DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ...Analiza efektów działalności przedsiębiorstw...

Finansowy Kwartalnik Internetowy „e-Finanse” 2011, vol. 7, nr 1 www.e-finanse.com

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Ul. Sucharskiego 2 35-225 Rzeszów

NUMER DOFINANSOWANY PRZEZ MINISTERSTWO NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

52

DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW

KRAJOWYCH I ZAGRANICZNYCH:

PERSPEKTYWA FINANSOWA

Magdalena Jasiniak1

Streszczenie

Celem artykułu jest porównanie efektów finansowych działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych na

podstawie dwóch losowo wybranych przedsiębiorstw. Przyjmuje się, że zagraniczne przedsiębiorstwa są nośnikiem

nowoczesnych technologii, co wpływa na osiągane przez nie wyniki finansowe, jednak sukcesy przedsiębiorstw

zagranicznych wynikają nie tylko z lepszej innowacyjności, ale również z lepszego wykorzystania kapitału obcego.

Wyższa skłonność do podejmowania ryzyka wynikającego z finansowania działalności ze źródeł zewnętrznych

w perspektywie długofalowej może przynieść przedsiębiorstwu wyższą rentowność, a w konsekwencji przyczynić się

także do szybszego rozwoju przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja JEL: G32

Słowa kluczowe: działalność przedsiębiorstw zagranicznych, innowacyjność, analiza finansowa

Nadesłany: 12.10.2010 Zaakceptowany: 7.03.2011

Wprowadzenie Procesy internacjonalizacji i globalizacji gospodarki światowej w znacznej mierze spowodowały

wzrost międzynarodowego transferu kapitału w postaci inwestycji zagranicznych. Stanowią one

szczególny rodzaj inwestycji podejmowanej poza granicami kraju osiedlenia inwestora.

Rosnący napływ zagranicznych inwestorów powoduje, że inwestycje te w istotny sposób

kształtują strukturę gospodarczą regionu i generują szereg interakcji oraz powiązań

gospodarczych. Zakres ich oddziaływania na poszczególne obszary gospodarki kraju

goszczącego jest bardzo szeroki. Powszechnie przyjmuje się, że inwestycje zagraniczne są przede

wszystkim dodatkowym źródłem zasilania poszczególnych obszarów gospodarki w kapitał oraz

zmniejszają bezrobocie poprzez zwiększenie zapotrzebowania na pracowników na rynku pracy.

Szczególnie akcentuje się rolę, jaką zagraniczne przedsiębiorstwa odgrywają w transferze

technologii, nowoczesnego zarządzania i kapitału intelektualnego w drodze m.in. sprzedaży

1 Mgr Magdalena Jasiniak, Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, ul. Matejki 22/26, 90-237 Łódź,

[email protected].




53

licencji, patentów, rozwiązań technologicznych, udzielenia pomocy technicznej, realizowania

działalności edukacyjnej czy wymiany naukowej.

Mechanizm upowszechniania nowoczesnych, organizacyjnych i technologicznych rozwiązań

polega również na dążeniu przedsiębiorstw krajowych do osiągnięcia zdolności do konkurowania

lub współpracy z zagranicznymi inwestorami. Istnieją także przypadki wymuszenia na lokalnych

dostawcach stosowania określonych technologii i rozwiązań w celu osiągnięcia wyrobu

o określonych parametrach jakościowych (Karaszewski, 2004, s. 74-75).

Ważnym elementem jest również wpływ zagranicznych inwestycji na sferę badawczo-rozwojową

w kraju goszczącym. Okazuje się, że udział zagranicznych przedsiębiorstw w tworzeniu

i rozwoju ośrodków badawczych kraju goszczącego jest nieznaczny i ma miejsce przede

wszystkim w krajach, które osiągnęły wysoki poziom rozwoju technologicznego – wówczas

przedsiębiorstwa zagraniczne otwierają nowe ośrodki badawczo-rozwojowe lub wykorzystują

istniejące. Natomiast w krajach słabiej rozwiniętych zagraniczni inwestorzy angażują się

w bardzo niewielkim stopniu w sferę B+R, ponieważ zwykle jest ona scentralizowana

w jednostkach macierzystych (Karaszewski, 2004, s. 75-76).

Innowacyjność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych W tabeli 1 przedstawiono i porównano wielkość nakładów na działalność innowacyjną

przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych w 2008 r. działających w sekcji przetwórstwa

przemysłowego. Wybór sektora przemysłowego wynika m.in. z dużego zainteresowania

zagranicznych inwestorów lokatą kapitału w tej dziedzinie gospodarki. Jest to zjawisko

pozytywne, bowiem zasilenie dodatkowym kapitałem polskiego przemysłu stwarza możliwość

podniesienia efektywności wykorzystywanych technologii oraz wprowadzanych innowacji,

a w konsekwencji wzrostu poziomu konkurencyjności całej gospodarki regionu.

Tabela 1: Nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych

i procesowych w przedsiębiorstwach przemysłowych według form własności w 2008 r.

Forma

własności2

Ogółem A B C D E F G

w mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

w

mln

zł w

%

Sektor

prywatny

ogółem,

19964,9 100 1844,6 9,2 240,9 1,2 340,6 1,7 5029,3 25,2 11364,7 56,9 228,1 1,1 612,2 3,1

2 Według Głównego Urzędu Statystycznego (2010b, s. 147):

1) własność krajowa obejmuje podmioty z większościowym lub całkowitym udziałem kapitału krajowego,

2) własność zagraniczna obejmuje podmioty z większościowym udziałem kapitału zagranicznego,

3) własność mieszana obejmuje podmioty, w których suma udziałów kapitału krajowego i zagranicznego jest

większa od udziałów państwowych (Skarbu Państwa, państwowych i komunalnych osób prawnych).




