Sprawozdanie/Meeting Report

Sprawozdanie z Konferencji Naukowo-Szkoleniowej,,Chirurgia endoskopowa FESS – złoty standard w leczeniuprzewlekłego zapalenia zatok przynosowych’’,Wrocław 04.10–05.10.2013

Report of the Scientific and Training Conference ‘‘Endoscopic SurgeryFESS – the gold standard in the treatment of chronic rhinosinusitis’’,Wrocław 04.10–05.10.2013

Tematyka chirurgii endoskopowej zatok przynosowych jestw ostatnim czasie dynamicznie rozwijającym się zagadnie-niem w ramach chirurgii w otorynolaryngologii. Wynika toz postępów w zakresie technik chirurgicznych, rozwojuwskazań do zabiegu oraz zaawansowanej technologii narzę-dzi wspomagających chirurga. Jednocześnie, wraz z rozwojemtej metody leczenia pojawiają się również trudne przypadki,pytania i wątpliwości. Stąd potrzeba zorganizowania konfe-rencji skupionej wyłącznie na zagadnieniu chirurgii endosko-powej FESS.

Konferencja Naukowo-Szkoleniowa FESS została zorgani-zowana w hotelu Haston we Wrocławiu w dn. 4–5 paździer-nika 2013 r. przez firmę Medicus przy współpracy Dolnoślą-skiego Centrum Laryngologii pod patronatem DolnośląskiegoOddziału PTORL. Głównym sponsorem konferencji byłafirma Berlin-Chemie.

Konferencja rozpoczęła się od powitania prelegentówi uczestników przez pana dr n. med. Macieja Mazura,lekarza otolaryngologa i jednocześnie prezesa firmy Medi-cus, organizatora konferencji (Ryc. 1). Podkreślono, że jest tojuż druga edycja konferencji oraz że zgromadzono rekor-

p o l s k i p r z e g l Ą d o t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y 2 ( 2 0 1 3 ) 2 4 5 – 2 4 9

Ryc. 1 – Powitanie prelegentów i uczestników przez pana drn. med. Macieja MazuraFig. 1 – Welcome to the speakers and participants for dr MaciejMazur

Dostępne online www.sciencedirect.com

ScienceDirect

journal homepage: www.elsevier.com/locate/ppotor

dową liczbę uczestników z całej Polski w liczbie 160 osób.Część merytoryczną konferencji rozpoczął pan prof. Oli-

ver Kaschke, chirurg i ordynator Oddziału Klinicznego Otola-ryngologii ze Szpitala Św. Gertrudy w Berlinie, wykłademo anatomii chirurgicznej zatok przynosowych. Podczas swo-jego wystąpienia prof. O. Kaschke szczegółowo i w bogatoilustrowanej prezentacji przedstawił zagadnienia anato-miczne związane z chirurgią zatok przynosowych FESS(Ryc. 2).

Kolejnym etapem była prezentacja pana prof. OlafaMichela, chirurga i ordynatora Oddziału Klinicznego Otola-ryngologii Szpitala Uniwersyteckiego w Brukseli, na tematwskazań do operacji FESS ze szczególnym uwzględnieniemobrazów radiologicznych. Prof. Olaf Michel w detalachprzedstawił zagadnienia związane z analizą obrazów radio-logicznych pod kątem kwalifikacji do zabiegu endoskopowejoperacji zatok przynosowych (Ryc. 3).

Ryc. 2 – Prof. Oliver Kaschke przedstawił wykład o anatomiichirurgicznej zatok przynosowychFig. 2 – Prof. Oliver Kaschke gave a lecture on surgical anatomyof the paranasal sinuses

Ryc. 4 – Dr n. med. Krzysztof Dalke przedstawił etapyi najważniejsze elementy związane z chirurgiąendoskopową zatoki czołowej i klinowejFig. 4 – Dr n. med. Krzysztof Dalke presented the stages andkey elements associated with endoscopic frontal sinus surgery

p o l s k i p r z e g l Ą d o t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y 2 ( 2 0 1 3 ) 2 4 5 – 2 4 9246

W następnym wystąpieniu pan dr n. med. KrzysztofDalke, chirurg i ordynator Oddziału Otolaryngologii Regio-nalnego Szpitala Specjalistycznego w Grudziądzu przedsta-wił etapy i najważniejsze elementy związane z chirurgiąendoskopową zatoki czołowej i klinowej (Ryc. 4).

