STAROŻYTNA GRECJAjoannawieczorek.pl/wp-content/uploads/2015/10/... · 2015-10-26 · STAROŻYTNA...

Opracowanie: Joanna Wieczorek

1

STAROŻYTNA GRECJA

Uwaga!

Plik jest tylko to użytku wewnętrznego. Proszę nie rozprowadzać go do

sieci!!!

Jeśli znajdę ślady jego użytkowania inaczej niż proszę, nie będę

zamieszczać pomocy.

Zadanie

Na mapie konturowej wpisz:

a. Nazwę kontynentu, na którym położona jest Grecja

b. Nazwę półwyspu, na którym położona jest Grecja

c. Nazwy mórz oblewających Grecję

d. Wyjaśnij, dlaczego mieszkańcy polis opuszczali swe miejsce zamieszkania i zakładali

kolonie?

Źródło mapy: www.wayland.k12.ma.us


2

Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e.

mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w

oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”.

Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny.

Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc

kres niepodległości Grecji.

Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina.

Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę.

Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał

Dariusza I.

Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i

jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że

kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem.

Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra

Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e.

Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku

p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku.

Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że

bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom.

Hellada – nazwa starożytnej Grecji.

Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele.

Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar.

Ilion – Troja.

Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz.

Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który

mieszkał w pałacu zwanym labiryntem.

Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa).

Lacedemończycy – Spartanie.

Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta.

Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra.

Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku

p.n.e.

Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego

miasta – Myken.

Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów.

Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis

poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym

posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej

części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz

zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi.

Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz.

Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą

Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami.

Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e.


3

Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń

ludowych.

Salamina – wyspa w pobliżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków (Temistokles) nad Persami

w bitwie morskiej w 480 roku p.n.e.

Skamander – rzeka w pobliżu Troi.

Termopile – wąski przesmyk w Tesalii, między górą Ojta i Zatoką Malijską, tworzący przejście

do Grecji Środkowej, nazwany tak od znajdujących się w pobliżu ciepłych źródeł. Miejsce

słynnej bitwy w roku 480 p.n.e., podczas której spartański król Leonidas wraz z 300 Spartanami

poniósł, na skutek zdrady, śmierć w bohaterskiej walce z wielokrotnie przeważającymi liczebnie

wojskami króla perskiego Kserksesa.

Troja – Ilion, miasto w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i Simoeis, miejsce sławnej

wojny z „Iliady” Homera z XII wieku p.n.e. Odkopana w XIX wieku przez Henryka

Schliemanna.

Zadanie

Wyjaśnij krótko: Dlaczego ścięgno, którego przyczep znajduje się w tylnej części stopy

człowieka nazywamy ścięgnem Achillesa?

Matka Achillesa Tetyda uodporniła syna na rany, zanurzając go niemowlęciem w wodzie

Styksu, tylko pięta, za którą go trzymała została wrażliwa na rany.

Zadanie

Wyjaśnij jakiego wydarzenia dotyczy następujący cytat:

„Przechodniu powiedz Lacedemończykom, że zginęliśmy wierni ich prawom”.

Cytat ten dotyczy bitwy w wąwozie Termopilskim z roku 480 p.n.e., gdzie król Sparty Leonidas

poległ ze swoimi żołnierzami wierny ideałom wychowania spartańskiego –z wojny wraca się:

,,z tarczą lub na tarczy’’.

Zadanie

Zadanie

Uporządkuj w kolejności chronologicznej wybitnych prawodawców i reformatorów Aten.

Drakon

Solon

Perykles

Klejstenes

Zadanie

Uzupełnij zdania:

W roku …490 r.p.n.e w zwycięskiej bitwie pod Maratonem wojskami greckimi

dowodził ....Miltiades. Dziesięć lat później dzięki wcześniejszym staraniom stratega ateńskiego

Temistoklesa …… rozbudowana flota grecka pokonała flotę

Kserksesa w bitwie morskiej pod .....Salaminą, natomiast armia lądowa Persów została

pokonana w bitwie pod ...Platejami w roku .........479 r. p.n.e.

