1

Uniwersytet Warszawski

Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych

Kyunam Kim

Stosunki Polski

z państwami Półwyspu Koreańskiego

w latach 1948-2013

Praca doktorska

napisana pod kierunkiem

Dr. hab. prof. UW Jana Rowińskiego

Warszawa, 2015

2

Spis treści

Wykaz skrótów i akronimów..................................................................................................4

Wstęp.........................................................................................................................................7

Rozdział I: Weryfikacja przydatności do analizy przedmiotu rozprawy głównych

paradygmatów badawczych w nauce o stosunkach międzynarodowych.........................16

1.1. Główne paradygmaty badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych................16

1.1.1. Neorealizm………………………………………………………………………….....16

1.1.2. Neoliberalizm………………………………………………………………....…….....17

1.2. Zakres badań według teorii stosunków międzynarodowych……………………….....19

1.3. Analiza determinantów polityki zagranicznej……………………………………........20

1.4. Behawioryzm i geneza wzorca decyzji polityki………………………………….........22

1.5. Teoria Powiązania(Linkage Theory) Jamesa Roseau……………………………........23

1.6. Zakres badań według determinantów polityki zagranicznej………………………......24

Rozdział II: Z historii kontaktów polsko-koreańskich do 1948r.……………………….26

Rozdział III: KRL-D w polityce zagranicznej Polski……………………………………..32

3.1. Polityka zagraniczna PRL i KRL-D w okresie „zimnej wojny”………………………32

3.1.1. Polityka zagraniczna PRL i jej kierunki…………………………………………….....33

3.1.2. Polityka zagraniczna KRL-D i jej kierunki…………………………………………....36

3.2. Stosunki Polski z KRL-D w czasie „zimnej wojny” (1948-1989)…………………….39

3.2.1. Stosunki bilateralne i ich uwarunkowania na początku „zimnej wojny” i w czasie

konfliktu chińsko-radzieckiego (1948-1969)………………………………………….39

3.2.2. Wzajemne relacje w latach z 70- tych i 80- tych w warunkach procesu przemian w

układzie sił na arenie międzynarodowej……………………………………………....65

3.3. Polityka zagraniczna Polski i KRL-D po zakończeniu „zimnej wojny”………………82

3.3.1. Polityka zagraniczna III Rzeczpospolitej Polskiej i jej nowa tożsamość……………...84

3.3.2. Korekty w polityce zagranicznej KRL-D w nowej sytuacji na arenie międzynarodowej….88

3.4. Stosunki Polski z KRL-D po transformacji systemu ustrojowego…………………….94

3.4.1. Wzajemne stosunki po zmianach politycznych w Polsce i w Europie (lata 90-te XX wieku)….94

3.4.2. Polityka Polski wobec j Korei Północnej i wzajemne relacje na początku II dekady

XXI w. Perspektywy ich wzajemnych stosunków…………………………................98

Rozdział IV: Republika Korei w polityce zagranicznej Polski…………………………104

3

4.1. Polityka zagraniczna Republiki Korei i jej kierunki w czasie „zimnej wojny”……..104

4.2. Stosunki Polski z Republiką Korei w okresie „zimnej wojny”……………………...109

4.3. Polityka zagraniczna Republiki Korei po „zimnej wojnie”…………………………126

4.4. Stosunki Polski z Republiką Korei w okresie postzimnowojennym………………...133

4.4.1. Proces normalizacji i nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a

Republiką Korei (1989-1990)……………………………………………………….133

4.4.2. Rozwój wzajemnej współpracy w różnych dziedzinach w latach 1990-2000……….140

4.4.3. Charakterystyka wzajemnych stosunków i zakres współpracy na początku

XXI wieku…………………………………………………………………………...147

4.4.4. Ocena stanu wzajemnych relacji i perspektywy rozwoju stosunków w przyszłości...158

Zakończenie………………………………………………………………………………..166

Aneksy……………………………………………………………………………………...170

I. Mapy……………………………………………………………………………...............170

II. Podstawowe wskaźniki społeczno-gospodarcze Republiki Korei, KRL-D i Polski…….174

III. Handel zagraniczny i współpraca inwestycyjna………………………………...............175

IV. Wykaz najważniejszych wizyt państwowych………………………………..................182

V. Chronologia najważniejszych wydarzeń w stosunkach Polski z obu państwami koreańskimi…...185

VI. Wykaz najważniejszych umów, porozumień pomiędzy rządami Polski i obu państw koreańskich……....195

VII. Potencjały militarne obu państw koreańskich w 2012 roku………………...................197

Bibliografia………………………………………………………………………………...198

4

Wykaz skrótów i akronimów

AAN – Archiwum Akt Nowych

AFTAK – Koreańskie Stowarzyszenie Importów i Agentów Firm Zagranicznych

(Association of Foreign Trading Agents of Korea)

ALW – Armia Ludowo-Wyzwoleńcza

APEC – Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku (Asia-Pacific Economic Co-operation)

ASEAN – Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Association of Southeast

Asian Nations)

ASEM – Szczyt Azja-Europa (Asia-Europe Meeting)

ASPAC – Rada Azji I Pacyfiku (Asian and Pacific Council)

ChRL – Chińska Republika Ludowa

CRZZ – Centralna Rada Związków Zawodowych

CVID – Koncepcja całkowitego, weryfikowalnego i nieodwracalnego demontażu

północnokoreańskiego program nuklearnego (Complete, Verifiable, Irreversible

Dismantlement)

DNZ – Dowództwo Narodów Zjednoczonych

DRW – Demokratyczna Republika Wietnamu

FTA – Umowa o wolnym handlu (Free Trade Agreement)

GATT – Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs

and Trade)

GUS – Główny Urząd Statystyczny

IAEA – Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (International Atomic Energy Agency)

IMF – Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund)

IO – Igrzyska Olimpijskie

IOC – Międzynarodowy Komitet Olimpijski (International Olympic Committee)

IPCNKR – Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowej Koalicji Parlamentarzystów na rzecz

Uchodźców z Korei Północnej i Praw Człowieka (The International Parliamentarians'

Coalition for North Korean Refugees and Human Rights)

KAL – Koreańska Armia Ludowa

KBWE – Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

KC – Komitet Centralny

5

KCIA –Południowokoreańska Centralna Agencja Wywiadowcza (Korea Central Intelligence

Agency)

KCNA – Północnokoreańska Centralna Agencja Prasowa (Korean Central News Agency)

KEDO - Organizacja ds. Rozwoju Energetyki na Półwyspie Koreańskim (Korean Peninsula

Energy Development Organization)

KNPN – Komisja Nadzoru Państw Neutralnych

KPCh – Komunistyczna Partia Chin

KPZR – Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego

KRL-D – Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna

KRN – Krajowa Rada Narodowa

KRW – won południowokoreański - środek płatniczy (South Korean Won)

LWR – Reaktor chłodzony i moderowany lekką wodą (Light Water Reactor)

MAEA – Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej

MFW – Międzynarodowy Fundusz Walutowy

MON – Ministerstwo Obrony Narodowej

MSZ – Ministerstwo Spraw Zagranicznych

MTCR – Reżim Kontrolny Technologii Rakietowych (The Missile Technology Control

Regime)

NATO – Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (North Atlantic Treaty Organization)

NPT – Układ o nierozprzestrzenianiu broni masowego rażenia (Nuclear Non-Proliferation

Treaty)

NRD – Niemiecka Republika Demokratyczna

NSZZ – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy

NZ – Narody Zjednoczone

NZL – Najwyższe Zgromadzenie Ludowe

OECD – Organizacja Współpracy Gspodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Co-

operation and Development)

ONZ – Organizacja Narodów Zjednoczonych

OSCE – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Organization for Security and

Co-operation in Europe)

PISM – Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

PKB – Produkt Krajowy Brutto

6

PLN – złoty polski (Polish Złoty)

PPK – Partia Pracy Korei

PPR – Polska Partia Robotnicza

PPS – Polska Partia Socjalistyczna

PRL – Polska Rzeczpospolita Ludowa

PSL – Polskie Stronnictwo Ludowe

PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

RB ONZ – Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych

RFN – Republika Federalna Niemiec

RK – Republika Korei

RP – Rzeczpospolita Polska

RWPG – Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej

SALT – Traktat o ograniczeniu zbrojeń strategicznych (Strategic Arms Limitation Talks)

SOFA – Umowa o statusie wojsk amerykańskich stacjonujących na terenie innego państwa

(Status of Forces Agreement)

UE – Unia Europejska (European Union)

UNESCO – Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury

(United Nations Educational, Scientific and Cultural Organizaion)

USA – Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (United States of America)

USAMGIK - Wojskowy Zarząd Armii Amerykańskiej w Korei (United States Army Military

Government in Korea)

USD – dolar amerykański (United States Dollar)

USFK – Siły Zbrojne USA w Korei Południowej (United States Forces Korea)

WKR – Wojskowa Komisja Rozejmcza

WTO – Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization)

ZO ONZ – Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych

ZSRR – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

7

Wstęp

Stosunki międzynarodowe oznaczają stosunki państw poza ich granicami. Zawierają w

sobie politykę międzynarodową oraz relacje gospodarcze, społeczne i kulturalne. Polityką

zagraniczną jest działalnością polityczną rządu, która wpływa na stosunki międzynarodowe.

Kształtowana jest ona przez szereg czynników, zarówno wewnętrznych (system polityczny i

gospodarczy, struktura rządu, tożsamość społeczeństwa, itd.) jak i zewnętrznych

(międzynarodowy system polityczny i gospodarczy, organizacje międzynarodowe i

pozarządowe, klęski żywiołowe, itp.). Owe czynniki oddziałują na siebie wzajemnie

kształtując te relacje. Cel badania stosunków międzynarodowych polega na analizie

przyczyn oraz procesów wzajemnego oddziaływania tych czynników i następnie

przewidywaniu przyszłości.

Stosunki międzynarodowe Polski oznaczają stosunki z innymi państwami poza jej

granicami, zaś polityka zagraniczna kształtuje stosunki z innymi krajami. Oddziałują na nie

czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne. Sytuacja wewnętrzna Polski, sąsiedztwa, mocarstwa i

zmiany na arenie międzynarodowej mają wpływ na ową politykę. Podobnie zachowują się

również oba państwa koreańskie, tj. Republika Korei i Koreańska Republika Ludowo –

Demokratyczna, które tworzą swoją politykę zagraniczną pod wpływem czynników

wewnętrznych oraz zewnętrznych.

Do początku XX wieku Polska i Półwysep Koreański nie mogły rozwijać wzajemnych

stosunków z powodu geograficznej odległości, ograniczeń natury politycznej okresu

kolonialnego i imperialnego oraz konfliktów na arenie międzynarodowej, zwłaszcza dwóch

wojen światowych. Szczególnie Chosun na Półwyspie Koreańskim w XIX wieku prowadził

wobec Europy i Stanów Zjednoczonych politykę izolacji. Polska z powodu trwających

zaborów pozbawiona była możliwości prowadzenia suwerennej polityki zagranicznej. Na

początku XX wieku niepodległa od 1918 r. II Rzeczpospolita Polska nie mogła nawiązywać

stosunków z Cesarstwem Koreańskim, które znalazło się pod protektoratem Japonii. Po

drugiej wojnie światowej w Polsce i na Półwyspie Koreańskim powstały trzy niepodległe

państwa: Rzeczpospolita Polska (od 22 lipca 1952 r. czyli uchwalenia nowej Konstytucji1 -

PRL - Polska Rzeczypospolita (Republika) Ludowa), Koreańska Republika Ludowo

1 Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (tekst jedn.

Dz. U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 wraz z późn. zm.).

8

Demokratyczna oraz Republika Korei. Owe trzy państwa w warunkach konfrontacji

zimnowojennej miały bardzo ograniczone możliwości prowadzenia suwerennej polityki

zagranicznej, co znalazło wyraz w ich wzajemnych stosunkach. W czasie „zimnej wojny”

Polska i oba państwa Półwyspu Koreańskiego realizowały swą politykę zagraniczną w

ramach bloku, do którego należały, ale po jej zakończeniu i odzyskaniu suwerenności

zaczęły prowadzić ją pod kątem własnych interesów i możliwości wynikających z układu sił

na arenie międzynarodowej.

Przez wzajemne stosunki między Polską, a Półwyspem Koreańskim rozumiem

uwarunkowania i zjawiska na arenie międzynarodowej końca XX i początku XXI wieku

oddziaływujące na politykę zagraniczną między tymi tak odległymi od siebie państwami, a

także czynniki wewnętrzne mające sprzyjający lub utrudniający wpływ na rozwój

wzajemnych relacji. Analizie poddano nie tylko zmiany polityki zagranicznej. Geograficznie

Polska i Półwysep Koreański znajdują się pomiędzy potężnymi państwami. Są w sytuacji, w

której zagwarantowanie swojego bezpieczeństwa wiąże się z realizacją „mądrej dyplomacji”.

Podczas „zimnej wojny”, w warunkach ograniczonej suwerenności, ich bezpieczeństwo było

gwarantowane w ramach obu bloków. Po zakończeniu „zimnej wojny” bezpieczeństwo

powinno być zapewniane poprzez aktywne, odpowiednie reagowanie na zmiany zachodzące

na arenie międzynarodowej. Geograficzne miejsce Polski i Półwyspu Koreańskiego jest tak

jak klin między mocarstwowymi przedmiotami. Klin może zmniejszyć nacisk i rozszerzyć

oddzielenie obu przedmiotów według kierunku i miejsca koncentrowania siły. Polityka

zagraniczna Polski i Półwyspu Koreańskiego wskazuje kierunek siły koncentrującej i gdy ta

siła mocno działa, może równoważyć siły z sąsiedztwa. Zamierzeniem autora było zbadanie

wzajemnych stosunków między Polską, a państwami Półwyspu Koreańskiego i wyjaśnienie

kierunku polityki zagranicznej państw, których położenie geograficzne nosi charakter klinu.

Tego rodzaju polityka zagraniczna Polski i Korei może być praktycznym przykładem

działania w takich warunkach i w tym sensie może być interesującym polem doświadczalnym

dla innych państw.

9

Schemat 1.

Geograficzna koncepcja polityki zagranicznej Polski i Półwyspu Koreańskiego 2

Tematem mojej pracy są Stosunki Polski z państwami Półwyspu Koreańskiego w latach

1948 – 2013. Moje zainteresowanie tym tematem wynika z tego, że do tej pory nikt ze strony

koreańskiej go nie podjął. Praca ta jest pierwszym przedstawieniem ze strony koreańskiej

wzajemnych relacji Polski z obu państwami koreańskimi. Powstała przede wszystkim w

oparciu o odtajnione polskie źródła. Ważne ze względu na ważną rolę Polski w powojennej

historii Półwyspu Koreańskiego. Jest to również kontynuacja moich wcześniejszych

zainteresowań Polską. Osobistymi związkami, nawiązanymi przyjaźniami i odkrytymi

podobieństwami losów historycznych naszych państw i narodów.

Cel i główne zagadnienia badawcze

W niniejszej pracy podjąłem próbę wyjaśnienia zmian polityki zagranicznej pod kątem

przemian na arenie międzynarodowej oraz w polityce wewnętrznej Polski i państw leżących

na Półwyspie Koreańskim: Republiki Korei (na południu) i Koreańskiej Republiki Ludowo –

Demokratycznej (na północy). W rozprawie skupiłem się głównie na okresie po zakończeniu

„zimnej wojny”, w którym wspomniane trzy państwa realizują swoją politykę zagraniczną

suwerennie. Koncentrowałem się na odpowiedzi: w jaki sposób i z użyciem jakich środków

Polska układa swoje relacje z Republiką Korei w procesie transformacji systemu i

wyjaśnieniu przyczyn zmiany relacji z KRL-D, z którą utrzymywała przez pół wieku bliskie

2 grafika klinu z: http://pl.wikipedia.org/wiki/Klin_(fizyka).

Klin w polityce zagranicznej

P: Polityka zagraniczna

a: Polska i Półwysep Koreański

Q: siły z sąsiedztw

10

stosunki, jako partnerem w bloku socjalistycznym. Zastanawiałem się nad wpływem Polski

na sytuację na Półwyspie i korzyściami, które Polska może zyskać w stosunkach z obu

państwami koreańskimi.

Aby odpowiedzieć na wyżej wymienione zagadnienia wykorzystano metodę

analityczno-opisową, funkcjonalną i porównawczą oraz co wynika z charakteru rozprawy,

metodę historyczno-opisową. Zastosowano też metodykę analizy determinantów polityki

zagranicznej, która może być wprowadzona do wyjaśniania polityki zagranicznej Polski oraz

państw Półwyspu Koreańskiego wśród różnych teorii stosunków międzynarodowych. Za

szczególnie interesującą i pożyteczną uznałem odwołanie do Teorii Powiązania (Linkage

Theory) Jamesa Roseau, która analizuje politykę zagraniczną łącząc politykę zewnętrzną z

polityką wewnętrzną. Traktując państwo jako główny determinant polityki zagranicznej,

dokonałem analizy pod kątem "jak składniki państwa (osoba, rząd, społeczeństwo) i

otoczenie (ziemia, surowce, ekonomia, otwartość systemu) wpływają na politykę zagraniczną

państwa". Dodatkowo podstawą pracy stało się założenie, że stosunki między państwami też

wpływają na politykę zagraniczną danych państw. Ta teoria jest uzytecznana w analizie

uwarunkowań mikroskopijnych (wewnętrznych) i makroskopijnych (zewnętrznych).

Na politykę zagraniczną Polski wobec państw Półwyspu Koreańskiego wpływają

następujące czynniki: transformacja systemu ustrojowego Polski i jej następstwa wewnętrzne

i zagraniczne,” zamrożony” charakter totalitarnego i wysoce represyjnego systemu

północnokoreańskiego oraz wzrost gospodarczy, procesy demokratyzacyjne Republiki

Korei. W każdym rozdziale przeanalizowano akcję i reakcję tych czynników w schematach.

Mimo, że tradycyjne teorie stosunków międzynarodowych częściowo zostały

przeprowadzone i wprowadzone do analizy w tej pracy, analiza determinantów polityki

zagranicznej Polski w tej pracy będzie ważną podstawą i wzorem, które w moim

przekonaniu pozwolą na predykcję prawdopodobnego kierunku ewolucji polityki

zagraniczną Korei Północnej w okresie przejściowym po wprowadzaniu reform i

wychodzeniu z izolacji oraz jako ich logicznego następstwa procesu rzeczywistego

zbliżenia i jednoczenia obu państw koreańskich.

Struktura pracy

Praca składa się ze wstępu, czterech rozdziałów i zakończenia. Zgodnie z wymogami

opatrzona została bibliografią, skorowidzem skrótów i akronimów oraz aneksami w postaci

11

czterech map, tabelą z podstawowymi wskaźnikami społeczno-gospodarczymi Republiki

Korei, KRL-D i Polski z roku 2012, ośmioma tabelami, dwoma wykresami i jednym

diagramem dotyczącymi handlu zagranicznego i współpracy inwestycyjnej. W aneksie

umieszczono również tabele z wykazem bilateralnych wizyt państwowych między Polską a

KRL –D, jak i Polską a Republiką Korei, dwie tabele z chronologicznie uszeregowanymi

najważniejszymi wydarzeniami w stosunkach Polski z obu państwami koreańskimi oraz dwie

tabele zawierające wykaz najważniejszych umów, porozumień pomiędzy rządami Polski i

obydwoma państwami koreańskimi, a także tabelę przedstawiającą potencjały militarne obu

państw koreańskich w 2013 roku.

Pierwszy rozdział zawiera ramy teoretyczne dla analizy polityki zagranicznej. Po

przeanalizowaniu istniejących teorii określona została ta, którą uważam za najbardziej

odpowiadającą potrzebom prezentowanego studium. Obejmuje ona dwa zakresy w metodzie

badawczej. Pierwszy to aspekt teoretyczny o rozumieniu stosunków międzynarodowych. W

tym wypadku będą to paradygmaty neorealizmu i neoliberalizmu. Drugi zakres obejmuje

teorie analizujące czynniki decyzyjne w polityce zagranicznej. Odwołuję się w tym wypadku

do teorii „behawioryzmu”, określającej teoretyzację nauk społecznych w połowie XX wieku.

Tworzy to schemat teoretyczny, który można w miarę całościowo zastosować do polityki

zagranicznej Polski i obu państw Półwyspu Koreańskiego, uwzględniający zarówno czynniki

wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Głównie, jak wyżej wspomniałem koncentruję się na tzw.

„Teorii Powiązania (Linkage Theory)” Jamesa Roseau.

Rozdział drugi zawiera historię kontaktów polsko – koreańskich do roku 1948, które

dokonywały się poprzez podróże i krótkie pobyty w Korei i ” Przywiślańskim Kraju”

naukowców i podróżników oraz poprzez kontakty obu diaspor w Rosji i Mandżurii.

Wyjaśniono tu także kwestię braku oficjalnych kontaktów państwowych w tamtym okresie.

Rozdział trzeci poświęcony jest relacjom Polski z Koreańską Republiką Ludowo-

Demokratyczną na przestrzeni sześćdziesięciu sześciu lat, od roku 1948 do 2014. Podczas

analizy tego okresu skupiłem się na charakterystyce polityki zagranicznej Polski i

Koreańskiej Republiki Ludowo – Demokratycznej w czasie „zimnej wojny” i po jej

zakończeniu. Opisuję korekty polityki zagranicznej obu państw w warunkach procesu

przemian w układzie sił na arenie międzynarodowej oraz ich wzajemnym stosunkom po

zmianach politycznych w Polsce i w Europie w latach 90-tych XX wieku. Dokonuję również

oceny możliwości ich wzajemnych relacji w przyszłości.

12

W rozdziale czwartym koncentruję się na stosunkach Polski z Republiką Korei.

Obejmą one podobnie politykę zagraniczną obu państw w okresie „zimnej wojny” i po jej

zakończeniu. Okres postzimnowojenny i proces normalizacji wzajemnych relacji, a także

nawiązanie stosunków dyplomatycznych w latach 1989 – 1990 i rozwój współpracy między

naszymi państwami do końca XX w. w pierwszej i drugiej dekadzie XXI wieku. Oceniam

również obecny stan ich wzajemnych relacji i perspektywy rozwoju w przyszłości.

Zakończenie jest podsumowaniem spojrzenia na stosunki polsko – koreańskie od 1948r.

do chwili obecnej. Zwraca uwagę na ich odmienność, która wynikała z istnienia dwóch

państw koreańskich o różnych ustrojach politycznych, będących członkami różnych sojuszy i

układów politycznych. Zawiera również wstępne predykcje dotyczące wzajemnych relacji w

przyszłości.

Źródła i literatura przedmiotu

Odwołuję się do literatury i źródeł zarówno polskich, jak i międzynarodowych, w tym

koreańskich i angielskich. Aby dowieść zaistniałych wydarzeń między Polską a państwami

Półwyspu Koreańskiego w pracy korzystałem głównie z polskich dokumentów

dyplomatycznych w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, artykułów

w polskiej prasie oraz zdjęć w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. Polskie

opracowania o Seulu oraz o Pjonjangu także okazały się być przydatnymi w procesie

poznawania (z punktu widzenia Polski) ich polityki zagranicznej (polityki zagranicznej

KRLD praz Republiki Korei). Materiały w Głównym Urzędzie Statystycznym (GUS)

pokazały stosunki gospodarcze Polski z państwami Półwyspu Koreańskiego z dokładnymi

danymi liczbowymi. Dokumenty w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Seulu i artykuły z

koreańskiej prasy zostały wykorzystane porównawczo z danymi polskimi.

Na przykład, w koreańskich danych w Urzędzie Statystycznym w Seulu odnotowano, że

rozpoczęcie wymiany handlowej między Koreą Południową, a Polską nastąpiło w 1974 roku.

Natomiast GUS w Warszawie potwierdza pierwsze kontakty handlowe nieco wcześniej, bo

już w 1971 roku. Jeśli stronie południowokoreańskiej brakowało danych, to można uznać, że

przyczyną wcześniejszego handlu obu państw były ówczesne zmiany ich polityki

zagranicznej. Ponadto przy okazji tej analizy koreańskie dane w Seulu zostaną skorygowane.

Próbuje także wyjaśnić źródła różnicy w oficjalnych danych statystycznych w Polsce i w

Korei.

13

Prezentując wzajemne relacje odwołuję się do wywiadów z dyplomatami polskich

delegacji oraz południowokoreańskich. Przeprowadziłem je w czasie konferencji

międzynarodowych w Warszawie i w Seulu, pracując nie rzadko jako tłumacz. W 2008 roku

odbyłem staż praktyczny w Kancelarii Sejmu w Komisji Spraw Zagranicznych w Warszawie,

który, też był okazją do szukania danych i przeprowadzania wywiadów z polskimi posłami.

Niestety w procesie szukania północnokoreańskich danych nie mogłem oficjalnie i

bezpośrednio rozmawiać z politykami z Pjonjangu z powodu obowiązującego u nas zakazu

zgodnie z Prawem Bezpieczeństwa Narodowego w Republice Korei. Dlatego starałem się

przeprowadzać wywiady z dyplomatami wśród uchodźców północnokoreańskich w Seulu.

Polskie źródła odgrywały rolę „mediatora” w analizie stosunków Polski z państwami

Półwyspu Koreańskiego. Mam nadzieje, ze względu na pionierski charakter tej rozprawy w

koreańskiej literaturze przedmiotu ( zarówno na Północy jak i na Południu) okaże się

wartościowym źródłem w dalszych badaniach historii stosunków Polski z obu państwami

koreańskimi, także po ich zjednoczeniu.

Ze względu na różnice w zapisach w różnych językach w pracy dokonano ujednolicenia

zapisu nazwisk i nazw geograficznych.

Andżu - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Anju), celem

ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Andżu.

Baik Nam Sun - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Paek

Namsun), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Baik Nam Sun.

Coj Hen - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Choi Hyeon),

celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Coj Hen.

Coj Wen Thek - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Cho

Wontaek), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Coj Wen Thek.

Czen Zun Gyn - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Choi

Jungeun), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Czen Zun Gyn.

Czo Kim Son - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Cho

Geumseon), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Czo Kim Son.

Dżucze - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Juche.

Ho Dam - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

14

stosowany został zapis Heo Dam.

Honyong Pak - zapis używany w dokumentach polskich, celem ujednolicenia

transkrypcji zastosowany został zapis Pak Heonyeong.

Kim Czak - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Kim

Chaek), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Kim Chaek.

Kim Dzongil - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Kim Jongil.

Kim Ir Sen - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Kim Ilsung.

Li Dżong Mok - zapis używany w dokumentach polskich (w języku angielskim Lee

Jeongmok), celem ujednolicenia transkrypcji zastosowany został zapis Lee Jeongmok.

Li Syng Man - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Lee Seungman.

Nam Ir - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Nam Il.

Panmundżon - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Panmundżon.

Pekin - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Pekin.

Pjongjang - tradycyjnie używany zapis w Polsce, celem ujednolicenia transkrypcji

stosowany został zapis Pjongjang.

Ro Tehwu - zapis używany w dokumentach polskich, celem ujednolicenia transkrypcji

zastosowany został zapis Roh Tewoo

* * *

Praca ta nie powstałaby bez pomocy i życzliwości osób, którym chciałbym wyrazić w

tym miejscu wdzięczność. Bardzo serdeczne podziękowania za opiekę naukową, nieocenioną

pomoc, nieskończoną cierpliwość i przyjacielskie wsparcie składam prof. dr. hab. Janowi

Rowińskiemu. Jego pozdrowienia dla rodziców i zachęty dały mi moc, abym kontynuował

studia bez problemów. Dziękuję rodzicom, którzy codziennie z daleka wspierali modlitwą

swojego syna. Dziękuję też paniom Bożenie Sikorskiej i Monice Tomaszewskiej, które

15

pomogły mi w pokonywaniu problemów administracyjnych podczas moich studiów na

Uniwersytecie Warszawskim. Jestem wdzięczny pani poseł Beacie Bublewicz i sekretarzom

w Kancelarii Sejmu, Krzysztofowi Majowi i Arturowi Zaniewskiemu, za ich miłą opiekę w

czasie staży w Sejmie. Dziękuję też za wielką pomoc Mateuszowi Małkowi i Aleksandrowi

Kotarskiemu. Mateusz jest absolwentem Instytutu Stosunków Międzynarodowych UW, który

bardzo dobrze rozumie Koreę oraz mnie. Aleksander natomiast pomógł mi w dobrym

zrozumieniu Polski. Kończąc oddaję cześć Panu Bogu, który zawsze kocha Polaków i

Koreańczyków.

16

Rozdział I

Weryfikacja przydatności do analizy przedmiotu rozprawy głównych

paradygmatów badawczych w nauce o stosunkach międzynarodowych

1.1. Główne paradygmaty badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych

Stosunki międzynarodowe tworzone są poprzez politykę zagraniczną uczestników

owych stosunków, czyli przede wszystkim państw. Stąd też postrzeganie rzeczywistości

międzynarodowej przez państwa w naturalny sposób wpływa na kształt owych stosunków.

Celem tego rozdziału jest zdefiniowanie pojęcia polityki międzynarodowej i paradygmatów

badawczych w nauce o stosunkach międzynarodowych. W kolejnej części wymienione

zostaną też inne czynniki wpływające na kształtowanie polityki zagranicznej. Aby zrozumieć

politykę zagraniczną danego kraju i czynniki ją kształtujące należy zdefiniować jego

najważniejsze interesy.3 Polityka zagraniczna określonego państwa może charakteryzować

się dużą trwałością, ale może być też uprawiana w zależności od zmieniającej się sytuacji

międzynarodowej oraz wewnętrznej. Znając sposób prowadzenia polityki zagranicznej przez

dane państwo, można poznać również kształt jego stosunków z innymi graczami na arenie

międzynarodowej. W rozprawie przedstawiono główne paradygmaty w nauce o stosunkach

międzynarodowych, a także teorię polityki zagranicznej, aby móc je zastosować w badaniu

stosunków Polski z państwami Półwyspu Koreańskiego.

1.1.1. Neorealizm

Neorealizm został przedstawiony po II wojnie światowej przez Hansa Morgenthau.

Twierdził on, że wszystkie państwa mają samolubny cel zwiększenia swojej własnej korzyści

i polityka międzynarodowa powinna opierać się na tym założeniu.4

Pogląd taki miał

zastosowanie w wyjaśnieniu polityki z pozycji siły prowadzonej przez Stany Zjednoczone

podczas „zimnej wojny”. Można nawet powiedzieć, że teoria ta była narzędziem, by

usprawiedliwiać ową politykę. Morgenthau zwracał szczególną uwagę na pojęcie władzy

oraz korzyści państwa. Z kolei inny przedstawiciel nurtu neorealistycznego - Kenneth Waltz

podkreślał strukturalny charakter systemu międzynarodowego, który wyprowadzał politykę

3 Deukju Jeon, Polityka Zagraniczna, Pakwoungsa, Seul 2007, s. 143.

4 Zob. Hans J. Morgenthau, Politics among Nations: Struggle for Power and Peace, Alfred A. Knopf, New

York 1948.

17

międzynarodową poza czynnik czysto państwowy.5 Przedstawiona przez niego koncepcja

nosi nazwę realizmu strukturalnego. Stosując się do poglądów Waltza trudno jednak

wyjaśniać czynniki wykraczające poza strukturę i ramę polityki międzynarodowej.6 Trudno

zatem określić wzajemne oddziaływania pomiędzy państwami, czyli relacje między

czynnikami krajowymi, a zagranicznymi w polityce międzynarodowej.7

Kolejną teorią

mieszczącą się w ogólnym nurcie realizmu jest tzw. „teoria hegemonicznej stabilności”, która

zakłada, że w wypadku polityki międzynarodowej zależy ona od obecności i roli hegemona.

Zgodnie z jej założeniami trwa ona tak długo jak hegemon stabilizuje pewne tzw.

„międzynarodowe dobra publiczne” takie jak np. kurs wymiany czy system handlowy. Także

bezpieczeństwo systemu międzynarodowego zależy od dystrybucji siły hegemona.8 Zgodnie

z tą teorią to brak siły Wielkiej Brytanii i brak spontaniczności Stanów Zjednoczonych

doprowadziły do Wielkiego Kryzysu w latach trzydziestych. Nieobecność dominującego

państwa, które dokonuje stabilizującej roli, sprowadziła światowy kryzys ekonomiczny.9

Dystrybucja siły przez hegemona prowadzi do stabilizacji systemu handlowego na świecie.10

Na stabilizację systemu międzynarodowego wpływają też pojawianie się nowych mocarstw,

upadki i sukcesje hegemoniczne.11

Równowaga gospodarcza po II wojnie światowej

wynikała z dominującej roli Stanów Zjednoczonych.12

Dlatego też słabsze państwa muszą

analizować i wykorzystać dystrybucję siły hegemonów. Wracam do tego tematu na

przykładzie analizy dystrybucji siły w polityce zagranicznej i jej wpływu na Polskę oraz

Półwysep Koreański.

1.1.2. Neoliberalizm

Wedle doktryny liberalizmu państwa powinny we wzajemnych relacjach dążyć do

współpracy i pokoju. Podczas gdy realizm podkreśla takie kwestie jak interesy i konflikty

5 Zob. Kenneth N. Waltz, Man, the State and War, Columbia University Press, New York 1959, [w:] K. Waltz,

Theory of International Politics, Addison-Wesley, New York 1979.

6 John G. Ruggie, „Continuity and Transformation in the World Policy: Toward a Neorealist Synthesis,” World

Politics 35(1983), s. 261-285.

7 Robert O. Keohane, „Theory of World Politics: Structural Realism and Beyond”, [w.] Ada Finifter (red.),

Political Science: The State of Discipline, The American Political Science Association, Washington D.C. 1984,

s. 503-540.

8 Zob. Mancur Olson, The Logic of Collective Action, Havard University Press, Cambridge 1971.

9 Zob. Charles Kindleberger, The World in Depression, 1929-1939, University of California Press, Berkely 1973.

10 Zob. Stephan Krasner, „State Power and the Structure of International Trade”, World Politics 28(3), 1976.

11 Zob. Robert Gilpin, War and Change in World Politics, Cambridge University Press, Cambridge, 1981.

12 Yeongkwan Yoon (red.), Spermocarsrtwo i polityka międzynarodowa, [w:] Sangwoo Lee, Yeongseon Ha,

Obecna polityka międzynarodowa, Nanam, Seul 1992, s. 282.

18

między państwami, liberalizm zakłada, że dzięki kooperacji państwa i organizacji

międzynarodowych osiąga się pokój i stabilność na arenie międzynarodowej. Ponadto

liberalizm tłumaczy pokojowy i stabilny stan porządku międzynarodowego, faktem

osłabienia systemu hegemonicznego.

Można wyróżnić trzy rodzaje poglądów na liberalizm. Są to: liberalizm republikański

(Republican liberalism), handlowy (Commercial liberalism) oraz dyscyplinarny (Regulatory

liberalism).13

W perspektywie liberalizmu republikańskiego, demokratyczny system

polityczny zmniejsza możliwość wybuchu wojny na arenie międzynarodowej. Polityka, która

prowadzona jest zgodnie z wolą obywateli nie doprowadzi państwa do wojny. Poświęcenie i

koszty związane z wojną działają odstraszająco i zapewniają pokój. Z kolei według

liberalizmu handlowego pokój na arenie międzynarodowej wynika z ufności w działanie

rynku. Intensyfikacja handlu między państwami wpływa na zachowanie pokoju

międzynarodowego. Korzyści wynikające z handlu niwelują potencjalne szanse wybuchu

wojny, która doprowadziłaby do zniszczenia wszystkich tych korzyści. Zakłada on między

innymi, że takie działania jak otwarcie rynku zmniejszają możliwość wybuchu wojny. Ma to

zastosowanie np. do polityki USA i Unii Europejskiej, i w innym charakterze ChRL,

wywierającej nacisk na KRL-D do otwarcia rynku, stąd też liberalizmu handlowego nie

mogło zabraknąć w niniejszej pracy. Ostatni na tej liście liberalizm dyscyplinarny twierdzi,

że instytucje na arenie międzynarodowej zapewniają pokój. Można współpracować między

państwami poprzez instytucje międzynarodowe i one mogą regulować konflikty jako

moderator. Z tej koncepcji wywodzą się: „Teoria Integracji Funkcjonalizmu”, „Teoria

Współzależności (Interdependence Theory)” oraz „Neoliberalny Instytucjonalizm (Neo-

Liberal Institutionalism)” po II wojnie światowej.14

Teoria Integracji Funkcjonalizmu wychodzi z założenia, że współpraca pomiędzy

państwami przez organizacje międzynarodowe może zmniejszyć wpływ nacjonalizmu, który

z kolei zagraża pokojowi światowemu. Pokój utrzymywany za pomocą siły jest tylko

tymczasowym pokojem i po upadku dominującej siły, następuje jego załamanie. Dlatego

trzeba zmniejszyć egoistyczne pragnienia narodów, aby usunąć zagrożenia z nich wynikające.

Negocjacje i współpraca poprzez organizacje międzynarodowe są kluczem dla zapewnienia

13

David A. Baldwin, „Neoliberalism, Neorealism, and World Politics,” [w:] David A. Baldwin, ed., Neorealism

and Neoliberalism: The Contemporary Debate, Columbia University Press, New York 1993, s. 4.

14 Deukju Jeon, op. cit., s. 155.

19

funkcjonowania pokoju na arenie międzynarodowej.15

Współpraca międzynarodowa

prowadzi świat do integracji, a ta prowadzi z kolei do stopniowego porzucania przez państwa

widzenia wzajemnych relacji wyłącznie pod kątem swych partykularnych interesów.16

Integracja zaczyna się od współpracy w dziedzinach, w których różnica interesów jest

niewielka poprzez te, w których o porozumienie coraz trudniej. Nazywa się to „Spillover

Effect”. Współpraca w dziedzinie gospodarczej, w której jest niewiele miejsca na konflikty,

może rozszerzyć się na dziedzinę polityki. Proces taki miał miejsce w czasie integracji Unii

Europejskiej, która rozpoczęła się od kwestii gospodarczych by rozszerzyć się także na sferę

polityki.

W latach 70-tych kwestie ekonomiczne, razem z problemami wojskowymi i sferą

bezpieczeństwa stały się głównym czynnikiem w polityce zagranicznej. Wiązać to należy z

pojawieniem się przedsiębiorstw ponadnarodowych i wzrostem znaczeniem zasobów

naturalnych. W tym procesie światło dzienne ujrzała „Teoria Współzależności

(Interdependence Theory)”. W pluralistycznych stosunkach międzynarodowych nie tylko rola

państwa, ale także rola organizacji międzynarodowych, które wpływają na handel oraz

stosunki między państwami, stały się bardzo istotne. Mowa o organizacjach takich jak OPEC

(The Organization of Petroleum Exporting Countries, Organizacja Krajów Ekportujących

Ropę Naftową), UNCTAD (The United Nations Cemference on Trade and Development,

Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju) czy NAM (The Non-Aligned

Movement, Ruch Państw Niezaangażowanych), które stały się istotnymi graczami na arenie

międzynarodowej. Kwestie gospodarcze stały się głównym tematem w ramach GATT (The

General Agreement on Tariffs and Trade, Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu) i

późniejsze WTO (The World Trade Organization, Światowa Organizacja Handlu).

Świadomość wagi kwestii gospodarczych rosła i doprowadziła do wykształcenia się

Neoliberalnego Instytucjonalizmu. Obecne niemal wszystkie państwa załatwiają problemy

poprzez rozmowy i współpracę oraz poprzez instytucje międzynarodowe.

1.2. Zakres badań według teorii stosunków międzynarodowych

Istnieje szereg teorii wyjaśniających politykę zagraniczną państw. Większość z nich

15

Zob. David Mitrany, A Working Peace System(Chicago: Quadrangle Press, 1964); Ernst Haas, Beyond the

Nation-State: Functionalism and International Organization, Stanford University Press, Stanford 1964.

16 Zob. Joseph Nye, International Regionalism, Little, Brown and Company, Boston 1968; L. Lindberg and S.

Scheingold, eds., Regional Integration: Theory and Research, Harvard University Press, Cambridge 1971.

20

wyewoluowała w czasie „zimnej wojny” i w okresie postzimnowojennym, jednak ich

użyteczność dla badania polityki zagranicznej Polski oraz państw Półwyspu Koreańskiego

ma charakter ograniczony i stąd tylko w takim zakresie będę się do nich odwoływał.

Teoria hegemonicznej stabilności, która tłumaczy stabilność areny międzynarodowej

według dystrybucji dóbr publicznych przez hegemona, może być zastosowana w polityce

zagranicznej zarówno Polski, jak i państw Półwyspu Koreańskiego. Można prześledzić w jaki

sposób Warszawa i Seul skorzystały z bezpieczeństwa wojskowego i siły Stanów

Zjednoczonych (w wypadku Polski po 1989 r.), a także jak Warszawa i Pjongjang opierały

swoje bezpieczeństwo na sile Moskwy (czy w określonym stopniu Pekinu) w czasie „zimnej

wojny”. Stosunki Polski z Półwyspem Koreańskim należy także zbadać pod kątem polityki

zagranicznej obu państw koreańskich wobec Unii Europejskiej. Ponadto starałem się

przedstawić rozwój współpracy między Polską, a Republiką Korei przez pryzmat teorii

współzależności. Inny aspekt to próba odpowiedzi jak Polska i Półwysep Koreański

wykorzystały liberalizm handlowy, wg którego zwiększenie handlu wzmacnia

międzynarodowy pokój. Analizę liberalizmu handlowego zastosowałem zwłaszcza badając

podejście UE i Polski, domagających się otwarcia gospodarczego od KRL-D. Przedmiotem

mojego zainteresowania była odpowiedź na pytanie jak polityka handlowa Seulu wobec UE

wpływa na stosunki z Polską. W zakończeniu podejmę próbę przedstawienia bilansu 20 lat

wzajemnych relacji Polski i państw Półwyspu Koreańskiego oraz ich perspektywy.

1.3. Analiza determinantów polityki zagranicznej

Stosunki międzynarodowe dotyczą wszelkich zjawisk, przekraczających granice

państwowe (A set of Phenomena Encompassing All Behavior That Crosses Borders).

Polityka międzynarodowa odzwierciedla zachowanie człowieka, który tworzy stosunki

międzynarodowe. Polityka zagraniczna pokazuje plan i cel państwa, rządu, organizacji

międzynarodowej bądź pozarządowej wobec polityki międzynarodowej (The Plans and

Objectives of National Governments Toward Both International Actors and International

Issues). Z drugiej strony, proces podejmowania decyzji politycznych (Decision-Making

Process) jest określany przez szereg różnych czynników. Mogą one zależeć od charakteru

polityki krajowej. Dlatego też można badać politykę zagraniczną państwa, biorąc pod uwagę

jego system polityczny.17

Podczas tej analizy, określić można interesy i cele państwa. Znając

17

Deukju Jeon, op. cit., s. 64-65.

21

je można lepiej i trafniej prowadzić politykę wobec niego. Stąd też analiza polityki

zagranicznej ma kluczowe znaczenie w stosunkach międzynarodowych oraz dyplomacji.

Istnieją różne czynniki, które determinują politykę zagraniczną. Może być to sytuacja

międzynarodowa, jak i wewnętrzny system polityczny i ekonomiczny, a także czynniki

psychologiczne decydentów czy też uwarunkowania geograficzne. Stąd też analiza polityki

zagranicznej jest procesem bardzo skomplikowanym i nie bez przyczyny stanowi obszar

wnikliwych zainteresowań badawczych wielu naukowców zajmujących się problematyką

stosunków międzynarodowych. James Rosenau podzielił determinanty polityki zagranicznej

na osobę, rolę, rząd, społeczeństwo i system międzynarodowy. Czynnik osobowy zawiera

chrakter osoby, jej przekonania i doświadczenia. Rola znaczy rolę w rządzie, który z kolei

może tworzyć politykę zgodnie z ramami nadanymi przez system polityczny. Społeczeństwo

nadaje wymiar kulturowy, a system międzynarodowy oznacza strukturę i ramę polityki

międzynanrodowej.18

Kenneth Thompson i Roy Macridis podzielili determinanty na element osobowy i

element materialny. Mówiąc o elemencie osobowym, analizowali ideologię decydenta

polityki i ludność państwa. Przy okazji elementu materialnego, zwrócili uwagę na geografię,

zasoby i przemysł.19

Podobnie postąpił Lloyd Jensen dzieląc determinanty na element

osobowy, politykę międzynarodową oraz krajową. Dodatkowo twierdził, że czynniki

międzynanrodowe i krajowe wpływają na ów element osobowy.20

Oczywiście stosunki międzynarodowe są zdecydowanie bardziej skomplikowane i

pojawia się w nich więcej podmiotów polityki. Z uwagi na duże zainteresowanie tym

tematem badawczym w nauce istnieje więcej różnorodnych teorii (łączących wielorakie

aspekty polityki zagranicznej. Bardzo trudno wyjaśnić skomplikowane stosunki

międzynarodowe w sposób jednoznaczny. Mówiąc najbardziej ogólnie polityka zagraniczna

jest tworzona w oparciu o podmioty decydujące, interesy rządowe, zmienne krajowe oraz

międzynarodowe.

18

James N. Rosenau, „Pre-theories and Theories of Foreign Policy,” [w:] R. B. Farrel, ed., Approaches to

Comparative and International Politics, Northwestern Univ. Press, 1966, s. 27-92; James N. Rosenau, “A Pre-

theory Revisited: World Politics in an Era of Cascading Interdependence,” International Studies Quarterly, vol.

28(1984), s. 245-305.

19 Kenneth W. Thompson and Roy C. Macridis, “The Comparative Study of Foreign Policy,” [w:] Roy C.

Macridis, ed., Foreign Policy in World Politics, 5th

ed., Prentice Hall, Inc. 1976, s. 1-31.

20 Zob. Lloyd Jensen, Explaining Foreign Policy, Prentice-Hall, Inc. 1982.

22

Schemat 2.

Interesy i determinanty polityki zagranicznej

W czasie prezentacji stosunków między Polską, a państwami Półwyspu Koreańskiego

uznałem, że nie można stosować równocześnie wszystkich teorii, ponieważ każda ma swoją

specyfikę regionalną i polityczną. Dlatego też, przedstawiłem główny model podejmowania

decyzji politycznych i teorię, która może zostać wykorzystana podczas prezentacji polityki

zagranicznej Polski oraz państw Półwyspu Koreańskiego.

1.4. Behawioryzm i geneza wzorca decyzji politycznej

Behawioryzm jako teoria naukowa stał się popularny w latach 50-tych i 60-tych XX w.

Odcisnął też swoje piętno na nauce o stosunkach międzynarodowych. Starał się analizować

przyczyny polityki międzynarodowej w sposób możliwie obiektywny i przewidywać przyszłą

politykę. Richard C. Snyder, H. W. Bruck i B. Sapin stworzyli wzorzec decyzji politycznej

(Decision-Making Model) i pomogli w analizie polityki zagranicznej.21

Szukali oni

powtarzalnej zasady, schematu i tendencji w polityce zagranicznej, poza czasem i

przestrzenią.22

Snyder sądził, że polityka zagraniczna zależy od wzajemnego oddziaływania pomiędzy

państwami, widział w państwie wykonawcę i szukał związków przyczynowo-skutkowych

21

Zob. Richard C. Snyder, H. W. Bruck and B. Sapin, eds., Foreign Policy Decision-Making: An Approach to

the Study of International Politics, Free Press, New York 1962; Zob. Herbert A. Simon, Administrative

Behavior, Macmillan, New York, 1949.

22 Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 125

Zmienne krajowe

Interesy

Podmiot

determinujący

politykę

Polityka zagraniczna

Zmienne

międzynarodowe

23

pomiędzy państwem, a daną sytuacją. Państwo jako najbardziej podstawowy element w

działaniu politycznym, zawiera w sobie decydentów politycznych: głowy państwa, szefa

rządu czy ministrów.23

Decyzje polityczne podejmowane wewnątrz struktury państwa

decydują o stosunkach z innymi państwami. Teoria Snydera analizuje ogólne elementy

polityki zagranicznej, ale trudno przy jej pomocy wyjaśniać jej skomplikowaną głębię.

Jednak dzięki owemu teoretycznemu i naukowemu podejściu powstał polityczny wzorzec

decyzyjny.

Schemat 3.

Wzajemne oddziaływanie decyzji politycznej między państwami

Źródło: Deukju Jeon, Polityka Zagraniczna, Pakwoungsa, Seul 2007, s 111

1.5. Teoria Powiązania (Linkage Theory) Jamesa Roseau

Pod koniec lat 60-tych zgodnie z ideą pogłębienia wzajemnego oddziaływania między

polityką międzynarodową, a krajową, Rosenau wyjaśnił teorię polityki zagranicznej,

przedstawiając tzw. teorię powiązania (linkage theory). Przedstawił on pięć zmiennych, tzn.

osobę, rolę, rząd, społeczeństwo i system oraz dodatkowe zmienne, tzn. terytorium państwa,

zasoby, gospodarkę i otwarcie systemu.24

Ogólnie mówiąc wyjaśnił on teorię powiązania

23

Snyder, Bruck and Sapin, op. cit., s. 106.

24 Kyedong Kim, op. cit., s. 128-130.

Państwo B Państwo A

Struktura wewnętrzna

Struktura wewnętrzna

Decyzja

polityki

Decyzja

polityki

Działanie

polityczne

Działanie

polityczne

24

dzieląc system na międzynarodowy (international system) i krajowy (national system).

Schemat 4.

Proces zmiany struktury w stosunkach międzynarodowych

Źródło: Deukju Jeon, Polityka Zagraniczna, Pakwoungsa, Seul 2007, s 13

Teoria powiązania umożliwia patrzenie na politykę międzynarodową w sposób

wszechstronny, zarówno z punktu widzenia makroskopijnego i mikroskopijnego. Dla

wyjaśniania polityki zagranicznej różnych państw, teoria Roseau jest użyteczna, jednak

utrudnieniem jest zbyt duża ilość zmiennych. Mimo to, poprzez naukową analizę można

pokazać politykę zagraniczną państw w sposób schematyczny (uproszczony) i

nieskomplikowany. Dla uproszczenia analizy polityki zagranicznej Polski i państw Półwyspu

Koreańskiego takie podejście teoretyczne jest bardzo użyteczne. Dlatego w niniejszej

rozprawie częściowo czerpię z teorii Roseau.

1.6. Zakres badań według determinantów polityki zagranicznej

Trudno wytłumaczyć politykę zagraniczną wszystkich państw poprzez jeden ogólny

schemat teoretyczny (theoretical framework). Również polityka zagraniczna Polski i państw

Półwyspu Koreańskiego nie zawsze jest wytłumaczalna przy pomocy jednej ogólnej formuły.

Można jednak wykazać odrębności polityki w ramach analizy polityki zewnętrznej i

wewnętrznej. Cel badań polega na szukaniu wzajemnych odrębności polityki, wprowadzając

podejście makroskopijne i mikroskopijne James’a Rosenau. W procesie tym niezbędne są

pewne uproszczenia zmiennych w celu wyeksponowania owych odrębności.

Dotychczas powstało szereg teorii tłumaczących system międzynarodowy oraz liczne

materiały analizujące system polityczny Polski i państw Półwyspu Koreańskiego. Natomiast

B

C

A

Państwo A

Państwo B

Państwo C

25

nie powstało jeszcze naukowe studium, które wyjaśniłoby stosunki między Polską, a

Półwyspem Koreańskim, łącząc czynniki systemu zewnętrznego i wewnętrznego. Dlatego w

swoich rozważaniach podjąłem próbę wyjaśnienia jak odrębność polityki, tzw. tożsamość,

czynnik kulturowo-cywilizacyjny, filozofia o sprawach zagranicznych, ideologia, system

gospodarczy państwa wpływają na wzajemne stosunki między Polską, a państwami

Półwyspu Koreańskiego. Przedstawiono ponadto jak owe czynniki współdziałają z systemem

międzynarodowym. W ten sposób dokonano analizy polityki zagranicznej Polski i obu Korei,

państw o geopolitycznym charakterze klina oraz spróbowano prognozować ich przyszłą

politykę zagraniczną, w tym wzajemne relacje.

26

Rozdział II

Z historii kontaktów polsko-koreańskich do 1948 r.

Niemal do połowy XX wieku Polska i Korea nie utrzymywały stosunków

dyplomatycznych. Wynikało to z faktu, iż aż do 1910 roku, w którym Korea została

inkorporowana przez Japonię, w Polsce trwał okres rozbiorowy. Gdy Polska odrodziła się w

1918 r., Korea była Generalnym Gubernatorstwem Japonii. Innymi słowy dynastia Chosun

(1392-1897) i Cesarstwo Koreańskie (1897-1910) nie mogły mieć stosunków

dyplomatycznych z rozbiorową Polską, a II Rzeczpospolita Polska (1918-1939) nie mogła

nawiązać i utrzymywać stosunków dyplomatycznych z Koreą pod panowaniem Imperium

Japonii. Dlatego w XIX i na początku XX wieku kontakty między Polakami, a

Koreańczykami miały charakter sporadyczny i nieoficjalny.

Pierwszym Europejczykiem, który przebywał w Korei od 1653 do 1666 roku, był

Holender Hendryk Hamel (1630-1692). Jako przedstawiciel Holenderskiej Kompanii

Wschodnioindyjskiej podczas podróży do Nagasaki z powodu katastrofy statku trafił do

Korei. Polityka izolacji i zakazu przebywania cudzoziemców na Półwyspie prowadzona

przez władców uniemożliwiła kontakty ze światem zewnętrznym. Stan taki trwał do drugiej

połowy XIX w. kiedy to pierwsi europejscy i amerykańscy misjonarze zaczęli przybywać do

Korei, chociaż byli objęci zakazem ewangelizacji.

Pierwszym europejskim misjonarzem w Korei był pochodzący z Pomorza Zachodniego

kapłan. Nazywał się Karl Gutzlaff (1803-1851) i urodził się w Pyrzycach. W 1832 roku jako

luterański pastor głosił ewngelię w prowincji Hwanghae w Korei. To on jako pierwszy

przetłumaczył Modlitwę Pańską na język koreański, a także udostępnił Koreańczykom

Biblię.25

Jego działalność misyjna i postawa były przyjazne i pokojowe, ale później dynastia

Chosun doświadczyła wojny z Francją (1866) oraz ze Stanami Zjednoczonymi (1871) w

efekcie czego wśród elit rządzących wzmogły się nastroje konserwatywne i

antycudzoziemskie. 26

Pierwszym Polakiem, który odwiedził Koreę w 1885 roku, był Jan Kalinowski (1860?-

1940). Przebywając w Korei od 1885 do 1886 roku przygotował obszerne informacje o tym

25

W kwietniu 2005 roku w Korei Południowej został zbudowany kościół im. Gutzlaffa. Chosunilbo, 6 lutego

2006 roku.

26 Dynastia Chosun zwyciężyła w tych wojnach, ale dlatego mogła mocniej zamknąć kraj przed obcymi, w

przeciwieństwie do Japonii, która otworzyła się po groźbie Stanów Zjednoczonych w 1854 roku.

27

kraju. Po powrocie do Polski opublikował artykuł pt. „List z Korei” w czasopiśmie

„Wszechświat”.27

Opisał w nim ówczesne życie Koreańczyków, podając m. in. ceny

artykułów w Seulu. Drugim był historyk Władysław Kotwicz (1872-1944), profesor

Uniwersytetu Wileńskiego. Przebywał na Dalekim Wschodzie trzykrotnie, a efektem tych

podróży były dwie książki, „Szkic w Mandżurii (1897)” i „Szkic w Korei (1900)”28

Ta

ostatnia została wydana przez władze carskie zainteresowane intensyfikacją swej polityki na

Dalekim Wschodzie po wojnie chińsko-japońskiej w 1894 roku.29

Najsłynniejszym Polakiem, który przebywał w Korei, był Wacław Sieroszewski (1860-

1945)30

. Odwiedził on Koreę w 1903 roku i po powrocie do kraju przedstawił w 1905 r.

obszerną relację „Korea – Klucz Dalekiego Wschodu”. On pierwszy, jako cudzoziemiec

napisał powieść o Korei pt. „Ol-Soni Kisań”. Pisał ją w więzieniu i została ona wydana w

Warszawie w 1906 roku. Przedstawił on Koreę jako podbity i zniewolony kraj, jako

uśpionego tygrysa. Jak możemy przeczytać w jego pracy: „Uciekał tygrys ścigany przez

japońskich żołnierzy do dalekich ostępów na północ od rzeki Jalu i Tamanu”.31

Później po

odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, przedstawił w radio ówczesną sytuację

Korei.

„Dziś to wszystko jest już nawet w Korei wspomnieniem. (...) Od wojny

japońsko-rosyjskiej, która była przecież wojną o ‘kraj Cichego Poranku’, przestała

istnieć niepodległa Korea. (...) 10 milionów Koreańczyków stało się wasalami Japonii.

