Aleksandra Paszkiewicz*

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w instytucjach finansowych

Wstęp W kwietniu 2011 roku ogłoszono wyniki piątej już edycji Rankingu Od-powiedzialnych Firm1. Tegoroczne zestawienie pokazuje, że powiększa się gro-no podmiotów działających na polskim rynku, które postrzegają koncepcję spo-łecznej odpowiedzialności biznesu strategicznie. Wśród grona 137 firm, które wzięły udział w sporządzanych od 2007 roku zestawieniach znajdują się także podmioty reprezentujące bankowość, sektor finansowy i ubezpieczeniowy. Współczesnym instytucjom finansowym przychodzi spełniać rolę służebną i być odpowiedzialnymi społecznie w warunkach gospodarki wysokiego ryzyka i poszerzających się procesów globalizacji. Jednocześnie też zwraca się uwagę, że ważną formą komunikowania działań w zakresie CSR jest raportowanie. Raportowanie społeczne odgrywa zasadniczą rolę w procesie odbudowywania zaufania do biznesu, instytucji finansowych i rządów2. Staje się coraz bardziej powszechne i jest uznawane za kluczowe narzędzie służące do mierzenia i ko-munikowania działań organizacji w zakresie czynników środowiskowych, spo-łecznych i ładu korporacyjnego. Celem niniejszego artykułu będzie zatem przedstawienie krótkiego opisu idei społecznej odpowiedzialności przedsię-biorstw uwzględniając w tym działania instytucji finansowych oraz stanu rapor-towania społecznego według zasad Global Reporting Initiatives w tym sektorze. 1. Idea społecznej odpowiedzialności biznesu

Główne założenia koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) wywodzą się z poglądu, że przedsiębiorstwo działa w szerokim kontekście so-cjologicznym jako członek społeczeństwa, a nie jego niezależna, odizolowana i samodzielna część. Jeśli zaś firma jest tworem społecznym, to zgodnie z filo-zofią CSR, jej obowiązkiem jest angażowanie się nie tylko w dbałość o interes własny, rozumiany jako generowanie zysku, ale też i ochronę oraz pomnażanie dobrobytu społecznego. Warto zatem zwrócić uwagę, że społeczna odpowie-dzialność biznesu to zestaw zobowiązań organizacji do ochrony i umacniania społeczeństwa, w którym działa [Griffin R.W., 2002, s. 144]. Jak więc zauwa-żają Raich, Dolan i Klimek, CSR jest zespołem reguł postępowania skierowa-

* Dr, Katedra Rachunkowości, Wydział Zarządzania, UG, olapasz@wp.pl 1 Wyniki oraz komentarze do tegorocznej edycji zestawienia por.: Piąty Ranking Odpowiedzial-nych Firm 2011, Dziennik Gazeta Prawna, Bezpłatny dodatek promocyjny, 14 kwietnia 2011, dostęp: http://odpowiedzialnybiznes.pl/Public/files/RankingCSR_2011.pdf. 2 Wnioski takie również zawiera nowy raport KPMG i UNEP, Carrots and Sticks – Promoting Transparency and Sustainability. An update on trends in Voluntary and Mandatory Approaches to Sustainability Reporting (2010), s.18-74.

Aleksandra Paszkiewicz 332

nych do przedsiębiorców, w myśl których podczas prowadzenia działalności należy uwzględniać szeroko rozumiane kwestie społeczne i ekologiczne, często wykraczając poza wymogi ustanowione prawem [Raich M., Dolan S.L., Klimek J., 2011, s.282].