Zadanie

Kim byli?

A) Diogenes z Synopy - filozof grec.

B) Arystofanes- komediopisarz grec.


4

C) Ezop -bajkopisarz grec.

D) Archimedes- matematyk i fizyk grec.

E) Sofokles- autor tragedii

F) Herodot -historyk grec., napisał Dzieje

G) Myron - rzeźbiarz grec.

H) Fidiasz - rzeźbiarz grec.

I) Sokrates-filozof grecki. Został stracony w wyniku procesu w 399 roku p.n.e. za bezbożność

oraz demoralizację młodzieży.

J) Platon- fiozof grec. Założył szkołę filozoficzną w gaju Akademosa (Akademia).

K) Arystoteles - fiozof grec. Założył szkołę zwaną Likejonem (Liceum).

A. B.

Mieszkał w beczce Napisał dzieła m.in: Antygona, Król Edyp,

C. D.

Dyskobol Myrona Atena Partenos

Zadanie

W starożytnej Grecji istniały m. in. szkoły filozoficzne cyników i stoików.

Napisz krótko z czym współcześnie kojarzy się pojęcie cynika i stoika:

Cynik – pogardza ideałami i autorytetami.

Stoik – potrafi bez emocji przyjąć każde powodzenie jak i niepowodzenie.


5

Zadanie

Rozwiąż krzyżówkę.

A O L L M P

B P O L I T E I Z M

C P Y T I A

D H O M E R

E H E L L A D A

F T E O G O N I A

G G A J A

H O R F I C Y

I H E S T I A

A. Góra na północy Grecji, siedziba bogów.

B. Wiara w wielu bogów.

C. Natchniona dziewica, która przepowiadała przyszłość w wyroczni delfickiej.

D. Twórca Iliady i Odysei.

E. Tak Grecy starożytni nazywali swój kraj.

F. Tytuł poematu z VII wieku p.n.e., którego autorem jest Hezjod.

G. Imię bogini, która stała na czele bóstw chtonicznych – ziemskich.

H. Sekta religijna, która podawała za swojego założyciela legendarnego Orfeusza.

I. Imię greckiej bogini domowego ogniska.

Zadanie

Tekst do zadania: W starożytnych Atenach

Tu widzisz stary teatr Dionizosa – podjął mężczyzna w berecie.

– To prawdopodobnie najstarszy teatr w Europie. Za życia Sokratesa wystawiano tu sztuki

wielkich tragików. Wspomniałem już tragedię o nieszczęsnym królu Edypie. Po raz pierwszy

sztukę tę wystawiono właśnie tutaj. Ale grano także komedie. Najbardziej znanym twórcą tego

gatunku był Arystofanes , który między innymi napisał złośliwą komedię o Sokratesie. Na samym

końcu widzisz ścianę z kamienia, na której tle występowali aktorzy. Nazywano ją skene, stąd

nasze słowo scena. Na postawie: J. Gaarder, Świat Zofii, Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995

1. Uzupełnij lukę w tekście, wpisując w wykropkowane miejsce odpowiednie imię.

2. Podaj imiona trzech najsławniejszych greckich autorów tragedii.

Ajschylos, Sofokles, Eurypides, (uznajemy też Tespisa)


6

Zadanie

Do ilustracji dopasuj osobę.

AJSCHYLOS, SOFOKLES, HERODOT, TUKIDYDES

Źródło ilustracji: www.hellenica.de

A.…………………B . …………...............C. ……………………. D. …………………

Zadanie

Wskaż ciąg chronologicznie uporządkowanych filozofów starożytnej Grecji.

Sokrates, Platon, Arystoteles

Zadanie

Sokrates jest autorem sentencji:

Wiem, że nic nie wiem.