(...) Kraj rozwija się, bogaci, a jednak cierpi naród koreański; dowodzą tego co jakiś

czas wybuchające spiski i bunty, gdyż ‘nie chlebem jedynie człowiek żyje’. – O Koreo,

o kraino Cichego Poranku, jakże bardzo los twój podobny do niedawnych losów mojej

ojczyzny!”32

W podobnym duchu przedstawiał sytuację na Dalekim Wschodzie. Wśród polskich

naukowców,, którzy odwiedzili Koreę warto wspomnieć profesora Ferdynanda Antoniego

27

Wszechświat – tygodnik popularny poświęcony naukom przyrodniczym, Tom VI, nr. 42, Warszawa 1887, s.

666-669, [w.] Minhee Lee, „Historia i Charakter Stosunków między Koreą a Polską w XIX i XX wieku.”

Badanie nauk klasycznych. Vol. 20, Instytut Nauk Wschodnich, Uniwersytet Dankook. 2005.

28 Wacław Słabczyński, Polscy podróżnicy i odkrywcy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe,

Warszawa 1973, s. 156, [w.] op. Ibidem.

29 Ibidem.

30 Polski pisarz, działacz niepodległościowy, poseł i senator w II RP.

31 W. Sieroszewski, “Wrażenia z podróży po Korei”, Antena Polska, Warszawa 1927, s. 36, [w.] Ibidem.

32 Ibidem.

28

Ossendowskiego, który podróżował i badał Koreę w 1903 roku.33

Na Półwyspie przebywał

także geograf Kazimierz Grochowski (1906-1914), znany pisarz Remigiusz Kwiatkowski

(1911), profesor Uniwersytetu Wileńskiego Stefan Bryła (1910-1912), geograf Aleksander

Ludwik Janowski (1913-1915) i profesor Szkoły Głównej Handlowej Józef Giejsztor (1913,

1916).34

Tabela 1.

Polacy, którzy przebywali w Korei w XIX i początku XX wieku

imię i nazwisko zawód rok

zwiedzania

termin

pobytu cel wizyty

J. Kalinowski zoolog 1885 ponad rok badania fauny

W. Kotwicz profesor przed 1900 ? przygotowanie raportu

W. Sieroszewski pisarz 1903 2 miesiące badanie szamanizmu

F. Ossendowski ekonomista 1903 ? badanie ekonomiczne

K. Grochowski geolog 1906-1914 ? badanie archeologiczne

R. Kwiatkowski pisarz 1911 ? podróż

S. Bryła profesor 1910-1912 ? podróż studyjna

A. Janowski geolog 1913-1915 ? badanie losu polskich

imigrantów

J. Gieysztor ekonomista 1913, 1916 ? stan kolejnictwa

Jankowski łowca ? ? łowiectwo

Źródło: Minhee Lee, Historia i Charakter Stosunków między Koreą, a Polską w XIX i XX wieku, Badanie nauk

klasycznych, Vol 20, Instytut Nauk Wschodnich, Uniwersytet Dankook 2005

Także Koreańczycy odwiedzali Polskę. Pierwsza wizyta w Polsce miała charakter

oficjalny. 18 maja w 1896 roku delegacja Cesarstwa Korei przebywała w Warszawie w

drodze na koronację Mikołaja II Romanowa w Moskwie.35

W czasie wizyty w Warszawie

33

Stanisław Zieliński, Mały Słownik Pionierów Polskich Kolonjalnych i Morskich – Podróżnicy, Odkrywcy,

Zdobywcy, Badacz, Eksploratorzy, Emigranci, Pamiętnikarze, Działacze i Pisarze Migracyjni, Centralna

Biblioteka Wojskowa, Warszawa 1932, s. 333.

34 Minhee Lee, Ibidem.

35 W delegacji byli ministrowie Min Yeonghwan, Yoon Chiho, radcy Kim Deukryeon, Kim Doil. Delegacja

wyjechała z Incheonu 1 kwietnia 1896 roku, a wróciła do kraju 21 października tego samego roku. Odwiedziła

Chiny, Japonię, Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Polskę, Niemcy, Rosję i Mongolię. Ibidem.

29

radca Kim Deukryeon, który był tłumaczem, przygotował raport „Hłangueumczo (wiersze

podróżne). W tym raporcie opisał on ówczesną atmosferę panującą w Polsce.

-W dawnej stolicy Polski-

„Dawno temu było państwo Polska,

ale teraz jest częścią Rosji.

Zamek (Królewski przyp. red. KKN) jeszcze pozostał i wieczorem brzmią dźwięki

dzwonu.

Na ziemi, która kwitła piosenką i tańcem,

tylko kwiaty spadające są czerwone.

Smutek ludzi, którzy utracili swój kraj,

płacze z wiosennym wiatrem.”36

Mimo, że Korea wówczas była jeszcze formalnie niepodległym krajem, radca Kim

dostrzegał podobieństwo sytuacji Polski do losu Korei, która traciła swą suwerenność. W tym

czasie koreańska delegacja biorąca udział w koronacji w Moskwie, mogła jeszcze

przedstawiać publicznie takie poglądy, gdyż pozostawała niezależnym państwem.

Podczas okupacji Japonii kilka osób odwiedziło Polskę. Koreanista Lee Geukno, który

studiował w Berlinie, podróżował po Polsce w 1920 roku i określił niepodległą Polskę jako

„Nowy Kraj”.37

Szczególną postacią był koreański wygnaniec, Yoo Gyeongjip, który

wyemigrował do Polski w 1920 roku. Jego syn współdziałał z An Junggeunem, który w 1909

r. w zamachu zabił japońskiego gubernatora Ito Hirobumiego w Harbinie. Yoo Gyeongjip

wyjechał z Korei z rodziną, uciekając przed represjami japońskich okupantów. Jego syn

został aresztowany przez policję japońską i skazany na śmierć. Yoo przyjechał do Warszawy

przez Rosję. Mieszkał na ulicy Nowy Świat w Warszawie i powrócił do Korei 1936 roku.

Natomiast jego trzeci syn Yoo Dongju studiował w Akademii Medycznej w Warszawie na

stomatologii i otrzymał dyplom ukończenia tej uczelni. Ożenił się też z Polką, która

uratowała go podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Był także od 1948 r.

wykładowcą języka koreańskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Posiadając polskie

obywatelstwo pomagał koreańskim sierotom z KRL-D przebywającym w Polsce w okresie

36

Kim Deukryeon, Hłangueumczo, Uniwersytet Seul, nr. 3428-313, [w.] Ibidem.

37 Ibidem.

30

wojny koreańskiej (1950-1953). W czasie igrzysk olimpijskich w Seulu w 1988 roku

odwiedził Seul i w tym samym roku zmarł w Warszawie.38

W 1927 roku koreański książę Lee Un odwiedził Warszawę jako członek japońskiej

delegacji.39

Został przyjęty przez marszałka Józefa Piłsudskiego i podróżował po Europie.40

Zdjęcie 1.

Małżeństwo Lee Un w Warszawie i spotkanie z marszałkiem J. Piłsudskim w Warszawie

Źródło: Czasopismo Panorama z dnia 28 lutego 1928 roku.

Znana koreańska malarka i pisarka, Na Hyeseok odwiedziła Warszawę w czerwcu

1927 roku. Wiadomo także o kilku Koreańczykach, którzy podróżowali po Polsce w latach

30-tych i 40-tych.41

Wiedzę o Polsce czerpano z publikacji jakie ukazywały się w Korei, w

których opisywano Polskę i porównywano jej sytuację z Koreą.42

Od końca XIX wieku do początku XX wieku częste były kontakty między Polakami, a

Koreańczykami w Mandżurii. Szczególnie Harbin w Chinach i Władywostok w Rosji były

„międzynarodowymi miastami” na Dalekim Wschodzie. Po klęsce powstań polskich w XIX

wieku, Polacy byli masowo zsyłani na Syberię, rosła też liczba Polaków w Chinach Północno

- Wschodnich. Z kolei Koreańczycy, którzy od wieków zamieszkiwali w Madżurii podczas

okupacji Japonii emigrowali tam masowo ze swego kraju. Koreański wygnaniec w Polsce,

38

Miesięcznik Joongang, “Z Madżurii do Warszawy”, maja 1989 roku, [w.] Ibidem.

39 MSZ, Stosunki dyplomatyczne Polski: Azja, Zakaukazie, Australia i Oceania 1918-2009, Askon, Warszawa

2010, s. 119.

40 Czasopismo Panorama z dnia 28 lutego 1928 roku.

41 Seo Jeongbon, Badanie Na Hyeseok, Instytut koreanistyki, Seul 2001, s. 584-585, [w.] Ibidem.

42 Minhee Lee, Ibidem.

31

Yoo Dongju, pisał w swojej autobiografii, że w Harbinie zamieszkało bardzo wielu Polaków

i działały tam nawet polskie szkoły i kościół katolicki.43

Kontakty między Polakami, a

Koreańczykami były naturalne i częste. Przykładowo, jedna z pierwszych koreańskich

komunistek, Aleksandra Stankiewicz - Kim poznała swego późniejszego męża, Marka

Stankiewicza, w czasie studiów w Harbinie.44

Te kontakty polsko - koreańskie w XIX i na początku XX wieku, to cenny i mało

znany rozdział w historii wzajemnych stosunków. Ważnym ich ogniwem były relacje między

diasporami, polską i koreańską, o wspólnych doświadczeniach obywateli państw

okupowanych i represjonowanych.

Schemat 5.

Czynniki kształtujące kontakty między Polską, a Koreą w XIX i pierwszej połowie XX wieku

43 Miesięcznik Joongang, Ibidem.

44 Władymir Kim, Historia ruchu niepodległości Koreańczyków w ZSRR, Instytut koreanistyki, Seul 1997, s. 67-

82, [w.] Ibidem.

Rozbiory (1795-1918)

Japońska okupacja (1910-1945)

Diaspory obu krajów na Dalekim

Wschodzie (w Rosji i Mandżurii)

Kontakty naukowców,

podróżników

Polska

Korea

32

Rozdział III

KRL-D w polityce zagranicznej Polski

3.1. Polityka zagraniczna PRL i KRL-D w okresie „zimnej wojny”

W czasie II wojny światowej Polska i Półwysep Koreański były ofiarami agresji,

odpowiednio niemieckiej i radzieckiej oraz okupacji japońskiej.45

Oba kraje poniosły

gigantyczne starty ludzkie, materialne, terytorialne, były ofiarami okrutnej polityki

eksterminacyjnej. Typowym przykładem, którego Polska i Półwysep Koreański

doświadczyły, były: masowe zsyłki na Syberię i do Azji Środkowej Polaków i zamieszkałych

w ZSRR Koreańczyków – efekt represyjnej polityki migracyjnej J.W. Stalina.

Pod koniec wojny o losach Polski i Korei zadecydowano podczas kolejnych konferencji

międzynarodowych wielkich mocarstw, które odbyły się w Kairze, Teheranie, Jałcie,

Poczdamie i Moskwie. Nastąpiła zadekretowana przez mocarstwa zmiana granic państwa

polskiego, a Półwysep Koreański został podzielony wzdłuż 38 równoleżnika na protektorat

radziecki na Północy i amerykański na Południu. Suwerenność Polski i Korei (obu państw)

zostały w istotnym stopniu ograniczone i podporządkowane ZSRR i USA stojącym na czele

dwóch przeciwstawnych bloków polityczno – wojskowych w warunkach narastającej

konfrontacji zimnowojennej. W wypadku Półwyspu Koreańskiego podział został pogłębiony

przez powstanie dwóch państw: Republiki Korei na Południu, związanej z blokiem

zachodnim oraz Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej na Północy stanowiącej

część bloku radzieckiego z dominującym wpływem ZSRR, a następnie rosnącymi wpływami

ChRL.

Schemat 6.

Sytuacja Półwyspu Koreańskiego po II wojnie światowej

45

Po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 siepnia 1939 roku, Niemcy wkraczały do Polski 1 września

1939 roku i Armia Czerwona zaatakowała Polskę 17 września tego samego roku.

Polska

Półwysep Japonia

Koreański

Niemcy

ZSRR USA

33

W Polsce i Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej (KRL-D) wystąpiło z woli

i pod presją ZSRR osobliwe podobieństwo w procesie przejęcia władzy. Jest to struktura

konfliktu pomiędzy komunistami proradzieckimi, a siłami patriotycznymi różnych opcji

politycznych, w tym lewicowych. Konflikt ten skończył się pełnym opanowaniem władzy

przez J. W. Stalina i jego agenturę. Różnica polegała na tym, że w Polsce działało w czasie II

wojny światowej państwo podziemne. Po jej zakończeniu miała miejsce faktyczna wojna

domowa, w której siły antykomunistyczne zostały rozbite przy pomocy Armii Czerwonej. W

Polsce, jak i w KRL-D zwyciężył stalinizm. W PRL po śmierci Stalina rosły wpływy sił

umiarkowanych polskich komunistów opowiadających się za większa suwerennością i

równoprawnym stosunkiem z ZSRR oraz samodzielnością uwzględniającą specyfikę

spoleczno- gospodarczą i kulturowo- cywilizacyjną w polityce wewnętrznej. W rządzącej

PZPR stanowisko to reprezentowane było przez Władysława Gomułkę. W Korei Północnej

proces eliminacji frakcji proradzieckiej, prochińskiej i narodowej, i ich sprzeciw wobec

dyktatury Kim Ilsunga trwał dłużej, był bardziej bezwzględny, stąd pozycja Kim Ilsunga była

silniejsza. Był to ważny czynnik różniący politykę wewnętrzną i zagraniczną Warszawy i

Pjongjangu w wlatach 60-tych i 70-tych. W Polsce po śmierci Stalina w wyniku wydarzeń

czerwcowych i październikowych w 1956 r. doszło do powrotu do władzy sił

represjonowanych w końcu lat 40-tych, z kierownictwem w partii przejętym ponownie przez

W. Gomułkę. W Korei Północnej pojawiła się idea Juche (Dżucze), która z pozycji

nacjonalistycznych wzmocniła istniejącą władzę.

Polityka zagraniczna Polski i KRL-D kształtowana była głównie pod dominującym

wpływem ZSRR, natomiast w polityce wewnętrznej zakres samodzielności był większy.

3.1.1. Polityka zagraniczna PRL i jej kierunki

Politykę zagraniczną i działalność dyplomacji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL)

można wyjaśnić tylko biorąc pod uwagę jej stosunki z ZSRR. To one określały możliwości

samodzielnego manewru Warszawy. Po II wojnie światowej Polska znalazła się w sferze

wpływów Związku Radzieckiego. Był to efekt roli ZSRR w zwycięskiej wojnie z

hitleryzmem i wyzwolenia obszarów państw Europy Środkowo-Wschodniej przez Armię

Czerwoną, a także decyzji wielkich mocarstw z Jałty i Poczdamu o podziale sfer wpływów.

Państwa te znalazły się w bloku radzieckim jako satelickie. To w Moskwie określano ich

politykę zagraniczną.

34

W Polsce w latach 1946 – 1947 pomiędzy blokiem demokratycznym skupionym wokół

przywódcy PSL, Stanisława Mikołajczyka, a siłami komunistycznymi kierowanymi przez

PPR trwał wewnętrzny konflikt o przejęcie sterów władzy. W lutym 1947 roku,

Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej (KRN), Bolesław Bierut został wybrany przez

Sejm Ustawodawczy na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Przewodniczący Polskiej Partii

Socjalistycznej (PPS), Józef Cyrankiewicz został powołany na premiera. W elicie

kierowniczej PPR opowiadającej się za polską drogą budowy socjalizmu i większą

samodzielnością byli Władysław Gmułka, Marian Spychalski, Władysław Bienkowski i

Zenon Kliszko. Natomiast w grupie proradzieckiej byli Bolesław Bierut, Jakub Berman,

Hilary Minc, Aleksander Zawadzki, Edward Ochab i Stanisław Radkiewicz.46

Grupę

skupioną wokół Gomułki przeciwną stalinizacji Polski uznano w 1948 r. za prawicowo –

nacjonalistyczną i wyeliminowano z kierownictwa oraz poddano represjom. Rozgromiono

blok demokratyczny i zmuszono jej lidera – Mikołajczyka do ucieczki na Zachód. Marszałek

ZSRR, Konstanty Rokossowski został powołany na ministra obrony narodowej Polski w

listopadzie 1949 roku. Przyspieszony proces stalinizacji doprowadził do przejęcia pełnej

kontroli Kremla nad wszystkimi sferami władzy w państwie: polityczną, gospodarczą,

bezpieczeństwa, sądownictwa, nie mówiąc o polityce zagranicznej. Proces industrializacji

wzorowano na modelu radzieckim. Wprowadzono przyspieszony proces kolektywizacji

rolnictwa, który natrafił na niezwykle silny opór rolników. Industralizacja na wzor radziecki

forsujaca rozbudowę przemyslu ciężkiego i potencjalu militarnego zdobyla absolutny

priorytet. Zaniedbano przemysl lekki, rezmioslo i potrzeby konsumenckie spoleczenstwa.

Również w dziedzinie rolnictwa forsowano kolektywizację i zmieniano każdą dziedzinę na

modłę socjalistyczną.

Śmierć Stalina w marcu 1953 roku stała się początkiem stopniowej korekty w polityce

zagranicznej Polski. Procesy zmian zainicjowane przez Nikitę Chruszczowa w polityce

zagranicznej i wewnętrznej ZSRR przyspieszyły ten proces. XX Zjazd Komunistycznej Partii

Związku Radzieckiego (KPZR) w Moskwie w lutym 1956 r. stał się punktem zwrotnym w

odchodzeniu od stalinizmu. W Polsce przyspieszeniem procesu zmian była śmierć I

Sekretarza Komitetu Centralnego (KC) Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), B.

Bieruta w Moskwie. Represjonowani i uwięzieni działacze oskarżeni o odchylenie

prawicowo-nacjonalistyczne zostali zrehabilitowani oraz przywrócono im członkostwo w

46

Byeonkwon Jeong, Historia Polski, Daehan, Seul 1997, s. 289

35

partii. Proces zmian wewnętrznych przyspieszyło także powstanie robotników w Poznaniu w

czerwcu 1956 roku. Wydarzenia październikowe tego roku doprowadziły, nie bez silnych

oporów w Moskwie do zmian w polityce w Warszawie. Nowym przywódcą został

Władysław Gomułka, który zrodził nadzieje w społeczeństwie polskim na zasadnicze zmiany.

W październiku 1956 mówił on o budowie nowego ustroju, uwzględniającego narodową

specyfikę każdego kraju, także i Polski. Równocześnie podkreślał wagę i rolę ZSRR jako

głównej siły obozu i gwaranta bezpieczeństwa Polski. Opowiadał się za wzmocnieniem

Układu Warszawskiego utworzonego w 1955 r. w Warszawie oraz rozwojem na

równoprawnej podstawie stosunków politycznych, a szczególnie gospodarczych państw

obozu prowadzonych w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Po

licznych jego wysiłkach na rzecz przeciwdziałania zaostrzaniu sporu pomiędzy Moskwą, a

Pekinem w drugiej polowie lat 50-tych i pierwszej 60-tych poparł stanowisko ZSRR, jako

odpowiadające interesom Polski oraz wymogom jej bezpieczeństwa. Po 1956 r. Polska

zyskała nieco większą samodzielność w działaniach międzynarodowych, ale oczywiście w

ściśle określonych ramach. Pozwoliło to na skuteczniejszą obronę własnych interesów i

prezentowanie swej aktywności. Wyrazem tego było przedstawienie w Organizacji Narodów

Zjednoczonych (ONZ) 2 października 1957 r. propozycji o denuklearyzacji Europy

Środkowej (tzw. plan Rapackiego, Adam Rapacki był ówczesnym ministrem spraw

zagranicznych PRL). Starania o urzeczywistnienie tej propozycji trwały do 1967 r. Bardzo

ważnym wydarzeniem w polityce zagranicznej Polski była także normalizacja stosunków z

Republiką Federalną Niemiec (RFN) 7 grudnia 1970 r. Nawiązanie stosunków

dyplomatycznych między Warszawą, a Bonn oraz oficjalne uznanie (w świetle prawa

międzynarodowego publicznego) przez RFN polskiej granicy zachodniej na Odrze i Nysie

Łużyckiej było bardzo dużym sukcesem polskiej polityki zagranicznej. Tym niemniej, trudno

byłoby mówić o samodzielnej polityce zagranicznej Warszawy. W 1968 roku podczas

Praskiej Wiosny w Czechosłowacji jednostki Ludowego Wojska Polskiego w sposób

wprawdzie wymuszony, uczestniczyły w interwencji wojskowej w tym kraju, co było

faktycznym odzwierciedleniem istnienia w polityce zagranicznej państw bloku radzieckiego

tzw. doktryny Breżniewa. Doktryna ta mówiła o ograniczonej suwerenności krajów

satelickich obozu. W 1970 roku zakończył się okres przywództwa W. Gomułki, a do władzy

doszedł Edward Gierek. Po początkowych sukcesach w polityce wewnętrznej doszło do

załamania gospodarczego, czego efektem było rosnące niezadowolenie społeczne skutkujące

36

rosnącą liczbą demonstracji, protestów i strajków w Polsce. W tym czasie na arenie

międzynarodowej trwał okres odprężenia, czego wyrazem była konferencja KBWE w

Helsinkach i jej efekty czy podpisanie porozumienia SALT (Strategic Arms Limitation

Talks) pomiędzy USA, a ZSRR. Kulminacją regencji Gierka było utworzenie w 1980 r.

Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego (NSZZ) „Solidarność”. Ponownie

doszło do zmian na szczycie władzy w PZPR. Nowym liderem został Stanisław Kania, a

następnie generał Wojciech Jaruzelski. Chcąc zakończyć protesty oraz ,jak później twierdził

uchronić kraj przed interwencją wojskową ZSRR, wprowadził 13 grudnia 1981 r. stan

wojenny. Społeczność międzynarodowa (państwa zachodnie) zareagowały zmasowaną

krytyką rządu PRL. Okres ponownego zacieśniania dyktatury, obok oporu wewnętrznego,

zakończył się niezwykle ważnym, ocenianym jako przyspieszającym, impulsem z Moskwy.

W 1985 r. nowy przywódca ZSRR, Michaił Gorbaczow zainicjował politykę pierestrojki

(przebudowy) i głasnosti (jawności). Śladem ZSRR poszła także Polska i droga do

liberalizacji stanęła otworem. Jej zwieńczeniem były obrady Okrągłego Stołu oraz pierwsze,

częściowo wolne wybory kontraktowe do Sejmu i Senatu 4 czerwca 1989 r.

Reasumując, w czasie „zimnej wojny” polityka zagraniczna PRL uzależniona była w

dominującym stopniu od ZSRR. Najbardziej widoczne było to w latach 50-tych

przypadających na okres stalinizmu. Polska działała na arenie międzynarodowej angażując

się m. in. w wojnie koreańskiej po stronie KRL-D czy też w sytuacjach kryzysowych, gdy nie

bardzo miała wybór, np. uczestnicząc w interwencji w Czechosłowacji. Tym niemniej, po

1956 r. polityka zagraniczna nabierała pewnych cech samodzielności czego wyrazem było

między innymi unormowanie stosunków z RFN czy też zaangażowanie w wysiłki na rzecz

denuklearyzacji w Europie Środkowej. W pełni niezależna stała się ona jednak dopiero po

odzyskaniu przez Polskę suwerenności w 1989r.

3.1.2. Polityka zagraniczna KRL-D i jej kierunki

Proklamowanie KRL-D nastąpiło 25 dni po ogłoszeniu powstania Republiki Korei.47

Na

Północy przyjęto budowę systemu socjalistycznego jako politykę państwa.W grudniu 1948

roku, w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w Paryżu uznano oficjalnie rząd Republiki Korei.

KRL-D uznana została przez państwa bloku wschodniego, pod naciskiem ZSRR. Początkowo

47

Rząd Republiki Korei został powołany 15 sierpnia w 1945 roku, rząd KRL-D został utworzony 9 września

tego samego roku.

37

działalność dyplomatyczna Pjongjangu ograniczała się do relacji z tymi państwami.

W momencie powstania nowego państwa koreańskiego wśród jego założycieli znalazły

się trzy główne frakcje: krajowa na czele z Pak Heonyeong (Honyong Pak), prochińska

związana z KPCh, Yeonan(jenańska), której przewodził Kim Dubong i proradziecka, na czele

z przybyłem wraz z Armią Czerwoną, protegowanym J. Stalina, Kim Ilsungiem (Kim Ir

Senem). Północ została wyzwolona przez ZSRR, to dawało największe szanse przejęcia

władzy przez „ich człowieka”. Jeszcze przed wojną koreańską to w jej rękach znalazło się

100 myśliwców YAK, 70 samolotów bombowych i 10 samolotów rozpoznawczych – w

sumie 180 samolotów oraz 150 czołgów przekazanych przez ZSRR.48

Ta strategiczna pomoc

dodatkowo zwiększyła zależność KRL-D. Kim Ilsung głosił konieczność zjednoczenia

Półwyspu przy pomocy siły, zajęcia Południa i w celu otrzymania na to zgody rozmawiał z J.

Stalinem. W marcu 1949 r. w pierwszym ich spotkaniu podpisano umowę gospodarczo-

kulturalną, w której Związek Radziecki zaoferował pomoc kredytową w wysokości 212 mln

rubli.49

W kwietniu 1950 roku, Pjongjang uzyskał od Moskwy gwarancję dalszej pomocy

gospodarczej oraz wstepną zgodę na dokonanie ataku na Seul pod warunkiem poparcia ze

strony Mao Zedonga, którą Kim uzyskał po wizycie w Pekinie. W dniu 25 czerwca 1950 r.

Północ rozpoczęła agresję na Południe i zajęła niemal całe terytorium Republiki Korei. Po

pierwszych sukcesach, siły ONZ rozpoczęły kontratak i znalazły się niemal na granicy z

ChRL. Dopiero interwencja tzw. jednostek Ochotników Chińskich uratowała od klęski

Koreańską Armię Ludową. W 1953 r. podpisano rozejm na mocy którego linia podziału

między dwoma państwami przebiegała niemal dokładnie tam gdzie rozpoczęły się działania

wojenne, to znaczy na 38 równoleżniku. Powojenna polityka zagraniczna KRL-D oparła się

na dwóch filarach, ZSRR oraz ChRL.

Stworzyło to warunki do prowadzenia bardziej niezależnej polityki, manewrując

pomiędzy Moskwą, a Pekinem. Ujawniło się to wyraźnie po śmierci Stalina (marzec 1953) i

po XX Zjeździe KPZR (luty 1956) i rozpoczęciu przez Nikitę Chruszczowa polityki

destalinizacji. Zapoczątkowało to zaostrzający się konflikt ideologiczny pomiędzy ZSRR i

ChRL. Kim Ilsung wykorzystał tę sytuację i doprowadził do eliminacji poszczególnych

48

Roy Appleman, The United States Army in the Korean War: South to the Naktong, North to the Yalu,

Department of Army, Washington D.C. 1961, s. 9-10, 12, 17-18; Department of State, North Korea: A Case

Study in the Techniques of Takeover, Washington D. C. 1961, s. 85-86; David Dallin, Soviet Foreign Policy

after Stalin, J. B. Kippincott Co., London 1962, s. 62; Robert Scalapino and Chong-Sik Lee, Communism in

Korea, University of California Press, Berkeley 1973, s. 393.

49 Kathryn Weathersby, „New Findings on the Korean War,” CWIHP (Cold War International History Project),

s. 2

38

frakcji. Najpierw krajowych oponentów Pak Heonyeonga (Honyong Paka), następnie

prochińskiej Kim Dubonga, wreszcie proradzieckiej grupy Ho Kai (Heo Kai). Kim Ilsung

przejął pełną władzę. Utrwalanie tej pozycji trwało do 1960 r. Pojęcie Juche (Dżucze,

niezależność) pojawiło się w 1955 r. w leksykonie partyjnym i stało się głównym

wyznacznikiem polityki wewnętrznej i zagranicznej Korei Północnej. W procesie likwidacji

politycznych przeciwników idea Juche (Dżucze) stała się ideologicznym uzasadnieniem

przeprowadzanych czystek i utrwalania dyktatury Kim Ilsunga. W czerwcu i lipcu 1961 r.

Kim złożył wizyty w ZSRR i Chinach podpisując traktaty o wzajemnej przyjaźni i

współpracy. Korea Północna prowadziła zręczną grę dyplomatyczną balansując w zależności

od potrzeb i sytuacji pomiędzy Moskwą, a Pekinem. W czasie rządów N. Chruszczowa miała

bliższe stosunki z ChRL, a w okresie „rewolucji kulturalnej” w Chinach i w zasadzie w

okresie gdy na czele KPZR stał Leonid Breżniew miała bliższe stosunki z ZSRR.50

W latach 70-tych rozpoczął się proces zbliżenia i normalizacji między Stanami

Zjednoczonymi, a ChRL. Chiny nawiązały stosunki dyplomatyczne z Japonią (wrzesień

1972). Wzbudziło to zaniepokojenie w Pjongjangu. W 1975 r. podjęto kroki celem zbliżenia

z rozwijającymi się krajami Azji i Afryki wstępując do Ruchu Państw Niezaangażowanych.

Zaostrzyła się rywalizacja pomiędzy obu państwami koreańskimi na arenie międzynarodowej.

Obie strony przedstawiały odmienne propozycje zjednoczeniowe. Natomiast KRL-D nie była

w stanie podjąć właściwej polityki w sferze rozwoju gospodarczego w wyniku czego

pogłębiały się trudności wewnętrzne i drastycznie rósł dystans pomiędzy KRL-D, a RK.51

W latach 80-tych polityka jawności i przebudowy w ZSRR spowodowała ponowne

ochłodzenie stosunków z Moskwą i kolejne zbliżenie do Pekinu. Po 1978 r. „kurs reform i

otwarcia na świat” Deng Xiaopinga zaowocował utrwalaniem pozycji ChRL jako

samodzielnego bieguna polityki światowej obok USA i ZSRR. W tych latach idea Juche

(Dżucze) posłużyła jako uzasadnienie tworzenia północnokoreańskiego potencjału broni

atomowej. Zamach bombowy przeprowadzony przez agentów KRL-D w Myanmarze

(Birmie) w październiku 1983 r. i kolejny na pokładzie samolotu Republiki Korei w

listopadzie 1987 roku spowodował powszechne potępienie reżimu Kima na arenie

międzynarodowej.

50

W czasie „Rewolucji Kulturalnej” w ChRL (szczególnie 1967 – 1969) publicznie krytykowano politykę

wewnętrzną i zagraniczną KRL-D, a szczególnie ideę Juche (Dżucze). Munyeong Heo, Stosunki KRL-D z

Chinami i Rosją po Zimnej Wojnie, Instytut Zjenoczenia Narodowego, Seul 1993, s. 13.

51 Kyedong Kim, Polityka Zagraniczna KRL-D, Baiksan, Seul 2002, s. 146.

39

Polityka zagraniczna Korei Północnej koncentrowała się głównie na stosunkach z ZSRR

i ChRL oraz manewrowaniu pomiędzy nimi. Były one głównymi gwarantami jej istnienia. W

warunkach kszataltujacego się nowego układu sił w Azji pomiędzy USA, ZSRR, a ChRL i

zmieniającej się sytuacji międzynarodowej, Pjongjang zgodnie z ideologią Juche (Dżucze)

wzmocnił swoją polityczną niezależność i zyskał większe możliwości manewrowania.

Wymienione akty terrorystyczne spowodowały rosnącą izolację dyplomatyczną co

ograniczało możliwości działania. Celem polityki zagranicznej przywódców KRL-D było i

pozostaje utrzymanie się u władzy i ratowanie systemu. W tych warunkach utrzymanie

izolacji kraju i totalnej kontroli społeczeństwa oraz budowa potencjału jądrowego staje się

środkiem osiągania tego celu. Ta tendencja utrzymała się po zakończeniu „zimnej wojny”.

Treść, kierunki polityki zagranicznej KRL-D i Polski wskazują na zasadniczo odmienne

podejście obu stolic pomimo okresowego podobieństwa uwarunkowań międzynarodowych w

latach 1945 – 1989, związanych z konfrontacją blokową w warunkach „zimnej wojny”. Oba

państwa uzyskały większą samodzielność i niezależność w swej polityce zagranicznej i

wewnętrznej, ale w sposób odmienny z nich korzystały. Przyczyn tej sytuacji należy szukać

w charakterze obowiązującego reżimu i dążeniach ekip rządzących oraz odmiennej

płaszczyzny manewrowania na arenie międzynarodowej, głównie regionalnej.

3.2. Stosunki Polski z KRL-D w czasie „zimnej wojny” (1948-1989)

3.2.1. Stosunki bilateralne i ich uwarunkowania na początku „zimnej wojny” i w czasie

konfliktu chińsko-radzieckiego (1948-1969)

W dniu 8 października 1948 roku rząd Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej

poinformował rząd Rzeczpospolitej Polskiej (RP) o jego utworzeniu i zaproponował

nawiązanie stosunków dyplomatycznych między obydwoma krajami.52

„Minęły trzy lata od czasu, gdy Siły Zbrojne wielkiego Związku Radzieckiego

wyzwoliły naszą ojczyznę od długotrwałego ucisku kolonialnego imperializmu

japońskiego. (...) Rząd Ludowej Demokratycznej Republiki Koreańskiej przystąpił do

wypełniana swych zobowiązań. W związku z tym zwracam się w imieniu swego Rządu

do Pana, Panie Ministrze, i w osobie Pana do Pańskiego Rządu z propozycją nawiązania

stosunków dyplomatycznych, a także łączności gospodarczej między naszymi

52 Depesza Minister Spraw Zagranicznych, Honyong Pak(Pak Heonyeong) KRL-D do Ministra SZ RP, Z.

Modzelewskiego. „Zbiór Dokumentów” 1948, poz. 742-744.

40

Państwami.”

W odpowiedzi rząd RP po ośmiu dniach uznał KRL-D i wyraził zgodę na nawiązanie z

nią stosunków dyplomatycznych.

„Stosunek Rządu Rzeczypospolitej Polskiej do zagadnień dotyczących narodu

koreańskiego i Rządu Ludowej Demokratycznej Republiki Koreańskiej jest

powszechnie znany. Rząd Rzeczypospolitej zawsze stał na gruncie niepodległości

narodów i ich prawa do stanowienia o sobie, a długoletnia bohaterska walka narodu

koreańskiego z imperializmem japońskim może służyć za wzór dla narodów miłujących

wolność. Wyrażając radość z powodu wejścia Ludowej Demokratycznej Republiki

Koreańskiej do liczby wolnych narodów, mam zaszczyt, Panie Ministrze, zawiadomić

Pana w imieniu mojego Rządu o jego zgodzie na nawiązanie stosunków

dyplomatycznych pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ludowej

Demokratycznej Republiki Koreańskiej. Jestem przekonany, że pomiędzy naszymi

narodami powstanie serdeczna przyjaźń, jak również nawiązana zostanie łączność

ekonomiczna i kulturalna. Będzie to dalszym krokiem na drodze do umocnienia pokoju,

bezpieczeństwa i pomyślności naszych narodów.”53

Wówczas w opracowaniu Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (PISM) tak

przedstawiono sytuację KRL-D:

„Okoliczność, że 90% przemysłu było w obcym ręku i że reforma rolna była naglącą

potrzebą, ułatwiła przeprowadzenie w okupacji radzieckiej w północnej Korei

zasadniczych przeobrażeń społecznych i gospodarczych w bardzo krótkim czasie. Te

same przyczyny, działając w przeciwnym kierunku pod wpływem zachowawczej

polityki okupantów amerykańskich w południowej, rolniczej Korei, doprowadzają do

nieustannego wrzenia.”54

W opracowaniu przedstawiono informacje geograficzne oraz współczesną historię Korei,

a źródło badań podstawowych pochodziło z ZSRR.55

Można powiedzieć, że ówczesne

53

Ibidem, poz. 745-747.

54 Witold Jabłoński, „Źródłowe Informacje o Korei”, [w.] PISM, ed., Sprawy Międzynarodowe: Rok I-Zeszyt 1,

PISM, Warszawa 1948, s. 201.

55 Opracowanie W. Jabłóńskiego zostało oparte na studium W. T. Zajczkowa w Moskwie 1947.

41

informacje dotyczące Azji Północno-Wschodniej w Polsce opierały się na opracowaniach

radzieckich. W jeszcze większym stopniu miało to miejsce w innych europejskich państwach

obozu.

W dniu 7 czerwca 1950 roku oba rządy zawarły porozumienie o wymianie

przedstawicieli dyplomatycznych w randze ambasadorów. Początek relacji między

obydwoma państwami pozbawiony był większych problemów, ponieważ Pjongjang chciał

szybko uzyskać międzynarodową akceptację powstania reżimu, z kolei Warszawa chciała

powiązać się siecią kontaktów z wszystkimi państwami bloku komunistycznego. Z tego

punktu widzenia była to dobra decyzja, gdyż w 1950 roku KRL-D mogła zwrócić się do już

uformowanego i „zdyscyplinowanego” bloku socjalistycznego z prośbą o pomoc w

przygotowaniach do wojny koreańskiej. Natychmiast po wybuchu działań wojennych premier

Kim Ilsung oświadczył, że jej wybuch jest wynikiem niespodziewanego i

niesprowokowanego ataku Korei Południowej na Północ. Państwa w bloku radzieckiego

zgodnie potępiły w oficjalnych dokumentach agresję USA oraz Republiki Korei na KRL-D.

Atak Korei Północnej na Koreę Południową stał się czynnikiem, który zintensyfikował

wzajemne stosunki między Polską, a KRL-D. Warszawa poparła stanowisko Pjongjangu,

jakoby to Republika Korei była stroną, która spowodowała wybuch wojny.

„25 czerwca armia marionetkowego rządu zdrajcy Li Syng Mana (Lee Seungmana)

rozpoczęła ofensywę na terytorium, położone na północ od 38 równoleżnika. (...)

Zdradziecka klika Li Syng Mana (Lee Seungmana) chce przekształcić cały kraj w

kolonię imperialistów amerykańskich, a z narodu koreańskiego uczynić niewolników.

(...) Wojna, do której prowadzenia zmuszono nas, jest po naszej stronie wojną

sprawiedliwą, wojną o zjednoczenie i niezawisłość ojczyzny, o wolność i

demokrację.”56

Minister spraw zagranicznych KRL-D Pak Heonnyeong ponownie oświadczył, że wojna

wybuchła jako efekt ataku amerykańskiego i poprosił o wsparcie i pomoc państw bloku

komunistycznego w wojnie koreańskiej.

„W dniu 30 czerwca prezydent USA Truman zakomunikował o wysłaniu do Korei

56

„Orędzie premiera KRL-D Kim Ilasunga (Kim Ir Sena) z dnia 27 czerwca 1950”, [w.] PISM, ed., Sprawy

Międzynarodowe: Rok III-Zeszyt 2, PISM, Warszawa 1950, s. 219-221.

42

amerykańskich wojsk lądowych. (...) Imperialiści amerykańscy marzą już od dawna o

usadowieniu się na Dalekim Wschodzie. Dotychczas jednak musieli oni się liczyć z

interesami imperializmu Wielkiej Brytanii, Japonii i innych państw. Musieli oni

wchodzić w zmowę z tymi państwami, by umacniać swe pozycje na Dalekim

Wschodzie i ujarzmiać narody Azji. (...) Jesteśmy przekonani, że wszyscy uczciwi

ludzie na całym świecie potępią z oburzeniem agresję imperialistów amerykańskich

przeciwko miłującemu wolność narodowi koreańskiemu. Jesteśmy przekonani, że nasza

słuszna sprawa znajdzie gorącą sympatię w sercach wszystkich narodów.”57

W dniu następnym rząd ChRL również zareagował na wybuch konfliktu zbrojnego na

Półwyspie Koreańskim, oświadczając, że pomoc USA dla Republiki Korei była przyczyną

agresji oraz atakiem na integralność terytorialną ChRL w kwestii Tajwanu. Popierając

Pjongjang, Pekin zachęcał go do walki. Ta chińska deklaracja zawierała także sugestie o

możliwości, ewentualnego udziału w wojnie o ile zagrożone by było ich bezpieczeństwo.

„Po sprowokowaniu marionetkowego rządu Li Syng Mana (Lee Seungmana) w Korei

Południowej do rozpętania wojny domowej w Korei, prezydent Stanów Zjednoczonych

Truman złożył deklarację w dniu 27 czerwca br. Oświadczając, że rząd Stanów

Zjednoczonych postanowił zapobiec przy pomocy sił zbrojnych wyzwoleniu przez nas

Formozy. (...) W imieniu Centralnego Rządu Ludowego Chińskiej Republiki Ludowej

oświadczam, że deklaracja Trumana z dnia 27 bm. oraz działania amerykańskiej floty

morskiej stanowią zbrojną agresję przeciwko terytorium Chin i brutalne pogwałcenie

Karty NZ. (...) Cały nasz naród będzie z całą pewnością jednomyślnie walczyć do

zwycięstwa o wyzwolenie Formozy spod ucisku agresorów amerykańskich.”58

ZSRR nie uznał rządu Republiki Chińskiej (Tajwanu) w Radzie Bezpieczeństwa ONZ

jako legalnego reprezentanta Chin i 27 czerwca 1950 roku nie uczestniczył w głosowaniu ws.

Reakcji na wybuch tego konfliktu. Dzięki tej nieobecności Rada Bezpieczeństwa ONZ

podjęła decyzję o udziale sił międzynarodowych pod flagą ONZ dla stawienia czoła agresji z

Północy. ZSRR odrzucił tą decyzję, twierdząc, że jest ona bezpodstawna.

57 „Oświadczenie ministra spraw zagranicznych KRL-D Honyong Paka(Pak Heonyeonga) z dnia 27 czerwca

1950”, [w.] Ibidem, s. 221-224.

58 „Deklaracja ministra spraw zagranicznych Centralnego Rządu Ludowego Chińskiej Republiki Ludowej -

Czou En-Laia (Zhou Enlaia) z dnia 28 czerwca 1950”, [w.] Ibidem, s. 224-226.

43

„Rząd Radziecki stwierdza, że rezolucja ta, przyjęta została 6 głosami przy udziale

siódmego – kuomintangowskiego, Czian Tin-fu, który nie jest prawnie upoważniony do

reprezentowania Chin. Tymczasem jednak, zgodnie z Kartą ONZ, dla przyjęcia uchwały

Rady Bezpieczeństwa konieczne jest otrzymanie 7 głosów, włączając w to pięciu

stałych członków Rady Bezpieczeństwa, a mianowicie: USA, Anglii, Francji, ZSRR i

Chin. Wiadomo, że przy uchwaleniu wspomnianej wyżej decyzji nieobecni byli dwaj

stali członkowie Rady Bezpieczeństwa – ZSRR i Chiny. Tymczasem jednak, zgodnie z

Kartą ONZ, uchwały Rady Bezpieczeństwa w ważnych sprawach mogą być przyjęte

tylko pod warunkiem jednomyślności wszystkich pięciu stałych członków Rady

Bezpieczeństwa, a mianowicie; USA, Anglii, Francji, ZSRR i Chin. Z uwagi na

powyższe – jest rzeczą zupełnie oczywistą, że wspomniana decyzja Rady

Bezpieczeństwa w sprawie koreańskiej jest pozbawiona mocy prawnej.”59

W samym dniu także rząd polski wyraził oficjalną opinię o wojnie koreańskiej.

„Fakt ten poprzedzony był rozkazem prezydenta Stanów Zjednoczonych Trumana o

podjęciu przez amerykańskie siły zbrojne zaczepnych działań wojennych na Dalekim

Wschodzie, a mianowicie: interwencji na Formozie, w Wietnamie i na Filipinach oraz

bezpośredniego udziału w walkach w Korei. (...) Znowu Stany Zjednoczone,

pretendując do roli czynnika nadrzędnego, uzurpowały sobie prawo wkroczenia na

terytorium innych państw i ujarzmienia innych narodów. Rząd Polski pragnie

przypomnieć, że w wyniku wyborów, które objęły całą Korę powstał rząd Ludowo-

Demokratycznej Republiki Koreańskiej, reprezentujący cały naród i uznany przez

szereg państw w tej liczbie przez Rzeczpospolitą Polską. (...) Przeciwnikiem

zjednoczenia Korei pozostał marionetkowy rząd w Seulu, który już wielokrotnie groził

inwazją Korei Północnej. W odpowiedzi na atak i przekroczenie 38 równoleżnika przez

oddziały Li Syng Mana(Lee Seungmana), wojska (KRL-D – przyp red. KKN) broniąc

niepodległości odparły natarcie i przeszły do kontrofensywy. (...) Rząd Polski

równocześnie jak najostrzej protestuje przeciw agresji Stanów Zjednoczonych na Korei

oraz na terytorium Chin i przeciw zapowiedzianej interwencji na Filipinach i Wietnamie.

(...) Stwierdzając powyższe, Rząd Polski oświadcza, że nie może przyjąć do wiadomości

‘uchwał’ tego rodzaju, jak zakomunikowane mu przez Sekretarza Generalnego Narodów

59 „Odpowiedź rządu radzieckiego na pismo Sekretarza Generalnego O.N.Z. Trygwe Lie z dnia 29 czerwca

1950”, [w.] Ibidem, s. 226-227.

44

Zjednoczonych.”60

W tym oświadczeniu rząd polski przedstawiał genezę „imperialistycznej agresji USA” i

twierdził, że wojna koreańska jest kontynuacją tej polityki na Półwyspie Koreańskim. W

dokumencie tym stwierdzono, że KRL-D ma usprawiedliwioną reprezentatywność na

Półwyspie Koreańskim i to Korea Południowa jest odpowiedzialna za podział Półwyspu, i

obecną agresję wspieraną przez Waszyngton. Warszawa oficjalnie poparła stanowisko

Pjongjangu oraz oświadczenia ChRL i ZSRR, nie zgadzając się z decyzją Rady

Bezpieczeństwa ONZ.

Z opracowania PISM wynika, że przyczyną wojny był akt agresji Waszygtonu

współpracującego z Seulem. Przedstawiono w nim również wcześniejsze interwencje zbrojne

Stanów Zjednoczonych w różnych państwach, dodając, że Korea już u schyłku XIX wieku

stała się przedmiotem ekspansji państw imperialistycznych: Stanów Zjednoczonych, Wielkiej

Brytanii, carskiej Rosji i Japonii. Stwierdzono m. in., że dzięki pomocy ZSRR, Korea została

wyzwolona, jednak USA wtrąciły się do podziału Półwyspu ze swoimi interesami

ekonomicznymi oraz politycznymi. „Agresja [czytamy] była przygotowywana na długo przed

rozpoczęciem działań wojennych. ... tegoż dnia (25 czerwca) wojska lisymanowskie

rozpoczęły operacje militarne przeciwko Koreańskiej Republice Ludowej.”61

Wojna

koreańska wg tego autora to efekt realizacji imperialistycznych interesów USA, a celem

KRL-D jest wyzwolenie Półwyspu Koreańskiego od imperializmu. Wojna koreańska jak

wspomniałem była okresem nawiązania bezpośrednich kontaktów pomiędzy Polską, a Koreą

Północną. Formalne stosunki nawiązano w 1948 r.

W maju 1951 w KRL-D przebywała delegacja Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju z

sekretarzem Centralnej Rady Związków Zawodowych (CRZZ) Marianem Czerwińskim.

Przekazała ona „dary społeczeństwa polskiego dla walczącego narodu koreańskiego”. Gości

przyjął premier Kim Ilsung. W maju 1952 r. koreańska delegacja, której przewodniczył

minister handlu Cheon Siu złożyła wizytę w Polsce. Została przyjęta przez prezesa Rady

Ministrów – Józefa Cyrankiewicza. W wyniku wizyty podpisane zostało polsko-koreańskie

porozumienie o wymianie handlowej. Akcentowano konieczność wzmocnienia i jedności

60

„Oświadczenie rządu RP z dnia 29 czerwca 1950”, [w.] Ibidem, s. 227-229.

61 Kazimierz Sidor, „Przeglądy – Interwencja Zbrojna Stanów Zjednoczonych w Korei”, [w.] PISM, ed., Sprawy

Międzynarodowe: Rok III-Zeszyt 3-4, PISM, Warszawa 1950, s. 181-192.

45

obozu socjalistycznego.62

Wojna na Półwyspie Koreańskim spowodowała aktywną obecność PRL w Azji

Północno – Wschodniej, koncentrującej się na Półwyspie Koreańskim. Strona polska

udzieliła pomocy humanitarnej KRL-D, w tym utworzyła w maju 1953 r. szpital polski, który

następnie został przekazany stronie koreańskiej.63

W czerwcu tego samego roku na mocy

porozumienia stron konfliktu w sprawie repatriacji jeńców wojennych w Korei,

przedstawiciel Polski wszedł w skład Komisji Repatriacyjnej Państw Neutralnych. Rząd PRL

wyraził zgodę na delegowanie swoich przedstawicieli do międzynarodowych organów

przewidzianych w porozumieniu rozejmowym.64

Na mocy tego układu podpisanego w

Panmundżonie, Polska została członkiem Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych

(KNPN).65

62

MSZ, Stosunki dyplomatyczne Polski 1944-1982 r. Informator, tom IV, Warszawa 1984, s. 130.

63 Weszła w życie 8. 05. 1953. Ibidem, s. 142.

64 W. Góralski, J. Abkowicz, M. Stefańska-Matuszyn, Stosunki Polski z krajami Azji, Chronologia 1946-1969,

Warszawa 1971, s. 14 [„Studia Międzynarodowe” 1954, nr. 4], [w.] Waldemar Michowicz (red.), Historia

Dyplomacji Polskiej: Tom VI, PISM, Warszawa 2010, s. 316.

65 MSZ, Zespół II (Samodzielny Wydział Wschodni): 1945-1954, Warszawa, s. 464-478.

46

Schemat 7.

Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych w Korei

Źródło: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

W czasie VII Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ przedstawiciel ZSRR przedłożył

projekt rezolucji o kompleksowym wdrożeniu środków zapewnienia odprężenia i pokoju w

regionie.

: Kwatera Główna KNPN

□ : Stałe Grupy Inspekcyjne

╬ : Szpitale Polskiego

Czerwonego Krzyża

• : Połączona Strefa

Bezpieczeństwa

47

„1. Zgromadzenie Ogólne – głosiła propozycja Polski – biorąc pod uwagę fakt, że wojna

w Korei trwa już trzeci rok, powoduje ogrom cierpień i zniszczeń, zaleca stronom

walczącym w Korei:

a) natychmiastowe zaprzestanie działań wojennych na lądzie, na morzu i w powietrzu;

b) repatriację wszystkich jeńców zgodnie z normami międzynarodowymi;

c) wycofanie z Korei wojsk obcych, w tym również chińskich oddziałów ochotniczych,

w okresie 2-3 miesięcy oraz pokojowe uregulowanie sprawy koreańskiej w duchu

zjednoczenia Korei, które winno być dokonane przez samych Koreańczyków pod

nadzorem komisji z udziałem bezpośrednio zainteresowanych stron i innych państw, w

tym również państw nie uczestniczących w wojnie w Korei.

2. Zgromadzenie Ogólne, dążąc do zapobieżenia groźbie nowej wojny światowej:

a) zaleca rządom Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego, W. Brytanii, Francji i

Chin – stałym członkom Rady Bezpieczeństwa – zmniejszyć o jedną trzecią w okresie

jednego roku swe siły zbrojne, włączając lotnictwo wojskowe, marynarkę wojenną oraz

wojska pomocnicze i przedstawić wyczerpujące dane o swych zbrojeniach, jak również

zaleca Radzie Bezpieczeństwa zwołać w jak najkrótszym czasie konferencję

międzynarodową dla przeprowadzenia redukcji sił zbrojnych przez wszystkie państwa;

b) wzywa do niezwłocznego przyjęcia uchwały o bezwarunkowym zakazie broni

atomowej i innych rodzajów broni masowej zagłady oraz wzmożenia ścisłej kontroli

międzynarodowej nad wykonaniem tej decyzji przez wszystkie państwa;

c) wzywa wszystkie państwa, które nie przystąpił do Protokółu Genewskiego z dnia 17

czerwca 1925 r. O zakazie używania broni bakteriologicznej lub nie ratyfikowały tego

Protokółu, do przystąpienia do niego względnie ratyfikowania go.

3. Zgromadzenie Ogólne stwierdza, że udział w agresywnym bloku północno-

atlantyckim, powodującym coraz większy wyścig zbrojeń i wzrost napięcia w

stosunkach międzynarodowych, nie daje się pogodzić z członkostwem w Organizacji

Narodów Zjednoczonych i wzywa rządy Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego,

W. Brytanii, Francji i Chin do zawarcia Paktu Pokoju, mającego na celu redukcję

zbrojeń wielkich mocarstw i utrwalenie pokoju między narodami. Zgromadzenie Ogólne

wzywa wszystkie inne państwa, by przystąpiły do Paktu Pokoju.”66

Po wojnie stosunki polsko - północnokoreańskie koncentrowały się na udzieleniu

66

Mieczysław Bibrowski, „Debata koreańska na VII sesji ONZ”, [w.] PISM, ed., Sprawy Międzynarodowe:

RokVI-Zeszyt 1, PISM, Warszawa 1953, s. 4-19.

48

pomocy gospodarczej KRL-D. Był to bardzo poważny wysiłek strony polskiej w trwającym

procesie odbudowy po zniszczeniach kraju w czasie II wojny światowej i okupacji

hitlerowskiej. W dzień po podpisaniu układu rozejmowego w Panmundżonie 28 lipca 1953

roku, Prezydium Rządu PRL podjęło decyzję w sprawie udzielenia KRL-D pomocy

(nieodpłatnego kredytu) w odbudowie gospodarki narodowej. Pomoc ta wyraziła się w

formie dostaw pewnych ilości maszyn, urządzeń i innych materiałów oraz w pomocy

projektowej i technicznej w zakresie odbudowy niektórych zakładów produkcyjnych i

miast.67

21 sierpnia przemawiając w czasie obrad Komisji Politycznej Zgromadzenia Ogólnego

(ZO) Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) przewodniczący delegacji polskiej,

Marian Naszkowski podkreślił gotowość Polski do udzielenia pomocy w odbudowie Korei

Północnej. Mówił, że wykonanie postanowień rozejmu musi obowiązywać stronę

amerykańską. Popierał on propozycję radziecką zwołania konferencji politycznej w sprawie

Korei.68

W listopadzie w Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

minister handlu Li Dżujen (Lee Jujeon). Podpisano wstępne porozumienie w sprawie

udzielenia pomocy stronie koreańskiej w odbudowie zakładów przemysłowych i kopalń

węgla i pomocy projektowej w odbudowie miast.69

Uzgodniono listę nieodpłatnych dostaw

uzbrojenia i sprzętu wojskowego z Polski w latach 1953-1954 (m.in. dział

przeciwlotniczych).70

Pomoc państw bloku socjalistycznego dla Korei Północnej przedstawiała się

następująco:

Związek Radziecki – udzielił pomocy w wysokości 1 mld rubli przede wszystkim na

odbudowę zakładów przemysłu ciężkiego stanowiących podstawę gospodarki narodowej i

niezbędnych dla dalszego rozwoju gospodarczego kraju (przemysł stalowy, energetyczny,

chemiczny i inne) i związaną z tym pomoc techniczną (specjaliści, plany itp.).

Chińska Republika Ludowa – w okresie 1954-1957 przekazała pomoc w wysokości

67

„Uchwała prezydium rządu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w sprawie udzielenia KRL-D pomocy w

odbudowie gospodarki narodowej z dnia 28 lipca 1953 roku w Warszawie”, [w.] „Zbiór Dokumentów” 1953,

poz. 114.

68 „Zbiór Dokumentów” 1953, poz. 180, [w.] Waldemar Michowicz (red.), Historia Dyplomacji Polskiej: Tom

VI, PISM, Warszawa 2010, s. 316.

69 Weszło w życie 11. 11. 1953.

70 MSZ, Stosunki dyplomatyczne Polski 1918-2009 r. Informator, tom III, Warszawa 2010, s. 167.

49

800 mln RMB, na odbudowę przemysłu i rolnictwa, częściowo w postaci dostaw surowców i

materiałów niezbędnych dla tego celu. Ponadto umorzyła należności z tytułu dostaw do Korei

w okresie 25 czerwca 1950 r. – 31 grudnia 1953 roku. Należy do tego dodać pomoc jednostek

inżynieryjno – saperskich, oddziałów wojskowych Armii Ludowo – Wyzwoleńczej, które

wg źródeł północnokoreańskich w okresie od sierpnia 1953 r. do grudnia 1954 r. wzięły

udział w odbudowie 240 szkół, 16 mostów, 340 budynków użyteczności publicznej.

