Spis Treœci - FPN - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy...

FarmaceutycznyPrzegl¹d Naukowy 1

Nr 3/2007

Redaktor Naczelny:Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

Adres redakcji:Wydział Farmaceutyczny Śląskiej Akademii Medycznejul. Jedności 2, 41-200 Sosnowiec

Konsultacyjna Rada NaukowaPrzewodniczący:Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

Członkowie:1. Prof. dr hab. Barbara Błońska - Fajfrowska2. Prof. dr hab. Jerzy Brandys3. Prof. dr hab. Elżbieta Brezińska4. Prof. dr hab. Zofia Dzierżewicz5. Prof. dr hab. Kazimierz Głowniak6. Prof. dr hab. Edmund Grześkowiak7. Prof. dr hab. Ewa Jagiełło-Wójtowicz8. Prof. dr hab. Krzysztof Jędrzejko9. Prof. dr hab. Krzysztof Jonderko10. Prof. dr hab. Jan Kowalski11. Prof. dr hab. Jerzy Kwapuliński12. Prof. dr hab. Jan Pachecka13. Prof. dr hab. Jerzy Pałka14. Prof. dr hab. Janusz Pluta15. Prof. dr hab. Janusz Solski16. Prof. dr hab. Artur Stojko17. Prof. dr hab. Maria Wardas18. Dr hab. Zdzisława Kondera - Anasz19. Dr hab. Urszula Mazurek20. Dr hab. Andrzej Plewka21. Dr hab. Krzysztof Solarz22. Dr hab. Krystyna Trzepietowska - Sępień

Wydawca:

Adres Wydawcy:Wydawnictwo PGK MEDIA POLSKAul. Stokrotek 51, 43-384 Jaworze Górne k. Bielska-Białej,tel. (0-33) 817-38-79 fax (0-33)817-36-31

P.G.K. Media Polska należy do KonsorcjumWydawnictw Medycznych.

Prezydent Konsorcjum:dr n. med. Adam Kwieciński

Marketing Manager:Anna [email protected]

Opracowanie graficzne, zdjęcie na okładce oraz skład:Robert Cyganik

Wszystkie materiały opublikowane w piśmie objęte są ochroną Prawaautorskiego. Projekty chronione są Ustawą o Prawie autorskim i po-krewnych prawach z 1994 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 83). Redakcja za-strzega sobie dostosowania nadesłanych materiałów do potrzeb pi-sma. Przedruki możliwe jedynie za zgodą wydawcy. Za treść materia-łów reklamowych oraz listów od czytelników redakcja nie odpowiada.

Spis Tre�ci:

Index Copernicus 1,73 MNiI 3,00

2Leki pochodzenia roślinnego w świetlewspółczesnej farmakoterapii okresu menopauzy

Biopierwiastki czyli mikro i makroelementyjako leki: żelazo

PrzeziębieniaWspółczesne możliwości wykorzystania techniki

stymulacji przezprzełykowej sercaFarmakoterapia w leczeniu oparzeń

Nadwaga i otyłość – problemy terapeutyczneXX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa

FarmaceutycznegoEnglish for Pharmacists

English Booster Dose 20

Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Koleżanki i KoledzyKoleżanki i KoledzyKoleżanki i KoledzyKoleżanki i KoledzyKoleżanki i Koledzy,,,,,Drodzy CzytelnicyDrodzy CzytelnicyDrodzy CzytelnicyDrodzy CzytelnicyDrodzy Czytelnicy,,,,,

Serdecznie zapraszam dolektury – czwartego już nume-ru, naszego FarmaceutycznegoPrzeglądu Naukowego. Zapra-szam także nieustająco do dzie-lenia się na łamach naszegoCzasopisma Państwa wiedzą,poczynionymi spostrzeżeniamii wynikami naukowych badań.Zachęcam również do propa-

gowania Przeglądu w Państwa środowisku.Tradycyjnie, uprzejmie przypominam o nadchodzącym, XX Na-

ukowym Zjeździe Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, któregoorganizatorami są Wydział Farmaceutyczny Śląskiej Akademii Medycz-nej oraz Oddział Śląski Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego.

Choć ostateczny termin przesyłania streszczeń mija 30 kwietnia,a więc przed nami sporo jeszcze czasu do przygotowania prac, to – jakwiadomo, czas dość szybko płynie i za chwilę staniemy przed tą kwiet-niowa datą. Z pewnością jednak pełna mobilizacja nastąpi w ostatnichdniach kwietnia i jak się spodziewamy (znając to z osobistych doświad-czeń), w tak zwanej ostatniej chwili ruszy (miejmy nadzieję) lawinazgłoszeń. Uprzejmie także informuję, iż przedłożenie streszczenia niejest warunkiem uczestnictwa w Zjeździe, bowiem wziąć można w tymprzedsięwzięciu udział także jako pilny słuchacz wykładów, uczestniksesji plakatowej, uczestnik wybranego kursu szkoleniowego i – co niemniej ważne – uczestnik wielce atrakcyjnych imprez towarzyszących.

Dobiegają finału prace nad zamknięciem naukowego i szkolenio-wego programu Zjazdu. Krystalizują się także plany dotyczące wspo-mnianych imprez towarzyszących, integralnie związanych ze zjazdo-wym życiem, tak nieodzownych przecież dla przebiegu każdej Konfe-rencji.

Dużym zainteresowaniem przyszłych uczestników Zjazdu ciesząsię kursy szkoleniowe, o interdyscyplinarnej tematyce, pozwalające napozyskanie sześciu punktów edukacyjnych za każdy kurs.

Intensywnie pracujemy nad przygotowaniem naszego Zjazdu, byspełnił oczekiwania jego uczestników a organizatorom przyniósł radośćz udanego przedsięwzięcia.

Choć szczególny okres wiosenno – świąteczny nie usposabia z pew-nością do intensywnej pracy zawodowej, to jako Redaktor Naczelny na-szego Przeglądu jestem usprawiedliwiona w nieustającym zachęcaniuzaprzyjaźnionych: Współpracowników i Członków Konsultacyjnej RadyNaukowej do pisania prac, a Szanownych Czytelników – do korzystaniaz wiedzy zawartej na łamach Czasopisma, ku naszej i jego chwale.

W tym szczególnym okresie wiosenno – świątecznym życzę Pań-stwu pogody ducha, radości, wspaniałych chwil z najbliższymi i nie-ustannej pamięci o naszym wspólnym wydawniczym dziele. Wszystkie-go dobrego,

Krystyna Olczyk

8

11

13

16

2024

36

37

FarmaceutycznyPrzegl¹d Naukowy2

Nr 3/2007

Leki pochodzenia ro�linnego w �wietlewspó³czesnej farmakoterapii okresu menopauzyDr n. med. Wojciech KluszczykSpecjalista ginekolog-po³o¿nikOrdynator Oddzia³u Ginekologiczno-Po³o¿niczegoSzpital nr 1 w Wodzis³awiu �l¹skim

Surowce zielarskie przeżywają swój renesans.Surowce zielarskie przeżywają swój renesans.Surowce zielarskie przeżywają swój renesans.Surowce zielarskie przeżywają swój renesans.Surowce zielarskie przeżywają swój renesans.Jesteśmy świadkJesteśmy świadkJesteśmy świadkJesteśmy świadkJesteśmy świadkami odżywania wielu starami odżywania wielu starami odżywania wielu starami odżywania wielu starami odżywania wielu starych me-ych me-ych me-ych me-ych me-tod w leczeniu chorób i odkrtod w leczeniu chorób i odkrtod w leczeniu chorób i odkrtod w leczeniu chorób i odkrtod w leczeniu chorób i odkrywania na nowo dawywania na nowo dawywania na nowo dawywania na nowo dawywania na nowo daw-----nych surowców zielarskich – oczywiście w zgonych surowców zielarskich – oczywiście w zgonych surowców zielarskich – oczywiście w zgonych surowców zielarskich – oczywiście w zgonych surowców zielarskich – oczywiście w zgo-----dzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.dzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.dzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.dzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.dzie ze współczesną medycyną i wiedzą naukową.

W niedalekiej przyszłości należy oczekiwać sze-W niedalekiej przyszłości należy oczekiwać sze-W niedalekiej przyszłości należy oczekiwać sze-W niedalekiej przyszłości należy oczekiwać sze-W niedalekiej przyszłości należy oczekiwać sze-regu nowych odkrregu nowych odkrregu nowych odkrregu nowych odkrregu nowych odkryć w fitoterapii, ponieważ wieleyć w fitoterapii, ponieważ wieleyć w fitoterapii, ponieważ wieleyć w fitoterapii, ponieważ wieleyć w fitoterapii, ponieważ wieleczołowych europejskich ośrodków naukowych za-czołowych europejskich ośrodków naukowych za-czołowych europejskich ośrodków naukowych za-czołowych europejskich ośrodków naukowych za-czołowych europejskich ośrodków naukowych za-programowało badania różnych gatunków roślinprogramowało badania różnych gatunków roślinprogramowało badania różnych gatunków roślinprogramowało badania różnych gatunków roślinprogramowało badania różnych gatunków roślinsłużących ziołolecznictwu i prewencji zdrowia.służących ziołolecznictwu i prewencji zdrowia.służących ziołolecznictwu i prewencji zdrowia.służących ziołolecznictwu i prewencji zdrowia.służących ziołolecznictwu i prewencji zdrowia.

UzyskUzyskUzyskUzyskUzyskanie pomyślnych wynikanie pomyślnych wynikanie pomyślnych wynikanie pomyślnych wynikanie pomyślnych wyników w terapii le-ów w terapii le-ów w terapii le-ów w terapii le-ów w terapii le-kkkkkami roślinnymi jest ściśle związane z racjonalnymami roślinnymi jest ściśle związane z racjonalnymami roślinnymi jest ściśle związane z racjonalnymami roślinnymi jest ściśle związane z racjonalnymami roślinnymi jest ściśle związane z racjonalnymich zastosowaniem, opartym na właściwym doboich zastosowaniem, opartym na właściwym doboich zastosowaniem, opartym na właściwym doboich zastosowaniem, opartym na właściwym doboich zastosowaniem, opartym na właściwym dobo-----rze i znajomości działania składników biologicz-rze i znajomości działania składników biologicz-rze i znajomości działania składników biologicz-rze i znajomości działania składników biologicz-rze i znajomości działania składników biologicz-nie aktywnych oraz ich dawkowania.nie aktywnych oraz ich dawkowania.nie aktywnych oraz ich dawkowania.nie aktywnych oraz ich dawkowania.nie aktywnych oraz ich dawkowania.

Fitoterapia stanowi jedną z najczęstszych me-Fitoterapia stanowi jedną z najczęstszych me-Fitoterapia stanowi jedną z najczęstszych me-Fitoterapia stanowi jedną z najczęstszych me-Fitoterapia stanowi jedną z najczęstszych me-tod leczenia dolegliwości związanych z okresemtod leczenia dolegliwości związanych z okresemtod leczenia dolegliwości związanych z okresemtod leczenia dolegliwości związanych z okresemtod leczenia dolegliwości związanych z okresemmenopauzymenopauzymenopauzymenopauzymenopauzy.....

MenopauzaMenopauzaMenopauzaMenopauzaMenopauza, czyli ostatnie krwawienie miesięcz-ne, następuje w różnych latach życia. Czas wystąpie-nia ostatniej miesiączki uzależniony jest od standar-du życia kobiety, charakteru jej pracy, sposobu odży-wiania się, czynników genetycznych, pożycia seksual-nego. Przykładowo, w krajach, w których kobiety sąniedożywione i mają niski standard życia, menopau-za przychodzi zdecydowanie wcześniej niż w krajachrozwiniętych przemysłowo i o wysokim standardzie.

Menopauza u kobiet ogniskuje wiele potencjalnieniekorzystnych zjawisk psychologicznych, socjospo-łecznych i biologicznych. Te trzy grupy czynników sąw różnym stopniu odpowiedzialne za gorsze funkcjo-nowanie psychospołeczne kobiet w okresie okołome-nopauzalnym oraz za znaczny wzrost zaburzeń psy-chologicznych w tym okresie życia. Wśród niekorzyst-nych czynników psychologicznych okresu klimakte-rycznego można wymienić takie zjawiska jak: innemyślenie o sobie („czy nadal jestem kobietą?”, „czymogę być jeszcze atrakcyjna?”), świadomość końca

okresu młodości, odejście dzieci z domu („zespół pu-stego gniazda”), chorobę lub śmierć męża, samotność,zmianę statusu społeczno-zawodowego. Okresowi kli-makterycznemu towarzyszy szereg zaburzeń metabo-licznych związanych z procesem wygasania czynnościendokrynnej jajnika (niedobór estrogenów, spadekstężenia progesteronu, obniżenie poziomu inhibin,wzrost stężenia gonadotropin).

Menopauzalny okres życia kobietyMenopauzalny okres życia kobietyMenopauzalny okres życia kobietyMenopauzalny okres życia kobietyMenopauzalny okres życia kobiety to prawie 30lat, co stanowi, że przeszło 1/3 życia kobiet znajdujesię w tzw. okresie dojrzałym życia. Powodem jegowydłużenia się jest niewątpliwie mniejsza śmiertel-ność w okresie rozrodczym, jak i mniejsza zapadal-ność na choroby zbierające do niedawna ogromneśmiertelne żniwo (choroby zakaźne, infekcje). W chwi-li obecnej w Polsce żyje ponad 7 milionów kobiet po45-tym roku życia, w którym, wg Światowej Organi-zacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) i pi-śmiennictwa poświęconego temu zagadnieniu, roz-poczyna się formalnie przedmenopauzalny okres ży-cia. Okres menopauzalny życia kobiety, zdaniemWHO, dzieli się na 3 podokresy:

– 45-50 lat – okres przedmenopauzalny,– 2 lata około 50-tego roku życia – okres około-

menopauzalny,– powyżej 51-52 lat – okres pomenopauzalny.

Obecnie wprowadzony jest w literaturze nauko-wej podokres IV – określany jako geriopauza, obej-mujący późne lata życia kobiety.

Objawy towarzyszące menopauzie grupowane sązwykle w kilka kategorii. Podstawą kategoryzacji jestzarówno mechanizm biologiczny, jak i fakt występo-wania objawów w okresie perimenopauzy. Raport eks-pertów WHO przyjmuje tę pierwszą perspektywę,wyróżniając objawy specyficzne dla okresu menopau-zalnego i związane ze zmianami hormonalnymi, a mia-


Nr 3/2007Leki pochodzenia ro�linnego w �wietle wspó³czesnej farmakoterapii okresu menopauzy

nowicie objawy wazomotoryczne, atrofię urogenital-ną i nieregularne miesiączkowanie, a także inne obja-wy występujące pojedynczo i w zespołach, które jed-nak nie są specyficzne dla zmian hormonalnych zwią-zanych z menopauzą. Do tej grupy objawów zaliczo-no, na przykład:

– depresję,– uderzenia gorąca,– napięcie nerwowe,– bezsenność,– trudności w koncentracji uwagi,– brak libido,– suchość pochwy,– bóle i zawroty głowy,– bóle pleców,– spadek energii.

Menopauza niesie z sobą wiele niekorzystnych na-stępstw dotyczących ogólnego stanu zdrowia, jednakwiele kobiet nie zdaje sobie z tego sprawy. Na pierwszyplan, oprócz wymienionych powyżej, wysuwają sięschorzenia sercowo-naczyniowe (nadciśnienie tętnicze,choroba wieńcowa, zawał serca), osteoporoza, zaburze-nia układu moczowo-płciowego oraz nowotwory.

Należy zwrócić uwagę na tak waży aspekt jakimjest jakość życia pacjenta. Jakość życia jest subiek-tywnym parametrem opartym na bezpośrednim do-stępie do informacji: jak pacjent się czuje, jak funk-cjonuje. Jednak poddać tę kwestię ocenie jest bardzotrudno. Jedynym narzędziem jakim dysponujemy sąkwestionariusze oceniające jakość życia (QoL).

W praktyce lekarskiej możemy wykorzystać dwatypy kwestionariuszy: ogólne i specyficzne. W kwe-stionariuszach ogólnych mamy do czynienia z pluri-dyscyplinaryzmem pytań, które mogą być skierowa-ne do szerokiego grona osób. Uzyskane z nich infor-macje mogą być porównywane w badaniach klinicz-nych i populacyjnych. Z drugiej jednak strony nienadają się one do określenia stopnia odpowiedzi nazastosowane leczenie. W przeciwieństwie do tego skalespecyficzne opracowane są dla wyselekcjonowanej gru-py osób.

Czy można ocenić jakość życia kobiet w okresie klimakterium?Czy da się zastosować kwestionariusz okresu przejściowego?

W Polsce aspekt oceny jakości życia pacjenta od-grywa coraz większą rolę jako jeden z elementów pra-widłowo prowadzonej terapii. Trudnym decyzyjnie dlalekarza jest określenie momentu, w którym wprowa-dzić leczenie oraz, w późniejszym okresie, monitoro-wanie efektywności stosowanej terapii.

Narzędzie badawcze, jakim może być kwestiona-riusz okresu przejściowego, powinien posiadać pyta-nia sformułowane w sposób przystępny dla szerokie-go grona kobiet, bez względu na ich poziom intelek-tualny.

Kwestionariusz winien uwzględniać skale, którychskuteczność została potwierdzona klinicznie. Przykła-dowo – jeden z nich – składa się z ogólnego kwestio-nariusza jakości życia (SF-36) – opracowanego i za-twierdzonego przez WHO, skali Greena oceniającejstopień nasilenia objawów wypadowych oraz skalidepresji Becka, będącej skalą samooceny opisującejsamopoczucie pacjentki. Kwestionariusz ten jest uzu-pełniony o pytania dotyczące statusu społeczno-eko-nomicznego (wykształcenie, aktywność zawodowa,stan cywilny), aktywności fizycznej, BMI, chorób to-warzyszących oraz skuteczności i objawów ubocznychstosowanej terapii.

Skala SF-36 poddaje ocenie zdrowie fizyczne, ak-tywność społeczną, witalność, rolę czynników emo-cjonalnych, problemy natury psychologicznej, zdol-ność do wykonywania prostych codziennych czynno-ści w ciągu ostatnich czterech tygodni.

Specyficzna skala Greena jest jednym z najdokład-niejszych narzędzi oceniających objawy zespołu kli-makterycznego.