Akademia Platońska – szkoła filozoficzna założona w gaju platanowym około 387 r. p.n.e.

w Atenach przez Platona. Rozwijała filozofię, matematykę, astronomię i przyrodoznawstwo. Na

czele Akademii stał scholarcha. Istniała ponad 900 lat (w 529 r. n.e. zamknął ją cesarz

Justynian).

cynicy – szkoła filozoficzna, której twórca Antystenes głosił że prawdziwą niezależność od losu

może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota,

więc nieistotne było bogactwo i bieda, wolność i niewola, wiedza i niewiedza.

filozofia – (dosł. umiłowanie mądrości) nauka badająca prawa rządzące przyrodą, relacje między

człowiekiem a przyrodą, określająca sens życia ludzkiego. Rozważa początki świata, możliwość

poznania go przez człowieka, a także normy ludzkiego postępowania.

Likejon (Liceum) – szkoła filozoficzna założona w Atenach w ogrodach Lykejonu przez

Pizystrata lub Peryklesa w V wieku p.n.e. Tam wygłaszał publiczne wykłady Arystoteles w IV

wieku p.n.e.

Musejon – (muzeum, świątynia Muz) instytut naukowy w Aleksandrii, założony przez

Ptolemeusza I, zawierał bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i zoologiczny, pracownie

chirurgiczne i obserwatoria astronomiczne; stał się głównym ośrodkiem nauki greckiej. Uległo

zniszczeniu w III wieku n.e.

http://www.hellenica.de/


7

stoicyzm – system filozoficzny założony około 300 roku p.n.e. przez Zenona z Kition. Stoicy

zalecali pełne uniezależnienie się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowanie wobec

nich postawy wewnętrznego opanowania, cierpliwe znoszenie przeciwności.

Zadanie

Uzupełnij zdanie:

Na poniższym schemacie skene zaznaczono cyfrą 4………. .

Źródło; Wikipedia

agon – zawody sportowe lub teatralne.

Choefory – dziewczęta niosące ofiary na groby (tytuł tragedii Ajschylosa).

chór – grupa aktorów komentująca wydarzenia na scenie lub opowiadająca przebieg akcji.

didaskalia – wyposażenie i przygotowanie chóru oraz dialogów w dramacie attyckim.

komedia – wesoły utwór przedstawiający i ośmieszający wady ludzkie.

koryfeusz – przodownik chóru w teatrze greckim i na agonach muzycznych; podawał innym

chórzystom rytm i melodię. Dziś w przenośni ktoś wybitny.

koturn – but na grubej, wysokiej podeszwie, używany przez aktorów greckich w czasie

przedstawień tragedii.

orchestra – w starożytnym teatrze kolista lub półkolista przestrzeń między sceną, a

widownią, otoczona amfiteatrem, przeznaczona na występy chóru.

parodos – w tragedii greckiej pierwsza pieśń śpiewana przez chór wchodzący na orchestrę po

skończeniu prologu.

proskenion – scena w teatrze.

tragedia – sztuka teatralna, która ukazuje dramatyczny konflikt, sytuację bez wyjścia, utwór

o nieszczęśliwym zakończeniu, dramacie bohatera.


8

Zadanie

Erechtejon to świątynia wzniesiona na cześć Erechteusza, z kolumnami - kobietami

podtrzymującymi dach portyku na głowach.


9

Teatr w Efezie

Partenon


10

Porządki greckie

a. dorycki b. joński c. koryncki


11


12

Spartanin

Zadanie

Wybrane bitwy starożytne.

Bitwa pod Issos

333r. p.n.e.

Bitwa p

od Beneventem

275r.p.n.e.

Bitwa pod Salaminą

480r. p.n.e.

Bitwa nad Granikiem

334r.p.n.e.

Bitwa pod Platejami

479r. p.n.e.

Bitwa pod Gaugamelą

331r.p.n.e.

Bitwa pod Cheroneją

338r.p.n.e.

Bitwa pod

Termopilami

480r.p.n.e.

Bitwa pod Maratonem

490r. p.n.e.

Bitwa pod Herakleją

280r.p.n.e.

