Sprawa polska w czasie I wojny światowej

Przyczyny I wojny świtowej:- Rosnące napięcia w stosunkach międzynarodowych na pocz. XX w. - Groźba konfliktu zbrojnego - Śmierć arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga, zamordowanego w 1914 r. w

Sarajewie- Ukształtowanie się dwóch przeciwstawnych bloków- Niemcy i Austro-Węgry vs. Rosja

OrientacjeAktywni politycznie Polacy zdawali sobie sprawę, iż wojna z udziałem zaborców stawia przed nimi niepowtarzalną szansę walki na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę. Społeczeństwo polskie oraz polskie koła polityczne były jednak podzielone w poglądach jak należy zachować się przed i w czasie zbliżającego się konfliktu zbrojnego. Ukształtowały się cztery główne orientacje polityczne reprezentowane przez różne ugrupowania.Jedną z nich była orientacja prorosyjska, której reprezentantem było Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe z jej przywódcą i głównym ideologiem Romanem Dmowskim (1865-1939) na czele. Swoje poglądy zawarł w swej książce "Niemcy, Rosja i kwestia polska". Za głównego wroga niepodległości Polski uznał on Niemcy, które nigdy nie zgodzą się na zjednoczenie ziem polskich. Uważał więc, iż należy wspierać słabszą militarnie i cywilizacyjnie Rosję przeciw silniejszym od niej Niemcom. Wskazywał też na silną antypolską politykę prowadzoną w zaborze pruskim. Dmowski liczył, że w razie zwycięstwa Rosji dojdzie do zjednoczenia wszystkich ziem polskich pod jej berłem i że ziemie te uzyskająautonomię w ramach imperium rosyjskiego. Ważnym posunięciem przedstawicieli tej orientacji było powołanie w Szwajcarii w 1917 r.przez R. Dmowskiego Komitetu Narodowego Polskiego (KNP), którego celem było dążenie do odbudowy niepodległości Polski przypomocy państw Ententy. Komitet ten został uznany przez rządyzachodnie za oficjalną reprezentację Polski na arenie międzynarodowej. KNP objął także zwierzchnictwo nad formującą sięwe Francji polską armią. Na czele polskich sił zbrojnych we Francji stanął wkrótce J. Haller.

Inny pogląd na polską drogę do niepodległości prezentowała orientacja proaustriacka. Składało się na nią wiele ugrupowań politycznych i organizacji militarnych. Były to m.in.: Związek Strzelecki, Towarzystwo „Strzelec”, Związek Walki Czynnej będący tajną organizacją paramilitarną powołaną w 1908 r. przez Józefa Piłsudskiego. Zdaniem Piłsudskiego jedynie Galicja, posiadająca szeroką autonomię, mogła najlepiej spełnić rolę polskiego ośrodka niepodległościowego. Liczył on na wsparcie Austrii dla utworzenia polskiej siły zbrojnej przeciwko armii rosyjskiej. Z inicjatywy Piłsudskiego powołano także Polski Skarb Narodowy, aby gromadzić fundusze na prowadzenie akcji niepodległościowych.

Obok tej niepodległościowej orientacji proaustriackiej istniała także orientacja o bardziej lojalistycznym nastawieniu. Jej zwolennicy liczyli, że w razie zwycięstwa Austro-Węgry przyłączą ziemie Królestwa Polskiego do Galicji i monarchia habsburska z państwa dualistycznego przekształci się w monarchię trójczłonową (Austo-Węgry-Polskę). Nie miano jednak żadnego pomysłu na to, jak odzyskać ziemie zaboru pruskiego.

Czwartą orientację, zupełnie odrębną od trzech poprzednich i odwołującą się do innej ideologii reprezentowało środowisko lewicy rewolucyjnej. Najważniejszym ugrupowaniem tego obozu była Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL); później dołączyła do niej także PPS-Lewica. Stronnictwa te zajmowały stanowisko antywojenne i przedkładały interesy klasowe ruchu robotniczego nad dążenie do niepodległości. Uważały, iż należy wykorzystać zbrojny światowy konflikt do wywołania rewolucji robotniczej, która obali dotychczasowe rządy i wprowadzi nowy porządek. W tym nowym porządku miało nie być już miejsca dla narodów. Dlatego działacze tych partii nie widzieli potrzeby walki o niepodległość Polski.