Można przyjąć kilka etapów kształtowania się pojęcia społecznej odpowie-dzialności biznesu3:

1) era przedsiębiorców, 2) era wielkich kryzysów, 3) era społeczna. Era przedsiębiorców to koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych, okres

budowy wielkich imperiów Rockefellera, Vanderbilta, Morgana i Carnegie, którzy swoje podwaliny opierali o działania często zdecydowanie nielegalne – szantaż, oszustwa, uchylanie się od płacenia podatków. To nie spotkało się z aprobatą społeczeństwa i zainicjowało działania służące ulepszeniu prawa. Nowe ustawy wskazywały po raz pierwszy, że przedsiębiorstwa mają do speł-nienia w społeczeństwie inną jeszcze rolę niż tylko maksymalizację zysków Drugi etap zapoczątkował wielki kryzys lat trzydziestych XX wieku, kiedy to społeczeństwo oskarżało polityków o zaistniałe problemy gospodarcze. Wte-dy to zainicjowano nowe regulacje oraz program nowego ładu F.D. Roosvelta, w ramach którego po raz kolejny przedefiniowano granicę społecznej odpowie-dzialności. Trzecim istotnym punktem zwrotnym było nadejście tzw. ery społecznej przypadającą na lata sześćdziesiąte XX wieku, czas niepokojów, aktywnego ruchu praw obywatelskich i protestów przeciwko wojnie w Wietnamie. Wtedy to oskarżano przedsiębiorstwa, szczególnie te największe o spowodowanie pro-blemów społecznych, co przyczyniło się do wprowadzenia przez amerykański rząd ostrzejszych uregulowań dotyczących ochrony środowiska. W literaturze można się również spotkać z innymi poglądami co do prze-słanek powstania idei społecznej odpowiedzialności. Niektórzy twierdzą, że do powstania i rozwoju obecnie pojmowanej koncepcji CSR doprowadziły „co najmniej trzy drogi, które przecięły się pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku” [Roszkowska P., 2011, s.19]. Ścieżki te prezentuje rysunek 1. Droga teoretyczna związana z koncepcją zrównoważonego rozwoju (eko-rozwoju) rozwinięta w latach 60.-70. XX wieku wynika z formalnych działań podejmowanych na szczeblu ponadnarodowym. Pod silnym naciskiem opinii publicznej, świata polityki i mediów przedstawiciele biznesu uświadomili sobie, że gospodarka stanowi integralną część społeczeństwa, a nastawienie przedsię-biorstw jedynie na maksymalizację zysków może prowadzić do kolizji intere-sów gospodarki z interesami różnych grup społecznych. Zatem w komplekso-

3 R.W. Griffin nazywa je trzema krytycznymi punktami zwrotnymi w poglądach na społeczną odpowiedzialność. Por.: R.W.Griffin, (2002), Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, War-szawa,s.144-145.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w… 333wej ocenie procesów rozwoju gospodarczego zaczęto uwzględniać, obok wskaźników ekonomicznych także wskaźniki ekologiczne i społeczne. Rysunek 1. Przesłanki powstania i rozwoju koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie B.Rok (2004), Odpowiedzialny biznes w nieodpowie-dzialnym świecie, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa, s.6-15. Drugim nurtem, który przyczynił się do rozwoju wzorca odpowiedzialnego przedsiębiorstwa okazała się droga tzw. nacisku obywatelskiego, która wiąże się ze zmniejszeniem społecznego przyzwolenia na takie działania przedsię-biorstw, które zagrażają pomyślności obywateli. Rozwój demokracji, zmiany oczekiwań obywateli wobec instytucji publicznych i przedsiębiorstw miały istotny wpływ na powstanie nowego modelu relacji społecznych. Zarzuty spo-łeczeństwa dotyczące ignorowania przez producentów kwestii jakości produk-tów oraz ich oddziaływania na konsumentów, społeczeństwo i przyrodę przy-czyniły się do powstania zorganizowanego nacisku opinii publicznej w postaci ruchów obrony praw człowieka, praw konsumentów, środowiska przyrodnicze-go oraz praw zwierząt. Trzeci nurt, określany jako samoregulacja stanowi ruch społeczny powsta-ły wewnątrz środowiska biznesu, który poprzez dobrowolne inicjatywy miał polepszyć standardy etyki biznesu. Chodziło tu przede wszystkim o ogranicze-nie zjawiska korupcji i oszustw, rozwój transparentności oraz opracowanie do-brych praktyk dotyczących relacji z klientami i innymi grupami interesariuszy. Niezależnie od poszukiwań genezy zjawiska CSR warto jednak podkreślić, że społeczna odpowiedzialność jest efektywną strategią zarządzania, która po-przez prowadzenie dialogu społecznego na poziomie lokalnym przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa na poziomie globalnym i jedno-cześnie kształtowania dogodnych warunków do zrównoważonego rozwoju spo-łecznego i ekonomicznego. Zauważa się, że coraz więcej przedsiębiorców po-dejmuje te wyzwania i działa na rzecz swoich interesariuszy i społeczności jed-