Zadanie

Przeanalizuj treść mapy i wykonaj polecenia.


13

Źródło: J.M. Roberts, Pierwsi ludzie pierwsze cywilizacje, Łódź 1980, t. I, s. 270.

A. Zaproponuj tytuł dla mapy (tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu).

Tytuł mapy ………………………………………………………………………………

Wojny Greków z Persami w V w. p.n.e. lub:

Wyprawy Persów przeciwko Grekom w V w. p.n.e.(ewentualnie, ze względu na zaznaczoną

wyprawę:Wyprawa Persów (Kserksesa) przeciwko Grekom

w 480 r. p.n.e.)

B. Wypisz w porządku chronologicznym bitwy zaznaczone na mapie.

1. …………………, – Maraton

2. …….……………..., – Termopile

3. ……..……………..., Salamina (Salamis)

4. ……………………- Plateje

Zadanie

Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów

(…) Stąd pomaszerował do kraju Partów. Tu, korzystając ze spokoju, po raz pierwszy wdział na

siebie strój obcokrajowców. I nie wiadomo, czy chciał tylko przystosować się do miejscowych

obyczajów (…) czy też próbował w ten sposób wprowadzić (…) perski zwyczaj padania przed

królem na kolana. (…) Kazał nawet 30000 wybranej młodzieży tamtejszej uczyć się języka

greckiego i ćwiczyć we władaniu bronią (…), wyznaczając do tego celu bardzo wielu

instruktorów. (…)

T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, T. 1, Toruń 1994, s. 27.

A. Podaj imię i przydomek władcy opisanego przez Plutarcha.

…………………… Aleksander Wielki (Macedoński)

B. Podaj nazwę okresu kulturowego, zapoczątkowanego opisanymi działaniami.

…………………… Hellenizm (okres hellenistyczny)

Zadanie

Wśród wymienionych wydarzeń wskaż chronologicznie pierwsze i ostatnie.

Wpisz w tabeli, obok pierwszego wydarzenia literę A, a obok ostatniego literę B.

Powstanie republiki rzymskiej----509 r.p.n.e.

Wyprawa Aleksandra Macedońskiego przeciwko Persom-- 334 r. p.n.e.

Wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej --ok. 1513 p.n.e.(XVI w)

Pierwsze igrzyska olimpijskie---776 r. p.n.e

Zadanie


14

Pod wizerunkami bogów greckich wpisz ich imiona, atrybuty, funkcje oraz rzymskich

odpowiedników.

Źródło ilustracji: http:// /thanasis.com/major.htm

Bóg grecki Bóg rzymski Atrybuty Pełniona funkcja


15


16

NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Z DZIEJÓW GRECJI - KALENDARIUM

Data Wydarzenie

776 p.n.e. Pierwsze– igrzyska olimpijskie.

VIII w.p.n.e. Homer napisał „Iliadę” i „Odyseję”. Kolonizacja grecka.

594 p.n.e. Reformy Solona w Atenach.

509 – 507 p.n.e. Reformy Klejstenesa w Atenach.

490 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwa pod Maratonem i zwycięstwo Ateńczyków

pod wodzą Militiadesa.

480 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwy w wąwozie Termopile, zdobycie Aten,

bitwy morskie koło przylądka Artemision i pod Salaminą.

479 p.n.e. Bitwa pod Platejami i zwycięstwo armii greckiej dowodzonej przez króla

Sparty Pauzaniasza.

V w.p.n.e. „Złoty wiek” Aten – rządy Peryklesa.

338 p.n.e. Bitwa pod Cheroneą – król Macedonii Filip II pokonał koalicję miast

greckich i podporządkował sobie Grecję.

323 p.n.e. Śmierć Aleksandra Macedońskiego.


