Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej

1

2

3

45

6 Q1

7

8

9

10

11

12

13

PEPO 216 1–8

Artykuł oryginalny/Original research article

Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej

Nutritional status of children with atopic allergy symptoms

Ewa Grzywna-Rozenek *, Jacek Karpe, Antoni Dyduch

Katedra i Klinika Pediatrii SUM, Zabrze, Polska

p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x

i n f o r m a c j e o a r t y k u l e

Historia artykułu:Otrzymano: 09.03.2014

Zaakceptowano: 24.04.2014

Dostępne online: xxx

Słowa kluczowe:� atopia� atopowe zapalenie skóry� astma� stan odżywienia� impedancja bioelektryczna

Keywords:� Atopic dermatitis� Bronchial asthma� Nutritional status� Bioelectrical impedance

a b s t r a c t

Introduction: Bronchial asthma and atopic dermatitis (AD) are chronic diseases poten-

tially influencing the nutritional status. Aim: The aim of the study was to assess the

nutritional status of children with atopic allergy symptoms including the clinical mani-

festation, severity and duration of the disease and the treatment. Material and methods:

The study covered 92 children aged 2 to 18 years. Atopic allergy was confirmed by posi-

tive skin tests results. The control group consisted of 124 healthy children. For both

groups height, weight and thickness of the triceps, subscapular and abdominal skinfolds

were performed. Based on this body mass index (BMI), Cole index and total of skinfolds

were calculated. Additionally, for patients with asthma and for controls fat mass percent

was estimated based on the bioelectrical impedance. Results: It was found that the

nutritional status of children with asthma does not differ from the one observed in

healthy peers. Children with atopic dermatitis aged 2 to 8 years presented worse nutri-

tional status than the control group; however, no differences were shown between

patients with AD aged 9 to 18 years and healthy children. No influence of disease seve-

rity on nutritional status of children with bronchial asthma was observed, but more

advanced severity grading of AD had a negative effect on the nutritional status. No

association between either disease duration or treatment and nutritional status of child-

ren with bronchial asthma was shown. Relation of treatment and nutritional status of

children with AD was not observed. Conclusion: Children with AD need nutritional sta-

tus monitoring.

© 2014 Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. on behalf of Polish Pediatric

Society.

Dostępne online www.sciencedirect.com

ScienceDirect

journal homepage: www.elsevier.com/locate/pepo

14

15

16

17

18

19

Wstęp

Rozwój fizyczny dziecka jest uwarunkowany przez wiele czyn-ników. Do najważniejszych należą genetyczne i środowiskowe.Niewątpliwy wpływ na rozwój somatyczny i stan odżywieniama występowanie u pacjentów wielu chorób przewlekłych [1].

* Adres do korespondencji: Katedra i Klinika Pediatrii SUM w Zabrzu, uAdres email: [email protected] (E. Grzywna-Rozenek).

Artykuł w formie in press proszę cytować jako: Grzywna-Rozenek E, et

(2014), http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.04.010

http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.04.0100031-3939/© 2014 Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. on

Oprócz samego przebiegu choroby znaczenie mają takżesposób leczenia oraz stosowana dieta, a ponadto wysokiekoszty leczenia rzutujące na sytuację ekonomiczną rodziny.

Nasuwa się pytanie, czy choroby atopowe i leki stosowanew ich terapii mogą wpływać na stan odżywienia dziecka.Wydaje się, że większa skłonność do nawracających infekcjidróg oddechowych, jak i zakłócony sen oraz niedotlenienie

l. 3. Maja 13-15, 41-800 Zabrze, Polska. Tel.: +48 32 370 42 83.

al. Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej. Pediatr Pol.

behalf of Polish Pediatric Society.

http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.04.010

mailto:[email protected]


http://www.sciencedirect.com/science/journal/00313939

www.elsevier.com/locate/pepo


20 w21 w22 o23 u24 z25 k26 b27 n28 u29 ł30 o31 n32 i33 z34 m35 s36 z37

38 i39 s40 j

41 M

B42 ż43 d44 B45 D46 A47 d48 w49 c50 G51 a52 u53 w54 p55 n56 k

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x2

PEPO 216 1–8

ynikające ze zmniejszonej funkcji płuc występujące ciężkich postaciach choroby, mogą wpływać na standżywienia chorych na astmę oskrzelową [2, 3]. Z kolei

dzieci chorujących na atopowe zapalenie skóry (AZS)aburzenia snu związane ze stałym świądem oraz wysokieoszty wynikające z leczenia i pielęgnacji wpływające naudżet rodziny skutkować mogą nieprawidłowym odżywie-iem [4–6]. Przewlekły stres spowodowany objawami choróbwarunkowanych atopią może być przyczyną zmniejszonegoaknienia. Mechanizm ten jest związany z pobudzeniemśrodka sytości w podwzgórzu spowodowanym wydziela-iem kortykoliberyny, jej wpływem na receptor CRH2

uwalnianiem ACTH [7, 8]. Anorektogenny wpływ ACTHostał potwierdzony w opublikowanej w 2010 roku ekspery-entalnej pracy przeprowadzonej na szczurach [8]. Z drugiejtrony coraz większe zainteresowanie budzi prawdopodobnywiązek astmy z otyłością [9–11].Celem pracy była ocena stanu odżywienia dzieci z astmą

atopowym zapaleniem skóry oraz zależności pomiędzytanem odżywienia, a stopniem ciężkości choroby, czasemej trwania i wynikającym z niego leczeniem.