Okres okołomenopauzalny wybitnie sprzyja wystę-powaniu depresyjnych zaburzeń nastroju. Zastosowa-nie skali Becka ma na celu określenie stopnia nasile-nia tych dolegliwości wśród badanych kobiet.

Podstawowym elementem walki z objawami me-nopauzy jest leczenie hormonalne. Celem hormonal-nej terapii zastępczej (HTZ) jest uzupełnienie niedo-boru estrogenów, co pozwala na przywrócenie kom-fortu i poprawę jakości życia pacjentek oraz niesieodległe w czasie wymierne korzyści profilaktycznei lecznicze. Nie należy ona jednak do najbezpieczniej-szych metod terapeutycznych. HTZ jest obszaremmedycznym podlegającym szybkim zmianom. Staleprowadzone są badania w celu określenia ryzyka i ko-rzyści z nią związanych. W ostatnich latach badaniakliniczne wskazały niebezpieczeństwo i wiele działańniepożądanych związanych ze stosowaniem HTZ.

Nadzieją na bezpieczną terapię w okresie prze-Nadzieją na bezpieczną terapię w okresie prze-Nadzieją na bezpieczną terapię w okresie prze-Nadzieją na bezpieczną terapię w okresie prze-Nadzieją na bezpieczną terapię w okresie prze-kwitania jest fitoterapiakwitania jest fitoterapiakwitania jest fitoterapiakwitania jest fitoterapiakwitania jest fitoterapia. W ostatnim dwudziestole-ciu osiągnięcia badawcze w zakresie działania lekówpochodzenia roślinnego pozwoliły uzyskać substan-cje nazwane fitoestrogenami, które działając podob-nie (aczkolwiek słabiej) do klasycznych hormonówpłciowych (estrogenów) nie są jednakże obciążonenie są jednakże obciążonenie są jednakże obciążonenie są jednakże obciążonenie są jednakże obciążone


Nr 3/2007 Leki pochodzenia ro�linnego w �wietle wspó³czesnej farmakoterapii okresu menopauzy

niepożądanymi następstwaminiepożądanymi następstwaminiepożądanymi następstwaminiepożądanymi następstwaminiepożądanymi następstwami w sytuacjach wymie-nionych powyżej. Stąd też, zwiększając arsenał leków,umożliwiają one zastosowanie ich w warunkach, kie-dy klasyczne leki hormonalne nie mogą lub nie po-winny być użyte.

Współcześnie zgodnie uważa się, iż trzy rośliny: plu-plu-plu-plu-plu-skwica groniastaskwica groniastaskwica groniastaskwica groniastaskwica groniasta (Cimifuga racemosa), niepokniepokniepokniepokniepokalanekalanekalanekalanekalanekmnisimnisimnisimnisimnisi (Vitex agnus castus) oraz sojasojasojasojasoja (Glycine max) po-siadają największą dokumentację naukową zarównoteoretyczną, jak i kliniczną a standaryzowane wyciągialkoholowe bądź formy sproszkowane są w powszech-nej sprzedaży. Wśród innych roślin charakteryzującychsię bowiem bogata kombinacja różnorodnych izofla-wonów mających dobroczynny wpływ na dolegliwościokresu klimakterium należy wymienić: ziarnaziarnaziarnaziarnaziarna kupoukupoukupoukupoukupou(Pueraria lobata), przywrotnik pospolityprzywrotnik pospolityprzywrotnik pospolityprzywrotnik pospolityprzywrotnik pospolity (Alchemillavulgaris), arcydzięgiel chińskiarcydzięgiel chińskiarcydzięgiel chińskiarcydzięgiel chińskiarcydzięgiel chiński (Angelica sinensis) orazczerwoną kczerwoną kczerwoną kczerwoną kczerwoną koniczyne oniczyne oniczyne oniczyne oniczyne (Trifolium pratense).

Pluskwica groniasta Pluskwica groniasta Pluskwica groniasta Pluskwica groniasta Pluskwica groniasta (Cimifuga racemosaCimifuga racemosaCimifuga racemosaCimifuga racemosaCimifuga racemosa) jest ro-śliną zieloną wyrastającą do 2 m wysokości, o białychkwiatach. Występuje w Kanadzie i USA. Zawiera m.in.izoflawony (formomonetynę), glikozydy trójterpeno-we typu cycloartenolu, wśród nich acteinę i cimifu-gozyd, kwasy aromatyczne. Liczne badania farmako-logiczne i kliniczne wskazują, iż składniki wyciąguz korzenia i bulw pluskwicy groniastej łączą się z re-ceptorami estrogennych detektorów podwzgórza (neu-rony z receptorami estrogenowymi) i blokują wydzie-lanie Gn-RH do przysadki mózgowej, co z kolei pro-wadzi do zahamowania wydzielania LH i obniżeniajego poziomu w osoczu i w efekcie do łagodzenia ob-jawów naczynio-ruchowych (uderzenia gorąca). Dzia-łanie wyciągu z Cimifuga r. przywraca również prawi-dłowy obraz cytologiczny nabłonka pochwy, ma wpływna procesy regeneracyjne i zmniejsza zmiany zaniko-we w obrębie narządów płciowych. Badania klinicznepotwierdzają także skuteczność preparatów z pluskwi-cy groniastej w zaburzeniach psycho-emocjonalnych,natomiast dyskusyjny pozostaje wpływ w zapobiega-niu procesom osteoporozy. Działanie preparatów Ci-mifuga r. uwidocznia się po okresie stosowania mini-mum czterech tygodni, a bezpieczny okres stosowa-nia przyjmuje się do 6 miesięcy. Ponieważ, jak powie-dziano pierwsze objawy przekwitania pojawiają sięw sferze doznań psycho-emocjonalnych na długo wcze-śniej zanim obraz dysfunkcji gonad ujawni się w ca-łej okazałości, działanie terapeutyczne powinno byćukierunkowane na uspokojenie, wyciszenie układunerwowego zarówno w zakresie jego funkcji psychicz-nych jak i przywrócenia właściwej równowagi w ukła-dzie wegetatywnym.

Również preparaty z soi są skuteczne w terapii do-legliwości wynikających z zachwianej równowagi hor-monalnej. Jak większość preparatów pochodzenia ro-ślinnego nie wywołuje zagrażających zdrowiu skut-ków ubocznych. Lek ten przyczynia się do złagodze-nia objawów postmenopauzy u kobiet, które obawia-ją się lub mają przeciwwskazania do stosowania kla-sycznej hormonalnej terapii zastępczej. Jest to prepa-rat bezpieczny i skuteczny w stopniu porównywal-nym z terapią hormonalną, ale bez ryzyka związanegoze stosowaniem hormonów syntetycznych.

NiepokNiepokNiepokNiepokNiepokalanek mnisialanek mnisialanek mnisialanek mnisialanek mnisi (ViteViteViteViteVitex agnus castusx agnus castusx agnus castusx agnus castusx agnus castus) jest ro-śliną obszaru śródziemnomorskiego i należy do ro-dziny Verbenacae. Używane są owoce: Agni casti fru-stus, które zawierają aukubinę i agnozyd, flawonoidy,olejki eteryczne, goryczkę i tłuszcze. Dotychczas uwa-żano, że niepokalanek mnisi działa bezpośrednio naprzysadkę mózgową i hamuje wydzielanie FSH i sty-mulację LH i LTH. Nowsze badania wykazały jednak,iż wyciąg z Vitex agnus castus blokuje wydzielanieprolaktyny z przysadki mózgowej. W innych bada-niach nad wpływem niepokalanka mnisiego na stęże-nie b-endorfiny w surowicy krwi samic szczura uzy-skali rezultaty pozwalające stwierdzić jego wpływ nawzrost poziomu b-endorfiny. Można przyjąć, że dziękiswemu dopaminagonistycznemu działaniu wyciągz niepokalanka mnisiego hamuje wydzielanie prolak-tyny i w ten sposób działa regulująco na poziom hor-monów płciowych. Hamując wydzielanie prolaktynyprzez komórki przedniego płata przysadki mózgowej,powoduje normalizację stężenia progesteronu i II fazycyklu miesiączkowego. Łagodzi zaburzenia rytmu mie-siączkowego i objawy napięcia przedmiesiączkowego.

Niepokalanek mnisi wykorzystywany jest terapii za-burzeń hormonalnych u kobiet, objawiających się: za-burzeniami cyklu miesiączkowego (skąpe lub nadmier-ne krwawienia, krwawienia śródokresowe, cykle bez-owulacyjne), zespołem napięcia przedmiesiączkowego(tj. z objawami drażliwości, zmienności nastroju, bó-lów głowy, obrzęków), bolesnym obrzmieniem piersi.

SojaSojaSojaSojaSoja (Glycine maxGlycine maxGlycine maxGlycine maxGlycine max) jest rośliną jednoroczną z ro-dziny motylkowatych, będącą jednym z najbogatszychroślinnych źródeł białka i tłuszczu. Soja jest bogatymźródłem izoflawonów, substancji biologicznie czyn-nych, stanowiących podgrupę fitoestrogenów, o bu-dowie i działaniu podobnym do estrogenów. Ogólniebiorąc artykuły żywnościowe z soi zawierają 1,2-3,3mg izoflawonów/g suchej masy produktu.

Izoflawony mają większe (7-krotne) powinowac-two do ERb niż ERa, w porównaniu z 17b-estra-


Nr 3/2007Leki pochodzenia ro�linnego w �wietle wspó³czesnej farmakoterapii okresu menopauzy

diolem. Są sugestie, że poziom estrogenów w różnychtkankach docelowych może modulować odpowiedźkomórkową na izoflawony. Przy wysokim poziomieestrogenów izoflawony działają jako antagonista re-ceptora estrogenowego (antyestrogen), zaś przy ni-skim jako agonista (estrogen). Badania in vitro nahodowlach komórek ludzkich wykazały, że względnaaktywność estrogenowa genisteiny, w odniesieniu doestradiolu (100%), wynosi 0,084, daidzeiny 0,013,ekwolu 0,061.

Swoje działanie lecznicze soja zawdzięcza ważnymz biologicznego punktu widzenia izoflawoną – geni-steina i daidzeina. Mechanizmy oddziaływania izofla-wonów obecnych w białku sojowym na tkanki doce-lowe nie zostały ostatecznie wyjaśnione. Podobieństwostruktury chemicznej izoflawonów do naturalnychestrogenów pozwala na wiązanie z receptorami estro-genowymi (ER) i powodować estrgenową odpowiedźtkankową. Izoflawony zatem odznaczają się one zdol-nościami do wiązania z receptorami estrogenowymi,dlatego preparat możemy zaliczyć do fitoestrogenów.Genisteina zajmuje wśród fitoestrogenów wyjątkowąpozycję. W wielu badaniach przedklinicznych i kli-nicznych standaryzowane wyciągi z soi podawane po-jedynczo lub w rekombinacji ze sprzężonym równo-ważnikiem estrogenu (CEE) wykazywały wyższość te-rapeutyczną wobec placebo przeciw wczesnym obja-wom przekwitania u kobiet w menopauzie.

Ponadto udowodniono, że izoflawon genistyny ha-muje liczne związki enzymatyczne odpowiedzialne zapowstanie raka. Wykorzystywanie tego efektu dajeszansę na ograniczenie działań ubocznych charakte-rystycznych dla większości preparatów stosowanychw onkologii. Odpowiednie badania dotyczące tegoaspektu są przeprowadzane w wielu ośrodkach naświecie, w tym również w Polsce (Instytut Immuno-logii i Terapii Doświadczalnej PAN).

Fasola kopou Fasola kopou Fasola kopou Fasola kopou Fasola kopou (Pueraria lobata)(Pueraria lobata)(Pueraria lobata)(Pueraria lobata)(Pueraria lobata), choć słabo zna-na jest ważnym źródłem izoflawonów. Zalicza się jądo roślin strączkowych, rosnących przede wszystkimna Południu USA. Pueraria lobata jest wyposażonaw niewiarygodną energię życiową – przyrasta w tem-pie do 30cm w ciągu doby. Dobroczynne izoflawonywystępują zarówno w liściach oraz nasionach (fasol-ki), jak i w korzeniach, które sięgają nawet do sięgajądo 3,5metra w głąb ziemi.

Przywrotnik pospolityPrzywrotnik pospolityPrzywrotnik pospolityPrzywrotnik pospolityPrzywrotnik pospolity (Alchemilla vulgarisAlchemilla vulgarisAlchemilla vulgarisAlchemilla vulgarisAlchemilla vulgaris) –nazwa łacińska wywodzi się od arabskiego słowa ozna-czającego alchemię. Gatunek występujący powszech-nie w Europie. Roślina wieloletnia, miękko owłosio-

na o nerkowatych bądź okrągłowatych liściach. Kwia-ty żółtozielone, zebrane w wiechy. Surowcem są liściei kwitnące wierzchołki pędów.

Substancje czynne to garbniki. Działanie ściągają-ce, hamuje nadmierne krwawienia z drobnych naczyńkrwionośnych.

Zastosowanie: Wewnętrznie w biegunkach. W gi-nekologii: menorrhagia, okres menopauzy.

Zewnętrznie nasiadówki i przemywania przy upła-wach i świądzie pochwy, płukanie jamy ustnej przykrwawieniach z dziąseł i zapaleniu krtani.

Arcydzięgiel chińskiArcydzięgiel chińskiArcydzięgiel chińskiArcydzięgiel chińskiArcydzięgiel chiński (Angelica sinensisAngelica sinensisAngelica sinensisAngelica sinensisAngelica sinensis) – Roślinazielna o mocnej, złożonej budowie. Występuje w Eu-ropie i Azji. Wykorzystywany jest korzeń (Angelica ra-dix) oraz cała suszona roślina i owoce. Zawiera dużeilości olejków lotnych oraz m.in. garbniki i gorycze.

Właściwości terapeutyczne: stymuluje apetyt, dzia-ła przeciw skurczowo.

Efekty farmakologiczne – działanie pobudzającesoki żołądkowe, żółciopędne i rozkurczowe.

W medycynie chińskiej korzeń wykorzystywany jestprzy nieregularnych miesiączkach i bólach menstru-acyjnych.

Czerwoną kCzerwoną kCzerwoną kCzerwoną kCzerwoną koniczynęoniczynęoniczynęoniczynęoniczynę (T(T(T(T(Trifolium pratense)rifolium pratense)rifolium pratense)rifolium pratense)rifolium pratense) rów-nież natura wyposażyła w dużą ilość izoflawonów.Rośnie ona przeważnie ukryta pomiędzy innymi tra-wami – też na naszych rodzimych łąkach i polach.

W zakresie dolegliwości okołomenopauzalnychW zakresie dolegliwości okołomenopauzalnychW zakresie dolegliwości okołomenopauzalnychW zakresie dolegliwości okołomenopauzalnychW zakresie dolegliwości okołomenopauzalnych„terapia roślinna” nagromadziło od wieków wiele„terapia roślinna” nagromadziło od wieków wiele„terapia roślinna” nagromadziło od wieków wiele„terapia roślinna” nagromadziło od wieków wiele„terapia roślinna” nagromadziło od wieków wieledoświadczeń i nawet, kiedy proponowane składydoświadczeń i nawet, kiedy proponowane składydoświadczeń i nawet, kiedy proponowane składydoświadczeń i nawet, kiedy proponowane składydoświadczeń i nawet, kiedy proponowane składymieszanek ziołowych nie w pełni tłumaczą działa-mieszanek ziołowych nie w pełni tłumaczą działa-mieszanek ziołowych nie w pełni tłumaczą działa-mieszanek ziołowych nie w pełni tłumaczą działa-mieszanek ziołowych nie w pełni tłumaczą działa-nie poszczególnych składniknie poszczególnych składniknie poszczególnych składniknie poszczególnych składniknie poszczególnych składnikówówówówów, to uzyskiwane, to uzyskiwane, to uzyskiwane, to uzyskiwane, to uzyskiwaneefekty praktyczne muszą tłumaczyć stale rosnącyefekty praktyczne muszą tłumaczyć stale rosnącyefekty praktyczne muszą tłumaczyć stale rosnącyefekty praktyczne muszą tłumaczyć stale rosnącyefekty praktyczne muszą tłumaczyć stale rosnącypopyt społecznypopyt społecznypopyt społecznypopyt społecznypopyt społeczny. P. P. P. P. Po środki pochodzenia roślinne-o środki pochodzenia roślinne-o środki pochodzenia roślinne-o środki pochodzenia roślinne-o środki pochodzenia roślinne-go sięga się nie tylko z powodu udowodnionej sku-go sięga się nie tylko z powodu udowodnionej sku-go sięga się nie tylko z powodu udowodnionej sku-go sięga się nie tylko z powodu udowodnionej sku-go sięga się nie tylko z powodu udowodnionej sku-teczności, ale również ze względu na wysoki profilteczności, ale również ze względu na wysoki profilteczności, ale również ze względu na wysoki profilteczności, ale również ze względu na wysoki profilteczności, ale również ze względu na wysoki profilbezpieczeństwa. Tbezpieczeństwa. Tbezpieczeństwa. Tbezpieczeństwa. Tbezpieczeństwa. Tak więc natura ma gotowe pod-ak więc natura ma gotowe pod-ak więc natura ma gotowe pod-ak więc natura ma gotowe pod-ak więc natura ma gotowe pod-powiedzi jak załagodzić dolegliwości klimakterium.powiedzi jak załagodzić dolegliwości klimakterium.powiedzi jak załagodzić dolegliwości klimakterium.powiedzi jak załagodzić dolegliwości klimakterium.powiedzi jak załagodzić dolegliwości klimakterium.

Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:

1. Borrelli F, Ernst E. Cimicifuga racemosa: a systematic re-view of its clinical efficacy. Eur J Clin Pharmacol 2002; 58:235-41.

2. Bown D.: Wielka Encyklopedia Ziół Muza S.A. Warszawa 1999.3. Duncan AM, Merz BE, Xu X, et al. Soy isoflavones exert

modest hormonal effects in premenopausal women. JClin Endocrinol Metab 1999a; 84: 192-7.

4. Lamer-Zarawska E.: Zioła i preparaty ziołowe w dolegli-wościach okresu menopauzy. Wiad. Ziel. Nr 5/97.


Nr 3/2007

5. Ożarowski A.: Hormonalna terapia zastępcza a preparatyroślinne. Wiad. Ziel. Nr 5, 1997.

6. Rekomendacja PTG w sprawie stosowania hormonalnejterapii zastępczej po badaniach WHI i Million Women Stu-dy. Ginekologia po Dyplomie 2003; 6 (28): 36-7.

