majątkowych spod egzekucji (art. 38 p.e.a.). Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie odmowy wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego, osobie trzeciej przysługuje zażalenie. Na ostateczne postanowienie w sprawie odmowy wyłączenia osobie tej służy powództwo przeciwegzekucyjne o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 k.p.c.). Zwolnienie to polega na ustanowieniu przez sąd zakazu prowadzenia konkretnej egzekucji co do przedmiotu, którego wyłączenie powód uzyskał oraz uchylenie skutków procesowych zajęcia6. 2.Drugą przyczyną umorzenia postępowania wymienioną w punkcie 4 jest niemożność prowadzenia egzekucji ze względu na osobę zobowiązanego. Jest to odmienna przesłanka od pierwszej. W tym przypadku tożsamość zobowiązanego została określona prawidłowo, zarówno

4 T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne postępowanie egzekucyjne, Toruń 2002, s.239-

240. 5 B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 1998,

s.407. 6 J. Jankowski [w:] K. Piasecki (red.), K.p.c. Komentarz, t. II, Warszawa 2000, s. 1019.

13

w akcie stanowiącym podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, jak i w tytule wykonawczym, nie ma błędu co do tożsamości osoby lub błędu co do określenia podmiotu, wobec którego prowadzona jest egzekucja administracyjna. Jednak nie jest możliwe prowadzenie egzekucji ze względu na osobę zobowiązanego, ze względu na wyłączenie zawarte w art. 14 pea (tzw. immunitet egzekucyjny). Od zasady, że egzekucję administracyjną stosuje się wobec podmiotów wymienionych w art.1a pkt 20, ustawa wprowadza pewne wyjątki. Są to przesłanki uniemożliwiające prowadzenie egzekucji administracyjnej ze względu na status podmiotów, do których miałaby być skierowana egzekucja. Nie można prowadzić egzekucji administracyjnej przeciwko osobom, które korzystają z przywilejów oraz immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu organów polskich (art. 14 p.e.a.). Jeśli osoby te podlegają orzecznictwu organów polskich, lecz właściwe państwo lub organizacja międzynarodowa nie zrzekły się przywileju lub immunitetu dyplomatycznego w zakresie egzekucji administracyjnej, to egzekucja również nie może być prowadzona wobec tych osób. Niemożność prowadzenia egzekucji wobec pewnych kategorii osób może wynikać także z przepisów szczególnych (np. art.153§1, 153a p.e.a.). 3.5.niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym Obowiązek o charakterze niepieniężnym to obowiązek polegający na spełnieniu świadczenia innego niż pieniężne lub na podjęciu określonej czynności bądź określonego zachowania7. Przymusowemu wykonaniu w trybie egzekucji administracyjnej podlegają obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego8 lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego (art. 2 §1 pkt 3). Egzekucję stosuje się także do obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładanych w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy (art. 2 § 1 pkt 4). Obowiązek niewykonalny to taki obowiązek, którego adresat jest trwale pozbawiony możliwości wykonania pewnych czynności, zaniechania określonych działań, wydania rzeczy ruchomej lub wykonania innych obowiązków. Jeżeli obowiązek wynika z decyzji administracyjnej, to jego niewykonalność może zaistnieć zarówno po wydaniu decyzji, jak i przed jej wydaniem. Niewykonalność decyzji po jej wydaniu oznacza, iż decyzja jest bezprzedmiotowa, co stanowi – zgodnie z art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. – przesłankę stwierdzenia wygaśnięcia decyzji. Niewykonalność decyzji o charakterze trwałym, istniejąca w dniu jej wydania, jest przesłanką stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a.). Niewykonalność decyzji może mieć charakter trwały lub czasowy. Czasowa niewykonalność obowiązku prowadzi do odroczenia terminu wykonania obowiązku, natomiast trwała – ujawniona w toku postępowania egzekucyjnego - do umorzenia tego postępowania. Niewykonalność obowiązku wynikającego z decyzji może mieć charakter niewykonalności prawnej oraz niewykonalności faktycznej9. Według orzeczenia NSA z 13 lutego 1986 r. (III SA 1146/85, ONSA 1986, nr 1, poz.12, s. 73-74): „trwała niewykonalność decyzji w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a. zachodzi wówczas, gdy czynności składające się na treść obowiązków i uprawnień zawartych w decyzji są niewykonalne z przyczyn technicznych lub prawnych tkwiących w ich naturze”. Nie stanowią powodu niewykonalności obowiązku wynikającego z decyzji (a zatem także obowiązków, wynikających z innych aktów: indywidualnych lub generalnych) przeszkody ekonomiczne, finansowe, ani trudności techniczne. NSA w wyroku z dnia 20 grudnia 1984 r. (I SA 804/84, ONSA 1984, nr 2, poz. 123) zauważył, że: „Względy ekonomiczne i finansowe,

7 E. Bojanowski, J. Lang, Postępowanie administracyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1999, s. 139.

8 Przykłady: Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16, poz.78 ze

zm.) określa obowiązek rekultywacji gruntu, Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i

porządku w gminach (Dz.U.Nr 132, poz. 622 ze zm.) nakłada obowiązek utrzymania czystości i porządku na

nieruchomości (art.5 ust. 1). 9 B. Adamiak, Wadliwość decyzji administracyjnej, Wrocław 1986, s. 147.

14

utrudniające wykonanie decyzji nakazującej doprowadzenie natężenia hałasu na stanowiskach pracy do stanu zgodnego z prawem, nie mogą być uznane za przesłankę niewykonalności decyzji.” NSA w wyroku z 15 czerwca 1999 r. (IV SA 505/96) stwierdził, że: wykonanie nałożonego decyzją obowiązku rozbiórki samowolnie wzniesionych fundamentów punktowych pod budynek letniskowy w sytuacji, gdy przed wydaniem decyzji nakazującej likwidację fundamentów - na fundamentach tych wzniesiony został budynek, co do którego nie orzeczono dotychczas rozbiórki, jest niewykonalne. Bez podjęcia przez organ działań w celu wszczęcia postępowania w sprawie nakazania rozbiórki budynku wzniesionego na działce, niemożliwe będzie - w znaczeniu prawnym - doprowadzenie do likwidacji samowolnie wzniesionego na działce obiektu budowlanego. Jeżeli zatem obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny i jest to niewykonalność trwała, organ egzekucyjny powinien umorzyć postępowanie egzekucyjne. 3.6.śmierć zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego Artykuł 59 § 1 pkt 6 p.e.a. dotyczy sytuacji, gdy śmierć zobowiązanego nastąpiła po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Śmierć zobowiązanego w trakcie postępowania egzekucyjnego spowoduje umorzenie tylko wtedy, gdy obowiązek ma charakter osobisty i nie może go za zobowiązanego wykonać inna osoba (np. obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym). Jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zobowiązanego, tzn. może być wykonany przez inny podmiot, śmierć zobowiązanego prowadzi do zawieszenia postępowania (art. 56 § 1 pkt 2 p.e.a.). Podstawą umorzenia postępowania egzekucyjnego w przypadku śmierci zobowiązanego jest niedopuszczalność prowadzenia postępowania, bowiem nie może istnieć postępowanie, jeżeli zabraknie w nim chociażby jednego z podmiotów. 3.7.niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego albo niedoręczenie zobowiązanemu upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu,

1. Punkt 7 obejmuje trzy różne przyczyny umorzenia. Pierwsza z nich zachodzi w sytuacji, gdy egzekucja administracyjna jest niedopuszczalna. Niedopuszczalność egzekucji może nastąpić z różnych przyczyn: mogą to być zarówno przyczyny przedmiotowe jak i podmiotowe. Niedopuszczalność egzekucji ze względów przedmiotowych występuje wtedy, gdy dany obowiązek jest wykonywany w trybie egzekucji sądowej, gdy obowiązek wynika z decyzji nieistniejącej w obrocie prawnym lub gdy jego podstawą jest decyzja nieostateczna10. Niedopuszczalność egzekucji administracyjnej zachodzi wówczas, gdy wykonanie tytułu wykonawczego nie należy do administracyjnych organów egzekucyjnych, co nastąpi w sytuacji, gdy tytuł wykonawczy został wydany w innym postępowaniu, a jego wykonanie, na mocy przepisów szczególnych, nie zostało przekazane na drogę egzekucji administracyjnej. Niedopuszczalna jest także egzekucja administracyjna w przypadku, gdy wierzycielowi przysługuje prawo wyboru między trybem egzekucji administracyjnej a innym trybem (egzekucji sądowej) i podmiot ten skorzystał z innego trybu11. Ograniczenia w dopuszczalności egzekucji ze względu na jej przedmiot pojawią się także w sytuacji, gdy egzekucja została skierowana do przedmiotu albo prawa, które nie podlegają egzekucji na podstawie przepisów ustawy p.e.a. (art. 8, 8a, 9, 10) oraz na podstawie przepisów szczególnych. Jeżeli organ egzekucyjny na podstawie art.13 p.e.a. zwolni z egzekucji określone składniki majątkowe zobowiązanego, to prowadzenie egzekucji z tych rzeczy jest niedopuszczalne. Nie jest także dopuszczalna egzekucja administracyjna w przypadku, gdy wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości zostanie zgłoszony przed upływem 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji z tej nieruchomości (art. 111k p.e.a.). Podmiotowe ograniczenia w dopuszczalności egzekucji oznaczają zakaz prowadzenia egzekucji w stosunku do określonych osób. Niedopuszczalność egzekucji ze względu na osobę zobowiązanego zachodzi w stosunku do osób korzystających z przywilejów i