54

w tym:

- własność

krajowa 7134,4 100 608,9 8,5 58,8 0,8 140,7 2,0 2010,2 28,2 3932 55,1 28,8 0,4 217,8 3,1

- własność

zagraniczna 7864,8 100 915 11,6 165,2 2,1 141,6 1,8 1418 18,0 4747,6 60,4 58,6 0,7 332,3 4,2

- własność

mieszana 4965,7 100 320,7 6,5 16,9 0,3 58,4 1,2 1601,1 32,2 2685,2 54,1 140,7 2,8 62,1 1,3

A –działalność B+R, B – zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych, C – zakup oprogramowania, D –

nakłady inwestycyjne na budynki i budowle oraz grunty, E – nakłady inwestycyjne na maszyny

i urządzenia techniczne, F – szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną, G –

marketing dotyczący nowych i istotnie ulepszonych produktów.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Nauka i technika Polsce w 2008 roku. Pozyskano z:

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_800_PLK_HTML.html

Nakłady na działalność innowacyjną w sektorze prywatnym wyniosły w 2008 r. 19 964,9 mln zł

(około 19,965 mld zł). Wielkość nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwa zagraniczne na

wyżej wymienioną działalność jest większa niż przedsiębiorstw krajowych i wynosi 39,4%

wobec 35,7% nakładów sektora prywatnego ogółem.

Struktura nakładów na innowacje w przypadku przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych jest

podobna. Przede wszystkim w obu przypadkach przedsiębiorstwa inwestują w maszyny

i urządzenia techniczne. W przypadku przedsiębiorstw zagranicznych aż 60,4% nakładów

przeznaczonych jest na ten cel, w przypadku przedsiębiorstw krajowych – 55,1%.

Przedsiębiorstwa krajowe w większym stopniu niż przedsiębiorstwa zagraniczne inwestują

w zakup wiedzy z zewnętrznych źródeł – odpowiednio 28,2% i 18%, natomiast przedsiębiorstwa

zagraniczne w większym stopniu niż krajowe inwestują w działalność badawczo-rozwojową –

odpowiednio 11,6% i 8,5% nakładów ogółem.

Dane te wskazują, że przedsiębiorstwa zagraniczne korzystają z własnej sfery badawczo-

rozwojowej, można więc przypuszczać, że zagraniczne przedsiębiorstwa posiadają lepiej

rozwiniętą własną bazę B+R, co daje im przewagę nad krajowymi przedsiębiorstwami, bowiem

technologie, jakimi dysponują, stanowią ich własność (najczęściej własność przedsiębiorstwa

macierzystego). Natomiast w przypadku zakupu technologii u zewnętrznych jednostek

badawczo-rozwojowych zawsze istnieje większe ryzyko, iż dana technologia została już

wykorzystana (częściowo lub w całości) przez inne przedsiębiorstwa albo w niedługim czasie

zostanie odsprzedana kolejnemu i straci swój unikatowy charakter. Oczywiście, własne

opracowanie nowej technologii (czy też unowocześnienie już istniejącej) nie chroni całkowicie

przed jej upowszechnieniem, naśladownictwem i wdrażaniem przez inne podmioty, jednak

możliwości takich ograniczeń są w tym przypadku większe.

Zarówno przedsiębiorstwa krajowe, jak i zagraniczne najmniejsze nakłady ponoszą na szkolenia

pracowników związane z działalnością innowacyjną tych przedsiębiorstw.




55

Tabela 2 przedstawia strukturę produkcji sprzedanej według poziomu wykorzystanej techniki (na

podstawie listy dziedzinowej OECD z 1997 r.). Sposób przedstawienia danych uniemożliwia

wiarygodne porównanie osiągnięć przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych. Dane zostały

przedstawione wyłącznie w wartościach procentowych, ponadto własność zagraniczna została

jedynie wyszczególniona z sektora prywatnego, który obejmuje wszystkie podmioty działające

w sekcji przetwórstwa przemysłowego tego sektora. Można jednak wskazać na pewne tendencje.

Tabela 2: Produkcja sprzedana w sekcji przetwórstwo przemysłowe według poziomów

techniki3 – metoda według dziedzin w latach 2001-2008 (w %)

Sektor prywatny

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 100

Wysoka technika 4,9 5,6 5,3 4,7 4,6 5,0 4,8 5,3

Średnio wysoka technika 22,8 21,2 23,4 25,8 26,0 26,8 26,8 26,1

Średnio niska technika 27,5 26,8 26,7 28,3 30,0 30,0 30,5 31,3

Niska technika 44,8 46,4 44,5 41,2 39,4 38,2 37,9 37,3

w tym własność zagraniczna

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 100

Wysoka technika 6,2 9,3 7,8 6,5 5,8 7,1 7,3 7,8

Średnio wysoka technika 36,5 35,8 38,9 42,5 43,0 42,8 42,0 39,6

Średnio niska technika 16,6 18,0 19,2 19,2 19,6 20,8 21,9 23,1

Niska technika 40,7 36,9 34,1 31,8 31,6 29,3 28,8 29,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS (2010b). Nauka i technika Polsce w 2008 roku.

Pozyskano z: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_800_PLK_HTML.html

W sektorze prywatnym dominuje sprzedaż produktów niskiej techniki (37,3% w 2008 r.), chociaż

od 2002 r. widoczna jest tendencja spadkowa (46,4% w 2002 r.) na rzecz wzrostu produktów

wytwarzanych w średnio niskiej i średnio wysokiej technice (wzrost średnio niskiej techniki od

3 Wykorzystana w niniejszym artykule klasyfikacja poziomów techniki jest oparta na definicji przyjętej przez

Główny Urząd Statystyczny. Poziom techniki jest definiowany według kryterium intensywności działalności B+R,

jako relacji nakładów na działalność B+R w stosunku do wartości dodanej. Jeśli intensywność działalności B+R

przyjmuje wartość:

1) poniżej 1% wówczas poziom techniki jest zdefiniowany jako niski,

2) pomiędzy 1-2,5% wówczas poziom techniki jest zdefiniowany jako średnioniski,

3) pomiędzy 2,5-7% wówczas poziom techniki jest zdefiniowany jako średniowysoki,

4) powyżej 7% wówczas poziom techniki jest zdefiniowany jako wysoki.