7. TJ Key, GB Sharp, PN Appleby, et al. Soya foods and breastcancer risk: a prospective study in Hiroshima and Nagasa-ki, Japan. Br J Cancer 1999; 81 (7): 1248-56.

8. Wawrzyniak E.: Leczenie ziołami. Kompendium fitoterapii,IWZZ, Warszawa 1992.

9. World Health Organisation Research on the Menopause inthe 1990s. Report of a WHO Scientific Group. WHO Tech-nical Report Series No. 866, 1996.

10. Zgórka G.: Fitoterapeutyki a dolegliwości kobiet w okresiepokwitania, dojrzałości i przekwitania. Czasopismo Apte-karskie vol. VI, nr 3, 1999.

11. http://www.naturavitalis.pl12. Wang H, Murphy PA. Isoflavone content in commercial

soybean foods. J Agric Food Chem 1994; 42: 1666-73.13. Grynkiewicz G, Gadzikowska M. Fitoestrogeny jako selek-

tywne modulatory aktywności receptorów estrogennych.Postępy Fitoterapii 2003; 10: 28-35.

14. Alberatzzi P, Pansini F, Bonaccorsi G, et al. The effects ofsoy supplementation on hot flushes. Obstet Gynecol1998; 91: 6-11.

15. Murkies AL, Lombard C, Strauss B, et al. Dietary flowersuplementation decreases post-menopausal hot flushes:effect of soy and wheat. Maturitas 1995; 21: 189-95.

16. Alekel DL, Germain AS, Peterson CT, et al. Isoflavone-richsoy protein isolate attenuates bone loss in the lumbarspine of perimenopausal women. Am J Clin Nutr 2000;72 (3): 844-52.

17. Potter SM, Baum JA, Teng H, et al. Soy protein and isoflavo-nes: their effects on blood lipids and bone density in post-menopausal women. Am J Clin Nutr 1998; 68 (6 Suppl):1375S-1379S.

18. Anderson JW, Johnstone BM, Cook-Newell ME. Meta –analysis of the effects of soy protein intake on serum lipids.N Engl J Med 1995; 333: 276-82.

19. Potter SM. Overview of proposed mechanisms for the hypo-cholesterolemic effect of soy. J Nutr 1995; 125: 6065-115.

20. Mishra SI, Dickerson V, Najm W. Phytoestrogens and bre-ast cancer prevention: what is the evidence? Am J ObsetGynecol 2003: 188 (5): 566-70.

21. Kelly GE, Nelson C, Waring MA, et al. Metabolites of dieta-ry (soya) isoflavones in human urine. Clin Chim Acta 1993;223: 9-22.

22. Divi RL, Chang HC, Doerge DR. Antithyroid isoflavonesfrom soybean. Biochem Pharmacol 1997; 54: 1087-96.

23. Skałba P. Alternatywne sposoby leczenia kobiet w okresieperi- i pomenopauzalnym. Odżywianie, estrogeny roślin-ne, zioła, Opinie lekarzy na temat alternatywnych sposo-bów leczenia objawów peri- i pomenopauzalnych. P. Skał-ba, Hormonalna terapia zastępcza, PZWL, Warszawa,2002-09-04

24. Tomaszewski J. Fitoestrogeny. W: Jakowicki JA.. PoradnikTerapeutyczny, Bifolium, Lublin, 2001.


Nr 3/2007

Żelazo jest nierozerwalnie związane z rozwojemcywilizacji.

Już 4000-3000 lat przed naszą erą człowiek na-uczył się wydobywać z rudy żelazo i wytwarzać z nie-go narzędzia. Była to era żelaza. Przez wiele setek, a na-wet tysięcy lat legendy i wczesne dokumenty opisy-wały stosowanie żelaza w medycynie. Nazywano go"metalem z nieba" – prawdopodobnie z tego powo-du, że meteoryty zawierały w dużym procencie żela-zo. Jest interesujące, że już ok. 1400 lat przed nasząerą Egipcjanie wiązali anemię (niedokrwistość) z nie-doborem żelaza.

Żelazo było bardzo szeroko stosowane przez lekarzyw Wiekach Średnich i w okresie Odrodzenia. W XVI-tym wieku zaczęto ponownie (spostrzeżenia Egipcjanna wiele setek lat uległy zapomnieniu) dostrzegać zwią-zek między niedoborem żelaza a tzw. blednicą (chloro-sis), występującą wówczas najczęściej u dorastającychdziewcząt. Ale dopiero na początku XIX wieku francu-ski lekarz Blaud jednoznacznie stwierdził, że blednicapowstaje w wyniku niewłaściwego wytwarzania się krwii że może być leczona odpowiednio dużymi dawkamipreparatów żelaza. Już wtedy stosował on siarczan że-laza. Jego siostrzeniec wprowadził do leczenia bledni-cy tzw. "prawdziwe pigułki Blauda", zawierające siar-czan żelaza -metoda ta rozpowszechniła się jako sku-teczna w całym świecie. W końcu XIX w. powstawałystopniowo wątpliwości, co do pełnej skuteczności że-laza w leczeniu niedokrwistości.

Dopiero, jednak ok. połowy XX w. poznano tajem-nicę losów żelaza w ustroju. Stwierdzono, że niedo-bory żelaza są uwarunkowane ograniczoną dostępno-ścią biologiczną (wchłanialnością) żelaza z pokarmów,czego przyczynę wyjaśniono stosunkowo niedawno.

Żelazo wchłania się z jelit na drodze transportuaktywnego, a jego przenośnikiem w ścianie jelit jestbiałko – ferrytyna. Jej zawartość w ścianie jelit wa-runkuje ilość wchłanianego żelaza. Uszkodzenia ścia-ny jelit, co ma miejsce m.in.: w zespołach złego wchła-niania, zmniejsza ilość wchłoniętego żelaza mimonawet jego nadmiaru w treści pokarmowej.

Istnieje przedziwna ironia losu i historii. Alchemi-cy przez setki lat usiłowali przemieniać żelazo (i innemetale) w złoto. Ale w istocie w przyrodzie złoto jestwielokrotnie mniej wartościowe niż żelazo, które wa-runkuje przede wszystkim dostawę tlenu do komórek– co jest podstawą ich oddychania, a zatem życia.

Oddychanie jest procesem spalania materiałówenergetycznych (węglowodanów, tłuszczów, białek)w celu uzyskania energii, co jest bezwzględnym wa-runkiem życia. W tym procesie oddychania żelazo od-grywa kluczową rolę. Przede wszystkim żelazo zawar-te w barwniku krwi hemoglobinie umożliwia trans-port i dystrybucję tlenu do wszystkich tkanek. Bezżelaza hemoglobiny tlen wdychany do płuc nie byłbyw stanie przeniknąć w odpowiedniej ilości do krwii nie mógłby zostać rozprowadzony do „łaknących”tlenu komórek całego ustroju. Tlen ten jest następ-nie wykorzystywany w mitochondriach do utlenianiagłównego materiału pędnego, jakim jest glukoza. Całareakcja przebiega przy udziale zespołu enzymów – bio-flawonoidów, cytochromów, oksydazy cytochromoweji. in., których aktywność jest uwarunkowana m.in.obecnością jonów żelaza, a kończy się wytwarzaniemproduktu finalnego – wody i dwutlenku węgla.

WWWWWchłanianie żelazachłanianie żelazachłanianie żelazachłanianie żelazachłanianie żelazaW 1 mm

3 krwi znajduje się przeciętnie 5 mln krwi-

nek czerwonych., a zatem w 5l. krwi, co jest średniąwartością u dorosłego człowieka, znajduje się ok. 22-35 trylionów (25-35 z 18 zerami) erytrocytów. W każ-dej krwince czerwonej znajduje się ok. 280 mln czą-steczek hemoglobiny, a w każdej cząsteczce – po4 atomy żelaza. Wartości te są wręcz niewyobrażalnedla przeciętnego człowieka. Mają one jednak unaocz-nić każdemu z nas, jaką rolę odgrywa żelazo w proce-sie przenoszenia tlenu.

Zawartość żelaza w organizmie człowiekZawartość żelaza w organizmie człowiekZawartość żelaza w organizmie człowiekZawartość żelaza w organizmie człowiekZawartość żelaza w organizmie człowiekaaaaaŻelazo jest również istotnym składnikiem białka

mięśni prążkowanych- mioglobiny. Barwnik ten, po-dobnie jak hemoglobina, posiada zdolność tworzenia

Wysi³ek fizyczny � lek bez recepty

Dr n. med. Adam KwieciñskiFarmakologKlinika �w. Katarzyny w Krakowie

Biopierwiastki czyli mikro i makroelementyjako leki: ¿elazo


Nr 3/2007Biopierwiastki czyli mikro i makroelementy jako leki: ¿elazo

odwracalnych połączeń z tlenem (oksymioglobina).Tlen zawarty w mioglobinie może być wykorzystywa-ny przez komórki mięśniowe w warunkach niedosta-tecznego zaopatrzenia w tlen, dostarczając go do mi-tochondrii komórek mięśniowych.

Mimo, że żelazo znajduje się w odpowiednio du-żych ilościach w naszym środowisku (w wodzie, gle-bie) i w wielu produktach żywnościowych -nie takrzadko dochodzi do, jego niedoboru. Przez wiele latlekarze nie mogli zrozumieć, dlaczego mimo podawa-nia żelaza w pokarmach, a nawet jako specjalne uzu-pełnienie preparatów żelaza -nie zawsze udaje się znor-malizować obniżony poziom żelaza w ustroju. Okaza-ło się, jak już wspomniano powyżej, że wchłanianieżelaza z przewodu pokarmowego zachodzi przy udzialespecjalnych mechanizmów, które z jednej strony uła-twiają "przerzucanie" jonów żelaza przez ścianę jelita,z drugiej zaś – stanowią określony "ogranicznik" za-bezpieczający przed przenikaniem nadmiaru toksycz-nych w większych stężeniach jonów żelaza.

Po przejściu przez barierę ściany jelita, żelazo łączysię ze specjalnym białkiem transportowym -transfery-ną, która przenosi go do tkanek. Tam jest ono wbudo-wywane do hemoglobiny, mioglobiny lub pełni rolękofaktora w reakcjach oddychania komórkowego.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opubliko-wała raport grupy ekspertów dotyczący występowa-nia anemii hiposyderomicznej (z niedoboru żelaza).Z raportu tego wynika, że są na świecie kraje, gdzieten typ anemii jest niemal powszechny, z czego wyni-ka konieczność wzbogacania pokarmów łatwo przy-swajalnymi związkami żelaza. Nie zawsze prowadzito jednak do jednoznacznie korzystnych wyników pro-filaktycznych i leczniczych. W wielu wypadkachupośledzenie wchłaniania jelitowego zmusza lekarzydo stosowania preparatów żelaza parentalnie, tzn.w postaci wstrzyknięć dożylnych lub domięśniowych.

Niedobór żelaza szczególnie często występuje u ko-biet, zwłaszcza z obfitymi miesiączkami – niektórzyoceniają, że nawet do 20% kobiet cierpi z tego powo-du na niedobór żelaza. Ponadto długotrwałe krwawie-nia z innych przyczyn, np. w chorobie wrzodowej żo-łądka i dwunastnicy, czy przy krwawiących guzkachkrwawniczych (hemoroidach) – też często mogą pro-wadzić do niedoboru żelaza i niedokrwistości niedo-barwliwej.

Żelazo jest biopierwiastkiem niezbędnym do ży-cia. Jego niedobór prowadzi przede wszystkim do nie-dokrwistości niedobarwliwej ze wszystkimi tego na-stępstwami. W niedoborze żelaza występują m.in.takie objawy (niekoniecznie związane z niedokrwisto-ścią), jak osłabienie z wyraźnym zmniejszeniem siły

mięśni prążkowanych, upośledzeniem sprawnościintelektualnej i zwiększoną skłonnością do zapadaniana choroby zakaźne. Niektórzy obliczają, że na niedo-bór żelaza cierpi na świecie co piąty człowiek, czyliw sumie 1 mld ludzi.

Z drugiej strony żelazo, podobnie zresztą jak wie-le innych biopierwiastków, przy przekroczeniu okre-ślonego stężenia we krwi jest bardzo toksyczne. Wol-ne żelazo (nie związane ze strukturami białkowymi)jest potężnym generatorem bardzo toksycznych wol-nych rodników wodorotlenowych -jest ono zatem dlakomórki, w odpowiednio dużym stężeniu, jak zapal-nik materiałów wybuchowych. Nadmiar żelaza okre-śla się jako hemochromatosis, co objawia się m.in.odkładaniem się żelaza w wątrobie, sercu, trzustcei in. narządach, które ulegają uszkodzeniu przez po-wstające wolne rodniki .

Żelazo jest obecnie stosowane powszechnie jakolek. Wskazaniami do jego stosowania leczniczegoi profilaktycznego są następujące stany:

1. Niedokrwistość niedobarwliwa,2. Upośledzenie odporności (ze względu na dzia-

łanie immunostymulujqce żelaza),3. Upośledzenie wydolności fizycznej,4. Upośledzenie wydolności intelektualnej u dzie-

ci z zaburzeniami uczenia się.

Niedokrwistość nie jest chorobą (jednostką cho-robową) – jest to objaw świadczący o określonej cho-robie. Przez niedokrwistość rozumiemy zmniejszenieliczby krwinek czerwonych lub zmniejszenie zawar-tości w nich hemoglobiny. Powoduje to zmniejszeniezdolności krwi do przenoszenia tlenu i wtórnie upo-śledzenie utlenowania tkanek. Następstwem jest za-hamowanie wytwarzania energii z objawami zmęcze-nia, osłabienia siły mięśni prążkowanych i in. Tylkoanemia niedobarwliwa jest wskazaniem do stosowa-nia żelaza.

Zapotrzebowanie na żelazo zależy w pewnym stop-niu od intensywności przemiany materii -określa sięje na 6 mg/l000 kcal/dzień. Przeciętnie dorosły męż-czyzna potrzebuje 12-18 mg żelaza dziennie, a kobie-ta 8-15 mg.

Wiele pokarmów pochodzenia roślinnego zawierażelazo, np. owoce, szpinak, fasola, i zwierzęcego –zwłaszcza wątroba, serce, w mniejszym stopniu mię-so. Mało żelaza zawiera mleko i produkty mleczne.Dlatego znane były przypadki niedokrwistości niedo-barwliwej u dzieci karmionych zbyt długo mlekiem.

Żelazo może być dostarczane do organizmu rów-nież w postaci tabletek czy kapsułek, takich jak np.FFFFFemiFemiFemiFemiFemiFeraleraleraleraleral. Preparat ten zawiera żelazo, witaminy B6,


Nr 3/2007 Przeziêbienia

B12, kwas foliowy, witaminę C oraz laktoferrynę –biologicznie aktywną substancję, która zwiększa przy-swajalność żelaza. Taki skład idealnie odpowiada za-potrzebowaniom kobiecego organizmu, zarównow okresie intensywnego wzrostu i zapoczątkowaniamenstruacji, jak i w szeroko rozumianym wieku roz-rodczym. Szczególnie polecany dla kobiet w ciąży i ma-tek karmiących. FFFFFemiFemiFemiFemiFemiFeral wspomaga procesy krwioeral wspomaga procesy krwioeral wspomaga procesy krwioeral wspomaga procesy krwioeral wspomaga procesy krwio-----

twórczetwórczetwórczetwórczetwórcze, chroniąc organizm przed niebezpieczną dlazdrowia, a częstą wśród kobiet anemią. Systematycz-nie przyjmowany pozytywnie wpływa na zdrowie i sa-mopoczucie kobiety w najbardziej aktywnych i wy-magających okresach jej życia. Ponadto wzmacnia or-ganizm i wspomaga układ odpornościowy.

Piśmiennictwo u autoraPiśmiennictwo u autoraPiśmiennictwo u autoraPiśmiennictwo u autoraPiśmiennictwo u autora

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

PrzeziêbieniaDr n. med. Adam KwieciñskiFarmakologKlinika �w. Katarzyny w Krakowie

Coraz częściej dokuczają nam dolegliwości zwią-zane z chrypką, suchym kaszlem i bólem gardła.Zmiany temperatury powietrza pomiędzy pomieszcze-niami, na dworze i w domu, prowadzą do podrażnie-nia gardła, chrypki i kaszlu.

Zdrowiu sprzyjają codzienne spacery i racjonalnehartowanie. Jednak warto zadbać o odpowiedni strójoraz bezpieczne środki, tworzące warstwę ochronnąna błonie śluzowej gardła. Wśród najczęściej spoty-kanych schorzeń można bez wątpienia wyróżnić:


Nr 3/2007Przeziêbienia

KKKKKatarataratarataratar – który, najczęściej posiada etiologię wiru-sową. Może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Cza-sami występują powikłania w postaci zapalenia ucha.Konieczna jest wówczas antybiotykoterapia.

AnginaAnginaAnginaAnginaAngina – rozróżniamy anginę rumieniową (obja-wia się ognistoczerwonym gardłem), wysiękową (cha-rakterystyczny objaw to białoszarożółty wysięk w kryp-tach migdałków), wrzodziejącą (w jej przypadku po-jawiają się pęcherzyki i nadżerki z wrzodziejącą czer-woną obwódką), błoniastą (rozpoznajemy ją po sza-robiałych nalotach). Leczenie anginy jest różne w za-leżności od wywołującego ją wirusa.

KKKKK aszelaszelaszelaszelaszel – który jest obronnym odruchem odde-chowym spowodowanym podrażnieniem zakończeńnerwowych w oskrzelach, tchawicy, krtani, gardle lubopłucnej. Wyróżniamy kaszel nieproduktywny, suchy,bez wytwarzania plwociny oraz produktywny, mokrylub wilgotny z wytwarzaniem plwociny. Na ogół ka-szel towarzyszący przeziębieniom i zakażeniom gry-popodobnym jest objawem samoograniczającym się,ulegającym złagodzeniu w ciągu kilku dni. Jednakosobna z kaszlem utrzymującym się dłużej niż dwatygodnie powinna udać się do lekarza.

W aptekach można spotkać wiele różnych prepa-ratów (w postaci tabletek, syropów czy aerozoli) wspo-magających leczenie przeziębienia. Jednak wiele z nichdziała chwilowo, nie nawilżając i nie zabezpieczającprzed kolejnym podrażnieniem.