10

B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie..., s. 424. 11

J. Jagieła [w:] K. Piasecki (red.), op. cit., s. 951.

15

immunitetów dyplomatycznych, które nie podlegają orzecznictwu polskich organów administrujących (art. 14 p.e.a.). Z immunitetu dyplomatycznego korzystają szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych w osobach ambasadorów, nuncjuszy, posłów, ministrów, charges d`affaires, personel dyplomatyczny (radcowie ambasady, sekretarze), inne osoby, których przywileje przewidują ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe – głowa państwa obcego, prezes rady ministrów, minister spraw zagranicznych, członkowie misji dyplomatycznych, przedstawiciele ONZ, Unii Europejskiej12. 2.Zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego jest kolejną przesłanką umorzenia postępowania. W postępowaniu egzekucyjnym obowiązują zasady ogólne, wyznaczające uprawnienia zobowiązanego a jednocześnie obowiązki organu egzekucyjnego. Przy wyznaczaniu środka egzekucyjnego organ kieruje się kilkoma zasadami ogólnymi, określonymi w art. 7 p.e.a. Artykuł 7 § 1 p.e.a. określa zasadę stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie, natomiast art. 7 § 2p.e.a. – zasadę celowości, zgodnie z którą „organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku”. Zasada stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego została sformułowana w art. 7 § 2 in fine p.e.a. i oznacza ona, że nie należy sprawiać zobowiązanemu większych dolegliwości niż to konieczne. Ocena stopnia dolegliwości środka egzekucyjnego należy do organu egzekucyjnego. „Pojęcie niedopuszczalności zastosowanego środka egzekucyjnego jest szerokie. Oznaczać może te wypadki, gdy w stosunku do określonych podmiotów nie można stosować niektórych środków egzekucyjnych (np. grzywna w celu przymuszenia nie może być stosowana w stosunku do zobowiązanego, którym jest osoba nieletnia), ale także stosowanie środka egzekucyjnego nieprzewidzianego w ustawie lub przewidzianego dla egzekucji obowiązków innego rodzaju niż egzekwowany”13. Zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego oznacza zatem, iż w postępowaniu egzekucyjnym zastosowano pozaprawny środek, czyli taki, którego nie przewiduje ustawa o p.e.a. lub np. zastosowano środek egzekucyjny określony w ustawie o p.e.a., ale w sytuacji, gdy nie było dopuszczalne jego zastosowanie (np. użycie przymusu bezpośredniego wobec żołnierza przez inny organ niż Żandarmeria Wojskowa – art. 153 p.e.a.). 3.Brak uprzedniego upomnienia zobowiązanego jest przesłanką umorzenia postępowania o charakterze procesowym. Zawarta w art. 15 p.e.a zasada zagrożenia stanowi, że warunkiem wszczęcia postępowania jest uprzednie przesłanie zobowiązanemu upomnienia, w którym wzywa się go, aby dobrowolnie wykonał obowiązek. W przeciwnym razie sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia zobowiązanemu. Przepisy szczególne mogą przewidywać wszczęcie postępowania egzekucyjnego bez wcześniejszego przesyłania upomnienia zobowiązanemu (np. zastosowanie przymusu bezpośredniego bez uprzedniego upomnienia zobowiązanego w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego lub pojawienia się przesłanek, które mogłyby utrudnić lub udaremnić przeprowadzenie egzekucji – art. 150 § 3 p.e.a.)14. Dowód doręczenia upomnienia - w myśl art. 27 § 3 p.e.a.- wierzyciel dołącza do tytułu wykonawczego, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku. Jeżeli organ egzekucyjny – pomimo obowiązku doręczenia upomnienia – wszczął postępowanie bez doręczenia upomnienia, to po stwierdzeniu tego faktu powinien postępowanie umorzyć. Potwierdził to NSA w wyroku z dnia 20 października1995 r. (SA/Lu 2265/94, Prawo Gospodarcze 1996, nr 2, s. 44), stwierdzając, że: „wszczęcie postępowania egzekucyjnego bez uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku jest sprzeczne z art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Równocześnie prowadzenie egzekucji

12

Ibidem, s. 1523. 13

R. Hauser, Ochrona obywatela w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Poznań 1988, s. 57. 14

Na podstawie art. 15 § 5 p.e.a. Minister Finansów wydał rozporządzenie z 22 listopada 2001r. w sprawie

wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137,

poz.141), określające w § 13 należności pieniężne, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego

doręczenia upomnienia.

16

bez uprzedniego upomnienia, a następnie umorzenie postępowania z przyczyn wskazanych w art. 59 § 1 pkt 9 (z powodu nieuzyskania kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne), narusza ten przepis”. 3.8.niepodjęcie przed upływem 12 miesięcy postępowania egzekucyjnego zawieszonego na żądanie wierzyciela Przyczyną umorzenia postępowania egzekucyjnego w tym przypadku jest niezgłoszenie przez wierzyciela w terminie 12 miesięcy wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania. Zgodnie z art. 56 § 1 pkt 4 p.e.a. postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu na żądanie wierzyciela. Ponieważ wierzyciel ma prawny obowiązek prowadzenia egzekucji (art. 6 p.e.a.), jego wniosek o zawieszenie postępowania musi być uzasadniony. Zawieszenie postępowania trwające dłużej niż 12 miesięcy jest przesłanką obligatoryjnego umorzenia postępowania. Bieg terminu rozpoczyna się od chwili zawieszenia. Należy podkreślić, że „zawieszenie przez organ egzekucyjny – na wniosek wierzyciela – postępowania egzekucyjnego, a następnie umorzenie tego postępowania nie świadczy o tym, że wcześniejsze jego wszczęcie i prowadzenie było nieuzasadnione”15. 3.9.żądanie wierzyciela Wierzyciel może w każdym stadium postępowania zgłosić wniosek o jego umorzenie. Wniosek ten musi być jednak uzasadniony, bowiem zgodnie z art. 6 §1 p.e.a wierzyciel ma obowiązek podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych w razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku. Wierzyciel będzie żądał umorzenia postępowania egzekucyjnego głównie wtedy, „gdy prowadzenie egzekucji okaże się niecelowe (np. na skutek braku zobowiązanego nie można realizować obowiązku, który powinien wykonać on osobiście) a przede wszystkim w sytuacjach, gdy brak lub opóźnienie w zawiadomieniu organu egzekucyjnego o okolicznościach uzasadniających zaniechanie prowadzenia egzekucji prowadziłoby do odpowiedzialności pracowników lub samego wierzyciela”16. Zgodnie z art. 168b p.e.a. wierzyciel ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego. Jeżeli w toku postępowania wierzyciel stwierdzi, że żądanie wszczęcia egzekucji było bezprawne, wówczas wystąpi do organu egzekucyjnego z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Żądanie wierzyciela jest przesłanką umorzenia postępowania egzekucyjnego tylko w sytuacji, gdy nie jest on jednocześnie organem egzekucyjnym. 3.10. inne przypadki przewidziane w ustawach Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić także w innych przypadkach przewidzianych w ustawach – zarówno w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jak i w przepisach odrębnych ustaw. Przepisy ustawy p.e.a. regulujące zastosowanie poszczególnych środków egzekucyjnych zawierają dalsze przypadki umorzenia postępowania przez organ egzekucyjny. Są to art.: 110 § 7, 111f § 5, 111g, 111k, 114d p.e.a. Według art. 110 § 7 p.e.a. w przypadku niewpłacenia przez wierzyciela zaliczki na pokrycie przewidywanych wydatków, organ egzekucyjny wzywa wierzyciela do jej wpłacenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, a po bezskutecznym upływie tego terminu, umarza postępowanie egzekucyjne. C. Fakultatywne umorzenie postępowania egzekucyjnego Jedyna przesłanka fakultatywnego umorzenia postępowania została wyznaczona przez przepis art. 59 § 2 p.e.a., zgodnie z którym postępowanie egzekucyjne może być umorzone w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. Ze wskazanego przepisu wynika, że nie