Punktem kulminacyjnym tego dnia były zabiegi chirurgicz-ne na żywo, transmitowane w technologii HD z sali operacyj-nej w Dolnośląskim Centrum Laryngologii (Ryc. 5). Operacjebyły komentowane przez moderatora – dr. n. med. JózefaMierzwińskiego, ordynatora Oddziału Otolaryngologii Woje-wódzkiego Szpitala Dziecięcego w Bydgoszczy. Każdy zabiegrozpoczynał się od analizy przypadku, który był poddawanyzabiegowi endoskopowej chirurgicznej operacji zatok. Wszyst-kie zabiegi FESS zostały wykonane z zastosowaniem nawigacjiśródoperacyjnej i u każdego z pacjentów zastosowano całko-wicie biodegradowalne opatrunki donosowe Nasopore®, któresamoczynnie usuwane są z nosa w rezultacie wchłaniania

Ryc. 3 – Prof. Olaf Michel przedstawił wykład na tematwskazań do operacji FESS ze szczególnymuwzględnieniem obrazów radiologicznychFig. 3 – Prof. Olaf Michel gave a lecture on indications for FESSoperations with particular emphasis on radiological images

płynów. Zmniejsza to znacznie traumę pooperacyjną zwią-zaną z usuwaniem opatrunku z nosa po operacji. Podczaszabiegów operatorom towarzyszyła pani dr n. med. Alek-sandra Sztuka-Banel z Dolnośląskiego Centrum Laryngologii,która jednocześnie przygotowała opisy pacjentów wyznaczo-nych do zabiegów chirurgicznych.

Pierwszy zabieg został wykonany przez prof. OliveraKaschke na 28-letnim pacjencie, który zgłosił się do laryngo-loga z powodu pogorszenia drożności nosa, nasilającego sięnocą oraz ściekania obfitej śluzowej wydzieliny po tylnejścianie gardła i kataru ,,przedniego’’ dominującego w ciągudnia. 10 lat temu u pacjenta wykonano polipektomię nosa,a w okresie pooperacyjnym przyjmował on sterydy dono-sowe. Zdiagnozowana została u pacjenta również alergia napyłki drzew, traw, sierść zwierząt, roztocza kurzu, pierzei grzyby. Pacjent przebył 5-letni cykl odczulania z dobrymefektem, bez objawów astmy. W lipcu 2013 roku wykonano

Ryc. 5 – Zabiegi na żywo transmitowane w technologii HDz sali operacyjnej w Dolnośląskim Centrum LaryngologiiFig. 5 – Treatments broadcast live in HD from the operatingtheater in the Lower Silesian Centre of Laryngology

Ryc. 6 – Tomografia komputerowa: przypadek 1Fig. 6 – Computed tomography: case 1

Ryc. 7 – Dr Stefan Schoch przedstawił wykład na tematfinansowania świadczeń z zakresu laryngologiiw niemieckim systemie kas chorychFig. 7 – Dr Stefan Schoch gave a lecture on financing services inthe field of otolaryngology in the German health insurance system

p o l s k i p r z e g l Ą d o t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y 2 ( 2 0 1 3 ) 2 4 5 – 2 4 9 247

TK zatok, w której wykryto masywne polipowate zmianyzapalne we wszystkich zatokach przynosowych obustronnieoprócz zatok szczękowych (Ryc. 6). Skierowano pacjenta dozabiegu FESS i zlecono kontynuację sterydoterapii donoso-wej do czasu zabiegu.

Następnie dyrektor Szpitala św. Gertrudy w Berlinie pandr Stefan Schoch podzielił się swoimi doświadczeniamiw dziedzinie finansowania świadczeń z zakresu laryngologiiw niemieckim systemie kas chorych (Ryc. 7).