Witamina CWitamina CWitamina CWitamina CWitamina C (kwas askorbowy), która uczestniczyw produkcji przeciwciał podnosząc odporność organi-zmu, zapewnia prawidłową strukturę włókien kolage-nowych, zmniejsza tym samym przenikanie drobno-ustrojów chorobotwórczych do wnętrza organizmu.Działa przeciwutleniająco (usuwa wolne rodniki – chro-ni organizm przed starzeniem i uszkodzeniem komó-rek). Ułatwia wchłanianie żelaza i bierze udział w syn-tezie hemoglobiny.

RRRRRutynautynautynautynautyna chroni witaminę C przed utlenieniem i wspo-maga jej przeciwobrzękowe i przeciwzapalne działanie.Uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, uniemożliwia-jąc przenikanie drobnoustrojów do krwi i ich rozprze-strzenianie po całym organizmie. Zmniejsza obrzęk ślu-zówki nosa (katar) i gardła, łagodząc przebieg infekcji.

WWWWWapńapńapńapńapń usprawnia przewodnictwo nerwowe, wpły-wa na wydzielanie hormonów i neuroprzekaźników,tym samym poprawia samopoczucie. Ponadto wpły-wa na przepuszczalność naczyń krwionośnych, zmniej-sza wysięki, obrzęki, zapobiega przenikaniu drobno-

ustrojów do krwi i ich rozprzestrzenianiu po całymorganizmie. Wpływa na budowę kości.

Dodatkowo w leczeniu przeziębienia można sto-sować różnego rodzaju ziołowe środki przeciwapalne,które zastosowane odpowiednio wcześnie, powstrzy-mają rozwój choroby. Należy podkreślić, że stosowa-nie w tej dziedzinie leków pochodzenia roślinnegojest postępowanie objawowym, a nie przyczynowym.

Leki roślinneLeki roślinneLeki roślinneLeki roślinneLeki roślinne stanowią doskonałe uzupełnienie tra-dycyjnej terapii chorób układu oddechowego. Niewąt-pliwie są lepiej tolerowane przez organizm oraz powo-dują znikome skutki uboczne. Leki te wspomagają za-równo mechanizmy samooczyszczania dróg oddecho-wych, jak i upłynniają zalegającą wydzielinę oskrzelo-wą, powodując szybkie jej usuwanie. Wiele z nich madziałanie wykrztuśne np. syrop z dziewanny NOVER-syrop z dziewanny NOVER-syrop z dziewanny NOVER-syrop z dziewanny NOVER-syrop z dziewanny NOVER-BAN oraz babki lancetowatej LANCETANBAN oraz babki lancetowatej LANCETANBAN oraz babki lancetowatej LANCETANBAN oraz babki lancetowatej LANCETANBAN oraz babki lancetowatej LANCETAN.

Ponadto, w profilaktyce chorób związanych z prze-ziębieiem, powinniśmy zadbać o właściwą wilgotnośćpomieszczeń, unikać szkodliwych substancji, takichjak dym papierosowy, kurz czy pył, oraz pamiętaćo tym, że dolegliwości związane z przeziębieniem mogądokuczać o każdej porze roku.



Nr 3/2007 Farmakoterapia w leczeniu oparzeñ

Wspó³czesne mo¿liwo�ci wykorzystania technikistymulacji przezprze³ykowej sercaContemporary possibilities of transesophageal stimulationmethod of the heart"dr n. med. Andrzej Sielañczyk

1, dr n. farm. Joanna Równicka

2,dr n. med. Leszek Jagodziñski

1,

lek. med. Joanna Gmyrek 1, prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroñ

1

1Katedra i Klinika Chorób Wewnêtrznych, Medycyny Fizykalnej i Angiologii, Wydzia³ Lekarski �.A.M.

w Katowicach, 40-091 Bytom, ul. Batorego 15Kierownik Katedry: Prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroñ

2Katedra i Zak³ad Farmacji Fizycznej, Wydzia³ Farmaceutyczny i Oddzia³ Medycyny Laboratoryjnej

�.A.M. w Katowicach, 41-200 Sosnowiec, ul. Jagielloñska 4Kierownik Katedry: dr hab. Anna Su³kowska, prof. �.A.M.

StreszczenieStreszczenieStreszczenieStreszczenieStreszczenieOcena układu bodźcotwórczo-przewodzącego

serca przy użyciu metody stymulacji przezprzeły-kowej ma już stu-letnią tradycję w klinicznej dia-gnostyce kardiologicznej. Autorzy przedstawili naj-ważniejsze informacje dotyczące zastosowań tejmetody i jej miejsca w diagnostyce i terapii niektó-rych zespołów chorobowych.

słowa kluczowe:słowa kluczowe:słowa kluczowe:słowa kluczowe:słowa kluczowe: stymulacja przezprzełykowaserca

AbstractAbstractAbstractAbstractAbstractThe estimation of cardiac conduction system by

means of transesophageal atrial pacing datesa hundred years. The authors of this paper havepresented the most important informationconcerning this method, its validity in diagnosisand therapy of some illnesses.

keywords:keywords:keywords:keywords:keywords: transesophageal stimulation of theheart

W 2006 roku mija sto lat od czasu kiedy po razpierwszy, w warunkach klinicznych, podjęto próbęzapisu drogą nieinwazyjną z przełyku potencjałówelektrycznych generowanych w sercu [1]. By mogłodo tego dojść, wcześniej podejmowano już próby re-jestracji biopotencjałów serca z powierzchni ciała czło-wieka. W 1903 r. W. Einthoven (późniejszy laureatnagrody Nobla) zastosował galwanometr strunowy dorejestracji biopotencjałów elektrycznych serca z po-wierzchni ciała człowieka. Rejestracji dokonywał w cza-sie rzeczywistym, z pobudzenia serca na pobudzenie,opisując pojawiające się na zapisywanej krzywej ko-lejne załamki i ich zespoły. Wprowadził tym samymdo praktyki klinicznej pierwszą, możliwą do zastoso-wania w szerokiej skali i w miarę tanią, nieinwazyjnątechnikę uwidaczniającą przebieg pobudzeń elektrycz-nych w mięśniu sercowym u człowieka (elektrokar-diografia, EKG) [2].

W latach następnych i aż do czasów obecnych,wielu autorów opisywało różne, nieinwazyjne meto-dy odzwierciedlające przebieg pobudzeń elektrycznychw mięśniu sercowym. Poszukiwano technik rejestra-cji potencjałów elektrycznych z wykorzystaniem dro-gi przezprzełykowej do oceny układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca (w tym przedsionków i komór),ale również i dla celów diagnostyki tego układu. Prak-tyczne zastosowanie znalazła metoda przezprzełyko-wej stymulacji lewego przedsionka serca i komoryw celu oceny zachowania się układu bodźcowtórczo-przewodzącego serca w stanach fizjologii i patologii[3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17,18, 19, 20, 21].

Obecnie rejestracja przezprzełykowa potencjałówelektrycznych serca, ze względu na swoją długą hi-storię i udokumentowaną wartość, ma ugruntowane


Nr 3/2007Wspó³czesne mo¿liwo�ci wykorzystania techniki stymulacji przezprze³ykowej serca

miejsce w diagnostyce klinicznej, a stymulacja prze-zprzełykowa impulsem elektrycznym jest uznaną nie-inwazyjną metodą diagnostyki układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca. U chorych, u których wykonu-je się diagnostyczną stymulację lewego przedsionkaoblicza się najczęściej: czas powrotu rytmu zatoko-wego (c.p.r.z., sinus node recovery time – SNRT), sko-rygowany czas powrotu rytmu zatokowego (CSNRT),czas przewodzenia zatokowo-przedsionkowego (c.p.z-p., sino-atrial conduction time – SACT) oraz wiel-kość drugiej pauzy postymulacyjnej (secondery pau-se - SP). Stymulacja przezprzełykowa jest pomocna:w diagnostyce choroby węzła zatokowego i jej zaawan-sowania; w diagnostyce niektórych zaburzeń rytmuserca prowokując wywołanie częstoskurczu nadkomo-rowego, czy migotanie przedsionków oraz umożliwia-jąc diagnostyczną stymulację komór; w opisie różnychpostaci preekscytacji – od jej ujawnienia do rozpo-znania szczegółowego drogi dodatkowej; w rozpozna-waniu zaburzeń przewodnictwa przedsionkowo-ko-morowego i stopnia ich nasilenia; w różnicowaniu ko-łatań serca niejasnego pochodzenia; w przybliżeniuprzewidzenia możliwości nagłej śmierci sercowejw szczególnych grupach pacjentów zwiększonego ry-zyka; w ocenie skuteczności stosowanego leczenia an-tyarytmicznego, a także w diagnostyce choroby nie-dokrwiennej serca.

Zastosowanie lecznicze stymulacji przezprzełyko-wej obejmuje: opanowywanie różnego rodzaju często-skurczów nadkomorowych tak, jeśli chodzi o możli-wość umiarowienia rytmu serca (przywrócenia rytmuzatokowego) jak i przejścia z bardziej do mniej agre-sywnej postaci arytmii (np. z trzepotania do migota-nia przedsionków); możliwość wytłumienia ektopiitak przedsionkowej jak i komorowej [1, 6, 9, 11, 16,22, 23, 24, 25, 26, 27, 28].

Stymulacja przezprzełykowa może mieć także za-stosowanie w identyfikacji (czasami trudno rozpozna-walnego w tradycyjnym elektrokardiogramie) załam-ka P oraz pozwala na identyfikację i opis przełykowe-go potencjału przedsionkowego [29,18]. Droga prze-zprzelykowa może być także pomocna w ocenie pa-cjentów poddanych leczeniu arytmii serca metodąablacji prądem o częstotliwości radiowej [30].

Podejmowane są także próby zastosowania stymu-lacji przezprzełykowej do identyfikacji potencjału pęcz-ka Hisa przy użyciu techniki uśrednionego elektro-kardiogramu wysokiego wzmocnienia [31] oraz bez-pośredniego zapisu z "uderzenia na uderzenie" [22].

Pomimo upływu stu lat technika rejestracji i sty-mulacji przezprzełykowej lewego przedsionka sercazalicza się do wciąż aktualnych metod stosowanychw kardiologii nieinwazyjnej [32].

Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:Piśmiennictwo:

1. Cremer M.: Ueber die direkte ableitung der ak-tionsstrome des menslichen herzens vom oeso-phagus und uber das elektrokardiogramm des fo-tus. Munch. Med. Wochenschr. 1906; 53: 811.

2. Einthoven W.: Die galvanometrische Registrirungdes menschlichen Elektrokardiogramms, zugleicheine Beurtheilung der Anwendung des Capillar-Elektrometers in der Physiologie. Archiv fur dieGesammte Physiologie des Menschen und derThiere 1903; 99: 473.

3. Zoll P. M.: Resuscitation of the heart in ventricu-lar standstill by external electrical stimulation. N.Engl. J. 1952; 247: 68-774.

4. Copeland D., Tullis F., Brody D.: Clinical evalu-ation of a new esophageal lead, with particular re-ference to the bipolar esophageal electrocardio-gram. Part I. ormal sinus mechanism. Am. HeartJ. 1959; 57: 862-873.

5. Rubin I.L., Jagendorf B., Goldberg A.L.: The eso-phageal lead in the diagnosis of tachycardias withaberrant ventricular conduction. Am. Heart J.1959; 57: 19-29.

6. Stopczyk M.J., Pieniak M., Sadowski Z., Żochow-ski R.T.: Transesophageal atrial pacing as a simplediagnostic and therapeutic procedure. W: TheThird International Conference on Medical Phy-sics, Including Medical Engineering. Red.: Kade-fors R., Magnusson R.I., etersen I. Geteborg, Swe-den, Third ICMP Executive Commitee. 1972; pp40-45.

7. Narula O.S., Samet P., Javier R.P.:Significance of


Nr 3/2007 Wspó³czesne mo¿liwo�ci wykorzystania techniki stymulacji przezprze³ykowej serca

the sinus node recovery time. Circulation 1972;5: 140-145.

8. Stopczyk M.J., Żochowski R.T.: wave triggeredpermanent atrial pacing in a case of transient si-nus arrest. Br. Heart J. 972; 34: 318- 320.

9. Prochaczek F., Wodniecki J., Mazanek-SzymańskaE.: Zastosowanie przezprzełykowej stymulacji le-wego przedsionka w ujawnianiu dodatkowych drógprzewodzenia przedsionkowo-komorowego. Pol.Tyg. Lek. 1979; 34: 1073-1077.

10. Prystowsky E.N., Pritchett E.L.C., Gallagher J.J.:Origin of the atrial electrogram recorded from theesophageus. Circulation 1980; 61: 017-1021.

11. Gallagher J.J., Smith W.M., Kasell J., Smith W.M.,Grant A.O., Benson D.W.: The use of the esopha-geal lead in the diagnosis of mechanism of reci-procating superventricular tachycardia. PACE,1980; 3: 440-449.

12. Gallagher J.J., Smith W.M., Kerr C.R., Kasell J.,Cook L., Reiter M., Sterba R., Harte M., Esopha-geal Pacing: A Diagnostic and Therapeutic Tool.Circulation 1982; 2: 336-341.

13. Zoll P.M., Zoll R.H., Falk R.H., Clinton J.E., EitelD.R., Antman E.M.: External noninvasive tempo-rary cardiac pacing: clinical trials. Circulation1985; 71: 937-944.

14. Crawford T.M., Dick M.: Transesophageal atrialpacing: importance of the atrial-esophageal rela-tionship. Med. Instrum. 1986; 20: 40-44.

15. Prochaczek F.: Nowe możliwości diagnostyki ele-krofizjologicznej serca metodą przezprzełykowejstymulacji lewego przedsionka i lewej komory ser-ca. Pol. Tyg. Lek. 1989; 44: 158-165.

16. Prochaczek F., Gałecka J., Stopczyk M.: A methodof esophageal electrogram recording for diagno-stic atrial and ventricular pacing. PACE 1990; 13:1136-1141.

17. McKeown P.P., Croal S., Allen J.D., Anderson J.,Khan M.M., Adgey A.A.: Esophageal countershock:anthropometric determinants of impedance. Acad.Emerg. Med. 1995; 2 (1): 63-68.

18. Kutarski A., Wójcik M. i Ruciński P.: Przydatnośćanalizy szerokości załamka P oraz rejestracji prze-zprzełykowego potencjału przesionkowego w oce-nie zaburzeń przewodzenia w przedsionkach. Fo-lia Cardiol. 2000; 7(3): 203-220.

19. Sielańczyk A., Gmyrek J., Jagodziński L.: Prze-zprzełykowa rejestracja potencjału pęczka Hisa. Ga-binet Prywatny. 2001; 11: 18-19.

20. Tamburrini L.R., Fontanelli A., Primossi G.: Lazpre-eccitation ventricolare: Elettrofisiopatologia,

criteri interpretative e inquadramento clinico. Ri-ferimenti di Geriatria. Minerva. Cardioangiol.2001; 49 (1): 47-73.

21. Sielańczyk A. Nieinwazyjne badanie elektrofizjo-logiczne. W: Elektrogramy serca. Red. SielańczykA. i Sieroń A. Śląska Akademia Medyczna 2001,92-96.

22. Petruk-Kowalczyk J., Banasiak W., Molenda W.,Telichowski C.: Zastosowanie stymulacji przezprze-łykowej w napadowych arytmiach nadkomoro-wych. ESS. 1996; 3 (3): 229 - 240.

23. Sadowski Z., Szwed H.: The effectiveness of tran-sesophageal ventricular pacing in resuscitationprocedure of adults. PACE 1983; 6: A-132.

24. Raczak G.: Miejsce przezprzełykowej stymulacjiserca we współczesnej kardiologii. ESS. 1996; 3(2): 108 - 120.

25. Kaźmierczak J., Kisły M., Puchała-Borowik M.,Karczmarczyk A., Kornacewicz-Jach Z.: Wartośćefektywnej refrakcji węzła zatokowego wyznacza-nej stymulacją przezprzełykową w diagnostycechoroby węzła zatokowego. ESS. 1998; 5 (1):18-22.

26. Prochaczek F., Gałecka J., Skowronek A., Machal-ski M.: Przydatność nowego analogowego syste-mu eliminacji zakłóceń od impulsów z zapisu EKGw czasie nieinwazyjnej stymulacji serca. Folia Car-diol. 1999; 6 (4): 409 - 416.

27. Prochaczek F., Rmasey M., Gałecka J.: Niesko-energetyczna przezprzełykowa kardiowersja migo-tania przedsionków. Folia Cardiol. 1999; 6 (1):12 - 20.

28. Gajek J., Zyśko D.: Praktyczne wykorzystanie prze-zprzełykowej stymulacji lewego przedsionka. Ma-gazyn Medyczny-Kardiologia, 2002; 3: 4 - 10.

29. El Sherif N., El-Ramly Z., Sorour A.H.: Oesopha-geal electrocardiography in the study of cardiacarrhythmias. Br. Heart J. 1969; 31: 414 - 425.

30. Kottkamp H., Piorkowski C., Tanner H., KobzaR., Dorszewski A., Schirdewahn P., Gerds Li; Hin-dricks G.: Topogrphic variability of the esophage-al atrial relation influencing ablation lines in pa-tients with atrial fibrillation. J. Cardiovasc. Elec-trophysiol. 2005; 16:146 - 150.

31. Bazhyna A., Gotchev A., Christov I.I., DaskalovI.K., Egiazarian K.: Beat-to beat nois removal innon-invasive His-bundle electrocardiogram. Med.Biol. Eng. Comput. 2004; 42 (5): 712-719.

32. Moss A.J.: It is time to establish a subspecialityin noninvasive electrocardiology. Annals of noni-nvasive electrocardiology 2003; 8 (2): 99-100.


Nr 3/2007


Farmakoterapia w leczeniu oparzeñ

OPOPOPOPOPARZENIA SKARZENIA SKARZENIA SKARZENIA SKARZENIA SKÓRYÓRYÓRYÓRYÓRYRumień, pęcherze, obrzęki, martwica, owrzodze-

nia to różne objawy oparzeń skóry. Niektóre z nichwymagają leczenia szpitalnego, a czasami nawet za-biegów przeszczepiania skóry.