15

Wyrok NSA z 25 września 1997 r., I SA/Po 333/97, niepubl. 16

R. Hauser, Z. Leoński, op.cit., s. 95.

17

prowadzi się egzekucji należności pieniężnej, gdy z góry wiadomo, że uzyskana kwota nie przewyższy kwoty wydatków egzekucyjnych, tzn. jeżeli w toku postępowania okaże się, że zobowiązany nie posiada żadnego majątku ruchomego, wierzytelności pieniężnych czy też praw majątkowych, w stosunku do których możliwa byłaby egzekucja przy zastosowaniu środków egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Takie rozwiązanie chroni wierzyciela przed ponoszeniem kosztów egzekucyjnych (wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego - art. 64c § 4 p.e.a.) oraz chroni zobowiązanego przed zwiększeniem jego zobowiązań o koszty bezskutecznej egzekucji. Przepis art. 59 § 2 p.e.a. ma zastosowanie tylko w egzekucji należności pieniężnych, gdyż celem egzekucji obowiązków niepieniężnych nie jest uzyskanie żadnej kwoty pieniężnej. Umorzenie postępowania na tej podstawie nie stanowi przeszkody do wszczęcia ponownej egzekucji. Według art. 61p.e.a. wszczęcie ponownej egzekucji może nastąpić wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych.(zob. wyrok NSA z dnia 10 czerwca 1997 r., I SA/Po 1625/96). D. Tryb i forma umorzenia postępowania egzekucyjnego Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu. Jako żądanie zobowiązanego umorzenia postępowania należy traktować wniesienie zarzutów (art. 33 p.e.a.), złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 2 § 2), czy skargi na czynności egzekucyjne (art. 54), jeśli zostaną w nich uprawdopodobnione okoliczności wymienione w art. 59 § 1 p.e.a., uzasadniające umorzenie postępowania. Organ egzekucyjny umarza postępowanie z urzędu, gdy w jakikolwiek sposób dowie się o przyczynach uzasadniających umorzenie. Może to nastąpić na skutek skargi złożonej przez osobę trzecią, na skutek przeprowadzonej kontroli, czy informacji pochodzącej od organu sprawującego nadzór nad postępowaniem egzekucyjnym (art. 23-25). W orzecznictwie sądowym podkreśla się, iż: wystąpienie przesłanek stanowiących podstawę umorzenia postępowania obliguje zawsze do takiego zakończenia postępowania egzekucyjnego, bez względu na to, czy zostaną one stwierdzone z urzędu, czy też wyjdą na jaw w wyniku zgłoszonych zarzutów (Wyrok NSA z dnia 18 czerwca 1999 r., III SA 7105/98). Postępowanie egzekucyjne w administracji kończy się przez wykonanie egzekucji. Organ egzekucyjny nie wydaje w tym względzie żadnego rozstrzygnięcia. Z chwilą umorzenia postępowania egzekucyjnego także kończy się działanie organu egzekucji administracyjnej, ale w tym przypadku formą prawną zakończenia postępowania jest wydanie postanowienia. Zgodnie z art. 59§3 w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje postanowienie. Sformułowanie: „w sprawie” oznacza, że organ wydaje postanowienie o umorzeniu, jak i postanowieniem odmawia umorzenia postępowania. Jeżeli jednak umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje na podstawie art. 34 § 4 p.e.a., tzn. na skutek wniesionych zarzutów, organ egzekucyjny po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela, jeżeli wierzyciel uznał zarzuty za uzasadnione, orzeka o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, wydając postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów. Postanowienie w sprawie umorzenia postępowania wydaje się na żądanie zobowiązanego albo wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym, z tym że w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku o charakterze niepieniężnym - również z urzędu. Na postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego przysługuje zażalenie. Postępowanie zażaleniowe może być wszczęte wyłącznie na wniosek uprawnionego podmiotu. Legitymację do wniesienia zażalenia ma zobowiązany oraz wierzyciel niebędący jednocześnie organem egzekucyjnym, jako podmioty o przeciwstawnych interesach. E. Skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego Skutki umorzenia postępowania reguluje art. 60 p.e.a. Umorzenie postępowania egzekucyjnego z przyczyny, o której mowa w art. 59 § 1 pkt 1-8 i 10, powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Umorzenie postępowania powoduje więc uchylenie takich czynności jak zajęcie, ustanowienie dozoru nad zajętymi ruchomościami czy zarządu nad nieruchomością.

Od zasady, że umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, istnieją dwa wyjątki: 1) nie podlegają uchyleniu dokonane czynności,

18

gdy umorzenie nastąpiło na żądanie wierzyciela oraz: 2) gdy postępowanie egzekucyjne dotyczące należności pieniężnej zostało umorzone z powodu nieściągalności tej należności. Uchylenie dokonanych czynności może nastąpić z mocy prawa lub w określonej formie, np. przez usunięcie znaku ujawniającego zajęcie ruchomości (art. 98 § 3 p.e.a.) lub poprzez wydanie postanowienia. Postanowienie dotyczące uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje w razie potrzeby (art. 60 § 2 p.e.a.). Akt taki może zostać wydany z urzędu, jak również na żądanie podmiotu lub uczestnika postępowania mającego interes prawny w wydaniu postanowienia o uchyleniu dokonanych czynności lub pozostawieniu ich w mocy (na wniosek wierzyciela, zobowiązanego, osoby trzeciej). Podmiotom tym służy zażalenie na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych lub odmowy uchylenia tych czynności.

Po umorzeniu postępowania egzekucyjnego pozostają jednak w mocy prawa osób trzecich nabyte na skutek czynności egzekucyjnych. Oznacza to, że umorzenie nie może naruszać praw osób trzecich nabytych w toku egzekucji, np. prawa biegłego do wynagrodzenia za sporządzoną opinię, prawa własności nieruchomości nabytej w drodze licytacji. Dalsze skutki umorzenia przewidują przepisy szczególne, np. art. 110l § 2 p.e.a. (jeżeli egzekucja z nieruchomości ulega umorzeniu, to nadwyżkę dochodów z nieruchomości otrzymuje zobowiązany) oraz art.111n (organ egzekucyjny odmawia przybicia m.in. wtedy, gdy postępowanie podlegało umorzeniu). Przepisy te mają charakter wyjątkowy, tzn. następują tylko w sytuacjach w nich wskazanych. Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia ponownego postępowania, gdy stanie się ono dopuszczalne. Jeśli umorzono postępowanie z powodu niedoręczenia zobowiązanemu upomnienia, to po spełnieniu tego warunku możliwe będzie wszczęcie i prowadzenie egzekucji. Według art. 61p.e.a. wszczęcie ponownej egzekucji może nastąpić wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych. W razie ponownego wszczęcia postępowania egzekucyjnego, egzekucja będzie prowadzona od początku, bez uwzględnienia czynności dokonanych w umorzonym postępowaniu, z wyjątkiem sytuacji, gdy wniosek o wszczęcie egzekucji z tej samej nieruchomości zostanie złożony przed upływem trzech lat od trzeciej licytacji. Organ egzekucyjny nie dokonuje wówczas ponownego opisu i oszacowania nieruchomości, przyjmując je z poprzedniego postępowania, chyba że wierzyciel lub zobowiązany zażąda ponownego opisu i oszacowania (art. 111k § 2 p.e.a.). -----------------------------------------------------------------------------------------

• Wstrzymanie czynności egzekucyjnych Wstrzymanie czynności egzekucyjnych polega na wstrzymaniu wykonania wszystkich lub części zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych wcześniej czynności egzekucyjnych (art. 1a pkt 15 p.e.a.). Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego oznacza przerwanie biegu postępowania przez wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz niepodejmowanie nowych środków egzekucyjnych (art. 1a pkt 16 p.e.a.). Wstrzymać czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne może, na czas określony, organ sprawujący nadzór (art. 23). Dyrektor izby skarbowej może wstrzymać czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne dotyczące innych należności pieniężnych niż pozostających we właściwości urzędów skarbowych wyłącznie za zgodą wierzyciela. Na postanowienie w sprawie wstrzymania czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego służy zażalenie zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym. Wstrzymanie postępowania lub czynności egzekucyjnych może nastąpić także na skutek wniesienia przez uprawnione podmioty środków zaskarżenia (np. art. 54 § 6 p.e.a.). Zgodnie z art. 35 § 1 p.e.a. wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu. Organ nadzoru w uzasadnionych przypadkach może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia.

19

• Odstąpienie od czynności egzekucyjnych Odstąpienie od czynności egzekucyjnych polega na zaniechaniu działań zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Celem tej instytucji prawnej jest zapobieżenie stosowaniu środków egzekucyjnych w sytuacji, gdy okoliczności wskazują na niedopuszczalność egzekucji. Zgodnie z art. 45 § 1: organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego. Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych. Organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od egzekucji ze składnika majątkowego zobowiązanego, jeżeli okazał on dowody stwierdzające częściowe wykonanie obowiązku lub umorzenie należności pieniężnej, a wartość zajętego składnika majątkowego znacznie przekracza kwotę ostatecznie dochodzonej należności i zobowiązany posiada inne składniki majątkowe, z których egzekucja może być prowadzona. Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych i na jego żądanie wydaje postanowienie w sprawie odstąpienia od czynności egzekucyjnych. Na postanowienie to przysługuje zażalenie wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.

• Zbieg egzekucji Zbieg egzekucji występuje wówczas, gdy do takiej samej rzeczy lub prawa majątkowego egzekucję prowadzą równocześnie dwa podmioty. Może wystąpić zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej lub zbieg kilku egzekucji administracyjnych. W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego (art.62 p.e.a.). W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, prowadzonej przez organy egzekucyjne, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżeli naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy - łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby lub miejsca zamieszkania zobowiązanego (art. 63). Jeżeli środek egzekucyjny zastosował naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca położenia majątku zobowiązanego, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje ten organ. Artykuł 63 p.e.a. nie reguluje zbiegu egzekucji w zakresie obowiązków niepieniężnych. VI. OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA Na koszty egzekucyjne składają się opłaty za czynności egzekucyjne oraz wydatki egzekucyjne faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem postępowania (np. koszty przejazdu egzekutora, koszty przechowywania zajętych rzeczy).

Opłaty administracyjne są wnoszone w zasadzie w stałej wysokości lub według stawek procentowych, co oznacza, że organy administracji publicznej nie mają wpływu na ich wysokość. Opłaty za czynności egzekucyjne przeważnie uregulowane są w ustawie w sposób kwotowy. Niektóre opłaty związane z egzekucją należności pieniężnych określone są procentowo.

20

Wysokość opłat za czynności egzekucyjne w egzekucji należności pieniężnych. Organ egzekucyjny w egzekucji należności pieniężnych pobiera za dokonane czynności egzekucyjne opłaty w wysokości określonej w art. 64 § 1 p.e.a. Organ egzekucyjny pobiera opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym pobiera opłaty za dokonane czynności egzekucyjne w wysokości określonej w art. 64a p.e.a. – np. za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia. Zgodnie z art. 64b. wydatkami egzekucyjnymi są koszty faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji, a w szczególności na opłacenie: 1) przejazdu i delegacji poborcy lub egzekutora, 2) przewozu, załadowania, rozładowania, przechowania, utrzymania i dozoru zwierząt oraz ruchomości odebranych albo usuniętych z opróżnionych budynków, lokali i pomieszczeń, 3) przymusowego otwarcia środków transportu, pomieszczeń i schowków, 4) należności świadków, biegłych i rzeczoznawców, 5) ogłoszenia w prasie, 6) sporządzenia dokumentów, 7) prowadzenia zarządu zajętej nieruchomości, 8) prowizji i opłat pobieranych w związku z realizacją zajęcia przez dłużnika zajętej wierzytelności lub przekazywaniem dochodzonych kwot do organu egzekucyjnego, 9) kosztu uzyskania informacji o majątku dłużnika, 10) wykonania zastępczego, 11) zastosowania przymusu bezpośredniego. Opłaty wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny stanowią koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego. Jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z przepisami ustawy wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela. Wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Egzekucja kosztów egzekucyjnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przy egzekucji kosztów egzekucyjnych nie pobiera się opłat za czynności egzekucyjne. Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych na żądanie zobowiązanego albo z urzędu, jeżeli koszty te obciążają wierzyciela. Na postanowienie to przysługuje zażalenie.