Szerzej: GUS (2010b). Nauka i technika Polsce w 2008 roku. Pozyskano z:

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_800_PLK_HTML.html




56

26,8% w 2002 r. do 31,3% w 2008 r., wzrost średnio wysokiej techniki od 21,2% w 2002 r. do

26,1% w 2008 r.). Udział produkcji wysokiej techniki w 2008 r. wyniósł 5,3%, o 0,4% więcej niż

w 2001 r., jednak nie widać tu wyraźnej tendencji wzrostowej.

W przypadku przedsiębiorstw stanowiących własność zagranicznych inwestorów ta struktura

wygląda zupełnie inaczej. Dominujący udział w produkcji sprzedanej mają wyroby średnio

wysokiej techniki, tj. 39,6%, o 2,4% mniej niż w roku poprzednim, choć w latach 2003-2007

wyraźnie widoczna była rosnąca tendencja udziału produkcji sprzedanej na tym poziomie

techniki. Również w analizowanym okresie widoczna jest rosnąca tendencja udziału produkcji

średnio niskiej techniki, tj. z 16,6% w 2001 r. do 23,1% w 2008 r. Natomiast w przypadku niskiej

techniki nastąpił wyraźny spadek z 40,7% w 2001 r. do 29,5% w 2008 r. Zatem udział produkcji

sprzedanej średnio niskiej i niskiej techniki w przedsiębiorstwach zagranicznych jest

zdecydowanie niższy, niż miało to miejsce w przypadku całego sektora prywatnego. Wyższy jest

natomiast udział produkcji wysokiej techniki, tj. 7,8% na koniec 2008 r., który od 2005 r.

charakteryzuje się tendencją rosnącą (2005 r. – 5,8%).

Na podstawie wskazanych tendencji można więc potwierdzić, że przedsiębiorstwa zagraniczne

dysponują bardziej zaawansowanymi, wypracowanymi przez siebie technologiami (stąd też m.in.

mniejsze nakłady na zakup wiedzy z zewnętrznych źródeł, a większe na działalność badawczo-

rozwojową w stosunku do przedsiębiorstw krajowych, wyższy udział produkcji wysokiej

i średnio wysokiej techniki). Można również przypuszczać, że wyposażenie technologiczne

przedsiębiorstw zagranicznych ma swoje odzwierciedlenie w kształtowaniu osiąganych przez nie

wyników finansowych – lepszych niż może to mieć miejsce w przypadku przedsiębiorstw

krajowych.

Analiza efektów działalności przedsiębiorstw krajowego i zagranicznego Analizę efektów działalności przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych ograniczono do

przedsiębiorstw działających w sekcji przetwórstwa przemysłowego (według PKD 2004 r.) na

obszarze woj. łódzkiego.

W woj. łódzkim do 31 grudnia 2008 r. w sekcji przetwórstwa przemysłowego działalność

prowadziło 867 przedsiębiorstw zagranicznych oraz 32 011 przedsiębiorstw krajowych.

W drodze doboru losowego wybrano jedno przedsiębiorstwo zagraniczne oraz jedno

przedsiębiorstwo krajowe, a następnie uzyskano od obu przedsiębiorstw sprawozdania finansowe

za lata 2005-2008, które stanowiły podstawę do oceny działalności tych przedsiębiorstw.

Wylosowane przedsiębiorstwa są porównywalne.

Przedsiębiorstwo „A” powstało w 1999 r. w oparciu o kapitał i doświadczenie holenderskiego

inwestora. Jest to przedsiębiorstwo produkcyjne, które projektuje i produkuje opakowania

styropianowe, kształtki styropianowe, pojemniki izotermiczne, izolacje styropianowe oraz

komponenty z tworzyw termoplastycznych i polietylenu, ABSu, Norylu, polipropylenu

i poliwęglanu. Zakład produkcyjny w Łodzi został uruchomiony w 2005 r. Oprócz łódzkiego

zakładu produkcyjnego na terenie Polski utworzono zakłady w Kędzierzynie-Koźlu (w 2000 r.),




57

w Pruszkowie k/Warszawy (w 2002 r.) i we Wrocławiu (w 2007 r.). Ponadto, firma posiada

jeszcze fabryki w Holandii oraz biuro sprzedaży w Republice Czeskiej.

Przedsiębiorstwo „B” to przedsiębiorstwo produkcyjne działające w oparciu o polski kapitał.

Firma rozpoczęła swoją działalność w 1992 r., a dwa lata później osiągnęła założone cele

rynkowe w stopniu i czasie przekraczającym pierwotne założenia rozwojowe. Przedsiębiorstwo

zajmuje się produkcją tkanin oraz worków (również typu big-bag) polipropylenowych

i wentylowych – ekonomicznych opakowań ułatwiających transport towarów (w szczególności

sypkich i granulowanych), polipropylenowych włókien – jako dodatku do betonu oraz

specjalistycznych tkanin – niepalnych i antystatycznych przeznaczonych dla górnictwa.

Ocena działalności przedsiębiorstw „A” i „B” powinna obejmować strukturę majątkową

i kapitałową tych przedsiębiorstw, jednak ograniczona objętość artykułu nie pozwala na jej

szerokie przeprowadzenie, zostanie ona zatem ograniczona do kilku najważniejszych wniosków

wynikających z danych bilansowych tych przedsiębiorstw.

Przede wszystkim struktura majątku trwałego obu przedsiębiorstw jest typowa dla

przedsiębiorstw przemysłowych wymagających dużego zaplecza produkcyjnego, znacznych

nakładów kapitałowych na stworzenie hali produkcyjnej, magazynów, zakup maszyn i urządzeń

specjalistycznych. Majątek trwały tych przedsiębiorstw w obu przypadkach wynosił ponad 65%

majątku ogółem.