Droga nacisku obywatel-

skiego

Droga samoregulacji

biznesu

Droga teoretyczna

CSR

Aleksandra Paszkiewicz 334

nocześnie działania w tym zakresie postrzegając jako inwestycję, a nie następną pozycję kosztów. 2. Raportowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw

Jednym ze sposobów komunikowania interesariuszom realizacji przyjętej przez przedsiębiorstwa polityki w zakresie społecznej odpowiedzialności jest tworzenie raportów na ten temat. Przyjmuje się, że raportowanie jest procesem informowania w sposób całościowy o strategii firmy, prowadzonej polityce społecznej i wynikach w zakresie społecznej odpowiedzialności wobec kluczo-wych grup interesariuszy oraz ogółu społeczeństwa.

Forma raportowania społecznego będzie uzależniona od strategii komuni-kacyjnej firmy. Budujący trwałe relacje z otoczeniem przyjmą, że raportowanie aspektów CSR będzie się opierało o dwukierunkową komunikację polegającą na wymianie informacji i opinii z interesariuszami4.

Liczba podejść i form raportowania aspektów CSR rośnie. Przedsiębiorstwa sporządzają i ujawniają informacje w tym obszarze w ramach rocznych rapor-tów (finansowych), raportów zintegrowanych lub w formie oddzielnych publi-kacji jako raporty społeczne (social report), raporty zrównoważonego rozwoju (sustainability report), oddzielne raporty środowiskowe (environmental report) lub też coraz częściej raporty społecznej odpowiedzialności (CSR report)5.

Przedsiębiorstwa sporządzają raporty opierając się o różne wytyczne, gdyż brakuje jednego precyzyjnego i jednoznacznego standardu pomiaru efektów działań oraz ich prezentacji w obszarze CSR. Pojawiają się jednak liczne ini-cjatywy i tworzone są organizacje, których celem jest opracowanie komplekso-wego narzędzia pomocnego do sporządzania raportów społecznych6.

Jak pokazują liczne badania [KPMG, 2008, s.35; Wensen (van) K. i inni, 2010, s.24 i dalsze] najwięcej organizacji korzysta obecnie z wytycznych Glo- 4 Według koncepcji duńskich badaczy, Morsinga i Schulza, można rozróżnić trzy modele komu-nikowania z interesariuszami w obszarze społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, a mia-nowicie: strategię informowania interesariuszy, gdzie mamy do czynienia z komunikacją jed-nokierunkową – od organizacji do interesariuszy; strategię odpowiadania interesariuszom, opierającą się na komunikacji asymetrycznej dwukierunkowej (tu, pomimo przepływu informacji w obie strony mamy do czynienia z dużą dysproporcją, tzn. firma pyta, ale raczej tak, że otrzymu-je odpowiedzi, które chce usłyszeć) oraz strategię angażowania interesariuszy, polegającej na systematycznym i proaktywnym dialogu z interesariuszami, w efekcie czego przedsiębiorstwo zmienia się, jeśli jest to potrzebne. Szerzej na ten temat: J. Kuraszko (2010), Nowa komunikacja społeczna wyzwaniem odpowiedzialnego biznesu, Difin, Warszawa, s.104-107. 5 Choć spotyka się też inne nazwy, np. :“Environment & Social”, “Environment & Health & Safety & Community”, “Social and Community”, “Environment &Social & Governance” ,” CR Report, Sustainability Development Report”, “Corporate Responsibility Report, “Sustainability Review”, “Corporate Citizen Report”, “Activity and Sustainable Development Report”, “Report to (Shareholders &) Society”, “Environmental and Social Report”,”CSR & Sustainability Re-port”. 6 Przegląd badań na temat raportowania społecznej odpowiedzialności prezentują np. Othman R., Ameer R. (2010), Corporate social and environmental reporting: Where are we heading? A survey of the literature, “International Journal of Disclosure and Governance”, Vol. 6, Number 4, November, s. 298-320.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w… 335bal Reporting Initiatives (GRI)7. O ich popularności może świadczyć również fakt, że do czerwca 2011 roku aż 2889 podmiotów z całego świata zgłosiło do GRI raport społeczny sporządzony w oparciu o proponowane przez tę organiza-cję zasady8. Wytyczne GRI w szczegółowy sposób regulują zawartość spra-wozdania, które powinno zawierać standardowe części opisujące następujące kwestie: strategię i profil, to jest opis strategii organizacji z odniesieniem do kwestii