W orzecznictwie podkreśla się, że nie ma przepisu prawa stanowiącego o oprocentowaniu kosztów egzekucyjnych, a zatem brak jest przesłanek uzasadniających obowiązek naliczenia takich odsetek (wyrok NSA z 16.10.2000 r., I SA/Kr 341/99, niepubl.). Organ egzekucyjny może umorzyć w całości lub w części przypadające na jego rzecz koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne mogą być umorzone, jeżeli (art. 64e): 1) stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej, 2) za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny, 3) ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.

W przypadku częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych umarza się przede wszystkim opłaty za czynności egzekucyjne. Organ w sprawie umorzenia kosztów wydaje postanowienie. Na postanowienie w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych służy zażalenie zobowiązanemu i wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym. Organ egzekucyjny, ze względu na ważny interes zobowiązanego, może rozłożyć na raty zapłatę przypadających na jego rzecz kosztów egzekucyjnych. Na postanowienie w sprawie rozłożenia na raty spłaty kosztów egzekucyjnych przysługuje zażalenie.

21

VII. NADZÓR W EGZEKUCJI ADMINISTRACYJNEJ17 W egzekucji administracyjnej pojawia się instytucja „typowego” nadzoru o charakterze ustrojowym, sprawowanego przez organy nadzoru wobec innych organów administracji publicznej. Regulację prawną instytucji nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym zawierają dwa artykuły: 23 i 25 PEA oraz kilka innych, dotyczących stosowanych środków prawnych. Organy nadzoru. Art. 23 § 1 PEA stanowi, iż: „Nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonywania tej egzekucji”. Ustawa PEA nie określa organów wyższego stopnia, ale w art. 18 odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Należy zatem wyjaśniać pojęcie „organów wyższego stopnia” w egzekucji administracyjnej poprzez odpowiednie stosowanie art. 17 KPA. Zgodnie z art. 17 KPA organami wyższego stopnia są: - w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej, - w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie; - w stosunku do innych organów administracji publicznej - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością. Organem nadrzędnym nad naczelnikiem urzędu skarbowego jest dyrektor izby skarbowej (art. 17 pkt 3 KPA w powiązaniu z art. 13 §1 pkt 2 w związku z art. 13 § 3 Ordynacji podatkowej). W przypadku, gdy organem egzekucyjnym jest dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi przepisami sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (Minister Pracy i Polityki Społecznej) – zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 13 października 1998 r.o systemie ubezpieczeń społecznych18. Nie jest to jednak organ odwoławczy, bowiem art. 83c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż dla postanowień, od których przysługuje zażalenie, wydanych przez kierownika terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu działającego jako organ egzekucyjny na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, organem odwoławczym jest dyrektor izby skarbowej. Należy zatem uznać, iż organem nadzoru nad egzekucją administracyjną prowadzoną przez dyrektora oddziału ZUS jest dyrektor izby skarbowej. Należy zaznaczyć, iż ustawa PEA w art. 23 § 3 zawiera regulację szczególną w stosunku do zasady wyrażonej w art. 23 § 1 PEA, iż nadzór sprawują organy wyższego stopnia nad organami egzekucyjnymi. W przypadku braku organu wyższego stopnia w stosunku do organów egzekucyjnych, określonych w art. 19 PEA, nadzór nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje właściwy miejscowo dyrektor izby skarbowej (art. 23 § 3 PEA). W stosunku do dyrektora izby celnej nadzór nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje dyrektor izby skarbowej, właściwej ze względu na siedzibę tego dyrektora izby celnej (art. 23 § 3a PEA). Ustalenie właściwych organów nadzoru w egzekucji obowiązków niepieniężnych jest mniej skomplikowane, bowiem art. 17 KPA pozwala je określić w sposób czytelny, np. w stosunku do wojewody organem nadzoru jest właściwy w sprawie minister (art. 17 pkt 2 KPA).

Organy sprawujące nadzór są jednocześnie, zgodnie z art. 23 § 4 PEA: 1) organami odwoławczymi dla postanowień wydanych przez nadzorowane organy egzekucyjne, 2) organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i i nadzorowane organy egzekucyjne. Ustawa PEA reguluje kompetencję do sprawowania zwierzchniego nadzoru i kontroli administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Zwierzchni nadzór został określony w zakresie egzekucji należności pieniężnych. Według art. 25 § 1 PEA Minister Finansów sprawuje zwierzchni nadzór i kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji należności pieniężnych. Ustawa nie

17

Fragment zaczerpnięty z opracowania: L. Klat-Wertelecka, Nadzór w egzekucji administracyjnej, [w:] Nadzór

administracyjny. Od prewencji do weryfikacji, pod red. C. Kocińskiego, Wrocław 2006, s. 279-295.

18

Dz. U. nr 137, poz. 887 ze zm. Ustawa określa organ nadzoru w art. 66, stanowiąc także, iż Zakład

Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną.

22

reguluje jednak środków nadzoru zwierzchniego. Należy podkreślić, iż kompetencje nadzorcze Ministra Finansów rozciągają się nie tylko na podległy mu pion organów administracji niezespolonej (organów administracji skarbowej), ale obejmują wszystkie organy (wierzycieli) prowadzące postępowanie egzekucyjne należności pieniężnych. W zakresie egzekucji obowiązków niepieniężnych ustawa PEA w art. 25 § 2 określa jedynie organy kontroli a nie nadzoru. Właściwi ministrowie, centralne organy administracji rządowej oraz inne centralne organy administracji publicznej, a także organy sprawujące nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego, prowadzą kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy - przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym. Organy te posiadają tylko kompetencje kontrolne, a nie władcze (mogą sygnalizować nieprawidłowości organom nadzoru). Należy podkreślić, iż poza PEA jeszcze jedna ustawa wskazuje organ nadzoru w egzekucji administracyjnej. Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie19 w art. 27 przyznaje szerokie kompetencje nadzorcze wojewodzie. Artykuł 27 ust. 1 tej ustawy stanowi, że wojewoda może, w drodze decyzji administracyjnej, wstrzymać egzekucję administracyjną. Cel nadzoru. Kryteria sprawowania nadzoru wyznaczają bezpośrednio zakres ingerencji nadzorczej w toku postępowania egzekucyjnego. Ustawa egzekucyjna nie określa jednak, na czym polega nadzór nad egzekucją administracyjną, ani nie wskazuje kryteriów jego wykonywania. Jedynie w art. 25 PEA dość ogólnie został określony cel działań podejmowanych przez organy nadzoru zwierzchniego. Celem tym jest zapewnienie „przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne”. Celem nadzoru sprawowanego przez Ministra Finansów jest zagwarantowanie jednolitości w stosowaniu przepisów ustawy PEA. Prawne środki nadzoru. Ustawa PEA przewiduje dwa podstawowe środki nadzoru. Należą do nich:

- wstrzymanie przez organ nadzoru czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez podmiot nadzorowany,

- wszczęcie z urzędu postępowania w trybach nadzwyczajnych (unormowanych w k.p.a.) co do postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym. Odmiennym środkiem nadzoru w egzekucji należności pieniężnych jest także: unieważnienie licytacji ruchomości.

Z odesłania zawartego w art. 18 PEA wynika możliwość odpowiedniego stosowania w postępowaniu egzekucyjnym środków prawnych uregulowanych w przepisach kodeksu. W myśl art. 126 KPA do postanowień, od których przysługuje zażalenie – stosuje się odpowiednio art. 145-152 oraz 156-159 KPA, z tym że zamiast decyzji wydaje się postanowienie. W stosunku do postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym należy zatem odpowiednio stosować przepisy o wznowieniu postępowania administracyjnego oraz o stwierdzeniu nieważności postanowienia. Te nadzwyczajne środki prawne służą weryfikacji ostatecznych postanowień egzekucyjnych, tzn. takich, od których nie przysługuje zażalenie. 3) Weryfikacyjnym środkiem ingerencji w egzekucję należności pieniężnych jest także obowiązek unieważnienia licytacji ruchomości przez organ nadzoru (lub organ egzekucyjny), jeżeli licytacja została przeprowadzona z naruszeniem przepisów o jej publicznym charakterze, o cenie wywołania i nabycia oraz o wyłączeniu od udziału w licytacji (art. 107 § 3 PEA). Unieważnienie licytacji może jednak nastąpić tylko wtedy, gdy ruchomości sprzedane znajdują się jeszcze we władaniu nabywcy. Organ nadzoru rozstrzyga o unieważnieniu licytacji w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie. VIII. Ograniczenia egzekucji administracyjnej

19

Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.