ateriał i metody

adaniem objęto 92 dzieci w wieku od 24. miesiąca do 18. rokuycia, w tym 51 chorych na astmę oskrzelową atopową i 41zieci z rozpoznanym atopowym zapaleniem skóry (AZS).adani byli pacjentami Oddziału Alergologii i Pulmonologiizieci Kliniki Pediatrii w Zabrzu lub Przyklinicznej Poradnilergologicznej. Atopia potwierdzona była na podstawieodatnich testów skórnych. Za dodatni wynik przyjmowanoielkość bąbla większą o 3 mm od kontroli ujemnej. Stopieńiężkości astmy oskrzelowej oceniono zgodnie z kryteriamiINA 2002 (u 6 dzieci rozpoznano astmę epizodyczną, u 20stmę przewlekłą lekką, u 21 astmę przewlekłą umiarkowaną,

4 astmę ciężką), natomiast stopień ciężkości AZS oszaco-ano na podstawie skali Rajki i Langelanda (średnia= 5,06unkta, SD = 1,8) [12]. U 10 pacjentów chorujących na astmęie stosowano w leczeniu przewlekłym wziewnych glikokorty-osteroidów (wGKS), 20 było leczonych wGKS w małej

Tabela I – Wartości wskaźników antropometrycznych i FM%Table I – Values of anthropometric parameters and fat mass %

Grupa BMI SDS

AZS(n = 28)

-0,37 (0,79)

2–8 lat Astma(n = 23)

0,29 (1,60)

Grupa kontrolna(n = 36)

0,88 (1,50)

AZS(n = 13)

0,42 (1,25)

9–18 lat Astma(n = 28)

0,04 (1,27)

Grupa kontrolna(n=88)

0,16 (1,12)

n – liczba przypadków/number of casesDane przedstawione jako średnia (odchylenie standardowe)/Data were

Artykuł w formie in press proszę cytować jako: Grzywna-Rozenek E, e(2014), http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.04.010

(<200 mg budesonidu), a 21 w średniej dawce (200–400 mgbudesonidu). Wśród badanych z rozpoznanym AZS 19 dziecinie było leczonych miejscowymi preparatami glikortykosteroi-dowymi, u 17 stosowano leczenie doraźnie w okresach za-ostrzeń (<3 miesiące/rok), a u 5 leczenie przewlekłe(>3 miesiące/rok).

Dane dotyczące przebiegu choroby i stosowanego lecze-nia uzyskano z wywiadu i dostępnej dokumentacji medycz-nej. Grupę kontrolną stanowiły 124 zdrowe dzieciz nieobciążonym wywiadem rodzinnym i osobniczymw kierunku alergii z wybranych losowo przedszkoli i szkółZabrza. Do badania nie były kwalifikowane dzieciz współistniejącymi innymi chorobami przewlekłymi mogą-cymi wpływać na stan odżywienia. Dane dotyczące dziecizebrano za pomocą rozdanej wśród rodziców ankiety.

Wyodrębniono dwie grupy wiekowe: od 2. roku życia do8 lat i od ukończonego 9. roku życia do 18 lat (Tab. I).U wszystkich dzieci wykonano pomiary antropometrycznezgodnie z obowiązującą metodyką i oszacowano metodąbioimpedancji procent tłuszczowej masy ciała (FM%).

Na podstawie wykonanych pomiarów wyliczono sumęfałdów skórno-tłuszczowych (sf) oraz współczynnik masyciała (BMI) i wskaźnik Cole'a. Aby porównać danew niejednorodnych pod względem płci i wieku grupachprzeliczono otrzymane wyniki na wartości odchylenia stan-dardowego (SDS), stosując skalę Z (z-score). Podczas opraco-wania danych odniesiono się do wskaźników rozwojufizycznego dzieci i młodzieży warszawskiej opublikowanychw 2001 roku [13].

Pomiary impedancji bioelektrycznej systemem cztero-elektrodowym wykonano za pomocą analizatora składuciała BIA 101 firmy Akern. Obliczenia FM% przeprowadzonoz wykorzystaniem programu Bodygram 1.31.

Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniemprogramu Statistica 8,0 PL.

Rozkład zmiennych analizowano testem Kolmogorowa--Smirnowa. Dla wartości o rozkładzie normalnym zastoso-wano test t-Studenta i jednoczynnikową analizę wariancjiz testem post-hoc RIR Turkey'a. W przypadku występowaniaodstępstw rozkładów od rozkładu normalnego i/lub brakujednorodności wariancji hipotezę o zgodności rozkładów

wCole'a sf SDS FM%

93,47 (7,86) 0,37 (1,00)

101,21 (16,57) 1,76 (2,95) 24,54 (7,73)

110,1(16,47) 1,90 (2,38) 23,36 (8,68)

105,64 (18,77) 1,50 (1,41)

100,49 (19,16) 1,19 (1,70) 20,9 (8,75)

103,15 (16,36) 1,91 (1,87) 21,34 (7,26)

presented as mean values (standard deviation).

t al. Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej. Pediatr Pol.