Zdecydowanie inaczej wygląda struktura kapitałowa badanych przedsiębiorstw. Wartość kapitału

obcego przedsiębiorstwa „A” wynosi ponad 71,6% kapitału całkowitego. Relacja kapitału

własnego do kapitału obcego wyniosła w 2008 r. 0,4 – o 0,1 więcej niż w roku poprzednim, co

należy uznać za zjawisko pozytywne, chociaż udział kapitału obcego w stosunku do kapitału

własnego jest nadal ponad dwukrotnie wyższy, co oznacza, że większość majątku

przedsiębiorstwa jest finansowana z kapitału obcego, co uznaje się za zjawisko negatywne.

Wartość zobowiązań krótko- i długoterminowych przedsiębiorstwa „A” kształtuje się na

podobnym poziomie i wyniosła na koniec 2008 r. odpowiednio po blisko 50% kapitału obcego

przedsiębiorstwa. Wartość zobowiązań krótkoterminowych w ciągu analizowanego okresu

wzrosła 4,4-krotnie, natomiast w przypadku zobowiązań długoterminowych odnotowano 2,1-

krotny wzrost. Tak znaczący wzrost krótkoterminowych zobowiązań może świadczyć

o trudnościach przedsiębiorstwa w sfinansowaniu bieżącej działalności.

W przypadku przedsiębiorstwa „B” proporcje między kapitałem własnym oraz zobowiązaniami

i rezerwami na zobowiązania w stosunku do kapitału całkowitego są odwrotne. Podstawą

finansowania majątku przedsiębiorstwa jest kapitał długoterminowy przedsiębiorstwa, co należy

ocenić pozytywnie. Stanowi on 81,4% kapitału całkowitego (i wykazuje tendencję rosnącą),

natomiast udział kapitału własnego to 79,8% kapitału całkowitego przedsiębiorstwa.

Przyjmuje się, że rosnący udział kapitału długoterminowego jest zjawiskiem pozytywnym, gdyż

jest on długotrwale związany z przedsiębiorstwem i służy finansowaniu jego potrzeb, podczas

gdy kapitał krótkoterminowy finansuje bieżącą działalność gospodarczą przedsiębiorstwa.

Analiza struktury aktywów i pasywów przedsiębiorstwa jest niewystarczająca, by ocenić jego

ekonomiczno-finansową kondycję. W tym celu dokonuje się m.in. oceny wzajemnego związku




58

między kapitałami a odpowiadającymi im środkami majątkowymi opartej na następujących

nierównościach (Bednarski i in., 1998, s.102-104):

≤ 1 (1)

≥ 1 (2)

≥ 1 (3).

Jeśli wyżej wymienione relacje są spełnione, przyjmuje się, że przedsiębiorstwo zachowuje

zdolność płatniczą, a więc każdorazowej spłaty zobowiązań.

Zestawienie powyższych relacji opartych o sprawozdania przedsiębiorstw „A” i „B” przedstawia

tabela 3.

Tabela 3: Analiza powiązań majątkowo-kapitałowych w przedsiębiorstwach „A” i „B”

w latach 2005-2008

Relacja: Przedsiębiorstwo „A” Przedsiębiorstwo „B”

2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

0,57 0,96 1,04 1,05 0,88 0,87 0,20 0,25

2,65 1,09 0,95 0,92 1,00 1,03 3,18 2,15

1,75 1,04 0,96 0,95 1,00 1,02 2,05 1,25

Źródło: opracowanie własne

Jak wskazują wyniki relacji poziomych powiązań bilansowych, przedsiębiorstwo „B” spełnia

wzorcowe nierówności, natomiast w przedsiębiorstwie „A” w latach 2007-2008 pojawiają się

pewne nieprawidłowości i wartości analizowanych relacji nieznacznie odbiegają od przyjętych

założeń.

Pierwsza nierówność określa stopień finansowania majątku trwałego przedsiębiorstwa kapitałem

długookresowym. Przyjmuje się, że majątek trwały powinien być w pełni finansowany z kapitału

własnego przedsiębiorstwa, jednak w dodatkowym finansowaniu majątku trwałego mogą brać

udział także długoterminowe kapitały obce. Analizując otrzymane wartości, można zauważyć, że

przedsiębiorstwo „A” może mieć problemy ze sfinansowaniem majątku trwałego. Relacja

odwrotna, a więc stosunek długookresowego kapitału do majątku trwałego przedsiębiorstwa,

wskazuje na niedobór kapitału. W przedsiębiorstwie „B” widoczna jest nadwyżka zasobów

kapitałowych i oznacza dobre podstawy finansowe przedsiębiorstwa.




59

Druga nierówność odnosi się do zasady finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstwa

kapitałem krótkoterminowym. W tym przypadku również dostrzegany jest niedobór kapitału

w przedsiębiorstwie „A”, podczas gdy w przedsiębiorstwie „B” ta zasada jest zachowana,

a przedsiębiorstwo posiada dodatkowe nadwyżki kapitału.

Do dalszej analizy kondycji finansowej przedsiębiorstw posłużą tzw. wskaźniki bieżącej

i szybkiej płynności (tabela 4).

Tabela 4: Wskaźniki płynności przedsiębiorstwa „A” i „B” w latach 2005-2008

Wskaźniki Przedsiębiorstwo „A” Przedsiębiorstwo „B”

2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

Bieżącej płynności 2,65 1,09 0,95 0,92 1,00 1,03 3,18 2,15

Szybkiej płynności 2,49 0,85 0,69 0,74 0,4 0,47 2,25 1,06


Podstawowym miernikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłaty wszystkich jego zobowiązań jest

wskaźnik bieżącej płynności. Teoretycznie im wyższa wartość tego wskaźnika, tym lepiej należy

ocenić stopień wypłacalności przedsiębiorstwa, jednak nadmierna płynność finansowa

przedsiębiorstwa może wskazywać także na nieefektywne zagospodarowanie wolnych zasobów

majątkowych. Przyjmuje się zatem, że optymalna wielkość tego wskaźnika powinna znajdować

się w granicach 1,5-2. Obniżenie wskaźnika poniżej wartości 1,2 świadczy o wyraźnym

zagrożeniu bezpieczeństwa finansowego firmy.