Mówiąc o oparzeniach skóry, mamy najczęściej namyśli skutki działania wysokiej temperatury, czyli tzw.oparzenia termiczne. Jednak oparzenia mogą być tak-że wywołane energią elektryczną, substancjami che-micznymi, promieniowaniem jonizującym, słonecz-nym, laserowym oraz rażeniem piorunem.

Sparzenie i oparzenieSparzenie i oparzenieSparzenie i oparzenieSparzenie i oparzenieSparzenie i oparzenieOparzeniem i sparzeniem termicznym (podział ten

jest czysto umowny) określa się skutki miejscowegodziałania na skórę wysokiej temperatury (powyżej50

oC). Powoduje ona podwyższenie ciepłoty skóry,

wywołuje denaturację jej białek oraz działa na całyorganizm poprzez tzw. toksynę oparzeniową.

Sparzeniem nazywamy stosunkowo niewielkieuszkodzenia skóry wywołane gorącymi płynami i parą(o temperaturze około 100

oC). Oparzenie to z kolei

silne uszkodzenie skóry wskutek zadziałania równiewysokiej albo wyższej temperatury w postaci otwar-tego płomienia (około 900

oC), gorących przedmio-

tów, stopionych ciał stałych (takich jak metale czywosk).

Oparzenia, w zależności od ich głębokości, dzieli-my na trzy stopnie. Oparzenie I stopnia obejmujewyłącznie naskórek. Objawy polegają jedynie na wy-stąpieniu rumienia i obrzęku. Wyleczenie następujepo kilku dniach.

Oparzenie II stopnia dotyczy także części skóry.Objawia się ono w postaci pęcherzy, obrzęku i czę-ściowej martwicy naskórka. Oparzenia te są bolesne,występuje w nich przeczulica na dotyk i ruch powie-trza. Przydatki skórne, chodzi tu głównie o mieszkiwłosowe, są nieuszkodzone, co jest bardzo istotne,gdyż gojenie się tych oparzeń polega na pokrywaniusię ran naskórkiem powstającym z podziałów komó-rek nabłonkowych tychże mieszków.

Oparzenie III stopnia obejmuje już całą grubośćskóry i niszczy przydatki skóry. Rany są zwęglone,woskowate, barwy białej lub szarawej. Zwykle są też

suche. Oparzone powierzchnie są niebolesne, nie re-agują na dotyk lub ukłucie. Wyleczenie tego typuoparzeń jest już tylko częściowe, na skórze pozostająróżnie rozległe i głębokie blizny.

Oparzenia I lub II stopnia nazywamy też oparze-niami lekkimi. Obejmują one 1-2% powierzchni cia-ła. Są to zwykle oparzenia domowe wywołane gorą-cym lub wrzącym płynem.

Trzeba jednak podkreślić, że bez względu na rozle-głość, oparzenia II i III stopnia dotyczące twarzy, ge-nitaliów, stóp lub dłoni powinny być leczone w wa-runkach szpitalnych. Dotyczy to także oparzeń skóryII i III stopnia okolicy stawów, ze względu na niebez-pieczeństwo występowania przykurczów. Hospitaliza-cja obowiązuje również przy oparzeniach III stopniaobejmujących ponad 2% powierzchni ciała i oparze-niach II stopnia – ponad 10% powierzchni ciała.

W okresie wstępnym przy poparzeniu ponad 10%ciała u dorosłych, a u dzieci nawet 5%, największeniebezpieczeństwo stanowi uogólniona reakcja orga-nizmu w postaci wstrząsu spowodowanego zmniej-szoną objętością krwi i ucieczką osocza na zewnątrz(nazywa się to tzw. płaczem oparzonej powierzchni).

Następnym przełomowym momentem w przebie-gu ciężkich oparzeń jest okres późny, tzw. katabolicz-ny, występujący po 3-4 dniach od urazu. Dochodziwtedy do szybkiego zużywania rezerw energetycznychustroju, wyniszczenia i działania tzw. toksyny poopa-rzeniowej, uszkadzającej narządy. Doprowadza to dorozmaitych powikłań, które w porę nieopanowanemogą spowodować śmierć.

LeczenieLeczenieLeczenieLeczenieLeczenie– W lekkich oparzeniach i sparzeniach nieprze-

kraczających powierzchni 10% powierzchnięoparzoną należy jak najszybciej ochłodzić zim-ną wodą.

– Dalsze leczenie polega na miejscowym stoso-waniu maści o działaniu przeciwzapalnym i ścią-gającym oraz przyśpieszającym ziarninowanieoraz pobudzającym tworzenie naskórka.

– W razie podejrzenia ciężkiego oparzenia, tzn.III stopnia, należy założyć tylko jałowy opatru-nek i udać się z poszkodowanym do szpitala


Nr 3/2007

(także w przypadku oparzenia obejmującego po-wyżej 10% u dorosłego i 5% powierzchni ciałau dziecka, albo, gdy oparzenie dotyczy twarzy,dłoni, stóp lub genitaliów).

W leczeniu oparzeń szczególne zastosowanie znaj-duje opatrunek hydrożelowy Aqua-żel. Może być sto-sowany na wszystkie okolice ciała. Dobre efekty dajezwłaszcza przy oparzeniach twarzy.

OPOPOPOPOPARZENIA PRĄDEMARZENIA PRĄDEMARZENIA PRĄDEMARZENIA PRĄDEMARZENIA PRĄDEMOparzenia energią elektryczną dotyczą zwykle nie

tylko naskórka i skóry, ale także tkanki podskórnej,mięśni, kości. Zmiany skórne zależą od napięcia prą-du, czasu jego działania na skórę i oporności powłok.Prąd o niskim napięciu, z jakim mamy zwykle do czy-nienia w życiu codziennym, raczej nie powoduje roz-ległych uszkodzeń.

Prąd o wysokim napięciu wywołuje rozległe zmia-ny w tzw. miejscu wejścia i wyjścia. Stopień uszko-dzenia zależy od grubości naskórka i wilgotności skó-ry (skóra sucha jest bardziej odporna niż wilgotna).Oparzenia mają postać nieregularnych owrzodżeńwyraźnie odgraniczonych od otoczenia i początkowoniebolesnych, co jest spowodowane zniszczeniem za-kończeń nerwów czuciowych skóry. Owrzodzenia mającharakter martwiczy, nie towarzyszy im stan zapalnyani tworzenie się pęcherzy. Inną charakterystycznącechą oparzeń jest fakt, że martwica – początkowonawet niewielka – stopniowo poszerza się, mimo żenie działa już czynnik uszkadzający. Jest to wywołanezaburzeniami krążenia spowodowanymi zakrzepamiwewnątrz naczyń krwionośnych. Postępująca martwicatkanek i uwalnianie się toksyn może być także powo-dem ciężkich zaburzeń ogólnoustrojowych.

LeczenieLeczenieLeczenieLeczenieLeczenie– Podobne do leczenia oparzeń termicznych.

– Postępowanie miejscowe polega zwykle na chi-rurgicznym oczyszczaniu ran z martwiczychtkanek i następowym leczeniu przede wszyst-kim preparatami o działaniu przeciwbakteryj-nym.

– Antybiotyki podaje się także ogólnie.

OPOPOPOPOPARZENIA CHEMIKALIAMIARZENIA CHEMIKALIAMIARZENIA CHEMIKALIAMIARZENIA CHEMIKALIAMIARZENIA CHEMIKALIAMIOparzenia chemiczne wywołują substancje żrące,

takie jak kwasy i zasady, sole niektórych metali cięż-kich i gazy bojowe (iperyt). Ich cechą charakterystycznąjest możliwość przedłużonego działania na tkanki,mogącego powodować zatrucia ogólne.

W przypadku kwasów do oparzeń może dojść za-równo po kontakcie z kwasami mineralnymi, jak i or-ganicznymi. Z pierwszej grupy najczęściej mamy doczynienia z oparzeniami wywołanymi kwasem siarko-wym, solnym, azotowym lub fluorowodorowym.

Zasady (ługi) będące najczęściej przyczyną oparzeńto: soda kaustyczna, (czyli ług sodowy), ług potaso-wy i wapno niegaszone.

PostępowaniePostępowaniePostępowaniePostępowaniePostępowanie– W takich przypadkach bardzo ważne jest szyb-

kie spłukanie skóry wodą, bieżącym strumie-niem, przez minimum 5-10 minut.

– Gdy chemikalia dostaną się do oka, wtedy rów-nież pierwszym postępowaniem jest przemy-wanie worka spojówkowego wodą.

– Jeżeli substancja chemiczna ma postać stałą(np. proszku), można ją najpierw usunąć me-chanicznie. Zobojętnianie kwasów 3% roztwo-rem sody oczyszczonej, a zasad 3% roztworemkwasu borowego, 1% octowego lub cytryno-wym jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy mamystuprocentową pewność, jaka substancja wy-wołała oparzenie.

– Tragiczne w skutkach może być zastosowaniena poparzoną kwasem skórę dodatkowo roz-tworu innego kwasu.

ODCZYNY POPROMIENNEODCZYNY POPROMIENNEODCZYNY POPROMIENNEODCZYNY POPROMIENNEODCZYNY POPROMIENNEOparzenia promieniowaniem jonizującym wywo-

łują promienie rentgenowskie, pierwiastki promienio-twórcze naturalne i sztuczne (izotopy). Uszkodzeniaskóry zależą od dawki promieniowania, głębokości jegoprzenikania, wielkości naświetlonego pola oraz odokolicy ciała narażonej na promieniowanie (rejonypokryte skórą przylegającą do kości albo obfitującąw gruczoły potowe są bardziej wrażliwe).

Odczyny popromienne, a także późne uszkodze-nia popromienne pojawiają się z kilkudniowym opóź-nieniem. Jest to okres utajenia – dłuższy w razie za-stosowania mniejszych dawek napromieniowania. Od-czyny dotyczące skóry, podobnie jak w przypadkuoparzeń termicznych, dzielą się na trzy stopnie.

I stopień ujawnia się w 5-20 dni od napromienie-nia. Występuje rumień i obrzęk oraz utrata owłosienia.Zmiany cofają się po 3-4 tygodniach z pozostawieniemprzebarwienia i złuszczania, wyłysienie zaś – w zależ-ności od dawki – może być przejściowe lub trwałe.

Stopień II pojawia się zwykle wcześniej niż pierw-szy. Rumieniowi i obrzękowi towarzyszą jeszcze pę-



Nr 3/2007

cherze, wysięk i nadżerka. Te zmiany są zwykle bole-sne i goją się dłużej (1-3 miesięcy). Utrata owłosie-nia jest trwała. Skóra goi się, ale pozostaje już cien-ka i sucha, a w późniejszym czasie mogą się pojawićna niej rozszerzenia naczyń (teleangiektazje), prze-barwienia, odbarwienia, zaniki i stwardnienia. Jestona o wiele bardziej wrażliwa na wszelkie urazy, ła-two tworzą się w jej obrębie trudno gojące się rany.Skóra wykazuje też większą skłonność do rozwojuzmian nowotworowych.

III stopień może się pojawić już w kilka dni po na-świetlaniu. Charakteryzuje się powstawaniem rumienia,pęcherzy i owrzodzeń, często pokrywających się twardy-mi strupami. Owrzodzenia goją się długo, łatwo ulegająwtórnym zakażeniom i są bolesne. Po wygojeniu sięzmian dochodzi zwykle do wtórnych uszkodzeń.

W przypadku trwałego uszkodzenia skóry promie-niowaniem jonizującym należy unikać promieniowa-nia słonecznego, niskiej temperatury i oczywiście dal-szego napromieniania.

LeczenieLeczenieLeczenieLeczenieLeczenie– W zależności od stopnia oparzenia stosuje się

maści obojętne, przeciwzapalne i przeciwbak-teryjne.

– Doustnie podaje się witaminy (PP, C, E).

– W razie konieczności trudno gojące się owrzo-dzenia należy poddać leczeniu chirurgicznemu.

OPOPOPOPOPARZENIA SŁONECZNEARZENIA SŁONECZNEARZENIA SŁONECZNEARZENIA SŁONECZNEARZENIA SŁONECZNEOparzenia słoneczne są w istocie nasilonym odczy-

nem rumieniowym wywołanym przez promienie UVBwidma światła słonecznego. Rozwijają się one zwyklepo 1-4 godzin od nasłonecznienia. W zależności odnatężenia odczynu, na skórze pojawiają się: rumień,obrzęk, a nawet pęcherze, podobnie jak w oparzeniutermicznym I i II stopnia. Zmiany zwykle ustępują po1-2 dniach, pozostawiając złuszczający się naskóreki przebarwienia skóry. W takich przypadkach stosujesię specjalne preparaty, maści i okłady, które łagodząskutki poparzeń słonecznych i podrażnień termicznych.Polecane są preparaty ApiPApiPApiPApiPApiPantenantenantenantenanten – seria produktówz propolisem i dekspantenolem, występująca w posta-ci pianki, emulsji i żelu. Produkty te łagodzą podraż-nienia, stymulują proces regeneracji naskórka, redu-kują zaczerwienienia. Zawierają propolis STAMFI i dek-spantenol. Propolis STAMFI jest standaryzowany bio-chemicznie i mikrobiologicznie. Dzięki wysokiej, kon-trolowanej zawartości flawonoidów jest bardzo aktyw-ny biologicznie. Działa bakteriobójczo i bakteriostatycz-nie, przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek i sty-

muluje działanie układu immunologicznego. Dekspan-tenol przede wszystkim działa przeciwzapalnie.

Oczywiście w przypadkach oparzeń słonecznychnależy bezwzględnie unikać słońca. Jeżeli oparzeniesłoneczne jest bardzo rozległe, może ono doprowa-dzić nawet do wstrząsu i wówczas wymaga szybkiejinterwencji lekarskiej.

Natomiast zmiany skórne wywołane rażeniem pio-runem mają zawsze charakter oparzeń III stopniai charakterystyczny, drzewkowaty rysunek. Objawy za-palne i bolesność są minimalne. Często jednak raże-nie piorunem kończy się zejściem śmiertelnym z po-wodu zaburzeń ogólnoustrojowych wywołanych ura-zem (zatrzymanie akcji serca, wstrząs urazowy, skurczmięśni szkieletowych, w tym oddechowych).

Laser może rozmaicie oddziaływać na skórę, w za-leżności od rodzaju promieniowania emitowanegoprzez dany rodzaj lasera i czasu jego działania. Naj-cięższym powikłaniem jest oparzenie i głębokie znisz-czenie skóry. W tego typu oparzeniach jest konieczneleczenie szpitalne.

Reguła dziewiątekReguła dziewiątekReguła dziewiątekReguła dziewiątekReguła dziewiątekRozległość oparzeń termicznych ocenia się według

tzw. reguły dziewiątek. Głowa odpowiada 9% po-wierzchni ciała, kończyna górna także 9%, kończynadolna 18%, tułów 36%, wewnętrzne powierzchniedłoni i narządy płciowe po 1%. Podział ten dotyczyosób dorosłych. U dzieci proporcje są nieco inne.



Nr 3/2007

Powikłania po oparzeniachPowikłania po oparzeniachPowikłania po oparzeniachPowikłania po oparzeniachPowikłania po oparzeniach– Częstym powikłaniem po wyleczeniu oparzeń

termicznych jest skłonność do powstawaniaprzerośniętych blizn, keloidów, przykurczów.

– Czasami zmiany te wymagają przeprowadzaniawielokrotnych operacji plastycznych i rekon-strukcyjnych.

– Leczeniem ciężkich oparzeń skóry, nierzadko wy-magających zastosowania przeszczepów skóry,a także usuwaniem późniejszych powikłań zajmu-ją się wyspecjalizowane ośrodki medyczne.

OPOPOPOPOPARZENIA CHEMICZNEARZENIA CHEMICZNEARZENIA CHEMICZNEARZENIA CHEMICZNEARZENIA CHEMICZNEPrzyczyną oparzeń mogą być kwasy i ługi. Środki

parząco-żrące niszczą skórę i błony śluzowe oraz leżą-ce pod nimi głębsze tkanki. Przy zażyciu doustnymmoże dołączyć się jeszcze zatrucie. Przy oparzeniachkwasami tworzą się na skórze i szczególnie wyraźniena błonach śluzowych mocno przylegające strupyo charakterystycznej barwie (kwas solny – białe, kwasazotowy – żółte, kwas siarkowy – czarne). Oparzeniaługami powodują powstawanie szklistego obrzmie-nia. Wszystkie oparzenia chemiczne są bardzo bole-sne. Uszkodzenie skóry stanowi prócz tego zagroże-nie zakażenia rany.

Prostymi testami można bardzo szybko ustalić pH:– test palec – języktest palec – języktest palec – języktest palec – języktest palec – język: dotknij palcem oparzoną po-

wierzchnię i połóż palec na koniuszku języka, je-śli będzie to kwas – odczujesz gorzki smak, jeślizasada – to nie odczujesz smaku, jedynie szczy-panie i pieczenie języka; test jest bezpieczny,

– test ślinowy:test ślinowy:test ślinowy:test ślinowy:test ślinowy: nanieś nieco śliny z palca na ranęoparzeniową, jesli zetknie się z zasadą wytwo-rzy się mydłowata emulsja. Kwas nie wyzwoliżadnej reakcji.

Oparzenie przełyku i przewodu pokarmowego po-woduje natychmiastowy silny, palący ból w ustach,w gardle i w przełyku. Na wargach i błonach śluzo-wych tworzą się strupy lub szklisto-maziste zmiany.Błony śluzowe są często zaczerwienione, czasami krwa-wią. Często pojawiają się problemy w przełykaniu i sli-notok. Istnieje obawa przedziurawienia przełyku.

Czynności ratujące:Czynności ratujące:Czynności ratujące:Czynności ratujące:Czynności ratujące:– Nie wolno prowokować wymiotów,

– Podawać czystą, niegazowaną wodę,

– Zabezpieczyć resztki trucizny.

Oparzenie oka powoduje jego zaczerwienienie, sil-ny ból, chory mocno zaciska oparzone oko. Rogówkabywa zmącona.

– Natychmiastowe i dokładne usunięcie żrącegociała poprzez długotrwałe (20-30 minut) prze-płukiwanie oka wodą – niezbyt mocny strumieńwody z wysokości 10 cm ku wewnętrznemu,tzn. bliżej nosa, kątowi oka, tak, aby płyn wy-lewał się przez zewnętrzny kąt oka, w tym cza-sie chory porusza gałką oczną we wszystkichkierunkach, a zdrowe oko ma szczelnie za-mknięte.