98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

Ryc. 3 – Porównanie sf SDS pomiędzy dziećmi w wieku 2–8lat chorymi na astmę (IA), chorymi na AZS (IIA) i grupąkontrolną (IIIA). (ANOVA: p = 0,02; IA vs IIIA p = 0,97; IIA vsIIIA p = 0,01)Fig. 3 – Comparison of total of skinfolds SDS between children

Ryc. 2 – Porównanie wskaźnika Cole'a pomiędzy dziećmiw wieku 2–8 lat chorymi na astmę (IA), chorymi na AZS(IIA) i grupą kontrolną (IIIA). (ANOVA: p < 0,001; IA vs IIIAp = 0,06; IIA vs IIIA p < 0,001)Fig. 2 – Comparison of Cole index between children aged 2 to 8years with asthma (IA), atopic dermatitis (IIA) and controlgroup (IIIA) (ANOVA: p < 0.001; IA vs IIIA p = 0.06; IIA vs IIIAp < 0.001)

p e d i a t r i a p o l s k a x x x ( 2 0 1 4 ) x x x – x x x 3

PEPO 216 1–8

pomiędzy podgrupami weryfikowano, wykorzystując ran-gowy test nieparametryczny ANOVA Kruskala-Wallisa oraztest U Manna-Whitneya. Zależności pomiędzy zmiennymioceniano, wykorzystując współczynnik korelacji Pearsonaalbo korelacji rang Spearmanna w zależności od rozkładówanalizowanych zmiennych. Jako istotny statystycznie przy-jęto poziom istotności p < 0,05.

Projekt badania został zaakceptowany przez KomisjęBioetyczną Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Wyniki

W grupie dzieci chorych na astmę oskrzelową, niezależnieod podziału na wiek, nie wykazano istotnych statystycznieróżnic w ocenianych parametrach antropometrycznychstanu odżywienia oraz w FM% w porównaniu z grupąkontrolną (Ryc. 1–8). U dzieci chorych na AZS od 2 do 8 latobserwowano niższe znamienne statystycznie wartości BMISDS (AZS: średnia = -0,37, SD = 0,79; grupa kontrolna: śred-nia = 0,88, SD = 1,5; p = 0,01), wskaźnika Cole'a (AZS: średnia= 93,47, SD = 7,86; grupa kontrolna: średnia = 110,1,SD = 16,47; p < 0,001) oraz sf SDS (AZS: średnia = 0,37,SD = 1,0; grupa kontrolna: średnia = 1,9, SD = 2,38; p = 0,01)w porównaniu z analogiczną grupą kontrolną (Ryc. 1–3).Oceniając wskaźniki antropometryczne u dzieci chorych naatopowe zapalenie skóry w wieku 9–18 lat, nie stwierdzonostatystycznie znamiennych różnic w porównaniu z dziećmiz grupy kontrolnej w tym samym wieku (Ryc. 5–7).

U części chorych na AZS obserwowano dysproporcjepomiędzy BMI-SDS a oszacowanym metodą bioimpedancjiFM%. U wszystkich dzieci stwierdzano suchość w obrębierąk i/lub stóp, a zatem w miejscu umiejscowienia elektrod.W skrajnym przypadku odczyt rezystancji wynosił 999 (jestto maksymalny możliwy odczyt pomiaru). W związkuz powyższymi obserwacjami wyłączono z analizy uzyskanew tej grupie chorych wyniki FM%, gdyż miałoby to wpływ naformułowanie błędnych wniosków.

aged 2 to 8 years with asthma (IA), atopic dermatitis (IIA) andcontrol group (IIIA). (ANOVA: p = 0.02; IA vs IIIA p = 0.97; IIAvs IIIA p = 0.01)

Ryc. 1 – Porównanie BMI SDS pomiędzy dziećmi w wieku2–8 lat chorymi na astmę (IA), chorymi na AZS (IIA) i grupąkontrolną (IIIA). (ANOVA: p = 0,002; IA vs IIIA p = 0,59; IIA vsIIIA p = 0,01)Fig. 1 – Comparison of BMI SDS between children aged 2 to 8years with asthma (IA), atopic dermatitis (IIA) and controlgroup (IIIA) (ANOVA: p = 0.002; IA vs IIIA p = 0.59; IIA vs IIIAp = 0.01)

Ryc. 4 – Porównanie FM% pomiędzy dziećmi w wieku 2–8 latchorymi na astmę (IA) i grupą kontrolną (IIIA). (IA vs IIIAp = 0,61)Fig. 4 – Comparison of FM% between children aged 2 to 8 yearswith asthma (IA) and control group (IIIA). (IA vs IIIA p = 0.61)

Artykuł w formie in press proszę cytować jako: Grzywna-Rozenek E, et al. Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej. Pediatr Pol.(2014), http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2014.04.010


133 o134 a135 o136 s

137

138

139

140

Ryc. 5 – Porównanie BMI SDS pomiędzy dziećmi w wieku9–18 lat chorymi na astmę (IB), chorymi na AZS (IIB) i grupąkontrolną (IIIB). (ANOVA: p = 0,61)Fig. 5 – Comparison of BMI SDS between children aged 9 to 18years with asthma (IB), atopic dermatitis (IIB) and controlgroup (IIIB) (ANOVA: p = 0.61)

Ryc. 6 – Porównanie wCole'a SDS pomiędzy dziećmiw wieku 9–18 lat chorymi na astmę (IB), chorymi na AZS(IIB) i grupą kontrolną (IIIB). (ANOVA: p = 0,64)Fig. 6 – Comparison of Cole index between children aged 9 to 18years with asthma (IB), atopic dermatitis (IIB) and controlgroup (IIIB). (ANOVA: p = 0.64)