Sytuacja finansowa przedsiębiorstwa „A” uległa stopniowemu pogorszeniu w analizowanym

okresie. Wskaźnik bieżącej płynności od 2006 r. jest niski i może świadczyć o problemach

finansowych przedsiębiorstwa, tym bardziej że zauważalna jest wyraźna tendencja spadkowa

analizowanego wskaźnika znacznie poniżej jego optymalnego poziomu.

Natomiast przedsiębiorstwo „B” charakteryzuje się wysoką płynnością finansową. Wprawdzie

w 2007 r. wskaźnik bieżącej płynności osiągnął wartość przekraczającą jego optymalne granice,

tj. 3,18, ale w roku obniżył się do poziomu 2,15, zatem można uznać, że wolne środki zostały

zagospodarowane.

Wskaźnik szybkiej płynności oznacza zdolność przedsiębiorstwa do spłaty bieżących zobowiązań

przy pomocy łatwiej dostępnych składników majątku obrotowego. Jego wartość powinna

kształtować się na poziomie co najmniej jedności.

Wskaźnik szybkiej płynności przedsiębiorstwa „A” osiąga na koniec 2008 r. wartość poniżej

zalecanej, tj. 0,74, choć wzrósł nieznacznie w stosunku do roku poprzedniego. Niska wartość

wskaźnika szybkiej płynności przy stosunkowo wysokiej wartości wskaźnika bieżącej płynności

może świadczyć o zamrożeniu części środków w zapasach.

Wartość wskaźnika szybkiej płynności w przedsiębiorstwie „B” od 2007 r. osiąga wartość

powyżej jedności, jednak na koniec 2008 r. wartość wskaźnika jest ponad połowę niższa od

wartości wskaźnika bieżącej płynności, co również może wskazywać na zamrożenie części

środków.




60

Analiza ogólnej sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa może być rozszerzona

również o analizę źródeł finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Z analizy

struktury kapitałowej przedsiębiorstw „A” i „B” wynika już, że większość majątku

przedsiębiorstwa „A” jest finansowana ze źródeł zewnętrznych, natomiast w przypadku

przedsiębiorstwa „B” z kapitału własnego. Szczegółowe wartości wskaźników zadłużenia

przedstawia tabela 5.

Tabela 5: Wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa „A” i „B” w latach 2005-2008


2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

Ogólnego zadłużenia 0,71 0,77 0,73 0,72 0,52 0,50 0,20 0,20

Udziału kapitałów własnych

w finansowaniu majątku 0,29 0,23 0,27 0,28 0,48 0,50 0,80 0,80

Relacji zobowiązań do kapitałów

własnych 2,46 3,35 2,74 2,53 1,07 1,01 0,25 0,25

Pokrycia majątku trwałego

zobowiązaniami

długoterminowymi

0,92 1,53 1,72 1,87 4,10 5,16 64,31 41,81


W przypadku przedsiębiorstwa „A” wskaźnik ogólnego zadłużenia jest wysoki i utrzymuje się na

względnie stałym poziomie w analizowanych okresie. Na koniec 2008 r. osiągnął on wartość

0,72, co oznacza, że 72% majątku przedsiębiorstwa jest finansowane z kapitału obcego (1%

mniej niż w roku poprzednim, co można uznać za pozytywne zjawisko). Uzupełnieniem tej

relacji jest udział kapitałów własnych w finansowaniu majątku, którego wzrost jest zjawiskiem

pożądanym w przedsiębiorstwie.

Jak już wcześniej wspomniano, struktura kapitałowa przedsiębiorstwa „B” wygląda

zdecydowanie inaczej. Wiodącą rolę źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa odgrywa

kapitał własny, którego udział w finansowaniu majątku wynosi 80%. Tym samym poziom

ogólnego zadłużenia w tym przedsiębiorstwie jest stosunkowo niski. Większość zobowiązań

została spłacona w 2007 r., na co wskazuje spadek wartości wskaźnika ogólnego zadłużenia

z 0,50 w 2006 r. do 0,20 w 2007 r. i utrzymanie na tym samym poziomie w kolejnym roku.

Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych określa możliwość ewentualnego pokrycia

zobowiązań własnymi zasobami majątkowymi. Poziom tego wskaźnika nie powinien przekraczać

jedności, a im niższy, tym wyższe jest zaangażowanie kapitałów własnych w działalności

przedsiębiorstwa.

Zatem w przypadku przedsiębiorstwa „A” poziom tego wskaźnika należy ocenić negatywnie.

Wynosi on 2,53 na koniec 2008 r. i potwierdza wysokie zaangażowanie kapitału obcego

w działalności przedsiębiorstwa. Inaczej jest w przypadku przedsiębiorstwa „B”, gdzie wartość




61

wskaźnika uległa zmniejszeniu w analizowanym okresie i wyniosła 0,25 na koniec 2008 r., co

jest zjawiskiem pozytywnym.

Ostatni z analizowanych wskaźników określa, ile razy wartość majątku trwałego, jakim

dysponuje przedsiębiorstwo, przewyższa długoterminowe zobowiązania przedsiębiorstwa, które

formalnoprawne zabezpieczenie mają właśnie w trwałym majątku przedsiębiorstwa. Wartość

wskaźnika bliska jedności świadczy o wyraźnym zagrożeniu finansowych przedsiębiorstwa.