zrównoważonego rozwoju, przegląd struktury, działań organizacji i zakresu raportu;

podejście do zarządzania, zawierający opis struktury organizacyjnej, poli-tyki, systemów zarządzania oraz starań w kierunku zaangażowania interesa-riuszy;

wskaźniki wyników ujęte w trzech obszarach: ekonomicznym, środowi-skowym i społecznym, które bardziej szczegółowo przedstawia tablica 1.

Tablica 1. Zestaw wskaźników wyników według wytycznych GRI Grupa wyników Obszary EKONOMICZNE (EC1-EC9)

wyniki ekonomiczne, obecność na rynku, pośredni wpływ ekonomiczny

ŚRODOWISKOWE (EN1-EN30)

surowce/materiały, energia, woda, bioróżnorodność emisje, ścieki i odpady, produkty i usługi, zgodność z regula-cjami, transport

PRAKTYKI DOTY-CZĄCE ZATRUDNIE-NIA I GODNEJ PRACY (LA1-LA14)

zatrudnienie, relacje pomiędzy pracownikami i kierownictwem, bezpieczeństwo i higiena pracy, edukacja i szkolenia, różnorodność i równość szans

RESPEKTOWANIE PRAW CZŁOWIEKA (HR1-HR9)

swoboda zrzeszania się i prawo do sporów zbiorowych, praca dzieci, praca przymusowa i obowiązkowa, praktyki w zakresie bezpieczeństwa, prawa ludności rdzennej

WPŁYW NA SPOŁECZEŃSTWO (SO1-SO8)

społeczność lokalna, korupcja, udział w życiu publicznym, naruszenie zasad wolnej konkurencji, zgodność z regulacjami

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRODUKTY (PR1-PR9)

zdrowie i bezpieczeństwo klienta, oznakowanie produktów i usług, komunikacja marketingowa, ochrona prywatności klienta, zgodność z regulacjami

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Global Reporting Initiatives.

7 Global Reporting Initiatives to obecnie międzynarodowa i niezależna organizacja, której główną misją jest opracowanie, stałe udoskonalanie i promowanie wytycznych służących do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju. GRI powstała w 1997 roku dzięki staraniom powstałej pół roku po katastrofie tankowca Exxon Valdez amerykańskiej organizacji CERES (Coalition for Environmentally Responsible Economies). Nieco później do ambitnego projektu dołącza także agenda ONZ do działań w zakresie ochrony środowiska UNEP (United Nations Environmental Programme). Obecnie obowiązujące wytyczne to już trzecia wersja (G3.1), a w opracowaniu jest już wersja G4. Szerzej na ten temat na oficjalnej stronie organizacji: www.globalreporting.org 8 Według listy GRI na 15.06.2011.