23

Egzekucja administracyjna podlega pewnym ograniczeniom. Zasadnicza część przepisów o ograniczeniach egzekucji znajduje się w dziale I wśród przepisów ogólnych. Ograniczenia egzekucji wynikają ponadto z innych aktów prawnych (np. z kodeksu pracy). Powszechnie ograniczenia egzekucji dzieli się na przedmiotowe i podmiotowe. Wyłączenia spod egzekucji dotyczące określonych składników majątku zobowiązanego nazywane są ograniczeniami przedmiotowymi. Ograniczenia przedmiotowe egzekucji polegają na całkowitym lub częściowym wyłączeniu spod egzekucji określonych przedmiotów, sum, wierzytelności, wynagrodzeń i innych dochodów oraz części składowych mienia zobowiązanego. Wyróżnia się także ograniczenia podmiotowe, które oznaczają zakaz prowadzenia egzekucji w stosunku do określonych osób. I tak, do ograniczeń przedmiotowych należą ograniczenia ustanowione zasadą poszanowania minimum egzystencji (art. 8, 8a, 9, 10). Wyłączone spod egzekucji są trzy rodzaje składników majątkowych: przedmioty, kwoty pieniędzy oraz wierzytelności i prawa majątkowe. Szeroki zakres wyłączeń służy ochronie zobowiązanego i pozostających na jego utrzymaniu członków rodziny a podyktowany jest w znacznym stopniu względami humanitarno-społecznymi. Ograniczenia te mają na celu zapewnienie zobowiązanemu i jego rodzinie minimum środków potrzebnych do egzystencji oraz zapewnienie możliwości wykonywania zawodu, nauki a także pozostawienie zobowiązanemu przedmiotów o szczególnej wartości osobistej. Przyjęte w art. 8 ustawy o p.e.a. wyłączenie rzeczy ruchomych spod egzekucji zależy od ich niezbędności dla zobowiązanego. Za podstawę uznania niezbędności pewnych przedmiotów należy przyjąć aktualne warunki i przeciętny, w skali ogólnej, poziom życia społeczeństwa. Decydujące znaczenie ma w tym względzie dokonana przez organ egzekucyjny obiektywna ocena konkretnych okoliczności, a nie subiektywne odczucie zobowiązanego. Ocena niezbędności pewnych przedmiotów musi być dokonywana indywidualnie w związku z konkretną egzekucją. Dodatkowe wyłączenia dotyczą rolników: narzędzia, urządzenia, zwierzęta gospodarskie, wierzytelności i prawa majątkowe, które są niezbędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego. O ograniczeniach egzekucji wobec rolnika decyduje przede wszystkim ochrona zdolności produkcyjnej gospodarstwa rolnego. Przedmioty wymienione w art. 8 i 8a wyłączone są spod egzekucji tylko ze względu na spełniane funkcje, a nie ich wartość majątkową. Przepisy o ograniczeniach egzekucji dotyczą przede wszystkim egzekucji należności pieniężnych. Przedmioty wymienione w tych przepisach nie są wyłączone spod egzekucji obowiązków niepieniężnych, polegającej na odebraniu tych przedmiotów. W kwestii wyłączeń ustawa egzekucyjna odsyła także do przepisów odrębnych. Zakres egzekucji z wynagrodzenia za pracę określają przepisy kodeksu pracy, natomiast zakres egzekucji z rent i emerytur uregulowany został w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym. Ograniczenia podmiotowe egzekucji administracyjnej polegają na wyłączeniu możliwości prowadzenia egzekucji administracyjnej lub stosowania środków egzekucyjnych wobec niektórych osób. Takie ograniczenie przewiduje art. 14 § 1 ustawy o p.e.a., który stanowi, iż nie może być prowadzona egzekucja administracyjna przeciwko osobom korzystającym z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, które w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu organów polskich. Ograniczenie to nie dotyczy jednak spraw, w których osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych. Wobec tych osób może być prowadzona egzekucja tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się ich przywileju lub immunitetu w odniesieniu do egzekucji administracyjnej przez państwo wysyłające lub odpowiednią organizację międzynarodową. W tej sytuacji egzekucja jest jednak ograniczona, bowiem niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego do użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osoby zobowiązanego. Zatem przepis art. 14 § 3 ustawy przewiduje przedmiotowe ograniczenia egzekucji. Egzekucja może być skierowana tylko do mienia prywatnego, a nie służbowego. Ustawa egzekucyjna przewiduje także inne ograniczenia podmiotowe, polegające na niestosowaniu wobec niektórych osób określonych środków egzekucyjnych. Na przykład

24

nie można nałożyć grzywny w celu przymuszenia na osobę fizyczną działającą przez przedstawiciela ustawowego. Wobec niektórych zobowiązanych dopuszczalne jest zastosowanie określonego środka egzekucyjnego tylko przez wskazany w ustawie organ (zob. art. 153 p.e.a.). Przepisy ustawy o p.e.a. zawierają ponadto ograniczenia podmiotowe w zakresie stosowania środków egzekucyjnych przez organy egzekucyjne. Zgodnie z przytoczonym wyżej art. 19 organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w zakresie należności pieniężnych jest naczelnik urzędu skarbowego. Inne wymienione w przepisie organy prowadzą egzekucję administracyjną w ograniczonym zakresie, bowiem mogą stosować tylko niektóre środki egzekucyjne (np. organ gminy o statusie miasta jako organ egzekucyjny nie może stosować egzekucji z nieruchomości). Takie organy egzekucyjne jak: dyrektor ZUS należą do organów egzekucyjnych o ograniczonym zakresie kompetencji. Przedstawione ograniczenia egzekucji administracyjnej wynikają z mocy prawa. Obok tego rodzaju wyłączeń obligatoryjnych (obowiązkowych), w przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym przewidziano możliwość zwolnienia spod egzekucji określonych składników majątkowych na wniosek zobowiązanego (art. 13). Zgodnie z art. 1a pkt 21 ustawy o p.e.a. przez zwolnienie spod egzekucji rozumie się niepodejmowanie lub odstąpienie od egzekucji z całości lub części składników majątkowych zobowiązanego. Organ egzekucyjny może zwolnić określone składniki majątkowe zobowiązanego spod egzekucji wówczas, gdy spełnione zostaną łącznie trzy warunki:

• zobowiązany złoży wniosek, • zwolnienie jest podyktowane ważnym interesem zobowiązanego, • zobowiązany uzyskał na to zgodę wierzyciela.

W sprawie zwolnienia spod egzekucji organ egzekucyjny wydaje postanowienie, na które wierzycielowi i zobowiązanemu służy zażalenie. Przepisy o ograniczeniach egzekucji administracyjnej mają charakter bezwzględnie obowiązujący, wobec czego zobowiązany nie może zrzec się wobec wierzyciela lub organu egzekucyjnego uprawnień wynikających z tych przepisów. Nie jest także dopuszczalne dobrowolne poddanie przez osobę zobowiązaną przedmiotu wyłączonego ustawowo spod egzekucji. Określone przez przepisy ograniczenia egzekucji organ egzekucyjny ma obowiązek brać pod uwagę z urzędu. L. Klat-Wertelecka

WPAE, Uniwersytet Wrocławski

25

USTAWA z dnia 11 października 2013 r.

o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych

(Dz. U. z dnia 6 listopada 2013 r.) – wejście w życie 21.11.2013 r. (z wyjątkiem art. 111 pkt 16, który wchodzi w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia)

Art. 111. W ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 1 w pkt 2 średnik zastępuje się kropką i uchyla się pkt 3; 2) w art. 1a:

a) po pkt 1 dodaje się pkt 1a w brzmieniu: "1a) centralnym biurze łącznikowym - rozumie się przez to jednostkę organizacyjną, o której mowa

w art. 9 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz. U. poz. 1289), zwanej dalej "ustawą o wzajemnej pomocy";",

b) po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu: "3a) dokumencie zabezpieczenia - rozumie się przez to dokument, o którym mowa w art. 3 pkt 1

ustawy o wzajemnej pomocy;", c) uchyla się pkt 4a i 4b, d) po pkt 4b dodaje się pkt 4c w brzmieniu: "4c) jednolitym tytule wykonawczym - rozumie się przez to dokument państwa członkowskiego, o

którym mowa w art. 3 pkt 3 ustawy o wzajemnej pomocy;", e) uchyla się pkt 5a, f) uchyla się pkt 8a i 8b, g) po pkt 8b dodaje się pkt 8c i 8d w brzmieniu: "8c) państwie członkowskim - rozumie się przez to państwo będące członkiem Unii Europejskiej inne

niż Rzeczpospolita Polska; 8d) państwie trzecim - rozumie się przez to państwo niebędące członkiem Unii Europejskiej;", h) uchyla się pkt 9a-9c, i) po pkt 17 dodaje się pkt 17a w brzmieniu: "17a) zagranicznym tytule wykonawczym - rozumie się przez to dokument określony w przepisach

ustawy o wzajemnej pomocy;", j) pkt 19 otrzymuje brzmienie: "19) zajęciu zabezpieczającym - rozumie się przez to czynność organu egzekucyjnego, w wyniku

której organ egzekucyjny nabywa prawo rozporządzania składnikiem majątkowym zobowiązanego w zakresie niezbędnym do zabezpieczenia wykonania przez niego obowiązku objętego dokumentem stanowiącym podstawę zabezpieczenia, ale która nie prowadzi do przymusowego wykonania obowiązku;"; 3) w art. 2 w § 1 pkt 8 otrzymuje brzmienie:

"8) należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu: a) podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo lub w jego imieniu, przez jego

jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,

b) refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami,

c) opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,

d) kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i

26

należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,

e) opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,

f) odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-e, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy;"; 4) w art. 3 uchyla się § 2; 5) w art. 5:

a) § 2 otrzymuje brzmienie: "§ 2. Uprawnione do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej, obowiązków,

o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, jest również państwo członkowskie lub państwo trzecie.", b) dodaje się § 3 w brzmieniu:

"§ 3. W postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na wniosek państwa członkowskiego lub państwa trzeciego nie stosuje się przepisów regulujących prawa i obowiązki wierzyciela, chyba że ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub przepisy ustawy stanowią inaczej."; 6) art. 13 otrzymuje brzmienie:

"Art. 13. § 1. Organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego.