Ryc. 7 – Porównanie SF SDS pomiędzy dziećmi w wieku9–18 lat chorymi na astmę (IB), chorymi na AZS (IIB) i grupąkontrolną (IIIB). (ANOVA: p = 0,17)Fig. 7 – Comparison of total of skinfolds SDS between childrenaged 9 to 18 years with asthma (IB), atopic dermatitis (IIB) andcontrol group (IIIB). (ANOVA: p = 0.17)

Ryc. 8 – Porównanie FM% pomiędzy dziećmi w wieku 9–18lat chorymi na astmę (IB i grupą kontrolną (IIIB). (IB vs IIIBp = 0,47)Fig. 8 – Comparison of total of FM% between children aged 9 to18 years with asthma (IB) and control group (IIIB). (IB vs IIIBp = 0.47)


PEPO 216 1–8

Analizując wskaźniki antropometryczne stanu odżywieniaraz oszacowany metodą bioimpedancji FM% u chorych nastmę, nie wykazano w nich różnic pomiędzy dziećmi różnym stopniu ciężkości choroby (p > 0,05, Tab. II). Zaob-erwowano natomiast istotną ujemną korelację pomiędzy

Tabela II – Porównanie wskaźników antropometrycznych i FTable II – Comparison between anthropometric parameters and fa

Stopień cię

Parametr Epizodyczna

n = 6

Przewlekłalekkan = 20

Przew

BMI SDS -0,76 (0,84) 0,60 (1,71)

WCole'a 89,64 (10,12) 106,00 (20,45)

sf SDS 0,39 (1,18) 2,00 (2,80)

FM% 14,87 (5,12) 24,36 (8,42)

n – liczba przypadków/number of casesDane przedstawione jako średnia (odchylenie standardowe)/Data were


stopniem ciężkości choroby a BMI SDS (r = -0,4; p < 0,05)i wskaźnikiem Cole'a (r = -0,32; p < 0,05) (Tab. III).

Czas trwania choroby nie różnił się istotnie pomiędzybadanymi grupami (dla chorych na astmę średnia = 4,9 roku,

M% pomiędzy chorymi o różnym stopniu ciężkości astmyt mass % between children with various asthma severity grades

żkości astmy

lekła umiarkowanan = 21

Przewlekła ciężkan = 4

ANOVAp

0,24 (1,09) -1,19 (0,62) 0,06102,28 (15,74) 83,95 (5,18) 0,06

1,41 (2,23) 0,47 (0,63) 0,3923,38 (8,46) 14,63 (3,31) 0,06

presented as mean values (standard deviation).



141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

Tabela III – Zależność pomiędzy stopniem ciężkości AZSocenionym według skali Rajki i Langelanda a parame-trami antropometrycznymiTable III – Relation between atopic dermatitis severityestimated according to Rajka and Langeland score andanthropometric parameters

Para zmiennych R Spearmana p

Stopień ciężkości AZS i BMI SDS -0,40 < 0,05Stopień ciężkości AZS i w Cole'a -0,32 < 0,05Stopień ciężkości AZS i sf SDS -0,19 ns

ns – statystycznie nieistotne/statistically nonsignificant

Tabela IV – Korelacja pomiędzy wskaźnikami antropo-metrycznymi a czasem trwania choroby w grupiechorych na astmęTable IV – Correlation between anthropometric parametersand diseases duration in asthma group

Para zmiennych r p

BMI SDS i czas trwania choroby -0,13 0,37wCole'a i czas trwania choroby -0,09 0,54sf SDS i czas trwania choroby -0,14 0,43

Tabela VII – Analiza porównawcza pomiędzy chorymi naastmę nieleczonymi, leczonymi małą dawką i leczonymiśrednią dawką wGKSTable VII – Comparision beetwen children with asthma non-treated, treated with low dose and treated with middle dose ofinhaled glucocorticosteroids (ICS)

Parametr NieleczeniwGKSn = 10

Mała dawkawGKSn = 20

ŚredniadawkawGKSn = 21

ANOVAp

BMI SDS -0,3 (1,0) 0,3 (1,3) 0,3 (1,7) 0,56WCole'a 95,8 (12,2) 103,9 (19,9) 100,8 (18,6) 0,53sf SDS 1,1 (1,9) 1,4 (1,9) 1,7 (2,9) 0,78FM% 17,5 (7,6) 24,6 (8,6) 22,2 (8,2) 0,10

n – liczba przypadków/number of casesDane przedstawione jako średnia (odchylenie standardowe)/Datawere presented as mean values (standard deviation).

Tabela VIII – Analiza porównawcza pomiędzy chorymi naAZS nieleczonymi, leczonymi doraźnie i leczonymiprzewlekle miejscowymi glikokortykosteroidamiTable VIII – parision beetwen children with atopic dermatitisnon-treated, with intermittent treatment and with continuingtreatment of topical glucocorticosteroids

Parametr Nieleczenin = 19

Leczenidoraźnien = 17

Leczeniprzewlekle

n = 5

ANOVAp

BMI SDS 0,1 (1,1) 0,0 (0,9) -0,7 (1,0) 0,14WCole'a 102,2 (15,5) 99,1 (10,6) 91,9 (13,0) 0,17sf SDS 0,8 (1,4) 0,7 (1,1) 0,6 (1,3) 0,93

n – liczba przypadków/number of casesDane przedstawione jako średnia (odchylenie standardowe)/Datawere presented as mean values (standard deviation).