W przypadku przedsiębiorstwa „A” wartości wskaźnika wykazują tendencję wzrostową i od 2006

r. są wyższe od jedności, ale wynosi on zaledwie 1,87 na koniec 2008 r. W przedsiębiorstwie „B”

sytuacja jest bardziej korzystna, bowiem na początku analizowanego okresu wartość majątku

trwałego ponad czterokrotnie przewyższała wartość długoterminowych zobowiązań, a na koniec

analizowanego okresu wartość wskaźnika wyniosła aż 41,81.

Powyższe wskaźniki odnosiły się głównie do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W celu

uzyskania szerszego obrazu działalności przedsiębiorstwa można wykorzystać także wskaźniki

obrotowości i rentowności przedsiębiorstwa.

Wskaźniki obrotowości, określane także jako wskaźniki sprawności działania, umożliwiają ocenę

efektywności wykorzystania przez przedsiębiorstwo posiadanych zasobów, co ma swoje

odzwierciedlenie w osiąganych przez nie wynikach (tabela 6).

Tabela 6: Wskaźniki obrotowości przedsiębiorstw „A” i „B” w latach 2005-200


2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

Obrotowości majątku ogółem 0,79 0,82 1,00 0,95 1,37 1,59 1,38 0,87

Obrotowości majątku trwałego 1,81 1,53 1,52 1,37 2,14 2,56 2,94 1,69

Obrotowości majątku obrotowego 1,41 1,75 2,95 3,10 3,78 4,22 2,61 1,78

Obrotowości zapasów 25,50 12,66 12,75 15,14 6,32 7,52 8,34 5,58


Przyjmuje się, że na ocenę pozytywną zasługuje rosnąca tendencja wskaźnika obrotowości

majątku, co świadczy o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych,

efektywność ta w dużej mierze zależy jednak od struktury majątku. Ogólną cechą majątku

trwałego jest jego niska obrotowość. Inny charakter ma majątek obrotowy, którego cechuje

relatywnie wysoki stopień obrotowości.

Zarówno przedsiębiorstwo „A”, jak i przedsiębiorstwo „B” są przedsiębiorstwami

produkcyjnymi, w przypadku których udział majątku trwałego jest znaczący, zatem obrót

majątku całkowitego przedsiębiorstwa jest wolniejszy. Przeciętna obrotowość majątku

całkowitego przedsiębiorstwa „B” wynosi 1,03 i w analizowanym okresie jest wyższa od

przeciętnej obrotowości majątku całkowitego przedsiębiorstwa „A”, która wynosi średnio 0,89

i od 2006 r. wykazuje tendencję spadkową.




62

W przypadku przedsiębiorstwa „A” sprawność majątku obrotowego jest zdecydowanie wyższa

od obrotowości majątku trwałego tego przedsiębiorstwa i wynosi na koniec 2008 r. odpowiednio

3,10 wobec 1,37. Wskaźnik ten w analizowanym okresie wyraźnie wykazuje tendencję

wzrostową. Natomiast w przypadku przedsiębiorstwa „B” różnica jest nieznaczna i na koniec

2008 r. wartość wskaźnika obrotowości majątku obrotowego przedsiębiorstwa wynosi 1,78

wobec wskaźnika obrotowości majątku trwałego, który w tym roku wyniósł 1,69.

W przypadku obu przedsiębiorstw brak jest jednoznacznej tendencji co do wzrostu/spadku

obrotowości zapasów, aczkolwiek wartość tego wskaźnika na końcu analizowanego okresu w

stosunku do roku 2005 była znacząco niższa w przypadku przedsiębiorstwa „A” (odpowiednio

15,14 wobec 25,50) oraz nieznacznie niższa w przypadku przedsiębiorstwa „B” (odpowiednio

5,58 wobec 6,62), co należy ocenić pozytywnie.

Podsumowaniem dotychczas przeprowadzonych porównań będzie ocena rentowności

przedsiębiorstwa „A” i „B” oparta o analizę wskaźników rentowności obrotu (sprzedaży),

rentowności majątku oraz rentowności kapitału własnego4.

Tabela 7: Wskaźniki rentowności przedsiębiorstw „A” i „B” w latach 2005-2008 (w %)


2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

Rentowności

sprzedaży 7,18 5,57 11,4 3,30 -3,22 -1,51 59,9 -12,13

Rentowności majątku

ogółem 5,68 4,55 11,42 3,14 -4,40 -2,41 82,80 -10,54


trwałego 13,02 8,51 17,31 4,54 -6,89 -3,88 176,20 -20,55


obrotowego

10,08 9,77 33,57 10,25 -12,16 -6,38 156,21 -21,63

Rentowności kapitału

własnego

19,7 16,3 38,5 9,4 -9,10 -5,07 80,93 -14,19


Przedsiębiorstwo „A” najwyższy poziom rentowności poszczególnych wskaźników osiągnęło

w 2007 r. Poziom rentowności sprzedaży wyniósł w tym roku 11,4%, przy czym w 2008 r.

odnotowano ponad trzykrotny spadek i wartość wskaźnika wyniosła wówczas 3,30%. Średni

poziom rentowności sprzedaży osiągany przez to przedsiębiorstwo w tym okresie wynosi 6,86%,

można więc mówić o zyskowności przedsiębiorstwa. Można uznać, że zyskowność

przedsiębiorstwa zagranicznego nie jest zjawiskiem bardzo typowym dla przedsiębiorstw

4 Obliczenia wskaźników rentowności zostały przeprowadzone w oparciu o zysk brutto przedsiębiorstw „A” i „B”.

Pominięcie w obliczeniach zysku netto jest celowe i wynika z obliczeniowych błędów oraz niejasności znajdujących

się w udostępnionych sprawozdaniach finansowych.




63

zagranicznych. Według danych statystycznych GUS za 2008 r. spośród 1 374 objętych badaniem

przedsiębiorstw zagranicznych działających w sekcji przetwórstwa przemysłowego na obszarze

kraju tylko 57,2% wykazywało zysk brutto z działalności, natomiast spośród 867 przedsiębiorstw

zagranicznych działających we wszystkich obszarach działalności na obszarze woj. łódzkiego

zysk wykazywało tylko 47,9% (GUS, 2010).