17

Falanga grecka

Bitwa pod Granikiem


18

http://strategwar.ruХудожник J Redondo


19

Александр Македонский осаждает Тирhttp://ciwar.ru/

alexandreleconquerant.blogspot.com

http://www.google.pl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAYQjB0&url=http%3A%2F%2Falexandreleconquerant.blogspot.com%2F&ei=PxijVNmfMpLjas2agfgN&bvm=bv.82001339,d.d2s&psig=AFQjCNHxXEP-CBY641X-HfcL96MYevGhqA&ust=1420061016021594


20

Zadanie

W oparciu o mapę zredaguj kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego.

Źródło mapy: Foliogramy, Wydawnictwo PWN.

Kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego:

334 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………

333 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………….......

332 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………

331 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………

330 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………

329 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………

328 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..


21

327 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

326 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

325 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

324 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

323 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..


22

Klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór,

przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia

czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie

klepsydry.

Zegar wodny


23

Zadanie

Uzupełnij schemat, wpisując nazwy brakujących organów władzy.

Geruzja (Rada Starszych), 5 eforów (eforat)


24

Zadanie

Wyjaśnij znaczenie pojęć:

oligarchia - ustrój, w którym władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodzących się

najczęściej spośród arystokracji rodowej lub majątkowej

demokracja - rządy ludu (demos – lud, krateo – rządzić) ustrój, w którym władzę sprawują

obywatele samodzielnie (demokracja bezpośrednia) lub poprzez przedstawicieli (demokracja

pośrednia).

tyrania- ustrój, w którym władzę sprawuje człowiek nie mający ku temu żadnych podstaw

prawnych

geruzja- rada starców w starożytnej Sparcie składająca się z 28 gerontów (starców powyżej 28

roku życia) oraz z 2 królów

strateg - dowódca wojskowy w starożytnych Atenach.

ostracyzm - sąd skorupkowy; w starożytnych Atenach sąd mający na celu usunięcie z kraju

obywatela podejrzanego o dążenie do przejęcia władzy (tyranii).

demagog- w starożytnej Grecji przywódca ludu, mówca, zawodowy polityk, zawdzięczający

swoje wpływy umiejętności przemawiania na zgromadzeniu.

agora - centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam koncentrowało

się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu.

apella- zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez dyskusji

przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie miało inicjatywy

ustawodawczej.

archont- jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji

wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych

itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa).

Areopag - w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych urzędników

o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku urzędowania wchodzili

w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu Aresa). Początkowo główny

organustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy w sprawach gardłowych.

Potocznie zebranie starców, poważnych osób.

arystokracja - (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa najbogatszych

ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w Atenach od VIII do

VI wieku p.n.e.

dem -gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe

państwo dzieliło się na 10 fyl.

eforowie - w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych na

jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie

odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem.

eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV wieku

p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat. Zbierała się na

agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu. Głosowano przez

podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie kogoś na wygnanie przez

ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z wypisanym imieniem danego

obywatela.

fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach.


25

gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli którzy

ukończyli 60 lat.

hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery

odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem.

kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę. Godło

posłów przybywających w celach pokojowych.

mówić lakonicznie – mówić krótko, zwięźle, rzeczowo. Takiego sposobu wysławiania się

uczono Spartan.

obywatel – pełnoprawny mieszkaniec państwa, mógł uczestniczyć w zgromadzeniu ludowym

i sprawować urzędy.

ostrakon – skorupka gliniana używana w czasie sądu skorupkowego.

państwo-miasto – polis, niewielkie państewko, zazwyczaj miasto wraz z okolicą.

Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń

ludowych.

polis – miasto-państwo.

sofiści – nauczyciele przygotowujący obywateli do życia publicznego, działający w Atenach

w V – IV wieku p.n.e.

talent – największa jednostka wagowo-pieniężna (około 21-68 kg), dzieliła się na 60 min.

Zgromadzenie ludowe (eklezja) – zebranie wszystkich obywateli w Atenach, na którym

decydowano o najważniejszych sprawach państwa.


26

Heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej

ludności, składający daniny, przypisani do ziemi.

Metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni

osobiście, nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli

zobowiązani do niektórych świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się

rzemiosłem i handlem. W IV wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy.