Aleksandra Paszkiewicz 336

Dodatkowo GRI opracowało suplementy sektorowe zawierające zestawy dodatkowych wskaźników raportowania dla firm z danej branży. Do połowy 2011 roku opublikowano już sześć suplementów sektorowych: dla firm z bran-ży energetycznej, usług finansowych, przetwórstwa spożywczego, górnictwa i metali, dla organizacji pozarządowych i najnowszy - dla operatorów portów lotniczych9. Poza wytycznymi GRI zostały także opracowane normy z zakresu CSR AA1000 AccountAbility Principles Standard (AA1000APS), oraz SA (Social Accounablity) 8000. Do innych uregulowań, które także można uznać za wy-tyczne i zasady dobrych praktyk z zakresu prezentacji informacji w omawianym obszarze można uznać Green i White Paper Komisji Europejskiej, regulacje CERES, PERI, Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD), United Nation Global Compact, Caux Round Table Principles for Bu-siness i szereg innych10. Jednak, tak liczne propozycje utrudniają porównywanie raportów społecznych sporządzanych na ich podstawie i świadczą o istnieniu potrzeby wprowadzenia jednolitego standardu. 3. Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych

i jej raportowanie W czerwcu 2011 roku ogłoszono wyniki międzynarodowego konkursu o nagrodę FT/IFC Sustainable Finance Awards11. Kolejna już edycja pokazuje, że coraz więcej instytucji finansowych jest nagradzanych za przywództwo i innowacyjność w integrowaniu kwestii społecznych, środowiskowych i ładu korporacyjnego z własną działalnością biznesową. Wśród instytucji finansowych szczególną rolę odgrywają banki. Spełniają one dwie zasadnicze role – komercyjną, związaną z realizacją funkcji ekono-micznych oraz rolę służebną (społeczną)12. Opisując ideę społecznej odpowie-dzialności banku D. Korenik zwraca uwagę, że bank może wpływać w sposób pośredni lub bezpośredni na jej rozwój [Korenik, 2009, s.205]. Jako pośrednik finansowy – ma największy wpływ poprzez swoich klientów, którym sprzedaje produkty, świadczone usługi i zarządzane projekty. W zależności od przyjętej polityki kredytowania danego banku, projekty, które wymagają wsparcia mogą