Polska – decyzją rządu z dnia 23 lipca 1953 r. zobowiązała się do udzielenia pomocy w

budowie kopalń węgla, wytwórni sprzętu kolejowego itd.

Bułgaria – pomogła w budowie fabryki wyrobów z drzewa przeznaczając na ten cel 20

mln rubli w okresie 1954/55

Rumunia – udzieliła wsparcia na ogólną sumę 65 mln rubli.

Czechosłowacja – w ramach pomocy dla KRL-D zobowiązała się do budowy i

wyposażenia: fabryki części samochodowych, wytwórni instrumentów precyzyjnych,

cementowni i elektrowni wodnej.

NRD – udzieliła pomocy na ogólną sumę 100 mln rubli.

Węgry – w ramach pomocy podjęły się budowy 2 fabryk chemicznych oraz dostaw

sprzętu telełączności.

Pomocy, ale w mniejszych rozmiarach przekazały także Albania i Mongolska

Republika Ludowa.71

W ramach pomocy humanitarnej, Polska przyjęła grupę sierot koreańskich.72

W

Ptakowicach (obecnie Lwówku Śląskim) oraz w Otwocku znalazło schronienie około 1400

sierot. Po wojnie koreańskiej rząd PRL udzielił stypendiów dla 133 studentów i 162 uczniów

koreańskich w Polsce.73

Od 1951 roku, 200 sierot zamieszkało w polskich domach dziecka;

najpierw w Gołotczyźnie, a potem w Świdrze niedaleko Otwocka. W 1953 r. do wsi

Płaskowice, koło Lwówka Śląskiego, przyjechało pociągiem 1270 dzieci. Personel ośrodka,

71

Waldemar Rómmel, „Cztery socjalistyczne państw Azji”, [w.] PISM, ed., Sprawy Międzynarodowe: RokXIII-

Zeszyt 1, PISM, Warszawa 1960, s. 26-27.

72 AMSZ, SWW, Korea, z. 11, w. 24, t. 449: sprawa przyjęcia na wychowanie do Poslki sierot koreańskich 1953,

notatka E. Cerekwickiego z 8 IV 1953, [w.] W. Michowicz (red.), op. cit., s. 316.

73 Ibidem: pismo ambasadora Stanisława Kiryluka z 2 VI 1953 o rozmowie ministrem oświaty Korei, notatka

Słuczańskiego z 15 VII 1853 o przyjeździe do Brześcia grupy dzieci. Miały zostać skierowane do Płachocic na

Dolnym Śląsku. [w.] W. Michowicz (red.), op. cit., s. 316. W tym tekście mówiono, że tylko Polska wśród

państw obozu wschodniego zdołała zrealizować program przyjęcia sierot. Natomiast, Rumunia też przyjęła

3000 sierot, ale w skromniejszym zakresie 1952-1959 roku. Zob. Korean Times z dnia 17 czerwca 2009,

http://news.hankooki.com/lpage/politics/200906/h2009061709523474760.htm.

50

w którym przebywały dzieci, liczył 600 osób, w tym 300 osób kadry pedagogicznej. Do 1959

r. wychowywało się i uczyło w Polsce przeszło 600 koreańskich dzieci. Starsze dzieci

podjęły naukę w warszawskich technikach, a duża część trafiła do szkół z internatami w

innych miastach.74

Był to jeden z tematów w rozmowie premierów J. Cyrankiewicza z Zhou

Enlaiem w styczniu 1957 roku w Warszawie. Strona polska informowała, że kontynuuje

nieodpłatnie pomoc dla KRL-D w ramach zawartych umów, odbudowując 2 zakłady remontu

parowozów i wagonów, mechanizując 2 kopalnie węgla kamiennego oraz pomagając w

projektowaniu odbudowy jednego z koreańskich miast. Kontynuuje także pomoc medyczną

w zakresie kształcenia kadr lekarskich w Korei. Informowała, że w Polsce przebywały 1193

sieroty oraz 740 studentów i uczniów uczyło się na uczelniach wyższych i w średnich

szkołach zawodowych.75

Zdjęcie 2.

Szpital Polskiego Czerwonego Krzyża w KRL-D w 1953 roku

Źródło: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

W dziedzinie współpracy naukowej, w 1953 r. na Uniwersytecie Warszawskim

rozpoczęto nauczanie języka koreańskiego. Profesor Kim Czuntek(Kim Chuntaek) uczył

74

Mateusz Wojnarowski, „North Korea.pl” z dnia 2 kwietnia 2010, http://northkorea.pl/2010/04/stosunki-

dyplomatyczne-miedzy-polska-a-korea-polnocna-czesc-1/.

75 “Tezy do rozmów z premierem Chin”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006,

s. 18.

51

języka i wykładał historię i literaturę koreańską aż do 1961 roku.76

Polska była ważnym partnerem politycznym kierownictwa KRL-D, przez członkostwo

w Komisji Nadzoru Państw Neutralnych (KNPN) w Korei. Jej działalność koncentrowała się

na:

a) przyjmowaniu sprawozdań obu stron rozejmu o wymianie personelu w Wojskowej

Komisji Rozejmowej i w strefie zdemilitaryzowanej.

b) przyjmowaniu do rozpatrzenia skarg o naruszanie Układu Rozejmowego77

Później, pomimo że pozbawiona jej prerogatyw kontrolnych strona polska uważała, że

Komisja w Korei nadal powinna istnieć i spełniać swe funkcje mające na celu

niedopuszczenie do złamania Układu Rozejmowego.78

Ocena jej działalności w KNPN

zyskała uznanie wśród neutralnych krajów Azji.79

Zdjęcie 3.

Budynek misji polskiej do KNPN w Korei

Źródło: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

Po podpisaniu rozejmu w Korei, przedstawiciele Polski uczestniczyli w rozwiązywaniu

76

Minhee Lee, Paran, Poland, Polska, Somyong, Seul 2006, s. 233.

77 „Notatka informacyjna w sprawie KNPN”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1975, PISM, Warszawa

2010, s. 827.

78 „Notatka Departamentu V o stosunkach z krajami azjatyckimi i Afryki północno-wschodniej”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 489.

79 „Pismo wiceministra Naszkowskiego do I sekretarza KC PZPR: przygotowania do wizyty w ZSRR z dnia 18

października 1958 roku”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1958, PISM, Warszawa 2011, s. 640.

52

kontrowersyjnej kwestii repatriacji jeńców wojennych. Krytykowali postawę rządu

południowo-koreańskiego, który nie zgadzał się na powrót jeńców KAL do Korei Północnej.

Będąc członkiem KNPN, Polska apelowała do Seulu i Waszyngtonu, aby wyraziły zgodę na

powrót jeńców wojennych do swoich krajów – ale o ile wyrażą taką wolę.80

Było oczywiste,

że Warszawa jako członek bloku radzieckiego udzieliła na arenie międzynarodowej poparcia

Pjongjangowi.

Zdjęcie 4.

Dowód osobisty KNPN w Korei w 1963 roku (np. członek Lew Majman)

Źródło: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

W latach 50-tych współpraca pomiędzy państwami rozwijała się w różnych

dziedzinach.81

Wielu polskich specjalistów przebywało wówczas w KRL-D służąc radą i

pomocą.82

Np. w Pjongjangu przy pomocy polskich specjalistów został odbudowany zakład

remontowy parowozów i zakład remontowy wagonów. Polscy inżynierowie górnicy

uczestniczyli również w mechanizacji trzech kopalń węgla kamiennego na terenie Korei

Północnej. Wzięli także udział w budowie kopalni Andżu (Anju), w największym zagłębiu

80

„Rozejm w Korei przewidywał, że natychmiast po jego podpisaniu rozpocznie się repatriacja wszystkich

jeńców wojennych, którzy wyrażą bezpośrednio chęć powrotu do domu. Natomiast ci jeńcy, którzy tej chęci nie

wyrażą, zostaną oddani pod opiekę Komisji Repatriacyjnej Państw Neutralnych, składającej się, jak wiadomo, z

przedstawicieli Szwecji, Szwajcarii, Czechosłowacji i Polski pod przewodnictwem hinduskiego generała K.

Thimayya.” Zob. Zygmunt Broniarek, “Po podpisaniu rozejmu w Korei”, [w.] PISM, ed., Sprawy

Międzynarodowe: Rok VI-Zeszyt 6, PISM, Warszawa 1953, s. 3-20.

81 14 stycznia 1955 “Umowa o udzieleniu przez PRL pomocy KRL-D w latach 1954-1957”, 16 grudnia br.

„Protokół o płatnościach niehandlowych”, 30 grudnia br. „Umowa w sprawie ruchu pocztowego oraz

telekomunikacyjnego”, Zob. MSZ, op. cit., s. 167.

82 W. Michowicz (red.), op. cit., s. 317.

53

węglowym na terenie całego Półwyspu. Przy ich pomocy został zbudowany szpital

ortopedyczny w miejscowości Hamheung w KRL-D.83

Trwała wymiana delegacji wysokiego

szczebla, np. w styczniu 1956 przebywał w Polsce przewodniczący Prezydium Zgromadzenia

Ludowego KRL-D, Kim Dubong.84

Zdjęcie 5.

Wizyta Kim Ilsunga w Otwocku w 1956 roku

Źródło: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych

Plan odbudowy gospodarczej Korei Północnej został nakreślony w ogólnych zarysach

przez KC Koreańskiej Partii Pracy w sierpniu 1953 roku i obejmował 3 etapy:

a) półroczny okres przygotowawczy (drugi półrocze 1953 r.),

b) 3-letni plan powojennej odbudowy i rozwoju gospodarki narodowej KRL-D, za

główny cel stawiający osiągnięcie poziomu produkcji z okresu przed wybuchem wojny

koreańskiej,

c) plan pięcioletni powszechnego uprzemysłowienia kraju, uchwalony w czerwcu 1958

r.85

83

Mateusz Wojnarowski, op. cit..

84 „Dokumnetacja Prasowa” 1956, [w.] W. Michowicz (red.), op. cit., s. 317.

85 Wykonanie poszczególnych etapów planu gospodarczej odbudowy kraju przedstawiło się następująco wg

informacji oficjalnych: plan 3-letni wykonany został w 123% - w r. 1958 (drugi rok planu), plan pięcioletni

został wykonany w 117%. Zob. Waldemar Rómmel, “Cztery socjalistyczne państwa Azji”, [w.] PISM, ed.,

Sprawy Międzynarodowe: RokXIII -Zeszyt 1, PISM, Warszawa 1960, s. 25.

54

W lutym 1956 roku na XX zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego

(KPZR) I Sekretarz KC, Nikita Chruszczow przedstawił nowy kurs polityki radzieckiej

zarówno wewnętrznej, jak i zagranicznej. Spotkał się on z krytyczną oceną w Pekinie

zapoczątkowując niejako proces rosnących pomiędzy obu stolicami rozbieżności. W kwietniu

tego samego roku podczas obrad III Zjazdu Partii Pracy Korei (PPK) uznano za niezbędne

prowadzenie dyplomacji wielostronnej i zalecenie ostrożnej i neutralnej postawy wobec

rozbieżności chińsko – radzieckich, a także zacieśnienie kontaktów z innymi państwami

obozu, w tym europejskimi. Pozycja Kim Ilsunga uległa wzmocnieniu w wyniku masowej

czystki swych przeciwników w kierownictwie. Wykorzystując rosnące napięcie pomiędzy

Moskwą, a Pekinem w 1956 r. złożył on po raz pierwszy wizyty w krajach Europy Środkowo

– Wschodniej, aby ożywić stosunki z tymi państwami, w tym z Polską.86

W lipcu 1956 r. do Polski przybyła z wizytą delegacja partyjno-rządowa KRL-D z

przewodniczącym Gabinetu Ministrów i przewodniczącym Komitetu Centralnego (KC) PPK,

marszałkiem Kim Ilsungiem. Delegacja została przyjęta przez przewodniczącego Rady

Państwa Aleksandra Zawadzkiego i premiera Józefa Cyrankiewicza. Rozmawiano o

intensyfikacji stosunków między obu państwami. 4 lipca br. Kim Ilsung odwiedził Dom

Dziecka przy ul. Komunardów w Świdrze. Tam dziękując Polakom za opiekę nad sierotami

koreańskimi, tak napisał w księdze pamiątkowej. „Wiecznie będzie trwało w sercach narodu

koreańskiego dobrodziejstwo, którego udzielał naród polski w wychowaniu naszych uczniów i

dzieci.”87

Uczestnictwo w KNPN w Korei oraz pomoc humanitarna i materialna były

ważnymi elementami w polskiej polityce wobec KRL-D. Czynnik pomocy humanitarnej był

wyróżniającą cechą w polityce Polski w okresie „zimnej wojny”. Podnosiło to prestiż kraji i

wiarygodność inicjatyw pokojowych. Do dziś zresztą jest on stale obecny w polskim

zaangażowaniu międzynarodowym. Na zakończenie wizyty opublikowano wspólny

komunikat między Polską, a KRL-D.

W dniach od 2 do 6 lipca 1956 r., na zaproszenie Rządu Polskiej Rzeczypospolitej

Ludowej przebywała w Polsce z wizytą przyjaźni delegacja rządu Koreańskiej

Republiki Ludowo-Demokratycznej. W skład delegacji wchodzili: Przewodniczący

Gabinetu Ministrów KRL-D – Kim Ir Sen (Kim Ilsung) jako przewodniczący delegacji

86

Chen Jian, China’s Road to the Korean War: The Making of the Sino-American Confrontation, Columbia

University Press, New York 1994, s. 134.

87 Udząd Miasta Otwocka z dnia 7 sierpnia 2013 roku, http://www.turystycznyotwock.pl/pl/4-dom-dziecka-

przy-ul-komunardow.

55

oraz jako członkowie delegacji: Zastępca Przewodniczącego Komitetu Centralnego

Partii Pracy Korei – Pak Den Ai, Minister Spraw Zagranicznych – Nam Il (Nam Ir),

Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania – Li Dżon Ok, Zastępca

Przewodniczącego Komitetu Centralnego Demokratycznej Partii Korei Północnej – Ko

Czun Tek, Zastępca Przewodniczącego Komitetu Centralnego Partii „Cze Nu Dan” –

Kim Bion Dże, Wiceminister Obrony Narodowej, Generał-pułkownik – Coj Hen (Choi

Hyeon), Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny KRL-D w Polskiej Rzeczypospolitej

Ludowej – Ho Guk Bon, Dyrektor Instytutu Politechnicznego im. Kim Chaeka (Kim

Czak) – Czo Kim Son (Cho Geumseon), Kierownik Oddziału Zakładów

Metalurgicznych im. Kim Chaeka (Kim Czak), Bohater Pracy – Phan Gi Czan (Ban

Gichan), Przewodniczący Zarządu Namczyńskiej Spółdzielni Produkcyjnej w powiecie

Andżu (Anju), Bohater Czon Son Bok.

Podczas pobytu w Polsce delegacja rządowa KRL-D zwiedziła Warszawę oraz szereg

obiektów przemysłowych i kulturalnych i zapoznała się z osiągnięciami narodu

polskiego w dziedzinie gospodarczej oraz kulturalnej.

W czasie zwiedzania Warszawy i bezpośrednich spotkań z ludnością gościom

koreańskim towarzyszyła szczera sympatia i braterskie uczucia społeczeństwa polskiego

dla bohaterskiego narodu koreańskiego.

W okresie pobytu w Polsce między koreańską delegacją rządową, a delegacją

rządową PRL miała miejsce przyjazna wymiana poglądów na szereg spraw.

Ze strony koreańskiej w rozmowach brali udział: Przewodniczący Gabinetu

Ministrów – Kim Ir Sen (Kim Ilsung), Zastępca Przewodniczącego Komitetu

Centralnego Partii Pracy Korei – Pak Den Ai, Minister Spraw Zagranicznych – Nam

Il(Nam Ir), Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania – Li Dżon Ok (Lee

Jeonok), Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny KRL-D w Polskiej Rzeczypospolitej

Ludowej – Ho Guk Bon.

Ze strony polskiej w rozmowach brali udział: Przewodniczący Rady Państwa –

Aleksander Zawadzki, Prezes Rady Ministrów – Józef Cyrankiewicz, I Sekretarz

Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – Edward Ochab, I

Zastępca Prezesa Rady Ministrów – Zenon Nowak, Zastępca Prezesa Rady Ministrów –

Tadeusz Gede, Zastępca Prezesa Rady Ministrów – Stefan Jędrychowski, Kierownik

Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Wiceminister – Marian Naszkowski, Ambasador

Nadzwyczajny i Pełnomocny PRL w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej –

Jerzy Siedlecki.

Rozmowy przebiegały w atmosferze nacechowanej serdecznością, wzajemnym

56

poszanowaniem suwerenności i wzajemnym zrozumieniem. W czasie rozmów

omówiono sprawę dalszego pogłębienia wzajemnych stosunków, łączących oba kraje

oraz niektóre aspekty sytuacji międzynarodowej interesujące PRL i KRL-D.

Obie delegacje z zadowoleniem stwierdziły, że przyjacielskie stosunki łączące Polską

Rzeczpospolitą Ludową i Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną stale się

rozszerzają i pogłębiają zarówno dla dobra narodów obu krajów budujących socjalizm,

jak i w interesie umocnienia pokoju w Azji i na całym świecie.88

W tym spotkaniu brali udział Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania,

Przewodniczący Zarządu Namczyńskiej Spółdzielni Produkcyjnej w powiecie An-Dżu i

Kierownik Oddziału Zakładów Metalurgicznych im. Kim Chaeka (Kim Czak). Rozmowy

wskazały, że goście główny nacisk kładli na kwestie gospodarcze widząc w gospodarzach

ważnego partnera. Strona polska uważała, że należy rozwijać z nim bezpośrednie kontakty,

które wzmacniały i rozszerzały aktywność międzynarodową oraz obecność w Azji. Uznano

także, że może to być ważny rynek eksportowy dla produktów przemysłowych. Mimo, że

obroty handlowe Polski z KRL-D były skromne i asortymentowo mało zróżnicowane (w roku

1956 wynosiły 24 mln rubli), uznano, że istniały możliwości znacznego zwiększenia

polskiego eksportu przemysłowego do KRL-D na warunkach długoterminowego kredytu.89

W roku 1956 eksport Polski do państw Azji obejmował maszyny i urządzenia przemysłowe i

wynosił 71 496 tys. dolarów, zaś import obejmował głównie asortyment surowcowy i

zamykał się kwotą 62 410 tys. dolarów.90

Warto dodać, że w Polsce przebywało 1763

studentów, uczniów szkół zawodowych i podstawowych z KRL-D, a jeden lektor pracował

na Uniwersytecie Warszawskim.91

W kwietniu 1957 roku w KRL-D przebywała z rewizytą polska delegacja rządowa,

której przewodniczył premier Józef Cyrankiewicz. Tematem obu rozmów była ocena sytuacji

międzynarodowej, m.in. poruszono spawy zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego,

działalności KNPN, przebieg i efekty konferencji krajów Azji i Afryki w Bandungu,

konflikty na Bliskim i Środkowym Wschodzie oraz sytuację na Węgrzech. Podjęto też

88

“Komunikat końcowy o pobycie delegacji rządowej Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej w

Polsce z dnia 6 lipca 1956 r.”, „Zbiór Dokumentów” 1956, poz. 226.

89 „Notatka departamentu V o stosunkach z krajami azjatyckimi i Afryki północo-wschodniej”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 485.

90 Edward Słuczański, „Polska a kraje Azji”, [w.] PISM, ed., Sprawy Międzynarodowe: RokX-Zeszyt 3, PISM,

Warszawa 1957, s. 11-18.

91 Ibidem., s. 487-488.

57

kwestie zjednoczenia Tajwanu z ChRL, remilitaryzacji Niemiec Zachodnich oraz sytuacji w

Indochinach.92

Stanowiska stron były analogiczne i zbieżne. J. Cyrankiewicz wraz z Kim

Ilsungiem podpisali wspólne oświadczenie polsko-koreańskie oraz umowę o współpracy

naukowo-technicznej. Po spotkaniu J. Cyrankiewicz przekazał następujący szyfrogram do W.

Gomułki oraz A. Rapackiego o przebiegu i wyniku wizyty.

1) Przyjęto nas bardzo dobrze, z demonstracyjną, powiedziałbym, serdecznością.

2) Rozmowy obracały się wokół następujących spraw: wymiana informacji na temat

sytuacji gospodarczej, nasza informacja o podróży, ich informacja o szansach

zjednoczenia Korei i o sytuacji na Południu. Szans zjednoczenia oczywiście w bliskiej

perspektywie nie widzą, sytuację na Południu oceniają w bardzo czarnych dla Li Syng

Mana (Lee Seungmana) barwach. Tematów ideologicznych raczej nie poruszano.

3) Nasze wrażenia o kraju:

Uderzają dwie rzeczy – wielki naprawdę rozmach budownictwa, duża dynamika

odbudowy miasta i industrializacji, z drugiej strony poważne skostnienie życia

politycznego, kontynuacja kultu jednostki itd.

4) W sprawie wspólnego oświadczenia.

Koreańczycy przedstawili bardzo agresywny projekt. Zgodzili się jednak dość szybko

z naszym kontrprojektem.

5) Naszą pomoc czuje się tu na wielu odcinkach. Nasze ekipy pracują na ogół dobrze,

są cenione.93

Wymiana wizyt na tym szczeblu posłużyło rozwojowi współpracy obu państw. Ważnym

początkowym ogniwem współpracy obu krajów była działalność Komisji Międzyrządowej ds.

Współpracy Naukowo-Technicznej. Z czasem nabrała ona czysto formalnego charakteru i

była ogniwem utrwalania obecności Polski w państwach „realnego socjalizmu” w Azji. W

latach 50-tych ok. 70 delegacji wysokiego szczebla przebywało w Azji, ponad 40 w ChRL,

ponad 10 w KRLD i Mongolii, oraz blisko 10 w DRW.94

Interesująca była rozmowa między

J. Cyrankiewiczem, a N. Chruszczowem w Moskwie, w drodze powrotnej do Warszawy.

92

“Wspólne oświadczenie rządu PRL i rządu Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej w Pjongjangu z

dnia 17 kwietnia 1957 r.”, „Zbiór Dokumentów” 1957, poz. 76.

93 „Szyfrogram premiera: ocena wizyty w KRL-D”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM,

Warszawa 2006, s. 246-247.

94 Władysław Góralski, „Stosunki Polski z socjalistycznymi krajami Azji”, [w.] PISM, ed., Sprawy

Międzynarodowe: RokXL-Zeszyt 7-8, PISM, Warszawa 1987, s. 28.

58

Polski premier oceniał, że w KRL-D buduje się dużo, ale zbyt wiele budynków

monumentalnych, biur, urzędów, a za mało domów mieszkalnych. Radziecki przywódca

zauważył, że Kim Ilsung ma słabość do fasadowości i powinien budować więcej mieszkań.95

Ta rozmowa ujawniła krytyczną ocenę niektórych aspektów sytuacji w Korei Północnej i

zachowań jej kierownictwa.

W 1959 r. podczas wizyty delegacji polskiej w Pjongjangu Przewodniczący Rady

Państwa Aleksander Zawadzki, rozmawiał z Kim Ilsungiem o sytuacji Półwyspu

Koreańskiego oraz Polski. Gospodarz tak ocenił sytuację Korei.

a) Wykorzystano dużą powojenną pomoc krajów socjalistycznych koncentrując się na

inwestycjach i dzięki nim niezwykle szybko wzrosło tempo produkcji przemysłowej w

ostatnich latach.

b) Dokonano szeregu reform w organizacji gospodarki rolnej przez połączenie

spółdzielni w większe jednostki administracyjno-wytwórcze, zespolenie władze

spółdzielczych z administracyjnymi organami, przekazanie im znacznej części

przemysłu lokalnego – bez odwoływania się jednak do doświadczeń chińskich (chodzi o

tworzenie na podobnych zasadach komun w ChRL – przyp. KKN)

c) Rok 1960 ma być rokiem priorytetowego rozwoju przemysłu, nastawiania się na

bardziej zrównoważony rozwój innych dziedzin gospodarki i podnoszenie stopy

życiowej.

d) Wyraźne identyfikowanie perspektyw zjednoczenia ze zwycięstwem we

współzawodnictwie gospodarczym.96

W czasie rozmów, polska strona pozytywnie oceniła szybki proces odbudowy

powojennej. Ze swej strony Kim wyraził uznanie dla sukcesów Polski Ludowej odniesionych

pod kierownictwem PZPR w budownictwie socjalizmu i realizacji planów gospodarczo –

społecznych. Obie strony zgodnie podkreśliły nienaruszalność polskiej granicy zachodniej na

Odrze i Nysie oraz udzieliły poparcia pokojowym wysiłkom Niemieckiej Republiki

Demokratycznej. Polska poparła stanowisko władz KRL-D w sprawie powrotu obywateli

koreańskich zamieszkałych w Japonii do Korei Północnej. Wypowiedziała się także za

95

„Notatka z rozmów polskiej delegacji rządowej w Moskwie”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957,

PISM, Warszawa 2006, s. 254-255.

96 „Niepodpisana notatka o wizycie delegacji partyjno-rządowej w krajach azjatyckich”, [w] Polskie Dokumenty

Dyplomatyczne 1959, PISM, Warszawa 2011, s. 717-718.

59

wycofaniem wszystkich obcych wojsk z Republiki Korei.97

Obie strony akcentowały

znaczenie wizyty N. Chruszczowa w USA dla złagodzenia napięcia w stosunkach

międzynarodowych i umocnienia pokoju na świecie. Poparły propozycję ZSRR dotyczące

powszechnego rozbrojenia, podkreślając ich kluczowe znaczenie dla zapewnienia trwałego

pokoju i bezpieczeństwa na świecie.98

W latach 50-tych i 60-tych Polska udzielała politycznego, dyplomatycznego i

gospodarczego poparcia KRL-D. W swej polityce wobec Pjongjangu Warszawa brała pod

uwagę względnie neutralne stanowisko północnokoreańskie w okresie narastającego

konfliktu pomiędzy Moskwą, a Pekinem. Oczywiście nie zapomniano, że Kim odrzucił

proces destalinizacji i krytykował stanowisko N. Chruszczowa w kwestii kultu jednostki.

Tabela 2.

Istota Traktatów o Przyjaźni i Współpracy pomiędzy KRL-D i ZSRR, KRL-D i ChRL

Państwo KRL-D i ZSRR

(6 lipca 1961 roku)

KRL-D i ChRL

(11 lipca 1961 roku)

Okres 10 lat nieograniczony

Treść Zapewnienie pomocy wojskowej

podczas wojny

Zapewnienie pomocy wojskowej

podczas wojny

Źródło: Kim Kyedong, Polityka Zagraniczna Korei Północnej, Seul, Wydawnictwo Baiksan

2002, s 140

Polska w omawianym okresie była jednym z głównych partnerów gospodarczych i

handlowych dla Korei Północnej. Ten temat dominował w rozmowach obu stron.

97 „Współny komunikat polsko-koreański w Pjongjangu z dnia 19 października 1959 r.”,, „Zbiór Dokumentów”

1959, poz. 130.

98 „Współny komunikat polsko-koreański. op. cit..

60

Tabela 3

Handel Polski z KRL-D w latach 50-tych (w tys. zł)

rok i rodzaj handlu 1956 1957 1958 1959

Import 4549 10562 3285 9816

Eksport 52549 5608 7114 25964

Schemat 8

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Statystyka Handlu Zagranicznego 1963, GUS,

Warszawa 1964, s.10-15

W latach pięćdziesiątych Polska zawarła ponad 60 umów i porozumień, w tym 24 z

Chinami, 15 z KRL-D, 13 z DRW i 9 z Mongolią. Rozwijały one także współpracę w sferze

kulturalnej i naukowej, zdrowia, łączności i komunikacji oraz transportu morskiego.

Dynamikę rozwoju stosunków z tymi krajami w początkowym okresie ilustruje między

innymi wzrost obrotów handlowych, z 33 mln złotych dewizowych w 1950 r. (tylko z

Chinami) do 466 mln w 1960 r., w tym z ChRL – 385 mln, z DRW – 48 mln, z Mongolią –

20 mln i KRL-D – 13 mln złotych dewizowich.99

Stosunki te należy rozpatrywać w

kontekście dynamicznego rozwoju wielostronnych kontaktów z państwami bloku

99

Obliczono na podstawie – Rocznik Statystyczny, Warszawa 1966, s. 358-359, [w.] Władysław Góralski op.cit,

ibidem.

61

radzieckiego w Azji w latach 50-tych.

Tabela 4.

Stan osobowy przedstawicielstw dyplomatycznych PRL za granicą w 1958 roku

Kraj

Obywatele polscy

ogółem Dyplomaci inni pracownicy

prac. rodziny Razem prac. rodziny razem

U.S.A. 43 13 30

Z.S.R.R. 37 10 27

Chiny 14 9 6

K.R.L.D. 8 3 5

Źródło: PISM, Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1958, PISM, Warszawa 2011, s. 828 - 830

Tabela 5.

Stan osobowy przedstawicielstw dyplomatycznych w Warszawie

Kraj

Cudzoziemcy

ogółem Dyplomaci inni pracownicy

prac. rodziny Razem prac. rodziny razem

Z.S.R.R. 117 25 34 59 20 38 58

U.S.A. 100 35 39 74 16 10 26

Chiny 59 12 13 25 34 34

K.R.L.D. 56 6 21 27 9 20 29

Źródło: PISM, Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1958, PISM, Warszawa 2011, s. 832 - 833

W 1957 roku rząd KRL-D wyraził życzenie, aby koreańskie dzieci wróciły do ojczyzny

po ukończeniu szkoły podstawowej. Jedną z głównych przyczyn były względy obaw o ich

„zatrucie ideologiczne”w PRL W roku 1957 i 1958 wyjechało do Korei 606 dzieci. W 1959 r.

powróciły do kraju pozostałe.100

Ten element tzn. zmiana sytuacji międzynarodowej,

100

Koszt przewozu i wyżywienia dzieci z Korei do Polski w roku 1951 pokryła strona polska, a koszt odesłania pierwszego

transportu dzieci do kraju ojczystego w roku 1957 pokryła Ambasada KRL-D. Przy omawianiu warunków drugiego transportu

w roku 1958 r. i kolejnych w 1959 r. Ambasada KRL-D zwróciła się z życzeniem opłacenia przez Ministerstwo Oświaty PRL

kosztów podróży i wyżywienia. Koszt transportu wynosił na 1 osobę – przejazd koleją 800 zł, wyżywienie 200 rubli, na 280

osób – przejazd koleją 224 000 zł, wyżywienie 84 000 rubli. Ministerstwo Oświaty oszacowało koszty tej operacji na ok.

300.000 rubli. „Pismo Ministerstwo Oświaty do MSZ w sprawie przebywających w Polsce dzieci z KRL-D z dnia 21 kwietnia

1959”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1959, PISM, Warszawa 2011, s. 287-288.

62

doprowadził także do małych korekt w stosunkach Polski z KRL-D. Nie ulega wątpliwości,

że stosunki ulegały stopniowo ochłodzeniu na tle liberalizacyjncyh przemian w ZSRR i

szczególnie w Polsce po 1956 r. Sposób odwoływania się i interpretacji idei Juche (Dżucze)

oraz totalitarny system rządzenia Kima był bardzo krytycznie oceniany przez stronę polską.

W latach 50-tych stosunki Polski z KRL-D wzmacniały się w różnych dziedzinach. Po

pierwsze, wojna koreańska stała się najważniejszym elementem w zacieśnianiu stosunków

wzajemnych. Ten element był związany z sytuacją międzynarodową, a konkretnie z „zimną

wojną”. Dlatego stosunki Polski z KRL-D kształtowane były nie tyle przez czynniki

wewnętrzne, ile przez więzi ideologiczno – polityczne kształtowane w gorącej fazie „zimnej

wojny” przez konfrontację bloków.

Schemat 9.

Początkowe wzmacnianie stosunków obu państw

Zewnętrzny element, czyli „zimna wojna” był czynnikiem, który określał bliższe

stosunki obu państw. Mimo zmiany w polityce wewnętrznej i zagranicznej ZSRR, co

wpłynęło w sposób decydujący na pogarszające się relacje z ChRL, Pjongjang nie

rezygnował z więzi z Warszawą. Kim nie miał zamiaru wprowadzać zmian politycznych w

kraju, wręcz przeciwnie – intensyfikował czystki przeciwników, ale w polityce zagranicznej

układ pewnego osłabienia pozycji Kremla i w ramach obozu bezpośrednie kontakty z

państwami europejskimi bloku ułatwiły mu manewrowanie pomiędzy Moskwą, a Pekinem.

Ważnym motywem była pomoc gospodarcza. W wypadku Warszawy w grę wchodziła też jej

rola w KNPN oraz fakt jej roli w bloku, a także niezmienne popieranie dążeń KRL-D do

zjednoczenia kraju. Polska wspierała także wysiłki dyplomacji północnokoreańskiej w jej

próbach nawiązania stosunków z krajami kapitalistycznymi, szczególnie azjatyckimi

Blok komunistyczny

PRL

KRL-D Wojna

Koreańska

KNPN

63

(Japonia).101

W latach 60-tych ilość kontaktów na wysokim szczeblu zmalała. W czerwcu 1961 roku

w Polsce przebywała z wizytą delegacja KRL-D z przewodniczącym Komisji Planowania

Czon Dżuntekiem, która podpisała porozumienie w sprawie udzielenia kredytu przez rząd

PRL rządowi KRL-D na dostawę urządzeń do kompletnych obiektów przemysłowych w

KRL-D.102

Nawiązano współpracę między Polską Agencją Prasową, a Koreańską Agencją

Informacyjną KCNA (Korean Central News Agency). Z politycznych wydarzeń warto

odnotować, że w sierpniu 1962 r., w odpowiedzi na orędzie XI sesji Najwyższego

Zgromadzenia Ludowego KRL-D, skierowane 21 kwietnia 1962 r. do parlamentów

wszystkich krajów, Marszałek Sejmu PRL Czesław Wycech wystosował do

przewodniczącego NZL Coj Wen Theka (Cho Wontaek) pismo wyrażającego poparcie

Prezydium Sejmu dla postulatu KRL-D o wycofaniu wojsk amerykańskich z Korei

Południowej.103

Następnie w Polsce odbyły się wizyty ministra spraw zagranicznych KRL-D,

Pak Songczhol (w grudniu 1966 r.), a także delegacji Najwyższego Zgromadzenia Ludowego

KRL-D (w czerwcu 1967 r.). Nawiązano współpracę wojskową. W październiku 1969 na

zaproszenie ministra obrony narodowej PRL, gen. broni Wojciecha Jaruzelskiego przebywała

w Polsce z wizytą oficjalną delegacja wojskowa KRL-D, której przewodniczył członek Biura

Politycznego Partii Pracy Korei, minister obrony narodowej, gen. armii Coj Hen (Choi

Hyeon). Delegację przyjął przewodniczący Rady Państwa PRL Marian Spychalski. W Polsce

przebywała także delegacja KRL-D, której przewodniczył minister transportu O Songriol (Oh

Seungryeol). Przeprowadzono rozmowy dotyczące zacieśniania współpracy w dziedzinie

transportu morskiego.

W sprawie Półwyspu Koreańskiego, rząd polski nadal wyrażał poparcie w sprawie

wycofania wojsk amerykańskich z Republiki Korei. Znalazło to wyraz w liście ministrów

spraw zagranicznych bloku socjalistycznego z dnia 17 stycznia 1967 roku do sekretarza

generalnego ONZ.104

Dotyczył on umieszczania na porządku dziennym XXII sesji

Zgromadzenia Ogólnego ONZ punktu: „Wycofanie amerykańskich i wszystkich innych

obcych wojsk okupujących Koreę Południową pod flagą ONZ”.105

W latach 60-tych

wzrastała także wymiana handlowa między obu krajami, ale rozmiary jej były stosunkowo

101

„Notatka departamentu V o stosunkach z krajami azjatyckimi i Afryki północno-wschodniej”, op. cit., s. 482.

102 Weszło w życie 29. 06. 1961. MSZ, op. cit., s. 161.

103 Ibidem.

104 Węgry, Kuba, Mongolia, Polska, ZSRR, Ukraina i Czechosłowacja

105 „Sprawa Korei”, „Zbiór Dokumentów” 1967, poz. 146.

64

niewielkie. Ponadto struktura eksportu i importu nie uległa w zasadzie zmianie.

Tabela 6

Handel Polski z KRL-D 60-tych lat (w tys. zł)106

1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968

Import 7541 11393 15854 15374 14996 24620 25586 10151 37357

Eksport 5416 5722 13127 17608 16436 19305 23133 28537 47335

Schemat 10.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1968,

GUS Warszawa 1969, s. 18-23

Mimo występujących różnic w polityce wewnętrznej (w Polsce po 1956 r. dokonano

pewnych reform politycznych - tzw. mała stabilizacja) i zagranicznej, gdy Pjongjang

krytycznie oceniał wiele aspektów polityki zagranicznej ZSRR, stosunki obu państw (KRL-D

i PRL) pozbawione były większych napięć i zmian, choć niewątpliwie uległy ochłodzeniu.

Bez echa przebrzmiał problem Albanii, mającej bliskie związki z Chinami, która wystąpiła w

1968 roku z Układu Warszawskiego (na marginesie można dodać, że nie uczestniczyła w

106

Gółwny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1968, GUS, Warszawa 1969, s. 18-

23.

65

jego pracach już wcześniej). Koreańczycy z zasady nie informowali Polaków w ważnych

sprawach w KNPN.

Generalnie w latach 60-tych oficjalne stosunki polsko-koreańskie oceniano jako w miarę

dobre.107

W istocie znajdowały się one na marginesie zainteresowań obu stolic. Rozbieżności

ideologiczne i polityczne pozostawały zarówno w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej.

Napięcie konfrontacji zimnowojennej tego okresu i konflikt radziecko – chiński, oraz

napięcia pomiędzy Pjongjangiem, a Pekinem w latach „rewolucji kulturalnej” spełniały rolę

określonego spoiwa.

3.2.2. Wzajemne relacje w latach z 70- tych i 80- tych w warunkach procesu

przemian w układzie sił na arenie międzynarodowej

Lata siedemdziesiąte to okres odprężenia (detente). Układ sił na arenie

międzynarodowej ulegał zmianie. Najważniejszym jej przejawem był proces normalizacji

stosunków chińsko-amerykańskich. Zapoczątkowany „dyplomacją pingpongową”, a

następnie wizytą Henry Kissingera w Pekinie w 1971 r. oraz historyczną wizytą prezydenta R.

Nixona w Chinach w lutym 1972 r. Proces odprężenia objął relacje międzyblokowe. Ważną

rolę odgrywała w nim Polska. W końcu maja 1972 roku, Richard Nixon jako pierwszy w

historii prezydent USA złożył wizytę w Warszawie. Rozmowy pomiędzy sekretarzem stanu

USA Williamem P. Rogersem i ministrem spraw zagranicznych Stefanem Olszowskim

doprowadziły m.in. do porozumienia o otwarciu nowych konsulatów (polskiego w Nowym

Jorku i amerykańskiego w Krakowie). W tym samym roku, delegacja gospodarcza z

sekretarzem stanu ds. handlu USA Peterem G. Petersonem przebywała z wizytą w PRL.

Istotnym wydarzeniem była podróż do Waszyngtonu polskiego ministra spraw zagranicznych

Stefana Olszowskiego, który rozmawiał z sekretarzem stanu USA Williamem P. Rogersem,

doradcą prezydenta USA Henrym Kissingerem oraz prezydentem Richardem Nixonem.108

Kierownictwo KRL-D krytycznie oceniało ten proces ale zmiana sytuacji

międzynarodowej zmusiła do zmiany taktyki postępowania i podjęcia „ofensywy pokojowej”

wobec głównego wroga, tzn. Seulu. Kim Ilsung po raz pierwszy po wojnie koreańskiej

nawiązał rozmowy z władzami południowokoreańskimi w 1972 roku. W warunkach

zmieniającej się sytuacji międzynarodowej i takich kierunków aktywności Warszawy i

107

PISM, Historia dyplomacji polskiej, PISM, Warszawa 2010, s. 589.

108 MSZ, Stosunki dyplomatyczne Polski: Tom II, Askon, Warszawa 2008, s. 177-178.

66

Pjongjangu aktywizowały się też stosunki Polski z KRL-D.

Współpracowano w obszarze politycznym, wojskowym, kulturalnym, transportowym,

gospodarczym, naukowym czy energetycznym. Ale w tej sytuacji tym wyraźniej musiały się

ujawnić zasadnicze różnice wynikające przede wszystkim z uwarunkowań wewnętrznych,

głównie monstrualnych wymiarów kultu jednostki Kim Ilsunga i totalitarnej despotii systemu

sprawowania władzy. Kult wodza nasilił się jeszcze bardziej po V Zjeździe Partii Pracy

KRL-D, który odbył się w listopadzie 1970 roku.109

W dniach 22-29 kwietnia 1972 roku z

okazji uroczystości 40-tej rocznicy powstania Koreańskiej Armii Ludowej w KRL-D

przebywała polska delegacja wojskowa. Wicedyrektor Departamentu II MSZ J. Tworóg

towarzyszący delegacji pisał w notatce sprawozdawczej:

„Dominującą cechą życia wewnętrznego Korei jest powszechny kult osoby Kim

Ilsunga. Jego forma i treści zostały doprowadzone do niebywałych rozmiarów.

Wszystko, co zostało dokonane lub dokonuje się w zakresie rozwoju państwa, jego

polityki wewnętrznej i zagranicznej pozostaje jego wyłączną zasługą. Wobec mitycznej

roli Kim Ilsunga wszystkie inne czynniki tego rozwoju zostały zepchnięte na odległy

plan. Nie ma historii Koreańskiej Partii Pracy, jej walki i ofiar, zastąpiono ją historią

rewolucyjnej działalności Kim Ilsunga. W miejsce historii Koreańskiej Armii Ludowej

(KAL) wprowadzono zasługi wojenne marszałka. W szkołach, przedsiębiorstwach,

urzędach, miejscach publicznych, placach, parkach, na skrzyżowaniach dróg i w

mieszkaniach prywatnych dominuje fotografia lub pomnik Kim Ilsunga oraz cytaty z

jego przemówień. Przy czym miejsca, w których znajduje się jego wizerunek, są

ozdobione na wzór ołtarza. W zakresie propagandy wizualnej oraz środków masowego

przekazu nie istnieje żaden autorytet twórców marksizmu-leninizmu, nie ma żadnego

hasła wskazującego na ideologiczną więź partii, jej działalności i dokonań z

marksizmem-leninizmem. Na akademii z okazji 40-lecia KAL, w przemówieniu szefa

sztabu wyeksponowano głownie osobę wodza, pominięto sprawę wyzwolenia Korei

przez Armię Czerwoną, wskazano natomiast na wiodącą rolę KAL w wyzwoleniu

chińskiej i radzieckiej Mandżurii. Z okazji 60-lecia Kima do oficjalnych zwrotów przy

nazwisku dodano przymiotniki „szanowny i umiłowany” wódz Kim Ilsung. Ta formuła

była zawsze używana. Na tle zjawiska kultu osoby Kima, przy całej jego społeczno-

psychologicznej złożoności, niepokój budzą skutki na przyszłość. Kult ten już uwolnił

znaczną część społeczeństwa od myślenia, zbiurokratyzował aparat, przekreślił krytykę i

109

Deukju Jeon, op. cit., s. 192.

67

samokrytykę w życiu politycznym.”110

Na te zjawiska zwróciła także uwagę w swym sprawozdaniu z pobytu w KRLD polska

delegacja partyjno-sejmowa po wizycie w Pjongjangu w czerwcu 1973 roku.

„Bardzo ścisły scentralizowany system informacji wynikający z istniejącego kultu

Kim Ilsunga. Wszystko co dzieje się w kraju, w województwie, powiecie, fabryce czy

spółdzielni produkcyjnej jest rezultatem „osobistej opieki, mądrego kierownictwa i linii

wytyczonej przez szanownego i ukochanego wodza towarzysza Kim Ilsunga.” Aktyw,

nawet centralny, w tym także i sekretarze KC, nie wychodzi poza ściśle określony

schemat myślenia, porusza się w centralistycznie ustalanych granicach wiedzy o faktach,

cyfrach i zjawiskach. Nacjonalizm i związana z tym wysoka wrażliwość na niezależność

połączona z typowo azjatycką podejrzliwością i kompleksem. Jakikolwiek cień

nieufności ze strony rozmówcy do informacji traktuje się z podejrzliwością, jeśli nawet

wyraża się to w formie pytania o dalsze szczegóły.”111

To ożywienie stosunków znajdowało wyraz w tworzeniu infrastruktury porozumień i

umów otwierających drogę do konkretnych działań. Powołano do życia Komisję ds.

Gospodarczych i Naukowo-Technicznych (4 października 1972), podpisano porozumienie o

współpracy między Polską Akademią Nauk, a Akademią Nauk KRL-D (17 marca 1973).112

23 maja 1975 roku nawiązano porozumienie o współpracy między Komitetem do spraw

Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja” i Centralnym Komitetem ds. Radia KRL-D.113

W lipcu 1978 roku delegacja Ministerstwa Górnictwa PRL odwiedziła Pjongjang.

Przeprowadziła rozmowy dotyczące współpracy w dziedzinie przemysłu wydobywczego,

geologii oraz elektroniki i podpisała protokół określający zakres współpracy w

wymienionych dziedzinach między obydwoma państwami. Z kolei 28 sierpnia 1978 roku

podpisano w Pjongjangu umowę o komunikacji lotniczej między PRL, a KRL-D.

Przewidziano uruchomienie w nieokreślonej przyszłości bezpośredniej linii lotniczej między

obydwoma krajami.

110

“Pilna notatka w sprawie pobytu wojskowej delegacji rządowej w KRL-D z dnia 10 maja 1972”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1972, PISM, Warszawa 2005, s. 256-259.

111 „Notatka Wydziału Zagranicznego KC PZPR o pobycie delegacji partyjno-sejmowej w KRL-D”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1973, PISM, Warszawa 2006, s. 354.

112 MSZ, tom III, op. cit., s. 162-163.

113 Okres obowiązywania : 3 lata, automatycznie przedłużane na dalsze okresy 3-letnie.

68

Tabela 7.

Stażyści polscy za granicą

(staże krótko- i długoterminowe, wszystkie dyscypliny w latach 1976-1977)

Kraj Rok

1976 1977

ZSRR 993 1247

KRL-D 8 8

USA 278 305

Japonia 24 30

AAN, KC PZPR, mikrofilm 2910 (dawna sygnatura 1798), Ocena i program rozwoju

współpracy naukowej i technicznej z zagraniczą. Materiał na posiedzenie Biura Politycznego

KC PZPR opracowany przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki w

uzgodnieniu z Wydziałem Nauki i Oświaty KC PZPR, Warszawa czerwiec 1977, [w.] Dariusz

Jarosz i Maria Pasztor, Stosunki polsko-francuskie 1944-1980, PISM, Warszawa 2008, s.

354-355.

Tabela 8.

Obroty handlowe pomiędzy PRL, a KRL-D latach 70-tych (w tys. zł)

1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978

Import 33219 40938 28733 34110 25358 41243 60175 56653 52821 85282

Eksport 49627 34486 19903 32084 20379 35673 38029 36603 45355 55189

Schemat 11.

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978

import

eksport

Gółwny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1975, GUS, Warszawa 1975, s. 23-26.

69

Polska aktywnie wspierała wysiłki KRL-D aby wyjść z izolacji i włączyć się w nurt

polityki międzynarodowej wykorzystując proces odprężenia. Na przełomie czerwca i lipca

1972 r. w czasie konsultacji ministrów spraw zagranicznych KRL-D, Li Maniok(Lee Manok)

i Polski J. Czapli omówiono sprawy stosunków dwustronnych oraz kwestię przyjęcia KRL-D

do ONZ. Konkluzje rozmów przedstawił J. Czapla w notatce służbowej:

„Wstępne wnioski do rozważenia w zakresie współpracy dwustronnej:

a) Szczególne ambicje rozwoju stosunków gospodarczych KRL-D z Japonią wskazują,

że polskie ewentualne inicjatywy podjęcia wspólnych przedsięwzięć w eksploatacji i

przerobie interesujących nas w KRL-D surowców wymagają stosunkowo szybkich

decyzji.

b) Dla ugruntowania polskich pozycji we współpracy z KRL-D, co staje się istotne w

związku z perspektywicznymi planami polskiego zaopatrzenia surowcowego,

należałoby rozbudować możliwości przewozowe „Czopolu” (wspólnego

przedsiębiorstwa maklerskiego) – z uwagi na zainteresowanie strony koreańskiej tą

formą współpracy.

c) Sprawą pilną staje się realizacja niektórych z zapowiedzianych w KRL-D polskich

wizyt, m.in. wizyty tow. Olszowskiego i Jaruzelskiego, o co Koreańczycy ponownie się

dopominali.

d) W świetle opublikowanego wspólnego oświadczenia KRL-D i Korei

Południowej,114

zmieniającego zasadniczo stosunki między obydwiema częściami Korei,

uchylanie się Li Mansoka (Lee Manseoka) od wszelkich informacji na temat

ewentualnych rokowań staje się szczególnie znamienne.”115

Istotnym elementem wzajemnych relacji w latach siedemdziesiątych było poparcie

Polski dla propozycji zjednoczenia Półwyspu przedstawionego przez KRL-D. 21 lutego 1972

roku w czasie wizyty delegacji północnokoreańskiej w Polsce, opublikowano wspólny

komunikat zawierający m.in. poparcie strony polskiej dla inicjatywy rządu KRL-D i PPK

przeprowadzenia konstruktywnych rozmów między Północą i Południem.

„Strona polska uznała, że konstruktywne stanowisko Partii Pracy Korei i rządu KRL-

114

Rządy obu państw koreańskich ogłosiły 4 lipca wspólnego oświadczenia przewidujące pokojowe

zjednoczenie kraju.

115 “Pilna notatka z rozmów z wiceministrem spraw zagranicznych KRL-D z dnia 6 lipca 1972”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1972, PISM, Warszawa 2005, s. 405-406.

70

D w sprawie pokojowego zjednoczenia kraju bez obcej ingerencji, a szczególnie

propozycja zawarcia porozumienia pokojowego oraz przeprowadzenia konstruktywnych

rozmów politycznych między Północą i Południem, będą stanowić ważny krok w

kierunku rozładowania napięcia w Korei oraz przyśpieszenia samodzielnego

pokojowego zjednoczenia kraju.”116

W dniu 28 czerwca 1973 roku ambasador KRL-D w Polsce spotkał się z polskim

wicepremierem Franciszkiem Kaimem, prosząc o poparcie PRL propozycji planu

zjednoczenia Korei. Nowe 5-punktowe propozycje zjednoczeniowe dotyczyły:

a) zlikwidowania stanu militarnej konfrontacji Północ-Południe,

b) rozwinięcia wielostronnej współpracy i wymiany w dziedzinie politycznej, militarnej,

dyplomatycznej, gospodarczej i kulturalnej,

c) zwołania Wielkiego Zgromadzenia Narodowego przedstawicieli wszystkich warstw

społecznych, przedstawicieli partii politycznych i organizacji społecznych Północy i Południa,

d) ustanowienia Konfederacji Północ-Południe pod jedną nazwą państwową:

„Konfederacyjna Republika Korei (Koryo)”,

e) zapobieżenia utrwalenia podziału kraju na dwa państwa koreańskie poprzez

przystąpienie do ONZ jako jedno państwo pod ww. nazwą, a nie jako dwa odsobne państwa.

Ambasador Kim prosił o udzielenie przez PRL daleko idącego poparcia dla inicjatywy

KRL-D np. w formie listów, telegramów, oświadczeń partyjnych i rządowych oraz

oświadczenia MSZ, a także zamieszczenia tej kwestii w oficjalnych wystąpieniach

przedstawicieli PRL na arenie międzynarodowej oraz w międzypaństwowych dokumentach

(np. wspólnych komunikatach i oświadczeniach podpisywanych z innymi państwami). Prosił

również, aby na arenie międzynarodowej wywierać specjalny nacisk na USA i Japonię, by

zrezygnowały z wrogiej i destrukcyjnej polityki wobec KRL-D i utrudniania dialogu Północ-

Południe oraz o utrzymaniu pełnej izolacji Korei Płd., która czyni starania zbliżenia się do

krajów socjalistycznych oraz demaskowanie rządu Paka jako kliki burżuazyjnej i marionetki

USA.117

W odpowiedzi Kaim stwierdził, że Partii Pracy Korei i rządowi KRL-D znane jest

pozytywne stanowisko PZPR i rządu PRL wobec polityki zjednoczeniowej KRL-D. Mówił,

116

“Komunikat o wizycie rządowej delegacji KRL-D w Polsce z dnia 25 lutego 1972 r.”, „Zbiór Dokumentów”

1972, poz. 20.

117 W tym czasie dyplomacja Republiki Korei podjęła kroki w celu nawiązania relacji z krajami

socjalistycznymi

71

że Polska uważa, że wycofanie wojsk amerykańskich z Korei Płd. jest podstawowym

warunkiem stworzenia dogodnej atmosfery dla zjednoczenia kraju.118

1 sierpnia 1973 roku

ambasador KRL-D w PRL – Kim Hisoun wręczył list Kim Ilsunga do Edwarda Gierka w

sprawie 5-punktowego programu pokojowego zjednoczenia Korei.

W dniach od 4 do 10 maja 1974 roku północnokoreański minister spraw zagranicznych

Heo Dam (Ho Dam) odwiedził Polskę. Celem wizyty było przedstawienie nowych propozycji

KRL-D w sprawach rozwiązania problemu koreańskiego i wyjaśnienia motywów, zyskanie

poparcia i nadania propagandowego rozgłosu, a także ożywienie wymiany delegacji na

wysokim szczeblu między Polską, a KRL-D i zacieśnienie współpracy między resortami

spraw zagranicznych. W tajnej notatce po rozmowach stwierdzono, że aktualna polityka

KRL-D skoncentrowana jest wokół sprawy zjednoczenia i rywalizacji KRL-D z RK.119

W sprawie stosunków KRL-D z Chinami, Heo Dam (Ho Dam) przypominał, że jego

kraj był atakowana przez hungweipingów120

w czasie „rewolucji kulturalnej”. Wspominał

także o okresowym ochłodzeniu stosunków z ZSRR w okresie sprawowania władzy przez N.

Chruszczowa. Wypowiedzi polskiej strony w sprawach chińskich, koncentrujące się na

przedstawieniu negatywnego stanowiska ChRL wobec polityki odprężeniowej, zwłaszcza w

Europie – przyjęto ze zrozumieniem. Uznano za celowe ze strony polskiej prezentowanie

pryncypialnego stanowiska wobec takiej postawy ChRL w rozmowach z przedstawicielami

KRL-D.121

Minister Heo Dam (Ho podkreślił rolę Polski w walce o pokój i bezpieczeństwo Europy,

a szczególnie sukces „długotrwałej walki z Niemcami Zachodnimi, zmuszenie ich do uznania

granicy na Odrze i Nysie”, przedstawiając pozytywną ocenę jej osiągnięć w rozwoju kraju i

w polityce zagranicznej. Zapewnił o dalszym poparciu KRL-D dla polskich wysiłków nad

zagwarantowaniem trwałego pokoju w Europie. Szczególnie zaakcentował pomoc i poparcie

Polski dla spraw KRL-D: pomoc w czasie wojny i powojennej odbudowy, udział polskich

przedstawicieli w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych i ich rolę w demaskowaniu

przeciwników oraz poparcie Polski dla wycofania obcych wojsk z Południa i pokojowego

118

„Notatka z rozmowy wicepremiera Kaima z ambasadorem KRL-D na temat palnu zjednoczenia Korei z dnia

29 czerwca 1973 r.”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1973, PISM, Warszawa 2006, s. 347-348.

119 „Notatka ministra spraw zagranicznych o wizycie delegacji KRL-D z dnia maja 1974”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1974, PISM, Warszawa 2007, s. 369.

120 Organizacja młodzieżowa „czerwona gwardia” działająca w ChRL w latach „rewolucji kulturowej” (1966-

1968.)

121 Ibidem, s. 371.

72

zjednoczenia kraju.122

Podczas wizyty, strona polska raz jeszcze poparła politykę KRL-D w sprawie

zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego.