Periojkowie – w starożytnej Sparcie grupa ludności wolnej, nie mająca praw

politycznych, lecz pełniąca służbę wojskową i płacąca świadczenia. Dozorowani byli

przez specjalnych urzędników. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem.

Spartiaci – jedyna grupa pełnoprawnych obywateli w Sparcie. Użytkownicy działek

ziemi uprawianej przez helotów.


27


28

agon – zawody sportowe lub teatralne.

gimnazjon – tereny sportowe: zazwyczaj czworoboczny budynek z wewnętrznym dziedzińcem

otoczonym portykami i wysypanym piaskiem. Przeznaczony do zapasów i pięściarstwa. W

pomieszczeniach pod dachem były szatnie, magazyny, zwłaszcza na dzbany z oliwą, którą

namaszczano ciała przed ćwiczeniami. Były też bieżnie, tereny do rzucania oszczepem i

dyskiem, skocznie. Zwany też od jednej ze swych części składowych palestrą. Z czasem ośrodek

życia towarzyskiego i miejsce dysput.

halma – skok w dal, jedna z konkurencji pentatlonu.

hipodrom – tor wyścigowy dla koni i rydwanów.

igrzyska olimpijskie – zawody sportowe odbywające się co 4 lata w Olimpii od 776 roku p.n.e.,

przybywali na nie atleci z całego świata greckiego.

olimpiada – czteroletni okres kończący się igrzyskami.

palestra – plac, miejsce ćwiczeń gimnastycznych.

pankration – gr. wszystkie siły, walka na pięści w rękawicach lub bez, połączenie zapasów

z boksem, dozwolone były wszystkie chwyty i ciosy, łącznie z wyłamywaniem palców i

duszeniem. Walki nieraz kończyły się kalectwem. Wprowadzony na igrzyskach w 608 roku

p.n.e.

pokój boży – pokój zawierany w Grecji z okazji igrzysk, trwał co najmniej miesiąc przed

igrzyskami i jakiś czas po nich.

rydwan – dwukołowy pojazd dwu lub czterokonny.

stadion – pierwotnie odległość jaką mógł przebiec bez oddychania biegacz (192 metry), później

budowla w kształcie podkowy, z amfiteatralnie wznoszącą się budowlą, wyposażona w tor

wyścigowy, miejsce odbywania się zawodów lekkoatletycznych


29


30

NAJWAŻNIEJSZE POSTACIE STAROŻYTNEJ GRECJI

RE

FO

RM

AT

OR

ZY

Drakon Reformator ateński. Pełnił funkcję archonta w 621 r.p.n.e.. Wprowadził

bardzo surowe prawo (stąd powiedzenie „drakońskie prawo”)

Solon Archont ateński z początku VI w.p.n.e. Wprowadził liczne reformy

umacniające oligarchię ateńską: podzielił społeczeństwo ateńskie na 4

grupy ze względu na posiadany majątek i uzależnił obowiązki oraz prawa

od przynależności do danej grupy, wykupił ateńczyków z niewoli i zakazał

sprzedaży w niewolę za długi.

Klejstenes Reformator ateński z końca VI w.p.n.e. Jego reformy zapoczątkowały

demokratyczne zmiany w Atenach: utworzył Radę Pięciuset; podzielił

Ateny na okręgi zwane phylami, wprowadził ostracyzm.

Perykles Reformator ateński z V w.p.n.e. Wprowadził w Atenach ustrój

demokratyczny: wzrosło znaczenie Zgromadzenia Ludowego, wprowadził

diety za udział w Zgromadzeniu, urzędy były losowane i każdy mógł je

pełnić.

Pizystrat Tyran, który sprawował rządy w Atenach w latach 561 – 527 p.n.e. Rozdał

ziemię ubogiej ludności, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek

dochodowy.

WO

DZ

OW

IE

Militiades Dowodził wojskami Aten w bitwie pod Maratonem.