§ 2. Na postanowienie w sprawie zwolnienia z egzekucji składników majątkowych zobowiązanego służy zobowiązanemu zażalenie."; 7) w art. 15:

a) po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu: "§ 3a. Przepisów § 1-3 nie stosuje się do egzekucji należności pieniężnych państwa

członkowskiego lub państwa trzeciego, o których mowa w art. 2 ustawy o wzajemnej pomocy.", b) § 5 otrzymuje brzmienie:

"§ 5. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, inne niż określone w § 3a należności pieniężne, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia, kierując się celowością doręczenia upomnienia oraz potrzebą zapewnienia efektywności czynności wierzyciela zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych."; 8) po art. 17 dodaje się art. 17a w brzmieniu:

"Art. 17a. W przypadku wniesienia podania, z którego wynika, że organem właściwym w sprawie jest organ państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, podanie podlega zwrotowi wnoszącemu podanie, wraz z pouczeniem, że w sprawie będącej przedmiotem podania powinien wnieść podanie do organu właściwego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie. Zwrot podania następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie."; 9) w art. 19 § 1 otrzymuje brzmienie:

"§ 1. Naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do zabezpieczania takich należności w trybie i na zasadach określonych w dziale IV, a także do realizacji wniosków o odzyskanie należności pieniężnych oraz podjęcie środków zabezpieczających należności pieniężne określonych w ustawie o wzajemnej pomocy, z zastrzeżeniem § 2-8."; 10) w art. 22:

a) § 2 otrzymuje brzmienie: "§ 2. Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji należności pieniężnych z

praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 2a-3a.",

b) po § 2 dodaje się § 2a w brzmieniu: "§ 2a. Jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa

członkowskiego lub państwa trzeciego, organem egzekucyjnym, w egzekucji należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości, jest organ będący jednocześnie wierzycielem.

27

W przypadku gdy wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym, właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się według siedziby wierzyciela.",

c) § 3 otrzymuje brzmienie: "§ 3. Jeżeli znany przed wszczęciem egzekucji majątek zobowiązanego lub większa jego

część nie znajduje się na terenie działania organu egzekucyjnego ustalonego zgodnie z § 2 albo 2a, właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się według miejsca położenia składników tego majątku.",

d) po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu: "§ 3a. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie organu egzekucyjnego zgodnie z § 2-3, właściwość

tego organu ustala się według siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika zobowiązanego, który jest obciążony prawem majątkowym względem zobowiązanego."; 11) w art. 23:

a) § 6 otrzymuje brzmienie: "§ 6. Organy sprawujące nadzór mogą, w szczególnie uzasadnionych przypadkach,

wstrzymać, na czas określony, czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne prowadzone przez nadzorowany organ.",

b) uchyla się § 7; 12) w art. 26:

a) po § 1 dodaje się § 1a-1d w brzmieniu: "§ 1a. Za tytuł wykonawczy uznaje się również jednolity tytuł wykonawczy oraz zagraniczny

tytuł wykonawczy. § 1b. Do jednolitego tytułu wykonawczego oraz zagranicznego tytułu wykonawczego nie

stosuje się przepisów § 2-4 i 6, art. 27, art. 27a, art. 28b i art. 29. § 1c. Wnioski egzekucyjne i tytuły wykonawcze mogą być przekazywane do organu

egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej.

§ 1d. W przypadku tytułu wykonawczego otrzymanego przez organ egzekucyjny przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej sporządza się jego wydruk. Na wydruku umieszcza się potwierdzenie zgodności danych zawartych w wydruku tytułu wykonawczego z treścią tytułu wykonawczego otrzymanego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej ze wskazaniem daty dokonania wydruku oraz imienia, nazwiska, stanowiska służbowego i podpisem osoby dokonującej potwierdzenia, działającej z upoważnienia organu egzekucyjnego.",

b) § 3 otrzymuje brzmienie: "§ 3. Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego według wzoru, o którym mowa w § 1,

spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.",

c) po § 5 dodaje się § 5a i 5b w brzmieniu: "§ 5a. Jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa

członkowskiego, w przypadkach, o których mowa w § 5, zamiast odpisu tytułu wykonawczego można doręczyć odpis tytułu wykonawczego w postaci elektronicznej kopii dokumentu.

§ 5b. W przypadku tytułów wykonawczych otrzymanych przez organ egzekucyjny przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej doręczenie wydruku tytułu wykonawczego, o którym mowa w § 1e, uznaje się za doręczenie odpisu tytułu wykonawczego."; 13) po art. 26a dodaje się art. 26b-26d w brzmieniu:

"Art. 26b. § 1. Odpis tytułu wykonawczego sporządzony przez wierzyciela zawiera adnotację "odpis tytułu wykonawczego".

§ 2. Odpis tytułu wykonawczego sporządzony przez organ egzekucyjny zawiera adnotację "odpis zgodny z oryginałem", datę sporządzenia, imię i nazwisko oraz podpis pracownika, który sporządził odpis.

Art. 26c. § 1. W razie potrzeby prowadzenia egzekucji przez więcej niż jeden organ egzekucyjny lub zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową, w tym hipoteką morską przymusową, wierzyciel wydaje dalszy tytuł wykonawczy.

§ 2. Dalszy tytuł wykonawczy poza wymogami, o których mowa w art. 27, zawiera także numer porządkowy oraz oznaczenie celu, dla którego został wydany.

28

§ 3. Po wydaniu dalszego tytułu wykonawczego wierzyciel występuje do organu egzekucyjnego o nadanie temu tytułowi wykonawczemu klauzuli o skierowaniu dalszego tytułu wykonawczego do egzekucji.

§ 4. Zobowiązanemu nie doręcza się odpisu dalszego tytułu wykonawczego. Art. 26d. § 1. W przypadku utraty tytułu wykonawczego, po wszczęciu egzekucji

administracyjnej, wierzyciel ponownie wydaje tytuł wykonawczy po uprzednim wydaniu postanowienia o utracie pierwotnego tytułu wykonawczego.

§ 2. Na ponownie wydanym tytule wykonawczym wierzyciel umieszcza adnotację o jego wydaniu oraz oznaczenie postanowienia o utracie pierwotnego tytułu wykonawczego.

§ 3. Po ponownym wydaniu tytułu wykonawczego wierzyciel występuje do organu egzekucyjnego o nadanie temu tytułowi klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji.

§ 4. Zobowiązanemu nie doręcza się odpisu ponownie wydanego tytułu wykonawczego."; 14) w art. 27:

a) w § 1: – pkt 7 otrzymuje brzmienie:

"7) datę wystawienia tytułu, podpis, imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela;",

– w pkt 11 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 12 w brzmieniu: "12) datę doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podstawę

prawną braku tego obowiązku.", b) uchyla się § 3, c) dodaje się § 4 w brzmieniu:

"§ 4. Tytuł wykonawczy przekazywany do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej zawiera bezpieczny podpis elektroniczny w rozumieniu ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 262)."; 15) uchyla się art. 27b; 16) po art. 28a dodaje się art. 28b i art. 28c w brzmieniu:

"Art. 28b. § 1. Jeżeli w trakcie postępowania egzekucyjnego zostanie wydana decyzja, postanowienie lub inne orzeczenie określające lub ustalające inną wysokość należności pieniężnej niż objęta tytułem wykonawczym albo zostanie złożona korekta dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1, powodująca zwiększenie wysokości należności pieniężnej, wierzyciel niezwłocznie sporządza zmieniony tytuł wykonawczy.

§ 2. W przypadku złożenia korekty dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1, powodującej zmniejszenie wysokości należności pieniężnej organ egzekucyjny kontynuuje postępowanie egzekucyjne, przy czym czynności egzekucyjne ograniczają się do kwoty pozostałej do wyegzekwowania.

Art. 28c. W przypadku skierowania do organu egzekucyjnego zmienionego tytułu wykonawczego, zmienionego jednolitego tytułu wykonawczego lub zmienionego zagranicznego tytułu wykonawczego, dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy, a uprzednio wszczęta egzekucja administracyjna jest kontynuowana przez realizację zastosowanych środków egzekucyjnych oraz stosowanie kolejnych środków egzekucyjnych."; 17) w art. 29 § 2 otrzymuje brzmienie:

"§ 2. Jeżeli obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy, nie podlega egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów określonych w art. 27 § 1 i 2, organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji. Na postanowienie organu egzekucyjnego o nieprzystąpieniu do egzekucji wierzycielowi, niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, przysługuje zażalenie."; 18) po art. 29 dodaje się art. 29a w brzmieniu:

"Art. 29a. § 1. Jeżeli dochodzenie należności pieniężnych na wniosek państwa członkowskiego lub państwa trzeciego stwarza szczególne problemy, powoduje powstanie znacząco wysokich wydatków egzekucyjnych lub wiąże się ze zwalczaniem zorganizowanej grupy albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa, organ egzekucyjny może wystąpić do centralnego biura łącznikowego o uzgodnienie z państwem członkowskim lub

29

państwem trzecim zakresu oraz sposobu pokrycia wydatków egzekucyjnych powstałych lub mogących powstać w ramach udzielania pomocy na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy, przedstawiając jednocześnie:

1) szczegółowe zestawienie wydatków egzekucyjnych; 2) numer rachunku bankowego organu egzekucyjnego, na który ma być przekazana kwota

wydatków. § 2. Do momentu uzgodnienia, o którym mowa w § 1, organ egzekucyjny może nie

podejmować czynności egzekucyjnych."; 19) po art. 32 dodaje się art. 32a-32c w brzmieniu:

"Art. 32a. § 1. Jeżeli zostało wszczęte postępowanie w sprawie istnienia lub wysokości dochodzonej należności pieniężnej, wierzyciel zawiadamia o tym organ egzekucyjny, wskazując, w jakim zakresie egzekwowana należność pieniężna nie została zaskarżona.