Wpływ na tak kształtujące się wyniki badań statystycznych może mieć specyfika działania

przedsiębiorstw zagranicznych w kraju goszczącym. Przedsiębiorstwo macierzyste w zależności

od m.in. realizowanej strategii, lokalnych regulacji prawnych, typu własności filii i wielkości jej

obrotów może mieć wpływ na wyniki finansowe przez nie osiągane. W zależności od

określonych uwarunkowań przedsiębiorstwo macierzyste może starać się przesuwać nadwyżki

finansowe m.in. do filii zagranicznych, które korzystają ze zwolnień podatkowych lub w wyniku

osiągniętych strat nie płacą w danym roku sprawozdawczym podatków bądź też do filii, które

mogą uzyskać relatywnie wyższą stopę zwrotu z danej inwestycji (Najlepszy, Warszawa 2000,

s. 276-277).

Analizując strukturę wskaźnika rentowności majątku całkowitego przedsiębiorstwa, należy

zauważyć, że rentowność majątku obrotowego ponad dwukrotnie przewyższa rentowność

majątku trwałego przedsiębiorstwa (odpowiednio 10,25% wobec 4,54%) – podobna tendencja

występowała przy wskaźnikach obrotowości. Brak wyraźnej tendencji wzrostowej/spadkowej ma

także wartość wskaźnika rentowności kapitału własnego, trudno więc jednoznacznie ocenić

możliwości rozwojowe tego przedsiębiorstwa, aczkolwiek osiąga ono dość wysokie wyniki

w relacji do jednostki zainwestowanego kapitału i posiadanego majątku.

Sytuacja przedsiębiorstwa „B” przedstawia się dość niekorzystnie. Mamy tu w zasadzie do

czynienia z deficytowością przedsiębiorstwa, co nie jest zjawiskiem typowym, bowiem według

danych statystycznych GUS za 2008 r. spośród 650 objętych badaniem przedsiębiorstw

działających w sekcji przetwórstwa przemysłowego na obszarze województwa zdecydowana

większość, bo 72,3%, osiąga zysk netto z działalności gospodarczej.

(http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.nowe_okno?p_zest_id=760838&p_typ=HTML)

Rok 2007 jest jedynym, w którym przedsiębiorstwo można traktować jako zyskowne, gdyż każdy

z analizowanych wskaźników osiąga w tym czasie wartości dodatnie. Najniższe ujemne wartości

wskaźników przedsiębiorstwo osiągnęło na koniec 2008 r.

Konkluzje Podsumowując analizę działalności przedsiębiorstwa „A” funkcjonującego w oparciu

o zagraniczny kapitał oraz przedsiębiorstwa „B” – przedsiębiorstwa z kapitałem polskim, można

wskazać następujące wnioski w poszczególnych obszarach:

1) Majątek przedsiębiorstwa:

a. Struktura majątkowa w obu przedsiębiorstwach jest typowa dla przedsiębiorstw

produkcyjnych i charakteryzuje się wysokim udziałem majątku trwałego

w majątku całkowitym przedsiębiorstwa.




64

Badania statystyczne potwierdzają, że największe nakłady inwestycyjne ponoszą

przedsiębiorstwa przemysłowe i budowlane (tj. 60,9% nakładów przedsiębiorstw ogółem)

(http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.nowe_okno?p_zest_id=760925&p_typ=HTML.

Według danych statystycznych GUS 88,4% wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw

zagranicznych działających na obszarze woj. łódzkiego pochłania zakup nowych środków

trwałych (GUS, 2010). Zjawisko to potwierdzają również najnowsze badania spółek z udziałem

kapitału zagranicznego zlokalizowanych w woj. łódzkim (Różański, 2010, s. 138), które

wskazują, że przedsiębiorstwa zagraniczne w sekcji przetwórstwa przemysłowego dość sporo

inwestują we własny rozwój. Największe wydatki inwestycyjne ponoszą one właśnie na zakup

nowych środków trwałych, zatem skala inwestowania przedsiębiorstwa zagranicznego jest

typowa dla tej grupy przedsiębiorstw.

2) Działalność finansowa:

a. Większość majątku polskiego przedsiębiorstwa jest finansowana z kapitału

własnego stanowiącego79,8% kapitału całkowitego przedsiębiorstwa.

b. W przedsiębiorstwie zagranicznym większość majątku finansowana pochodzi ze

zobowiązań stanowiących 71,6% kapitału całkowitego przedsiębiorstwa.

c. Polskie przedsiębiorstwo charakteryzuje się lepszą płynnością finansową niż

przedsiębiorstwo zagraniczne, w przypadku którego wskaźniki płynności są niższe

od optymalnych.

d. Ogólne zadłużenie polskiego przedsiębiorstwa jest ponad trzykrotnie niższe niż

przedsiębiorstwa zagranicznego.

e. Polskie przedsiębiorstwo wykazuje wielokrotnie większe możliwości pokrycia

zobowiązań majątkiem trwałym niż przedsiębiorstwo zagraniczne.

3) Efekty działania przedsiębiorstw:

a. Przedsiębiorstwo zagraniczne charakteryzuje się wyższą efektywnością

wykorzystania zasobów majątkowych i zapasów niż polskie przedsiębiorstwo.

b. Zagraniczne przedsiębiorstwo osiąga wielokrotnie lepsze wyniki rentowności niż

polskie przedsiębiorstwo i jest przedsiębiorstwem zyskownym.

c. Polskie przedsiębiorstwo jest przedsiębiorstwem deficytowym.