„Strona Polska wyraziła ponownie swe poparcie dla słusznej polityki rządu

Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej zmierzającej do utrzymania i

ugruntowania pokoju na Półwyspie koreańskim, domagającej się wycofania wojsk

amerykańskich stacjonujących w Korei Południowej pod szyldem wojsk ONZ i dążącej

do zjednoczenia Korei na zasadach pokojowych i demokratycznych bez ingerencji z

zewnątrz. Strona polska popiera konstruktywne kroki rządu KRL-D zmierzające do

stworzenia sprzyjających warunków dla przyspieszenia samodzielnego i pokojowego

zjednoczenia Korei, między innymi nową inicjatywę podjętą 25 marca br. na sesji

Najwyższego Zgromadzenia Ludowego KRL-D.”123

Jesienią 1974 roku wiceminister spraw zagranicznych J. Czapla przebywał w

Pjongjangu. W czasie spotkania z koreańskim wiceministrem Lee Jeongmokiem (Li Dżong

Mokiem), jego rozmówca akcentował potrzebę wsparcia ze strony krajów socjalistycznych

dla wysiłków zjednoczeniowych KRL-D. Mówił, że bez współudziału socjalistycznych

sojuszników, nie będzie można zrealizować tych zamierzeń. Prosił o poparcie delegacji

polskiej w czasie debaty w sprawie Korei w ONZ. Podziękował za dotychczasowe

stanowisko Polski i prosił o dalsze konsekwentne izolowanie Korei Południowej. Strona

koreańska z kolei poparła wysiłki Polski na rzecz umacniania bezpieczeństwa i pokoju w

Europie.124

122 Ibidem, s. 372.

123 „Komunikat o wizycie delegacji rządowej KRL-D w Polsce z dnia 10 maja 1974 r.”, „Zbiór Dokumentów”

1974, poz. 56.

124 „Notatka informacyjna z wozyty wiceministra Czapli w KRL-D z dnia 2 października 1974”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1974, PISM, Warszawa 2007, s. 595.

73

Zdjęcie 6.

Posiedzenie KNPN w Korei w 1974 roku (gen.bryg. Brunon Marchewska)

Źródło: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

W dniu 23 września 1975 roku przemawiając na XXX sesji ZO ONZ minister spraw

zagranicznych PRL Stefan Olszowski poparł projekt rezolucji „O przekształceniu rozejmu w

Korei w trwały pokój i stworzeniu dogodnych warunków dla przyśpieszenia samodzielnego,

pokojowego zjednoczenia Korei”. Korea Północna starała się przejąć inicjatywę w sprawie

zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego, zaś Polska kontynuowała swoje poparcie dla KRL-D,

w sporze z Południem.125

W dniu 24 lutego 1976 roku polski ambasador w Pjongjangu Tadeusz Białkowski został

poproszony na rozmowę przez wiceministra Lee Jeongmoka (Li Dżong Moka). Chodziło o

wprowadzenie na Południu nowoczesnej broni amerykańskiej, w tym nuklearnej i samolotów

F-11. Gospodarz powtórzył, że bez wycofania wojsk USA z Południa niemożliwe będzie

zjednoczenie, wiceminister Li zwrócił się z prośbą:

a) wydania przez polskie MSZ specjalnego oświadczenia potępiającego wprowadzenie

przez Amerykanów nowoczesnej broni, domagającego się wykonania przez USA rezolucji

ONZ, a także zamieszczenia w prasie centralnej artykułów prasowych na ten temat,

b) powołania – przy uwzględnieniu warunków polskich – Komitetu Solidarności z

Walką Narodu Koreańskiego o Zjednoczenie.

Dziękował i ocenił pozytywne dotychczasowe poparcie PRL (również prasy)

125

MSZ, tom III, op. cit., s. 163.

74

zaznaczając, że powołanie komitetów w krajach socjalistycznych wpłynie na rozwój tego

ruchu w trzecim świecie.

W odpowiedzi strona polska zaproponowała:

a) zamieszczenie przez prasę centralną skrótu oświadczenia z komentarzami w ramach

KNPN

b) powołanie za przykładem innych krajów socjalistycznych Towarzystwa Przyjaźni, co

doraźnie powinno zaspokoić gospodarzy.126

Takie postulaty MSZ KRL-D wiązały się z wysiłkami zmierzającymi do wykorzystania

sojuszników z obozu dla kampanii krytyki stosunków między Seulem, a Waszyngtonem oraz

maksymalnego nagłaśniania propagandowego swojego stanowiska na arenie

międzynarodowej. Charakterystyczne, że przy deklaracjach o zjednoczeniu towarzyszyły

wysiłki maksymalnych potępień Południowej Korei i narzucania pełnej blokady kontaktów z

Seulem, włącznie z nie wydawaniem wiz nawet na zawody sportowe o randze mistrzostw

świata lub też na konferencje organizacji międzynarodowych. Strona polska potwierdziła

ogólne stanowisko w tej sprawie wyjaśniając, że takie sporadyczne kontakty mają miejsce,

niekiedy poprzez instytucje państw trzecich wynikających z zasad i zobowiązań

przynależności do organizacji międzynarodowych. Faktem jest, że takie kontakty miały

miejsce i były także nieuchronnym efektem rozszerzania się aktywności Korei Południowej

na arenie międzynarodowej.127

Można przyjąć, że lata 70-te były chyba okresem najbardziej ożywionych stosunków

bilateralnych pomiędzy obu stolicami. W czerwcu 1977 roku minister spraw zagranicznych

PRL Emil Wojtaszek odwiedził Pjongjang. We wspólnym komunikacie Polska jeszcze raz

wyraziła poparcie dla propozycji rządu KRL-D w sprawie samodzielnego zjednoczenia Korei

oraz zgodnie z rezolucją XXX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ opowiedziała się za jak

najszybszym wycofaniem wojsk amerykańskich z Korei Południowej wraz z bronią

nuklearną i bronią masowej zagłady oraz za zastąpieniem Układu Rozejmowego w Korei

porozumieniem pokojowym. Z drugiej strony, strona koreańska wyraziła uznanie dla

„sukcesów narodu polskiego osiągniętych w budownictwie socjalistycznym pod

przewodnictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej kierowanej przez Komitet

126

„Szfogram ambasadora w Pjongjangu o rozmowie z wiceministrem spraw zagranicznych KRL-D z dnia 25

lutego 1976”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1976, PISM, Warszawa 2008, s. 189-190.

127 „Okólnik dyrektora Departamenta II o wizycie delegacji MSZ KRL-D z dnia 6 kwietnia 1977”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1977, PISM, Warszawa 2009, s. 298-299.

75

Centralny z Edwardem Gierkiem na czele”.128

Takie sformułowania powtarzane były jak

mantra niemal we wszystkich wspólnych dokumentach obu stolic.

Według oceny strony polskiej, jednak to wizyta szefa polskiej dyplomacji umożliwiła

zaprezentowanie założeń polskiej polityki zagranicznej, zwłaszcza w sprawach umacniania

odprężenia i pokoju w Europie oraz poparcia dla deklarowanych wysiłków KRL-D do

rozszerzenia swoich stosunków z krajami socjalistycznymi. W tym wypadku brano pod

uwagę wpływy zmian w ChRL na postawę Pjongjangu po śmierci Mao Zedonga. KRL-D nie

podzielała stanowiska Pekinu w szeregu kwestiach np. poparcia dla przewrotu gen. Pinocheta

w Chile, a także wydarzeń w Afryce m. in. w Angoli czy Zairze. Jednoznacznie negatywnie

oceniała „chińskie wiązanie się z siłami reakcyjnymi w Europie” oraz ze „skrajną

antyradzieckością” polityki zagranicznej ChRL. Równocześnie tłumaczono brak oficjalnego

sprzeciwu wobec takiej postawy kierownictwa w Pekinie swoim położeniem geograficznym i

możliwością negatywnego oddziaływania wielkiego sąsiada na zjednoczenie Korei. Zdaniem

polskich ekspertów, w stosunkach północnokoreańsko-chińskich istniały poważne

rozbieżności związane z kwestiami dotyczącymi przyszłości Korei: ChRL zdawała sobie

sprawę, że zjednoczona, Korea mogłaby wpływać negatywnie na działanie Pekinu w

regionie.129

We wrześniu 1977 roku minister obrony narodowej, generał armii Wojciech Jaruzelski

odwiedził KRL-D i spotkał się z Kim Ilsungiem. Przeprowadził rozmowy o współpracy

wojskowej. Strona koreańska wyraziła zainteresowanie zakupem niektórych rodzajów

polskiego sprzętu wojskowego, w tym śmigłowców MI-2.130

W czasie rozmów poruszono kwestię chińską. W. Jaruzelski wskazał na destrukcyjną

działalność ChRL w ruchu komunistycznym i w polityce międzynarodowej oraz na

negatywne reperkusje chińskiej działalności dla Polski. Minister Obrony Narodowej O Dzin

U zapewnił, że podziela tę ocenę gościa. O stosunkach dwustronnych z Pekinem wyraził

opinię, że zewnętrznie są zupełnie poprawne, jednak nie są tak przyjacielskie, jak z Polską.

Mówił, że mają także swoje, niebyt dobre doświadczenia z wielkim sąsiadem. Dodał, że

Chińczycy podejmowali u siebie wrogów KRL-D z Japonią i USA na czele. Następnie dodał,

128

“Wspólny komunikat o wizycie ministra spraw zagranicznych Polski Emila Wojtaszka w KRL-D z dnia 29

czerwca 1977 r.”, „Zbiór Dokumentów” 1977, poz. 94.

129 “Pilna notatka z wizyty ministra spraw zagranicznych w KRL-D z dnia 5 lipca 1977”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1977, PISM, Warszawa 2009, s. 470-471.

130 “Wyciąg korespondencyjny z szyfrogramu ministra obrony narodowej (z Pjongjangu) do I sekretarza KC

PZPR o wizycie w Mongolii i KRL-D z dnia 27 września 1977”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1977,

PISM, Warszawa 2009, s. 614.

76

„To co nam się nie podoba i boli nasze serce, przyjmujemy milcząco, bo posiadamy z

Chinami wspólną granicę liczącą ponad 1000 km”. Strona polska oceniła, że w takiej sytuacji

tego czynnika przy krytyce Pekinu nie można nie uwzględnić.131

W trakcie rozmów poruszano kwestie związane z ówczesną sytuacją na arenie

międzynarodowej. W latach siedemdziesiątych pod wpływem procesów normalizacyjnych

między USA, a ChRL oraz między Pekinem, a Tokio, układ sił w Azji i globalnie zmieniał

się. Pogłębiał się konflikt chińsko - radziecki. Ostry spór Moskwy z Pekinem wpływał na

stosunki i Polski z Chinami i KRL-D z ChRL. Na początku lat 70-tych dyplomacja chińska

zmieniała taktykę postępowania i podjęła próbę ich poprawy z sojusznikami Kremla,

koncentrując swe ataki na Moskwie. Taktyka Pjongjangu polegała na normalizacji stosunków

z Pekinem widząc w tym szansę wsparcia dla swej polityki wobec Seulu, co nie oznaczało

powrotu zaufania wobec tego partnera. Natomiast polska polityka zagraniczna, która w

kwestii chińskiej była całkowicie zależna od Moskwy, koncentrowała się na tym, aby

uzyskać większą swobodę manewru wobec Zachodu, niezbędnego dla realizacji kursu

„częściowego otwarcia na świat” E. Gierka.

W latach siedemdziesiątych nie było znaczących zmian w stosunkach pomiędzy PRL, a

KLR-D, pomimo, że świat doświadczał częściowego odprężenia. W 1979 ChRL i USA

nawiązały stosunki dyplomatyczne i Polska też zintensyfikowała kontakty z Zachodem.

Pjongjang coraz mocniej akcentował swoją ideę Juche (Dżucze) i równocześnie stracił swą

przewagę gospodarczą nad Seulem.132

Początek izolacji i pogłębienia trudności KRL-D

doprowadził do umocnienia współpracy z politycznie zorientowanymi podobnie partnerami.

Dotyczyło to przede wszystkim Rumunii. Te specjalne stosunki trwały do załamania reżimu

tj. do śmierci Nicolae Ceausescu. Warszawa i Pjongjang utrzymywały rutynowe relacje

polityczne, a zwiększały wzajemny handel. Polska eksportowała głównie paliwa, maszyny

elektryczne oraz chemiczne, a importowała z kolei surowce mineralne i wybrane artykuły

przemysłu lekkiego. W dziedzinie politycznej, Warszawa popierała deklaratywne stanowisko

KRL-D dotyczący zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego, zakładające wycofanie wojsk

amerykańskich. Obie strony utrzymywały też kontakty w dziedzinie kultury i i nauki. Ów

czynnik był głównym elementem stosunków obu państw w latach siedemdziesiątych.

131

“Szyfrogram ambasadora w Pjongjangu o wizycie ministra obrony narodowej w KRL-D z dnia 28 września

1977”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1977, PISM, Warszawa 2009, s. 616.

132 The Korea Times, http://ny.koreatimes.com/article/549735.

77

Schemat 12.

Główne elementy w stosunkach politycznych między PRL, a KRL-D w 70-tych latach

Na początku lat osiemdziesiątych oba państwa nadal starały się rozwijać swe stosunki w

nowych dziedzinach jak np. medycyna. W końcu stycznia 1980 roku w Polsce przebywał

minister zdrowia KRL-D prof. Pak Miongbin. Omówiono perspektywy rozwoju współpracy

w dziedzinie ochrony zdrowia i nauk medycznych oraz podpisano porozumienie dotyczące

zakresu współpracy między obu resortami. Natomiast w listopadzie 1982 roku w KRL-D

przebywała delegacja Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej PRL. Kontynuowano

wymianę handlową i szerzej współpracę gospodarczą. Dochodziło do spotkań na szczeblu

ministerialnym np. w 1980 r. przebywał w Warszawie minister handlu zagranicznego Czen

Zun Gyn (Choi Jungeun). W 1981 i 1984 roku, odbyły się sesje Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej w Pjonjangu.133

Można zaznaczyć, że w latach 80-tych KRL-D była drugim po ChRL partnerem handlowym

Polski wśród państw socjalistycznych Azji. Polska kontynuowała również poparcie dla KRL-

D na arenie międzynarodowej. We wrześniu 1981 roku, przemawiając na XXXVI sesji ZO

ONZ minister spraw zagranicznych PRL Józef Czyrek wyraził solidarność Polski z walką

narodu koreańskiego o uregulowanie kwestii podziału Korei w oparciu o propozycje KRL-D.

Takie aktywne poparcie Polski jak i innych krajów bloku wschodniego, jak wynikało z

133 MSZ, tom III, op. cit., s. 164.

PRL

prośba o poparcie ws. zjednoczenia

prośba o poparcie ws. wycofania wojsk USA

działalność KNPN w Panmundżonie

<element pęknięcia>

odprężenie i pierwsze kontakty gospodarcze pomiędzy

Warszawą, a Seulem

KRL-D

78

prośby władz Korei Północnej było niezbędne.134

W 1983 r. na Uniwersytecie Warszawskim został otworzony samodzielny Zakład

Koreanistyki. Profesor Halina Ogarek-Czoj prowadziła wykłady dotyczące Korei już od 1962

roku, a koreańscy i polscy studenci mogli studiować w Warszawie i Pjongjangu w ramach

porozumień ministerstw szkolnictwa wyższego.135

Najważniejszym wydarzeniem w relacjach wzajemnych była wizyta przywódcy KRL-D,

Kim Ilsunga w Polsce w dniach 27-29 maja 1984 roku. Była to jego druga wizyta w Polsce.

W czasie spotkania z I Sekretarzem KC PZPR, Wojciechem Jaruzelskim, Kim Ilsung

krytycznie odniósł się do ruchu „Solidarności”. Jego zdaniem naród polski przeżywał

tymczasowy kryzys wywołany przez wywrotową, antysocjalistyczną działalność prowadzoną

przez imperialistów i wewnętrzne siły antyrewolucyjne. Uznał za uzasadnione bezwzględne

stłumienie ruchów kontrrewolucyjnych i takie postępowanie zalecał. Jego wypowiedzi

kontrastowały z opinią W. Jaruzelskiego, który za trudną sytuację w kraju oskarżał

antypolską politykę blokady i sankcji rządów państw zachodnich, głównie USA.136

Strona

polska potwierdziła ogólnie swoje poparcie dla wysiłków KRL-D zmierzających do

wycofania wojsk amerykańskich z Korei Południowej, utrzymania pokoju na Półwyspie

Koreańskim oraz pokojowego zjednoczenia kraju.137

Główne wysiłki gościa z KRL-D

dotyczyły sfery gospodarczej i uzyskania pomocy państw Europy Wschodniej, aby poradzić

sobie z krajowym kryzysem ekonomicznym.

134

MSZ, op. cit., s. 162

135 Minhee Lee, op. cit., s. 233.

136 Mateusz Wojnarowski, ibidem.

137 Trybuna Ludu z 28, 29 i 30 maja 1984 roku, [w] Władysław Góralski, op. cit., s. 38.

79

Zdjęcie 7.

Druga wizyta Kim Ilsunga w Polsce w 1984 roku (z W. Jaruzelskim)

Źródło: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych

W dniach 23-29 kwietnia 1985 roku w Polsce przebywał minister spraw zagranicznych

KRL-D Kim Jon Nam (Kim Yeongnam). Podpisano program współpracy między MSZ PRL i

MSZ KRL-D na lata 1985-1989. We wrześniu 1985 roku otworzono w Warszawie nową

siedzibę Ambasady KRL-D.

Pomimo skomplikowanej sytuacji wewnętrznej w latach stanu wojennego i po jego

odwołaniu oraz w nowej sytuacji po przejęciu władzy w ZSRR przez Michaiła Gorbaczowa

zaktywizowała się aktywność dyplomatyczna Polski. W warunkach proklamowanej przez

nowego przywódcę ZSRR głasnosti i pierestrojki kraje obozu, w tym Polska uzyskały

znacznie większe pole manewru. W tych warunkach doszło do wizyty na najwyższym

szczeblu w Pjongjangu. W dniach od 24 do 28 września 1986 r. w czasie rozmów przywódcy

KRL-D z I sekretarzem KC PZPR, przewodniczącym Rady Państwa PRL, gen. armii

Wojciechem Jaruzelskim, wyrażone zostało zadowolenie z wyników realizacji ustaleń

przyjętych w maju 1984 r. podczas wizyty Kim Ilsunga w Polsce. Oceniono pozytywnie

pomyślne wykonanie założeń wieloletniej umowy handlowej i osiągnięcie równowagi w

bilansie płatniczym, oraz fakt podpisania w 1985 r. nowego pięcioletniego porozumienia

80

zakładającego wzrost obrotów towarowych między krajami.138

Potwierdzono ponownie

„tradycyjną przyjaźń łączącą Polskę z KRL-D” oraz ogólne wzajemne poparcie dla

kierunków w polityce zagranicznej w takich kwestiach jak walka o pokój, rozbrojenie i

niedopuszczenie do militaryzacji kosmosu, likwidacja baz wojskowych na obcych terytoriach

i rozwiązanie bloków wojskowych. KRL-D wypowiedziała się także za poszanowaniem

polityczno-terytorialnego status quo w Europie oraz poparła inicjatywy Układu

Warszawskiego, w tym także Polski, mające na celu zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa w

Europie.139

W listopadzie 1987 roku minister spraw zagranicznych PRL Marian Orzechowski

przebywał z wizytą w Pjongjangu, gdzie podpisano program współpracy między MSZ PRL, a

MSZ KRL-D na lata 1987-1991. W maju następnego roku rewizytował go minister spraw

zagranicznych KRL-D Kim Yeongnam.140

Z kolei w dniach 16-20 grudnia 1988 roku w

Pjongjangu odbyła się XII sesja Polsko-Koreańskiej Komisji Konsultatywnej ds. Współpracy

Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

138

Mateusz Wojnarowski, ibidem.

139 Władysław Góralski, op. cit., s. 39.

140 MSZ, tom III, op. cit..

81

Tabela 9.

Obroty handlowe PRL i KRL-D w latach 80-tych (w mln. zł)

1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988

Import 1009 1422 1783 2170 3349 3941 5721 10651

Eksport 1563 2131 2546 2479 3088 3371 8010 13452

Schemat 13.

Źródło: Gółwny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1989, GUS,

Warszawa 1989, s. 40.

82

Tabela 10.

Obroty handlowe Polski z socjalistycznymi krajami Azji 1982-1986 (w mln zł)

Eksport ChRL KRL-D Mongolia Wietnam Razem

1982 8262 2131 643 1164 12200

1983 8196 2546 726 1521 12989

1984 12338 2479 797 2324 15706

1985 39401 3088 979 3001 46449

1986 80696 3371 1170 2701 87938

Import ChRL KRL-D Mongolia Wietnam Razem

1982 14973 1412 577 1216 18178

1983 14173 1783 605 1772 18333

1984 14572 2170 731 2033 19506

1985 28469 3549 1024 2229 35271

1986 88018 3941 854 2128 94942

Źródło: Górlaski W., „Stosunki Polski z socjalistycznymi krajami Azji”, [w] PISM, ed.,

Sprawy Międzynarodowe: RokXL-Zeszyt 7-8, PISM, Warszawa 1987, s. 38

Wraz z nową polityką zagraniczną M. Gorbaczowa, sytuacja w Europie Wschodniej

ulegała szybkiej ewolucji, która nieuchronnie prowadziła do rewizji dotychczasowych

stosunków z obu państwami koreańskimi.

3.3. Polityka zagraniczna Polski i KRL-D po zakończeniu „zimnej wojny”

Począwszy od połowy lat 80-tych w Europie Wschodniej zaczęło dochodzić do

stopniowej liberalizacji i erozji tamtejszych reżimów, a na początku lat 90-tych wraz z

rozpadem w grudniu 1991 r. ZSRR „zimna wojna” ostatecznie dobiegła końca. Otwarcie

gospodarcze ZSRR, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii oraz Polski w Europie Środkowo-

Wschodnej, a także zjednoczenie Niemiec oznaczało ostateczne zwycięstwo kapitalizmu i

demokracji liberalnej. Niestety jednak, w Korei Północnej, mimo szoku spowodowanego

upadkiem komunizmu w Europie nie zdecydowano się na reformy, a jedynie

zintensyfikowano kontrolę społeczeństwa i zwiększono izolację kraju. Chcąc za wszelką cenę

zachować istniejący reżim zaczęto prowadzić coraz agresywniejszą politykę zagraniczną.

Polska w sferze politycznej stała się rzeczywistą demokracją parlamentarną, czego

83

wyrazem było przyjęcie nowej konstytucji w 1997 r. Zmianie uległ również system

gospodarczy obierając gospodarkę wolnorynkową. Nawiązano stosunki dyplomatyczne z

szeregiem nowych państw, a Stany Zjednoczone, dotychczasowy główny wróg w czasach

komunizmu, stały się jednym z najbliższych partnerów Polski. Warszawa nawiązała również

stosunki dyplomatyczne z kapitalistycznymi państwami Azji, wśród nich z Republiką Korei.

Zasadniczo zmieniły się relacje z Rosją, które uległy znacznemu ochłodzeniu. W kolejnych

latach ponownie ociepliły się za to relacje z Chinami. Powodem tego były jednak względy

ekonomiczne, a nie kwestie ideologiczne. W XXI wieku to inwestycje zagraniczne, a nie

czynnik ideologii wpływają w głównej mierze na polską politykę zagraniczną. Można

powiedzieć, że Polska po „zimnej wojnie” stała się niezależnym, demokratycznym państwem,

które buduje swoją politykę zagraniczną, jak i gospodarczą w pełni suwerennie i w oparciu o

interes narodowy.

W tym samym czasie Pjongjang nadal pozostawał wierny idei Juche (Dżucze) jako

swojej kluczowej ideologii i umacniał dyktatorską władzę Kim Ilsunga i jego syna Kim

Jongila (Kim Dzong Ila). KRL-D obawiała się wszelkich zmian na arenie międzynarodowej,

które mogłyby zagrozić istnieniu reżimu. Transformacja na wzór Polski lub innych krajów

Europy Środkowo-Wschodniej była opcją, której Pjongjang obawiał się najbardziej.

Środkiem reżimu na blokowanie wszelkich zmian stała się dla kierownictwa Korei Północnej

produkcja własnej broni jądrowej. Dyplomacja KRLD odwoływała się do taktyki sztucznie

wywoływanych napięć i kryzysów, z których następnie wycofywała się w zamian za

wsparcie i pomoc gospodarczą. W tej opcji polityki zagranicznej kluczowym ogniwem stała

się priorytetowa budowa potencjału nuklearno-rakietowego. Pociągnęła jednak za sobą dalszą

izolację i sankcje. Groźba jego uzyskania spowodowała, że sytuacja na Półwyspie

Koreańskim i w regionie Azji Północno – Wschodniej, stała się jednym z

najniebezpieczniejszych ognisk zapalnych.

Polska polityka osiągała kolejne sukcesy. Otwarcie gospodarcze pociągnęło za sobą

przystąpienie do WTO (Światowej Organizacji Handlu). Pod względem politycznym pozycja

Warszawy umocniła się wraz z przystąpieniem do NATO (Organizacji Traktatu

Północnoatlantyckiego), rozwijała się dynamicznie współpraca ze wspólnotą europejską,

czego wymiernym efektem było przystąpienie do Unii Europejskiej w 2004 r. Ustabilizował

się system parlamentarny, a Polska stała się w pełni demokratycznym krajem. Jest także

postrzegana jako jedno z najbardziej przewidywalnych państw.

84

3.3.1. Polityka zagraniczna III Rzeczpospolitej Polskiej i jej nowa tożsamość

Po upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej w 1989 roku, Polska,

podobnie jak inne kraje komunistyczne w regionie dokonała procesu demokratyzacji. Miało

to wielkie znaczenie, gdyż Polska odzyskała suwerenność, a nowe władze uznane zostały

przez rząd RP na uchodźstwie, sprzeciwiający się reżimowi komunistycznemu. Po II wojnie

światowej Polska stała się państwem satelickim ZSRR znajdującym się pod kontrolą

Moskwy. Jednak po transformacji systemu rządowego Polska odzyskała niezależność i

suwerenność państwa, a także utrwalenie tożsamości wynikającej z roli religii katolickiej i

wpływów kultury łacińskiej. Zaangażowanie w zapewnianie pokoju światowego poprzez

współpracę międzynarodową i pielęgnowanie suwerenności politycznej stały się nową misją

narodową Polski.

W historii najnowszej trudno było Polsce ową suwerenność utrzymać. Rozbiory, dwie

wojny światowe, które przetoczyły się przez Polskę, wreszcie znalezienie się pod wpływem

ZSRR uniemożliwiały jej wybicie się na niepodległość. Dopiero po upadku komunizmu w

Europie Środkowo-Wschodniej Polska otrzymała szansę na odzyskanie swej pełnej

suwerenności, wprowadzając nowy parlamentarny system demokratyczny, a jednocześnie

stanęła przed nowymi wyzwaniami i zadaniami, które wynikają z prowadzenia samodzielnej

polityki zagranicznej.

Po transformacji ustrojowej, odzyskaniu niepodległości i suwerenności istotnym

wyzwaniem było odzyskanie tożsamości na arenie europejskiej. Mimo, że geograficznie

Polska znajduje się w Europie Środkowej, dla zachodnich Europejczyków układ jałtański i

jego następstwa w postaci satelickiej podległości ZSRR zamieniły postrzeganie Polski jako

kraju środkowoeuropejskiego w postrzeganie jej jako wschodnioeuropejskiego,

uzależnionego od Moskwy. Dotyczyło to także najbliższych sąsiadów Polski, które dokonały

w 1989 r. podobnego jak Warszawa wyboru.

W dniu 15 lutego 1991 roku, w celu promocji i zacieśnienia współpracy regionalnej, a

także przezwyciężenia dziedzictwa wpływów w ZSRR w regionie, Polska, Węgry i

Czechosłowacja złożyły Grupę Wyszehradzką.141

Europa Środkowa i Zachodnia były pod

wspólnym, dominującym wpływem kościoła (rzymskokatolickiego i protestanckiego) i

podzielały transeuropejską tożsamość (trans-european identity). W Europie Środkowej

141

MSZ RP, http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europa/grupa_wyszehradzka/

85

państwa powstawały pod wpływem nadchodzącej z zachodu kultury łacińskiej. Ponieważ

Polska przez długi czas znajdowała się w orbicie wpływów cywilizacji łacińskiej,

krótkotrwały okres wymuszonej przynależności do „cywilizacji rosyjskiej”, a później

radzieckiej, mający swój początek w rozbiorach Polski, nie mógł wykorzenić jej tradycyjnej

tożsamości. Odzyskanie swojej tożsamości transeuropejskiej wiązało się także nieuchronnie z

tworzeniem nowego systemu ustrojowego i prawnego państwa.

W działaniach na arenie międzynarodowej oznaczało to w naturalny sposób kurs

prozachodni. Konsekwencją rozpadu ZSRR był też demontaż Układu Warszawskiego, a wraz

z nim rozkład całego sojuszu polityczno-wojskowego bloku wschodniego. Oznaczało to dla

Polski i innych państw regionu konieczność sformułowania i prowadzenia zupełnie nowej

polityki bezpieczeństwa, gwaranta obrony nabytej suwerenności.142

Temu też celowi

podporządkowana była w pierwszych latach III RP jej polityka zagraniczna.143

W dniu 6 kwietnia 1990 roku, minister spraw zagranicznych prof. Krzysztof

Skubiszewski wygłosił przemówienie w Sejmie na temat znaczenia reżimu i prawa

międzynarodowego, a także roli Polski na arenie międzynarodowej, która winna opierać się

na wielopłaszczyznowej współpracy z państwami oraz instytucjami międzynarodowymi.144

Kwestie polityki bezpieczeństwa zostały szczegółowo przedstawione przez niego podczas

expose na temat polityki zagranicznej RP w Sejmie 21 stycznia 1993 roku. Podkreślił wagę

budowania stabilnego systemu bezpieczeństwa w ramach sojuszu z Zachodem (państwami

UE i USA) oraz dodał, że obecność militarna Stanów Zjednoczonych w Europie jest dla

Polski i dla całej Europy Środkowej czynnikiem tak niezmiernie potrzebnej stabilizacji.145

Było oczywiste, że żadne z nowoodrodzonych państw, a szczególnie Polska, nie było

zainteresowane odrodzeniem hegemonii radzieckiej w regionie.

Znajdowało to wyraz w działaniach programowych kolejnych ministrów spraw

zagranicznych, przy zrozumiałej zmianie rozłożenia akcentów wraz z ewoluującą sytuacją. W

dniu 24 maja 1995 roku, minister Władysław Bartoszewski w swym expose w Sejmie określił

142

L. Vinton, „Domestic Politics and Foreign Policy, 1989-1993”, [w.] I. Prizel, A. Michta (red.), Polish

Foreign Policy Reconsidered: Challenges of Independence, Macmillan, London 1995, s. 23-27.

143 K. Skubiszewski, „Polska polityka zagraniczna w 1991 roku”, [w.] B. Wizimirski (red.), Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 1991, PISM, Warszawa 1993, s. 15-25.

144 Dokumenty, „Informacja rządu o polityce zagranicznej: Espose ministra spraw zagranicznych K.

Skubiszewskiego w Sejmie”, Ryszard Stemplowski (red.), Wprowadzenie do analizy polityki zagranicznej, PISM,

Warszawa 2007, s. 177-190.

145 Dokumenty, „Jak rząd rozumie pojęcie racji stanu: Espose ministra spraw zagranicznych K. Skubiszewskiego

w Sejmie”, Ibidem., s. 263-271.

86

najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa. Zwrócił

uwagę między innymi na:

a) szybkie doprowadzenie do integracji z Sojuszem Północnoatlantyckim i UE

b) budowanie dobrych i przyjaznych stosunków z wszystkimi sąsiadami

c) aktywne uczestnictwo we współpracy regionalnej

d) intensywny rozwój stosunków gospodarczych z dynamicznymi rynkami świata146

Pierwszy cel pokazuje, że zadaniem decydentów politycznych RP było ugruntowanie

„powrotu do Europy” i swojego miejsca w nowej geografii politycznej. Tym rozwiązaniem

było przystąpienie do NATO oraz UE. Niestabilna sytuacja w Rosji i na Ukrainie oraz

potencjał militarny Moskwy potwierdzał słuszność tego wyboru. Prozachodnia polityka

Polski mogła potencjalnie wywołać napięcia w relacjach z tym sąsiadem. Przyjazne i

dobrosąsiedzkie relacje w regionie były nader ważnym elementem w polityce zagranicznej i

umacnianiu pozycji międzynarodowej. Najważniejszą kwestią było jednak dążenie do

zapewnienia dynamicznego rozwoju gospodarczego. Ze względu na wyjątkowo głęboki

kryzys wprowadzono w życie reformę gospodarczą, tzw. terapię szokową wicepremiera L.

Balcerowicza.147

Wymogi rozwojowe i procesy globalizacji wymagały szerokiego włączenia

się w światowy system gospodarczy, w tym aktywne uczestnictwo w utworzonej 1 stycznia

1995 roku Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization, WTO).

W dniu 9 maja 1996 roku, w Sejmie minister spraw zagranicznych Dariusz Rosati tak

scharakteryzował cele Polski na arenie międzynarodowej:

a) powrót Polski do świata zachodniego poprzez integrację z instytucjami europejskimi i

euroatlantyckimi

b) budowanie jak najlepszych stosunków z sąsiadami

c) współpraca w skali regionu służąca jego stabilizacji; wzmocnienie pozycji Polski i

regionu na zewnątrz.

Pierwszy cel został zrealizowany przez przystąpienie do Światowej Organizacji Handlu

(WTO) oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).148

Nawiązywało to

jeszcze do postulatu ministra W. Bartoszewskiego, w którym mówił on o znaczeniu

146

Dokumenty, „Informacja rządu o polityce zagranicznej: Expose ministra spraw zagranicznych W.

Bartoszewskeigo w Sejmie”, Ibidem., s. 340-356.

147 Leszek Balcerowicz, Balcerowicz 800 dni, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1992, s. 36-55.

148 Dokumenty, „Informacja rządu o polityce zagranicznej: Expose ministra spraw zagranicznych D. Rosatiego

w Sejmie”, op. cit., s. 374-390.

87

współpracy gospodarczej na arenie międzynarodowej. Polska konsekwentnie i priorytetowo

dążyła do przystąpienia do NATO oraz UE, a także umacniania swej pozycji negocjacyjnej z

ww. organizacjami przez wysiłki na rzecz budowania dobrych relacji z sąsiadami i

zapewnienia regionalnej stabilności. Przez aktywną politykę w kwestiach bezpieczeństwa i

zaangażowanie w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE) potwierdzała

partnerom celowość tego aby uzyskać członkostwo Paktu Północnoatlantyckiego.

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa zostały sprecyzowane już po przystąpieniu do

NATO. W dniu 8 kwietnia 1999 roku, w przemówieniu kolejnego ministra spraw

zagranicznych, Bronisława Geremka, polska tożsamość określona została jako europejska i

euroatlantycka. Współpraca międzynarodowa miała być wyrazem dążenia do odbudowania

tradycyjnej europejskiej tożsamości, nadszarpniętej przez pół wieku komunizmu. Oznaczało

to, że Polska podejmie wysiłki w celu zacieśnienia współpracy z regionem euroatlantyckim.

Przez przystąpienie do NATO, polskie interesy w zakresie bezpieczeństwa nabierały

wymiaru globalnego.149

Polska mogła nawiązać współpracę z członkami w kwestiach wojskowych oraz

bezpieczeństwa, ponadto można było się skupić na realizacji kolejnego celu – przystąpienia

do UE. Wejście do NATO oznaczało przede wszystkim wzmocnienie stosunków z USA, a

integracja w ramach UE oznaczała dalsze zacieśnienie współpracy z sąsiadami w kwestiach

politycznych, gospodarczych, społecznych oraz kulturalnych.

Stabilny rozwój gospodarki możliwy był tylko pod warunkiem wcześniejszego

zapewnienia bezpieczeństwa. Polska, której dotychczasowa polityka bezpieczeństwa

opierała się o ZSRR, musiała szukać nowego sposobu, aby móc je zapewnić. To ono

gwarantuje suwerenność i stabilność gospodarczą, jest podstawowym warunkiem istnienia

państwa. Nowa Polska wybrała system bezpieczeństwa zbiorowego (collective defense)

realizowany poprzez NATO. W dziedzinie bezpieczeństwa kluczowe było przystąpienie do

NATO, a w dziedzinie gospodarczej oraz politycznej planowane wejście do UE.150

Warszawa

miała wiele powodów aby dokonać takiego wyboru. Kraj doświadczył 123 lat rozbiorów,

dwu wojen światowych oraz okresu satelickiej podległości i „ograniczonej suwerenności” od

Moskwy. Z tego powodu niezbędny był mocniejszy i bardziej realistyczny system

149

Dokumenty, „Informacja rządu o polityce zagranicznej: Expose ministra spraw zagranicznych B. Geremka w

Sejmie”, op. cit., s. 443-467.

150 „Polityka bepieczeństwa i strategia obronna Rzeczpospolitej”, Wjsko Polskie Informator 1995, Bellona,

Warszawa 1995, s. 21-22.

88

bezpieczeństwa, co nie mogło zrealizować się inaczej jak poprzez współpracę z Zachodem.

Jednak oprócz systemu bezpieczeństwa zbiorowego, Polsce potrzebne były bliższe

i skuteczniejsze gwarancje bezpieczeństwa. Takim dodatkowym zabezpieczeniem był sojusz

z USA. Celem był trwały, silny system bezpieczeństwa, oparty o współpracę wielostronną

jak i stosunki dwustronne. 151

Stanowiło to fundament dalszej, mądrej przebudowy państwa.

Stąd pilna konieczność reform gospodarczych, społecznych i administracyjnych, w sferze

nauki i oświaty, mających spowodować jego trwały i stabilny rozwój. Z tych samych

przesłanek wynikała także potrzeba zmiany systemu politycznego i demokratyzacji kraju. Te

kluczowe elementy determinują bezpieczny, stabilny i pomyślny przyszły rozwój Polski. Na

dzień dzisiejszy najtrudniejsza wydaje się realizacja programu wewnętrznego.

3.3.2. Korekty w polityce zagranicznej KRL-D w nowej sytuacji zmian na arenie

międzynarodowej

Początek korekt polityki zagranicznej KRL-D ma miejsce w sytuacji fundamentalnych

zmian polityczno gospodarczych w rozpadającym się bloku radzieckim w Europie

Środkowo-Wschodniej. System komunistyczny w tej części Europy przestał istnieć. Proces

reform i otwarcia na świat w Chinach są w istocie ewolucją przyjmowania kapitalistycznej

drogi rozwojowej określonej jako budowa socjalizmu o chińskich cechach

charakterystycznych. Po rozpadzie ZSRR, Korea Północna znajdowała w sąsiedztwie

reformujących się Rosji i Chin oraz kapitalistycznych Japonii i Korei Południowej.

Wymagało to konieczności ponownej redefinicji polityki zagranicznej Pjongjangu.

Nowy kurs zagraniczny KRL-D był jednoczesnym dążeniem do izolacji i otwarcia, co

była wzajemnie sprzeczne i na dłuższą metę skazane na porażkę. Potajemnie realizowała ona

program atomowy, prowadząc równocześnie rozmowy o rozwoju współpracy z krajami

sąsiednimi. Kryzys gospodarczy zmusił Pjongjang do deklarowania polityki częściowego

otwarcia, jako drogi ratowania istniejącego systemu i władzy. W okresie od grudnia 1988 r.

do grudnia 1992 r. północnokoreańscy i amerykańscy dyplomaci w randze radców-ministrów

spotkali się 28 razy w Pekinie, prowadząc negocjacje. Po śmierci Kim Ilsunga 8 lipca 1994

roku, Pjongjang dążył do wzmocnienia spójności wewnętrznej, aby ustabilizować pozycję

„nowej ekipy”, ale także spróbował nawiązać współpracę z państwami sąsiednimi oraz

151

Dokumenty, „Jak rząd rozumie pjęcie racji stanu: Expose ministra spraw zagranicznych K. Skubiszewskiego

w Sejmie”, op. cit., s. 263-271.

89

Zachodem, żeby zapobiec dalszej izolacji i wydobyć się z kryzysu gospodarczego.

W dniu 21 października 1994 roku w Genewie KRL-D doszła do porozumienia z USA

(Agreed Framework between the United States of America and the Democratic People's

Republic of Korea) w kwestiach programu jądrowego i kontynuowała z nimi bezpośrednie

negocjacje. W osiągnięciu porozumienia pomogła dyplomacja chińska, zainteresowana takim

rozwiązaniem. W marcu 1999 roku po negocjowaniu z USA kwestii nadzoru programu

nuklearnego w Geumchangri, Pjongjang otrzymał 600 000 ton żywości od Stanów

Zjednoczonych. Było to nowe doświadczenie, bo dotychczas głównym partnerem KRL-D

były państwa bloku komunistycznego. Oczywiście względy polityczne, a nie gospodarcze

determinowały wzajemne relacje. Nie można jednak zapomnieć, że celem tych działań było

zachowanie istniejącego systemu. W ten sposób można scharakteryzować główne założenia

polityki zagranicznej KRL-D w latach 90-tych.

Tabela 11.

Obroty handlowe między KRL-D a USA w latach 1998-2000 (w tys. dol.)

Rok Obroty Import Eksport

1988 65 65 0

1989 608 16 592

1990 32 32 0

1991 111 100 11

1992 475 467 8

1993 1979 1979 0

1994 180 180 0

1995 5006 5006 0

1996 542 542 0

1997 2409 2409 0

1998 4454 4454 0

1999 11289 11260 29

2000 2891 2737 154

Źródło: Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 233

KRL-D ośmiokrotnie podejmowała rozmowy na temat normalizacji wzajemnych

90

stosunków z Japonią począwszy od stycznia 1991 roku aż do listopada 1992 roku. Po

porozumieniu nuklearnym z USA w 1994 roku, otrzymała od Japonii 500 000 ton żywności

dostarczanej do roku 1996. Natomiast, po testach balistycznych z rakietami w sierpniu 1998

roku, Tokio zawiesiło rozmowy.152

Wpływ na to miał fakt, że Korea Północna kontynuowała

gwałtowny wysiłek na rozwój swojego potencjału militarnego, a dzięki pomocy ze strony

USA, Japonii, Chin i organizacji międzynarodowych rozładowywała niedobory zaopatrzenia

wewnętrznego ludności.

Pjongjang znalazł się także w konflikcie z Pekinem. Powodem było nawiązanie

stosunków dyplomatycznych Chin z Republiką Korei w sierpniu 1992 roku.153

Stopień

zależności od wielkiego sąsiada wykluczał jednak aby kierownictwo północnokoreańskie

mogło utrzymać tę postawę. Już w maju 1995 roku doszło do porozumienia o współpracy w

sprawach gospodarczych i naukowo - technicznych i relacje wzajemne uległy ociepleniu.

KRL-D była zbyt ważnym geostrategicznym sąsiadem i swoistym buforem oraz przedmiotem

walki o wpływy pomiędzy USA, a ChRL w Azji Północno-Wschodniej, a także formalnie

przynajmniej oba państwa łączyła wspólna ideologia i założenia ustrojowe.

Tabela 12.

Obroty handlowe KRL-D z ChRL w latach 90-tych (w mln. dol.)

Rok 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Obroty 899 624 550 566 656 413 370 488

Import 602 425 486 497 535 356 328 451

Eksport 297 199 64 69 121 57 42 37

Źródło: Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 2179

KRL-D nie mogła prowadzić takiej samej polityki jak w okresie ZSRR, gdyż w Rosji

nastąpiły istotne zmiany odwołujące się do zasad demokratycznych i wolnorynkowych,

odchodzące od dotychczasowej ideologii. Spowodowało to znaczne ograniczenie we

wzajemnych relacjach. Współpraca musiała być oparta o pragmatyczne interesy. Moskwa nie

zamierzała łożyć na niewydolną gospodarkę znajdującą się w głębokim kryzysie.

152

Półńocnokoreańska rakieta Depodong przeleciała przez 65km przestrzeni powietrznej Japonii nad Pacyfiku.

Rząd japoński oświadczył, iż jest to groźba dla bezpieczeństwa i rozmowa z Pjongjangiem zostały przerwane na

rok.

153 W Telewizji Centralnej w dniu 7 września 1992 roku decyzję ChRL określono jako zdradziecką i efekt

kapitulacji przed imperializmem.

91

Pozostawało potężne zadłużenie Pjongjangu, którego Rosjanie nie zamierzali umorzyć.

Drastycznie zmniejszyły się wzajemne obroty handlowe, w 1996 r. nie odnowiono nawet

umowy o dwustronnej współpracy. Stosunki obu państw uległy gwałtownemu oziębieniu.

Taka postawa Rosji uległa korekcie podczas prezydencji Władimira Putina. Moskwa podjęła

energiczne wysiłki na rzecz odzyskania wpływów w Azji Północno-Wschodniej, w tym w

relacjach z KRL-D, odwołując się do tradycyjnych związków z okresu ZSRR. Dzięki temu

Pjongjang mógł wykorzystać współpracę z Rosją zarówno do przeciwstawiania się naciskom

USA, jak i ograniczenia zależności od Chin.

Tabela 13

Obroty handlowe KRL-D z Federacją Rosyjską w latach 90-tych (w setkach mln. dol.)

Rok 1990 1991 1993 1995 1997 1998 1999

Obroty 25,7 4,6 2,3 0,8 0,8 0,6 0,5

Import 15,2 2,8 1,9 0,7 0,6 0,4 0,48

Eksport 10,5 1,8 0,4 0,1 0,2 0,2 0,02

Schemat 14.

Źródło: Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 160

KRL-D podjęła też rozmowy polityczne z Unią Europejską w 1998 i 1999 roku, w

wyniku których UE udzieliła KRL-D pomocy gospodarczej.

92

Tabela 14.

Obroty handlowe KRL-D z UE w drugiej połowie lat 90-tych (w tys. dol.)

Rok 1996 1997 1998 1999 2000

Obroty 276 225 335 681 350 409 191 261 269 950

Import 220 168 227 466 245 292 132 860 158 083

Eksport 56 057 108 215 105 117 58 401 111 867

Źródło: Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 292

Po zmianie rządu w Seulu w 1998 roku, współpraca gospodarcza między obiema

Koreami zaczęła dynamicznie rosnąć. Coroczny spadek PKB KRL-D został zahamowany

dopiero w 1999 roku dzięki pomocy finansowej z zagranicy.154

Tabela 15

PKB KRL-D w latach 1994-2000 (%)

Rok 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Wzrost

PKB -2,1 -4,1 -3,6 -6,3 -1,1 6,2 1,3

Schemat 15.

Źródło: Kyedong Kim, Polityka Międzynarodowa, Eulyoo, Seul 1995, s. 357

154

W 1999 roku KRL-D otrzymała pomoc w wysokości 624.990.000 USD. Udział w tym miały odpowiednio:

USA 51%, Chiny 20%, Republika Korei 11% i UE 11%.

93

Na początku XXI w. Korea Północna próbowała kontynuować politykę otwarcia. W

czerwcu 2000 r. po raz pierwszy odbył się szczyt interkoreański. Rozpoczęto też rozmowy ze

Stanami Zjednoczonymi oraz Japonią na temat nawiązania wzajemnych stosunków,

zacieśniano też relacje z państwami UE. Najważniejszy jednak pozostawał alians z Chinami,

a przywódca KRL-D, Kim Jongil (Kim Dzong Il), aż ośmiokrotnie odwiedził Państwo

Środka. Gospodarze tak układali trasy jego wizyt w różnych częściach ChRL by pokazać

efekty polityki reform i otwarcia na świat. Podjęto też dalsze wysiłki na rzecz poprawy

stosunków z Rosją. W lutym 2000 roku podpisano nowy Traktat o Przyjaźni pomiędzy obu

państwami. W lipcu tego samego roku prezydent W. Putin odwiedził Pjongjang i w złożonej

deklaracji podkreślił rolę współpracy obu państw w sferze. gospodarczej, która przyniesie

obu stronom wzajemne korzyści. W rok później, Kim Jongil (Kim Dzong Il) odwiedził

Moskwę. Podkreślał w rozmowach wagę współpracy ekonomicznej, akcentując wagę

połączeń kolejowych oraz zwiększenie rosyjskich inwestycji. W trakcie kadencji prezydenta

B. Clintona, Sekretarz Stanu Stanów Zjednoczonych, M. Albright odwiedziła nawet stolicę

KRL-D. Jednak w czasie kadencji kolejnego prezydenta, George W. Busha, doszło do

zamrożenia wzajemnych stosunków, z powodu ujawnienia tajnej kontynuacji budowy bomby

atomowej przez reżim północnokoreański. Na początku XXI w. także premier Japonii, J.

Koizumi odwiedził dwukrotnie Pjongjang i podjął wysiłki na rzecz poprawy stosunków obu

państw. Podobnie jak w wypadku Waszyngtonu zakończyły się one niepowodzeniem i doszło

do chłodzenia wzajemnych relacji. W tym samym czasie Korea Północna rozszerzyła

stosunki z Australią oraz państwami ASEAN i kontynuowała nawiązywanie stosunków z

krajami Unii Europejskiej. Do 2013 roku, nawiązała je ze wszystkimi państwami UE oprócz

Francji i Estonii.

Intensywna polityka zbrojeń i realizacja programu nuklearnego, a także wywoływanie

napięcia i agresywne akty wobec Korei Południowej i Japonii spowodowały powszechne

potępienie, izolację i sankcje Rady Bezpieczeństwa ONZ wobec reżimu

północnokoreańskiego. Trzy testy broni nuklearnej przeprowadzone w październiku 2006 r.,

maju 2009 r. i lutym roku 2013 były swoistym apogeum tej awanturniczej polityki. Spotkały

się one z powszechnym potępieniem i nowymi sankcjami Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Polska podjęła próbę dialogu z władzami KRL-D i starała się wspierać politykę otwarcia

i rozwoju przyjaznych stosunków, deklarowaną przez władze w Pjongjangu, odwołując się

do tradycji dobrych wzajemnych stosunków. Awanturnicza, nieprzewidywalna polityka kół

94

rządzących Korei Północnej, rozbudowa zbrojeń i potencjału atomowego spotkała się z

jednoznacznym potępieniem ze strony Warszawy.

Nie ulega wątpliwości, że niezmiennym celem kierownictwa KRL-D jest przetrwanie u

władzy i ochrona istniejącego systemu. Środkiem do tego jest uciekanie się do szantażu

użycia broni masowego rażenia (atomowej, chemicznej, a nawet bakteriologicznej), którą

posiada w swoich arsenałach i wymuszania pomocy zagranicznej dla ratowania znajdującej

się w permanentnym kryzysie gospodarki poprzez deklarowane ustępstwa. Swoich

zobowiązań jednak nie zamierza honorować. Stąd w polityce Pjongjangu obserwujemy

niezmienne politykę stwarzania napięcia i powrotu do gestów pokojowych i okresowej

poprawy stosunków.

3.4. Stosunki Polski z KRL-D po transformacji systemu ustrojowego

3.4.1. Stosunki wzajemne po zmianach politycznych w Polsce i w Europie (lata 90

XX wieku)

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych doszło do gigantycznych

przemian w układzie sił na arenie międzynarodowej. Po zmianach, w wyniku reform

Gorbaczowa, polityki ZSRR i osłabieniu kontroli Moskwy nad państwami bloku odbyły się

pierwsze, częściowo wolne wybory parlamentarne w Polsce, zaś w Niemczech upadł mur

berliński. Na Półwyspie Koreańskim – Republika Korei poprzez sukcesy ekonomicznie, jak i

reformy demokratyczne, których symbolicznym zwieńczeniem i uznaniem były Igrzyska

Olimpijskie w Seulu w 1988 r., uzyskała dominującą przewagę nad KRL-D. Polityka

wewnętrzna i zagraniczna Korei Północnej i stan pogłębiającego się kryzysu oraz przemiany

w Polsce po 1989 r. musiały wpłynąć na wzajemne stosunki. Erozji i faktycznej likwidacji

ulegały organy wzajemnej współpracy. Przestała działać Polsko-Koreańska Komisja

Konsultatywna ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.155

W styczniu 1989

roku w Polsce przebywał z nieoficjalną wizytą minister spraw zagranicznych KRL-D Kim

Yeongnam, ale po tym spotkaniu oficjalne kontakty polityczne na wysokim szczeblu zmalały.

Kluczowym wydarzeniem, które spowodowało zasadniczą zmianę w stosunkach Polski i

Korei Północnej, było nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską, a Republiką

Korei 1 listopada 1989 roku. Ambasada Republiki Korei w Warszawie podjęła działalność 27

155

16-20 grudnia 1988 roku w Pjonjangu odbyła się faktycznie ostatnia XII sesja Polska-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej. Delegacjom przewodniczyli

wicepremierzy: polskiej – Janusz Patorski, koreańskiej – Dzo Seung.

95

listopada 1989 roku, a ambasada RP w Seulu została powołana zarządzeniem ministra spraw

zagranicznych z 1 grudnia 1989 roku. Towarzyszyła temu wydarzeniu duża aktywizacja

stosunków gospodarczych. Reakcją Pjongjangu było odwołanie do kraju swojego

ambasadora w Polsce. Około 200 studentów z Korei Północnej, którzy studiowali w Polsce

musiało w trybie natychmiastowym wrócić do kraju. Przykładowo kadeci z KRL-D z

Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni wyjechali praktycznie z dnia na dzień.156

W nowej

rzeczywistości wewnętrznej i międzynarodowej relacje wzajemne Warszawa-Pjongjang

ulegały zasadniczemu „przewartościowaniu priorytetów” i nieuchronnej zmianie. Głównym

partnerem Polski na Półwyspie stała się Republika Korei.157

Poważnym kryzysem w stosunkach między Polską, a Koreą Północną po „zimnej

wojnie” była jednostronna decyzja rządu KRL-D o wycofaniu obserwatorów Polski w KNPN

z terytorium KRL-D. W dniu 28 lutego 1995 roku, sześciu polskich obserwatorów, którzy w

ramach Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych pełnili misję pokojową w północnej części

strefy zdemilitaryzowanej, opuściło Panmundżon. W odpowiedzi Polska 30 marca tego

samego roku zmniejszyła liczbę pracowników w ambasadzie Polski w Pjongjangu i odwołała

„na konsultacje do kraju” swojego ambasadora z Korei Północnej.158

Nie oznaczało to jednak

zerwania wzajemnych stosunków i w dziedzinach, gdzie było to uzasadnione i możliwe

utrzymywano kontakty i współpracę.

156 Mateusz Wojnarowski, ibidem.

157 Wywiad z pierwszym ambasadorem Republiki Korei, Kim Kyungchul w Warszawie, 10 lipca 2012 roku.

158 Kim Kyedong, op. cit. s. 140.

96

Tabela 16

Obroty handlowe Polski z KRL-D w I połowie lat 90-tych (w mld zł)

1990 1991 1992 1993

Import 62 98 206 427

Eksport 84 11 211 165

Schemat 16.

Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny 1994, GUS, Warszawa 1994, s. 424-425

Według szacunkowych danych z okresu lat 1995-1998 w obrotach handlowych

pomiędzy Koreą Północną, a krajami Europy Środkowej, aż 80% przypadało na Polskę.159

27

listopada 1996 roku oba kraje podpisały porozumienie o współpracy naukowej między

Polską Akademią Nauk, a Państwową Akademią Nauk KRL-D.160

W dniu 2 października

1997 roku podpisano umowę o współpracy w dziedzinie rybołówstwa.161

159 Mateusz Wojnarowski, ibidem.

160 Weszło w życie 27 listopada 1996 roku. MSZ, op. cit., s. 168.

161 Weszła w życie 3 lutego 1998 roku, MSZ, Ibidem.

97

Tabela 17

Handel Polski z KRL-D w II połowie 90-tych lat (w tys. dol. USA)

1995 1996 1997 1998 1999

Import 15843 11285 8666 14155 10146

Eksport 18543 7324 3859 572 1020

Schemat 17

0

5000

10000

15000

20000

1995 1996 1997 1998 1999

import

eksport

Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1999, GUS,

Warszawa 1999, s. 70

W dniu, 17 listopada 1998 roku, przyrodni brat Kim Jongila (Kim Dzong Ila), Kim Pyongil

został ambasadorem KRL-D w Warszawie.

98

Schemat 18.

Czynniki określające zasadniczą zmianę w stosunkach między III RP a KRL-D w I

połowie 90-tych lat

3.4.2. Polityka Polski wobec Północnej Korei i wzajemne relacje na progu XXI w.

Perspektywy ich wzajemnych stosunków.

W lipcu 2000 roku podsekretarz stanu w MSZ Polski, Radosław Sikorski odwiedził

Koreę Północną w ramach polsko-koreańskich konsultacji politycznych obu resortów. W

następnym roku analogiczne polsko-koreańskie spotkanie odbyło się w Warszawie. Poza

wymianą poglądów na tematy międzynarodowe i kwestie polityczne zastanawiano się nad

możliwością aktywizacji wymiany naukowo-kulturalnej, w tym wymiany stypendialnej.