Oparzenia skóry, zarówno chemiczne jak i cieplne,traktuje się podobnie. Czynności ratujące polegają naobfitym spłukiwaniu wodą. Nie wolno przekłuwać pę-cherzy. Przy oparzeniu chemicznym należy zwrócićuwagę na bezpieczeństwo własne i personelu.




Nr 3/2007Biologiczne i psychologiczne mechanizmy uzale¿nienia od benzodiazepin

Nadwaga i oty³o�æ � problemy terapeutyczne

Nadwaga i otyłość należą do szeroko występują-cych we współczesnym świecie czynników ryzyka cho-rób układu krążenia oraz chorób metabolicznych. Zewzględu na negatywny wpływ na zdrowie oraz wzrostkosztów leczenia powodowany przez nadwagę i oty-łość, konieczne jest bardziej skuteczne leczenie tychstanów chorobowych. Obecnie dysponujemy szerokąwiedzą o metodach leczenia dietetycznego oraz sku-tecznymi preparatami farmakologicznymi, które gdyterapia dietą nie jest wystarczająco skuteczna mogąstanowić pomocne jej uzupełnienie. Aktywność fizycz-na jest obowiązkową metodą postępowania w zwal-czaniu nadwagi i otyłości.

Nadwaga i otyłość są bardzo rozpowszechnionew wielu krajach na całym świecie. W badaniach epi-demiologicznych Pol-MONICA nadwagę i otyłośćstwierdzano w wysokim odsetku badanych mieszkań-ców Warszawy. Odsetek badanych osób z nadwagąlub otyłością utrzymywał się na zbliżonym poziomiew trzech pomiarach dokonywanych w latach 1984,1988 i 1993. W badaniach Pol-MONICA obserwacjepacjentów zakończono w roku 1993. Nowsze donie-sienia wykazują, że nadwaga i otyłość nadal utrzymu-ją się na zbliżonym poziomie. I tak np. Szczęch i wsp.stwierdzają, że obecnie nadwaga występuje u 29,6%kobiet, a otyłość u 14,4%. Podsumowując dane epi-demiologiczne można stwierdzić, że nadwaga i oty-łość to problem, który może dotyczyć ponad połowymieszkańców Polski. Ilustrując to w inny sposóbmożna oszacować, że co drugi pacjent przekraczającypróg gabinetu lekarskiego powinien wdrożyć postę-powanie dietetyczne oraz niektórzy z nich farmakolo-giczne, mające na celu redukcję wagi ciała.

Nadwaga lub otyłość powstają w następstwie nad-miaru energii dostarczanej z pokarmem nad energiąwydatkowaną. Głównym źródłem nadmiaru energiiw pokarmie są zwykle tłuszcze, a wśród nich szczegól-ną rolę odgrywają nasycone kwasy tłuszczowe. W ba-daniach Pol-MONICA wykazano, że tłuszcz dostarcza40,4% energii w dobowym pożywieniu u mężczyzni 38,6% energii w dobowym pożywieniu u kobiet.

ROZPOZNANIEROZPOZNANIEROZPOZNANIEROZPOZNANIEROZPOZNANIEW rozpoznawaniu nadwagi i otyłości posługuje-

my się zwykle wskaźnikiem masy ciała BMI (od ang.body mass index). BMI = masa w kg/ /(wzrost)

2 w m

2.


Prawidłowy BMI jest poniżej 25 kg/m2. O nadwadze

mówimy, gdy BMI waha się w granicach 25-30 kg/m

2. Natomiast otyłość charakteryzuje BMI powyżej

30 kg/m2. Jeżeli wskaźnik BMI przekracza 40 kg/m2,

mówimy o ciężkiej otyłości. Gdy tkanka tłuszczowajest zgromadzona w okolicy bioder i pośladków, mó-wimy o otyłości gynoidalnej. Natomiast gdy tkankatłuszczowa jest zgromadzona w okolicy jamy brzusz-nej, mamy do czynienia z otyłością androidalną. Dooceny stopnia zaawansowania otyłości brzusznej słu-ży wskaźnik określający stosunek obwodu talii doobwodu bioder, tzw. WHR (od ang. waist to hip ra-tio). Pomiaru talii należy dokonywać w pozycji stoją-cej na wysokości pępka, również pomiar bioder powi-nien być wykonany w pozycji stojącej, w najszerszejczęści bioder i pośladków. U kobiet wskaźnik WHRprzekraczający 0,85, a u mężczyzn przekraczający 1,0wskazują na androidalny typ otyłości. Rozpoznanietypu i stopnia nasilenia otyłości jest ważne dla okre-ślenia stopnia zagrożenia zaburzeniami metabolicz-nymi i krążeniowymi. Prawdopodobieństwo zaburzeńtych jest zwiększone, jeżeli BMI jest powyżej 25 kg/m

2 i obwód brzucha w talii jest większy niż 94 cm

u mężczyzn oraz większy niż 80 cm u kobiet. Nato-miast prawdopodobieństwo powikłań krążeniowychi metabolicznych jest bardzo duże, gdy obwód w taliiu mężczyzn przekracza 102 cm, a u kobiet 88 cm.

CZYNNIK EKONOMICZNYCZYNNIK EKONOMICZNYCZYNNIK EKONOMICZNYCZYNNIK EKONOMICZNYCZYNNIK EKONOMICZNYStaranne postępowanie lecznicze w przypadkach

nadwagi i otyłości należy rozpatrywać nie tylkow płaszczyźnie medycznej, ale i ekonomicznej. Kosz-ty związane z leczeniem nadwagi i otyłości szacuje sięna 1,5-7,8% budżetu przeznaczonego na ochronęzdrowia w krajach Europy Zachodniej. W StanachZjednoczonych koszt leczenia osób z BMI wynoszą-cym 30,0-34,9 kg/m2 jest o 25% wyższy w porówna-niu z osobami o prawidłowej wadze. Gdy BMI prze-kracza 35 kg/m2, koszty leczenia amerykańskich pa-cjentów wzrastają o 44%.

NANANANANASTĘPSTWSTĘPSTWSTĘPSTWSTĘPSTWSTĘPSTWA CHOROBA CHOROBA CHOROBA CHOROBA CHOROBOWEOWEOWEOWEOWESkuteczne i odpowiednio wcześnie rozpoczęte le-

czenie nadwagi i otyłości może wyraźnie zmniejszyćzagrożenie schorzeniami układu krążenia oraz choro-bami metabolicznymi. Przyrost masy ciała o ponad10 kg po ukończeniu 18 roku życia znamiennie zwięk-


Nr 3/2007Nadwaga i oty³o�æ � problemy terapeutyczne

sza śmiertelność w wieku średnim. Większa zachoro-walność na choroby układu krążenia oraz schorzeniametaboliczne częściej dotyczy osób z otyłością brzusz-ną niż z otyłością udowo-pośladkową. Do najważniej-szych nieprawidłowości, które mogą być zapoczątko-wane przez nadwagę oraz otyłość należą: insulinoopor-ność, hiperinsulinizm, cukrzyca typu 2, zaburzenialipidowe, nadciśnienie tętnicze, hiperurykemia, pod-wyższony poziom fibrynogenu oraz zwiększone zagro-żenie zachorowaniem na nowotwory złośliwe.

Insulinooporność jest zaburzeniem regulacji me-tabolizmu wewnątrzkomórkowego, które może byćwywołane przez osłabienie ekspresji receptora insuli-nowego na powierzchni komórki lub przez osłabieniesygnałów pochodzących z reakcji wewnątrzkomórko-wych. Osłabienie reakcji na insulinę powoduje zwięk-szenie jej wydzielania, w wyniku czego dochodzi dohiperinsulinemii. Z hiperinsulinemią często współ-istnieje nadciśnienie tętnicze, które powstaje w na-stępstwie wchłaniania jonów sodu i wody oraz sty-mulacji układu współczulnego. Stwierdzono, że nad-ciśnienie tętnicze występuje 3 razy częściej u osóbotyłych w porównaniu z osobami z prawidłową masąciała. Insulinooporności towarzyszą często zaburze-nia lipidowe charakteryzujące się podwyższonym stę-żeniem cholesterolu LDL, trójglicerydów oraz obni-żeniem cholesterolu HDL.

Zaburzeniom metabolicznym w nadwadze lub oty-łości towarzyszą zwykle zaburzenia hemodynamiczne.Zaburzenia te prowadzą do powiększenia i przebudo-wy lewej komory. Badania Mureddu i wsp. wykazały,że oceniana echokardiograficznie masa i wielkość lewejkomory u „zdrowych” otyłych mężczyzn poniżej 40 rokużycia jest większa o 50% w porównaniu z grupa kon-trolną o prawidłowej masie ciała. W badaniach tychstwierdzono również powiększenie wymiaru rozkurczo-wego lewej komory. Gdy otyłości towarzyszy bezdechsenny, częstym powikłaniem narządowym jest powięk-szenie i przerost prawej komory. Hipowentylacja i hi-poksemia leżące u podstaw zaburzeń biochemicznychw bezdechu sennym powodują wzrost oporu w krąże-niu płucnym oraz nadciśnienie płucne, co prowadzido przeciążenia i przerostu prawej komory. Poza zabu-rzeniami hemodynamicznymi u osób otyłych częściejwystępują komorowe zaburzenia rytmu serca. Następ-stwem przedstawionych zaburzeń metabolicznych i he-modynamicznych u osób z nadwagą lub otyłością jestzwiększenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej i za-wału serca.

POSTĘPOWPOSTĘPOWPOSTĘPOWPOSTĘPOWPOSTĘPOWANIE TERAPEUTYANIE TERAPEUTYANIE TERAPEUTYANIE TERAPEUTYANIE TERAPEUTYCZNECZNECZNECZNECZNEPrzedstawione zagrożenia dla zdrowia jakie stwa-

rza nadwaga lub otyłość powodują, że leczenie osóbz podwyższoną masą ciała należy traktować bardzo po-ważnie. Dla pacjentów najczęstszą motywacją jest efekt

kosmetyczny, jednakże budując motywację pacjentado podjęcia trudu redukcji masy ciała nie możemyzapominać o aspektach poważnego zagrożenia zdro-wia, które występuje w nadwadze lub otyłości. Wszy-scy autorzy zgodnie podkreślają, że leczenie nadwagii otyłości jest procesem trudnym, długotrwałym orazwymagającym wysokiej motywacji ze strony pacjenta.Pierwszym krokiem jest wytyczenie celu terapii, któ-ry obecnie definiowany jest jako każda redukcja masyciała możliwa do osiągnięcia przez pacjenta. Wytycze-nie celu terapii powinno być oparte na realizmie, dla-tego odchodzi się obecnie od tak często odległego celu,jak należna masa ciała. Należy pamiętać, że redukcjamasy ciała o 10 kg powoduje spadek umieralnościogólnej o 20% oraz spadek o 30% zgonów z powodupowikłań cukrzycy. Powszechnie uważa się, że zmniej-szenie masy ciała o 10% jest realnym celem, którynależy wytyczyć rozpoczynając terapię pacjenta z nad-wagą lub otyłością. Po obniżeniu masy ciała o 10%należy dążyć do utrzymania tego rezultatu. Jeżeli ob-niżenie masy ciała uzyskane w pierwszym etapie ku-racji utrzymuje się dłużej niż rok, można mówić o suk-cesie. Niestety, wielu pacjentów jest zagrożonychwystąpieniem efektu "jo-jo".

Leczenie otyłości obejmuje:Leczenie otyłości obejmuje:Leczenie otyłości obejmuje:Leczenie otyłości obejmuje:Leczenie otyłości obejmuje:– postępowanie dietetyczne, które ma na celu

ograniczenie spożycia energii;– zwiększoną aktywność fizyczną, która ma na

celu zwiększone wydatkowanie energii;– farmakoterapię, która stanowi uzupełnienie le-

czenia dietetycznego;– działania edukacyjne, które mają na celu na-

uczenie pacjenta zdrowych i właściwych wybo-rów w zakresie żywienia i stylu życia.

LECZENIE DIETETYCZNELECZENIE DIETETYCZNELECZENIE DIETETYCZNELECZENIE DIETETYCZNELECZENIE DIETETYCZNENajczęściej stosowaną metodą leczenia nadwagi

lub otyłości jest ograniczenie spożycia pokarmów. Jestto postępowanie skuteczne przede wszystkim w terapiikrótkoterminowej. Większość pacjentów wykazuje popewnym czasie tendencję do ponownego tycia. Wiążesię to głównie ze stopniowym odstępowaniem od rygo-rów diety stosowanej w początkowym okresie kuracji.

LECZENIE FLECZENIE FLECZENIE FLECZENIE FLECZENIE FARMAKARMAKARMAKARMAKARMAKOLOGICZNEOLOGICZNEOLOGICZNEOLOGICZNEOLOGICZNEJeżeli metody dietetyczne nie przynoszą właściwe-

go rezultatu, wspomagającym sposobem leczenia oty-łości może być ograniczenie wchłaniania tłuszczu.W warunkach prawidłowych tylko 5% spożytego tłusz-czu wydala się z kałem. Zwiększenie wydalania tłusz-czu można uzyskać poprzez zahamowanie aktywno-ści lipazy trzustkowej. Taki mechanizm działania wy-kazuje orlistat, który jest inhibitorem lipazy. Orlistatstosowany jest w leczeniu otyłości u pacjentów ze


Nr 3/2007 Nadwaga i oty³o�æ � problemy terapeutyczne

wskaźnikiem BMI powyżej 30 kg/m2, u których poza

otyłością stwierdza się inne czynniki ryzyka, takie jakcukrzyca typu 2 lub zaburzenia lipidowe. Zalecanajest dawka 120 mg trzy razy dziennie podczas głów-nych posiłków. Stosowanie orlistatu wymaga staran-nego przestrzegania diety niskotłuszczowej, bo prze-kroczenie zawartości tłuszczu w diecie ponad 30%powoduje niepożądane objawy. Do objawów tych za-licza się: luźne stolce, parcie na stolec, wzdęcia orazplamienia tłuszczowe. Orlistat jest przeciwwskazanyw zespole upośledzonego wchłaniania, cholestazie,podczas karmienia piersią oraz w ciąży.

Inną możliwością farmakoterapeutyczną w leczeniunadwagi lub otyłości jest sibutramina. Sibutraminazalecana jest pomocniczo w połączeniu z dietą do le-czenia otyłości u pacjentów, u których BMI wynosi 30kg/m

2 lub więcej oraz u pacjentów z BMI powyżej 27

kg/m2, u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka,

jak cukrzyca typu 2 lub zaburzenia lipidowe. Sibutra-mina hamuje zwrotne wychwytywanie serotoniny oraznoradrenaliny. W następstwie hamowania zwrotnegowychwytu serotoniny nasila się uczucie sytości oraznastępuje osłabienie łaknienia. Natomiast rezultatemhamowania zwrotnego wychwytu noradrenaliny jestnasilenie termogenezy. Do nasilenia termogenezy do-chodzi w wyniku pobudzenia receptorów beta-3. Zwięk-szenie uczucia sytości powodujące zmniejszenie przyj-mowania pokarmów oraz nasilona termogeneza zwięk-szająca zużycie energii leżą u podstaw mechanizmudziałania sibutraminy powodującego obniżenie masyciała. Największy ubytek masy ciała następuje w ciągupierwszych 12 tygodni leczenia

Wprowadzenie nowych leków takich jak orlistatoraz sibutramina do leczenia nadwagi i otyłości znacz-nie poprawiło możliwość długofalowego utrzymaniaobniżenia masy ciała. Dotychczasowe doświadczeniaz tymi preparatami potwierdzone kontrolowanymibadaniami klinicznymi dostarczają informacji o bez-pieczeństwie i skuteczności stosowania tych lekówprzez okres dwu lat. Czy możliwe będzie kontynu-owanie farmakologicznej terapii przez dłuższy okresniż dwa lata – na to pytanie odpowiedź otrzymamyw przyszłości.

Pomocą przy procesie odchudzania mogą służyćteż inne, dostępne bez recepty, preparaty odchudza-jące. Choć na rynku farmaceutycznym jest ich obec-nie bardzo wiele, godnym polecenia są te, zawierającew swoim składzie głównie substancje pochodzeniaroślinnego, gdyż gwarantują one nie tylko potwier-dzoną skuteczność ale przede wszystkim bezpieczeń-stwo stosowania.

Polecanym preparatem stosowanym w odchudza-niu jest HERBATRIMHERBATRIMHERBATRIMHERBATRIMHERBATRIM, składający się z 3 dopełniają-cych się formuł działających w różnych porach dniai nocy, efektywnie przez 24 godziny. KKKKKapsułkapsułkapsułkapsułkapsułka czera czera czera czera czer-----

wonawonawonawonawona zawiera składniki roślinne wykazujące korzyst-ne działanie na procesy przemiany materii i termoge-nezę, rozkładające i spalające tłuszcze. Wpływa na ak-tywację procesów enzymatycznych sprzyjających mo-bilizacji podskórnych lipidów i ich zwiększonemu wy-korzystaniu w procesach energetycznych. Poprawiasprawność procesów fizjologicznych odpowiedzialnychza rozpad komórek tłuszczowych. Kapsułka żółta za-wiera składniki roślinne wspomagające procesy tra-wienne i oczyszczające. Zapobiega naturalnym proce-som nadmiernego gromadzenia wody i tłuszczu w or-ganizmie. KKKKKapsułkapsułkapsułkapsułkapsułka zielonaa zielonaa zielonaa zielonaa zielona to naturalne źródło pro-teolitycznych enzymów usprawniających i przyspie-szających przemianę materii. Usprawnia drenaż tka-nek sprzyjając uwalnianiu i wydalaniu toksyn z orga-nizmu. Poprawia mikrokrążenie w głębszych war-stwach tkanki podskórnej. Pomaga w przeciwdziała-niu cellulitowi. Kompleksowe stosowanie kapsułekdostosowanych do procesów chronobiologicznych(zgodnych z dobowym rytmem organizmu) redukujetkankę tłuszczową.

Powoduje utratę ogólnej wagi ciała bez osłabie-nia parametrów siłowych i wytrzymałościowych. For-muła 24h/24 jest zalecana jako niezbędny elementdiety odchudzającej. Ułatwia wyszczuplenie, popra-wia ogólne samopoczucie, w naturalny sposób kształ-tuje sylwetkę.