§ 2. Zawiadomienie, o którym mowa w § 1, powoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego w części dotyczącej przedmiotu sporu do czasu ostatecznego zakończenia postępowania, o ile wierzyciel nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego lub podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego.

§ 3. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, o którym mowa w § 2, organ egzekucyjny może dokonać zabezpieczenia na podstawie tytułu wykonawczego, stanowiącego podstawę wszczęcia tego postępowania, na wniosek wierzyciela lub z urzędu.

§ 4. Przepisy § 1-3 nie mają zastosowania do postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na podstawie decyzji nieostatecznej, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Art. 32b. § 1. W przypadkach określonych w art. 32a § 1, jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego wystąpiono z wnioskiem o odzyskanie należności pieniężnych do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, organ egzekucyjny informuje to państwo o okolicznościach, o których mowa w art. 32a § 1, wskazując, w jakim zakresie należność pieniężna objęta wnioskiem nie została zaskarżona.

§ 2. Organ egzekucyjny może wystąpić, z urzędu lub na wniosek wierzyciela, z wnioskiem o podjęcie środków zabezpieczających zaskarżoną część należności pieniężnych na zasadach określonych w ustawie o wzajemnej pomocy lub z uzasadnionym wnioskiem o dalsze odzyskiwanie tych należności.

Art. 32c. § 1. Jeżeli wszczęto procedurę wzajemnego porozumiewania, a wynik tej procedury może mieć wpływ na egzekwowany obowiązek będący przedmiotem wniosku państwa członkowskiego lub państwa trzeciego o odzyskanie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu do czasu zakończenia procedury wzajemnego porozumiewania, chyba że zachodzi potrzeba natychmiastowego wyegzekwowania tych należności w związku z oszustwem lub niewypłacalnością.

§ 2. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego w przypadku, o którym mowa w § 1, organ egzekucyjny może z urzędu lub na wniosek wierzyciela dokonać zabezpieczenia należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9."; 20) w art. 33:

a) dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i w tym § pkt 10 otrzymuje brzmienie: "10) niespełnienie w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27, a w zagranicznym tytule

wykonawczym - wymogów określonych w art. 102 ustawy o wzajemnej pomocy.", b) dodaje się § 2 w brzmieniu:

"§ 2. W egzekucji należności pieniężnych, o których mowa w: 1) art. 2 § 1 pkt 8 - zobowiązanemu przysługują zarzuty określone w § 1 pkt 6, 8 i 9; 2) art. 2 § 1 pkt 9 - zobowiązanemu przysługują zarzuty określone w § 1 pkt 6 i 8-10.";

21) w art. 34: a) § 1 otrzymuje brzmienie:

"§ 1. Zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10, a przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym - także na podstawie art. 33 § 1 pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 § 1 pkt 1-5 i 7, stanowisko wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążące. W przypadku, o którym mowa w art. 33 § 2, stanowiska wierzyciela nie wymaga się.",

b) uchyla się § 3;

30

22) art. 35 otrzymuje brzmienie: "Art. 35. § 1. Zgłoszenie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji

administracyjnej na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10 zawiesza postępowanie egzekucyjne do czasu wydania ostałecznego postanowienia w przedmiocie zgłoszonego zarzutu, o ile wierzyciel po otrzymaniu zarzutu nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego.

§ 2. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny może dokonać na podstawie tytułu wykonawczego zabezpieczenia na wniosek wierzyciela lub z urzędu.

§ 3. Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego wystąpiono o pomoc do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego z wnioskiem o odzyskanie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, organ egzekucyjny informuje to państwo o okolicznościach, o których mowa w § 1.

§ 4. W przypadku określonym w § 3 organ egzekucyjny może, z urzędu lub na wniosek wierzyciela, wystąpić z wnioskiem o podjęcie środków zabezpieczających należności pieniężne na zasadach określonych w ustawie o wzajemnej pomocy lub z uzasadnionym wnioskiem o dalsze odzyskiwanie tych należności."; 23) w art. 36 § 1 otrzymuje brzmienie:

"§ 1. W zakresie niezbędnym do wszczęcia lub prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz udzielania pomocy na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy organ egzekucyjny lub wierzyciel, o którym mowa w art. 5, może żądać od uczestników postępowania informacji i wyjaśnień, jak również zwracać się o udzielenie informacji do organów administracji publicznej oraz jednostek organizacyjnych im podległych lub podporządkowanych, a także innych podmiotów."; 24) w art. 56 w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: "Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w całości lub w części:"; 25) w art. 57 § 1 otrzymuje brzmienie:

"§ 1. Organ egzekucyjny podejmuje zawieszone postępowanie egzekucyjne po ustaniu przyczyny zawieszenia, zawiadamiając o tym zobowiązanego. Jednocześnie organ egzekucyjny przystępuje do czynności egzekucyjnych."; 26) w art. 59 po § 2 dodaje się § 2a w brzmieniu:

"§ 2a. W zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, postępowanie egzekucyjne umarza się w przypadkach określonych w § 1 pkt 4, 6, 7, 9 i 10 oraz w § 2."; 27) w art. 64c:

a) § 2a otrzymuje brzmienie: "§ 2a. Przepisu § 2 nie stosuje się do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego.",

b) § 3 otrzymuje brzmienie: "§ 3. Jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych

okaże się, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te, wraz z naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi, organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela.",

c) uchyla się § 3a i 3b, d) § 4 otrzymuje brzmienie:

"§ 4. Wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4b oraz art. 64e § 4a.",

e) uchyla się § 4a, f) § 4b otrzymuje brzmienie:

"§ 4b. Nieściągnięte od zobowiązanego wydatki egzekucyjne, poniesione w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego, organ egzekucyjny lub rekwizycyjny pokrywa bezpośrednio z budżetu państwa.",

g) uchyla się § 4c, h) po § 7 dodaje się § 7a i 7b w brzmieniu:

"§ 7a. W przypadkach określonych w art. 80 i art. 81 ustawy o wzajemnej pomocy organ egzekucyjny może wystąpić do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego o przekazanie na rachunek tego organu wydatków egzekucyjnych poniesionych w związku z realizacją wniosku o

31

odzyskanie należności pieniężnych wraz z wypłaconymi odsetkami od zwróconych należności pieniężnych, przedstawiając ich zestawienie, jeżeli wszczęcie lub prowadzenie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych będących przedmiotem zwrotu spowodowało państwo członkowskie lub państwo trzecie.

§ 7b. W przypadku, o którym mowa w § 7a, nie wydaje się postanowienia o wysokości wydatków egzekucyjnych obciążających wierzyciela.",

i) § 9 otrzymuje brzmienie: "§ 9. Środki pieniężne pochodzące z wyegzekwowanych kosztów egzekucyjnych, w tym

powstałych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego, przypadają na rzecz tego organu, który je uzyskał, z zastrzeżeniem § 10 i 11."; 28) w art. 64d § 4 otrzymuje brzmienie:

"§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się również do innych należności lub wartości określonych w ustawie kwotowo."; 29) w art. 64e:

a) § 4a otrzymuje brzmienie: "§ 4a. Organ egzekucyjny z urzędu umarza koszty z tytułu opłat, o których mowa w art. 64

§ 1 i 6, jeżeli opłaty te nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego i powstały w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego. Nie wydaje się postanowienia w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych.",

b) po § 4a dodaje się § 4b w brzmieniu: "§ 4b. Przepis § 4a stosuje się odpowiednio do wydatków egzekucyjnych poniesionych w

postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego, chyba że organ egzekucyjny uzyskał zwrot tych wydatków od państwa członkowskiego lub państwa trzeciego w przypadkach określonych w art. 29a lub w przypadkach określonych w art. 80 i art. 81 ustawy o wzajemnej pomocy."; 30) w art. 66:

a) w § 4 pkt 4 otrzymuje brzmienie: "4) należności dochodzonych na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego

tytułu wykonawczego.", b) § 6 otrzymuje brzmienie:

"§ 6. Do opłaty komorniczej stosuje się odpowiednio przepisy § 2 oraz art. 64c § 11 i 12."; 31) w dziale I uchyla się rozdział 7; 32) w art. 71 § 3 otrzymuje brzmienie:

"§ 3. Podstawą żądania wyjawienia przez zobowiązanego majątku są dokumenty stanowiące podstawę wszczęcia egzekucji administracyjnej lub dokonania zabezpieczenia w trybie przepisów działu IV. W tym przypadku nie nadaje się sądowej klauzuli wykonalności."; 33) po art. 71b dodaje się art. 71c w brzmieniu:

"Art. 71c. § 1. Organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego może, w drodze decyzji, odroczyć termin zapłaty należności pieniężnych albo rozłożyć na raty zapłatę należności pieniężnych dochodzonych na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego wraz z odsetkami naliczonymi zgodnie z przepisami działu III ustawy - Ordynacja podatkowa.

§ 2. Do udzielania ulg, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy działów III i IV ustawy - Ordynacja podatkowa.