Leonidas Król Sparty. Dowodził wojskami greckimi w bitwie w wąwozie Termopile

gdzie zginął. Synonim waleczności i bohaterstwa.

Temistokles Dowodził flotą grecką w bitwie pod Salaminą. Pokonał Persów

Pauzaniasz Król Sparty. Dowodził armią grecką w bitwie pod Platejami. Pokonał

Persów.

Filip II Król Macedonii, który w IV w.p.n.e. podporządkował sobie całą Grecję.

Aleksander Wielki Syn Filipa II, który pokonał państwo perskie i stworzył imperium od

Egiptu po Kaukaz i od Grecji po Indie.

FIL

OZ

OF

OW

IE

Tales z Miletu Żył w VI w.p.n.e. Reprezentuje filozofów przyrody. Uważał, że świat

powstał z wody. twórca twierdzenia Talesa.

Demokryt z

Abdery

twórca atomizmu. Uważał, że Atom jest najmniejsza cząstką materii.

Heraklit Uważał, że wszechświat powstał z ognia. Przyroda jest w ustawicznym

ruchu i wszystko się zmienia (pantha rei – wszystko płynie; nie można

wejść drugi raz do tej samej rzeki”.

Sokrates Wiem, że nic nie wiem. Uważał, że istnieje obiektywna prawda i

bezwzględne dobro.

Platon Uczeń Sokratesa. twórca idealizmu filozoficznego – uważał, że świat jest

jedynie odbiciem świata idei. napisał traktat „Państwo”, w którym opisał

idealne społeczeństwo rządzone przez filozofów (mędrców). Twórca

szkoły w Gaju Akademosa (Akademia Platońska została zamknięta

dopiero w 529 r.)

Arystoteles Uczeń Platona i nauczyciel Aleksandra Wielkiego. Twórca praw logii i

teorii poznania. Założył szkołę w ogrodach Lykejonu. Dokonał

systematyki ustrojów państwowych. Sklasyfikował różne gatunki roślin i

zwierząt.

P I S A R Z E

Homer Napisał „Iliadę” i „Odyseję”; twórca epiki.


31

Hezjod Autor „Teogonii” – eposu o powstaniu wszechświata i genealogii bogów.

Safona Autorka wielu wierszy miłosnych – liryka.

Herodot Ojciec historiografii greckiej – „Dzieje” – historia wojen grecko –

perskich.

Tukidydes Pierwszy historyk; napisał „Wojnę peloponeską”. Wprowadził krytykę

źródeł, wywiad i autopsję.

Ksenofont Kontynuował dzieło Tukidydesa. Napisał „Historię grecką”.

Ajschylos Autor tragedii greckich m.in. „Oresteja”, „Persowie”, „Siedmiu przeciw

Tebom”

Sofokles Autor tragedii „Antygona”.

Eyrupides Autor tragedii „Medea”.

Arystofanes Autor komedii m.in. Żaby, Ptaki.

RZ

EŹ

BIA

RZ

E

Fidiasz Rzeźbiarz z V.w.p.n.e. Wyrzeźbił rzeźby na Akropolu ateńskim np. Atenę

Partenos oraz posąg Zeusa w Olimpii – jeden z 7 cudów świata

starożytnego.

Myron Dyskobol – rzeźba ukazująca człowieka w ruchu.

Poliklet Doryforos (młodzieniec z włócznią) – zastosował zasadę kontrapostu i

zasadę idealnej harmonii (proporcji) ludzkiego ciała.

Lizyp Nadworny portrecista Aleksandra Macedońskiego. Stworzył nowy kanon

smukłego ciała ludzkiego.

Źródło:michalmo


32


33


34

STAROŻYTNA GRECJAjoannawieczorek.pl/wp-content/uploads/2015/10/... · 2015-10-26 · STAROŻYTNA...

Documents

Transcript of STAROŻYTNA GRECJAjoannawieczorek.pl/wp-content/uploads/2015/10/... · 2015-10-26 · STAROŻYTNA...