WŁAŚCIWY STYL ŻYCIAWŁAŚCIWY STYL ŻYCIAWŁAŚCIWY STYL ŻYCIAWŁAŚCIWY STYL ŻYCIAWŁAŚCIWY STYL ŻYCIAOkres farmakoterapii powinien służyć nie tylko

obniżeniu masy ciała, ale również wypracowaniu wła-ściwego stylu życia sprzyjającego utrzymaniu wcze-śniej uzyskanych efektów. Wśród zmian w stylu życiaważne jest uświadomienie pacjentowi oraz nauczeniego dokonywania właściwych wyborów żywności. Z po-zoru proste (choć rzadko stosowane) zalecenie polegana nauczeniu pacjenta nawyku czytania ze zrozumie-niem informacji o składzie i zawartości poszczegól-nych składowych produktów spożywczych. Drugimkrokiem tego zalecenia jest dokonywanie właściwychwyborów. Stosując dietę niskokaloryczną należy pa-miętać o właściwej podaży białka, węglowodanów orazminerałów i witamin. Wśród minerałów należy zwró-cić szczególną uwagę na potas, magnez, wapń orazżelazo. Niekiedy może być wskazana suplementacjawitamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Nie zalecanesię diety drastycznie niskokalorycznej ani głodówki.

Znajomości zasad prawidłowego odżywiania po-winniśmy poświęcać więcej uwagi, nic bowiem niestraciły na aktualności słowa Brillat-Savarin, autoraznakomitego dzieła „Fizjologia smaku”, który powie-dział, że losy narodów zależą od ich sposobu odży-wiania się.



Nr 3/2007

Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,W związku ze zbliżającym się terminem XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycz-

nego, który odbędzie się dniach 25-28 września 2007 roku w Katowicach, serdecznie zapraszam wszyst-kich do wzięcia w nim udziału. Tak jak poprzednie zjazdy naukowe Towarzystwa, również ten zbliża-jący się będzie okazją dla środowiska akademickiego do prezentacji jego dorobku, dyskusji nad kie-runkami i możliwościami rozwoju nauk farmaceutycznych, a dla Koleżanek i Kolegów pracującychw zawodzie do dyskusji nad zmieniającą się rolą farmaceuty w obecnej rzeczywistości. Będzie to rów-nież okazja do odnowienia starych i nawiązania nowych znajomości.

Do zobaczenia w Katowicach.Prezes

Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznegoprof. dr hab. Janusz Pluta

Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Szanowni Państwo,Mam zaszczyt zaprosić Państwa do uczestnictwa w XX Naukowym Zjeździe Polskiego Towarzystwa

Farmaceutycznego, który odbędzie się w Katowicach, w dniach 25-28 września 2007 roku. Organiza-torami Zjazdu są Oddział Katowicki Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Wydział Farma-ceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach.

Konferencje i zjazdy farmaceutów – pomimo wszechobecnych, medialnych środków rozpowszech-niania informacji naukowej, stwarzają niezastąpioną możliwość osobistych spotkań przedstawicielicałego środowiska. Spotkania te są okazją do zaprezentowania aktualnego stanu badań naukowych,prowadzonych we wszystkich ośrodkach akademickich Polski, stanowiąc także forum dla dyskusjiz przedstawicielami innych dziedzin i dyscyplin naukowych.

Nadchodzący, XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego będzie sposobnościąnie tylko do wymiany wiedzy o postępach nauk farmaceutycznych, ale i omawiania koncepcji realizo-wania szeroko pojętej opieki farmaceutycznej, czy też – dyskusji o dostosowywaniu do unijnych stan-dardów, metod i programu kształcenia przyszłych farmaceutów.

Czerpiąc inspirację z minionych Zjazdów Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, zawsze udanychi wysoko ocenianych przez ich uczestników, organizatorzy XX Naukowego Zjazdu, szczególnie zaszczy-ceni honorem organizowania tego przedsięwzięcia jako Zjazdu Jubileuszowego, gorąco zapraszają doudziału w tym Zjeździe wszystkich, którym bliskie są zadania i problematyka polskiej farmacji.

Wyrażam głęboką nadzieję, iż XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego będzienie tylko owocnym spotkaniem naukowym, ale i sposobnością do podniesienia kwalifikacji zawodo-wych, sposobnością do miłego, wspólnego spędzenia czasu, oraz – okazją do rozwoju przyjacielskiejwspółpracy farmaceutów naszego kraju.

PrzewodniczącaKomitetu Organizacyjnego

Dziekan Wydziału FarmaceutycznegoŚląskiej Akademii MedycznejProf. dr hab. Krystyna Olczyk

XX Naukowy ZjazdPolskiego Towarzystwa Farmaceutycznego


Nr 3/2007

WAŻNE DWAŻNE DWAŻNE DWAŻNE DWAŻNE DAAAAATYTYTYTYTY:::::

30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rokOstateczny termin przesyłania streszczeń

30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rok30 kwiecień 2007 rokKoniec I-go terminu rejestracji

15 czerwiec 2007 rok15 czerwiec 2007 rok15 czerwiec 2007 rok15 czerwiec 2007 rok15 czerwiec 2007 rokKoniec II-go terminu rejestracji. Ostateczny termin wpłaty umożliwiający druk streszczeń

25 wrzesień 2007 rok25 wrzesień 2007 rok25 wrzesień 2007 rok25 wrzesień 2007 rok25 wrzesień 2007 rokUroczyste otwarcie XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

WAŻNE ADRESYWAŻNE ADRESYWAŻNE ADRESYWAŻNE ADRESYWAŻNE ADRESY:::::

Komitet Organizacyjny XX NaukowegoKomitet Organizacyjny XX NaukowegoKomitet Organizacyjny XX NaukowegoKomitet Organizacyjny XX NaukowegoKomitet Organizacyjny XX NaukowegoZjazdu PZjazdu PZjazdu PZjazdu PZjazdu Polskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego TowarzystwaowarzystwaowarzystwaowarzystwaowarzystwaFarmaceutycznegoFarmaceutycznegoFarmaceutycznegoFarmaceutycznegoFarmaceutycznego

ul. Jedności 241-200 Sosnowiectel: 0 500 722 219 (032) 292 55 09tel/fax: (032) 292 54 05e-mail: [email protected]

sekretarz:sekretarz:sekretarz:sekretarz:sekretarz:dr Robert D. Wojtyczkatel: 0 500 722 219e-mail: [email protected]

Komitet NaukowyKomitet NaukowyKomitet NaukowyKomitet NaukowyKomitet NaukowyXX Naukowego ZjazduXX Naukowego ZjazduXX Naukowego ZjazduXX Naukowego ZjazduXX Naukowego ZjazduPPPPPolskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego Towarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Farmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznego

ul. Jedności 241-200 Sosnowiece-mail: [email protected]

sekretarze:sekretarze:sekretarze:sekretarze:sekretarze:dr Małgorzata Dołowytel: (032) 364 15 66dr Justyna Zalewska-Rejdaktel: (032) 364 14 03mgr Anna Pawlik-Gałczyńskatel: (071) 784 03 21

Miejsca obradMiejsca obradMiejsca obradMiejsca obradMiejsca obradPrzedsiębiorstwo Widowiskowo – Sportowe„Spodek” Sp. z o.o. w KatowicachAl. W. Korfantego 35

Wydział Prawa i AdministracjiUniwersytetu Śląskiego w Katowicachul. Bankowa 11b

Zakwaterowanie i wycieczkiZakwaterowanie i wycieczkiZakwaterowanie i wycieczkiZakwaterowanie i wycieczkiZakwaterowanie i wycieczkiOrbis TravelPBP „Orbis” Sp. z o.o.Oddział Katowiceul. Staromiejska 21, Katowice

WyżywienieWyżywienieWyżywienieWyżywienieWyżywienieStołówka StudenckaUni Mensa S.J.Al. W. Roździeńskiego 12, Katowice

XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego


Nr 3/2007XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

KOMITET ORGANIZACYJNYKOMITET ORGANIZACYJNYKOMITET ORGANIZACYJNYKOMITET ORGANIZACYJNYKOMITET ORGANIZACYJNY KOMITET NAUKOWYKOMITET NAUKOWYKOMITET NAUKOWYKOMITET NAUKOWYKOMITET NAUKOWY

profprofprofprofprof. dr hab. Kr. dr hab. Kr. dr hab. Kr. dr hab. Kr. dr hab. Krystyna Olczykystyna Olczykystyna Olczykystyna Olczykystyna Olczyk prof. dr hab. Janusz Plutaprof. dr hab. Janusz Plutaprof. dr hab. Janusz Plutaprof. dr hab. Janusz Plutaprof. dr hab. Janusz PlutaPrzewodnicząca Przewodniczący

dr Kdr Kdr Kdr Kdr Kazimiera Klementysazimiera Klementysazimiera Klementysazimiera Klementysazimiera Klementys dr hab. Stanisław Bordr hab. Stanisław Bordr hab. Stanisław Bordr hab. Stanisław Bordr hab. Stanisław BoryczkyczkyczkyczkyczkaaaaaZastępca Przewodniczącej Zastępca Przewodniczącego

dr Robert D. Wdr Robert D. Wdr Robert D. Wdr Robert D. Wdr Robert D. Wojtyczkojtyczkojtyczkojtyczkojtyczkaaaaa dr Małgorzata Dołowydr Małgorzata Dołowydr Małgorzata Dołowydr Małgorzata Dołowydr Małgorzata Dołowysekretarz dr Justyna Zalewskdr Justyna Zalewskdr Justyna Zalewskdr Justyna Zalewskdr Justyna Zalewska-Rejdaka-Rejdaka-Rejdaka-Rejdaka-Rejdak

mgr Anna Pmgr Anna Pmgr Anna Pmgr Anna Pmgr Anna Pawlik-awlik-awlik-awlik-awlik-GałczyńskGałczyńskGałczyńskGałczyńskGałczyńskaaaaamgr Piotr Brukiewiczmgr Piotr Brukiewiczmgr Piotr Brukiewiczmgr Piotr Brukiewiczmgr Piotr Brukiewicz sekretarzeskarbnik

Członkowie:Członkowie:Członkowie:Członkowie:Członkowie: Członkowie:Członkowie:Członkowie:Członkowie:Członkowie:dr hab. Stanisław Boryczka prof. dr hab. Jerzy Brandysdr Grażyna Janikowska prof. dr hab. Elżbieta Brzezińskamgr Agnieszka Jura-Półtorak prof. dr hab. Jan Burczykmgr Elżbieta Kaczmarek-Konieczny prof. dr hab. Barbara Filipekdr Małgorzata Kępa prof. dr hab. Kazimierz Głowniakmgr Kornelia Kuźnik-Trocha prof. dr hab. Edmund Grześkowiakmgr Paweł Olczyk prof. dr hab. Renata Jachowiczdr hab. Andrzej Plewka dr hab. Urszula Mazurekdr hab. Krystian Pluta prof. dr hab. Krystyna Olczykdr Jerzy Stojko dr hab. Jerzy Pachastudent Dariusz Suchy prof. dr hab. Jan Pachecka

prof. dr hab. Jerzy Pałkaprof. dr hab. Jan Pawlaczykprof. dr hab. Regina Skorupska-Olędzkaprof. dr hab. Andrzej Starekprof. dr hab. Artur Stojkoprof. dr hab. Małgorzata Sznitowskadr hab. Bożena Urbanekprof. dr hab. Maria Wardas

GŁÓWNI SPONSORZYGŁÓWNI SPONSORZYGŁÓWNI SPONSORZYGŁÓWNI SPONSORZYGŁÓWNI SPONSORZY

KAMSOFT Sp. zo.o.KAMSOFT Sp. zo.o.KAMSOFT Sp. zo.o.KAMSOFT Sp. zo.o.KAMSOFT Sp. zo.o. SERVIER POLSKA Sp. zo.o.SERVIER POLSKA Sp. zo.o.SERVIER POLSKA Sp. zo.o.SERVIER POLSKA Sp. zo.o.SERVIER POLSKA Sp. zo.o.ul. 1-go Maja 133ul. 1-go Maja 133ul. 1-go Maja 133ul. 1-go Maja 133ul. 1-go Maja 133 ul. Jana Kul. Jana Kul. Jana Kul. Jana Kul. Jana Kazimierza 10azimierza 10azimierza 10azimierza 10azimierza 1040-235 K40-235 K40-235 K40-235 K40-235 Katowiceatowiceatowiceatowiceatowice 01-248 W01-248 W01-248 W01-248 W01-248 Warszawaarszawaarszawaarszawaarszawa

SALUS INTRNATIONAL Sp. zo.o.SALUS INTRNATIONAL Sp. zo.o.SALUS INTRNATIONAL Sp. zo.o.SALUS INTRNATIONAL Sp. zo.o.SALUS INTRNATIONAL Sp. zo.o. FFFFFARMAARMAARMAARMAARMACOL SACOL SACOL SACOL SACOL SAul. Puławskiego 9ul. Puławskiego 9ul. Puławskiego 9ul. Puławskiego 9ul. Puławskiego 9 ul. Rzepakowa 2ul. Rzepakowa 2ul. Rzepakowa 2ul. Rzepakowa 2ul. Rzepakowa 240-273 K40-273 K40-273 K40-273 K40-273 Katowiceatowiceatowiceatowiceatowice 40-541 K40-541 K40-541 K40-541 K40-541 Katowiceatowiceatowiceatowiceatowice

Przedsiębiorstwo PPrzedsiębiorstwo PPrzedsiębiorstwo PPrzedsiębiorstwo PPrzedsiębiorstwo Pszczelarskie „szczelarskie „szczelarskie „szczelarskie „szczelarskie „APIPOL Sp. zo.o.APIPOL Sp. zo.o.APIPOL Sp. zo.o.APIPOL Sp. zo.o.APIPOL Sp. zo.o.Brzączowice 1Brzączowice 1Brzączowice 1Brzączowice 1Brzączowice 132-410 Dobczyce32-410 Dobczyce32-410 Dobczyce32-410 Dobczyce32-410 Dobczyce


Nr 3/2007 XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

PROGRAM RAMOWYPROGRAM RAMOWYPROGRAM RAMOWYPROGRAM RAMOWYPROGRAM RAMOWYXX NAUKOWEGO ZJAZDUXX NAUKOWEGO ZJAZDUXX NAUKOWEGO ZJAZDUXX NAUKOWEGO ZJAZDUXX NAUKOWEGO ZJAZDU

POLSKIEGO TOWPOLSKIEGO TOWPOLSKIEGO TOWPOLSKIEGO TOWPOLSKIEGO TOWARZYARZYARZYARZYARZYSTWSTWSTWSTWSTWA FA FA FA FA FARMAARMAARMAARMAARMACEUTYCEUTYCEUTYCEUTYCEUTYCZNEGOCZNEGOCZNEGOCZNEGOCZNEGOKKKKKatowice 25.09 – 28.09.2007 rokatowice 25.09 – 28.09.2007 rokatowice 25.09 – 28.09.2007 rokatowice 25.09 – 28.09.2007 rokatowice 25.09 – 28.09.2007 rok

Program XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego obejmuje: prezentacje ustnew formie wykładów plenarnych i komunikatów w licznych sekcjach tematycznych, sesje plakatowe, kursyszkoleniowe oraz prezentacje firm.

25.09.07 r25.09.07 r25.09.07 r25.09.07 r25.09.07 r.....

1000

Rejestracja uczestników XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceu-tycznego Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek” w Katowicach

1500

– 1700

Uroczyste Otwarcie XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycz-nego – Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”

1700

– 1830

Występ zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” – „Ze Śląskiem w Europie” – Hala Widowi-skowo – Sportowa „Spodek”

26.09.07 r26.09.07 r26.09.07 r26.09.07 r26.09.07 r.....

900

– 1230

Obrady w Sekcjach; Przerwa kawowa9

00 – 17

30Sesja plakatowa – Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”9

1230

– 1400

Przerwa obiadowa14

00 – 17

30Obrady w SekcjachPrzerwa kawowa

1900

Impreza plenerowa w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie

27.09.07 r27.09.07 r27.09.07 r27.09.07 r27.09.07 r.....

900

– 1300

Obrady w Sekcjach; Przerwa kawowa9

00 – 16

00Sesja plakatowa Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”

1300

– 1430

Przerwa obiadowa14

30 – 16

00Obrady okrągłego stołu na temat: „Problemy etyczno-deontolo-giczne” i „Szkole-nie przed – i podyplomowe”. Przerwa kawowa

1430

– 1930

Kursy szkoleniowe Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”16

00 – 18

00Omówienie sesji plakatowej

28.09.07 r28.09.07 r28.09.07 r28.09.07 r28.09.07 r.....

830

– 1330

Kursy szkoleniowe Hala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”11

00 – 12

30Obrady okrągłego stołu dotyczące tematu „Opieka farmaceutyczna”

1230

– 1330

Przerwa obiadowa13

30 – 14

00Uroczyste Zakończenie XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceu-tycznegoHala Widowiskowo – Sportowa „Spodek”

Obrady w Sekcjach odbędą się w budynku Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytetu Śląskie-go, ul. Bankowa 11b, Katowice



OBRADY W SEKCJACH:OBRADY W SEKCJACH:OBRADY W SEKCJACH:OBRADY W SEKCJACH:OBRADY W SEKCJACH:S 1 – Apteki ogólnodostępneS 2 – Apteki szpitalneS 3 – Badanie jakości lekówS 4 – BiotechnologiaS 5 – BromatologiaS 6 – Farmacja przemysłowa. Reklama lekówS 7 – FarmakoekonomikaS 8 – Farmakologia doświadczalna i klinicznaS 9 – Historia farmacjiS 10 – KosmetologiaS 11 – Lek homeopatycznyS 12 – Lek roślinnyS 13 – Lek stomatologicznyS 14 – Lek syntetycznyS 15 – Lek weterynaryjnyS 16 – Analityka medycznaS 17 – MikrobiologiaS 18 – Technologia postaci leku i biofarmacjaS 19 – Toksykologia i ochrona środowiskaS 20 – Varia

KURSYKURSYKURSYKURSYKURSY:::::

Kurs 1 –Kurs 1 –Kurs 1 –Kurs 1 –Kurs 1 – „Postępy farmakoterapii chorób układu pokarmowego”

Kurs 2Kurs 2Kurs 2Kurs 2Kurs 2 – „Aktualne możliwości terapii niektórych chorób układu nerwowego”

Kurs 3Kurs 3Kurs 3Kurs 3Kurs 3 – „Postępy w farmakoterapii i diagnostyce chorób autoimmunologicznych”(kurs przewidziany także dla diagnostów laboratoryjnych)

Kurs 4Kurs 4Kurs 4Kurs 4Kurs 4 – „Opieka farmaceutyczna nad pacjentem z cukrzycą” – zajęcia warsztatowe

Każdy z uczestników kursu, po zaliczeniu testu, otrzymuje 6 punktów edukacyjnych.