Przed wybuchem I wojny światowej szczególnie żywym ośrodkiem przygotowań i tworzenia struktur wojskowych stała się Galicja. W 1910 r. powołano do życia drużyny Strzelca oraz Związek Strzelecki. Na czele organizacji strzeleckich stanął J. Piłsudski jako Komendant Główny wszystkich polskich sił wojskowych. Piłsudski zmobilizował oddziały strzeleckie i stworzył na ich bazie Pierwszą Kompanię Kadrową.W nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 r. Pierwsza Kompania Kadrowa przekroczyła granicę austriacko-rosyjską i wkroczyła na ziemie Królestwa Polskiego. Piłsudski liczył, że polskie oddziały porwą za sobą mieszkańców Królestwa i dojdzie do antyrosyjskiego powstania. Tak się jednak nie stało. Kompania Kadrowa wkroczyła do Kielc i sześć dno później musiała zmierzyć się z przeważającymi siłami wojsk rosyjskich. W tej sytuacji musiano zrezygnować z planów wywołania powstania i zarządzono powrót do Galicji.

Po powrocie do Galicji Kompania Kadrowa nie została rozwiązana, lecz jej żołnierze weszli w skład nowo utworzonych Legionów Polskich. Legiony powołał również w tym czasie powstały Naczelny Komitet Narodowy, który miał być najwyższą władzą wojskową, polityczną i skarbową dla Polaków mieszkających w Galicji. Łącznie w Legionach służyło około 20 tys. żołnierzy. Dowódcą I Brygady był Józef Piłsudski; w jej skład wchodziły pułki, piechoty i ułani. I Brygada walczyła z Rosjanami w Galicji, gdzie dzięki świetnemu dowództwu Piłsudskiego odnosiła wiele sukcesów. W lipcu 1916 r. żołnierze I Brygady stoczyli na Wołyniu z Rosjanami ciężką bitwę pod Kostiuchnówką. II Brygadą dowodził generał J. Haller (powstała ona oficjalnie dopiero w połowie 1915 r.). Jej żołnierze walczyli w Galicji Wschodniej oraz na Węgrzech. Pod koniec 1915 r. odziały II Brygady połączyły się z resztą sił legionowych i walczyły w na froncie wołyńskim (nad rzeką Styr). Dowódcą III Brygady był płk Stanisław Szeptycki.

Akt 5 listopada 1916r.Niemcy już w 1916r. dotkliwie odczuwali straty wojenne- bitwy pod Verdun i nad Sommą przerzedziły ich szeregi. Niemcy nie wcielali siłą Polaków z zaboru rosyjskiego do armii okupacyjnej, złożyli natomiast wiele obietnic, zachęcających polskich ochotników do wstępowania do armii państw centralnych. Doceniając duże poczucie odrębności narodowej części społeczeństw, chcieli stworzyć szereg formalnie niepodległych państwa, np.: Litwę, Polskę, Ukrainę, w rzeczywistości podporządkowanych im militarnie i ekonomicznie. Koncepcja ta- Mitteleuropy stworzona została przez Fredricha Naumanna. Plany Naumanna były szersze, do Mitteleuropy zamierzano włączyć np.: Austro-Węgry, coraz bardziej zależne od niemieckiego wsparcia. Manifest dwóch cesarzy- Wilhelma II i Franciszka Józefa, ogłoszono 5 listopada 1916r. Zapowiadano w nim utworzenie wojska polskiego oraz Królestwa Polskiego. Jego ogłoszenie złamało solidarność zaborców i oznaczało unieważnienie traktatów rozbiorowych. Zapoczątkowało również „wielką licytację”- zabiegi państw ententy o poparcie Polaków w zamian za składane obietnice.

Odznaka POW. Część członków POW ujawniła się po wycofaniu się wojsk rosyjskich z Królestwa Polskiego i wstąpiła do I Brygady Legionów Polskich. Inni pozostali w konspiracji. Piłsudski wstrzymywał nabór ochotników do legionów, ponieważ wolał rozbudowywać POW, które pod koniec 1916r. liczyło ok. 13 tys. członków.