PEPO 216 1–8

SD = 3,63; dla chorych na AZS średnia = 6,4 roku, SD = 3,93;p > 0,05), aczkolwiek był krótszy u chorych na astmę. Niewykazano istotnej korelacji pomiędzy ocenianymi wskaźni-kami antropometrycznymi a czasem trwania chorobyu chorych na astmę oskrzelową (Tab. IV). U dzieci chorychna AZS obserwowano dodatnią korelację pomiędzy czasemtrwania choroby a wartością sumy fałdów skórno-tłuszczo-wych (r = 0,4; p = 0,008), BMI SDS (r = 0,3; p = 0,042) orazwskaźnikiem Cole'a (r = 0,3, p = 0,047) (Tab. V).

Wśród badanych dzieci z astmą oceniane wskaźnikiantropometryczne i FM% nie były zależne od czasu leczeniawGKS (Tab. VI). Nie stwierdzono również w tej grupie różnic

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

173

Tabela V – Korelacja pomiędzy wskaźnikami antropo-metrycznymi a czasem trwania choroby w grupiechorych na AZSTable V – Correlation between anthropometric parametersand diseases duration in atopic dermatitis group

Para zmiennych r p

BMI SDS i czas trwania choroby 0,3 0,042*

wCole'a i czas trwania choroby 0,3 0,047*

sf SDS i czas trwania choroby 0,4 0,008*

* istotne statystycznie/statistically significant

Tabela VI – Korelacja pomiędzy wskaźnikami antropo-metrycznymi i FM% a czasem leczenia wGKS w grupiechorych na astmęTable VI – Correlation between anthropometric parametersand time of treatment with inhaled glucocorticosteroids inasthma group

Para zmiennych r p

BMI SDS i czas leczenia 0,1 0,71wCole'a i czas leczenia 0,08 0,56sf SDS i czas leczenia 0,02 0,91FM% i czas leczenia 0,04 0,82



w analizowanych antropometrycznych wykładnikach stanuodżywienia i FM% pomiędzy dziećmi nieleczonymi wGKS,leczonymi wGKS w małej dawce i leczonymi wGKS w dawceśredniej (Tab. VII).

Analizując wskaźniki antropometryczne pomiędzy dziećminieleczonymi, leczonymi doraźnie w okresach zaostrzeńi leczonymi przewlekle miejscowymi preparatami glikorty-kosteroidowymi, nie stwierdzono istotnych statystycznie róż-nic (Tab. VIII).

Omówienie

Wyniki przedstawionej analizy sugerują, że astma oskrze-lowa atopowa i atopowe zapalenie skóry, mimo wspólnegotła choroby, którym jest atopia, różnią się wpływem na stanodżywienia u dzieci.

W przeprowadzonym badaniu dotyczącym grupy pacjen-tów z rozpoznaną astmą oskrzelową nie stwierdzono istot-nych statystycznie różnic w stanie odżywienia ocenionymna podstawie wskaźników antropometrycznych oraz FM%oszacowanym na podstawie analizy impedancji bioelek-trycznej w porównaniu z grupą kontrolną dzieci zdrowych.Zarówno czas trwania choroby, jak i stopień jej ciężkości niemiały również wpływu na stan odżywienia badanych dzieci.



174 A175 o176 k177 b178 u179 p180 o181

182 C183 c184 z185 o186 c187 k188 Z189 p190 w191 w192 w193 n194 m195 c196 o197

198 w199 w200 i201 u202 n203 N204 k205 s206 i207 c208 s209 c210

211 s212 w213 r214 i215 r216 n217 s218 c219 n220 o221

222 w223 C224 z225 w226 n227 s228 d229 z230 a231 z232 n233 w

234

235

236

237

238

239

240

241

242

243

244

245

246

247

248

249

250

251

252

253

254

255

256

257

258

259

260

261

262

263

264

265

266

267

268

269

270

271

272

273

274

275

276

277

278

279

280

281

282

283

284

285

286

287

288

289

290

291


PEPO 216 1–8

czkolwiek mała liczebność grupy dzieci chorych na astmęskrzelową ciężką nie upoważnia do formułowania wnios-ów o braku różnic w odżywieniu dotyczących tej grupyadanych. Podobne obserwacje dotyczące stanu odżywienia

dzieci chorych na astmę oskrzelową oraz zależnościomiędzy stanem odżywienia a stopniem ciężkości astmyskrzelowej przedstawili i inni autorzy [14–17].Wyniki sugerujące związek otyłości z astmą przedstawili

hu i wsp. [18]. Również w badaniu NHANES III obejmują-ym 7505 dzieci pomiędzy 4. a 17. rokiem życia wykazanoależność pomiędzy nadwagą i otyłością a występowaniembjawów astmy oskrzelowej [19]. Otyłość jest uznanymzynnikiem ryzyka astmy oskrzelowej oraz pogarsza jejontrolę. Związek ten jednak nie jest w pełni wyjaśniony.większona masa ciała i gromadzenie tkanki tłuszczowejoprzez mechaniczną kompresję wpływa na parametryentylacji. Ponadto zwiększona praca oddechowa sprzyjaystępowaniu duszności i świstów. Tkanka tłuszczowaykazuje także działanie prozapalne [9, 11]. Prawdopodob-ie istnieje grupa chorych, u których astma oskrzelowaoże być czynnikiem ryzyka wystąpienia otyłości na skutekelowego, choć w większości przypadków nieuzasadnionego,graniczenia aktywności fizycznej [20].Przyjmuje się, że leczenie małymi i średnimi dawkami