Dodatkowe konsultacje miały miejsce w Pjongjangu na szczeblu dyrektorów departamentów

MSZ.162

W tym samym roku Polskę odwiedził wiceminister górnictwa węglowego i

energetyki KRL-D.163

Równolegle resorty finansów obu państw prowadziły rozmowy na

temat rozwiązania kwestii zadłużenia KRL-D wobec Polski.164

Po tych spotkaniach, 6

listopada 2001 roku mianowany został nowy polski ambasador w KRL-D - Wojciech Kałuża

162

Jerzy Więcław, „Stosunki dwustronne Polski: Region Azji i Pacyfiku”, [w] Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2002, PISM, Warszawa 2002, s. 321.

163 MSZ, op. cit. s. 165-166.

164 Jerzy Więcław, Ibidem.

Program

jądrowy

KRL-D i charakter

polityki wewnętrznej

Zmiany ustrojowe w

Polsce

Normalizacja

stosunków

między Seulem, a

Warszawą

Globalizacja i otwarcia

rynku światowego

Sankcje wobec KRL-D

Czynnik wewnętrzny Czynnik zewnętrzny

Wycofanie przedstawicieli Polski

z KNPN w Panmundżonie

99

i kontynuowano powolny proces normalizacji stosunków obu państw, po kryzysie z lat 90-

tych.165

W 2002 roku, miały miejsce konsultacje dyrektorów departamentów MSZ Azji i

Pacyfiku - Jana Piekarskiego i Europejskiego - Kim Chun Guka. Strona polska potwierdziła

poparcie dla dialogu pokojowego na Półwyspie Koreańskim i gotowość dobrych usług w tej

kwestii. W stolicy KRL-D przebywał ambasador Mariusz Handzlik jako przedstawiciel

Polski, przewodniczący Reżimowi Kontrolnemu Technologii Rakietowych (MTCR).166

Warszawa rozpoczęła dialog polityczny z Pjongjangiem poprzez odbudowanie stosunków

dwustronnych. Poparła generalnie ideę pokojowego zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego,

wskazując, że jest to sprawa porozumienia samych Koreańczyków, unikając wdawania się w

szczegóły. W stosunkach gospodarczych najważniejszy problem stanowiła sprawa

uregulowania zadłużenia Korei Północnej. Po wielomiesięcznych negocjacjach

przedstawicieli Ministerstw Finansów doszło do porozumienia, którego realizację

zaplanowano na 2003 rok.167

W 2003 roku Korea Północna wystąpiła z Układu o nierozprzestrzenianiu broni

jądrowej (Nuclear Non-Proliferation Treaty, NPT). Kontakty polityczne z KRL-D były

wypadkową głównych kierunków działania UE wobec tego kraju, a także wiązały się z

członkostwem w NATO. Przeszkodą w rozwijaniu stosunków dwustronnych, co miało

negatywny wpływ zarówno na klimat polityczny jak i stosunki gospodarcze, było nie

wywiązywanie się KRL-D ze spłaty zadłużenia, m.in. w formie dofinansowania polsko-

północnokoreańskiej spółki żeglugowej, „Chopol”. Strona polska utrzymywała swoją

obecność dyplomatyczną w Pjongjangu i wyrażała gotowość do zaktywizowania kontaktów

politycznych.168

Na początku 2004 roku odbyły się konsultacje na szczeblu podsekretarzy stanu w

resortach spraw zagranicznych.169

15 maja tegoż roku wiceminister spraw zagranicznych

Bogusław Zaleski złożył wizytę w KRL-D i odwiedził Panmundżon. Życzył narodowi

koreańskiemu pokojowego zjednoczenia kraju. Został przyjęty przez ministra spraw

165

Tongilnews z dnia 19 listopada 2001, shttp://www.tongilnews.com/news/articleView.html?idxno=13382.

166 Tomasz Lukaszuk, „Stosunki dwustronne Polski: Region Azji i Pacyfiku”, [w] Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2003, PISM, Warszawa 2003, s. 334-335.

167 Ibidem.

168 Tomasz Kozłowski, “Stosunki Polski z państwami Azji i Pacyfiku”, [w] Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2004, PISM, Warszawa 2004, s. 221-222.

169 Ibidem.

100

zagranicznych KRL-D Baik Nam Suna (Paek Namsun).170

Ambasada KRL-D w Warszawie

nie przejawiała większej aktywności, chociaż od czasu do czasu ambasador Kim Pyongil

uczestniczył w imprezach dotyczących Korei.171

Obie strony prowadziły regularne konsultacje ministerstw spraw zagranicznych. W maju

2008 roku odbyły się one w Warszawie na szczeblu wiceministrów spraw zagranicznych, a

19 października w następnym roku na szczeblu dyrektorów departamentów terytorialnych.172

Wiceminister spraw zagranicznych Ryszard Schnepf wziął udział w obchodach 60. rocznicy

nawiązania stosunków między Polską a KRL-D.173

Ożywiła się także wymiana handlowa

pomiędzy obu państwami. Charakterystyczną jej cechą był wzrost polskiego eksportu. W

listopadzie 2010 roku odbył się w Pjongjangu uroczysty koncert z okazji 200 rocznicy

urodzin Fryderyka Chopina, na którym był Gung Seokung, wiceminister MSZ KRL-D.174

170

Tongilnews z dnia 19 maja 2004, http://www.tongilnews.com/news/articleView.html?idxno=44177.

171 JoongangIlbo z dnia 10 maja 2007, http://article.joins.com/news/article/article.asp?total_id=2722651.

172 MSZ, op. cit., s. 166.

173 Ibidem.

174 Nocutnews z dnia 12 listopada 2010 roku, http://www.nocutnews.co.kr/show.asp?idx=1631958.

101

Tabela 18.

Obroty handlowe pomiędzy Polską, a KRL-D w latach 2000 - 2013 (w tys. dol. USA)175

2000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Import 8640 7022 30333 14046 14971 94496 48417 16909 10990 6219 7090

Eksport 2416 1677 4052 3121 508 4743 423 820 1370 248 373

Schemat 19.

Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2000-2012, GUS,

Warszawa

Nowym zjawiskiem w relacjach wzajemnych było podejmowanie pracy kontraktowej w

Polsce przez obywateli KRL-D.176

W 2010 roku 518 północnokoreańskich pracowników

ubiegało się o polską wizę z zezwoleniem na pracę.177

Czasami, na szczęście incydentalnie,

rodziło to problemy z naruszaniem ich praw pracowniczych, które były i są ujawniane i

piętnowane przez polskie srodki masowego przekazu.178

175 brak danych od 2001 do 2003 roku.

176 Mateusz Wojnarowski, ibidem.

177 Nocutnews z dnia 19 września 2011, http://m.nocutnews.co.kr/view.aspx?news=1920250.

178 Gdańsknaszemaisto z dnia 25 marca 2006, http://gdansk.naszemiasto.pl/archiwum/1156110,pracownicy-z-

korei-pln-w-stoczni-gdanskiej,id,t.html.

102

Przedmiotem potępień i krytyki w Polsce jest notoryczne łamanie praw człowieka przez

władze w Pjongjangu.179

Na początku sierpnia 2013 roku odbyło się w Warszawie, po raz

pierwszy w Europie, w gmachu Sejmu, X Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowej Koalicji

Parlamentarzystów na rzecz Uchodźców z Korei Północnej i Praw Człowieka (IPCNKR).

Głównym tematem obrad była rola organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu kwestii

naruszeń praw człowieka w Korei Północnej.180

W spotkaniu w Warszawie udział wzięło 68

uczestników z 16 krajów świata, w tym 37 parlamentarzystów oraz przedstawiciele

organizacji praw człowieka. Z ramienia Sejmu RP organizatorem spotkania była Komisja

Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Zgromadzenie Ogólne w oświadczeniu końcowym

wyraziło głębokie zaniepokojenie pogarszającym się stanem przestrzegania praw człowieka

w Korei Północnej i wezwało reżim do zaprzestania tortur, nieludzkiego traktowania oraz

publicznych egzekucji.181

Krytyka postępowania KRL-D w tej kwestii jest traktowana przez

Pjongjang jako ingerencja w jej wprawy wewnętrzne. Władze Korei Północnej ignorują

raporty KNPN od 1995 r. odsyłając je do adresatów. W lutym 2015 roku Kim Pyongil,

ambasador Korei Północnej w Polsce, który pracował od 17 lat w Warszawie, został

przeniesiony do Czech. Jednocześnie nowym ambasadorem KRLD w Polsce został

mianowany Ri Kun, były dyrektor generalny do spraw Ameryki Północnej w MSZ Korei

Północnej.

Stosunki między Polską, a Koreą Północną w okresie niemal 7 dekad można umownie

podzielić na trzy okresy.

179 Organizacja misjonarska, Opendoors Polska w światowym indeksie prześladowań chrześcijan w 2013 roku

ustaliła, że to Korea Północna znalazła się na pierwszym miejscu, gdzie chrześcijanie są najbardziej

prześladowani.

180 Poprzednie posiedzenia odbyły się w Korei Południowej, Japonii, Mongolii, Stanach Zjednoczonych i

Kanadzie. Obrady Zgromadzenia Ogólnego organizowane w Warszawie, odbyły się we współpracy ze

Zgromadzeniem Narodowym Republiki Korei. Jednym z dotychczasowych osiągnięć koalicji było

doprowadzenie do uchwalenia 24 maja 2012 r. przez Parlament Europejski rezolucji (2012/2655 RSP) w

sprawie uchodźców z Korei Północnej.

181 Sejmometr, http://sejmometr.pl/sejm_komunikaty/2462

103

Tabela 19.

Zmiana stosunków między PRL a KRL-D według okresu

Okres początkowy średni obecny

Tło wojna koreańska zimna wojna po zimnej wojnie

Zakres pomoc gospodarcza

odbudowa

współpraca w

różnych dziedzinach ograniczona współpraca

Czynnik

kształtujący

ZSRR, blok

komunistyczny

ZSRR, blok

komunistyczny

zmiana ustrojowa i członkostwo

w NATO i UE / nawiązanie

stosunków dyplomatycznych

oraz zacieśnianie się

współpracy między

RP, a RK

Polska, będąc członkiem NATO i UE, nadal utrzymuje stosunki dyplomatyczne z KRL-

D. Stara się wykorzystywać te kontakty by sprzyjać w określonym stopniu procesom

przemian w tym państwie i dialogowi interkoreańskiemu. Należy obok Szwecji i Szwajcarii

do posiadających najbogatsze doświadczenie praktyczne w problematyce sytuacji na

Półwyspie Koreańskim. Ta wiedza może być wykorzystana w warunkach sprzyjających do

mediacji, podobnie w przekazywaniu swego doświadczenia okresu transformacji przy

zmianach polityki wewnętrznej Korei Północnej. O przyszłości stosunków polsko-

północnokoreańskich zdecyduje kurs jaki wybiorą przywódcy KRL-D w polityce

wewnętrznej i zagranicznej.

Schemat 20.

Punkt styczny dyplomacji między RP a KRL-D

pomoc w kryzysie finansowym

mediator (uczestnictwo w KNPN)

KRLD

UE RP

104

Rozdział IV

Republika Korei w polityce zagranicznej Polski

4.1. Polityka zagraniczna Republiki Korei i jej kierunki w czasie „zimnej wojny”

W dniu 10 maja 1948 roku w Republice Korei przeprowadzono wybory parlamentarne

(wcześniej niż na Północy), 17 lipca tego samego roku przyjęto i opublikowano tekst

konstytucji, a miesiąc później powołano rząd. W grudniu tego samego roku Zgromadzenie

Ogólne ONZ uznało iż rząd Republiki Korei jest jedynym legalnym rządem na Półwyspie

Koreańskim. Seul wcześniej niż Pjongjang stworzył swoje struktury państwowe i został

uznany na arenie międzynarodowej, był to jego wyraźny atut w stosunku do KRL-D, także

dlatego, że dysponował konstytucyjnymi organami władzy. Podobnie można ocenić

uwarunkowania polityki zagranicznej ze względu na układ sił w ONZ.

W konstytucji Korei Południowej określono system ustrojowy jako demokratyczny, a

dialog, współpraca, współistnienie oraz dobrobyt były podstawowymi, deklarowanymi

publicznie koncepcjami, z którymi to państwo się identyfikowało. W początkowym okresie

istnienia Republiki Korei podstawowym kierunkiem polityki Seulu był antykomunizm, który

nabrał skrajnej formy szczególnie po wojnie koreańskiej. Prezydent Lee Seungman (1948 –

1960) określił odzyskanie utraconego terytorium na Północy jako najważniejszy cel

narodowy. Z czasem jednak taki jednostronny charakter polityki stał się obciążeniem dla

polityki zagranicznej RK. Faktem pozostawało, że problem północnokoreański był głównym

elementem w polityce zagranicznej Korei Południowej, która była proamerykańska. Nie

uznawano władz KRL-D i podkreślano, że Republika Korei to jedyne prawowite państwo na

Półwyspie.182

KRL-D reprezentowała koncepcje budowy socjalistycznego Półwyspu i siłowe

zjednoczenie kraju. Za zgodą Moskwy i Pekinu zaatakowała Południe 25 czerwca 1950 roku.

Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła rezolucję o „powstrzymaniu agresji siły

komunistycznej (S/1501, 25 czerwca 1950)” i „wsparciu wojskowym dla Republki Korei

(S/1511, 27 czerwca 1950)”.183

Prezydent Stanów Zjednoczonych Harry Truman zatwierdził

blokadę Cieśniny Koreańskiej i operację wojskową na Półwyspie Koreańskim w dniu 7 lipca

182

Seokryeol Ryu, „Zjednoczenie Kore i polityka zagraniczna wobec ONZ” [w.] Beonjun Lee i Uigon Kim,

Polityka Zagraniczna Republiki Korei: Teoria i Praktyka, Beopmunsa, Seul 2000, s. 186.

183 Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Korei, Dyplomacja Republiki Korei: 40 lat, s. 230-231, 389-

390.

105

tego samego roku. Rada Bezpieczeństwa zdecydowała o utworzeniu kwatery głównej wojsk

ONZ pod dowództwem USA.184

15 lipca rząd w Seulu przekazał siły zbrojne Republiki Korei

pod dowództwo ONZ dla skuteczniejszego dowodzenia operacjami wojennymi.185

Zakres

działań wojennych rozszerzył się w wyniku interwencji jednostek „chińskich ochotników”.

Od lipca 1951 roku w Panmundżonie prowadzono rozmowy między dowództwem sił ONZ, a

północnokoreańskim KAL i Chińskimi Ochotnikami ALW. W dniu 27 lipca 1953 roku obie

strony zgodziły się na zawarcie rozejmu, wbrew protestom strony południowokoreańskiej.

Zadecydowała postawa USA. Również ChRL oraz KRL-D podpisały porozumienie

rozejmowe.186

Wojna utrwaliła podział Półwyspu, zaś polityka Republiki Korei pozostała

konserwatywna, eksponując swój skrajny antykomunizm. W polityce zagranicznej stosowano

koreańską wersję tzw. „Doktrynę Hallsteina (The Hallstein Doctrine)” zgodnie, z którą

wykluczone było utrzymywanie stosunków z państwami posiadającymi je z KRL-D i

utrzymywano stosunki jedynie z państwami Zachodu.187

Z tej przyczyny Seul nie mógł

nawiązywać oficjanych stosunków dyplomatycznych np. z Warszawą. Polityka zagraniczna

Korei Południowej była zależna od USA, a Waszyngton był najbliższym sojusznikiem i

gwarantem jej bezpieczeństwa.188

W wyniku wojny koreańskiej władze w Seulu przekonały

się o znaczeniu ONZ.

Po oszustwach w wyborach parlamentarnych w marcu 1960 roku i rewolcie

protestacyjnej 19 kwietnia prezydent Lee został zmuszony do ustąpienia. Władzę zdobyła

opozycja i powołany został rząd Jang Mylona (1960-1961). Próbował on prowadzić bardziej

zniuansowaną politykę zagraniczną. Szczególnie po Konferencji Państw Niezaangażowanych

w Bandungu w 1955 roku i po przystąpieniu nowych państw Azji oraz Afryki do ONZ, Seul

starał się nawiązać z nimi stosunki dyplomatyczne.189

Do realizacji takiej polityki niezbędne

184

Ibidem., s. 231, 390.

185 Yeongho Pak, Historia stosunków Republiki Korei z USA, Silceonmunaksa, Seul 1990, s. 227-228.

186 MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 233, 387-389.

187 Ta doktryna została zniesiona z okazji „oświadczenia o pokojowym zjednoczeniu” rządu Pak Jeonghee 23

czerwca 1973 roku. Przedtem RFN też zniosła tę doktrynę z okazji szczytu z NRD. zob. Ma Heo, Półwysep

Koreański i teoria polityki zagranicznej, Kyojukkwahaksa, Seul, 1988, s. 135.

188 1 października 1953 roku USA i Republika Korei podpisały porozumienie o wzajemnej obronie (mutual

defense agreement). Dotyczyło ono kwestii rozejmu oraz repatriacji jeńców wojennych. Prezydent Lee

Seungman początkowo nie zgadzał się na jego podpisanie, jednak zależało mu na repatriacji jeńców wojennych.

Wbrew stanowisku USA, 18 czerwca 1953 roku Lee wyraził aprobatę dla zwolnienia 37 tysięcy jeńców.

Wreszcie władze w Seulu zgodziły się też na rozejm, ponieważ stronie południowokoreańskiej zależało na

wzajemnym sojuszu z USA. Ostatecznie obie strony poszły na ustępstwa

189 Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Dyplomacja Republiki Korei 30: lat, Seul, s. 76.

106

było poparcie administracji Stanów Zjednoczonych, które nie wykazywały dla niej

entuzjazmu. W polityce wewnętrznej RK nie udało się wyeliminować takich problemów jak

korupcja. Zaognienie sytuacji ostatecznie doprowadziło do wojskowego zamachu stanu.190

Nowy prezydent, gen. Pak Jeonghee (1963-1979), który przejął władzę w wyniku

zamachu stanu 16 maja 1961 roku, dążył do odbudowy i rozwoju gospodarczego państwa i

wzmocnienia stosunków dyplomatycznych z USA oraz Zachodem. W ramach strategii

zjednoczenia Półwyspu za priorytetowe zadanie uznał rozwój i odbudowę gospodarczą. „Po

pierwsze odbudowa, a po drugie, zjednoczenie” - taki był cel polityki rządu Paka, który za

priorytet uznał polityczną stabilność aby stworzyć podstawy rozwoju gospodarczego.191

Nawiązując do konferencji w Bandungu i jej oceny kwestii podziału Półwyspu Koreańskiego,

próbował też prowadzić dyplomację wielostronną.192

Zajmował pozycję konfrontacyjną

wobec Północy, a reunifikacja miała się odbyć pod egidą Południa. W czerwcu 1965 roku,

pomimo historycznych uprzedzeń nawiązał stosunki dyplomatyczne z Japonią; uzyskał od

Tokio znaczną pomoc gospodarczą.

W latach siedemdziesiątych, w warunkach wyraźnego odprężenia, kryzysu naftowego

oraz protekcjonizmu państw rozwiniętych Zachodu, dokonano korekty polityki zagranicznej

Republiki Korei. W dniu obchodów dnia niepodległości 15 sierpnia 1970 roku, prezydent Pak

zaproponował podjęcie dialogu z władzami w Pjongjangu. Oświadczył, że RK zrezygnuje z

planów zakładających zjednoczenie pod swymi auspicjami, jeśli KRL-D również zrezygnuje

ze swojej agresywnej i rewolucyjnej polityki.193

W odpowiedzi na tę propozycję Paka, Kim

Ilsung podczas V Zjazdu Partii Pracy Korei 2 listopada 1970 roku ponownie poparł „Walkę

Rewolucyjną Demokracji Ludowej” i odrzucił propozycję Paka, uznając dotychczasowy kurs

swojej polityki wobec Południa za jedynie słuszny.194

W warunkach zbliżenia między

Stanami Zjednoczonymi, a ChRL po wizycie prezydenta R. Nixona w Pekinie, Seul

ponownie zaproponował rozmowy w ramach narodowych Organizacji Czerwonych Krzyży

Północy oraz Południa. Najważniejszym wydarzeniem relacji międzykoreańskich w tym

okresie była wspólna deklaracja z 4 lipca w 1972 r. Aby do niej doprowadzić, Szef Centralnej

Agencji Wywiadowczej, Lee Hurak odwiedził wówczas potajemnie Pjongjang i spotkał się z

190

Towarzystwo Politologii Korei, Teoria polityki Republiki Korei, Beksan, Seul 1989, s. 230-231.

191 MSZ, Dyplomacja...: 40 lat, s. 89.

192 Z inicjatywy Korei Północnej dyskutowano o obecności wojsk amerykańskich w RK w III konferencji

państw niezaangażowanych w Zambii w 1970 roku. MSZ, Dyplomacja...: 30 lat, s. 221.

193 MSZ, Dyplomacja...: 40 lat, s. 405-412

194 Deukju Jeon, op. cit., s. 192.

107

Kim Ilsungiem. Uzgodniono w niej 3 główne warunki dla zjednoczenia: niezależność, pokój i

jedność narodową. Równocześnie w państwach koreańskich władze podjęły efektywne kroki

dla rozszerzenia i wzmocnienia swojej autorytarnej pozycji wewnętrznej. W listopadzie 1972

r. prezydent Pak podpisał tekst nowej konstytucji, znacznie wzmacniającą zakres jego władzy,

podobnie jak w grudniu tego samego roku w Pjongjangu uczynił to Kim Ilsung ogłaszając

nową, socjalistyczną Ustawę Zasadniczą KRL-D.

Republika Korei próbowała nawiązać kontakty z krajami socjalistycznymi, aby

zintensyfikować swój handel zagraniczny. Już w roku 1970 prezydent Pak oświadczył, że

Korea Południowa może współpracować z krajami tego obozu, które nie są jej wrogami. We

wrześniu 1971 roku wysłano delegację gospodarczą do Jugosławii, a następnie podjęto

dyskretne kontakty z innymi krajami komunistycznymi.195

W dniu 23 czerwca 1973 roku

prezydent Pak ogłosił nową doktrynę polityki zagranicznej Korei Południowej zmierzającą

do pokojowego zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego. Co istotne, uznał rodzimą Doktrynę

Hallsteina za nieobowiązującą, kierując się dążeniem do nawiązania stosunków z państwami

neutralnymi uznającymi Koreą Północną. Otwierając drzwi kraju dla państw socjalistycznych,

zaproponował Pjongjangowi równoczesne przystąpienie do ONZ.196

Było to faktyczne

uznanie KRL-D jako prawowitego państwa. Wzmocniwszy swoją władzę wewnętrzną oraz

osiągnąwszy stabilny wzrost gospodarczy gen. Pak uznał, że może podjąć rozmowę z

Pjongjangiem. Wraz z głębokimi przetasowaniami na arenie międzynarodowej, i procesem

odprężenia, rozmowy z krajami socjalistycznymi stawały się coraz bardziej realne (pokazał to

przykład RFN). Zaczęto od stosunków gospodarczych. Było to realistyczne posunięcie i

istotna korekta w polityce zagranicznej Seulu. Rozmowy na linii Północ – Południe nie

przyniosły oczekiwanego rezultatu. 15 sierpnia 1974 roku żona prezydenta, Yuk Yeongsu

została zamordowana przez agenta północnokoreańskiego. Pjongjang jako warunek dalszych

rozmów nalegał na wycofanie wojsk amerykańskich z Półwyspu, na co Seul nie mógł

zgodzić mając na uwadze swoje bezpieczeństwo.

W latach siedemdziesiątych rząd Paka próbował aktywizować azymut wielostronny

dyplomacji, przede wszystkim pod kątem dalszego rozwoju gospodarki krajowej. Poprzez

sojusz z USA, współpracę gospodarczą z Japonią, ekspansję handlu zagranicznego także z

krajami socjalistycznymi i niezaangażowanymi oraz inwestycje na Bliskim Wschodzie,

195

MSZ, Dyplomacja...: 40 lat, s. 219.

196 Ibidem., s. 412-417.

108

umacniał filary swej pozycji: wzrost potencjału ekonomicznego i pozycji dyplomatycznej na

arenie międzynarodowej. Wraz z dynamicznym wzrostem gospodarki, kompleks

pozostawania w tyle wobec Korei Północnej został przezwyciężony. Proponując podjęcie z

nią rozmów, rozpoczęto w nowej formie mówić głośno o zjednoczeniu Półwyspu

Koreańskiego. Jednak sytuacja uległa skomplikowaniu po zmianie konstytucji i wzmocnieniu

dyktatury, nasiliły się protesty obywateli. 26 października 1979 roku prezydent Pak został

zamordowany przez szefa Centralnej Agencji Wywiadowczej, Kim Jekyu.

Po jego śmierci , władzę przejął generał Jeon Duhwan i natychmiast wprowadził stan

wojenny. Jego reżim (1980-1988) stłumił ruch demokratyczny w Gwangju w maju 1980 roku

i tym samym od początku znalazł się w konflikcie ze społeczeństwem i potępieniem

międzynarodowej opinii publicznej. Polityka zagraniczna prezydenta Jeona od początku

kadencji koncentrowała się na umacnianiu sojuszu i więzi ze Stanami Zjednoczonymi. W

styczniu 1981 roku w spotkaniu na szczycie Republika Korei -USA, przywódcy obu państw

uzgodnili wspólne reagowanie na wydarzenia i politykę Korei Północnej.197

Prezydent Jeon

składał wizyty w Azji Południowo-Wschoniej oraz Afryce, żeby poprawić swój wizerunek i

pozycję RK na arenie międzynarodowej. Zintensyfikował stosunki z Japonią. We wrześniu

1984 roku po raz pierwszy jako prezydent Korei Południowej, Jeon złożył oficjalną wizytę w

Tokio. Rozmowy dotyczyły między innymi kwestii pokojowego zjednoczenia Półwyspu

Koreańskiego. Dynamiczny rozwój potencjału Korei Południowej oraz wzrost jej pozycji na

arenie międzynarodowej, spowodował nerwowe reakcje przywódcy KRL-D i świadomie

prowokowany wzrost napięcia w stosunkach z Seulem. W październiku 1983 roku podczas

wizyty prezydenta Jeona w Birmie, agenci północnokoreańscy dokonali zamachu

bombowego w Rangunie, w wyniku którego zginęło kilku ministrów rządu RK. Stosunki

między RK, a KRL-D uległy zamrożeniu, a Birma zerwała stosunki dyplomatyczne z KRL-D,

wokół której narastało potępienie i izolacja na arenie międzynarodowej.

W latach osiemdziesiątych Korea Południowa nadal rozwijała się dynamicznie.

Uznaniem dla zmian dokonujących się w tym kraju i jego osiągnięć było powierzenie

Seulowi organizacji igrzysk olimpijskich w 1988 r. Z drugiej strony, pogłębiała się izolacja

KRL-D. Nasiliła się ona zwłaszcza po dojściu do władzy w ZSRR M. Gorbaczowa i

przeprowadzanych po 1985 r. reformach w tym państwie

197

Deukju Jeon, op. cit., s. 193.

109

4.2. Stosunki Polski z Republiką Korei w okresie „zimnej wojny” (1945-1989)

Pierwszy rząd Republiki Korei powołany w 1948 roku, zgodnie z założeniami przyjętej

skrajnie antykomunistycznej polityki zagranicznej, wykluczał możliwość nawiązania

stosunków dyplomatycznych z Polską. Reżim w Pjongjangu w świetle przyjętych w Seulu

ocen był „nielegalnym tworem”. Po oficjalnym proklamowaniu KRL-D, owa

antykomunistyczna postawa uległa nasileniu, co przekładało się na stosunek do innych

państw bloku wschodniego. Przynależność polityczno - ideologiczna do określonego obozu

określała w warunkach konfrontacji zimnowojennej wzajemne stosunki między Polską i

Koreą Południową.

Schemat 21.

Czynniki kształtujące stosunki Polski z Republiką Korei w 1948 roku

W czasie wojny koreańskiej (1950-1953 roku), ta postawa wrogości nabrała

ekstremalnego wymiaru ze względu na zaangażowanie obu państw po przeciwnych stronach

frontu. Polska poparła stanowisko Korei Północnej na arenie międzynarodowej angażując się

i określając jednoznacznie swoje stanowisko w konflikcie. Uznała KRL-D za jedyny legalny

rząd Korei reprezentujący wolę całego narodu. Obarczyła władze Korei Południowej

odpowiedzialnością za podział Półwyspu Koreańskiego, uznając pośrednio legalność

postępowania KRL-D. W oficjalnym oświadczeniu stwierdzono, że: „Przeciwnikiem

zjednoczenia Korei jest ‘marionetkowy rząd Lee Seungmana’, reprezentujący interesy

Stanów Zjednoczonych, który już wielokrotnie groził inwazją Korei Północnej.” Rząd PRL

zdefiniował wojnę koreańską jako atak wojsk Lee Seungmana. Akcentował, że wybuch

wojny nastąpił po wizycie na Południu amerykańskiego ministra John Foster Dullesa i wojna

Blok Kapitalistyczny

USA Japonia

Korea

Płd.

Blok Komunistyczny

ZSRR

Polska

KRL-D

110

była wynikiem współpracy między Seulem, a Waszyngtonem.198

Władze PRL popierały

stanowisko KRL-D, uznając za zasadne stanowisko ZSRR oraz Chin. Dlatego relacje

Warszawy z Seulem startowały z pozycji wzajemnie wrogich. Wybuch wojny pogłębił ten

stan.

Schemat 22.

Czynniki kształtujące stosunki Polski z Republiką Korei w latach 1950-1953

Po porozumieniu rozejmowym z 1953 roku, stosunki obu państw nadal były określone

przez międzynarodowy układ polityczny podzielonego świata, ale stopień bezpośredniego

zaangażowania Warszawy był większy. Uczestnicząc w pracach Komisji Nadzorczej Państw

Neutralnych w Panmundżonie, Polska była bezpośrednio włączona w sprawy Półwyspu

Koreańskiego. Jej udział w KNPN był efektem uzgodnień ze strony KRL-D i ZSRR oraz

ChRL. Oznaczało to, że stanowisko Pjongjangu i Moskwy oraz pośrednio Pekinu było

prezentowane przez Warszawę. W Zgromadzeniu Ogólnym ONZ w listopadzie 1953 roku,

wiceminister spraw zagranicznych PRL, Marian Naszkowski nawiązując do stanowiska

Seulu wobec podpisanego rozejmu zarzucał władzom z Południa, że chcą jeszcze raz

198 „Oświadczenie rządu RP z dnia 29 czerwca 1950”, [w.] op. cit., s. 227-229.

Japonia ZSRR

Polska

Chiny KRL-D

USA Korea

Płd.

ONZ

Blok Kapitalistyczny Blok Komunistyczny

Wojna Koreańska

111

zaatakować Północ nawet bez pomocy sprzymierzonych państw.199

Po wojnie koreańskiej

zaangażowanie Polski w KNPN było trzecim ważnym elementem w stosunkach Polski z

Koreą Południową.

Schemat 23.

Czynniki kształtujące stosunki Polski z Republiką Korei

w Układzie Rozejmowym w 1953 roku

Polska jako członek KNPN wyrażała nadal poparcie dla inicjatyw Korei Północnej. W

szczególności wszystkich tych inicjatyw, które deklarowały dążenie do pokojowego

zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego. Wspierały na miarę możliwości jej kroki zmierzające

do nawiązania bezpośrednich kontaktów z krajami kapitalistycznymi, w szczególności z

azjatyckimi (Japonia, Indie) z wyjątkiem Republiki Korei.200

Abstrahując od motywacji

politycznych Korea Północna w tym czasie była atrakcyjniejsza pod względem

gospodarczym i osiągnęła lepsze wyniki w odbudowywaniu swego kraju od Korei

Południowej. Pjongjang był wówczas pewny co do zwycięstwa w rywalizacji na tym polu z

199

“Przemówienie przewodniczącego delegacji PRL Mariana Naszkowskiego na plenarnym posiedzeniu

ogólnego zgromadzenia ONZ w sprawie zarzutów delegacji Stanów Zjednoczonych Ameryki przeciwko

koreańskiej armii ludowej i chińskim ochotnikom ludowym z dnia 30 listopada 1953 roku”, [w.] „Zbiór

Dokumentów 1954”, s. 283.

200 „Tezy do rozmów z premierem Chin z dnia 11 stycznia 1957 roku”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne

1957, PISM, Warszawa 2006, s. 17.

Polska Czecho-

słowacja

ZSRR

Chiny

KRL-D

Szwecja

Szwajcaria

w ONZ

USA

Korea

Płd.

Blok Kapitalistyczny Blok Komunistyczny

KNPN po Układzie Rozejmowym

112

Seulem i starał się wykorzystywać ten atut w stosunkach z różnymi partnerami.

W czasie rozmowy między chińskim premierem Zhou Enlaiem, a Władysławem

Gomułką – przywódcą PZPR, 11 stycznia 1957 roku, ten ostatni przedstawiał stanowisko

Polski wobec podzielonych państw azjatyckich. W czasie tego spotkania premier ChRL

stwierdził, że Pekin nigdy nie dopuści się do podziału Chin na dwa państwa, nie może tu być

analogii do sytuacji Niemiec, Korei lub Wietnamu, które są efektem porozumień

międzynarodowych. Mówił, że Tajwan jest integralną częścią składową Chin i nigdy z

dążenia do reunifikacji nie zrezygnuje, tym bardziej, że jest to sprawa wewnętrzna Chin –

efekt wojny domowej. Taki pogląd na kwestię zjednoczenia był jednostronnie powielany

przez Pjongjang dla uzasadnienia swego stanowiska wobec Republiki Korei, pomimo, ze

miał on odmienny charakter . Zhou podziękował Polsce za jej konsekwentną walkę w

ramach ONZ o przywrócenie Chinom należytego im miejsca w organizacji.201

Polska

uznawała prawomocność reprezentatywności ChRL jako jedynego legalnego rządu Chin na

arenie międzynarodowej oraz ”powielajaco” ze wzgledow polityczno- ideologicznych i

dyscypliny blokowej, rzadu KRL-D w wypadku Korei. Oznaczało to w praktyce,. że ani

Republiki Chińskiej na Tajwanie, ani Republiki Korei z jej punktu widzenia nie uznawano za

legalne podmioty prawa międzynarodowego. Jednocześnie ChRL i KRL-D popierały polskie

stanowisko w sprawie granicy na Odrze i Nysie.202

Ten charakter polityki zagranicznej Polski wobec Republiki Korei potwierdzony został

podczas wizyty premiera Józefa Cyrankiewicza w Pjongjangu w dniach 14-17 kwietnia 1957

r. Przedmiotem rozmów była też sytuacja na Południu Półwyspu. Informacje Polski o Korei

Południowej pochodziły głównie od Korei Północnej. W czasie rozmów Koreańczycy

przedstawili szanse na zjednoczenie Półwyspu i sytuacji na Południu. W raporcie J.

Cyrankiewicza napisano, że szans zjednoczenia w bliskiej perspektywie nie widzą, sytuację

na Południu oceniają jako złą dla Lee Seungmana.203

Korea Północna zawsze twierdziła, że

zdaniem rozmówców rząd Lee nie dąży do zjednoczenia Korei. Strona polska przyjęła do

wiadomości stanowisko KRL-D. W latach 50-tych źródłem głównych informacji o Korei

201

“Notatka z rozmów z delegacją partyjno-rządową Chin o różnych aspektach stosunków polsko-chińskich z

dnia 16 stycznia 1957 roku”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 42.

202 „Notatka Departamentu V o stosunkach z krajami azjatyckimi i Afryki północno-wschodniej”, op. cit., s. 481.

203 “Szyfrogram premiera z Pjongjangu: ocena wizyty w KRL-D z dnia 17 kwietnia 1957 roku”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 247.

113

Południowej były KRL-D i kraje socjalistyczne.204

Schemat 24.

Interesy i determinanty polityki zagranicznej w sprawach terytorialnych

w stosunkach między Polską, a Półwyspem Koreańskim w latach 50-tych

W czasie regencji N. Chruszczowa i W. Gomułki, Polska starała się umocnić swoją

pozycję na arenie międzynarodowej, aktywnie uczestnicząc w różnych przedsięwzięciach.

Wśród nich było wspomniane zaangażowanie w KNPN w Korei. W raporcie MSZ napisano,

że polska aktywność na arenie międzynarodowej – udział w komisjach nadzorujących rozejm

w Indochinach i w Korei, występowanie z własnymi inicjatywami na rzecz odprężenia –

przyczyniła się do wzrostu popularności Polski wśród krajów tego rejonu.205

W procesie

odprężenia między ZSRR, a USA, dyplomacja PRL aktywnie poszukiwała nowych obszarów

działalności i rozszerzania swej działalności, także w Azji. Chociaż Seul pozostawał

ideologicznym przeciwnikiem, to z biegiem czasu także i on stał się obiektem, początkowo

dyskretnego, zainteresowania Warszawy.

204

Zob. “Sprawozdanie z konsultacji w Moskwie w sprawach niemieckich i bezpieczeństwa europejskiego”, [w]

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 620.

205 “Notatka Departamentu V na temat relacji z państwami azjatyckimi”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne

1959, PISM, Warszawa 2011, s. 196.

KRL-D PRL

Interesy

Kwestie

terytorialne

Republika Korei

Granica na Odrze i Nysie

114

Stosunki Korei Południowej z Koreą Północną wkroczyły w kolejne fazy napięć. W

styczniu 1968 roku północnokoreańskie komando podjęło atak na pałac prezydencki w Seulu.

W tym samym miesiącu KRL-D zatrzymała amerykański statek rozpoznawczy „Pueblo”. W

listopadzie tego samego roku oddział 180 północnokoreańskich żołnierzy w ataku na

pograniczną wioskę w Korei Południowej zabił 20 jej mieszkańców. W 1970 roku podczas

V Zjazdu Partii Pracy Korei, Kim Ilsung położył nacisk na zwiększenie potencjału

militarnego jako środka zjednoczenia kraju pod swoją egidą.

W tym samym czasie Generał Pak Jeonghee, koncentrował uwagę na rozwoju

gospodarki. Uważał on, że dopiero przewaga na polu gospodarczym pozwoli na zjednoczenie

Półwyspu Koreańskiego. Bezpieczeństwo narodowe Południa opierało się na obecności

wojsk amerykańskich. Nic dziwnego, że Pjongjang niezmiennie nalegał na wycofanie wojsk

amerykańskich z Południa i kontaktował się z krajami socjalistycznymi, także Polską, w celu

uzyskania ich poparcia dla tej sprawy.

Proces odprężenia siłą rzeczy prowadził do zwiększenia czynnika gospodarczego w

świecie, co miało istotny wpływ na stosunki między państwami. Pjongjang do tej pory miał

przewagę ekonomiczną, jednak koncentracja na rozwoju gospodarczym Seulu w latach 60-

tych i jej efekty w latach 70-tych zmieniły ten układ. Korea Południowa dynamicznie

włączyła się w układ stosunków międzynarodowych.

Od 1963 roku Korea Południowa zaczęła wysłać górników i pielęgniarki do RFN oraz

podjęła współpracę w rozwoju gospodarki. W grudniu 1964 roku prezydent Pak odwiedził

Niemcy Zachodnie i spotkał się z kanclerzem Ludwigiem Erhardem oraz z burmistrzem

Berlina, Willy Brandtem. Podczas tej wizyty przedstawiciele rządu Korei Południowej mieli

możliwość bezpośredniego poznania mechanizmów i efektów polityki ekonomicznej RFN.

Po wizycie prezydenta Paka, Korea Południowa otrzymała od rządu niemieckiego kredyt w

wysokości 159 mln marek niemieckich. W następnym roku Seul nawiązał stosunki

dyplomatyczne i gospodarcze z Tokio, Seul otrzymał kredyt w wysokości 200 mln dolarów, a

Tokio zaoferowało 300 mln dolarów pomocy w kontekście odszkodowań wojennych. Liczne

grupy inwestycyjne z Południa pracowały przy realizacji kontraktów na Bliskim Wschodzie.

Gros napływających środków zagranicznych (kredytów, pomocy, przekazów itd.) do RK,

służyły budowie nowoczesnych obiektów przemysłowych, infrastruktury oraz mieszkań.

Pierwszą autostradę między Seulem, a Busan w dniu 7 lipca 1970 roku oddano do użytku. W

latach 70-tych RK pod względem reprezentowanego potencjału gospodarczego wyprzedziła

115

KRL-D.

Schemat 25.

Wykres wydatków na obronę narodową RK i KRL-D (100 mln. dol.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zjednoczenia Republiki Korei, 2013.

Seul wspierał aktywnie politykę Waszyngtonu podczas wojny wietnamskiej. Rząd Korei

Południowej wysłał w sumie 312 tysięcy żołnierzy do Indochin. W dniu 25 lipca 1969 roku

prezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon zasygnalizował nową politykę w

stosunkach Wschód-Zachód. Uznał, że czas na przejęcie obowiązku obrony Azji przez same

państwa tego kontynentu. Stąd idea wietnamizacji wojny, wycofywanie stopniowe

interwencyjnych sił US Army i redukcje jej personelu w Korei Południowej. Najważniejszym

jej przejawem, który oznaczał punkt zwrotny była decyzja o normalizacji stosunków z ChRL.

Te decyzje wywarły szok w Seulu i Pjongjangu. Prezydent Park był przeciwny zmniejszeniu

kontyngentu amerykańskiego. Wizyta Nixona w Pekinie i spotkanie z Mao zatrwożyła Kim

Ilsunga. Była to jedna z ważniejszych politycznych przyczyn zmiany postawy Korei

Południowej wobec krajów socjalistycznych Europy i nawiązanie z nimi pierwszych

kontaków. Waszyngton sugerował mu podjęcie dialogu z KRL-D, a jednocześnie Pekin

zalecał podobną postawę Pjongjangowi.206

206

Instytut Zjednoczenia Ministerstwa Zjednoczenia Republiki Korei,

www.kinu.or.kr/upload/neoboard/DATA02/6015852956SE.

116

W dniu 18 sierpnia 1971 roku podczas obchodów Dnia Niepodległości, prezydent Pak w

przemówieniu podjął po raz pierwszy temat współpracy z krajami socjalistycznymi, pod

warunkiem, że nie zajmują one wrogiej postawy wobec Korei Południowej. Seul był gotowy

podjąć współpracę z nimi w sferze gospodarczej, sportowej oraz kulturalnej przy zachowaniu

przez obie strony swych pozycji politycznych i przekonań ideologicznych. W lipcu 1971 r.

syn przywódcy KRL-D Kim Jongil (Kim Dzong Il)- szykowany na jego następcę,

zaproponował władzom z Południa rozmowy. W odpowiedzi rząd Korei Południowej

zasugerował rozpoczęcie dialogu od spotkania przedstawicieli Stowarzyszeń Czerwonych

Krzyży. We wrześniu 1971 r. po raz pierwszy po wojnie doszło do rozmowy pomiędzy obu

państwami koreańskimi.

Zbiegło się to w czasie z pierwszymi kontaktami handlowymi z Polską, gdy delegacja

handlowa Korei Południowej odwiedziła Warszawę, Belgrad i nawiązała nieoficjalne

rozmowy z innymi państwami socjalistycznymi.207

W 1971 roku eksport Korei Południowej

osiągnął poziom 1 mld dolarów.208

Seul szukał nowych rynków i rząd aktywnie popierał

politykę proeksportową. Polska jako jedno z pierwszych państw socjalistycznych przystąpiła

do GATT w 1967 roku i interesowała się trendami i rozwojem gospodarki światowej. Służyła

temu nromalizacja stosunków pomiedzy Warszawą a Bonn. Odprężenie na arenie

międzynarodowej osłabiało napięcia ideologiczne, a wzajemny handel torował drogę do

kontaktów politycznych. Przykładem tego były pierwsze relacje pomiędzy Warszawą, a

Seulem. Oczywiście na początku rozmiary wymiany handlowej pozostawały niewielkie.

Tabela 20.

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w I połowie 70-tych lat (w tys. zł)209

Rok 1971 1972 1973 1974

Import - 3 - -

Eksport 137 4 - 6862

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1975, GUS,

Warszawa 1975, s. 23, 26

207

MSZ, Dyplomacja...: 40 lat, s. 219.

208 1964 roku – 100 mln USD, 1971 roku – 1 mld USD, 1977 roku – 10 mld USD.

209 W danych rządu koreańskiego widnieją obroty handlowe od 1974 roku, ale w polskich danych już od 1971

roku. W tej pracy doktorskiej analizowano przyczyny i tło handlu, przedstawiając czynniki w polityce

zagranicznej. Gółwny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 1975, GUS, Warszawa

1975, s. 23, 26.

117

Schemat 26.

Czynniki kształtujące stosunki między Polską a Republiką Koreą w latach 70-tych

W maju 1972 roku szef Agencji Wywiadowczej Korei Południowej w tajnej misji

odwiedził Pjongjang i spotkał się z Kim Ilsungiem. W wyniku trzydniowych rozmów

zadecydowano o przygotowaniu „Wspólnego Oświadczenia Południe-Północ” na temat

pokojowego zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego. W dniu 4 lipca 1972 roku równocześnie

w Seulu oraz w Pjongjangu opublikowano jego tekst. W tym roku po raz pierwszy poziom

PKB per capita w obu krajach zrównał się. Oznaczało to koniec przewagi gospdoarczej Korei

Północnej w porównaniu z Południem.

Korea Płd.

Doktryna

o współpracy handlowej

z krajami socjalistycznymi

Wzrost gospodarki i eksportu

PRL

Normalizacja stosunków

z Zachodem

GATT i handel

Interes

Współpraca

Handlowa

Rozmowy między

Seulem a Pjongjangiem

Odprężenie

na arenie międzynarodowej

118

Schemat 27.

Porównanie wysokości PKB per capita w RK i KRL-D w latach 1960-1974 (w dol.)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zjednoczenia Republiki

Korei, 2013.

Rozmowy między Koreą Południową, a Północną miały znacznie ważniejsze znaczenie;

cel zjednoczeniowy był odległym rezultatem stopniowego zbliżenia. Każda ze stron

kierowała się własnymi motywami. Seul dążył do otwarcia międzynarodowego Pjongjangu i

przerwania terrorystycznej przemocy. KRL-D dążyła do tego, żeby Republika Korei

spowodowała wycofanie wojsk amerykańskich z kraju. Taki sens i warunek stawiała pod

pojęciem „niezależne zjednoczenie” we Wspólnym Oświadczeniu z 4 lipca 1972 r. Dla Seulu

obecność amerykańska gwarantowała jego bezpieczeństwo. Zasadnicze różnice występowały

i w innych kwestiach. Szansa wykorzystania sprzyjających warunków międzynarodowych

nie została wykorzystana.

W okresie odprężenia dyplomacja RK znacznie rozszerzyła sferę swych stosunków

dyplomatycznych oraz handlowych. W dniu 23 czerwca 1973 roku rząd Korei Południowej

ponownie zadeklarował chęć rozszerzenia współpracy z państwami socjalistycznymi. KRL-D

powróciła na stary kurs izolacji i napięć oraz blokowania kontaktów Seulu z państwami

obozu. Jeszcze w trakcie rozmów z Południem, Pjongjang apelował do swych sojuszników

aby odrzucały wszelkie próby zbliżenia z Seulem. W sierpniu 1972 roku przedstawiciel

119

KRL-D w ONZ tak uzasadniał tę postawę przedstawicielom tych państw:

a) obecna pokojowa inicjatywa w stosunku do Korei Płd. nie oznacza zmiany

podstawowych celów i zasad polityki KRL-D,

b) inicjatywa ta służy podważeniu zarzutów Korei Płd. i USA o rzekomej groźbie

inwazji z Północy

c) ma ona uniemożliwić zmowę Korei Płd. z USA i z Japonią, doprowadzić do

wyeliminowania obcej ingerencji w sprawy Półwyspu oraz do izolacji reżimu

południowokoreańskiego.

Wskazał na to, że Korea Płd. będzie intensyfikować próby zbliżenia z państwami

socjalistycznymi w dziedzinach gospodarki i kultury. Ostrzegał by się temu

przeciwstawiać.210

Świadczyło to o tym, że w Pjongjangu zaczęto sobie zdawać sprawę z

atutu jaki zyskuje znaczenie wzrostu gospodarczego Południa w rozwoju relacji handlowych

z krajami socjalistycznymi, w tym z Polską.

W latach siedemdziesiątych pomiędzy Polską, a Koreą Południową pojawił się nowy

mediator. W warunkach odprężenia Szwecja i KRL-D nawiązały stosunki dyplomatyczne 6

kwietnia 1973 roku. A w czasie wizyty polskiego ministra spraw zagranicznych S.

Olszewskiego w Szwecji, jego gospodarz, szwedzki minister spraw zagranicznych K.

Wickman przedstawił ich ocenę sytuacji Korei. Informując o nawiązaniu stosunków

dyplomatycznych z KRL-D, strona szwedzka sugerowała podjęcie analogicznego kroku

przez Polskę w odniesieniu do Korei Południowej. Potem wyraziła przekonanie, że wszystko

zmierza do uznania Korei Południowej przez kraje socjalistyczne.211

Pjongjang temu

energicznie przeciwdziałał deklarując chęć poprawy relacji z państwami kapitalistycznymi

akcentował, że nie może to dotyczyć jej sąsiada z Południa. W tej „przepychance” Sztokholm

uznawał stanowisko Seulu za zasadne, proponując Warszawie takie rozwiązanie. Podobne

motywy zapewne kierowały działaniami dyplomacji polskiej gdy oferowała swoje dobre

usługi KRL-D w sprawie poprawy stosunków z Japonią.212

Przy wszystkich ograniczeniach

politycznych, Szwecja i Polska działały jako swoisty pośrednik w realizacji idei zbliżenia

państw tego regionu.

210

“Pilna notatka z narody na temat XXVII sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 2 września 1972 roku”,

[w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1972, PISM, Warszawa 2005, s. 495.

211 “Pilna notatka z wizyty ministra spraw zagranicznych w Szwecji z dnia 7 maja 1973 roku”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1973, PISM, Warszawa 2006, s. 240.

212 “Notatka Departamentu V o stosunkach z krajami azjatyckimi i Afryki pólnocno-wschodniej”, [w] Polskie

Dokumenty Dyplomatyczne 1957, PISM, Warszawa 2006, s. 482.

120

Ten nacisk KRL-D na kraje obozu w Europie znalazł wyraz np. w wypadku Polski. W

dniu 28 czerwca 1973 roku ambasador KRL-D w Warszawie Kim Hisoun spotkał się z

wicepremierem F. Kaimem. Prosił on o pełną izolację Korei Południowej, która czyniła

wysiłki na rzecz zbliżenia się do krajów socjalistycznych i „domagał się demaskowania rządu

Paka jako kliki burżuazyjnej i marionetki USA”.213

W czasie rozmowy Kim Ilsunga z

delegacją partyjno-sejmową PRL, w Pjongjangu w marcu 1973 roku, gospodarz krytykował

rząd południowokoreański. Mówiąc o zjednoczeniu Korei wyjaśnił, że linią strategiczną

Partii Pracy Korei jest, aby dialog, konfrontację i współzawodnictwo z Południem prowadzić

w celu zjednoczenia, ale nie takiego jaki chce Pak Jeonghee. Uważał za niezbędne

pozbawienie flagi ONZ siłom US Army na Południu, a następnie ich całkowite wycofanie z

Półwyspu.214

Stanowisko takie strona polska uważała za nierealistyczne. Podczas rozmów

polsko-bułgarskich na najwyższym szczeblu przeprowadzonych w Komitecie Centralnym

PZPR w listopadzie 1973 roku, Edward Gierek mówił, że będzie trudno połączyć rozdzielone

kraje rządzące się tak zupełnie innymi odmiennymi systemami prawnymi. „Myśmy tylko

wypowiedzieli naszą opinię, że nie radzilibyśmy Koreańczykom dokonywać zjednoczenia

drogą walki zbrojnej”.215

W czasie wizyty wiceministra spraw zagranicznych, J. Czapli w

Pjongjangu w październiku 1974 roku, wiceminister Lee Jeongmok (Li Dżong Mok) prosił o

dalsze konsekwentne izolowanie Korei Południowej.216

Można przypuszczać, że oceniając

sytuację na Półwyspie jako patową, dyplomacja Polski uznała, że w interesie kraju leży

ostrożne rozwijanie stosunków handlowych z obiecującym partnerem z Korei Południowej.

Oczywiście w układzie podziału blokowego i konfrontacji możliwości Warszawy były

ograniczone.

W dnu 13 czerwca 1975 roku ambasador KRL-D Paik Namsoun (późniejszy minister

spraw zagranicznych KRL-D 1998-2007) spotkał się z wiceministrem Czaplą i prosił, aby w

25 rocznicę wybuchu wojny koreańskiej TVP pokazała ich film na ten temat. Nalegał aby w

środkach masowego przekazu zamieszczono materiały demaskujące klikę Paka Jeonghee z

jednoznacznym poparciem dla stanowiska KRL-D. Strona polska wyraziła ogólną zgodę na

publikacje od czasu do czasu okolicznościowych artykułów w prasie oraz komentarzy w

213

“Notatka z rozmowy wicepremiera Kaima z ambasadorem KRL-D na temat planu zjednoczenia Korei z dnia

29 czerwca 1973 roku”, [w] Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1973, PISM, Warszawa 2006, s. 348.

214 “Notatka Wydziału Zagranicznego KC PZPR o pobycie delegacji partyjno-sejmowej w KRL-D”, Ibidem., s.

355-356.

215 “Stenogram z rozmowy Gierek-Żiwkow z dnia 13 listopada 1973 roku”, Ibidem., s. 595.

216 “Notatka informacyjna z wizyty wiceministra Czapli w KRL-D z dnia 2 października 1974 roku”, [w]

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1974, PISM, Warszawa 2007, s. 597.

121

Radio i TV relacjonujących stanowisko władz KRL-D.217

Nawet w sprawach niewielkiej wagi północni Koreańczycy byli bardzo stanowczy. W

lutym 1976 roku Polska była gospodarzem Konferencji UNESCO, której członkami były oba

państwa koreańskie. Ambasada KRL-D nalegała na niedopuszczenie delegacji RK do udziału

w obradach i maksymalnie ograniczając jej prezencję. Wobec silnych nacisków UNESCO,

grożących zerwaniem Konferencji, strona polska zastosowała „elastyczną taktykę

postępowania”. Wydała wizę tylko stałemu przedstawicielowi RK w UNESCO,

uniemożliwiając mu udział w pierwszym i drugim dniu obrad, ale wysłała mu zaproszenia do

udziału w polskim rządowym przyjęciu.218

W kwietniu tego samego roku, delegacja Komitetu Olimpijskiego z Korei Południowej

przebywała w Poznaniu, uczestnicząc w mistrzostwach świata w szermierce. Goście z Seulu

były śledzeni przez agentów północnokoreańskich w taki sposób, że szef delegacji Republiki

Korei prosił stronę polską o zapewnienie im bezpieczeństwa. Polski Komitet Olimpijski miał

zapewnić, że wszystko będzie w porządku, ale zdaniem gości nie podjął żadnych działań.219

Nie ulega jednak wątpliwości, że z oczywistych przyczyn polskie służby znając praktyki

północnokoreańskie były w pełnym pogotowiu.

Z powodu układów politycznych w ramach bloku władze PRL ostrzegały urzędników w

polskich placówkach dyplomatycznych o zachowaniu maksymalnej ostrożności w kontaktach

z przedstawicielami władz RK. W okólniku dnia 23 lutego 1976 roku minister spraw

zagranicznych napisał:

a) jedna z ambasad wydała wizę w paszporcie południowokoreańskim, powodując

komplikacje w naszych stosunkach z KRL-D,

b) inna ambasada korespondowała kurtuazyjnie z placówką południowokoreańską i

ponadto korespondencję tę wysłała omyłkowo do ambasady KRL-D

Minister S. Olszowski polecił stanowczo dopilnowanie, by nie było żadnych kontaktów

z osobami i placówkami Republiki Południowej Korei.220

Faktem pozostaje, że w latach 70-

217

“Pilna notatka z rozmowy wiceministra Czapli z ambasadorem KRL-D z dnia 17 czerwca 1975 roku”, [w]

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1975, PISM, Warszawa 2010, s. 361-362.

218 “Szyfrogram wicedyrektora Departamentu Międzynarodowych Organizacji do ambasadora w Pjongjangu w

sprawie warszawskiej konferencji UNESCO z dnia 12 lutego 1976 roku”, [w] Polskie Dokumenty

Dyplomatyczne 1976, PISM, Warszawa 2008, s. 124.

219 Tygodnik Niedziela, wywiad z byłym wiceprezesem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego Kim

Unyongiem, 27 grudnia 2010.