Kolejny zabieg FESS na żywo został wykonany przez dr. n.med. Krzysztofa Dalke na 42-letniej pacjentce, która zgłosiłasię do laryngologa z powodu nasilających się od roku bóligłowy leczonych doraźnie lekiem przeciwbólowym. Pacjentkaskierowana została przez neurologa, który wykluczył podłożeneurologiczne bóli głowy. W wywiadzie pacjentka podawałanawracające od 10 lat ropne zapalenia zatok, nasilone od 3 latw ilości 4–5 zaostrzeń rocznie, przedłużające się, leczonegłównie antybiotykami, zatkany nos, okresowo wydzielinęropną, zaburzenia węchu. W czerwcu 2013 r. wykonano TKzatok, która wykazała przewlekłe zmiany zapalne głównie

Ryc. 8 – Tomografia komputerowa: przypadek 2Fig. 8 – Computed tomography: case 2

Ryc. 9 – Okrągły stół na temat technik chirurgicznychw wybranych wskazaniach, którego moderatorem byłprof. Witold SzyfterFig. 9 – Round Table on surgical techniques in selectedindications, which was moderated by Professor Witold Szyfter

p o l s k i p r z e g l Ą d o t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y 2 ( 2 0 1 3 ) 2 4 5 – 2 4 9248

w sitowiu przednim, częściowo tylnym, niedrożne kompleksyprzewodowo-ujściowe obustronnie. Podano sterydy dono-sowe przez okres 3 miesięcy. We wrześniu 2013 r. po 3-mie-sięcznym leczeniu zachowawczym natężenie i częstotliwośćbólów głowy nie zmniejszyły się. Skierowano pacjentkę dozabiegu FESS. Testy alergologiczne ujemne. TK zatok wyka-zała: przewlekłe zmiany zapalne głównie w sitowiu przednimi mniej nasilone w sitowiu tylnym oraz dyskretne zmianyzapalne przewlekłe w postaci zgrubień śluzówki w zatokachszczękowych i czołowych (Ryc. 8).

Kolejnym etapem pierwszego dnia konferencji byłokrągły stół na temat technik chirurgicznych w wybranychwskazaniach, którego moderatorem był prof. Witold Szyfter,kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngologii i Onkologii Otola-ryngologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.W okrągłym stole uczestniczyli:� prof. Oliver Kaschke (ordynator Klinicznego Oddziału Oto-laryngologii Szpitala Św. Gertrudy w Berlinie),

� prof. Olaf Michel (kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngo-logii Szpitala Uniwersyteckiego w Brukseli),

� prof. Dariusz Jurkiewicz (kierownik Kliniki Otolaryngologiioraz Przewodniczący Rady Naukowej Wojskowego Insty-tutu Medycznego w Warszawie),

� dr Krzysztof Dalke (ordynator Oddziału OtolaryngologiiRegionalnego Szpitala Specjalistycznego im. dr. Włady-sława Biegańskiego w Grudziądzu),

� dr Małgorzata Leszczyńska (adiunkt w Klinice Otolaryngo-logii i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycz-nego w Poznaniu),

� dr Józef Mierzwiński (ordynator Oddziału Laryngologii,Audiologii i Foniatrii Dziecięcej Wojewódzkiego SzpitalaDziecięcego w Bydgoszczy),

� dr Krzysztof Preś (przewodniczący Dolnośląskiego Od-działu PTORL, chirurg w Medicus Dolnośląskim CentrumLaryngologii we Wrocławiu).Prelegenci przedstawiali przypadki ze swojej praktyki

chirurgicznej. Rozpoczynali od nakreślenia historii medycznejpacjenta, analizy zdjęć radiologicznych i zadawali obecnympytanie: jak postąpiliby w podobnym przypadku? Następnie

Ryc. 10 – Tomografia kompFig. 10 – Computed tom

przedstawiali wybraną przez siebie drogę postępowania.Pozostali uczestnicy okrągłego stołu odnosili się następniew formie dyskusji do efektów zastosowanego leczenia(Ryc. 9).