GKS nie wpływa na stan odżywienia [17, 21], aczkolwiekpływ taki może mieć leczenie dużymi dawkami wGKS. Jani

wsp. wykazali wyższe roczne przyrosty masy ciała badanych stosujących wysokie dawki steroidów wziew-ych w porównaniu z grupą zażywającą niskie dawki [22].a powyższe obserwacje wpływ może mieć nie tylko farma-okinetyka leków, ale również inne czynniki, w tym mniej-za kontrola objawów u chorych z towarzyszącą otyłością

związane z nią większe użycie leków [23]. Z drugiej stronyiężkość choroby pacjentów wymagających wyższych dawekteroidów wziewnych często łączy się z większym ograni-zeniem aktywności fizycznej.U badanych dzieci w leczeniu astmy oskrzelowej nie

tosowano przewlekle dużych dawek wGKS. Nie obserwo-ano różnic dotyczących stanu odżywienia pomiędzy cho-ymi nieleczonymi wGKS, leczonymi wGKS w małej dawce

leczonymi wGKS w dawce średniej. Nie stwierdzonoównież zależności pomiędzy czasem leczenia a analizowa-ymi wskaźnikami antropometrycznymi oraz FM%. Powyż-ze wyniki potwierdzają dotychczasowe obserwacje dotyczą-e bezpieczeństwa przewlekłego stosowania małych i śred-ich dawek wGKS w aspekcie braku wpływu na standżywienia.W obecnej pracy u dzieci chorych na AZS będących

wieku 2–8 lat zaobserwowano mniejsze BMI, wskaźnikole'a i sumę fałdów skórno-tłuszczowych w porównaniu

grupą dzieci zdrowych. Z kolei u dzieci starszych z AZS, wieku 9–18 lat, nie wykazano odchyleń w stanie odżywie-ia w porównaniu do grupy kontrolnej. Wpływ na powyższepostrzeżenia może mieć większa wrażliwość młodszychzieci na czynniki egzo- i endogenne. Ponadto obserwowanaależność pomiędzy niższymi BMI i wskaźnikiem Cole'a

wyższym stopniem ciężkości choroby może wskazywać nawiązek stanu odżywienia z przebiegiem AZS. Na odżywie-ie dzieci z ciężką postacią AZS mogłaby mieć równieżpływ ewentualna bardziej restrykcyjna dieta, jednak


w prezentowanej pracy nie analizowano wywiadu żywienio-wego.

W porównaniu z wieloma badaniami nad stanem odżywie-nia u dzieci z alergią poświęconymi astmie, główniew aspekcie jej związku z otyłością, mniej danychz piśmiennictwa dotyczy stanu odżywienia osób chorych naAZS. Niektórzy autorzy również i w tej jednostce chorobowejobserwowali związek z wyższym wartościami BMI [24–26].Ponadto Silverberg i wsp. wykazali związek otyłościz wyższym stopniem ciężkości choroby [27]. Różnic we wzro-ście i masie ciała pomiędzy grupą badaną z rozpoznanym AZSi kontrolną nie obserwowano w przeprowadzonych w Indiachbadaniach w grupie dzieci 3–5-letnich. Autorzy badania nieanalizowali jednak wskaźników wagowo-wzrostowych [28].Odmiennie Szroniak i wsp. w analizie dotyczącej dziecichorych na astmę wykazali, że odżywienie badanych,u których współistniały objawy atopowego zapalenia skóry,było gorsze niż dzieci bez objawów atopowego zapalenia skóry[17]. Z przedstawionymi w prezentowanej pracy obserwacjamidotyczącymi młodszych dzieci zgodne są również wynikiprospektywnego badania dzieci do 4. roku życia, w którymu dzieci z objawami AZS obserwowano istotnie statystycznieniższe proporcje masy ciała do wzrostu, procent tkankitłuszczowej oszacowany na podstawie sumy czterech fałdówskórno-tłuszczowych oraz obwód mięśni ramienia w porów-naniu z dziećmi zdrowymi [29].

Nadwrażliwość pokarmowa jest jedną z najczęstszychprzyczyn niedożywienia dzieci, a jednocześnie jednymz najwcześniejszych objawów alergii pokarmowej są zmianyo charakterze atopowego zapalenia skóry. Wpływ na niedo-żywienie w przypadku chorych na AZS dzieci może miećmniejsze spożycie pokarmu związane z nadpobudliwościąuwarunkowaną świądem lub towarzyszącą alergii pokarmo-wej niechęcią do spożywania mleka lub innych pokarmów,refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzenia wchłaniania, nie-zbilansowana dieta lub niewłaściwy dobór substytutóww przypadku eliminacji składnika pokarmowego z diety.Dużą rolę odgrywa również proces zapalny i związana z nimzwiększona przepuszczalność jelit. Ponadto towarzyszącyzapaleniu wzrost leptyny, a także spowodowany stresemwzrost wydzielania CRH upośledzają łaknienie [4, 5, 7].