Stosunek państw walczących w I wojnie światowej do sprawy polskiej

Państwa biorące udział w wojnie od samego jej początku zabiegały o pozyskanie poparcia społeczeństwa polskiego przeciwko swoim przeciwnikom. Chodziło przy tym w szczególności o pozyskanie polskiego rekruta do armii zaborczych. Fakt, że działania wojenne toczyły się głównie na ziemiach polskich niejako zmuszał państwa zaborcze do podejmowania prób pozyskania społeczeństwa polskiego. Służyć temu miały liczne odezwy i deklaracje pełne obietnic dotyczących przyszłości Polski.Już w sierpniu 1914 r. odezwy takie wydali zarówno dowódcy wojskowi państw centralnych, jak i wódz armii rosyjskiej. Odezwa Naczelnego Dowództwa państw centralnych zapowiadała wyzwolenie Polaków "spod jarzma moskiewskiego". Odezwa naczelnego wodza wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z 14.VIII.1914 r. głosiła zjednoczenie wszystkich ziem polskich pod berłem rosyjskiego cara. Mglista i zapowiadająca raczej wchłonięcie ziem polskich przez Rosję nie przyniosła spodziewanych rezultatów, a nawet wzbudziła protesty polskich kół politycznych.

Odpowiedzią państw centralnych na to posunięcie Rosji był akt wydany 5 listopada 1916 r. przez cesarzy Franciszka Józefa i Wilhelma II. Odezwa ta głosiła, iż z ziem wydartych Rosji powstanie pod kuratelą państw centralnych samodzielne Królestwo Polskie. Jego ustrój określono jako monarchię dziedziczną z konstytucją.Z kolei odpowiedzią Rosji był rozkaz noworoczny cara Mikołaja II z grudnia 1916 r., w którym zapowiadano stworzenie wolnej Polski ze wszystkich trzech zaborów, ale mającej pozostawać w unii z Rosją. W wyniku rewolucji w Rosji rozkaz cara bardzo szybko stracił znaczenie. W marcu 1917 r. Rząd Tymczasowy w swojej proklamacji przyznał Polakom prawo do samostanowienia, ale jednocześnie zapowiadał, że o stworzeniu państwa polskiego i tak zadecyduje Rosja; państwo polskie miałoby być związane sojuszem wojskowym z Rosją. Wreszcie bardzo duże znaczenie i siłę oddziaływania w Europie i na świecie miało orędzie prezydenta USA Thomasa Woodrow Wilsona, wygłoszone w styczniu 1918 r. Jego trzynasty punkt stwierdzał wyraźnie potrzebę odbudowy niepodległej Polski z dostępem do morza.

I wojna światowa, choć zmusiła wielu Polaków do walki po przeciwnych stronach barykady, do walki bratobójczej, przyniosła ostatecznie odrodzenie państwa polskiego. Losy tej wojny potoczyły się dla sprawy polskiej bardzo szczęśliwie. Rosja wycofała się z działań wojennych, zaś państwa centralne poniosły klęskę. W roku 1918 r. państwo polskie powróciło na mapy Europy. Jednak dwie dekady później po raz kolejny zostało zmuszone do obrony i ciężkich walk o swoją suwerenność.

My, Pierwsza Brygada- Tadeusz Biernicki i Andrzej Tadeusz Hałaciński

Legiony to żołnierska nuta Legiony to straceńców los Legiony to żołnierska buta Legiony to ofiarny stos!

My pierwsza brygada Strzelecka gromada Na stos! Rzuciliśmy nasz życia los, Na stos, na stos!

O ileż mąk, ileż cierpienia O ileż krwi, wylanych łez, Pomimo to nie ma zwątpienia,Dodawał sił wędrówki kres…

My pierwsza brygada

Strzelecka gromada Na stos! Rzuciliśmy nasz życia los, Na stos, na stos!

Mówili żeśmy stumanieniNie wierząc nam, że chcieć to móc!Leliśmy krew osamotnieniA z nami był nasz drogi wódz!

My pierwsza brygada Strzelecka gromada Na stos! Rzuciliśmy swój życia los, Na stos, na stos!

Bibliografia:- http://www.kujawsko-pomorska.policja.gov.pl- http://www.bryk.pl- http://kronikanarodowa.bloog.pl - http://www.zsbeliniak.radom.pl/?act=historia- http://muzeumutracone.pl- http://wikipedia.pl- http://independent.pl- http://wrzuta.pl- http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/xx_wiek_i_wojna_%C5%9Bwiatowa/24

399-sprawa_polska_w_czasie_i_wojny_%C5%9Bwiatowej.html