W przypadku działalności finansowej przedsiębiorstw mamy do czynienia ze zjawiskiem

zaobserwowanym w przytoczonych wcześniej badaniach spółek z udziałem kapitału

zagranicznego. Przedsiębiorstwa krajowe wykazują niższą skłonność do pozyskiwania kapitału

obcego na finansowanie działalności, niż ma to miejsce w przypadku przedsiębiorstw

zagranicznych, które w szerokim zakresie wykorzystują zewnętrzne źródła finansowania

zarówno na etapie powstania przedsiębiorstwa, jak i w już istniejącym przedsiębiorstwie (m.in.

fundusze tworzone przez spółkę matkę, kredyty bankowe – przede wszystkim kraju

macierzystego, ale również kraju goszczącego, jak i krajów trzecich) (Różański, 2010, s. 168-

169). Stopień zadłużenia przedsiębiorstwa „A” oraz relacja zobowiązań do kapitału własnego

tego przedsiębiorstwa wskazuje na potwierdzenie tej tendencji.




65

W przypadku przedsiębiorstwa zagranicznego mamy również do czynienia z lepszym

wykorzystaniem dostępnych zasobów, wyższą rentownością i zyskownością, a zatem wyższą

efektywnością zarządzania przedsiębiorstwem. Natomiast przedsiębiorstwo krajowe

charakteryzuje się lepszą płynnością finansową, trzykrotnie niższym zadłużeniem oraz

większymi możliwościami pokrycia zadłużenia majątkiem trwałym przedsiębiorstwa, jednakże

zaskakujące jest, że pomimo dobrych wskaźników płynności finansowej i zadłużenia,

efektywność działania przedsiębiorstwa krajowego w stosunku do zagranicznego jest

zdecydowanie słabsza. Przedsiębiorstwo krajowe jest przedsiębiorstwem deficytowym.

Podsumowując wyniki analizy, można zauważyć, że wysoki stopień zadłużenia przedsiębiorstwa

zagranicznego przyniósł bardzo dobre efekty. Przedsiębiorstwo zagraniczne podjęło ryzyko

związane z finansowaniem majątku kapitałem obcym, co okazało się właściwym działaniem.

Poprzez zasilenie przedsiębiorstwa dodatkowym kapitałem dysponuje ono większą ilością

środków na finansowanie rozwoju, co stwarza możliwość zwiększenia rozmiarów prowadzonej

działalności do poziomu pozwalającego osiągnąć lepsze wyniki. Tym samym podnosi się

również efektywność wykorzystania kapitału własnego, co prawdopodobnie nie byłoby możliwe

bez dodatkowych, zewnętrznych funduszy. Przedsiębiorstwo krajowe pomimo bardzo dobrej

płynności finansowej jest przedsiębiorstwem nierentownym, zarządzanym w sposób

nieefektywny, zatem w tym przypadku otrzymane wartości wskaźników płynności nie przełożyły

się na możliwości działalności tego przedsiębiorstwa. Być może przedsiębiorstwa krajowe

powinny za przykładem przedsiębiorstw zagranicznych realizować swoją działalność

w warunkach zwiększonego ryzyka i nie obawiać się podejmowania inwestycji finansowanych

kapitałem obcym. Działanie przy ograniczonym poziomie ryzyka daje wprawdzie pewien

komfort i poczucie finansowego bezpieczeństwa, jednak w dłuższym okresie może tak jak

w analizowanym przypadku okazać się nierentowne. Warto zauważyć, że jeśli formuła

wskaźnika bieżącej płynności to relacja majątku obrotowego do bieżących zobowiązań,

a majątek obrotowy obejmuje zapasy, należności, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu

i gotówkę, to im większa wartość majątku obrotowego, tym większa płynność przedsiębiorstwa.

Równocześnie może to oznaczać, że przedsiębiorstwo utrzymuje m.in. wysoki poziom trudno

zbywalnych zapasów czy też wysoki poziom należności, ale takich, których wyegzekwowanie od

kontrahentów jest już mało prawdopodobne, co powoduje, że płynność bieżąca przedsiębiorstwa

jest tylko pozornie wysoka.

Przeprowadzona ocena działalności dwóch przykładowych przedsiębiorstw pokazuje, że analiza

finansowa powinna mieć charakter kompleksowy. Nie należy analizować wybranych

wskaźników wybiórczo, ale oceniać je łącznie, bowiem wtedy ocena działalności

przedsiębiorstwa ma bardziej obiektywny charakter.




66

Literatura Bednarski, L., Borowiecki, R., Duraj, J., Kurtys, E., Waśniewski, T., Wersty, B. (1998). Analiza

ekonomiczna przedsiębiorstwa. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.

GUS (2010a). Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym w 2008 r.

Pozyskano z: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_2037_PLK_HTML.html.

GUS (2010b). Nauka i technika Polsce w 2008 roku. Pozyskano z:

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_800_PLK_HTML.html.

Karaszewski, W. (2004). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle świata. Toruń:

Wydawnictwo „Dom Organizatora”.

Najlepszy, E. (2000). Zarządzanie finansami międzynarodowymi. Warszawa: PWE.

Różański, J. (2010). Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce – rozwój, finansowanie, ocena.

Warszawa: PWE.

___________________________________________________________________________

Abstract

The Activity of Foreign versus Locally-Owned Companies: Financial Perspective The aim of this paper is to compare the financial effects of domestic and foreign companies activities on the basis of

two randomly chosen enterprises. It is argued that foreign companies are the carriers of modern technologies what

have the influence on financial results obtained by them. However, their successes cannot be attributed only to

better innovativeness but also to better use of borrowed capital. Higher proneness to risk resulting from financing

the company activities from external sources in the long-term perspective may bring the company higher profitability

and, in consequence, contribute to faster development of the enterprise.

JEL classification: G32

Keywords: activity of foreign enterprises, innovativeness, financial analysis

http://www.stat.gov.pl/gus/5840_2037_PLK_HTML.htm

DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ...Analiza efektów działalności przedsiębiorstw...

Documents

Transcript of DZIAŁALNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH I ...Analiza efektów działalności przedsiębiorstw...