9 Trwają prace nad następnymi suplementami. W opracowaniu są cztery dalsze a wersje pi-

lotażowe obejmują jeszcze następne branże. 10 Szeroki przegląd uregulowań dotyczących ujawnień aspektów społecznych i środowiskowych prezentuje raport KPMG i UNEP, (2010), op. cit., s.18-74. 11 Konkurs organizowany przez The Financial Times i International Finance Corporation; w tegorocznej edycji zarejestrowano rekordową liczbę 187 zgłoszeń ze 161 instytucji z 61 kra-jów. W kategorii banków zwyciężył Itau Unibanco of Brazil, szerzej na ten temat: FT/IFC Susta-inable Finance Awards http://www.ftconferences.com/sustainablefinance 12 E. Gostomski stwierdza, że na bankach ciąży odpowiedzialność wobec właścicieli i innych grup interesu. Gdyby banki komercyjne respektowały zasady CSR, skutki obecnego kryzysu finansowe-go dla realnej sfery gospodarczej byłyby mniejsze, por.: E. Gostomski (2009), Społeczna odpo-wiedzialność banków w dobie kryzysu finansowego, w: Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych, Bąk M., Kulawczuk P. (red), IBnDiPP, Warszawa, s.40-41.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w… 337być oceniane nie tylko pod kątem ekonomiczno-finansowym, ale także według kryteriów społecznych i ekonomicznych. Wpływ pośredni to także dostarczanie informacji, bowiem rynki pozytywnie oceniają podmioty, które otrzymują wsparcie finansowe banku. Bezpośredni wpływ społeczny (etyczny, socjalny i ekologiczny) przejawiać się będzie przykładowo w sposobie zorganizowania pracy, relacjach z pracownikami, doborze dostawców i klientów banku, działal-ności charytatywnej, sponsorskiej i edukacyjnej. Pośród wielu inicjatyw podejmowanych na rzecz rozwoju społecznej od-powiedzialności w sektorze bankowym wyróżnić można przykładowo tzw. gre-en banking (finansowanie ekologicznych inicjatyw, np. firm angażujących się w produkcję energii ze źródeł odnawialnych, w tym farm wiatrowych), czy pojmowanych w szerszym kontekście tzw. green initiative (np. wprowadzanie bankowości elektronicznej, czy używanie papieru z recyklingu) [Wilewska, 2009, s.51-52]. Działania instytucji finansowych na rzecz rozwoju CSR są opisywane w raportach społecznych. Jak już wcześniej wskazano, standardem najczęściej wykorzystywanym do raportowania kwestii społecznych są wytyczne GRI. Analizując podmioty wykorzystujące tzw. Sustainability Reporting Guidelines zauważa się, że sektor finansowy jest tu sektorem dominującym13. Liczba wszystkich podmiotów rejestrowanych w ramach listy GRI z każ-dym rokiem w znaczny sposób powiększa się. Proporcjonalnie wzrasta także liczba raportujących instytucji finansowych, co pokazuje rysunek 2. W 2010 roku udział sektora finansowego w liczbie raportujących ogółem wyniósł 13,66%, podczas gdy najwyższy jego poziom był zanotowany w 2006 roku, kiedy to osiągnął 17,3%. 13 Stąd też raportowanie CSR w sektorze finansowym było i jest przedmiotem licznych badań, wśród których można wymienić: Perrault Crawford E., Clark Williams C. (2010), Should corpo-rate social reporting be voluntary or mandatory? Evidence from the banking sector in France and the United States, “Corporate Governance”, vol.10 no.4, s. 512-526; Soana, M.-G. (2011), The Relationship between Corporate Social Performance and Corporate Financial Performance in the Banking Sector, Journal of Business Ethics”, published online 28 May 2011; Branco M.C ., Ro-drigues L.L., (2008), Social responsibility disclosure: A study of proxies for the public visibility of Portuguese banks , “The British Accounting Review”, Volume: 40, Issue: 2, s.161-181.

Aleksandra Paszkiewicz 338

Rysunek 2. Rozwój raportowania według wytycznych GRI z uwzględnieniem sektora finansowego - lata 2000-2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GRI (według stanu na 15.06.2011). GRI sugeruje, aby w ramach przygotowania raportu każdy podmiot zade-klarował w jakim stopniu wytyczne Global Reporting zostały zastosowane w danym raporcie, czyli określił tzw. poziom aplikacji. Trzy podstawowe po-ziomy są oznaczone odpowiednio od najniższego C, poprzez B do najwyższego A. Dodatkowo, na każdym poziomie wprowadzono oznaczenie „+”, potwier-dzające dokonanie weryfikacji raportu przez zewnętrzny, niezależny organ po-twierdzający. Jak pokazuje rysunek 3, w 2010 roku najwięcej, bo aż 32,30% podmiotów reprezentujących sektor finansowy osiągnęło najwyższy poziom zaawansowania w raportowaniu (A+). Warto również zauważyć, że wśród wszystkich raportujących najliczniej-szą grupę stanowią ci, którzy nie deklarują jeszcze żadnego poziomu (bez de-klaracji). To świadczy o wysokim poziomie raportowania społecznego, jaki prezentują instytucje finansowe.

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w… 339Rysunek 3. Poziomy aplikacji raportów według wytycznych GRI z uwzględnieniem sektora finansowego - 2010 rok