220 “Okólnik ministra spraw zagranicznych w sprawie kontaktów z placówkami Korei Południowej z dnia 23

lutego 1976 roku”, [w.] op. cit., s. 182-183.

122

tych doszło do stopniowo rosnącej ilości nieoficjalnych kontaktów z przedstawicielami,

głównie gospodarczymi z Korei Południowej. Było to naturalne i nieuchronne. Gospodarka

stała się niezwykle ważnym elementem w polityce zagranicznej i w dyplomacji wielostronnej

kontakty takie stały się naturalne, konieczne i niezbędne, nie można ich było uniknąć.

Wszelkie zarządzenia na ten temat musiały nosić charakter formalny i miały w istocie

charakter pokazowy. Presja KRL-D budziła rosnące zniecierpliwienie strony polskiej.

W kwietniu 1977 roku delegacja KRL-D przebywała w Polsce i w czasie rozmów w

MSZ ponowiła swe postulaty dotyczące kategorycznego unikania wszelkich kontaktów z

Koreą Południową, zakazu wjazdu do Polski jej obywateli, nawet na zawody sportowe o

randze mistrzostw świata, a także konferencji organizacji międzynarodowych. Strona polska

potwierdzając swoje pryncypialne stanowisko w kwestii koreańskiej podkreśliła obiektywne

czynniki, które wykluczają tego typu zachowanie wynikające z obowiązujących norm

międzynarodowych i zasad zachowania.221

Anegdotycznym przykładem jest incydent gdy szef misji w Kaesongu, gen. A. Golik

odwiedził Seul w ramach obowiązków w Wojskowej Komisji Rozjemczej. W dniu 14

grudnia 1977 roku uczestniczył on wraz ze swoim zastępcą w obiedzie wydanym przez

członka WKR Dowództwa Narodów Zjednoczonych, kontradmirała Hamma. Uczestniczyli w

niej m. in. szef sztabu VIII Armii USA, gen. mjr Kingston, pozostali szefowie delegacji do

KNPN z zastępcami, sekretarz WKR DNZ, płk Kleypas oraz dwóch generałów

południowokoreańskich z WKR DNZ. W przeddzień wyjazdu misja czechosłowacka

przekazała stronie polskiej akceptowany przez siebie program pobytu, który prócz obiadu

obejmował zwiedzania miasta, zakupy w księgarni i domu towarowym. Szef polskiej strony

jak napisał w szyfrogramie wyjaśniającym. „Aby nie osłabiać stosunków z delegacją

Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej, zgodziliśmy się wyjątkowo na wcześniejszy

wyjazd, który, naszym zdaniem, w przyszłości nie powinien mieć miejsca, nawet kosztem

dobrych stosunków z bratnią delegacją. Nie możemy, zwłaszcza w tym mieście, w obecności

oficerów amerykańskich i południowokoreańskich pokazywać różnic w uposażeniu na rażącą

niekorzyść naszej delegacji”. Dyrektor Departamentu II MSZ – w odpowiedzi z 20 grudnia

tego samego roku napisał:222

221

“Okólnik dyrektora Departamentu II o wizycie delegacji MSZ KRL-D z dnia 6 kwietnia 1977 roku”, [w]

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1977, PISM, Warszawa 2009, s. 298-299.

222 “Szyfrogram szefa misji w Kaesongu o wizycie w Seulu z dnia 17 grudnia 1977 roku”, [w] op.cit., s. 785-786.

123

„Rozumiemy, że Wasz wyjazd do Seulu miał charakter wyłącznie protokolarny.

Nadal podtrzymujemy naszą prośbę o odpowiednio wcześniejsze informowanie nas o

celu takich podróży. (...) Nie należało uczestniczyć w takim programie, który m.in.

przewidywał dokonywanie zakupów. Istota nie polega jednak na pokazywaniu różnic w

uposażeniu, lecz chodzi o fakt, że dokonywanie zakupów ma niewłaściwy wydźwięk

polityczny.”223

Dodać można, że nie pociągnęło to za sobą żadnych konsekwencji służbowych pomimo,

że spowodowało to krytyczną reakcję Pjongjangu. Należy też podkreślić, że ciągle rozwijały

się „po cichu” stosunki handlowe pomiędzy Seulem, a Warszawą. Rząd

południowokoreański aktywnie popierał politykę proeksportową i przez eksport chciał

przezwyciężyć trudności. Polska była nowym rynkiem dla Korei Południowej, z kolei Polska

też chciała intensyfikować stosunki handlowe z krajami kapitalistycznymi.224

Dotyczyło to

także tak obiecującego partnera jakim stawała się Korea Południowa.

223

Ibidem.

224 Krystyna Michałowska-Gorywoda, „Dlugoterminowe umowy o współpracy gospodarczej Wschód-Zachód”,

[w.] PISM, ed., Sprawy Międzynarodowe Rok XXXVI-Zeszyt 6, PISM, Waeszawa 1983, s. 33-46.

124

Tabela 21

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w II połowie 70-tych lat (w tys. dol.)

Rok 1975 1976 1977 1978 1979

Import 3898 4806 3961 966 2168

Eksport 209 1271 401 1823 1335

Zródlo: KITA (Korea International Trade Association), http://www.kita.net/

Schemat 28.

Wykres obrotów handlowych obu państw

Zródlo: KITA (Korea International Trade Association), http://www.kita.net/

Procesy przemian na świecie przyspieszone zostały przemianami w ZSRR po przejęciu

kierownictwa w Moskwie przez M. Gorbaczowa oraz sukcesem polityki „reform i otwarcia

na świat” w Chinach. Przy wszystkich zahamowaniach i wstrząsach lat 80-tych w Polsce, a

następnie w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej prowadziły do rosnącej

izolacji reżimu KRL-D i zmiany jego relacji z państwami socjalistycznymi, w tym i z Polską.

Dwa spotkania przywódców obu państw w tej dekadzie – Kim Ilsunga i W. Jaruzelskiego w

Warszawie (1984) i Pjongjangu (1987) nie zmieniły tego nieuchronnego trendu, który oddalał

od siebie oba państwa.

Zmieniały się relacje na linii Warszawa - Seul, zachowując jeszcze przez pewien czas

125

formalnie charakter nieoficjalny. Kontakty wzajemne obejmowały coraz więcej dziedzin:

gospodarki, handlu, finansów, nauki, technologii, edukacji, kultury, sportu itd. Przyznanie

organizacji letnich Igrzysk Olimpijskich Seulowi było uznaniem skoku rozwojowo –

cywilizacyjnego Republiki Korei i rosnącej pozycji międzynarodowej tego państwa. Także

Polska zainteresowała się procesem organizacji Igrzysk w Seulu.225

W latach 80-tych

gospodarka Republiki Korei dynamicznie rosła. Po wybudowaniu infrastruktury i obiektów

przemysłowych, zaczęła produkować samochody, statki, sprzęt AGD, Eksportowała towary

do wielu krajów.

Tabela 22

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w latach 80-tych (w tys. dol.)

Rok 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988

Import 4472 386 1783 25189 9497 17069 16292 16993 27121

Eksport 2285 2685 1996 6044 7204 8341 5425 5523 15247

Schemat 29.

Wykres obrotów handlowych obu państw

Zródlo: KITA (Korea International Trade Association), http://www.kita.net/.

225

Zbyszko Melosik, „Polityczne aspekty organizacji igrzysk olimpijskich”, [w.] PISM, ed., Sprawy

Międzynarodowe Rok XXXIX-Zeszyt 12, PISM, Warszawa 1986, s. 87-98

126

Schemat 30.

Czynniki kształtujące stosunki między Polską a Republiką Koreą w latach 80-tych

4.3. Polityka zagraniczna Republiki Korei po „zimnej wojnie”

Rząd prezydenta Roh Tewoo (1988-1993) podjął próbę dalszej aktywizacji dyplomacji

wobec Północy, a także rozszerzenie zasięgu stosunków międzynarodowych Republiki Korei.

Ponieważ wybór Roh był efektem bezpośrednich wyborów prezydenckich, uznany został

przez wspólnotę międzynarodową jako demokratyczny. Szczególnie ważne dla pozycji i

prestiżu kraju były igrzyska olimpijskie w Seulu we wrześniu 1988 roku, w których brały

udział prawie wszystkie kraje socjalistyczne (bez Kuby), co stworzyło sprzyjający klimat dla

rozwoju stosunków z nimi. Dawało to dodatkowe atuty Seulowi w rywalizacji z

Pjongjangiem w dziedzinie dyplomacji. Zamach bombowy na południowokoreański samolot

cywilny KAL w listopadzie 1987 roku, dokonany przez północnokoreańskich agentów

pogłębił potępienie KRL-D i jej izolację na arenie międzynarodowej.

Na przełomie lat 80-tych i 90-tych załamał się porządek jałtański, system

dwubiegunowy, rozpadł się blok radziecki i zbliżał się nieuchronny upadek ZSRR, a wraz z

Korea Płd.

Wzrost

gospodarki i eksportu

Aktywna polityka

proeksportowa, procesy

demokatyzujące

Polska

Pogłębiające się trudności i

kryzys gospodarczo-

społeczny. Procesy

demokratyzujące i

suwerennościowe

Interes

Współpraca

handlowa

Rosnąca izolacja KRL-D

na arenie międzynarodowej

Poltyka jawności i przebudowy w

ZSRR

Otwarcia rynku świata

127

nim okres konfrontacji „zimnej wojny”. Proces normalizacji stosunków państw Europy

Środkowo – Wschodniej, które odzyskiwały suwerenność i niepodległość oraz wychodziły z

orbity Moskwy prowadził w wypadku Republiki Korei do pełnej normalizacji stosunków

wzajemnych, najpierw z Węgrami (1 lutego 1989 r.), potem z Polską (1 listopada 1989 r.), z

Jugosławią (28 grudnia 1989 r.), Czechosłowacją (22 marca 1990 r.), Bułgarią (23 marca

1990 r.) oraz z Rumunią (30 marca 1990 r.). Przede wszystkim jednak najważniejsze było

nawiązanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR (30 września 1990 r.) oraz ChRL (24

sierpnia 1992 r.). Był to ogromny sukces polityki Seulu wobec Pjongjangu. Z istniejącej

swobody manewru RK ograniczonej w istocie do USA i Japonii, jej zasięg rozszerzył się na

dyplomację czterostronną obejmującą USA, ZSRR/Rosję, Chiny i Japonię. Izolacja Korei

Północnej pogłębiała się. Pod naciskiem Pekinu i nowych realiów zgodziła się ona, nie bez

oporu, na jednoczesne przystąpienie do ONZ obu państw koreańskich. Republika Korei i

KRL-D stały się członkami ONZ 17 września 1991 roku. Przypomnijmy, że do tego czasu

KRL-D kategorycznie oświadczała, że zgodzi się na przystąpienie do ONZ tylko jako jedno,

zjednoczone pod własną egidą państwo.

Po zakończeniu „zimnej wojny”, zakres i możliwości polityki zagranicznej Korei

Południowej jeszcze bardziej rozszerzyły się. Był to efekt zmian w układzie sił i procesów

globalizacji, regionalizacji gospodarczej i demokratyzacji politycznej. Zwiększając swoje

obroty w wymianie handlowej, Seul stale wzmacniał swoją pozycję międzynarodową. Jednak

relacje z Północną ciągle pozostały w stanie zimnowojennym; był to poważny hamulec dla

dyplomacji Republiki Korei. Północnokoreański program atomowy nasilił te problemy.

Po wyborach prezydenckich z 1993 roku, lider ruchu demokratycznego Kim Yeongsam

został wybrany na prezydenta i powołał pierwszy rząd cywilny (1993-1998)”. Starał się

prowadzić wielostronną dyplomację połączoną z aktywnym handlem. Podczas jego kadencji

Seul przystąpił do WTO (Światowej Organizacji Handlowej) oraz OECD (Organizacji

Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). W 1993 i 1994 roku prezydent Kim odwiedził USA,

Japonię, Chiny oraz Rosję. Zacieśnił współpracę ws. bezpieczeństwa ze Stanami

Zjednoczonymi i dążył do rozwoju współpracy gospodarczej z Chinami oraz Rosją.

Prezydent Boris N. Jelcyn deklarował możliwość wycofania się Rosji z deklaracji o

„automatycznej interwencji Rosji w wypadku wybuchu wojny na Półwyspie Koreańskim”,

obiecał także ograniczyć sprzedaż broni do Korei Północnej. Było to znaczne osiągnięcie

dyplomacji Korei Południowej.

128

Zakres utrzymywanych relacji Republiki Korei poszerzył się, ale kwestia programu

jądrowego Korei Północnej pokazywała jej ograniczenia. W dniu 12 marca 1993 roku

Pjongjang nagle zadeklarował wystąpienie z NPT (Układu o nierozprzestrzenianiu broni

jądrowej).226

Spowodowało to wzrost napięcia na arenie międzynarodowej. Jej sąsiedzi

zareagowali w różny sposób. Chiny nie zgodziły się na sankcje wobec Pjongjangu, podczas

gdy USA i Japonia domagały się ostrej reakcji. W czerwcu 1994 roku Pjongjang

zadeklarował możliwość wystąpienia z IAEA (Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej).

W związku z tym, amerykański prezydent Bill Clinton rozważał nawet zbombardowanie

obiektów jądrowych w Yeongbyeonie w KRL-D, ale z powodu protestów prezydenta Kima,

odwołał ów plan.227

W tym samym roku prezydent Korei Południowej, Kim Yeongsam

przygotowywał szczyt z Kim Ilsungiem, który miał odbyć się w lipcu 1994 roku. Niestety 8

lipca Kim Ilsung zmarł, a planowany szczyt obu państw koreańskich został odwołany.

Następnie stosunki obu państw ponownie uległy ochłodzeniu. Wreszcie w październiku 1994

roku w Genewie USA i KRL-D podpisały porozumienie o budowie LWR (Light Water

Reactor) pod warunkiem porzucenia programu jądrowego przez Koreę Północną. KRL-D

prowadziła dwustronne rozmowy ze Stanami Zjednoczonymi, wykluczając z nich Republikę

Korei. Również USA były zainteresowane bezpośrednimi kontaktami z KRL-D. Rząd

Republiki Korei koncentrował uwagę na relacjach z sąsiadami, aby umocnić swą pozycję, a

w kwietniu 1996 roku zaproponował rozmowy czterostronne między USA, Chinami oraz

KRL-D. Do takich rozmów doszło w 1997 roku, ale Pjongjang zajmował stanowisko inne niż

Seul i Waszyngton, żądając, jako warunek współpracy, wycofania wojsk amerykańskich z

Półwyspu Koreańskiego. Do porozumienia nie doszło. W lutym tego samego roku, członek

kierownictwa PPK, Hwang Jangyop, twórca idei Juche (Dżucze), uciekł do Seulu.

Wydarzenie to było przejawem kryzysu reżimu i wzrostu znaczenia Korei Południowej.

W grudniu 1997 roku Seul otrzymał pomoc finansową od IMF (Międzynarodowego

226 Korea Północna przystąpiła do NPT w 1985 roku i 31 grudnia 1991 roku popisała deklarację usunięcia broni jądrowej z

Półwyspu Koreańskiego z Koreą Południową. Deklaracja jest napisana w niniejszy sposób (w j. angielskim):

1. The Southand the North shall not test, manufacture, produce, receive, possess, store, deploy or use nuclear weapons.

2. The South and the North shall use nuclear energy solely for peaceful purposes.

3. The South and the North shall not possess nuclear reprocessing and uranium enrichrnent facilities.

4. The South and the North, in order to verify the denuclearization of the Korean peninsula, shall conduct inspection of the

objects selected by the other side and agreed upon between the two sides, in accordance with procedures and methods to be

determined by the South-North Joint Nuclear Control Commission.

5. The South and the North, in order to implement this joint declaration, shall establish and operate a South-North Joint

Nuclear Control Commission within one month of the effectuation of this joint declaration.

6. This Joint Declaration shall enter into force as of the day the two sides exchange appropriate instruments following the

completion of their respective procedures for bringing it into effect. 227

M-today z dnia 12 lutego 2013. http://m.mt.co.kr/new/view.html?no=2013021214270114952

129

Funduszu Walutowego) po kryzysie finansowym. W kolejnych wyborach prezydenckich po

raz pierwszy opozycyjna partia zdobyła władzę. Nowa ekipa Kim Daejunga (1998-2003)

musiała wydobyć kraj z kryzysu gospodarczego, a także próbować rozwiązać „problem Korei

Północnej”. Kim Daejung przedstawiał nową politykę zagraniczną wobec KRL-D, jako tzw.

„słoneczną politykę”. W odróżnieniu od poprzedników dążył on do aktywnej współpracy z

Pjogngjangiem i zaproponował Kim Jongilowi (Kim Dzong Ilowi) bezpośrednie spotkanie.

Wreszcie w czerwcu 2000 roku po raz pierwszy w historii obu państw koreańskich odbył się

szczyt ich przywódców w Pjongjangu. Podczas tego spotkania podpisano 5 ważnych

porozumień. Po pierwsze potwierdzono zasadę o niezależnym zjednoczeniu przez oba

państwa koreańskie. Po drugie, o stopniowym procesie zjednoczeniowym i dążeniu do

wspólnoty. Po trzecie, o spotkaniu rozdzielonych rodzin. Po czwarte, o współpracy

kulturalnej i sportowej oraz po piąte, o stałym dialogu pomiędzy nimi i konsultacjach.

Konserwatyści w Korei Południowej sprzeciwiali się tej współpracy, stąd też od początku

występowały trudności w realizacji „słonecznej polityki”. Podstawowym kierunkiem jego

polityki wobec sąsiada było dążenie do szukania rozwiązywania różnic przez dialog, ale w

sprawie Korei Północnej zawsze występowały wewnętrzne odrębności. Opozycyjna partia

chciała stopniowej współpracy na warunkach denuklearyzacji gwarantowanej i

wprowadzanej w życie, ale rząd chciał stopniowej denuklearyzacji jako efektu współpracy.

Oznaczało to zatem, że polityka wobec Północy ulegnie prawdopodobnie zmianie wraz ze

zmianą rządu w Seulu, a to podważało trwałość „polityki słonecznej”.

Ekipa prezydenta Kima musiała rozwiązać trudne problemy gospodarcze, zrodzone w

czasie kryzysu finansowego. Głównym założeniem polityki wewnętrznej rządu był

„równoległy rozwój demokracji i gospodarki rynkowej”, a w polityce zagranicznej:

„dyplomacja dla przezwyciężenia kryzysu finansowego”, „pokój na Półwyspu Koreańskim i

budowa regionalnego systemu bezpieczeństwa”, „dyplomacja dla promocji kultury krajowej”,

„więzi z rodakami z za granicy”. Nawiązując do pierwszych dwóch celów, MSZ

przekształcono na Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Handlu oraz zorganizowano szczyt

przywódców obu państw koreańskich. W dziedzinie promocji kultury rząd odjął współpracę z

Japonią, otwierając m. in. swój rynek filmowy. W tym samym kierunku podejmowano

inicjatywy wobec Chin oraz Rosji.228

228

Archiwum Narodowe, 1 grudnia 2006,

http://contents.archives.go.kr/next/content/listSubjectDescription.do?id=002974&pageFlag=.

130

Kolejny rząd prezydenta Roh Moohyuna (2003-2008) prowadził kierunkowo podobną

polityką zagraniczną do rządu Kim Daejunga, zmieniając akcenty. Opozycyjna w tym okresie

partia, nadal nawoływała do bardziej konstruktywnej współpracy z KRL-D. Roh nadal

aktywnie dążył do zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego drogą rozmów, ale wg. zasady „coś

za coś”, jednak w istocie drogą współpracy podobnie jak wcześniej czynił Kim Daejung.

Głównymi celami jego polityki były nadal: „demokracja obywatelska”, „zrównoważony

rozwój gospodarki” oraz „pokojowe współistnienie w Azji Północno-Wschodniej”.

Zwłaszcza istotny był nacisk na rzecz aktywnych działań na rzecz pokoju w Azji Północno-

Wschodniej. Ekipa Roha doceniała wagę potencjału gospodarczego tego regionu w procesie

globalizacji. Wartość produkcji gospodarczej tego regionu wynosiła 20% w skali świata, a w

Chinach, Japonii oraz Korei mieszkało aż 1,6 mld ludzi. Stąd aktywna dyplomacja w

stosunkach z czterema państwami - USA, Rosją, ChRL oraz Japonią. Rząd Roha podkreślał

przy tym, że nie będzie pokoju w regionie bez pokoju na Półwyspie Koreańskim.229

W dniach 2-4 października 2007 roku prezydent Roh spotkał się z Kim Jongilem (Kim

Dzong Ilem) w Pjongjangu. Opublikowano wspólne oświadczenie o pokojowym rozwoju

stosunków obu państw. Obaj przywódcy podpisali 8 porozumień. Dotyczyły one:

wykonywania poprzednich porozumień, wzajemnego szacunku i zaufania, zakończenia

wrogich relacji i współpracy na rzecz odprężenia na Półwyspie Koreańskim, wysiłków

zmierzających do rozwiązania problemów z siąsiednimi państwami, aktywnej współpracy

gospodarcej, a także w kwestii spraw społecznych, humanitarnych, oraz na rzecz

Koreańczyków za granicą.230

Większość Koreańczyków na Południu opowiadała się za pokojową współpracą z KRL-

D, ale po jej teście atomowym 9 października 2006 roku, nastroje te zmieniły się na bardziej

powściągliwe. Opozycyjna partia oraz inne grupy konserwatywne twierdziły, że nie można

rozmawiać z Pjongjangiem bez definitywnego rozwiązania problemu programu jądrowego,

wiążąc z tym wycofanie wojsk amerykańskich, czego Północ zawsze się domagała. Stąd też

rząd nie mógł dłużej prowadzić polityki wobec Pjongjangu zgodnie z sondażami obywateli.

Ekipa Roha zaproponowała zmianę lokalizacji bazy armii amerykańskiej oraz domagała się

uzyskania większego wpływu na decyzje operacyjne USA. Rozważała także przeniesienie

stolicy Korei Południowej. Propozycje te zaogniły konflikt z partiami opozycyjnymi,

229

Ibidem. 230

Oświadczenie pałacu prezydenckiego w Seulu z dnia 4 października 2007 roku.

131

zarzucano jej narażanie na szwank bezpieczeństwa kraju. W kolejnych wyborach zwyciężyli

konserwatyści.

Rząd prezydenta Lee Myungbaka (2008-2013) prowadził politykę zagraniczną w

ramach „rozwoju środowiska” i „dyplomacji zasobów”. Chciał promować politykę ochrony

środowiska w świecie i dla uzyskania dodatkowych atutów rozszerzył stosunki

dyplomatyczne z państwami w Azji Środkowej. Szczególnie istotna była dyplomacja

handlowa (sales diplomacy) z państwami europejskimi prowadzona dla intensyfikacji

współpracy gospodarczej. Prezydent Lee był wcześniej prezesem Hyundai i stąd też jego

zainteresowanie gospodarką. Wobec KRL-D chciał prowadzić politykę w koordynacji z

sojusznikami i w ramach porozumień międzynarodowych. Szczególnie pokreślił wagę

rozmów sześciostronnych, sojuszu z USA oraz współpracy z Japonią, ale nie dopuszczał

kompromisu w sprawie programu jądrowego. Bez porzucenia tego programu atomowego

przez Pjongjang, nie mogło być mowy ani o rozmowach, ani o pomocy. Dlatego, w

przeciwieństwie do poprzednich rządów w stosunkach z Północą nastąpiło ochłodzenie, a

wzajemne napięcie wzrosło. W dniu 25 maja 2009 roku KRL-D dokonała drugiej próby

atomowej, a 26 marca 2010 roku zatopiła atakiem rakietowym korwetę Cheonan niedaleko

wyspy Baengnyeong, 23 listopada tego samego roku ostrzelała wyspę Yeonpyeong. Kolejne

ataki i prowokacje zaogniły sytuację na Półwyspie Koreańskim i pogłębiły konflikt. Nie

bacząc na międzynarodową krytykę 12 lutego 2013 roku KRL-D przeprowadziła trzecią

próbę jądrową.231

W następnych wyborach zwyciężyła kandydatka rządzącej partii, córka gen. Pak

Jeonghee, Pak Geunhye, która władzę sprawować będzie do 2018 r. Współpraca z KRL-D,

ale pod warunkiem porzucenia program jądrowego pozostaje główną wytyczną jej polityki

wobec Pjongjangu. W czerwcu 2013 roku podczas spotkania prezydentów Chin i USA oba

państwa razem oświadczyły, że nie aprobują programu jądrowego KRL-D. Powtórzono to

stanowisko podczas szczytów między Republiką Korei, a USA oraz Republiką Korei, a

Chinami. Korea Północna przyjęła postawę konfrontacyjną, kolejnym krokiem było

zamknięcie w kwietniu tego samego roku interkoreańskiej strefy rozwoju gospodarczego w

obszarze przemysłowym Kaesong. W tej sytuacji prezydent Pak zdecydowała się wycofać ze

strefy wszystkich pracowników. Po pewnym czasie Pjongjang zaczął się wycofywać i

zaproponował rozmowy. Seul reaguje powściągliwie na te oferty, chciałby prowadzić

231

News 1, 12 lutego 2013, http://news1.kr/articles/1007340.

132

bardziej stabilną politykę, która może przerwać dotychczasowe „błędne koło” we

wzajemnych stosunkach. Nacisk kładzie się na bardziej wielostronną politykę zagraniczną

oraz dalsze umacnianie swej pozycji na arenie międzynarodowej.

Polityka zagraniczna Republiki Korei była dzieckiem „zimnej wojny” i konfrontacji obu

bloków. Na Półwyspie zaowocowała bezpośrednio bratobójczym „gorącym” konfliktem

wojennym. Kluczowym dla jej bezpośredniej egzystencji był sojusz z USA. Zmiany w jej

dyplomacji następowały stopniowo z nasileniem w latach 80-tych, a szczególnie po

zakończeniu „zimnej wojny”. Obejmowała ona bardziej samodzielną wielostronną politykę

zagraniczną, ugruntowaną w rozwoju gospodarczym. Procesy demokratyczne wewnątrz kraju

i dynamizm rozwoju ekonomicznego stały się motorem przemian. W 2006 roku minister

spraw zagranicznych, Ban Kimoon został sekretarzem generalnym ONZ, co było

niewątpliwie ogromnym dyplomatycznym sukcesem. Czynnikiem, który ogranicza

możliwości działania Seulu jest nie rozwiązany konflikt z Pjongjangiem. W regionie Azji

Pónocno-Wschodniej kwestia bezpieczeństwa i stabilizacji pozostaje kluczowym ogniwem w

polityce zagranicznej, stosunki z państwami europejskimi będą się rozszerzały, ale głównie w

oparciu o współpracę gospodarczą. Stosunki Republiki Korei z Rzeczpospolitą Polską

znajdują się w tym nurcie t. j. zarówno w ramach dyplomacji wielostronnej (np. poprzez UE)

jak i dyplomacji dwustronnej, głównie w sprawach gospodarki, chociaż wiedza,

doświadczenie Polski oraz jej zaangażowanie i obecność dyplomatyczna na Półwyspie od

ponad 60 lat będzie nadawała tym stosunkom specyficzny charakter.

133

Schemat 31.

PKB per capita Republiki Korei

na tle średniej światowej i dochodu w Polsce (w USD w cenach bieżących)

Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Seulu,

http://www.seoul.trade.gov.pl/pl/korea/article/detail,134,Gospodarka_Republiki_Korei.html.

4.4. Stosunki Polski z Republiką Korei w okresie postzimnowojennym

4.4.1. Proces normailzacji i nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy

Polską, a Republiką Korei (1989-1990)

Po zainicjowaniu w 1985 r. w ZSRR polityki „jawności i przebudowy” i przez ekipę

Michaiła Gorbaczowa państwa bloku socjalistycznego w Europie szybko dokonywały zmian

reformatorskich, dążąc do otwarcia. Pogłębiał się proces odprężenia. W latach 1985-1987

amerykański prezydent R. Reagan i radziecki przywódca M. Gorbaczow spotkali się

trzykrotnie dyskutując o redukcji potencjałów militarnych. W maju 1987 roku Gorbaczow w

Berlinie wyraźnie określił obronny charakter Układu Warszawskiego, odżegnując się od

zarzucanych mu zasadnie agresywnych zamiarów. Po napięciu I połowy lat 80-tych,

rozpoczęła się kolejna odwilż. Seul wykorzystał tę szansę, apelując do wszystkich państw

świta o udział w igrzyskach olimpijskich w 1988r., jako że igrzyska olimpijskie w Moskwie

oraz w Los Angeles zostały zbojkotowane przez przeciwległe bloki. Stało się to kanałem do

bezpośrednich kontaktów z państwami socjalistycznymi.

W czasie zimowych igrzysk olimpijskich w Sarajewie w 1984 r., przewodniczący

olimpijskiego komitetu organizacyjnego w Seulu, gen. Roh Teowo (późniejszy prezydent

134

Republiki Korei 1988-1993) spotkał się z członkami IOC (Międzynarodowego Komitetu

Olimpijskiego) i przedstawił działania rządu koreańskiego i jego dążenie do budowy

przyjaznych stosunków z krajami socjalistycznymi.232

W dniu 5 maja w 1983 roku chiński cywilny samolot pasażerski, który został porwany

przez porywaczy, wylądował w Korei. Stało się to powodem przybycia do Seulu pierwszej

po wojnie koreańskiej oficjalnej delegacji chińskiej, celem znalezienia rozwiązania tego

incydentu. Sposób przyjęcia i rozwiązanie po myśli gości tej sprawy zapoczątkował

wzajemne kontakty. W wydanym oświadczeniu rząd ChRL po raz pierwszy nazwał Koreę

Południową jej oficjalna nazwą: Republika Korei. Przy okazji poruszono sprawę udziału

sportowców ChRL w „Igrzyskach Azjatyckich Seul 1986” i olimpijskich „Seul 1988”.233

W

lipcu 1984 roku ChRL po raz pierwszy zapowiedziała udział w igrzyskach olimpijskich „Seul

1988”.Problemem otwartym pozostawała postawa ZSRR i państw wschodnioeuropejskich.

Po igrzyskach olimpijskich Los Angeles 1984, rząd południowokoreański wielokrotnie

kontaktował się z Moskwą i stolicami krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W 1985 roku

władze NRD zapowiedziały udział w seulskich igrzyskach. Następnie uczyniły to Węgry i

Polska, która nieoficjalnie przekazała do Seulu swoją pozytywną opinię.234

W 1987 roku

delegacja południowokoreańskiego komitetu olimpijskiego nieoficjalnie odwiedziła

Warszawę. W tym czasie członek międzynarodowego komitetu olimpijskiego Kim Unyong

spotkał się z przewodniczącym Komitetu ds. Młodzieży i Kultury Fizycznej - Aleksandrem

Kwaśniewskim. Korea Południowa zaprosiła Polskę do udziału w igrzyskach olimpijskich

gwarantując gościnne przyjęcie i dobre warunki. Kim aktywnie namawiał swego rozmówcę

do przyjęcia zaproszenia. Władze PRL zdecydowały się na wysłanie delegacji polskiej do

Seulu, aby porozmawiać o udziale polskiej ekipy.235

Na początku 1988 roku, Związek

Radziecki także zdecydował się na udział w seulskich igrzyskach, pomimo protestu

Pjongjangu.236

Pozostałe państwa socjalistyczne w Europie Środkowo-Wschodniej postąpiły

po tym podobnie jak Moskwa.

Powołując się na wywiad z koreańskim attache wojskowym w Ambasadzie Republiki

Korei w Polsce, Kim Heondzą, można dowiedzieć się, że kontakty między Koreą Południową

232

Miesięcznik Chosun, „Proces nawiązania stosunków z Wschodem – wywiad z byłym prezydentem Roh

Tewoo”, lipca 2003. 233

Archiwum państwowe, http://contents.archives.go.kr/next/content/listSubjectDescription.do?id=002866. 234

Ibidem. 235

Tygodnik Niedziela, Ibidem. 236

Ministerstwo Kultury, Sportu i Turystyki Republiki Korei, http://www.mcst.go.kr.

135

a Polską miały miejsce już wcześniej. We wrześniu 1987 r. oficerowie obu państw w randze

pułkowników spotkali się potajemnie w Sztokholmie. Tematem był udział Polski w IO w

Seulu w 1988 r. Inicjatorem spotkania była strona koreańska. Jej efektem były listy polskich

zawodników startujących w igrzyskach oraz deklaracja Polskiego Komitetu Olimpijskiego.

Obie strony zdawały sobie sprawę, że nawiązanie stosunków dyplomatycznych jest tylko

kwestią czasu. Koreańczycy zaproponowali utworzenie przedstawicielstw ataszatów

wojskowych, na co uzyskali zgodę strony polskiej.237

Władze Republiki Korei były przekonane, że sukces igrzysk stworzy nową przestrzeń

dla aktywizacji i rozszerzania stosunków z państwami Europy Środkowo-Wschodniej bloku

radzieckiego, przezywającym kryzys systemowy. W dniu 7 lipca w 1988 roku nowy rząd

prezydenta Roh Teowo przedstawił rozwiniętą koncepcję współpracy z krajami

socjalistycznymi określoną „Polityką wobec Północy”. Była ona bardziej konkretna niż

poprzednia prezydenta Paka w 1973 roku, która miał charakter ogólny. Nowa przewidywała

możliwość nawiązania stosunków dyplomatycznych.

Od sierpnia 1988 roku rząd PRL rozpoczął rozmowy z opozycyjną stroną „Solidarności”

na temat jej legalizacji. W Korei Południowej także rozpoczęły się próby rozmów ze

stronnictwami lewicowymi. W tej atmosferze odbyły się igrzyska olimpijskie w Seulu w

1988r. Aleksander Kwaśniewski jako prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego prowadził

reprezentację sportowców Polski (348 osób). Warto przypomnieć, że Polska zdobyła 2 złote

medale, 5 srebrnych i 9 brązowych. W czasie przyjęcia na cześć delegacji polskiej omawiano

kwestie dalszych kontaktów i współpracy obu państw. A. Kwaśniewski żywo interesował się

rozwojem gospodarki Republiki Korei, krytykował radziecki komunizm, przypomniał

masakrę w Katyniu.238

Na pewno igrzyska olimpijskie były ważnym czynnikiem, który

pozytywnie kształtował w oczach opinii publicznej stosunki pomiędzy Polską, a Republiką

Korei. Warto odnotować fakt, że podczas igrzysk olimpijskich w Seulu jeden z polskich

zawodników podnoszenia ciężarów ubiegał się potajemnie o azyl. Rząd Republiki Korei

odmówił jego prośbie chcąc uniknąć napięć z władzami polskimi i nie zakłócać pozytywnego

rozwoju wzajemnych stosunków.239

237

Biuro attache obrony w Ambasadzie Korei i Polski zostało założone we wrześniu 1991 roku po nawiązaniu

stosunków dyplomatycznych obu państw. Wywiad autora z byłym attache obrony w Ambasadzie Republiki

Korei Kim Heondzą w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2013 roku. 238

Tygodnik Niedziela, Ibidem. 239

Wywiad autora z 1 września 2012 r. z byłym dyrektorem Koreańskiej Agencji Wywiadowczym Kim, który

136

W igrzyskach olimpijskich Seul 1988 brała udział ogromna większość państw

komunistycznych oprócz KRL-D, Kuby, Albanii oraz Etiopii, Madagaskaru, Seszeli i

Nikaragui.240

Był to sygnał, że zmierzają one do znormalizowania stosunków wzajemnych z

Republiką Korei. Prezydent Roh życzenie takie wyraził w czasie Zgromadzenia Ogólnego

ONZ w Nowym Jorku, 18 października w 1988 roku. Pierwszym efektem tych wysiłków

było nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Węgrami 1 lutego 1989 roku. Był to

pierwszy tego typu akt w stosunkach Republiki Korei z państwami socjalistycznymi od

powstania tego państwa w 1945 r. Rząd Korei zaoferował rządowi węgierskiemu kredyt w

wysokości 625 mln dolarów.241

Drugim była Polska. W Warszawie odbyły się rozmowy

Okrągłego Stołu (6.02 – 5.04 1989r r.) pomiędzy rządem PRL, a opozycją solidarnościową.

Przygotowano reformę systemu ustrojowego i wyborczego. W maju 1989 roku, Korea

Południowa i Polska podpisały pierwszą oficjalną umowę. Była ona porozumieniem

międzyministerialnym między Komitetem ds. Młodzieży i Kultury Fizycznej PRL, a

Ministerstwem Sportu Republiki Korei w sprawie współpracy w dziedzinie kultury fizycznej

i sportu.242

Poprzedziły ją dyskretne kontakty dyplomatyczne prowadzone od grudnia 1988

roku.

Schemat 32.

Proces zbliżania Republiki Korei wobec Polski w 1988 roku

W dniu 6 grudniu w 1988 roku ambasador RK w Genewie - Lee Sangok spotkał się z

ministrem współpracy gospodarczej z zagranicą PRL - Dominikiem Jastrzębskim podczas

posiedzenia Rundy Urugwajskiej w Montrealu. Ambasador Lee przedstawił polskiemu

prosił o zachowanie anonimowości. 240

Ministerstwo Kultury, Sportu i Turystyki Republiki Korei, op. cit.. 241

Archiwum państwowe, http://contents.archives.go.kr/next/content/listSubjectDescription.do?id=002882. 242

Weszło w życie 4 maja 1989 roku, MSZ, op. cit., s. 156.

Doktryna

rządu Roh

(plan nawiązania

stosunków

z krajami

socjalistycznymi

)

Bezpośrednie

Kontakty

z rządem PRL

(plan nawiązania

stosunków

z rządem Polski)

Igrzyska Olimpijskie

Seul 1988

137

rozmówcy nową koreańską politykę zagraniczną wobec krajów socjalistycznych prezydenta

Roh. Uzgodniono wtedy utworzenie wspólnego punktu kontaktowego w Genewie. W dniu 23

marca 1989 roku radca Ambasady w Genewie Pak Yeonguju przyjechał do Warszawy, aby

kontynuować rozmowy normalizacyjne. 12 kwietnia w tym samym roku dyrektor w

Ministerstwie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą - Andrzej Olechowski odwiedził

Seul.243

Kolejny krok to podpisanie w.w. umowy o współpracy sportowej. Pozostawały do

rozwiązania kwestie polityczne. O rozmowach Warszawa nie informowała Pjongjangu.

W dniu 31 maja 1989 r. podsekretarz stanu MSZ RK - Hong Sunyeong odwiedził

Warszawę i potwierdził wolę swego rządu w sprawie nawiązania stosunków

dyplomatycznych. Już po wyborach parlamentarnych, w dniu 17 września delegacja Polski

przyjechała do Seulu, gdzie podpisano umowę o przygotowaniu nawiązania stosunków. W

czasie Zgromadzenia Ogólnego ONZ w dniu 28 września tego samego samym roku,

ministrowie spraw zagranicznych obu państw Choi Hojung i prof. Krzysztof Skubiszewski

ustalili termin nawiązania stosunków dyplomatycznych obu państw.244

Tabela 23.

Kronika najważniejszych wydarzeń w procesie normalizacji pomiędzy Polską a Republiką Korei

data wydarzenie

6 grudnia 1988

Spotkanie między koreańskim ambasadorem w Genewie a polskim ministrem

współpracy gospodarczej z zagranicą w trakcie posiedzenia Rundy Urugwajskiej w

Montrealu

12 kwietnia 1989 Wizyta polskiego dyrektor ministerstwa współpracy gospodarczej z zagranicą w Seulu

31 maja 1989 Wizyta koreańskiego podsekretarza MSZ w Warszawie

17 września 1989 Wizyta polskiego dyrektora MSZ w Seulu

28 września 1989 Spotkanie między ministrami MSZ obu państw w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ

31 października 1989 Wizyta polskiego wiceministra MSZ w Seulu w sprawie nawiązania stosunków

Polska i Republika Korei nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu ambasad z

dniem 1 listopada 1989 roku. Równocześnie podpisano umowę handlową, umowę o

243

Kyeonghyang Shinmun z dnia 1 listopada 1989 roku. 244

Pierwotnie planowano podpisanie porozumienia na październik, ale z powodu zmiany administracji Polski

miesiąc został zmieniony. Kyeonghyang Shinmun, Ibidem.

138

popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji i porozumienie przewidujące gwarancje

kredytowe i kredyty dla Polski.245

Z okazji nawiązania stosunków, strona polska otrzymała

5-letni kredyt od rządu koreańskiego w wysokości 450 mln dolarów.246

Stosunki z Seulem

były dla Warszawy korzystne przede wszystkim ze względów gospodarczych, a z kolei RK

wykorzystała skutecznie potencjał swojej gospodarki w polityce zagranicznej. Początkowo

strona polska zwróciła się o kredyt w wysokości 1 mld dolarów. Opozycyjna partia koreańska

krytykowała w parlamencie „przesadną” wysokość kredytu rządu koreańskiego.

Zdjęcie 8.

Akt podpisania dokumentu o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych pomiędzy obu

państwami przez wiceministra MSZ Polski Jana Majewskiego i ministra MSZ Korei Choi Hojung)

Źródło: Kyeonghyang Shinmun(Gazeta Kyeonghyang) z dnia 1 listopada 1989 r.

W tym samym dniu, KRL-D odwołała swojego ambasadora w Warszawie - Pak

Sangama do Pjongjangu.247

Polska informowała ZSRR o procesie rozmów normalizacyjnych

z RK, ale nie czekała na zgodę Moskwy. Po nawiązaniu stosunków z Polską, Ministerstwo

Spraw Zagranicznych Republiki Korei ogłosiło: „Rząd Korei namalował kropkę poprzez

nawiązanie stosunków z Węgrami, a teraz łączymy linię pomiędzy kropkami poprzez

nawiązanie stosunków z Polską. Potem linie zapełnią całą stronę”248

Proces ten prowadził do

245

MSZ, Ibidem. 246

Kyeonghyang Shinmun, Ibidem. 247

Kyeonghyang Shinmun, Ibidem. 248

Dongailbo, Ibidem.

139

nawiązania najważniejszych dla Seulu stosunków z ZSRR oraz ChRL. Prowadziło to w

kontekście relacji na Półwyspie Koreańskim do dalszego osłabienia pozycji KRL-D.

Schemat 33.

Czynniki kształtujące stosunki między Polską a Republiką Korei

w okresie nawiązywania stosunków dyplomatycznych w 1989 roku

Rząd południowokoreański długo i szczegółowo przygotowywał założenie grupy

ekspertów ds. Polski, przewidując kierunki przyszłej współpracy z tym krajem. Już ekipa gen.

Paka wybrała stypendystów, studiujących germanistykę lub rusycystykę w Korei i wysłał ich

do Berlina lub Moskwy, żeby studiowali tam polonistykę, slawistykę lub rumunistykę. W

latach 80tych rząd południowokoreański planował utworzenie Katedry Polonistyki,

Rumunistyki, Bohemistyki oraz Serbistyki na uniwersytecie w Seulu. Ostatecznie każda z

tych Katedr została utworzona w Hankuk University of Foreign Studies (HUFS) w 1987 roku.

Zmiana systemu ustrojowego

w Europie Wschodniej

Osłabienie kontroli i wpływu ZSRR

Interesy

Rozwój gospodarczy +

potrzeba rozszerzenia

wpływów

międzynarodowych

stanowiska (Korea Płd.)

Rozwój gospodarki

(Polska)

Wzrostu kapitalizmu

Izolacja KRL-D

na arenie międzynarodowej

Korea Płd.

Stopniowe procesy

demokratyzacji. Nowa

doktryna polityki

zagranicznej

Igrzyska olimpijskie

Polska

Zmiana systemu

ustrojowego

Zwiększenie znaczenia

gospodarki

140

Tworzyli oni kadry przyszłych specjalistów ds. Państw Europy Środkowo – Wschodniej.

Podczas igrzysk olimpijskich Seul 1988 studenci tych katedr, w tym polonistyki HUFS

służyli jako tłumacze i opiekunowie ekip tych państw uczestniczących w IO.249

Tak więc

Korea Południowa przygotowywała się do normalizacji stosunków z Polską już od lat 70-

tych. Blokowy układ międzynarodowy w warunkach „zimnej wojny” i „aktywności” KRL-D

zatrzymywały ten proces.

Schemat 34.

Proces normalizacji stosunków między Polską, a Republiką Korei w latach 70-tych i 80-tych

4.4.2 Rozwój wzajemnej współpracy w różnych dziedzinach w latach 1990-2000

Ambasada Republiki Korei w Warszawie rozpoczęła swą działalność 27 listopada 1989

roku, a Ambasada RP w Seulu 1 grudnia.250

Działania strony koreańskiej zmierzały od

współpracy gospodarczej do rozszerzenia współpracy politycznej.251

W dniu 19 listopada

249

Założyciel katedry polonistyki HUFS prof. Cheong Byungkwon otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Zasługi

Rzeczpospolitej Polskiej w 2004 roku i jego wychowankowie prowadzą aktywną działalność w różnych

dziedzinach dla stosunków między Polską, a Koreą . Wywiad autora z profesorem Cheongiem z dnia 1

wrzerśnia 2013 roku. 250

MSZ, op. cit., s. 152. 251

W czasie zakładania Ambasady Republiki Korei w Polsce rząd koreański przekazał w formie daru stronie

polskiej 1 mln dolarów i 10 samochodów marki Hyundai. Wtedy nie było szczególnych ingerencji ze strony

Korei Północnej. Wywiad autora z pierwszym ambasadorem Republiki Korei w Polsce - Kim Kyungchul, 10

lipca 2012 roku.

Unieważnienie

koreańskiej

doktryny

Hallsteina

w latach 70tych

Kontakty i

wymiana w sferze

sportu w latach

80tych

Proces

normalizacji

stosunków

obu państw

w latach 1987 -

1989

Odprężenie

(ChRL i USA)

Odwilż

(ZSRR i USA)

141

1989 roku przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Kim Hyunuk odwiedził Warszawę

i prowadził rozmowy z polskimi politykami, a w lutym 1990 roku w Warszawie przebywał

wiceminister finansów Korei Południowej - Baek Wonku. W kwietniu wiceminister spraw

zagranicznych RP Jerzy Makarczyk złożył wizytę w Seulu i rozmawiał na temat dalszych

inwestycji koreańskich firm w Polsce.252

W dniu 16 września 1990 roku prezydent Roh wysłał jako swojego specjalnego

wysłannika Kim Unyong, wiceprzewodniczącego Międzynarodowego Komitetu

Olimpijskiego. Został on przyjęty przez prezydenta gen. W. Jaruzelskiego, który wyraził

podziękowanie za gościnne przyjęcie polskiej reprezentacji w czasie IO w Seulu wraz z

ministrem A. Kwaśniewskim. Rozmawiano o dalszej współpracy obu państw. Wysłannik

prezydenta Roha przedstawił polskim rozmówcom południowokoreański pogląd na kwestię

zjednoczenia Półwyspu Koreańskiego i politykę rządu wobec KRL-D.253

Rozmowy na ten

temat były kontynuowane w czasie pobytu w Warszawie przewodniczącego parlamentu

Republiki Korei, Pak Junkyu w tym samym roku.254

Po inauguracji prezydentury Lecha Wałęsy i zmianie rządu, Jan Krzysztof Bielecki jako

pierwszy premier rządu III RP złożył wizytę w Republice Korei 20 czerwca 1991 roku. Oba

państwa podpisały konwencję w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i

zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, jako ważny

czynnik zwiększenia napływu inwestycji.255

Jej efektem był masowy napływ inwestycji

koreańskich firm w Polsce.

W dziedzinie wojskowej ważnym krokiem w rozwoju kontaktów było utworzenie we

wrześniu 1990 r. ataszatów obrony w ambasadach obu państw. Współpraca w tej dziedzinie z

Republiką Korei miała charakter delikatny ze względu na relacje Polski z KRL-D oraz ostre

naciski dyplomatyczne w tej sprawie ze strony Pjongjangu. KRL-D traktowała coroczne

manewry amerykańsko – południowokoreańskie prowadzone od 1976 r. jako

przygotowywanie agresji na Północ. Celem przeciwdziałania tym zarzutom MON Republiki

Korei po raz pierwszy skierował zaproszenia dla przedstawicieli sił zbrojnych Polski i

Czechosłowacji jako obserwatorów doraźnych ćwiczeń „Team Spirit” w marcu 1991 roku.

Stało się to przyczyną kolejnych protestów KRL-D i wpłynęło na dalsze ochłodzenie

252

MSZ, op. cit., s. 153. 253

Tygodnik Niedziela, Ibidem. 254

MSZ, op. cit., s. 154. 255

Weszła w życie 21 lutego 1992 roku, Ibidem.

142

stosunków pomiędzy Warszawą, a Pjongjangiem.256

Zdjęcie 9.

Polska delegacja wojskowa w ćwiczeniu wojskowym „Team Spirit”

w Korei Południowej w 1991 roku

14 października 1991 r. w czasie wizyty polskiego ministra spraw zagranicznych

Krzysztofa Skubiszewskiego w Seulu przedstawiciele obu państw podpisali umowę o

komunikacji lotniczej. Niestety do chwili obecnej nie udało się jej zrealizować. Nawiązanie

stosunków dyplomatycznych przyspieszyło załatwianie administracyjno – prawnych spraw

mających ułatwić współpracę gospodarczą. Czynnikiem intensyfikacji współpracy

międzyparlamentarnej było powołanie grup międzyparlamentarnych. W październiku 1991

roku w Sejmie RP powstała polsko-południowokoreańską grupa parlamentarna, a jej

przewodniczącym został A. Kwaśniewski. W lipcu 1992 roku także w koreańskim

parlamencie założona została koreańsko-polska grupa parlamentarna.257

Wraz ze zwiększaniem się liczby wizyt obywateli koreańskich w Polsce, konieczne było

zawarcie rozmaitych porozumień i umów. Przy okazji wizyty koreańskiego ministra spraw

256

Wywiad autora z byłym attache obrony w Ambasadzie Republiki Korei Kim Heondzą w Warszawie z dnia

30 sierpnia 2013 roku. 257

MSZ Republiki Korei, Przegląd Polski, Master, Seul 2009, s. 63.

143

zagranicznych Han Seungju w czerwcu 1993 roku, oba kraje podpisały umowę kulturalną. W

tym samym roku Warszawa i Seul podpisały umowy o współpracy naukowo-technicznej258

i

zawarte w formie wymiany not porozumienie o zniesieniu obowiązku wizowego.259

Spowodowało to skokowy wzrost liczby koreańskich turystów w Polsce, biura podróży w

obu krajach rozpoczęły organizowanie wycieczek.

W dniu 9 grudnia w 1994 roku prezydent Lech Wałęsa po raz pierwszy złożył oficjalną

wizytę w RK na zaproszenie prezydenta Kim Yeongsama. Przedmiotem ich rozmów był

rozwój współpracy w różnych dziedzinach.260

Pierwszy szczyt obu państw był świadectwem

tego, że ich stosunki można było uznać za dojrzałe. Strona koreańska przedstawiła swój

program polityki wobec Północy, koncepcje zjednoczeniowe Półwyspu oraz stanowisko

wobec programu atomowego KRL-D. Konsekwencją zbliżenia pomiędzy Warszawą, a

Seulem była decyzja władz w Pjongjangu na początku 1992 r. żądająca wycofania

przedstawicieli Polski z grupy inspekcyjnej KNPN w Panmundżonie.

W dziedzinie handlowej i gospodarczej, koreański koncern Daewoo Electronic założył

swą polską filię w Pruszkowie 20 sierpnia 1993 roku.261

W jej zakładach zaczęto produkować

produkty AGD. Także inne znane koncerny koreańskie zaczęły inwestować aktywnie w

Polsce. W marcu 1991 roku założone zostało Stowarzyszenie Koreańskich Firm w Polsce w

celu wspomagania swych wysiłków inwestowania w Polsce.262

W dziedzinie edukacji, nauki i kultury za symboliczną można było uznać zmianę

koreańskiej nazwy Zakładu Koreanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1983 roku

używano jej koreańskiej nazwy jako „Czoseon”, która pochodzi z północnokoreańskiej

odmiany języka koreańskiego, ale od 1990 roku została zmieniona na „Hankus”, która jest

używana w Republice Korei”.263

Corocznie władze resortów oświaty i nauki zaczęły

przyjmować polskich stypendystów na studia i badania na koreańskich uniwersytetach i

ośrodkach badawczych. We wrześniu 1992 roku otworzono pierwszy koreański kościół w

Warszawie,264

a w sierpniu 1995 także szkołę koreańską. Był to efekt zwiększania się

258

Delegacja polska z przewodniczącym Komitetu Badań Naukowych prof. Witoldem Karczewskim

przebywała z wizytą w Republice Korei. 259

Weszło w życie 24 grudnia 1993 roku, MSZ, Ibidem. 260

MSZ, op. cit., s. 154. 261

Daewoo Electronic Polska, http://www.d-e.pl/o-firmie/historia-firmy. 262

MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 64. 263

Ibidem., s. 62. 264

W marcu 2010 roku kościół koreański został zbudowany przez Koreańczyków na Ursynowie, w Warszawie

144

społeczności koreańskiej w Polsce. Powołano do życia Stowarzyszenie Koreańczyków w RP

zajmujące się integracją koreańskich imigrantów.265

Najważniejszym wydarzeniem w stosunkach gospodarczych między Polską, a

Republiką Korei w I połowie lat 90-tych było utworzenie Daewoo-FSO w Polsce. W lipcu

1995 roku firma ta kupiła największą państwową fabrykę samochodową Polski – FSO.

Daewoo stało się symbolem dynamizmu i rozwoju Korei Południowej. Wraz ze

zwiększaniem liczby inwestycji koreańskich firm, zwiększały się też obroty handlowe.

Tabela 24

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w I połowie 90-tych lat (w tys. dol.)

Rok 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995

Import 56126 113121 290117 119555 240537 275888 411266

Eksport 17969 91359 152692 80990 44563 100601 130620

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association.

Schemat 35

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

www.missioninpoland.com. 265

Stowarzyszenie Koreańczyków w Polsce (SKP), www.koreanpl.org.

145

Niezwykle ożywione były kontakty wzajemne w II połowie lat 90-tych. W dniu 13 maja

1996 roku premier Lee Susung złożył wizytę w Warszawie i odwiedził zakłady Daewoo-FSO.

W dniu 29 sierpnia w tym samym roku przewodniczący koreańskiego parlamentu Lee

Handong spotkał się też w Warszawie z marszałkiem Sejmu Józefem Zychem 266

Czołowi

politycy Republiki Korei odwiedzili Polskę w tym samym roku, było to świadectwem, że

Seul uważa ją za głównego partnera w tej części Europy. 14 lipca 1998 roku premier Kim

Jongpil267

odwiedził Warszawę, a w roku następnym premier Jerzy Buzek i minister spraw

zagranicznych Bronisław Geremek przebywali w Seulu. Wraz z rosnącą ilością powiązań

gospodarczo – społecznych, rosnącej wymianie osobowej oraz liczebności diaspory

koreańskiej w RP stało się niezmiernie potrzebne podpisanie porozumień ułatwiających ten

proces. Wynikiem tego były umowy w sprawie wzajemnego uznawania międzynarodowych i

wymiany krajowych praw jazdy268

, o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach

celnych269

oraz współpracy między Krajową Izbą Gospodarczą, a stowarzyszeniem AFTAK

(Koreańskie Stowarzyszenie Importerów i Agentów Firm Zagranicznych).

Bardzo cennym uzupełnieniem wzajemnego zbliżenia było podjęcie współpracy

samorządowej przez obie stolice. Podpisały one porozumienie o współpracy i wymianie w

dziedzinie systemu administracyjnego w maju 1996 roku. A w roku następnym między

województwami (Gyeongsangnam-do – Gdańsk) podpisano umowę o współpracy

gospodarczej.270

Druga połowa lat 90-tych to okres głębokiego kryzysu finansowego w Korei

Południowej. Doprowadził on do bankructwa liczne firmy. Rząd koreański zaciągnął kredyt z

IMF i firmy koreańskie zostały poddane bolesnej restrukturyzacji. Koncern Daewoo, który

był drugim największym koncernem kraju ogłosił bankructwo. Był on największym

koreańskim inwestorem w Polsce. Dla przykładu, w 1999 roku Daewoo-FSO sprzedała 180

tysięcy samochodów w Polsce co stanowiło 28% udziału w polskim rynku.271

Jego

bankructwo spowodowało poważne zaburzenia w gospodarce Polski i podważyło zaufanie

Polaków do Korei i koreańskich partnerów oraz negatywnie wpłynęło na stosunki wzajemne

266

MSZ, Ibidem. 267

Były premier w kadencji prezydenta Paka Jeonghee w latach 1971-1975. 268

Weszła w życie 25 stycznia 1999 roku, MSZ, op. cit., s. 157. 269

Weszła w życie 31 marca 2000 roku, MSZ, Ibidem. 270

MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 61. 271

Autotimes, http://autotimes.hankyung.com/apps/news.sub_view?popup=0&nid=81&nkey=741.