W prezentowanym badaniu wykazano dodatnią zależ-ność pomiędzy czasem trwania choroby a BMI, wskaźnikiemCole'a i sumą fałdów skórno-tłuszczowych. Jednakże biorącpod uwagę fakt, że u większości chorych na AZS pierwszeobjawy choroby występują już w pierwszych latach życia(przez co czas trwania choroby jest u wielu chorych zbliżonydo ich wieku) oraz wykazanie w powyższej analizie odchy-leń w stanie odżywienia jedynie w grupie dzieci młodszychmożna przypuszczać, iż wpływ na ten wynik miał czynnikwieku badanych dzieci.

Zarówno w polskim, jak i anglojęzycznym piśmiennictwieautorzy nie spotkali się z danymi na temat wpływu miejsco-wej steroidoterapii w chorobach skóry na stan odżywienia.Ogólnoustrojowe objawy ogólne leczenia miejscowego wystę-pują rzadko i najczęściej są wynikiem nieprawidłowo stoso-wanej terapii [30]. W badanej grupie pacjentów nie wykazanoróżnic w stanie odżywienia pomiędzy dziećmi nieleczonymi,leczonymi doraźnie w okresach zaostrzeń i leczonymi prze-wlekle miejscowymi preparatami glikortykosteroidowymi.



292

293

294

295

296

297

298

299

300

301

302

303

304

305

306

307

308

309

310

311

312

313

314

315

316

317

318

319

320

321

322

323

324

325

326

327

328

329

330

331

332

333

334

335

336

337

338

339

340

341

342

343

344

345

346

347

348

349

350

351

352

353

354

355

356

357

358

359

360

361

362

363

364

365

366

367

368

369

370

371

372

373

374

375

376

377

378

379

380

381

382

383

384

385

386

387

388

389

390

391

392

393

394

395

396

397

398

399

400


PEPO 216 1–8

Opracowanie to jest jednym z nielicznych oceniającychstan odżywienia u dzieci chorujących na atopowe zapalenieskóry. Potwierdza również przydatność pomiaru składu ciałametodą impedancji bioelektrycznej u dzieci, w tym chorychna astmę oskrzelową. Badanie tą metodą ma jednak swojeograniczenia. Z poczynionych obserwacji wynika, że wystę-powanie zmian skórnych, a głównie nasilonej suchości,może w istotny sposób wpłynąć na wynik pomiaru poprzez,co jest zrozumiałe, zwiększenie oporu.

Przeprowadzone badanie wskazuje na potrzebę zwróceniawiększej uwagi na stan odżywienia, głównie młodszychdzieci, chorych na AZS. Obserwacją taką powinny być objęterównież dzieci o cięższym przebiegu choroby. Ponadto wydajesię wskazane przeprowadzenie dalszych badań celem dokład-niejszego wyjaśnienia przyczyny obserwowanych odchyleń.

Wnioski

Stan odżywienia dzieci chorych na astmę oskrzelowa ato-pową nie różnił się od stanu odżywienia dzieci zdrowych.Nie obserwowano również wpływu stopnia ciężkości, czasutrwania choroby i stosowanego leczenia na odżywienie w tejgrupie dzieci.

Stan odżywienia dzieci chorych na atopowe zapalenieskóry był gorszy w porównaniu z dziećmi zdrowymi jedyniew podgrupie dzieci młodszych (2–8 lat) i dodatkowo zależałod stopnia ciężkości choroby.

Wkład autorów/Authors' contributions

EG-R – koncepcja pracy, zebranie i interpretacja danych,przygotowanie literatury. JK – analiza statystyczna. AD –

koncepcja pracy, akceptacja ostatecznej wersji.

Konflikt interesu/Conflict of interest

Nie występuje.

Finansowanie/Financial support

Badanie finansowane było ze środków na badania własneŚląskiego Uniwersytetu Medycznego KNW-2-177/09.

Etyka/Ethics

Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadamiDeklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymiwymaganiami dla czasopism biomedycznych.

p i �s m i e n n i c t w o / r e f e r e n c e s

[1] Szilágyi-Pągowska I. Auksologia. Med Prakt Pediatria2002;2:127–138.



[2] Bręborowicz A, Niedziela M. Wybrane aspektybezpieczeństwa leczenia glikokortykosteroidamiwziewnymi dzieci chorych na astmę oskrzelową. Część II.Wpływ glikokortykosteroidów wziewnych na wzrost. AlergAstma Immun 2004;9:81–92.

[3] Umławska W. Budowa i proporcje ciała dzieci chorych naastmę oskrzelową. Med Wieku Rozwoj 2011;15:162–166.

[4] Socha J, Stolarczyk A, Socha P. Rola profilaktyki wzaburzeniach odżywiania na przykładzie alergiipokarmowej i celiakii. Nowa Pediatria 2003;2:139–142.

[5] Kaczmarski K, Uścinowicz M, Daniluk U. Niedożywienieorganizmu a nadwrażliwość pokarmowa. Stand Med2004;2:204–206.

[6] Teresiak E, Czarnecka-Operacz M, Jenerowicz D. Wpływnasilenia stanu zapalnego skóry na jakość życia rodzinnegochorych na atopowe zapalenie skóry. PDiA 2006;23:249–257.