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od ostatniego jużzabiegu operacyjnego FESS z zastosowaniem nawigacji śródo-peracyjnej. Operatorem był prof. Olaf Michel. Tym razemoperacji poddano 29-letnią pacjentkę, która w kwietniu 2013 r.przyszła do laryngologa z powodu: nawracających zapaleńzatok, zaburzeń węchu, bóli głowy w okolicy czoła i nasadynosa. TK zatok wykazało przewlekłe zmiany zapalne obustron-nie w sitowiu, niedrożne kompleksy przewodowo-ujściowei lejki czołowe. Zastosowano leczenie zachowawcze w postacisterydoterapii miejscowej – donosowej. W czerwcu 2013 r.pacjentka pojawiła się z powodu zaostrzenia – zdiagnozowanoropne zapalenie zatok. Zastosowano antybiotykoterapięcelowaną na 6 tygodni, leki mukolityczne, przedłużono

uterowa: przypadek 3ography: case 3

Ryc. 11 – Okrągły stół na temat poszerzonych wskazań dochirurgii endoskopowej zatok przynosowych FESS, któregomoderatorem był prof. Oliver KaschkeFig. 11 – Round Table on expanded indications for endoscopicsinus surgery FESS, which was moderated by Professor OliverKaschke

p o l s k i p r z e g l Ą d o t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y 2 ( 2 0 1 3 ) 2 4 5 – 2 4 9 249

sterydoterapię donosową na kolejne 3 miesiące. We wrześniu2013 r. po 3 miesiącach od incydentu ropnego zaostrzonegozapalenia zatok wykonano kontrolną TK zatok – bez zmian wporównaniu z poprzednim badaniem, bez poprawy objawówsubiektywnych przewlekłego zapalenia zatok (Ryc. 10). Skiero-wano zatem pacjentkę do zabiegu FESS. Do czasu zabieguzlecono stosowanie sterydów donosowych. Testy alergolo-giczne ujemne.

W kolejnych wystąpieniach dr n. med. Józef Mierzwińskioraz prof. Dariusz Jurkiewicz przedstawili zagadnienia zwią-zane z chirurgią FESS u dzieci oraz opieką pooperacyjnąw chirurgii zatok przynosowych FESS. Prof. Olaf Michelnatomiast przybliżył uczestnikom konferencji najczęstszepowikłania chirurgii zatok przynosowych FESS i postępowa-nie w powikłaniach.

Konferencję zakończył okrągły stół na temat poszerzo-nych wskazań do chirurgii endoskopowej zatok przynoso-wych FESS, którego moderatorem był prof. Oliver Kaschke.

Uczestnikami byli ponownie: prof. Olaf Michel, prof. DariuszJurkiewicz, dr Krzysztof Dalke, dr Małgorzata Leszczyńska,dr Józef Mierzwiński. Każdy z prelegentów przedstawił swójprzypadek w zakresie poszerzonych wskazań do zabiegówFESS (Ryc. 11).

Konferencję zakończył pan dr n. med. Maciej Mazur,prezentując film podsumowujący jej dwa dni.

Konflikt interesu/Conflict of interest

Autorka sprawozdania jest zatrudniona przez firmę, którabyła organizatorem konferencji.

Finansowanie/Financial support

Nie występuje.

Etyka/Ethics

Nie dotyczy.

Joanna Kuśmierczyk*MEDICUS Aparatura i Instrumenty Medyczne Sp. z o.o. S.K.A,

Wrocław, Polska

*Adres do korespondencji: ul. Grabiszyńska 251 a, 53-234Wrocław, Polska. Tel.: +48 71 34 72 100; fax: +48 71 34 72 111

Adres email: joanna.kusmierczyk@wp.pl

Otrzymano: 15.10.2013Zaakceptowano: 28.10.2013Dostępne online: 6.11.2013

2084-5308/$ – see front matter© 2013 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck SurgerySociety. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All

rights reserved.http://dx.doi.org/10.1016/j.ppotor.2013.10.013