§ 3. O udzieleniu ulg, o których mowa w § 1, organ egzekucyjny informuje państwo członkowskie lub państwo trzecie."; 34) w art. 110:

a) uchyla się § 1-3, b) § 3a otrzymuje brzmienie:

"§ 3a. Organ egzekucyjny podejmuje czynności egzekucyjne związane z egzekucją administracyjną z nieruchomości po otrzymaniu zaliczki na pokrycie przewidywanych wydatków od wierzyciela niebędącego naczelnikiem urzędu skarbowego, państwem członkowskim lub państwem trzecim, zwanego dalej "wierzycielem finansującym". Przepis art. 29a stosuje się odpowiednio.",

c) § 7 otrzymuje brzmienie:

32

"§ 7. W przypadku niewpłacenia zaliczki, o której mowa w § 4, organ egzekucyjny wzywa wierzyciela finansującego do jej wpłacenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, a po bezskutecznym upływie tego terminu nie przystępuje do egzekucji z nieruchomości."; 35) w art. 110b pkt 2 otrzymuje brzmienie:

"2) wierzyciele egzekwujący;"; 36) w art. 110c w § 2 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu: "Zobowiązanemu wraz z wezwaniem doręcza się odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony."; 37) w art. 111f § 5 otrzymuje brzmienie:

"§ 5. Jeżeli należność wierzyciela wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztami egzekucyjnymi zostanie uiszczona przed zamknięciem licytacji, poborca skarbowy zamyka licytację, a organ egzekucyjny uchyla zajęcie nieruchomości."; 38) art. 111g otrzymuje brzmienie:

"Art. 111g. Jeżeli przedmiotem licytacji jest kilka nieruchomości lub kilka części nieruchomości, poborca skarbowy wstrzymuje licytację pozostałych nieruchomości lub ich części z chwilą, gdy osiągnięto kwotę wystarczającą na zaspokojenie dochodzonej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztami egzekucyjnymi, a organ egzekucyjny uchyla zajęcie nieruchomości."; 39) art. 111k otrzymuje brzmienie:

"Art. 111k. § 1. Jeżeli po trzeciej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, uchyla się zajęcie nieruchomości. Nowa egzekucja z tej samej nieruchomości może być wszczęta nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia uchylenia zajęcia nieruchomości.

§ 2. Jeżeli wniosek o wszczęcie nowej egzekucji złożono przed upływem 3 lat od trzeciej licytacji, organ egzekucyjny dokonuje nowego opisu i oszacowania wartości nieruchomości tylko na wniosek zobowiązanego. Zobowiązany może złożyć taki wniosek przed upływem 14 dni od dnia ponownego doręczenia mu wezwania do zapłaty, o czym należy go uprzedzić przy doręczeniu wezwania."; 40) art. 111n otrzymuje brzmienie:

"Art. 111n. § 1. Organ egzekucyjny odmawia przybicia, jeżeli ostateczne rozstrzygnięcia skarg lub zażaleń wniesionych w toku postępowania egzekucyjnego potwierdzą naruszenie przepisów postępowania w toku licytacji i jeżeli uchybienia te mogły mieć istotny wpływ na wynik licytacji albo, jeżeli uczestnik nie otrzymał zawiadomienia o licytacji, chyba że będąc na licytacji nie wystąpił ze skargą na to uchybienie.

§ 2. Organ egzekucyjny odmawia przybicia również wtedy, gdy postępowanie egzekucyjne podlegało umorzeniu lub zawieszeniu.

§ 3. Organ egzekucyjny wyznacza ponowną licytację: 1) jeżeli odmówi przybicia z przyczyn, o których mowa w § 1; 2) po ustaniu przyczyny zawieszenia.";

41) art. 114d otrzymuje brzmienie: "Art. 114d. W przypadku prowadzenia egzekucji z użytkowania wieczystego, jeżeli właściwy

organ wystąpił z żądaniem rozwiązania umowy użytkowania wieczystego, wstrzymuje się czynności egzekucyjne w egzekucji z nieruchomości. Organ egzekucyjny podejmuje egzekucję z nieruchomości, jeżeli sąd orzeknie, że brak jest podstaw do rozwiązania umowy użytkowania wieczystego. W przypadku rozwiązania umowy użytkowania wieczystego organ egzekucyjny uchyla zajęcie nieruchomości."; 42) w art. 115c:

a) w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: "W podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości oprócz wierzycieli egzekwujących uczestniczą:",

b) uchyla się § 2; 43) w art. 154 w § 4 w pkt 2 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:

"3) z dniem podjęcia zawieszonego postępowania egzekucyjnego w przypadkach określonych w art. 32a § 2, art. 32c § 1 i art. 35 § 1, a także w przypadkach określonych w art. 79 ust. 5 ustawy o wzajemnej pomocy."; 44) w art. 155a:

a) § 1 otrzymuje brzmienie: "§ 1. Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia:

33

1) na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia; 2) na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego tytułu wykonawczego, w

przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2; 3) na wniosek państwa członkowskiego i na podstawie zarządzenia zabezpieczenia, zagranicznego

tytułu wykonawczego, dokumentu zabezpieczenia albo jednolitego tytułu wykonawczego określonych w przepisach ustawy o wzajemnej pomocy, w zakresie należności, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8;

4) na wniosek państwa członkowskiego lub państwa trzeciego i na podstawie zarządzenia zabezpieczenia albo zagranicznego tytułu wykonawczego wystawionych zgodnie z przepisami ustawy o wzajemnej pomocy, w zakresie należności, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 9.",

b) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu: "§ 1a. Organ egzekucyjny może z urzędu dokonać zabezpieczenia na podstawie tytułu

wykonawczego, w przypadkach określonych w art. 32a § 3, art. 32c § 2 i art. 35 § 2 oraz w przypadkach określonych w art. 79 ust. 5 ustawy o wzajemnej pomocy.",

c) § 2 otrzymuje brzmienie: "§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1 pkt 1, może również zgłosić organ kontroli

skarbowej."; 45) po art. 155a dodaje się art. 155b w brzmieniu:

"Art. 155b. § 1. Organ egzekucyjny lub egzekutor, przystępując do czynności zabezpieczających, doręcza zobowiązanemu odpowiednio:

1) odpis zarządzenia zabezpieczenia; 2) dokument zabezpieczenia; 3) odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony, wraz z zawiadomieniem o

przystąpieniu do zabezpieczenia; 4) zawiadomienie o przystąpieniu do zabezpieczenia, jeżeli odpis tytułu wykonawczego został

doręczony w egzekucji administracyjnej. § 2. W przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 4, nie stosuje się przepisów art. 33 i art. 34.

"; 46) w art. 156 w § 1:

a) pkt 6 otrzymuje brzmienie: "6) datę wydania zarządzenia zabezpieczenia, nazwę wierzyciela, który je wydał, oraz imię i

nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela;", b) pkt 9 otrzymuje brzmienie: "9) sposób i zakres zabezpieczenia obowiązku o charakterze niepieniężnym.";

47) w art. 159: a) § 1 otrzymuje brzmienie:

"§ 1. Organ egzekucyjny na żądanie zobowiązanego uchyla zabezpieczenie obowiązku o charakterze niepieniężnym, jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie został zgłoszony w terminie 3 miesięcy od dnia dokonania tego zabezpieczenia.",

b) § 2 otrzymuje brzmienie: "§ 2. Termin określony w § 1 może być przez organ egzekucyjny przedłużony na wniosek

wierzyciela o okres do 3 miesięcy, jeżeli z uzasadnionych przyczyn postępowanie egzekucyjne nie mogło być wszczęte."; 48) w art. 164:

a) w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: "Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej przez:",

b) § 2 otrzymuje brzmienie: "§ 2. Jeżeli organ egzekucyjny nie jest jednocześnie wierzycielem, obciążenia

nieruchomości hipoteką przymusową lub statku morskiego (statku morskiego w budowie) hipoteką morską przymusową dokonuje wierzyciel, a jeżeli wierzycielem jest państwo członkowskie lub państwo trzecie - organ egzekucyjny działający we własnym imieniu i na rzecz tego państwa.",

c) po § 2 dodaje się § 2a-2c w brzmieniu: "§ 2a. Podstawą wpisu hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia należności państw

członkowskich lub państw trzecich jest: dokument zabezpieczenia państwa członkowskiego, jednolity tytuł wykonawczy państwa członkowskiego, zagraniczny tytuł wykonawczy albo zarządzenie zabezpieczenia określone w przepisach ustawy o wzajemnej pomocy.

34

§ 2b. W przypadku gdy dokument, o którym mowa w § 2a, przekazany został do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej, podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest wydruk tego dokumentu sporządzony zgodnie z art. 26 § 1d.

§ 2c. W przypadku gdy dokument, o którym mowa w § 2a, sporządzony jest w języku urzędowym państwa członkowskiego lub państwa trzeciego albo języku uzgodnionym zgodnie z art. 32 ustawy o wzajemnej pomocy, do wniosku o wpis hipoteki przymusowej organ egzekucyjny dołącza również tłumaczenie tego dokumentu sporządzone zgodnie z art. 31 ust. 1 lub 3 ustawy o wzajemnej pomocy."; 49) art. 166b otrzymuje brzmienie:

"Art. 166b. W postępowaniu zabezpieczającym stosuje się odpowiednio przepisy działu I i art. 168d."; 50) po art. 166b dodaje się art. 166c w brzmieniu:

"Art. 166c. W zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, w postępowaniu zabezpieczającym nie stosuje się przepisów art. 154 § 1-3, 5 i 6, art. 155, art. 156, art. 157 i art. 163 § 2-3."; 51) art. 168b otrzymuje brzmienie:

"Art. 168b. § 1. Zobowiązany może dochodzić odszkodowania od organu egzekucyjnego lub wierzyciela na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego za szkody wyrządzone wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego.

§ 2. W przypadku należności pieniężnych określonych w art. 2 § 1 pkt 8 i 9 przez wierzyciela, o którym mowa w ust. 1, rozumie się centralne biuro łącznikowe.".