[7] Karlik A, Niedziela M, Korman E. Układ kortykoliberyny –

rola w regulacji łaknienia. Endokr Pediat 2007;6:45–51.[8] Schulz C, Paulus K, Lobman R, Dallman M, Lehnert H.

Endogenous ACTH, not only a-melanocyte-stymulatinghormone, reduces food intake mediated by hypothalmicmechanisms. Am J Phisiol Endocrinol Metab 2010;298:237–244.

[9] Beuther DA, Weiss ST, Sutherland ER. Obesity and asthma.Am J Respir Crit Care Med 2006;174:112–119.

[10] Camilo DF, Ribeiro JD, Toro AD, Baracat EC, Barros Filho AA.Obesity and asthma: association or coincidence? J Pediatr(Rio J) 2010;86:6–14.

[11] Ziora D, Sitek P, E Machura E, Ziora K. Otyłość a astmaoskrzelowa – czy istnieje odrębny fenotyp astmy?Pneumonol Alergol Pol 2012;80:454–462.

[12] Rajka G, Langeland T. Grading of the severity of atopicdermatitis. Acta Derm Venereol (Stockh) 1989;144:13–14.

[13] Palczewska I, Niedźwiecka Z. Wskaźniki rozwojusomatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej. Med WiekuRozw 2001;5:7–118.

[14] To To T, Vydykhan TN, Dell S, Tassoudji M, Harris JK. Isobesity associated with asthma in young children? J Pediatr2004;144:162–168.

[15] Leung TF, Kong AP, Chan IH, Choi KC, Ho CS, Chan MH,et al. Association between obesity and atopy in Chineseschoolchildren. Int Arch Allergy Immunol 2009;149:133–140.

[16] Szilágyi-Pągowska I, Kurzawa R, Doniec Z, Urbanek E,Pisiewicz K. Wpływ astmy oskrzelowej na rozwójsomatyczny dzieci i młodzieży. Mag Med 1997;8:26–29.

[17] Szroniak A, Labedzka I, Breborowicz A, Niedziela M. Czyistnieje zależność między wartością wskaźnika masy ciałaa astmą u dzieci? Pneumonol Alergol Pol 2008;76:88–95.

[18] Chu YT, Chen WY, Wang TN, Tseng HI, Wu JR, Ko YC.Extreme BMI predicts higher asthma prevalence and isassociated with lung function impairment in school-agedchildren. Pediatr Pulmonol 2009;44:472–479.

[19] von Mutius E, Schwartz J, Neas LM, Dockery D, Weiss ST.Relation of body mass index to asthma and atopy inchildren: the National Health and Nutrition ExaminationStudy III. Thorax 2001;56:835–838.

[20] Glazebrook C, McPherson AC, Macdonald IA, Swift JA,Ramsay C, Newbould R, et al. Asthma as a barrier tochildren's phisical activity: implcations for body massindex and menthal health. Pediatrics 2006;118:2443–2449.

[21] Salvatoni A, Nosetti L, Broggini M, Nespoli L. Bodycomposition and growth in asthmatic children treated withinhaled steroids. Ann Allergy Asthma Immunol2000;85:221–226.

[22] Jani M, Ogston S, Mukhopadhyay S. Annual increase inbody mass index in children with asthma on higher dosesof inhaled steroids. J Pediatr 2005;147:549–551.



401 [402

403

404 [405

406

407

408 [409

410

411

412

413 [414

415

416

417

418

419

420

421

422

423

424

425

426

427

428

429

430


PEPO 216 1–8

23] Luder E, Melnik TA, DiMaio M. Association of beingoverweight with greater asthma symptoms in inner cityblack and Hispanic children. J Pediatr 1998;132:699–703.

24] Kusunoki T, Morimoto T, Nishikomori R, Heike T, Ito M,Hosoi S, et al. Obesity and the prevalence of allergicdiseases in schoolchildren. Pediatr Allergy Immunol2008;19:527–534.

25] Mai XM, Nilsson L, Axelson O, Bråbäck L, Sandin A,Kjellman NI, et al. High body mass index, asthma andallergy in Swedish schoolchildren participating in theInternational Study of Asthma and Allergies in Childhood:Phase II. Acta Pediatr 2003;92:1144–1148.

26] Ellison JA, Patel L, Kecojevic T, Foster PJ, David TJ, Clayton PE.Pattern of growth and adiposity from infancy to adulthood inatopic dermatitis. Br J Dermatol 2006;155:532–538.


[27] Silverberg JI, Kleiman E, Lev-Tov H, Silverberg NB, DurkinHG, Joks R, et al. Association between obesity and atopicdermatitis in childhood: a case-control study. J Allergy ClinImmunol 2011;127:1180–1186.

[28] Palit A, Handa S, Bhalla AK, Kumar B. A mixed longitudinalstudy of physical growth in children with atopic dermatitis.Indian J Dermatol Venereol Leprol 2007;73:171–175.

[29] Laitinen K, Kalliomäki M, Poussa T, Lagström H, Isolauri E.Evaluation of diet and growth in children with and withoutatopic eczema: follow-up study from birth to 4 years. Br JNutr 2005;94:565–574.

[30] Kaszuba A, Pastuszka M, Kaszuba A. Miejscoweglikokortykosteroidy w leczeniu chorób skóry - zalecanestandardy postępowania. Forum Medycyny Rodzinnej2009;3:347–358.



Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej

Documents

Transcript of Stan odżywienia dzieci z objawami alergii atopowej