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GRI (według stanu na 15.06.2011). Warto również zwrócić uwagę na kraje, które zgłaszają raporty w ramach sektora finansowego (rysunek 3). Zarówno obecnie, jak i pięć lat temu prym wiedzie Hiszpania14, jednak udział tego kraju w całości maleje (z 25% w 2005 roku do 13% w 2010). Wśród sześciu krajów, które sporządzały najwięcej raportów w 2010 roku pojawiła się Brazylia i Kanada (po 6% udziału). Rysunek pokazuje również, że znacznie powiększyła się grupa krajów raportujących w ramach omawianego sektora. W 2005 roku było to tylko 21 krajów, podczas, gdy w 2010 roku raporty po-chodziły aż z 50 krajów. Jak na tym tle przedstawia się Polska? W 2009 roku w grupie sześciu firm z Polski, których raporty zgłoszono do GRI po raz pierwszy pojawił się BRE Bank SA (Raport o Odpowiedzialności Biznesu, Egzamin z kryzysu 2008, z za-deklarowanym poziomem aplikacji B+). Rok później na liście GRI znalazło się osiem podmiotów działających na rynku polskim, w tym Bank Gospodarstwa Krajowego z Raportem Społecznej Odpowiedzialności Biznesu BGK 2009 (po-ziom aplikacji C).

14 W 2010 roku Hiszpania była na drugim miejscu (po USA) pod względem liczby wszystkich sporządzanych i zgłaszanych do GRI raportów.

Aleksandra Paszkiewicz 340

Rysunek 3. Liderzy raportowania według GRI w sektorze finansowym w latach 2005 oraz 2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GRI (według stanu na 15.06.2011). Zakończenie Warto zauważyć, że choć raportowanie społeczne w większości krajów jest dobrowolne i nieuregulowane prawem, to na forum Unii Europejskiej toczy się obecnie dyskusja na temat zwiększania transparentności poprzez raportowa-nie CSR. Analizowane są więc doświadczenia krajów, w których obowiązek raportowania jest już znacznie szerszy. I tak, przykładowo w 2007 w Szwecji wprowadzono obowiązkowe raportowanie dla spółek państwowych zgodnie z wytycznymi GRI. Od 2008 roku w Danii wymaga się ujawniania informacji na temat CSR w rocznych raportach finansowych w spółkach państwowych i giełdowych. Wzorując się na duńskich rozwiązaniach w 2011 roku rząd hisz-pański wprowadził obowiązek raportowania społecznego dla firm zatrudniają-cych powyżej 1.000 osób15. Decydujący się na dobrowolne ujawniania jako główne motywy raportowania podają przyjęcie odpowiedzialności za działania i rozliczanie się z nich, doskonalenie procesów wewnętrznych, komunikowanie praktyk zarządzania i osiągnięć podmiotu oraz przeświadczenie, że jest to natu-ralny krok w procesie dialogu z interesariuszami. We wstępie do Raportu Odpowiedzialnego Biznesu BRE Banku, jedynego reprezentanta sektora finansowego z Polski, który pojawił się na liście raportu-jących GRI w 2009 roku można przeczytać: Nie jest tajemnicą, że ostatnie kil-kanaście miesięcy było dla branży finansowej – i nie tylko – okresem trudnym.

15 Szerzej na ten temat np. CSRinfo.org (2011), Raporty społeczne: dobrowolne czy obowiązko-we? tryb dostępu na 1.06.2011: http://www.csrinfo.org/pl/rejestr-raportow/o-raportowaniu/3156-raporty-spoleczne-dobrowolne-czy-obowiazkowe

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw i jej raportowanie w… 341Turbulencje na globalnych rynkach finansowych położyły się cieniem na wyni-kach większości banków na świecie, odcisnęły również swoje piętno na rela-cjach z naszymi interesariuszami. Jeszcze niedawno marketingowa poprawność nakazywałaby trudne tematy „zamieść” pod przysłowiowy dywan, ale nie chcemy pudrować rzeczywistości. Ten raport jest manifestem naszej otwartości, dowodem na to, że nie boimy się poruszać trudnych tematów, a to dlatego, że – jako organizacja ucząca się – traktujemy przejściowe problemy jako lekcję, która pomaga nam nieustannie zmieniać się na lepsze. Wydaje się więc, że nie-zależnie od barier w raportowaniu sprawozdawczość w zakresie społecznej od-powiedzialności staje się standardem i nie ma już od niej odwrotu. Literatura 1. Branco M.C., Rodrigues L.L., (2008), Social responsibility disclosure: A

study of proxies for the public visibility of Portuguese banks , “The British Accounting Review”, Volume: 40, Issue: 2, s.161-181.