146

na początku lat 2000-nych.

Tabela 25

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w latach 90-tych (w tys. dol.)

Rok 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Import 56126 113121 290117 119555 240537 275888 411266 781960 1226195 1002484 1022388 528449

Eksport 17969 91359 152692 80990 44563 100601 130620 160136 91235 29583 55423 56434

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

Schemat 36.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

4.4.3. Charakterystyka wzajemnych stosunków i zakres współpracy na początku

XXI wieku

W wyniku kryzysu finansowego, na początku XXI wieku zmniejszył się napływ

inwestycji koreańskich do Polski. Początek pierwszej dekady nowego stulecia wiązał się z

wysiłkami dyplomacji Warszawy związanymi z wejściem do Unii Europejskiej, a także

wzmocnieniem więzi z USA przez udział polskiego kontyngentu wojskowego w operacjach

w Iraku i Afganistanie. Republika Korei koncentrowała się na odbudowie i rekonstrukcji

gospodarki dynamicznie rozwijając stosunki z Chinami. Ponowną szansą międzynarodowej

147

promocji były piłkarskie Mistrzostwa Świata FIFA 2002. Organizowana wspólnie przez

Koreę Południową i Japonię impreza zakończyła się sukcesem. Na mistrzostwach świata

przebywał w Korei, jako nieoficjalny gość, prezydent Aleksander Kwaśniewski; kibicował on

polskiej drużynie narodowej, która spotkała się w eliminacjach grupowych z zespołem Korei

Południowej w Busan 4 czerwca 2002 roku.272

Najistotniejszym problemem w sferze gospodarki poruszanym w rozmowach była

przyszłość firmy Daewoo-FSO i perspektywy utworzenia na jej miejsce nowej spółki.273

Mimo ówczesnego kryzysu gospodarczego i niepomyślnego wyniku rozmów w sprawie

Daewoo274

, stosunki polityczne pozostawały poprawne. W następnym roku sekretarz stanu w

Kancelarii Prezydenta Republiki Korei Ban Kimoon275

przebywał z wizytą w Polsce.

Przedstawił on założenia polityki zagranicznej nowego rządu prezydenta Roh Muhyeona i

poprosił o jej poparcie ze strony rządu polskiego.

W 2004 roku Polska przystąpiła do Unii Europejskiej. Oznacza to, że swoją politykę

zagraniczną będzie realizować w rozszerzonych ramach unijnych na arenie międzynarodowej,

koreański partner w stosunkach z Warszawą musiał uwzględnić ten nowy czynnik. Od 2004

roku rząd koreański planował znaczne zwiększenie inwestycji w Polsce zaraz po jej

przystąpieniu do UE.276

18 maja 2004 roku polski wiceminister spraw zagranicznych

Bogusław Zaleski odwiedził Seul277

, a następnie 21 sierpnia tego samego roku w stolicy RK

złożył wizytę minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz.278

Polscy politycy

przedstawili koreańskim rozmówcom proces przystąpienia do UE i plan przyszłych działań

jako jej nowy członek. Polska potrzebowała napływu inwestycji zagranicznych. Członkostwo

w UE stwarzało nowe możliwości, a Korea Południowa inwestowanie za granicą traktowała

272

Jungangilbo z dnia 4 czerwca 2002 roku,

http://article.joins.com/news/article/article.asp?total_id=1169017&ctg=14. 273

Tomasz Łukaszuk, „Stosunki dwustronne Polski: Region Azji i Pacyfiku”, [w.] Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2003, Warszawa 2003, s. 333-334. 274

Rok 2001 był kolejnym okresem spadku obrotów handlowych w wyniku zmniejszenia importu

zaopatrzeniowego dla fabryk Daewoo w Polsce i małego zainteresowania rynkiem koreańskim ze strony firm

polskich. Jerzy Więcław, „Stosunki dwustronne Polski: Region Azji i Pacyfiku”, [w.] Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2002, Warszawa 2002, s. 320. 275

Sekretarz generalny ONZ (2007-2017). 276

MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 56. 277

MSZ, op. cit., s. 155. 278

W. Cimoszewicz przebywał w strefie zdemilitaryzowanej na linii demarkacyjnej między Republiką Korei a

KRL-D, gdzie Polska od 50 lat jest członkiem KNPN ze strony Korei Południowej. Odwiedził także siedzibę

firmy LG Electronics, nowego największego inwestora koreańskiego w Polsce. MSZ, Rocznik Polskiej Polityki

Zagranicznej 2005, Warszawa 2005, s. 348.

148

jako instrument ożywienia gospodarczego. W grudniu 2004 roku po raz pierwszy w historii

prezydent Korei Południowej Roh Muhyeon przebywał z oficjalną wizytą w Polsce.

Rozmawiał z prezydentem, marszałkami Sejmu i Senatu, premierem, ministrami oraz elitą

biznesową największych przedsiębiorstw obu państw. Prezydent A. Kwaśniewski apelował o

zwiększenie inwestycji koreańskich w Polsce, a prezydent Roh przedstawił zamierzenia

inwestycyjne Korei w Polsce.279

W czasie wizyty podpisano umowy o współpracy w

dziedzinie turystyki280

, o współpracy gospodarczej281

oraz w dziedzinie wymiany młodzieży i

sportu między Ministerstwem Edukacji Narodowej i Sportu RP a Ministerstwem Kultury i

Turystyki Republiki Korei282

.

279

Yonhapnews z dnia 4 grudnia 2004 roku, http://www.voakorea.com/content/a-35-a-2004-12-04-24-1-

91137444/1286153.html. 280

Weszła w życie 17 marca 2005 roku, MSZ, Ibidem. 281

Weszła w życie 18 kwietnia 2005, Ibidem. 282

Weszło w życie 3 grudnia 2004 roku, Ibidem.

149

Tabela 26.

Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Polsce

według kraju rejestracji inwestora (stan na 31 grudnia 2004 r.)

Lp. Kraj rejestracji inwestorów Kapitał zainwestowany (w mln dol.)

1 Francja 16 026,1

2 Niderlandy 11 154,2

3 USA 10 163,7

4 Niemcy 10 149,5

5 Międzynarodowe 4 648,7

6 Wielka Brytania 4 337,2

7 Włochy 4 089,3

8 Szwecja 3 715,2

9 Belgia 2 902,6

10 Dania 2 096,2

11 Szwajcaria 1 617,5

12 Austria 1 223,7

13 Republika Korei 1 167,9

14 Cypr 1 110,5

15 Irlandia 1 026,2

Źródło: Krzysztof Marczewski, „Stosunki gospodarcze Polski z zagranicą”, [w.] Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 2005, Warszawa 2005, s. 194.

Efektem tych porozumień był ponowny wzrost inwestycji koreańskich poczynając od

2005 roku. Pierwsza była firma LG Electronics, która wybudowała swoją fabrykę w Mławie i

montowała odbiorniki telewizyjne, zatrudniając ok. 3000 polskich pracowników. W 2006

roku firma LG Display rozpoczęła działalność po wybudowaniu fabryki na 275-hektarowej

działce pod Wrocławiem. W 2006 roku LG Group zainwestowała 220 mln dolarów w

Polsce.283

Wraz z inwestycjami LG, jej dostawcy również przenieśli się z innych krajów do

Polski. W dalszym okresie obroty handlowe między Polską a Koreą Południową zaczęły

rosnąć w szybszym tempie.

Tabela 27

283

MSZ Republiki Korei, Ibidem.

150

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w I połowie 2000-tych lat (w tys. dol.)284

Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Import 1022388 528449 336568 349019 382254 807233 1174964 2613334

Eksport 55423 56434 45571 47111 73548 88789 116234 270874

Schemat 37

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

W połowie czerwca 2007 roku marszałek Sejmu RP Ludwik Dorn złożył wizytę w Seulu,

a na początku października przebywał w Polsce koreański minister spraw zagranicznych i

handlu Song Minsoon.285

Warto odnotować, że to on był ambasadorem Republiki Korei w

RP w latach 2001 - 2003.

284

KITA, Ibidem. 285

MSZ, Ibidem.

151

Tabela 28.

Obroty towarowe Polski z głównymi partnerami spoza Unii Europejskiej w latach 2006-2007286

Kraj

2007 2006 dynamika

obroty ekport import saldo obroty eksport Import saldo eksport Import

w mln euro w mln euro w %

Polska 219 913 101 142 118 771 -17

629 188 710 87 926 100 784

-12

858 115,03 117,85

Rosja 15 208 4707 10 501 -5794 13 500 3761 9739 -5978 125,15 107,82

Chiny 9237 721 8516 -7795 6776 607 6169 -5562 118,78 138,05

Ukraina 5275 4034 1241 2793 4217 3165 1052 2113 127,46 117,97

USA 4038 1518 2520 -1002 3905 1682 2223 -541 90,25 113,36

Norwegia 3131 1828 1303 525 3030 1695 1335 360 107,85 97,60

Korea Płd. 3012 210 2802 -2592 2497 178 2319 -2141 117,98 120,83

Turcja 2668 1101 1567 -466 2308 1046 1262 -216 105,26 124,17

Japonia 2492 216 2276 -2060 1817 152 1665 -1513 142,11 136,70

Szwajcaria 1882 716 1166 -450 1664 653 1011 -358 109,65 115,33

Białoruś 1652 821 831 -10 1643 780 863 -83 105,26 96,29

Tajwan 968 86 882 -796 1129 87 1042 -955 98,85 84,64

Brazylia 696 198 498 -300 618 140 478 -338 141,43 104,18

Kanada 656 378 278 100 578 345 233 112 109,57 119,31

Kazachstan 647 346 301 45 520 276 244 32 125,35 123,36

Indie 631 118 513 -395 540 160 380 -220 73,75 135,00

Źródło: Artur Gradziuk, „Stosunki gospodarcze Polski z zagranicą”, [w.] Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 2008, PISM, Warszawa 2008, s. 290.

W roku 2008 doszło do kolejnych ważnych kontaktów dyplomatycznych pomiędzy

obydwoma krajami. W październiku minister spraw zagranicznych RP Radosław Sikorski

odwiedził Seul i w tym samym miesiącu na Szczycie ASEM 7 w Pekinie, prezydent Lee

Myungbak rozmawiał z premierem Donaldem Tuskiem. Rząd Republiki Korei zgłosił ofertę

udziału w projekcie budowy elektrowni jądrowej w Polsce i eksportu koreańskich samolotów

szkolno-bojowych typu T-50 do Polski. Zapowiedział równocześnie dalsze inwestycje w

286

Artur Gradziuk, „Stosunki gospodarcze Polski z zagranicą”, [w.] Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej

2008, PISM, Warszawa 2008, s. 290.

152

Polsce.287

Na początku grudnia 2008 roku prezydent RP - Lech Kaczyński złożył oficjalną

wizytę państwową w Seulu.288

Tematem rozmów była dynamizacji współpracy inwestycyjnej

i szerzej gospodarczo-handlowej oraz rozszerzenie jej zakresu i skali.

W 2008 roku zostało otwarte w Warszawie centrum badań i rozwoju firmy Samsung

Electronics. Warto odnotować, że zostało ono przeniesione z Frankfurtu.289

Samsung

planował, że to właśnie Polska stanie się centrum jego europejskiej ekspansji. W 2009 roku

Samsung Electronics kupił fabryki polskiej firmy Amica we Wronkach. Na tym polu trwała

rywalizacja pomiędzy Samsungiem, a LG.

W czerwcu 2009 roku w Seulu odbyła się kolejna sesja polsko-koreańskich konsultacji

gospodarczo-politycznych. W lipcu tego roku prezydent Lee Myungbak ponownie przebywał

w Warszawie. Tematem rozmów były kwestie intensyfikacji współpracy gospodarczej, w

których ze strony polskiej uczestniczyli m.in. wicepremier i minister gospodarki Waldemar

Pawlak i wiceminister gospodarki Adam Szejnfeld. Jesienią oba kraje obchodziły 20-tą

rocznicę nawiązania stosunków dyplomatycznych. Z tej okazji 16 listopada przyjechał do

Polski osobisty wysłannik prezydenta Lee - Chang Yoonseok, którego przyjął prezydent Lech

Kaczyński.290

Kolejne spotkanie na szczycie miał miejsce 4 lata później. W dniach od 22 do 23

października 2013 r. w Korei Południowej przebywał prezydent RP Bronisław Komorowski.

Podczas spotkania z panią prezydent Korei Południowej Pak Geunhye podpisano

porozumienie o współpracy obronnej. Ponadto obydwoje przywódcy podnieśli rangę

stosunków między krajami do "strategicznego partnerstwa".291

W trakcie wizyty prezydent B.

Komorowski przebywał w Panmundżonie w strefie zdemilitaryzowanej dzielącej dwa

państwa koreańskie. Przypomniał, że Polska nadal bierze aktywny udział w działaniach

Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych. Wyraził jednocześnie nadzieję, że przyszłość

Północy leży w działaniach na rzecz integracji ze światem, a nie izolacji.292

Prezydent

Komorowski pozytywnie ocenił przyszłość stosunków obu państw, nie tylko w kwestiach

287

Asian Economy z dnia 24 października 2008 roku. 288

MSZ, Ibidem. 289

Centrum badań i rozwoju Samsung Polska, http://rd.samsung.pl/about/about_us.html. 290

MSZ, op. cit., s. 155. 291

Centrum Studiów Polska-Azja. http://www.polska-azja.pl/2013/10/23/polska-podpisala-pakt-o-wspolpracy-

obronnej-z-korea-poludniowa/ 292

wp.pl. http://konflikty.wp.pl/kat,107154,title,Korea-Poludniowa-Bronislaw-Komorowski-zlozyl-wizyte-w-

strefie-zdemilitaryzowanej,wid,16098501,wiadomosc.html?ticaid=11237a

153

gospodarczych, ale także kulturowych oraz naukowych.293

Podobne przekonanie wyraził

polski ambasador w Seulu - Krzysztof Ignacy Majka podkreślając, że Polska jest bardzo

szybko rozwijającym się krajem w Europie i Korea może wiele zyskać przez bliską

współpracę z nią.294

Tabela 29.

Obroty handlu zagranicznego (import) w 2009 r. z najważniejszymi partnerami

Kraj

Styczeń-grudzień 2009 2008 2009

w mln zł w mln dol. w mln euro Styczeń-grudzień 2008 = 100 styczeń-grudzień

Zł dol. euro struktura w %

1. Niemcy 103 672,5 33 418,5 24 053,2 90,8 68,8 73,4 23,0 22,4

2. Chiny 42 970,9 13 914,4 9983,3 107,2 82,8 87,1 8,1 9,3

3. Rosja 39 519,7 12 834,4 9205,8 81,8 62,5 66,3 9,7 8,5

4. Włochy 31 687,4 10 165,7 7336,8 98,0 74,3 79,2 6,5 6,8

5. Francja 21 348,0 6892,8 4956,0 90,9 69,3 73,7 4,7 4,6

6. Holandia 16 815,0 5434,9 3904,2 98,4 75,1 79,7 3,4 3,6

7. Czechy 16 726,8 5399,6 3882,3 94,7 71,7 76,5 3,6 3,6

8. Korea Płd. 13 958,5 4481,2 3228,7 112,8 86,9 91,4 2,5 3,0

9. W. Brytania 13 686,8 4417,6 3177,5 97,1 74,0 78,6 2,8 3,0

10. Belgia 10 756,8 3467,0 2495,5 91,2 69,0 73,6 2,4 2,3

Zródło: Artur Gradziuk, „Stosunki gospodarcze Polski z zagranicą”, [w.] Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 2010, PISM, Warszawa 2010, s. 304.

W pierwszych latach XXI w. nastąpiła dalsza intensyfikacja kontaktów w sferze nauki,

kultury i oświaty. W październiku 2003 na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu

utworzono Zakład Koreanistyki. Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina, największa i

najstarsza uczelnia muzyczna w Polsce, od 2002 regularnie przyjmował na studia

koreańskich studentów, a od 2000 r. corocznie strona polska przeznaczała jedno stypendium

dla koreańskich muzyków.295

We wrześniu 2007 otwarto we Wrocławiu drugą koreańską

szkołę podstawową i średnią.296

Od 2008 roku Kancelaria Sejmu RP zaprasza koreańskich

stażystów celem zapoznania ich z polskim systemem parlamentarnym. W styczniu 2010 roku

293

Wywiad autora podczas spotkania z prezydentem B. Komorowskim w czasie wizyty w Wydziale Polonistyki

Hankuk University of Foreign Studies z dnia 23 października 2013 roku. 294

Wywiad autora z polskim ambasadorem w Reupblice Korei K. Majka w Seulu z dnia 30 września 2013 roku. 295

Ta praca doktorska została napisana dzięki poparciu finansowemu rządu polskiego. 296

MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 65.

154

utworzono Centrum Kultury Koreańskiej297

zajmujące się promocją wiedzy o Korei w

społeczeństwie polskim.

Schemat 38.

Czynniki kształtujące stosunki handlowe między Polską a Republiką Korei w 2004 roku

Od początku XXI wieku stosunki między Polską, a Koreą Południową koncentrowały

się głównie na dziedzinie ekonomicznej. Szybkie przezwyciężenie skutków kryzysu

gospodarczego w Republice Korei i przystąpienie Polski do Unii Europejskiej ułatwiały

rozwój i wzmacnianie stosunków obu państw. Korea Południowa została największym

inwestorem azjatyckim w Polsce, a Polska stała się największym rynkiem w Europie

Środkowo-Wschodniej dla Korei Południowej.

Tabela 30.

Bezpośrednie inwestycje Republiki Korei w Polsce (w mln dol.)

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Razem

Liczba

nowych spółek 2 3 16 18 18 12 1 8 5 132

Inwestycja 16,9 36,4 78,1 226,9 123,7 93,4 28,9 28,6 42,1 1296

Źródło: MSZ Republiki Korei, Przegląd Polski, Master, Seul 2012, s. 57

Z dniem 1 lipca 2011 roku weszła w życie umowa o wolnym handlu (FTA) między Unią

Europejską, a Republiką Korei. Negocjacje o jej zawarciu prowadzono w 8 rundach i

297

ul. Kruczkowskiego 8 w Warszawie.

Przystąpienie

do UE

Polityka

przyciągnięcia

inwestycji

Rekonstrukcja

gospodarki i

przezwyciężenie

kryzysu

Polityka promowania

inwestycji

za granicą

Korea Płd. Polska

155

rozpoczęły się w kwietniu 2007 roku. Jest to pierwsza umowa handlowa między UE a

państwem azjatyckim. Jej zakres oraz tempo przewidzianej w niej liberalizacji celnej są

bezprecedensowe. W ciągu 5 lat od wejścia w życie umowy Korea Południowa i UE

wyeliminowały 98,7 % ceł w ujęciu wartości wymiany handlowej. Do końca okresów

przejściowych zniesione zostaną cła przywozowe na wszystkie produkty przemysłowe i na

większość produktów rolnych, z kilkoma wyjątkami, m. in. ryż.298

Nowością jest tutaj wzrost

zainteresowania polskich przedsiębiorców inwestycjami w Korei Południowej, chociaż

należy podkreślić, że są to dopiero pierwsze kroki.

Schemat 39.

Harmonogram zmniejszania i znoszenia ceł według umowy o wolnym handlu między Polską a Republiką Korei299

Źródło: Europejska Umowa o wolnym handlu pomiędzy UE, a Koreą w praktyce, Tipik

Communication Agency, Unia Europejska 2011, s. 4

298

Gazeta bankowa z dnia 12 lipca 2011 roku, http://gb.pl/gospodarka/informacje/polskie-firmy-moga-

prowadzic-wolny-handel-z-korea.html 299

Komisja Europejska, Umowa o wolnym handlu między UE a Koreą w praktyce, Tipik Communication

Agency, Unia Europejska 2011, s. 4.

156

Dzięki intensyfikacji współpracy gospodarczej stosunki między Polską a Koreą

Południową rozszerzały się na inne dziedziny. Przepływ kapitału, wymiana zasobów ludzkich

oraz kultury między dwoma państwami były tego świadectwem i przykładem. Kwestie

gospodarcze pozostawały najważniejszym czynnikiem w epoce globalizacji gdy interesy

między Warszawą, a Seulem były wzajemnie kompatybilne.

Tabela 31

Obroty handlowe Polski z Republiką Korei w latach 2000-tych (w setkach mln dol.)

Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Import 5,2 3,3 3,4 3,8 8,0 11,7 26,1 35,0 41,1 41,4 43,8 41,0 36,8 39,2

Eksport 0,5 0,4 0,4 0,7 0,8 1,1 2,7 3,0 3,0 2,3 2,7 3,7 5,4 6,7

Schemat 40

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea Trade Association

157

Tabela 32.

Polski handel zagraniczny - 20 krajów z saldem ujemnym (styczeń - grudzień 2013)

Lp. Kod Nazwa kraju

Styczeń - grudzień 2013

Eksport Import Saldo

W mln EUR

Ogółem 154 994,0 156 978,0 -1 984,0

1 CN Chiny 1 594,5 14 623,3 -13 028,8

2 RU Rosja 8 146,8 19 047,3 -10 900,5

3 KR Republiki Korei 545,9 3 154,6 -2 608,7

4 IT Włochy 6 691,3 8 356,4 -1 665,1

5 JP Japonia 508,2 2 152,6 -1 644,4

6 TW Tajwan 118,5 908,6 -790,1

7 VN Wietnam 110,8 859,9 -749,1

8 IN Indie 370,0 1 103,3 -733,4

9 TH Tajlandia 137,1 790,0 -652,9

10 US USA 3 643,4 4 172,3 -528,9

11 IE Irlandia 505,3 1 013,0 -507,7

12 ID Indonezja 106,3 538,8 -432,5

13 BE Belgia 3 424,2 3 621,4 -197,2

14 FI Finlandia 1 192,6 1 286,1 -93,5

15 AT Austria 2 729,1 2 788,7 -59,7

16 SG Singapur 554,1 712,2 -158,1

17 BR Brazylia 436,8 695,5 -258,7

18 AR Argentyna 108,1 520,6 -412,5

19 SI Słowenia 482,3 536,6 -54,4

20 LU Luksemburg 174,7 307,7 -132,9

Źródło: Syntetyczna Informacja o eksporcie i imporcie Polski za 2013 rok,

Departament Strategii i Analiz Ministerstwa Gospodarki RP.

4.4.4. Ocena stanu wzajemnych relacji i perspektywy rozwoju stosunków w przyszłości

Kierunek procesu przemian społeczno – ekonomicznych w bloku wschodnim w drugiej

158

połowie lat 80-tych związanych z „erą Gorbaczowa” w ZSRR oraz procesami odprężenia

wzmacniające dążenia niepodległościowe w tych państwach i wreszcie rozpad obozu

socjalistycznego w 1989 r. doprowadziły do nawiązania stosunków dyplomatycznych Polski i

Republiki Korei w 1989 roku. Służyły tej decyzji stosunki handlowe pomiędzy PRL, a RK

zapoczątkowane w latach 70-tych, pozytywny klimat związany z uczestniczeniem Polski w

IO w Seulu oraz zimnowojenna i konfrontacyjna postawa KRL-D. Normalizacja

doprowadziła do gwałtownego rozwoju współpracy także w innych dziedzinach. Upadek

ZSRR i proces globalizacji zintensyfikowały ten trend.

Tabela 33.

Dynamika kontaktów politycznych między Polską a Republiką Korei w latach 1991 - 1993300

Rok Prezydent Premier Minister spraw zagranicznych

w Polsce w Korei w Polsce w Korei w Polsce w Korei

1991 Jan K. Bielecki Krzysztof

Skubiszewski

1993 Han Seungjoo

1994 Lech Wałęsa

1996 Lee Susung

1998 Kim Jongpil Bronisław

Geremek

1999 Jerzy Buzek

2000 Lee Jungbin

2002 Aleksander

Kwaśniewski

2004 Roh Muhyeon Włodzimierz

Cimoszewicz

2007 Song Minsoon

2008 Lech Kaczyński Radosław

Sikorski

2009 Lee Myungbak

2013 Bronisław

Komorowski

Źródło: MSZ Republiki Korei, Przegląd Polski, Master, Seul 2012, s. 57

300

MSZ Republiki Korei, op. cit., s. 53.

159

Jak wspomniałem między dwoma państwami szczególne miejsce zajmuje

współpraca gospodarcza. Inwestycje południowokoreańskie w Polsce osiągnęły do 2012 r.

1,29 mld dolarów (zaangażowane w nie były 132 firmy z tego kraju, w tym główne

koncerny), a Polska w Korei Południowej zainwestowała odpowiednio 318 tysięcy dolarów.

Do 2012 roku w Polsce zamieszkało ok. 1 156 Koreańczyków (w Warszawie: 504,

Wrocławiu: 448, Krakowie: 39, w innych miejscowościach: 167).301

Tabela 34.

Lista głównych firm południowokoreańskich w Polsce (2013 r.)302

Nazwa firmy Rodzaj Produkt Liczba zatrudnionych Rok inwestycji

Mando samochody akcesoria, części zamienne i

elementy samochodowe - 2011

Nifco samochody akcesoria, części zamienne i

elementy samochodowe 160 2011

Shinchang samochody elementy silnika 350 2008

Posco stal artykuły stalowe 60 2006

LG Display elektronika panele LCD 1900 2005

LG Electronics Wrocław elektronika AGD 2030 2005

Humex elektronika telewizory cyfrowe 270 2004

SK Eurocam chemia materiały PET 80 2002

Samsung Electronics Polska elektronika AGD 890 2002

Zenith-Monami artykuly biurowe artykuly biurowe 50 2001

LG Electronics Mława elektronika AGD 1700 1999

Hanglas szkło szkło samochodowe 800 1997

Unhwa samochód pasy bezpieczeństwa 120 1997

Źródło: Sekcja handlowa Ambasady Republiki Korei w:Rzeczpospolitej Polskiej.

Polska głównie importuje z Korei Południowej telewizory i części zamienne (71,3%),

części zamienne samochodowe (9,2%), telefony komórkowe lub smartfony (5,6%),

samochody (4,6%) oraz części zamienne do telefonów komórkowych (1%) itd. Z kolei sama

301

Żródło: Ambasada Republiki Korei w Polsce w Rzeczpospolitej Polskiej. 302

Źródło: Sekcja handlowa Ambasady Republiki Korei w:Rzeczpospolitej Polskiej.

160

eksportuje do Korei akcesoria i części zamienne samochodowe, mięso i ceramikę.

Tabela 35.

Główne grupy towarowe w polskim eksporcie do Republiki Korei

w pierwszych 9 miesiącach 2013 roku

Kod celny

HS Nazwa produktu

Wartość

polskiego

eksportu do

Korei (w tys.

USD)

Udział w

polskim

eksporcie do

Korei (%)

8408 Silniki wysokoprężne 97 007 25,5

0203 Mięso wieprzowe świeże, chłodzone lub mrożone 39 253 10,3

6909 Wyroby ceramiczne do celów laboratoryjnych, chemicznych lub

innych technicznych 16 847 4,3

8708 Części i akcesoria do pojazdów mechanicznych 15 762 4,1

8523

Dyski, taśmy, półprzewodnikowe, urządzenia pamięci trwałej

„karty inteligentne” i inne nośniki do rejestrowania dźwięku

lub innych danych

11 571 3,0

8479 Maszyny i urządzenia mechaniczne 10 745 2,8

7326 Pozostałe artykuły z żeliwa lub stali 10 338 2,7

8421 Wirówki, włączjąc suszarki do filtrowania lub oczyszczania,

urządzenia i aparatura do cieszy lub gazów 9 265 2,4

8409 Części nadające się do stosowania silników spalinowych 7 181 1,9

9013 Urządzenia ciekłokrystaliczne 6 986 1,8

Razem 224 955 59,2

Źródło: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Seulu.

Strona polska oczekuje, że w wyniku podpisania Umowy o wolnym handlu RK-UE

nastąpi zwiększenie polskiego eksportu do Korei Południowej i zmniejszenie jej

chronicznego deficytu. Korea Południowa zwiększy obroty handlowe z UE, a Polska może

wykorzystać tą szansę, promując zalety swego rynku.

161

Schemat 41.

Obroty handlu zagranicznego Polski z Republiką Korei (w mld USD)303

Źródło: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Seulu.

Rynek polski jest bardzo atrakcyjny dla gospodarki Korei Południowej. Eksperci rządu

Korei oceniają ujmując je w kilku punktach, że Polska ma kilka zalet. Znajduje się w

centrum Europy i można wygodnie z niej eksportować produkty do sąsiednich krajów.

Posiada znaczne, korzystnie położone obszary do wykorzystania. Dysponuje dobrze

przygotowaną siłą roboczą, która jest gotowa pracować za niższe wynagrodzenie w

porównaniu z innymi państwami Europy.304

Korea Południowa jest bardzo dobrym

inwestorem dla Polski. Ma wielkie firmy, np. Samsung , LG, Hyundai i Kia itp., które

inwestując w Polsce tworzą nowe miejsca pracy i zwiększają potencjał i zdolności

produkcyjne polskiej gospodarki nowoczesnymi technologiami i patentami. Podziela tę

opinię polski wicepremier Janusz Piechociński, który uważa, że Polska jest bardzo dobrym

miejscem dla inwestycji zagranicznych, a Korea Południowa jest ważnym partnerem rozwoju

ekonomicznego Polski.305

Podobną opinię wyraża również południowokoreański ambasador

w Warszawie - Baek Yeongseon dodając, że stosunki obu państw intensyfikują się w szeregu

ważnych dziedzin, np. kulturowej, wojskowej oraz naukowej.306

303

Ibidem. 304

Zob. Raport Sekcji handlowej Ambasady Republiki Korei w:Rzeczpospolitej Polskiej 2013. 305

Wywiad autora z wicepremierem J. Piechocińskim podczas spotkania między prezesem koreańskiej firmy

Nexen Oponw, a przedstawicielami Ministerstwa Gospodarki RP w Warszawie z dnia 18 grudnia 2013 roku. 306

Wywiad autora z koreańskim ambasadorem w Polsce Baek Yeongseon w Warszawie z dnia 23 stycznia

162

Tabela 36.

Obroty handlowe krajów Grupy Wyszechradzkiej z Republiką Korei

w pierwszych 9 miesiącach 2012 roku (w mln USD)

Polska Czechy Węgry Słowacja

Import z Korei 2 810 1 364 886 3 396

Eksport do Korei 480 441 345 117

Źródło: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Seulu.

Stosunki handlowe głównie spełniały rolę lokomotywy lub lodołamacza w relacjach

między Polską, a Republiką Korei. Nawiązanie stosunków odbyło się też dzięki współpracy

gospodarczej, ona też spełniała wiodącą rolę także po normalizacji stosunków. Inwestycje

koreańskich firm w latach 90-tych i drugiej połowie pierwszej dekady XXI wieku były

potwierdzeniem umacniającej się przyjaźni obu państw. Wraz z osłabieniem „zmiennych

politycznych” (m.in. stosunki z KRL-D) i zwiększeniu znaczenia czynników gospodarczych

(m.in. umowa o wolnym handlu między UE a Republiką Korei), stosunki obu państw

zacieśniają się. Rząd Korei Południowej i firmy koreańskie deklarują chęć zainwestowania na

rynku polskim w większej ilości dziedzin, np. w rozbudowie infrastruktury, budowie

elektrowni jądrowej, autostrad, rurociągów itd.. Dyrektor sekcji handlowej Ambasady

Republiki Korei w Warszawie Pak Bongseok pozytywnie ocenia perspektywy rozwoju

stosunków gospodarczych Polski z Koreą Południową. Mówił, że wzrost obrotów

handlowych doprowadził do wzrostu zrozumienia między dwoma narodami.307

2014 roku. 307

Wywiad autora z dyrektorem sekcji handlowej Ambasady Republiki Korei w Warszawie z dnia 6 września

2013 roku.

163

Schemat 42.

Czynniki gospodarcze i ewolucja stosunków między Polską a Republiką Korei

po zakończeniu zimnej wojny

Pomimo niewątpliwych sukcesów potrzebne będą dalsze wysiłki na rzecz rozszerzenia

współpracy w najbardziej perspektywicznych sferach i dziedzinach dla obu stron, aby móc

dalej rozwijać intensywne i trwałe stosunki między dwoma państwami i narodami.

Kluczowym elementem pozostaje wzajemne zaufanie obu partnerów, a ono buduje się na

uwzględnieniu interesów obu stron i rzetelnym i terminowym dotrzymywaniu podjętych

zobowiązań. Ważną sferą pozostaje wzajemne poznanie kultury i sztuki partnera. Obecnie

obserwuję wśród młodzieży w Polsce duże zainteresowanie koreańską muzyką pop, a także

filmem, serialami telewizyjnymi, sztuką. Coraz więcej osób uczy się języka koreańskiego.

Wymiana kulturalna i naukowa spełnia bardzo ważną rolę w pozytywnym postrzeganiu obu

państw. Z własnego doświadczenia wiem jak ważną rolę spełnia regularnie zapraszanie

koreańskich stażystów do Polski i nacisk strony polskiej na współpracę z młodzieżą.308

Polska rozszerza zakres promocji swojego kraju, jego polityki wewnętrznej i

zagranicznej pod hasłem: to serve Poland – to build Europe – to understand the world (służyć

Polsce – budować Europę – zrozumieć świat). Podobnie czyni rząd południowokoreański pod

hasłem „dyplomacja zaufania”. Koncepcję polską - „zrozumienie” można połączyć z

koreańską koncepcją - „zaufanie”. Konsekwencja obu stolic w stosowaniu tych treści we

współpracy Warszawy i Seulu zadecyduje o ich wzajemnych stosunkach w XXI wieku.

308

Wywiad autora z przewodniczącym polsko-koreańskiej grupy parlamnetarnej, poseł Adamem Szejnfeldem

w Sejmie z dnia 13 czerwca 2013 roku.

Początek inwestycji

(Daewoo-FSO)

Kryzys gospodarcze

w Azji

(upadek Daewoo)

Negatywne

konsekwencje dla

polskiej gospodarki

Odrodzenie

gospodarki Korei

Przystąpienie Polski

do UE

Druga fala inwestycji

w Polsce

(LG, Samsung)

Umowa

o wolnym handlu

rozszerzenie

zakresu inwestycji

1990-tych 1997 roku 2000-tych 2010-tych

164

Tabela 37.

Najwięksi eksporterzy i importerzy towarów na świecie w 2013 roku

Lp. Eksporterzy Wartość

mld USD

Udział Roczna

zmiana Lp. Importerzy Wartość

mld USD

Udział Roczna

zmiana

w % w %

1 Chiny 2.210 11,8 8 1 USA 2.331 12,4 0

2 USA 1.579 8,4 2 2 Chiny 1.950 10,3 7

3 Niemcy 1.453 7,7 3 3 Niemcy 1.187 6,3 2

4 Japonia 715 3,8 -10 4 Japonia 833 4,4 -6

5 Niderlandy 664 3,5 1 5 Francja 681 3,6 1

6 Francja 580 3,1 2 6 Wielka Brytania 654 3,5 -5

7 Republika

Korei 560 3,0 2 7 Hong Kong 622 3,3 12

8 Wielka Brytania 541 2,9 15 8 Niderlandy 590 3,1 0

9 Hong Kong 536 2,9 9 9 Republika

Korei 516 2,7 -1

10 Rosja 523 2,8 -1 10 Włochy 477 2,5 -2

11 Włochy 518 2,8 3 11 Kanada 474 2,5 0

12 Belgia 469 2,5 5 12 Indie 466 2,5 -5

13 Kanada 458 2,4 1 13 Belgia 450 2,4 3

14 Singapur 410 2,2 0 14 Meksyk 391 2,1 3

15 Meksyk 380 2,0 3 15 Singapur 373 2,0 -2

21 Australia 253 1,3 -1 21 Brazylia 250 1,3 7

22 Brazylia 242 1,3 0 22 ZEA 245 1,3 7

23 Szwajcaria 229 1,2 1 23 Autralia 242 1,3 -7

24 Tajlandia 229 1,2 0 24 Malezja 206 1,1 5

25 Malezja 228 1,2 0 25 Polska 204 1,1 2

26 Polsa 202 1,1 9 26 Szwajcaria 200 1,1 1

Łącznie 15.339 81,7 Łącznie 15.492 82.1

Świat 18.784 100,0 2 Świat 18.874 100,0 1

Źródło: DSA MG na podstawie danych WTO z kwietnia 2014.

165

Zakończenie

Od końca XIX wieku Polacy kontaktowali się z Koreańczykami w Europie i w Azji.

Losy obu krajów były skomplikowane i bolesne. Dzieliła je ogromna przestrzeń geograficzna

i odmienność kulturowo-cywilizacyjna oraz sytuacje w jakich się znajdowały, które

uniemożliwiały im nawiązanie bliższych kontaktów (zniewolenie Korei i rozbiory Polski).

Po uzyskaniu niepodległości przez oba kraje po II wojnie światowej stosunki wzajemne

pomiędzy obydwoma państwami były zdeterminowane przez zimnowojenny klimat i

konfrontacyjne relacje podzielonego na dwa przeciwstawne bloki polityczno-militarne świata.

W tej sytuacji Polska mogła uznać tylko Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną,

czyniąc tym samym ze związanej z USA Republiki Korei swego politycznego przeciwnika.

Znalazło to dobitny i bolesny wyraz w czasie krwawej wojny koreańskiej (1950-1953).

Po tej wojnie Polska na trwale związała się dyplomatycznie z Półwyspem Koreańskim

uczestnicząc począwszy od 1953 r. w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych na wniosek

KRL-D, zaaprobowany przez obie strony konfliktu. Wyrazem przyjaznego charakteru

postawy Polski była pomoc humanitarna i opieka nad północnokoreańskimi sierotami w

latach 1953-1959. W latach 50-tych Polska i KRL-D współpracowały w ramach bloku

socjalistycznego.

Po XX zjeździe KPZR (luty 1956) stosunki KRL-D z ZSRR ochłodziły się. Później, w

latach 60-tych, były w określonym stopniu funkcją narastającego konfliktu pomiędzy

Moskwą a Pekinem. Ostra faza relacji KRL-D z ChRL dotyczyła okresu 1965-1968, co

osłabiło wpływy chińskie. Po 1969 roku następował powrót do równowagi. Ta sytuacja

balansowania pomiędzy ZSRR, a ChRL wzmocniła wysiłki Kim Ilsonga do umocnienia swej

samodzielnej dyplomacji i kroków na rzecz rozwoju stosunków z państwami

niezaangażowanymi. W procesie odprężenia, szczególnie lat 80-tych, kurs Pjongjangu był

odwrotny od Seulu. Jego izolację pogłębił efekt kryzysu realizacji idei Juche (Dżucze) w

praktyce i gospodarce (autarkia), rozbudowa potencjału militarnego w polityce wewnętrznej

oraz konfrontacyjnego kursu w polityce zagranicznej. Podobnie jak przez cały okres „zimnej

wojny”, chociaż przy rosnącej niechęci ideologicznej Pjongjang kontynuował współpracę z

Warszawą, która uważała, że nie należy rezygnować z reformatorskich wysiłków na rzecz

zmian na Północy. Oba kraje, z różnym skutkiem wzmacniały swój głos na arenie

międzynarodowej, rozwijając swą obecność w państwach trzeciego świata. W warunkach

166

ostrej fazy „zimnej wojny” Seul nie mógł liczyć na oficjalne stosunki z państwami obozu

socjalistycznego, w tym z Polską, i koncentrował całą uwagę na rozwoju swej gospodarki i

handlu. Wykorzystując proces odprężenia nawiązał nieoficjalne kontakty, zręcznie

wykorzystując do tego Igrzyska Olimpijskie w Seulu. Dyskretne kontakty Polski z RK

wywoływały bardzo ostre protesty i próby nacisku KRL-D.

Załamanie się „zimnej wojny” i procesy fundamentalnych przemian końca lat 80-tych w

Europie Środkowo-Wschodniej spowodowały przyspieszenie normalizacji stosunków między

Polską, a Republiką Korei. Stosunki dyplomatyczne nawiązano w 1989 roku. Wywołało to

otwarty kryzys w relacjach pomiędzy Pjongjangiem a Warszawą. Pomimo że strona polska

opowiadała się za utrzymaniem poprawnych stosunków, KRL-D wycofała ambasadora z

Warszawy, a w 1995 roku zażądała wycofania przedstawicieli Polski z placówki KNPN w

Panmundżonie.

Procesy globalizacji uczyniły aspekt gospodarczy najważniejszym czynnikiem areny

międzynarodowej. Polityka masowych inwestycji RK w Polsce wpłynęła na intensyfikację i

wielostronne rozszerzenie stosunków obu państw w innych dziedzinach. Służyło temu

rozszerzenie współpracy Korei Południowej z UE i uzyskanie przez RP statusu jej członka, a

także rosnąca obecność i aktywność krajów Unii Europejskiej na przełomie XX i XXI w.

wobec Północnej Korei, co z punktu widzenia polityki interkoreańskiej Seulu było oceniane

jako ważne wsparcie.

W czasie „zimnej wojny” motywacje ideologiczne były ważnym czynnikiem

konsolidacyjnym w ramach bloku politycznego. Stosunki Polski z państwami Półwyspu

Koreańskiego w tym okresie były określane przez uczestnictwo w obozie radzieckim w

konfrontacji dwóch przeciwstawnych bloków polityczno-militarnych. Po agonii radzieckiego

układu satelickiego w Europie Środkowo - Wschodniej (1989) i rozpadzie ZSRR (1991)

suwerennie określone cele polityki zagranicznej i interesy narodowe państw byłego obozu

stały się czynnikiem określającym ich postępowanie a arenie międzynarodowej. W wypadku

Polski były to rozwój stosunków z RK i dążenie na skalę ograniczonych przez KRL-D

możliwości do utrzymania poprawnych stosunków z tym państwem.

W przyszłości polityka Warszawy wobec Półwyspu Koreańskiego musi uwzględniać

różne scenariusze jego przyszłości, w tym także możliwość jego zjednoczenia, która z punktu

widzenia naturalnego dążenia narodu koreańskiego jest dla Polaków, biorąc pod uwagę ich

historię i dążenia, wyjątkowo zrozumiała i bliska. Co do rozwoju sytuacji w KRL-D –

167

polityka wobec tego kraju powinna nadal opierać się na ocenie przestrzegania

fundamentalnych założeń Karty NZ oraz norm i zasad prawa międzynarodowego.

Czynnikami, które mogą zwiększyć wpływ Polski na wydarzenia na Półwyspie i relacje po

reunifikacji są i będą dobre relacje z jej bezpośrednimi sąsiadami: Chinami, Japonią, Rosją, a

także USA oraz polska aktywność w ramach UE, której wpływy w tym rejonie będą rosły.

Szansą Polski będzie dodatkowo jej unikalne doświadczenie praktyczne i wiedza wynikająca

z niemal siedemdziesięcioletniego uczestnictwa w losach tego Półwyspu oraz własne

doświadczenie transformacji systemowo – ustrojowej w wypadku przemian na Północy.

Korea Południowa powinna nadal rozszerzyć zakres i pogłębić charakter współpracy z

Polską, biorąc pod uwagę jej potencjalne możliwości rozwoju gospodarczego oraz rosnące

znaczenie polityczne w ramach UE i na arenie międzynarodowej. Polskę i Koreę, obok

podobnych doświadczeń historycznych, łączą określone podobieństwa geograficzne i

geostrategiczne. Są położone jako swoisty klin pomiędzy mocarstwami.

Schemat 43.

Uwarunkowanie działań dyplomatycznych Polski i Korei Południowej (schemat klinu)

W tych warunkach polityka zagraniczna, a zwłaszcza dyplomacja wielostronna, spełnia

wyjątkowo ważną rolę dla zachowania suwerenności i bezpieczeństwa. Jeśli chodzi o

przyszłość KRL-D to klucz do zmian leży w uwarunkowaniach wewnętrznych tego państwa i

to one będą określały dalsze postępowanie na arenie międzynarodowej i jej politykę, w tym

wobec Polski.

Polska i Korea dysponują szeroką bazą dla efektywnej, bliskiej współpracy. Mamy

wiele wzajemnych doświadczeń i wiedzy do wykorzystania. Musimy także o wiele głębiej i

Klin w polityce zagranicznej

P: Polityka zagraniczna

a: Polska i Półwysep Koreański

Q: Czynniki zewnętrzne

(bezpośrednie i pośrednie)

168

wszechstronniej posiąść wiedzę o historii, kulturze, korzeniach kulturowo – cywilizacyjnych,

obyczajach i psychologii naszych narodów. To niezwykle ważny czynnik budowy trwałego

fundamentu naszych relacji, obok wyznawanych uniwersalnych wartości przy zachowaniu

odmienności kulturowo – cywilizacyjnych i oczywiście zbieżności wzajemnych interesów.

169

Aneksy

I. Mapy

1. Azja Wschodnia

Źródło: http://www.lib.utexas.edu/maps/asia.html

170

2. Półwysep Koreański

Źródło: http://www.lib.utexas.edu/maps/asia.html

171

3. Unia Europejska

Źródło: http://overnight-printers.eu/printing-services/low-cost-printing/

172

4. Administracyjna mapa Polski

Źródłó: http://szczephalny.pl/

173

II. Podstawowe wskażniki społeczno-gospodarcze Republiki Korei, KRL-D i Polski 2012

Kraj Republika Korei KRL-D Polska

Język urzędowy koreański koreański polski

Stolica Seul Pjongjang Warszawa

Ustrój polityczny demokratyczny autorytarny demokracja

parlamentarna

Typ państwa republika prezydencka republika socjalistyczna republika unitarna

Głowa państwa prezydent

Park Geunhye

Przewodniczący Komisji

Obrony Narodowej

Kim Dzong Un

prezydent

Bronisław

Komorowski

Szef rządu premier

Jung Hongwon

premier

Pak Pongju

premier

Donald Tusk

Powierzchnia 99 720 km² 120 540 km² 312 679 km²

Liczba ludności

(2013)

51 064 841

24,72 mln

38 544 513

512 osób/km²

(gęśtość zaludnienia)

205 osób/ km²

(gęśtość zaludnienia)

123 osób/ km²

(gęśtość zaludnienia)

PKB (2012)

1155,9 mld USD

12,4 mld USD

513,9 mld USD

23 113 USD

(na osobę)

506 USD

(na osobę)

13 334 USD

(na osobę)

PKB (PPP) (2012)

1613,9 mld USD

40,64 mld USD

813,9 mld USD

32 272 USD

(na osobę)

1700 USD

(na osobę)

21 118 USD

(na osobę)

Jednostka

monetarna

won

południowokoreański

(KRW)

won

północnokoreański

(KPW)

złoty (PLN)

Źródło: The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/

174

III. Handel zagraniczny i współpraca inwestycyjna

Tabela 1. Najwięksi partnerzy handlowi Republiki Korei w 2012 roku

Eksport

Republiki Korei

w mln

USD

Udział

w %

Import

Republiki Korei

w mln

USD

Udział

w %

Łącznie 547 869,8 100,0 Łącznie 519 584,5 100,0

10 największych

rynków eksportowych 354 872,3 64,8

10 największych

rynków importowych 343 422,4 66,1

1 Chiny 134 322,6 24,5 1 Chiny 80 784,6 15,5

2 USA 58 524,6 10,7 2 Japonia 64 363,1 12,4

3 Japonia 38 796,1 7,1 3 USA 43 341,0 8,3

4 Hong Kong 32 606,2 6,0 4 Arabia

Saudyjska 39 707,1 7,6

5 Singapur 22 887,9 4,2 5 Katar 25 504,7 4,9

6 Wietnam 15 946,0 2,9 6 Australia 22 987,9 4,4

7 Tajwan 14 814,9 2,7 7 Kuwejt 18 297,1 3,5

8 Indonezja 13 955,0 2,5 8 Niemcy 17 645,4 3,4

9 Indie 11 922,0 2,2 9 Indonezja 15 676,3 3,0

10 Rosja 11 097,1 2,0 10 Z.E.A 15 115,3 2,9

- -

30 Polska 3 677,3 0,7 59 Polska 535,0 0,1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

175

Tabela 2. Najwięksi partnerzy handlowi KRL-D w 2012 roku

Kraj

Eksport KRL-D Import KRL-D Łączny obrót Udział

w % w mln

USD

Bilans

w %

w mln

USD

Bilans

w %

w mln

USD

Bilans

w %

Łącznie 2 880 3,3 3 959 12,2 6 811 8,3 100,0

1 Chiny 2 484 0,8 3 527 11,5 6 012 6,8 88,3

2 Hong Kong 58,7 627,9 52,9 342,5 111,7 457,4 1,6

3 Rosja 11,0 -15,1 64,9 -35,0 75,9 -32,7 1,1

4 India 0,1 -77,9 75,7 51,1 75,8 49,4 1,1

5 Tajlandia 21,9 74,5 40,0 68,4 62,0 70,5 0,9

6 Tajwan 41,9 69,8 10,5 -25,0 52,4 35,1 0,8

7 Singapur 0,7 -4,3 48,0 22,2 48,7 21,7 0,7

8 Indonezja 39,6 24,3 1,0 -84,1 40,6 6,1 0,6

9 Niemcy 9,1 -78,3 26,7 64,2 35,8 -38,6 0,5

10 Brazylia 18,9 -4,8 3,4 -75,9 22,4 -34,4 0,3

-

60 Polska 0,04 -31,7 0,26 -81,0 0,3 - 0,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

176

Tabela 3. Najwięksi partnerzy handlowi Polski w 2012 roku

Wyszczególnie

I – XII 2012 2011 2012

w mln zł w mln

USD

w mln

EUR

I – XII 2011 = 100 I - XII

zł USD EUR struktura w %

EKSPORT

1 Niemcy 150045,5 45884,7 35650,3 102,9 92,3 100,0 26,1 25,1

2 W. Brytania 40183,7 12291,4 9552,4 111,6 100,2 108,5 6,4 6,7

3 Czechy 37475,0 11473,2 8910,2 107,6 96,5 104,4 6,2 6,3

4 Francja 34861,5 10660,1 8274,6 101,9 91,5 98,8 6,1 5,8

5 Rosja 32290,3 9898,3 7684,6 128,6 116,0 125,2 4,5 5,4

6 Włochy 29066,5 8894,9 6901,8 97,7 87,6 94,6 5,3 4,9

7 Niderlandy 26677,7 8151,8 6340,7 109,3 98,1 106,2 4,4 4,5

8 Ukraina 17212,7 5279,6 4102,4 124,2 112,6 121,5 2,5 2,9

9 Szwecja 15810,8 4835,3 3757,5 99,2 88,9 96,3 2,9 2,6

10 Słowacja 15287,5 4681,5 3637,2 111,3 100,2 108,4 2,5 2,6

IMPORT

1 Niemcy 134933,3 41276,7 32057,5 97,0 87,0 94,2 22,3 21,1

2 Rosja 91033,2 27960,3 21625,4 121,0 109,5 117,7 12,1 14,3

3 Chiny 57234,8 17513,4 13603,9 105,6 95,3 102,7 8,7 9,0

4 Włochy 32781,7 10029,4 7785,8 97,5 87,4 94,5 5,4 5,1

5 Francja 25303,3 7737,0 6010,2 97,3 87,2 94,3 4,2 4,0

6 Niderlandy 24542,8 7510,0 5833,4 104,9 94,2 102,0 3,8 3,8

7 Czechy 23326,8 7139,9 5542,5 100,4 90,2 97,5 3,7 3,7

8 USA 16435,8 5040,9 3910,4 116,2 105,2 113,2 2,3 2,6

9 W. Brytania 15509,1 4742,9 3683,3 94,9 85,1 91,9 2,6 2,4

10 R. Korei 14619,4 4479,5 3475,7 106,3 96,4 103,6 2,2 2,3

Źródło:http://forsal.pl/artykuly/689531,handel_zagraniczny_oto_najwieksi_partnerzy_polsk

i_w_imporcie_i_eksporcie.html

177

Tabela 4. Obroty handlowe Republiki Korei z Polską w latach 2003-2012

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

Wykres 1. Obroty handlowe Republiki Korei z Polską (w mln USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

178

Wykres 2. Dynamika obrotów handlowych Republiki Korei z Polsą (w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

Diagram 1. Struktura towarowa południowokoreańskiego handlu do Polski w 2012 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

179

Tabela 5. Najważniejsze produkty w południowokoreańskim eksporcie do Polski w 2012 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

Tabela 6. Najważniejsze produkty w południowokoreańskim imsporcie do Polski w 2012 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Korea International Trade Association

180

Tabela 7. Wykaz największych inwestorów Republiki Korei w Polsce

Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., KOTRA Warszawa

Tablea 8. Inwestorzy polscy na rynku Republiki Korei

Nazwa firmy w Polsce Nazwa firmy w Republice Korei

SELENA S.A. (Wrocław) Hamil-Selena Co. Ltd.

TOWIMOR S.A. (Toruń) Towimor Korea Corp.

Źródło: Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., KOTRA Warszawa

181

IV. Wykaz wymiany wizyt państwowych

1. Pomiędzy KRL-D i Polską

Rok

w Polsce w KRL-D

1952 Minister handlu Cheon Siu

1953 Minister handlu Lee Jujeon

1955 Wicepremier Pak Iwan

1956 Premier Kim Ilsung

1957 Premier J. Cyrankiewicz

1959 Wicepremier Jeon Inseon Członek Biura Politycznego KC PZPR

A. Zawadzki

1966 Minister spraw zagranicznych

Pak Songcheol

1968 Wicepremier F. Waniołka

1969 Minister spraw zagranicznych

Kwon Hijeon

1970 Wicemarszałek Sejmu PRL Z. Kliszko

1972 Wicepremier Pak Songcheol

1973 Wicepremier F. Kaim

1974 Minister spraw zagranicznych Heo Dam

1975 Wicepremier F. Szlachcic

1976 Minister handlu Kye Ungte

1977

Minister spraw zagranicznych

E. Wojtaszek

Minster obrony narodowej

W. Jaruzelski

1978 Minister przemysłu Lee Jinchan Wicepremier F. Kaim

1980 Minister handlu Cheon Jungeun

1984 Prezydent Kim Ilsung

1985 Minister spraw zagranicznych

Kim Yeongnam

182

w Polsce w KRL-D

1986 Przewodniczący Rady Państwa PRL

W. Jaruzelski

1987 Minister spraw zagranicznych M.

Orzechowski

1988 Minister spraw zagranicznych Kim

Yeongnam Wicepremier J. Patorski

2000 Posekretarz stanu w MSZ

R. Sikorski

2004 Wiceminister spraw zagranicznych B.

Zaleski

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

183

2. Pomiędzy Republiki Korei i Polski

Rok Przedstawiciel

w Polsce w Republice Korei

1989

Przewodniczący Komisji

Spraw Zagranicznych Parlamentu

Kim Hyunuk

Wiceminister spraw zagranicznych

J. Majewski

1990 Specjalny wysłanik prezydenta

Kim Unyong

Wiceminister spraw zagranicznych

J. Majewski

1991 Premier K. Bielecki

1993 Minister spraw zagranicznych

Han Sungjoo

1994 Prezydent L. Wałęsa

1996 Premier Lee Susung

1998 Premier Kim Jongpil

1999

Premier J. Buzek

Minister spraw zagraicznych

B. Geremek

2002 Prezydent A. Kwaśniewski

2003 Sekretarz stanu w Kancelarii

Prezydenta Ban Kimoon

2004 Prezydent Rho Moohyn Minister spraw zagranicznych

W. Cimoszewicz

2007 Minster spraw zagranicznych

Song Minsoon Marszałek Sejmu Ludwik Dorn

2008

Prezydent L. Kaczyński

Minister spraw zagranicznych

R. Sikorski

2009 Prezydent Lee Myungbak Wicepremier W. Pawlak

2013 Prezydent B. Komorowski

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Korei i RP

184

V. Chronologia najważniejszych wydarzeń w stosunkach Polski z obu

państwami koreańskimi

1. Polska - KRL-D

8.10.1948 Rząd Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej poinformował

rząd RP o jej utworzeniu i zaproponował nawiązanie stosunków

dyplomatycznych między obu krajami.

16.10.1948 W odpowiedzi rząd RP uznał KRL-D i wyraził zgodę na nawiązanie z

nią stosunków dyplomatycznych.

7.06.1950 Oba rządy zawarły porozumienie o wymianie przedstawicieli

dyplomatycznych w randze ambasadorów.

17.05-3.06.1952 W Polsce przebywała koreańska delegacja rządowa, której

przewodniczył minister handlu Cheon Siu.

8.06.1953 Na mocy porozumienia w sprawie repatriacji jeńców wojennych w

Korei Polska weszła w skład Komisji Repatriacyjnej Państw

Neutralnych.