2. CSRinfo.org (2011), Raporty społeczne: dobrowolne czy obowiązkowe? dostęp na 1.06.2011: http://www.csrinfo.org/pl/rejestr-raportow/o-raportowaniu/3156-raporty-spoleczne-dobrowolne-czy-obowiazkowe.

3. FT/IFC Sustainable Finance Awards, dostęp na 1.06.2011: http://www. ftconferences.com/sustainablefinance.

4. Gostomski E. (2009), Społeczna odpowiedzialność banków w dobie kryzy-su finansowego, w: Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych, Bąk M., Kulawczuk P. (red), IBnDiPP, Warszawa.

5. GRI Reports List, dostęp na 1.06.2011: http://www.globalreporting.org/-ReportServices/GRIReportsList/.

6. Griffin R.W. (2002), Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warsza-wa.

7. Guidry R. P., Patten D. M. (2010), Market reactions to the first-time is-suance of corporate sustainability reports: Evidence that quality matters, “Sustainability Accounting, Management and Policy Journal”, Vol. 1 Iss: 1, s.33 – 50.

8. Korenik D. (2009), Odpowiedzialność banku komercyjnego Próba syntezy, Difin, Warszawa.

9. KPMG i UNEP (2010), Carrots and Sticks – Promoting Transparency and Sustainability. An Update on Trends in Voluntary and Mandatory Ap-proaches to Sustainability Reporting.

10. Kuraszko I. (2010), Nowa komunikacja społeczna wyzwaniem odpowie-dzialnego biznesu, Difin, Warszawa.

11. Othman R., Ameer R. (2010), Corporate social and environmental report-ing: Where are we heading? A survey of the literature, “International Jour-nal of Disclosure and Governance”, Vol. 6, Number 4, November, s. 298-320.

12. Perrault Crawford E., Clark Williams C. (2010), Should corporate social reporting be voluntary or mandatory? Evidence from the banking sector in

Aleksandra Paszkiewicz 342

France and the United States, “Corporate Governance”, vol.10 no.4, s. 512-526.

13. Piąty Ranking Odpowiedzialnych Firm 2011, Dziennik Gazeta Prawna, Bezpłatny dodatek promocyjny, 14 kwietnia 2011, dostęp na 1.05.2011: http://odpowiedzialnybiznes.pl/public/files/RankingCSR_2011.pdf.

14. Raich M., Dolan S.L., Klimek J. (2011), Globalna transformacja biznesu i społeczeństwa, Difin, Warszawa.

15. Rok B. (2004), Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Bizne-su, Warszawa.

16. Roszkowska P. (2011), Rewolucja w raportowaniu biznesowym, Difin, Warszawa.

17. Soana, M.-G. (2011), The Relationship between Corporate Social Perfor-mance and Corporate Financial Performance in the Banking Sector, “Jour-nal of Business Ethics”, Springer Link, published online 28 May 2011.

18. Wensen (van) K., Broer W., Klein J., Knopf J. (2011), The State of Play in Sustainability Reporting in the European Union, SOMO Consultancy and Research for Environmental Management ICLEI-Local Governments for Sustainability Adelphi Consult GmbH.

19. Wilewska M. (2009), Społeczna odpowiedzialność banków – stan obecny i kierunki rozwoju, w: Społeczna odpowiedzialność instytucji finansowych, Bąk M., Kulawczuk P. (red), IBnDiPP, Warszawa.

Streszczenie Celem artykułu jest przedstawienie: krótkiego opisu idei społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw uwzględniając

w tym działania instytucji finansowych, stanu raportowania społecznego według zasad Global Reporting Initiatives

w tym sektorze. Corporate Social Reporting in the financial sector (Summary) The aim of this article is to present: short description of the Corporate Social Responsibility concept including CSR

activities in the financial sector, the state of CSR reporting in the financial sector according to Global Reporting

Initiatives (GRI) Sustainability Reporting Guidelines.