11.06.1953 Rząd PRL wyraził zgodę na delegowanie swoich przedstawicieli do

międzynarodowych organów przewidzianych w projekcie umowy

rozejmowej.

27.07.1953 W Panmundżonie został podpisany układ rozejmowy między KRL-D i

dowództwem oddziałów ochotników chińskich z jednej strony a

Republiką Koreańską i dowództwem amerykańskiej armii

interwencyjnej z drugiej. Na mocy układu Polska została członkiem

Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych.

28.07.1953 Prezydium Rządu PRL podjęło uchwałę w sprawie udzielenia KRL-D

pomocy w odbudowie gospodarki narodowej.

10-13.11.1953 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

minister handlu Lee Jujeon.

21-22.07.1955 W obchodach Święta Odrodzenia Polski uczestniczyła delegacja

partyjno-rządowa KRL-D, której przewodniczył wicepremier Pak Iwan.

185

12-15.01.1956 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D z przewodniczącym

Prezydium Najwyższego Zgromadzenia Ludowego Kim Tubongiem.

2-6.07.1956 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D z przewodniczącym

Gabinetu Ministrów i przewodniczącym KC Partii Pracy Korei (PPK),

marszałkiem Kim Ilsungiem. Na zakończenie wizyty opublikowano

wspólny komunikat.

14-17.04.1957 Polska delegacja rządowa z premierem Józefem Cyrankiewiczem na

czele przebywała z wizytą w KRL-D. Podpisano m.in. wspólne

oświadczenie polsko-koreańskie.

31.12.1958 W Warszawie zakończyły się obrody I sesji Polsko-Koreańskiej

Komisji Współpracy Naukowo-Technicznej. Rozpatrzono i przyjęto

statut komisji. Komisja działała do 1971 r.

25-30.04.1959 W Polsce przebywał z wizytą przewodniczący Prezydium Najwyższego

Zgromadzenia Ludowego KRL-D Choi Jeongeun wraz z towarzyszącą

mu delegacją.

4-7.09.1959 W Polsce przebywała delegacja KRL-D, której przewodniczył

wiceminister oświaty Jeon Inseon.

15-19.10.1959 Polska delegacja partyjno-rządowa przebywała z wizytą w KRL-D z

przewodniczącym Rady Państwa, członkiem Biura Politycznego KC

PZPR Aleksandrem Zawadzkim. Na zakończenie wizyty został

opublikowany wspólny komunikat polsko-koreański.

20-29.06.1961 W Polsce przebywała z wizytą delegacja KRL-D z przewodniczącym

Komisji Planowania Cheon Juntekiem.

13.08.1962 W odpowiedzi na orędzie XI Sesji Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego KRL-D, skierowane 21.04.1962 r. do parlamentów

wszystkich krajów, marszałek Sejmu PRL Czesław Wycech

wystosował do przewodniczącego Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego Choi Wonteka pismo wyrażające poparcie Prezydium

Sejmu dla postulatu KRL-D wycofania wojsk amerykańskich z Korei

Południowej.

8-11.11.1966 W Polsce przebywał z wizytą wicepremier, minister spraw

zagranicznych KRL-D Pak Songcheol.

186

28.06-3.07.1967 W Polsce przebywała delegacja Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego KRL-D z wiceprzewodniczącym Prezydium Parlamentu Li

Jeonho.

3-11.09.1968 Polska delegacja rządowa, której przewodniczył wicepremier

Franciszek Waniołka przebywała z wizytą w KRL-D. Delegacja

uczestniczyła w uroczystościach XX-lecia KRL-D.

29.08-2.09.1969 W Posce przebywał z wizytą wiceminister spraw zagranicznych KRL-D

Kwon Hijeon.

22.09-2.10.1969 W Polsce przebywał z wizytą minister obrony narodowej KRL-D gen.

Armii Choi Hyeon.

31.10-1.11.1969 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

minister transportu Oh Songryeol.

24-30.05.1970 Delegacja Sejmu PRL z wicemarszałkiem Zenonem Kliszką na czele

przebywała z wizytą w KRL-D.

21-25.02.1972 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

członek KC PPK, wicepremier Pak Songcheol. Na zakończenie wizyty

ogłoszono wspólny komunikat zawierający m.in. poparcie strony

polskiej dla inicjatyw rządu KRL-D i PPK przeprowadzenia

konstruktywnych rozmów między Północą a Południem.

29.06-3.07.1972 W Polsce przebywała z wizytą wiceminister spraw zagranicznych

KRL-D Lee Manseok.

10-16.07.1972 W Polsce przebywała z wizytą delegacja Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego KRL-D z wiceprzewodniczącym Prezydium Parlamentu

Kang Riangukiem na czele.

13-25.09.1972 W Polsce przebywał z wizytą minister transportu lądowego i morskiego

KRL-D Lee Tekhyeon.

4-9.10.1972 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

wicepremier Cheon Juntek. Odbyło się I posiedzenie Polsko-

Koreańskiej Komisji Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i

Naukowo-Technicznej. Obradom przewodniczyli wicepremierzy:

Franciszek Kaim i Cheon Juntek.

187

3-8.10.1973 W Pjongjangu odbyła się II sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli wicepremierzy: polskiej-Franciszek Kaim,

koreańskiej-Choi jewoo.

4-10.05.1974 W Polsce przebywała rządowa delegacja KRL-D, której przewodniczył

wicepremier, minister spraw zagranicznych Heo Dam.

17-24.09.1974 Wiceminister spraw zagranicznych Jan Czapla przebywał z wizytą w

KRL-D.

16-18.10.1974 W Warszawie odbyła się III sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wicepremier Franciszek Kaim,

koreańskiej-zastępca przewodniczącego Rady Administracyjnej KRL-

D Choi jewoo.

5-10.11.1975 W Pjongjangu odbyła się IV sesja Polsko- Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wicepremier Franciszek

Szlachcic, koreańskiej-zastępca przewodniczącego Rady

Administracyjnej KRL-D Kong Jinte.

24-28.09.1976 W Warszawie przebywał z wizytą minister handlu zagranicznego KRL-D

Kye Ungte.

26-29.06.1977 Minister spraw zagranicznych Emil Wojtaszek przebywał z wizytą w

KRL-D.

25-29.09.1977 Minister obrony narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski przebywał z

wizytą w KRL-D.

16-18.11.1977 W Warszawie odbyła się V sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wicepremier Józef Kępa,

koreańskiej-zastępca przewodniczącego Rady Administracyjnej KRL-

D Kong Jinte.

1-4.07.1978 Delegacja Ministerstwa Górnictwa z wiceministrem Gerardem

Kroczkiem na czele przebywała z wizytą w KRL-D.

188

28.07-7.08.1978 W Polsce przebywał z wizytą minister przemysłu energetycznego

KRL-D Lee Jinchan.

8-9.09.1978 W uroczystościach 30. rocznicy powstania KRL-D uczestniczyła

delegacja polska, której przewodniczył wicepremier Franciszek Kaim.

28.01-1.02.1980

W Polsce przebywał z wizytą minister zdrowia KRL-D prof. Pak

Miong Bin.

19-25.07.1980 W Polsce przebywała delegacja Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego KRL-D pod przewodnictwem deputowanego, ministra pracy

Choi Hiheon.

27.11-2.12.1980 W Polsce przebywała delegacja gospodarcza KRL-D, której

przewodniczył minister handlu zagranicznego Cheon Jungeun.

29.10-3.11.1981 W Pjongjangu przebywała polska delegacja gospodarcza, której

przewodniczył zastępca przewodniczącego Komisji Planowania przy

Radzie Ministrów Stanisław Długosz. Delegacja uczestniczyła w

obradach VI sesji Polsko-Koreańskiej Komisji Konsultatywnej ds.

Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

22-30.11.1982 Delegacja Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z podsekretarzem

stanu Antonim Konaszycem na czele przebywała z wizytą w KRL-D.

8-13.07.1984 W Pjongjangu odbyła się VIII sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

23-29.04.1985 W Polsce przebywał z wizytą członek Biura Politycznego KC PPK,

wicepremier i minister spraw zagranycznych KRL-D Kim Yeongnam.

24.04 podpisano program współpracy między MSZ PRL i MSZ KRL-

D na lata 1985-1989.

24-27.09.1985 W Polsce przebywał z wizytą, w związku z otwarciem nowej siedziby

Ambasady KRL-D w Warszawie, wiceminister spraw zagranicznych

KRL-D Kim Hyeonryeol.

13-14.12.1985 W Warszawie odbyła się IX sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wicepremier Zbigniew Szałajda,

koreańskiej-zatępca członka Biura Politycznego KC PPK i zastępca

przewodniczącego Komitetu Polityki Gospodarczej przy Centralnym

Komitecie Ludowym Kye Ungte.

189

24-28.09.1986 I sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa PRL, gen. armii

Wojciech Jaruzelski złożył wizytę w KRL-D.

26-28.09.1986 W Pjongjangu odbyła się X sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wicepremier Zbigniew Szałajda,

koreańskiej-zastępca członka Biura Politycznego KC PPK i zastępca

przewodniczącego Komitetu Polityki Gospodarczej przy Centralnym

Komitecie Ludowym Kye Ungte.

6-11.05.1987 W Polsce przebywała z wizytą delegacja Najwyższego Zgromadzenia

Ludowego KRL-D z przewodniczącym NZL Jang Hyeongseop na

czele.

16-19.11.1987 Minister spraw zagranicznych Marian Orzechowski przebywał z wizytą

w KRL-D. 18.11 podpisano program współpracy między MSZ PRL a

MSZ KRL-D na lata 1987-1991.

5-9.05.1988 W Polsce przebywał z wizytą członek Biura Politycznego PPK,

wicepremier Rady Administracyjnej, minister spraw zagranicznych

KRL-D Kim Yeongnam.

17-21.11.1988 W Warszawie przebywał z wizytą wiceminister spraw zagranicznych

KRL-D Lee Ingyu. 18.11 odbył konsultacje polityczne z wiceministem

spraw zagranicznych Janem Majewskim.

16-20.12.1988 W Pjongjangu odbyła się XII sesja Polsko-Koreańskiej Komisji

Konsultatywnej ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej.

Delegacjom przewodniczyli wicepremierzy: polskiej-Janusz Patorski,

koreańskiej-Cho Seung.

10-12.01.1989 W Polsce przebywał z nieoficjalną wizytą - w drodze na konferencję

ministrów spraw zagranicznych państw niezaangażowanych na Cyprze

-członek Biura Politycznego PPK, wicepremier Rady Administracyjnej,

minister spraw zagranicznych KRL-D Kim Yeongnam.

28.02.1995 Sześciu polskich obserwatorów którzy w ramach Komisji Nadzorczej

Państw Neutralnych pełnili misję pokojową w północnej części strefy

zdemilitaryzowanej, opuściło Panmundżon, wypełniając postawione

przez władze KRL-D ultimatum.

190

07.2000 W Pjonjangu odbyły się polsko-koreańskie konsultacje polityczne,

którym ze strony polskiej przewodniczył podsekretarz stanu w MSZ

Radosław Sikorski.

28.03.2001 W Warszawie w Ministerstwie Spraw Zagrqanicznych odbyły się

polsko-koreańskie konsultacje polityczne. Delegacjom przewodniczyli

wiceministrowie: polskiej-Radosław Sikorski, koreańskie-Choi

Suheon.

25.05.2001 Wicemarszałek Sejmu Franciszek J. Stefaniuk przyjął delegację Grupy

Parlamentarnej KRL-D-Polska na czele z jej wiceprzewodniczącym,

wiceministrem górnictwa węglowego i energetyki KRL-D Heong

Ryojin.

25-29.06.2002 Delegacja Grupy Parlamentarnej Polska-KRL-D z posłem Cezarym

Stryjakim (SLD) na czele złożyła wizytę w Pjongjangu.

15-17.10.2008 Wiceminister spraw zagraniczych Ryszard Schnepf wziął udział w

obchodach 60. rocznicy nawiązania stosunków między Polską a KRL-D

w Pjongjangu.

19.10.2009 W Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie odbyły się

polsko-koreańskie konsultacje na szczeblu dyrektorów departamentów

terytorialnych.

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

191

2. Polska-Republika Korei

1.11.1989 Rządy RP i Republiki Korei nawiązały stosunki dyplomatyczne na

szczeblu ambasad.

1-3.11.1989 Wiceministrowie: spraw zagranicznych Jan Majewski, współpracy

gospodarczej z zagranicą Janusz Kaczurba i finansów Janusz Sawicki

przebywali z wizytą w Republice Korei.

19-21.11.1989 W Polsce przebywała z wizytą delegacja Parlamentu Republiki Korei z

przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych Kim Hyunuk na

czele.

27.11.1989 Ambasada Republiki Korei w Warszawie rozpoczęła działalność.

1.12.1989 Ambasada RP w Seulu została powołana zarządzeniem ministra spraw

zagranicznych.

15-17.01.1990 W Polsce przebywała z wizytą 6-osobowa grupa Doradczego Komitetu

Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Korei na czele z

ambasadorem Yeonha Ku.

11-16.02.1990 W Polsce złożyła wizytę delegacja Ministerstwa Finansów Republiki

Korei z wiceministrem Paik Wonku na czele.

14-19.04.1990 Wiceminister spraw zagranicznych Jerzy Makarczyk złożył wizytę w

Republice Korei.

16-19.06.1990 W Polsce przebywał z wizytą specjalny wysłannik prezydenta

Republiki Korei Kim Unyong. Wręczył prezydentowi Wojciechowi

Jaruzelskiemu posłanie od prezydenta Ro Tehwu(Roh Tewoo).

20-22.06.1991 Premier Jan Krzysztof Bielecki przebywał z wizytą w Republice Korei.

13-15.10.1991 Minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski przebywał z

wizytą w Republice Korei.

8-10.06.1993 W Polsce złożył wizytę minister spraw zagranicznych Republiki Korei

Han Sungjoo.

28.06-1.07.1993 Delegacja polska z przewodniczącym Komitetu Badań Naukowych

prof. Witoldem Karczewskim przebywała z wizytą w Republice Korei.

9-10.12.1994 Prezydent Lech Wałęsa złożył wizytę w Republice Korei.

192

22-26.08.1995 W Seulu przebywał wicemarszałek Sejmu RP Włodzimierz

Cimoszewicz, uczestnicząc w Trzeciej Konferencji „Pokój światowy i

ludzka solidarność”.

13-16.05.1996 W Polsce złożył wizytę premier Republiki Korei Lee Susung.

29.08.1996 Marszałek Sejmu Józef Zych przyjął delegację Parlamentu Republiki

Korei, której przewodniczył Lee Handong.

24.03.1997 Podpisano protokół o współpracy między MSZ RP a MSZ Republiki

Korei.

14-16.07.1998 W Polsce przebywał z wizytą premier Republiki Korei Kim Jongpil.

27-20.06.1999 Premier Jerzy Buzek przebywał z wizytą w Republice Korei.

6-8.10.1999 Minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek złożył wizytę w

Republice Korei.

3-5.06.2002 Prezydent Aleksander Kwaśniewski złożył nieoficjalną wizytę w

Republice Korei.

9.11.2002 W Seulu odbyły się polsko-koreańskie konsultacje polityczne.

Delegacjom przewodniczyli wiceministrowie spraw zagranicznych:

polskiej-Adam Daniel Rotfeld, koreańskie-Sanghoon Cho.

27-29.11.2003 W Polsce przebywał z wizytą sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta

Republiki Korei Ban Kimoon.

18-24.05.2004 Wiceminister spraw zagranicznych Bogusław Zaleski przebywał z

wizytą w Republice Korei.

21-24.08.2004 Minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz złożył wizytę

w Republice Korei.

3-5.12.2004 W Polsce przebywał z wizytą prezydent Republiki Korei Roh

Moohyun.

17-21.06.2007 Marszałek Sejmu RP Ludwik Dorn przebywał z wizytą w Republice

Korei.

9-10.10.2007 W Polsce złożył wizytę minister spraw zagranicznych i handlu

Republiki Korei Minsoon Song.

9.06.2008 W Warszawie odbyły się polsko-koreańskie konsultacje polityczne.

Delegacjom przewodniczyli: polskiej-wiceminister spraw

zagranicznych Ryszard Schnepf, koreańskiej-zastępca ministra spraw

zagranicznych i handlu Lee Yongjoon.

193

5-7.10.2008 Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski przebywał z wizytą

w Republice Korei.

23.10.2008 Premier Donald Tusk, przebywający na Szczycie ASEM 7 w Pekinie,

spotkał się z prezydentem Republiki Korei Lee Myungbak.

5-6.12.2008 Prezydent Lech Kaczyński złożył wizytę w Republice Korei.

19-20.01.2009 W Polsce przebywał z wizytą wiceminister obrony Republiki Korei

Kim Jongcheon.

8-11.06.2009 W Seulu odbyła się I sesja polsko-koreańskie konsultacje gospodarczo-

polityczne. Delegacjom przewodniczyli: polskiej-podsekretarz stanu w

Ministerstwie Gospodarki Marcin Korolec, koreańskiej-wiceminister

spraw zagranicznych i handlu Lee Yong.

7-8.07.2009 W Polsce przebywał z wizytą prezydent Republiki Korei Lee

Myungbak.

8.07.2009 Wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak spotkał się z

przewającym w Warszawie ministrem gospodarki Korei Lee Younnho.

11.08.2009 Wiceminister gospodarki Adam Szenfeld spotkał się z przebywającymi

w Warszawie koreańskimi parlamentarzystami oraz członkami Komisji

Strategii i Finansów Republiki Korei.

16.11.2009 Do Polski przybył specjalny wysłannik prezydenta Republiki Korei

Chang Yoonseok w celu przekazania listu prezydenta Lee Myungbaka

do prezydenta Lecha Kaczyńskiego w związku 20. Rocznicą

nawiązania stosunków dyplomatycznych między RP i Republiką Korei.

7.06.2011 Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski spotkał się z

ministrem spraw zagranicznych Republiki Korei Seonghwan Kim na

szczycie ASEM w Budapeszcie.

6-12.05.2012 W Seulu przebywała z wizytą minister rolnictwa i rozwoju wsi RP

Marek Sawicki.

21-24.10.2013 W Seulu przebywał z wizytą prezydent RP Bronisław Komorowski.

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

194

VI. Wykaz najważniejszych umów, porozumień pomiędzy rządami Polski i obu

państw koreańskich

1. Polska - KRL-D

Nr. Tytuł Data

podpisania

Data

wejścia w życie

1 Umowa o utworzeniu szpitala PCK w Korei 8 maja 1953 8 maja 1953

2 Umowa o współpracy kulturalnej 11 maja 1956 31 stycznia 1957

3

Protokół w sprawie zmiany artykułu 4 Umowy

o swspółpracy kulturalnej podpisanej w

Pjongjangu dnia 11 maja 1956 roku

28 września 1966 1 sierpnia 1967

4 Prozumienie o utworzeniu Konsultatywnej Komisji

ds. Gospodarczych i Naukowo-Technicznych 4 października 1972 12 lutego 1973

5

Porozumienie o wzajemnym przyznaniu praw

do użytkowania działek przeznaczonych pod

budowę budynków Ambasad

10 maja 1966 10 maja 1966

6

Protokół częściowo zmieniający Prozumienie o

wzajemnym przyznaniu praw do użytkowania działek

przeznaczonych pod budowę budynków Ambasad

30 maja 1977 30 maja 1977

7 Umowa o komunikacji lotniczej 28 sierpnia 1978 27 stycznia 1979

8 Konwencja konsularna 3 sierpnia 1982 30 czerwca 1983

9 Umowa o współpracy w produkcji

śmigłowców MI-2 w KRL-D 27 marca 1986

10 Umowa o pomocy prawnej w sprawach

cywilnych, rodzinnych i karnych 28 września 1986 20 czerwca 1987

11

Porozumienie w sprawie przekształcenia Koreańsko-

Polskiego Towarzystwa Maklerów Morskich w

Koreańsko-Polskie Towarzystwo Żeglugowe z o.o.

11 lutego 1987 24 września 1987

12 Umowa handlowa i płatnicza 12 maja 1992 3 czerwca 1994

13 Umowa o współpracy w dziedzinie rybołówstwa 2 października 1997 3 lutego 1998

14

Protokół w sprawie obowiązywania

dwustronnych umów międzynarodowych w

stosunkach między RP a KRL-D

1 lutego 2007 27 lutego 2014

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

195

2. Polska – Republika Korei

Nr. Tytuł Data

Podpisania

Data

wejścia w życie

1 Umowa o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji 1 listopada 1989 2 lutego 1990

2

Konwencja w sprawie unikania podwójnego

opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od

opodatkowania w zakresie podatków od dochodu

21 czerwca 1991 21 lutego 1992

3

Protokół o zmianie Konwencji w sprawie

unikania podwójnego opodatkowania i

zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania

w zakresie podatków od dochodu

22 października 2013

4 Umowa o komunikacji lotniczej 14 października 1991 3 kwietnia 1992

5 Umowa kulturalna 9 czerwca 1993 6 października 1994

6 Umowa o współpracy naukowo-technicznej 29 czerwca 1993 3 października 1994

7 Porozumienie w formie wymiany not o

zniesieniu obowiązku wizowego 24 listopada 1993 24 grudnia 1993

8 Umowa w sprawie wzajemnego uznawania

międzynarodowych i wymiany krajowych praw jazdy 25 listopada 1998 25 stycznia 1999

9 Umowa o współpracy i wzajemnej pomocy w

sprawach celnych 28 czerwca 1999 31 marca 2000

10 Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki 3 grudnia 2004 17 marca 2005

11 Umowa o współpracy gospodarczej 3 grudnia 2004 18 kwietnia 2005

12 Umowa o zabezpieczeniu społecznym 25 lutego 2009 1 marca 2010

13 Porozumienie Administracyjne w sprawie stosowania

Umowy o zabezpieczeniu społecznym 25 lutego 2009 1 marca 2010

14 Umowa o ochronie wojskowych informacji niejawnych 30 września 2009 5 marca 2010

15 Umowa o współpracy w dziedzinie obronności 22 października 2013

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

196

VII. Potencjały militarne obu państw koreańskich w 2013 roku

KRL-D Republika Korei

liczba ludności 24,5 mln 50 mln

roczne nakłady na obronność w 2012 7-10 mln USD

(17,5-25% PKB)

30,8 mld USD

(2,7% PKB)

liczebność sił zbrojnych 1,1 mln 639 tys.

siły lądowe

czołg 4500 + 2400

pojazdy opancerzone 2500 2600

artylerie 10000 + 5300

lotnictwo samoloty bojowe 600 500

śmigłowce 500 + 600

marynarka

niszczyciel i fregaty 3 21

korwety 6 21

okręty podwodne 70 14

okręty patrolowe 300 + 84

siły rakietowe pociski balistyczne 1000 + 350 +

głowice nuklearne 6-18 -

Źródło: wp.pl, http://wiadomosci.wp.pl/gid,15405755,kat,1356,title,Korea-Polnocna-vs-

Korea-Poludniowa,galeria.html?ticaid=1123a4 z dnia 14 marca 2013 roku

197

BIBLIOGRAFIA

Monografie i prace zbiorowe w językach polskim i angielskim

Abkowicz J.. Bibliografia Polskich Druków Zwartych Dotyczących Azji 1945-1969.

Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. 1977

Alagappa, Muthiah. Asian Security Order: Instrumental and Normative Features. Stanford:

Stanford University Press. 2001.

Bagiński, Paweł. Polityka współpracy rozwojowej Unii Europejskiej w kontekście polskiej

prezydencji w Radzie UE w 2011 r.. Warszawa: Polska Akcja Humanitarna. 2011.

Balcerowicz, Leszek. Balcerowicz 800 dni. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.

1992.

Baldwin, David. Neorealism and Neoliberalism: The Contemporary Debate. New York:

Columbia University Press. 1993.

Banasiński Eugenjusz. Korea: ogólna charakterystyka stosunków politycznych w latach

1860-1919. Warszawa: Wydawnictwo Przeglądu Politycznego. 1932

Bandow, Doug and Ted Galen Carpenter. The U.S.-South Korean Alliance: Time for Change.

New Brunswick: Transaction Publishers. 1992.

Bayer, Jerzy i Dziak, Waldemar. Korea i Chiny: przyjaźń i współpraca, rywalizacja i

konflikty. Warszawa: PAN. 2006.

-------. Korea: broń masowego rażenia. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej

Akademii Nauk. 2004.

-------. Północnokoreańskie akty dywersji i prowokacje: rodzaje działań i chronologia.

Warszawa: PAN. 2004.

Becker, Jasper. Rogue Regime: Kim Jong Il and the Looming Threat of North Korea. Oxford:

Oxford University Press. 2005.

Bieleń, Stanisław. Polityka Zagraniczna Polski po wstąpieniu do NATO i do Unii

Europejskiej: Problemy tożsamości i adaptacji. Warszawa: Difin. 2010.

Birchmeier, Christian, Burdelski, Marceli i Jendraszczak, Eugeniusz. 50-lecie Komisji

Nadzorczych Państw Neutralnych w Korei. Toruń Wydawnictwo Adam Marszałek.

2003.

Bober, Andrzej. Korea zjednoczona - szansa czy utopia? Warszawa: Wydawnictwo Kwiaty

Orientu. 2013.

198

Borthwic, Mark. Pacific Century: The Emergence of Modern Pacific Asia. Boulder:

Westview Press. 1992.

Broniarek, Zygmunt. Amerykańska zaraza nad Koreą. Warszawa: Książka i Wiedza. 1952.

Burdelski, Marceli. Czynniki warunkujące proces podziału i zjednoczenia Korei. Toruń:

Wydawnictwo Adam Marszałek. 2004.

Burdelski, Marceli, Włodarski, Józef i Zeidler, Kamil. Korea w oczach Polaków: państwo,

społeczeństwo, kultura. Gdańsk: Wydawnictwo Uniswersytetu Gdańskiego. 2012.

Bryła J.. Negocjacje Międzynarodowe. Poznań: Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości.

1997.

Buzan, Barry, Ole Weaver and Jaap de Wilde. eds. Security: A New Framework for Analysis.

Boulder: Lynne Reinner. 2001.

Cha, Victor D. and David C. Kang. Nuclear North Korea: Debate on Enggement Strategies.

New York: Colombia University Press. 2003.

Chen, Jian. China’s Road to the Korean War: The Making of the Sino-American

Confrontation. New York: Columbia University Press. 1994.

Cohen, Paul. Discovering History in China. Columbia University Press. 1984.

Cox, Michael. US Foreign Policy after the Cold War: Superpower without a Mission?

London: Pinter. 1995.

Dallin, David. Soviet Foreign Polocy After Stalin. London: J. B. Kippincott Co. 1962.

Dudek A.. Pierwsze Lata Ⅲ Rzeczypospolitej 1989-2001. Kraków: Arcana. 2002.

Durys, Paweł. Kryzys nuklearny wokół KRLD - ocena i perspektywy. Toruń: Wydawnictwo

Adam Marszałek. 2003.

Dziak, Waldemar. Korea Północna: u źródełrodzinnej sukcesji władzy. Warszawa: PAN.

2009.

-------. Korea: pokój czy wojna. Warszawa: Świat Ksiązki. 2003.

-------. Kim Ir Sen: dzieło i polityczne wizje. Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii

Nauk. Warszawa: ISP PAN. 2000.

-------. Pjongjang: rok 1956. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii

Nauk. 2010.

Dziak, Waldemar i Faliński, Andrzej. W kraju Orwella: uwagi o funkcjonowaniu

północnokoreańskiego państwa totalitarnego. Instytut Studiów Politycznych Polskiej

Akademii Nauk. Warszawa: ISP. PAN: "Typografika". 1994

199

Dziak, Waldemar i Strnad, Grażyna. Republika Korei. Zarys ewolucji systemu politycznego.

Warszawa: ISP. PAN: Collegium Civitas. 2011.

Fairbank, John K.. ed. The Chinese World Order. Traditional China’s Foreign Relations.

Cambridge, Mass: Harvard University Press. 1968.

Finifter, Adam. Political Science: The State of Discipline, Washington D.C.: The American

Political Science Association. 1984.

Fortna, Virginia Page. Peace Time: Cease-Fire Agreements and the Durability of Peace,

Princeton, NJ: Princeton University Press. 2004.

Gaddis, John Lewis. Strategies of Containment: A Critical Appraisal of American National

Security Policy. New York: Oxford University Press. 1982.

--------. The Long Peace: Inquiries into the History of the Cold War. Oxford: Oxford

University Press. 1987.

Garthoff, Raymond. The Great Transition: American-Soviet Relations and the End of the

Cold War. Washington D.C.: Brookings Institution. 1994.

Gawlikowski, Krzysztof i Ławacz Małgorzata (red.). Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI

wieku: przemiany polityczne: studia i szkice, Tom I. Warszawa: Instytut Studiów

Politycznych PAN. 2004.

Gawlikowski, Krzysztof i Potocka, Elżbieta (red.). Korea: doświadczenia i perspektywy.

Toruń.2002.

Goban-Klas, Tomasz. Historia i współczesność Korei: od pustelniczego królestwa do

azjatyckiego tygrysa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. 2006

Godlewski, Konrad. Korea Szerokotaśmowa. Warszawa: Kwiaty Orientu. 2012.

Góralski, Władysław. Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (w) Ciepielewski, Jerzy.

Dzieje państw socjalistycznych: gospdarka, społeczeństwo, polityka. Warszawa: P.W.E.

1986.

-------. Poland and Democratic People’s Republic of Korea(DPRK). Warszawa: Interpres.

1984.

Grodzki, Radosław. Polska Polityka Zagraniczna w XX i XXI wieku. Zakrzewo: Replika.

2009.

Harding, Harry. A Fragile Relationship: The United States and China since 1972.

Washington D.C.: The Brookings Institution. 1992.

Held, David and McGrew, Anthony. “The Great Globalization Debate: An Introduction,” in

200

David Held and Anthony McGrew, ed. The Global Transformations Reader. MIT:

Polity. 2000.

Hobsbawm, Eric. Age of Extremes: The Short Twentieth Century, 1914-1991. London:

Michael Joseph. 1994.

Huntington, Samuel. The Third Wave: Democratization in the Late Twenthieth Century.

Norman: University of Oklahoma Press. 1991.

-------. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York: Simon &

Schuster. 1996.

Jagiełło M.. Partnerstwo dla Przyszłości: Szkice o Polityce Wschodniej i Mniejszościach.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 2000.

Kallas M.. Historia Ustroju Polski X-XX w.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

2001

Kegley, Charles W., and Eugene R. Wittkopf. American Foreign Policy: Pattern and Process.

New York: St. Martin’s Press. 1996.

Kennedy, Paul. The Rise and Fall of the Great Powers: Economic Change and Military

Conflict from 1500 to 2000. New York: Random House. 1987.

Keohane, Robert. After Hegemony: Cooperation and Discord in the World Political Economy.

Princeton, NJ: Princeton University Press. 1984.

Keohane, Robert and Nye, Joseph. Power and Interdependence: World Politics in Transition.

Boston: Little, Brown. 1977.

Kightley, Marta. Polityka i Reformy Park Chung Hee jako źródło gospodarczego skoku Korei

Południowej. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa. 2013.

Kindleberger, Charles. The World in Depression, 1929-1939. Berkely: University of

California Press. 1973.

Kojło, Stefan i Dikij, Anatol. Polska - KRLD: gospodarka, współpraca. Warszawa: Państ.

Wydaw. Ekonomiczne. 1975.

Kostecki W.. Polish Foreign Policy 1989-1993: Interpreting Value Priorities. Copenhagen:

Centre for Peace and Conflict Research. 1994.

Kotyński J.. Zagraniczna Polityka Gospodarcza i Handel Zagraniczny Polski 1999-2000.

Warszawa: Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego. 2000.

Koziej S.. Bezpieczeństwo Narodowe i Obrona Rzeczypospolitej Polskiej. Toruń: Adam

Marszałek. 1997.

201

Kuźniar R.. Polska Polityka Bezpieczeństwa 1989-2000. Warszawa: Scholar. 2000.

--------. Polityka Zagraniczna RP 1989-2002. Warszawa: Askon. 2002.

Kwak, Tae-Hwan and Thomas L. Wilborn. The U.S.-ROK Alliance in Transition. Seoul:

Kyungnam University Press. 1996.

Lee, Chaejin. A Troubled Peace: U.S. Policy and the Two Koreas. Baltimore: Johns Hopkins

University Press. 2006.

Leifer, Michael, The Balance of Power in East Asia. New York: St. Martin’s Press. 1986.

Mansbach, Richard W. and Edward Rhodes. ed. Global Politics in a Changing World.

Boston: Houghton Mifflin Company. 2003.

Markowska, Elżbieta. Ekspansja eksportowa Korei Południowej - lekcje płynące dla Polski.

Szkoła Główna Planowania i Statystyki, Instytut Gospodarki Krajów Rozwijających się.

Warszawa: SGPiS. 1988.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej. Stosunki Dyplomatyczne Polski

1944-1982 r.: Azja, Australia, Oceania. Warszawa: Wydawnictwa Akcydensowe. 1984.

--------. Stosunki Dyplomatyczne Polski: Azja, Zakaukazie, Australia i Oceania 1918-2009.

Warszawa: Wydawnictwo AKSON. 2010.

--------. Polak za Granicą: Poradnik. Warszawa: Polska Agencja Informacyjna.

Moczulski L.. Bezpieczeństwo i Obrona Rzeczypospolitej na progu XXI wieku: Zarys

Koncepcji. Warszawa: Wydawnictwo Polskie. 1997.

Morgenthau. H. J.. Politics among Nations: Struggle for Power and Peace. New York:

Alfred A. Knopf. 1948.

Muszyński, Jerzy. Polityka zagraniczna socjalistycznych państw Azji. Warszawa: PISM.

1985.

Oberdorfer, Don. The Two Koreas: A Contemporary History. New edition. New York: Basic

Books. 2001.

Ogarek-Czoj, H.. Korea Północna - kraj czhollima. Warszawa. 1965.

Olson, Mancur. The Logic of Collective Action, Cambridge: Havard University Press. 1971.

Otłowski, T.. Polska w procesie integracji z NATO i Unią Zachodnioeuropejską 1991-1998.

Toruń. 1998.

Rowiński, Jan. Półwysep Koreański w polityce Chin. Stosunki ChRL z państwami

koreańskimi (w) Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki

międzynarodowe i gospodarcze. Warszawa: ISP PAN: Wydawnictwo Trio. 2004.

202

Rowiński, Jan i Pietrewicz, Oskar .(red.naukowa). Półwysep Koreański. Wyzwania i

zagrożenia. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszalek. 2013.

Rurarz, Joanna. Historia Korei. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog. 2005.

Rzepliński, Andrzej. Korea Północna za zasłoną. Warszawa: Hesińska Fundacja Praw

Człowieka. 2004.

Sagan, Scott D. and Kenneth N. Waltz. The Spread of Nuclear Weapons: A debate. New

York: W. W. Norton. 1995.

Scalapino, Robert., and Lee, Chong-Sik. Communism in Korea. Berkeley: University of

California Press. 1973.

Sigal, Leon V. Disarming Stragers: Nuclear Diplomacy with North Korea. Princeton:

Princeton University Press. 1998.

Snyder, Scott. Negotiation on the Edge: North Korean Negotiating Behavior. Washington

D.C.: United States Institute of Peace Press. 1999.

Starzyk, Kazimierz. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w gospodarkach Azji Pacyfiku:

Chiny Korea Południowa, Tajwan, Wietnam. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

Semper. 2001.

Stemplowski, Ryszard. Wprowadzenie do analizy polityki zagranicznej. Warszawa: Polski

Instytut Spraw Międzynrodowej. 2007.

The International Institute for Strategic Studies. North Korea’s Weapons Programs: a Net

Assessment. London: IISS. 2003.

Tobiasz, Julian. Azjatyckie kraje socjalistyczne: (MRL [Mongolska Republika Ludowa],

KRLD [Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna], SRW [Socjalistyczna

Republika Wietnamu]). Warszawa: Akademia Spraw Wewnętrznych. 1976

Waltz, Kenneth N.. Man, the State and War, New York: Columbia University Press. 1959.

Wandycz P.. Stracone Szanse: Stosunki polsko-amerykańskie 1939-1987. Warszawa: Głos.

1987.

Wit, Joel S., Daniel B. Poneman, and Robert L. Gallucci. Going Critical: The First North

Korean Nuclear Crisis. Washington D.C.: Brookings Institution Press. 2004.

Wołoszański, Bogusław. Korea w ogniu: miejsce, od którego mógł zapłonąć świat.

Warszawa: Magnum. 1995

Young, John W. and John Kent. International Relations Since 1945: A Global History.

Oxford: Oxford University Press. 2004.

203

Zięba, Ryszard. Główne Kierunki Polityki Zagranicznej Polski po Zimnej Wojnie. Warszawa:

Wadwnictwa Akademickie i Profesjonalne. 2010.

Żukowski A.. Polska polityka zagraniczna w procesie przemian po 1989 roku. Olsztyn:

Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego. 1999.

Tytuły koreańskich monografi i prac zbiorowych w tłumaczeniu na język polski

Bae, Jeongho. Polityka Republiki Korei w XXI wieku. Seul: Instytut Zjednoczenia. 2000.

-------. Nowa polityka zagraniczna Korei. Seul: Nauka Korei. 2006.

Baek, Jinhyun. Studium o rozejmie w Korei. Seul: Instytut Zjednoczenia. 1991.

Baek, Jongchun. Współpraca Korei z USA. Seul: Instytut Sejong. 1998.

Byon, Changgu. ASEAN i Polityka zagraniczna Azji. Seul: Dewangsa. 1999.

Choi, Jongki. Polityka zagraniczna Rosji. Seul: Beobmunsa. 2005.

Choi, Kyujang. Proces decyzji dyplomatycznej. Seul: Eullyu. 1993.

Ha, Youngsun. Sojusz między Republiką Koreą a USA. Seul: Instytut Azji Wschodniej. 2006.

-------. Kryzys atomowy i pokój w Korei. Seul: Instytut Azji Wshodniej. 2006.

-------. Polityka Korei w XX wieku. Seul: Uniwersytet Seulski. 2007.

-------. Powiązanie państw XXI wieku. Seul: Eullyu. 2006.

-------. Historia dyplomatyczna Republiki Korei. Seul: Uniwersytet Sungsin. 2005.

Han, Jongsu. UE i Korea. Seul: Dongsungsa. 1998.

Heo, Munyeong. Stosunki KRL-D z Chinami i Rosją po Zimnej Wojnie. Seul: Instytut

Zjenoczenia Narodowego. 1993.

Hong, Kyuduk. Stosunki Republiki Korei z KRL-D w latach 60. Seul: Beksan. 1999.

Hong, Yongpyo. Polityka zagraniczna KRL-D wobec Republiki Korei i USA. Seul: Instytut

Zjednoczenia. 1997.

Hwang, Byungmu. Koncepcja bezpieczeństwa Chin. Seul: Instytut Spraw

Międzynarodowych Korei. 2000.

Instytut Obrony Narodowej. Siły zbrojne w Azji Wschodniej. Seul: KIDA. 2003.

Instytut Sejong. Prognoza Polityki Korei 2020. Sungnam: Instytut Sejong. 2007.

Instytut Spraw Azji Uniwersytetu Kyungnam. Nowy system Azji Wschodniej. Seul: Seul Press.

1996.

Instytut Zjednoczenia. Stosunki Republiki Korei z KRL-D: 1998-1999. Seul: Instytut

Zjednoczenia. 1998.

204

-------. Stosunki Republiki Korei z KRL-D: 2001-2002. Seul: Instytut Zjednoczenia. 2001.

Jeon, Deukju. Polityka zagraniczna. Seul: Pakyoungsa. 2001.

Jeon, Hejong. Stosunki Korei z Chinami. Seul: Iljokak. 1972.

Kang, Tehun. Geneza polityki zagranicznej Aazji. Seul: Orum. 2000.

Kim, Daljung. Polityka dyplomatyczna. Seul: Orum. 1998.

Kim, Ilyoung. Obecność wojskowa Stanów Zjednoczonych w Korei: Historia i Perspektywy.

Seul: Hanul. 2003.

Kim, Tewook. Stosunki międzynarodowe Korei. Seul: Eullyu. 2003.

Kim, Usang. Prezentacja stosunków międzynarodowych. Seul: Hanul. 1997.

Kim, Wonsik. Zrozumienie Rosji. Seul: Ilsinsa. 1998.

Kim, Yonggu. Historia dyplomacji. Seul: Wydawnictwo Uniwersytetu Seulskiego. 2006.

Ku, Bonhak. Polityka zagraniczna w świecie. Seul: Eullyu. 1996.

Ku, Yongrok. Interes Korei: Dyplomacja i polityka. Seul: Beobmunsa. 1995.

Kwak, Tehwan. Półwysep Koreański w polityce międzynarodowej. Seul: Seul Press. 1999.

Lee, Bumjun. Polityka zagraniczna USA. Seul: Pakyongsa. 2001.

Lee, Bumjun i Kim, Uigon. Polityka Zagraniczna Republiki Korei: Teoria i praktyka. Seul:

Beopmunsa. 2000.

Lee, Jonggil. Dwie Koree. Seul: Gilsan. 2002.

Lee, Jongsuk. KRL-D i Chiny: 1945-2000. Seul: Jungsim. 2000.

Lee, Kitek. Historia polityki międzynarodowej. Seul: Ilsinsa. 1985.

Lee, Minhee. Paran, Poland, Polska, Seul: Somyong. 2006.

Lee, Sangchul. Sojusz Republiki Korei z USA. Seul: Yeonkyung. 2004.

Lee, Suhyuk. Kwestia KRL-D. Seul: Joongang books. 2008.

Lee, Suhun. Współpraca w Azji Wschodniej. Seul: Gazeta Donga. 2004.

Lee, Sangsup. Badanie regionalne: Korea. Seul: Uniwersytet Seulski. 1998.

Lee, Sangwoo. Stosunki międzynarodowe. Seul: Pakyongsa. 1979.

-------. Polityka międzynarodowa. Seul: Nanam. 1992.

Lee, Wanbum. Korea i ZSRR: 1945-1979. Seul: Uniwersytet Sungsin. 2005.

Lee, Eunghee. Polityka zagraniczna i Korea. Seul: Minumsa. 1987.

-----. Demokracja w Korei. Seul: Seomundang. 1977.

Lee, Wonduk. Negocjacje koreańsko-japońskie. Seul: Uniwersytet Seulski. 1996.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Korei. Teoria i praktyka bezpieczeństwa. Seul:

205

MSZ Republiki Korei. 2002.

Oh, Gipyung. Dyplomacja Republiki Korei. Seul: Orum. 1994.

Pak, Jongchul. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwo Korei. Seul: Instytut Zjednoczenia.

1998.

Pak, Kwangsup. ASEAN, Korea i Europa. Seul: Dekyong. 2002.

So, Chihyung. Polityka zagraniczna Chin. Seul: Gold. 2004.

Woo, Chulgu. Stosunki Międzynaorowode i Korea. Seul: Pyongron. 2004.

Yoo, Giljun. Seoyukyonmun. Seul: Seohe. 2004.

Yoo, Janghee. APEC i system międzynarodowy. Seul: Nanam. 1995.

Yoo, Youngchul. Stosunki KRL-D z Rosją. Seul: KIDA. 2001.

-------. Polityka zagraniczna Rosji wobec KRL-D. Seul: KIDA. 2003.

Tytuły przytoczone w spisie bibliografii publikacji w j. koreańskim

곽태환. <국제정치 속의 한반도: 평화와 통일구상>. 서울: 서울프레스. 1999.

구본학. <세계외교정책론>. 서울: 을유문화사. 1996.

구영록. <한국의 국가이익: 외교정책의 현실과 이상>. 서울: 법문사. 1995.

김달중. <한국의 외교정책>. 서울: 오름. 1998.

김일영. <한미동맹 50 년: 법적 쟁점과 미래의 전망>. 서울: 한울. 2003.

김용구. <세계외교사>. 서울: 서울대학교출판부. 2006.

김우상. <국제관계론강의>. 서울: 한울. 1997.

박광섭. <아세안과 동남아 국가연구>. 서울: 대경. 2002.

배정호. <21 세기 한국의 국가전략>. 서울: 통일연구원. 2000.

백종천. <한미군사협력: 현재와 미래>. 서울: 세종연구소. 1998.

백진현. <휴전협정체제의 대체에 대한 소고>. 서울: 통일원. 1991.

변창구. <아세안과 동남아 국제정치>. 서울: 대왕사. 1999.

소치형. <중국외교정책론>. 서울: 골드. 2004.

오기평. <한국외교론>. 서울: 오름. 1994.

우철구. <현대국제관계이론과 한국>. 서울: 사회평론. 2004.

유길준 저, 허경진 역. <서유견문>. 서울: 서해문집. 2004.

유장희. <APEC 과 신국제질서>. 서울: 나남. 1995.

206

이기택. <국제정치사>. 서울: 일신사. 1985.

이민희. <파란, 폴란드, 뽈스까>. 서울: 소명. 2006.

이범준. <미국외교정책>. 서울: 박영사. 2001.

이범준, 김의곤. <한국외교정책론: 이론과 실제>. 서울: 법문사. 2000.

이상섭. <한국의 지역연구: 현황과 과제>. 서울: 사울대학교출판사. 1998.

이상우. <국제관계이론>. 서울: 박영사. 1979.

-----. <현대국제정치학>. 서울: 나남. 1992.

이상철. <안보와 자주성의 딜레마: 비대칭동맹 이론과 한미동맹>. 서울: 연경문화사. 2004.

이수혁. <전환적 사건>. 서울: 중앙북스. 2008.

이수훈. <동북아 공동체를 향하여>. 서울: 동아일보사. 2004.

이완범. <사료로 본 한국의 정치와 외교>. 서울: 성신여자대학교출판부. 2005.

이원덕. <한일과거사 처리의 원점>. 서울: 서울대학교출판부. 1996.

이종석. <북한-중국관계: 1945-2000>. 서울: 중심. 2000.

전득주. <대외정책론>. 서울: 박영사. 2001.

전해종. <한중관계사>. 서울: 일조각. 1972.

최규장. <외교정책 결정과정>. 서울: 을유문화사. 1993.

최종기. <소련외교정책론>. 서울: 법문사. 2005.

하영선. <네트워크 지식국가: 21 세기 세계정치의 변환>. 서울: 을유문화사. 2006.

-----. <북핵위기와 한반도 평화>. 서울: 동아시아연구원. 2006.

-----. <한국외교사와 국제정치학>. 서울: 성신여자대학교출판부. 2005.

-----. <한미동맹의 비전과 과제>. 서울: 동아시아연구원. 2006.

한종수. <유럽연합과 한국>. 서울: 동성사. 1998.

허문영. <탈냉전기 북한의 대중국, 러시아 관계>. 서울: 통일연구원. 1993.

홍규덕. <1960 년대의 대외관계와 남북문제>. 서울: 백산서당. 1999.

황병무. <중국 안보론>. 서울: 국제문제연구소. 2000.

Artykuły

-------, Zbiór Dokumentów 1948-2000. Warszawa. PISM.

-------. "Divided Korea: Toward a Culture of Reconciliation." Borderlines. Vol. 25. 2005.

207

-------. “The Future of U.S.-China Relations: Is Conflict Inevitable?” International Security

30(2). 2005.

Arbatov, Alexei G. “Russia’s Foreign Policy Alternatives.” International Security. vol. 18.

No. 2. 1993.

Azja- Pacyfik.Rocznik. Tom XVI. 2013.

Baldwin, David. “The Concept of Security.” Review of International Studies(January). 1997.

Ball, Desmond. “Arms and Affluence: Military Acquisitions in the Asia-Pacific Region.”

International Security. 18-3(Winter). 1993/4.

Beeson, Mark. “ASEAN Plus Three and the Rise of Reactionary Regionalism.”

Contemporary Southeast Asia. Vol. 23. No. 3. 2003.

Betts, Richard K. “Wealth, Power and Instbility: East Asia and the United States after the

Cold War.” International Security, 18(3).1993.

Bibrowski, Mieczysław. „Debata koreańska na VII sesji ONZ.” Sprawy Międzynarodowe:

RokVI-Zeszyt 1, PISM, Warszawa 1953.

Bijian, Zheng. “China’s Peaceful Rise to Great Power Status.” Foreign Affairs 84(5). 2005.

Bitzinger, Richard A. “The Asia-Pacific Arms Market: Emerging Capabilities, Emerging

Concerns.” Asia-Pacific Security Studies, 3(2). 2004.

Bleiker, Roland. “Arogue is a rogue: US foreign policy and the Korean nuclear crisis.”

International Affairs. Vol. 79. No. 4(July). 2003.

Brzezinski, Zbigniew, Lee Hamilton and Richard Lugar. “Foreign Policy into the 21st

Century: the U.S. Leadership Challenge.” The Center for Strategic and International

Studies, September. 1996.

Chambers, Michael R. “Dealing with a Truculent Ally: A Comparative Perspective on

China’s Handling of North Korea.” Journal of East Asian Studies. Vol. 5. No. 1. 2005.

Christensen, Thomas J.. “China, the U.S.-Japan Alliance, and the Security Dilemma in East

Asia.” International Security. vol. 23. No. 4(Spring). 1999.

Deudney, Daniel and G. John Ikenberry. “The International Sources of Soviet Change.”

International Security vol. 16, No. 3. 1991/92.

Dinejko, Anna. "Polsko-koreańskich kontaktach naukowych, kulturalnych i literackich."

Dittmer, Lowell. “East Asia in the ‘New Era’ in World Politics.” World Politics. October.

2002.

Doyle, Michael W. “Liberalism and World Politics.” American Political Science Review 80,

208

No. 4. 1986.

Durkalec, Jacek. "Perspektywy denuklearyzacji Korei Północnej." Biuletyn PISM. nr 16(881).

2012.

Friedberg Aaron L. “Ripe for Rivalry: Prospects for Peace in a Multipolar Asia.”

International Security, 18(3). 1993/4.

Fukuyama, Francis. “The End of History?” National Interest, 16: 3-18. 1989.

Gilboy, George and Eric Heginbotham. “China’s Coming Transformation.” Foreign Affairs.

July/August. 2001.

Góralski, Władysław. „Stosunki Polski z socjalistycznymi krajami Azji.” Sprawy

Międzynarodowe: Rok XL-Zeszyt 7-8, PISM, Warszawa 1987.

Gradziuk, Artur. "Stosunki Unii Europejskiej z Azją Wschodnią i konsekwencje dla Polski."

Biuletyn PISM. nr 85(85). 2002.

Hemmer, Christopher and Peter J. Katzenstein. “Why is there no NATO in Asia? Collective

Identity, Regionalism, and the Origins of Multiateralism.” International Organization

vol. 56, No. 3(Summer). 2002.

Ikenberry, G. John. “The End of the Neo-Conservative Moment.” Survival 46(1). 2004.

Jabłoński,Witold. „Źródłowa Praca o Korei.” Sprawy Międzynarodowe: Rok I-Zeszyt 1, PISM,

Warszawa 1948.

Katzenstein, Peter J. and Nobuo Okawara. “Japan, Asian-Pacific Security , and the Case for

Analytical Electicism.” International Security. vol. 26. No. 3(Winter). 2001/2.

Kim, Seung-young. “Security, Nationalism and the Pursuit of Nuclear Weapons and Missiles:

The South Korean Case, 1970-82.” Diplomacy and Statecraft vol. 12, No.

4(December). 2001.

Kulesa, Łukasz. "Perspektywy zakończenia północnokoreańskiego programu jądrowego."

Biuletyn PISM. nr 10(424). 2007.

Lee, Chaejin. "China and Korea. Dynamic Relations." Hoover Institution Publication. No.

434. 1996.

Lee, Minhee. „Historia i charakter stosunków między Koreą a Polską w XIX i XX wieku.”

Badanie nauk klasycznych. Vol. 20, Instytut nauk wschodnich, Univ. Dankook. 2005.

Mack, Andrew. “Security Cooperation in Northeast Asia: Problems and Prospects.” Journal

of Northeast Asian Studies. Vol. 11. No. 2(Summer). 1992.

McKay, John. “The Food Crisis in the DPRK: Prospects for Policy Reform.” International

209

Journal of Korean Unification Studies. Vol. 11. No. 2. 2002.

Melosik, Zbyszko. „Polityczne aspekty organizacji igrzysk olimpijskich.” Sprawy

Międzynarodowe Rok XXXIX-Zeszyt 12, PISM, Waeszawa 1986.

Michałowska-Gorywoda, Krystyna. „Dlugoterminowe umowy o współpracy gospodarczej

Wschód-Zachód.” Sprawy Międzynarodowe Rok XXXVI-Zeszyt 6, PISM, Waeszawa

1983.

Monten, Jonathan. “The Roots of the Bush Doctrine: Power, Nationalism, and Democracy

Promotion in U.S. Strategy.” International Security 29(4). 2005.

Nye, Joseph S. “Limits of American Power.” Political Science Quarterly 117(4). 2002/3.

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Sprawy Międzynarodowe 1948-2000. Warszawa.

PISM.

Putnam, Robert D. “Dyplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games.”

International Organization 42, No. 3. 1988.

Quinones, Kenneth. “Beyond Collapse: Continuity and Change in North Korea.”

International Journal of Korean Unification Studies. Vol. 11. No. 2. 2002.

Rómmel, Waldemar. „Cztery socjalistyczne państw Azji.” Sprawy Międzynarodowe:

RokXIII-Zeszyt 1, PISM, Warszawa 1960.

Roy, Denny. “North Korea as an Alienated State.” Survival. Vol. 38. No. 4(Winter). 1996/7.

Sarantakes, Nicholas Evan. “In the Service of Pharaoh? The United States and the

Deployment of Korean Troops in Vietnam, 1965-1968.” Pacific Historical Review vol.

68, No. 3(August). 1999.

Segal, Gerald. “East Asia and the Constrainment of China.” International Security, 20(4).

1996.

Shambaugh, David. “China Engages Asia: Reshaping the Regional Order.” International

Security 29(3). 2004/5.

Sidor, Kazimierz. „Przeglądy – Interwencja Zbrojna Stanów Zjednoczonych w Korei.”

Sprawy Międzynarodowe: Rok III-Zeszyt 3-4, PISM, Warszawa 1950.

Słuczański, Edward. „Polska a kraje Azji.” Sprawy Międzynarodowe: Rok X-Zeszyt 3, PISM,

Warszawa 1957.

Strnad, Grażyna. "Korea: Polityka Południa wobec Północy w latach 1948-2008." Zmiana i

kontynuacja. Instytut Zachodni, Poznań 2014.

Szczudlik-Tatar, Justyna. "Kierunki polityki zagranicznej nowej prezydent Korei

210

Południowej." Biuletyn PISM. nr. 20(996). 2013.

Szumski, Krzysztof. "Polska polityka zagraniczna wobec Azji i Pacyfiku po 1989r." Azja-

Pacyfik. Rocznik: Tom XVI. 2013.

Thomas, Nick. “ASEAN+3: Community building in East Asia.” Journal of International

Area Studies. Vol. 8, no. 2. 2001.

Waltz, Kenneth. “Structural Realism after the Cold War.” International Security 25(1). 2000.

Weathersby, Kathryn. “Should We Fear This?’ Stalin and the Danger of War with America.”

Cold War International History Project Working Paper No. 39. 2002.

Więcław, Jerzy. „Stosunki dwustronne Polski: Region Azji i Pacyfiku.” Rocznik Polskiej

Polityki Zagranicznej 2002. PISM 2002.

Yong Deng and Thomas G. Moore. “China Views Globalization: Toward a New Great Power

Politics.” The Washington Quarterly. Vol. 27. No. 3(Summer). 2003.

Publikacje w dziennkach i czasopismach polskich oraz koreańskich

Strony internetowe portali i inne źródła

Archiwum Ministerstwa Gospodarki RP

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP

CSPA (Poland-Asia Research Center)

Gazeta Wyborcza

Gółwny Urząd Statystyczny, Statystyka Handlu Zagranicznego

Instytut Badania Rynku Konsumpcji i Koniunktur

Internetowa Baza MSZ

Joongangdaily (gazeta)

Josunilbo (gazeta)

KITA (Korea International Trade Association)

Kyeonghyang Shinmun (gazeta)

Newsweek (tygodnik)

Polityka (tygodnik)

Polska Agencja Informatyki i Inwestycji Zagranychnych

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Polskie Dokumenty Dyplomatyczne

Rzeczpospolita

Sekcja Handlowa Ambasady Republiki Korei, Chronologia i tabele stosunków Korei z Polską

211

Strona internetowa Ambasady KRL-D w RP

Strona internetowa Ambasady Republiki Korei w RP

Wprost (tygodnik)

Wywiady z Ambasadorami i Ministrami Republiki Korei i RP (2010-2013)

Yonhapnews (gazeta)