TTTTTerminy kerminy kerminy kerminy kerminy kursów:ursów:ursów:ursów:ursów:I.I.I.I.I. 27.09.2007 r27.09.2007 r27.09.2007 r27.09.2007 r27.09.2007 r..... 14

30 – 19

30

II.II.II.II.II. 28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r..... 830

– 1330

Każdy z uczestników Zjazdu ma możliwość wzięcia udziału w kursach szkoleniowych. Opłata zjaz-dowa obejmuje udział tylko w jednym kursie. Dodatkowo, uczestnik Zjazdu ma możliwość wzięciaudziału – w ramach wolnych miejsc – w innym kursie, za dodatkową opłatą w wysokości 60 zł.


Nr 3/2007

OPŁAOPŁAOPŁAOPŁAOPŁATYTYTYTYTY:::::

Koszty uczestnictwa w XX NaukKoszty uczestnictwa w XX NaukKoszty uczestnictwa w XX NaukKoszty uczestnictwa w XX NaukKoszty uczestnictwa w XX Naukowym Zjeździe Powym Zjeździe Powym Zjeździe Powym Zjeździe Powym Zjeździe Polskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego Tolskiego Towarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Fowarzystwa Farmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznegoarmaceutycznego

Wpłata do 30.04.07 rWpłata do 30.04.07 rWpłata do 30.04.07 rWpłata do 30.04.07 rWpłata do 30.04.07 r..... Wpłata po 01.05.07 rWpłata po 01.05.07 rWpłata po 01.05.07 rWpłata po 01.05.07 rWpłata po 01.05.07 r.....

Uczestnicy Zjazdu 350 zł 400 złStudenci*/seniorzy** 150 zł 200 złOsoby towarzyszące*** 150 zł 200 zł

*nie dotyczy studentów studiów III-go stopnia**Seniorzy – osoby nie wykonujące czynnie zawodu***bez materiałów zjazdowych, z ograniczonym pakietem usług

W ramach opłaty zjazdowej, uczestnik otrzymuje teczkę z materiałami zjazdowymi, w tym: stresz-czenia zgłoszonych komunikatów, program Zjazdu, identyfikator, zaproszenie na uroczystość otwar-cia i zakończenia Zjazdu, kartę uczestnictwa w jednym wybranym kursie oraz zaproszenie na impre-zę plenerową.

Opłata zjazdowa upoważnia do zgłoszenia jednego kjednego kjednego kjednego kjednego komunikomunikomunikomunikomunikatuatuatuatuatu.W przypadku rezygnacji z uczestnictwa w Zjeździe, zgłoszonej do 15.06.2007 r., Organizatorzy zwra-

cają kwotę wpłaty, pomniejszoną o 50 zł. W przypadku rezygnacji z udziału w Zjeździe, zgłoszonej po15.06.2007 r., uczestnikowi nie przysługuje zwrot dokonanej wpłaty.

Nr konta zjazdu:69 1020 1013 0000 0502 0139 443669 1020 1013 0000 0502 0139 443669 1020 1013 0000 0502 0139 443669 1020 1013 0000 0502 0139 443669 1020 1013 0000 0502 0139 4436PKPKPKPKPKO BANK POLSKI SPÓŁKA AKO BANK POLSKI SPÓŁKA AKO BANK POLSKI SPÓŁKA AKO BANK POLSKI SPÓŁKA AKO BANK POLSKI SPÓŁKA AKCYJNA I/O WCYJNA I/O WCYJNA I/O WCYJNA I/O WCYJNA I/O W-----WWWWWAAAAAPOLSKIE TOWPOLSKIE TOWPOLSKIE TOWPOLSKIE TOWPOLSKIE TOWARZYARZYARZYARZYARZYSWO FSWO FSWO FSWO FSWO FARMAARMAARMAARMAARMACEUTYCEUTYCEUTYCEUTYCEUTYCZNECZNECZNECZNECZNE00-238 W00-238 W00-238 W00-238 W00-238 WARSZAARSZAARSZAARSZAARSZAWWWWWA ul. Długa 16A ul. Długa 16A ul. Długa 16A ul. Długa 16A ul. Długa 16W tytule wpłaty: Opłata za zjazd np. Jan Kowalski, nr zgłoszenia 001W tytule wpłaty: Opłata za zjazd np. Jan Kowalski, nr zgłoszenia 001W tytule wpłaty: Opłata za zjazd np. Jan Kowalski, nr zgłoszenia 001W tytule wpłaty: Opłata za zjazd np. Jan Kowalski, nr zgłoszenia 001W tytule wpłaty: Opłata za zjazd np. Jan Kowalski, nr zgłoszenia 001

STRESZCZENIASTRESZCZENIASTRESZCZENIASTRESZCZENIASTRESZCZENIA:::::

Zasady redagowania streszczeń kZasady redagowania streszczeń kZasady redagowania streszczeń kZasady redagowania streszczeń kZasady redagowania streszczeń komunikomunikomunikomunikomunikatów zjazdowychatów zjazdowychatów zjazdowychatów zjazdowychatów zjazdowych

Zgłoszenie streszczeń przygotowanych do zamieszczenia w materiałach zjazdowych odbywać siębędzie on-line za pomocą formularzy elektronicznych dostępnych na stronie internetowej Zjazdu:www.ptfarmzjazd.pl. W wyjątkowych przypadkach (brak dostępu do internetu) możliwe jest przesła-nie streszczeń na nośniku elektronicznym (dyskietka lub płyta CD) wraz z wydrukiem tekstu w dwóchegzemplarzach.

Streszczenie pracy wraz z tytułem, rysunkami, wzorami chemicznymi i wykresami w formie goto-wej do publikacji nie może przekroczyć jednej strony formatu A4. Nadesłane streszczenia powinnybyć przygotowane w edytorze środowiska Windows (Microsoft Word 97 lub wyżej) zachowanym jakoplik z rozszerzeniem *.doc. Imię i nazwisko osoby dokonującej prezentacji należy wyróżnić przezpodkreślenie oraz w karcie zgłoszenia zaznaczyć formę prezentacji i nazwę sekcji.

Organizatorzy przypominają, że Autor/Autorzy ponoszą pełną odpowiedzialność za poprawnośćprzygotowanego streszczenia, gotowego do druku.




WWWWWymagania redakymagania redakymagania redakymagania redakymagania redakcyjne dla streszczeń są następujące:cyjne dla streszczeń są następujące:cyjne dla streszczeń są następujące:cyjne dla streszczeń są następujące:cyjne dla streszczeń są następujące:Edytor tekstu – Microsoft Word 97 lub nowsza wersjaCzcionka – Times New Roman CETytuł streszczenia – duże litery, 12 pkt, pogrubione, wyśrodkowaneAutorzy (imię, nazwisko) – 12 pktKatedra, Uczelnia, Instytut – 12 pktTekst streszczenia – 12 pktMarginesy: lewy, prawy, górny i dolny – 2,5 cm, wyrównanie dwustronneOdstępy między wierszami: 1,0.

Wzór streszczeniaWzór streszczeniaWzór streszczeniaWzór streszczeniaWzór streszczenia:POSZUKIWANIA NOWYCH LEKÓW PRZECIWNOWOTWOROWYCH WŚRÓD

AZAFENOTIAZYNAdam Nowak, Barbara Nowak

Katedra Chemii Organicznej, Śląska Akademia Medyczna, Sosnowiec

W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania fenotiazynami jako związkamiprzeciwnowotworowymi [1].

itd.

Piśmiennictwo1. N. Motohashi, M. Kawase, S. Saito, H. Sakagami, Curr. Drug Targets, 1, 237 (2000).

Informujemy, że zarejestrowany uczestnik może prezentować tylko jeden komunikat (imię i na-zwisko wyróżnione przez podkreślenie).

Termin zgłoszenia streszczeń w systemie on-line lub nadsyłania ich na adres Komitetu Naukowe-go Zjazdu na nośniku elektronicznym drogą pocztową upływa z dniem 30 kwietnia 2007 r30 kwietnia 2007 r30 kwietnia 2007 r30 kwietnia 2007 r30 kwietnia 2007 r.....

PUBLIKACJE:PUBLIKACJE:PUBLIKACJE:PUBLIKACJE:PUBLIKACJE:

Istnieje możliwość opublikowania prac prezentowanych w czasie Zjazdu, w formie pełnoteksto-wych publikacji, w czasopismach: Acta Poloniae Pharmaceutica. Drug ResearchActa Poloniae Pharmaceutica. Drug ResearchActa Poloniae Pharmaceutica. Drug ResearchActa Poloniae Pharmaceutica. Drug ResearchActa Poloniae Pharmaceutica. Drug Research (w języku angiel-skim) i Farmaceutycznym Przeglądzie NaukowymFarmaceutycznym Przeglądzie NaukowymFarmaceutycznym Przeglądzie NaukowymFarmaceutycznym Przeglądzie NaukowymFarmaceutycznym Przeglądzie Naukowym (w języku polskim). O zakwalifikowaniu pracy dodruku, na podstawie recenzji, decydować będzie Komitet Naukowy.

Pełne wersje prac należy przesyłać na adres Komitetu Organizacyjnego do dnia 28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r28.09.2007 r.....

Regulamin redagowania prac w „Regulamin redagowania prac w „Regulamin redagowania prac w „Regulamin redagowania prac w „Regulamin redagowania prac w „Acta PActa PActa PActa PActa Poloniae Pharmaceutica. Drug Researcholoniae Pharmaceutica. Drug Researcholoniae Pharmaceutica. Drug Researcholoniae Pharmaceutica. Drug Researcholoniae Pharmaceutica. Drug Research”””””

Regulamin redagowania prac jest dostępny na stronie:http://www.ptfarm.pl/apache2-default/wydawnictwa/acta/acta.htmlGotowe manuskrypty (oraz wersję elektroniczną) w języku angielskim, przygotowane według in-

strukcji czasopisma Acta Poloniae Pharmaceutica należy przesłać do Komitetu Organizacyjnego przedZjazdem lub złożyć w Biurze Zjazdu w trakcie jego trwania.



Regulamin redagowania prac w „Farmaceutycznym Przeglądzie Naukowym”Regulamin redagowania prac w „Farmaceutycznym Przeglądzie Naukowym”Regulamin redagowania prac w „Farmaceutycznym Przeglądzie Naukowym”Regulamin redagowania prac w „Farmaceutycznym Przeglądzie Naukowym”Regulamin redagowania prac w „Farmaceutycznym Przeglądzie Naukowym”

1. Manuskrypty należy przesyłać na adres Komitetu Organizacyjnego (z dopiskiem „publikacja”) w dwóchegzemplarzach. Należy zachować podwójny odstęp między wierszami we wszystkich częściach manuskryptu.Do wydruku należy dołączyć nośnik danych. Akceptowane będą dyskietki 3.5”, dyski CD-ROM. Opis dyskupowinien zawierać imię i nazwisko pierwszego autora i tytuł pracy. Teksty i grafiki powinny tworzyć osobnezbiory. Nie wolno umieszczać rycin i fotografii w plikach tekstowych. Redakcja zaleca użycie edytorów tek-stów: Star Office, Word, Word Perfect. Preferowany format dla grafiki to *.TIFF, kolor: CMYK (za dodatkowąopłatą), rozdzielczość 300 dpi.

Maksymalna objętość pracy (wraz ze stroną tytułową, streszczeniami, piśmiennictwem, tabelami i rycina-mi) nie może przekraczać 7 stron maszynopisu. 7 stron maszynopisu. 7 stron maszynopisu. 7 stron maszynopisu. 7 stron maszynopisu. Strony z opisami rycin i tabel, nie są wliczane do objętościpracy.

2. Strona tytułowa powinna zawierać: tytuł naukowy, imię i nazwisko (imiona i nazwiska) autorów w peł-nym brzmieniu, tytuł pracy w języku polskim i angielskim, nazwę placówki naukowej, oraz tytuł naukowy,imię i nazwisko kierownika placówki naukowej skąd pochodzi praca. U dołu strony należy podać imię i nazwi-sko oraz telefon, e-mail autora odpowiedzialnego za korespondencję dotyczącą manuskryptu.

3. Druga strona powinna zawierać streszczenie (150-250 słów w języku polskim i angielskim), w którymnależy podać cel badania, podstawowe procedury (wybór badanych osób lub zwierząt doświadczalnych, me-tody badań), główne wyniki oraz wnioski. Pod streszczeniem należy umieścić słowa kluczowe w języku pol-skim i angielskim zgodnie z Medical Subject Headings (MeSH)

4. Prace powinny zawierać: wstęp, opis materiału i metod, wyniki badań i ich omówienie oraz wnioski,a tekst należy podzielić na ustępy zawierające zwartą treść. Prace te muszą być parafowane przez Kierownikaplacówki naukowej skąd pochodzi praca.

5. Piśmiennictwo ma być ułożone wg kolejności cytowania w tekście pracy. Skróty tytułów czasopismpowinny być zgodne z Index Medicus. Każda pozycja – pisana od nowego wiersza, powinna być opatrzonanumerem i zawierać: nazwisko i inicjały imion autora(ów), tytuł pracy, nazwę czasopisma, w którym zostałaopublikowana, rok wydania, tom, numery stron od – do. W przypadku cytowania monografii, nazwę wydaw-cy, miejsce i rok wydania. W przypadku cytowania wydawnictwa zbiorowego należy podać nazwisko i inicjałyimion autora(ów) rozdziału, tytuł rozdziału, nazwisko i inicjały redaktora(ów), tytuł wydawnictwa zbiorowe-go, nazwę wydawcy, miejsce i rok wydania, strony rozdziału od – do. Jeżeli autorów jest więcej niż trzech,wówczas należy podać nazwisko pierwszego z nich z dopiskiem „i wsp.”. Powołania w tekście, umieszczonew nawiasach kwadratowych, powinny być oznaczone cyframi arabskimi.

6. Ryciny (wykresy, rysunki, fotografie czarno-białe i kolorowe) powinny być ponumerowane, opatrzonenazwiskiem autora i tytułem pracy, z zaznaczeniem „góra”, „dół”. Opisy rycin należy podać na oddzielnejstronie z numerami ilustracji podanymi cyframi arabskimi.

7. Tabele, umieszczone każda na osobnej stronie, należy ponumerować cyframi rzymskimi i opatrzyć tytu-łami umieszczonymi nad tabelą. Opisy tabel należy podać na oddzielnej stronie z numerami tabel podanymicyframi rzymskimi.

8. Prace podlegają ocenie przez recenzentów wyznaczonych każdorazowo przez Redaktora Naczelnego.Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania poprawek i skrótów tekstu (w porozumienia z autorem).

9. Do pracy należy dołączyć oświadczenie, że nie była nigdzie publikowana ani wysłana do druku w innymczasopiśmie.

10. Przesłane materiały wraz z recenzją pozostają w dokumentacji redakcji.11. Wydawca nabywa na zasadzie wyłączności ogół praw autorskich do wydrukowanych prac (w tym

prawo do wydania drukiem, na nośnikach elektronicznych CD i innych oraz w Internecie).12. Odpłatność za publikację wynosi 10 zł za stronę maszynopisu. Opłatę należy przekazać na konto

redakcji po otrzymaniu informacji o przyjęciu pracy do druku.



ZAKZAKZAKZAKZAKWWWWWAAAAATEROWTEROWTEROWTEROWTEROWANIE:ANIE:ANIE:ANIE:ANIE:

Organizatorem bazy noclegowej dla uczestników Zjazdu jest PBP Orbis – Oddział Katowice.Rezerwacji miejsc noclegowych dokonać można wyłącznie na stronieRezerwacji miejsc noclegowych dokonać można wyłącznie na stronieRezerwacji miejsc noclegowych dokonać można wyłącznie na stronieRezerwacji miejsc noclegowych dokonać można wyłącznie na stronieRezerwacji miejsc noclegowych dokonać można wyłącznie na stronie

wwwwwwwwwwwwwww.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl ZAKZAKZAKZAKZAKWWWWWAAAAATEROWTEROWTEROWTEROWTEROWANIEANIEANIEANIEANIE

lub bezpośrednio na stronie PBP Orbis – Oddział Katowicehttp://orbiskatowice.pl/kongresy1.php?kat=s%20fl;sfkkl;%20fkl;dkfl;ksl;fksdksdk;ks;fksdklfl

Hotel „Monopol”****Hotel „Monopol”****Hotel „Monopol”****Hotel „Monopol”****Hotel „Monopol”****ul. Dworcowa 5, Katowicewww.hotel.com.pl/monopol/index/html

pokój 2 osobowy 550 złpokój 1 osobowy 490 złJunior Suite 630 zł

Hotel „Novotel”****Hotel „Novotel”****Hotel „Novotel”****Hotel „Novotel”****Hotel „Novotel”****Al. Roździeńskiego 14, Katowicewww.orbis.pl

pokój 2 osobowy 381 złpokój 1 osobowy 410 zł

Hotel „Qubus” ****Hotel „Qubus” ****Hotel „Qubus” ****Hotel „Qubus” ****Hotel „Qubus” ****ul. Uniwersytecka 14 Katowicewww.qubushotel.com

pokój 2 osobowy 150 europokój 1 osobowy 130 euroJunior Suite 160 euro

Hotel „Diament”***Hotel „Diament”***Hotel „Diament”***Hotel „Diament”***Hotel „Diament”***ul. Dworcowa 9Katowicewww.hoteldiament.pl

pokój 2 osobowy 350 zł

Hotel „Campanille”**Hotel „Campanille”**Hotel „Campanille”**Hotel „Campanille”**Hotel „Campanille”**ul. Sowińskiego 48Katowicewww.campanille.com.pl/kat_cmp.html

pokój 2 osobowy 313 zł

Hotel „Dyliżans” **Hotel „Dyliżans” **Hotel „Dyliżans” **Hotel „Dyliżans” **Hotel „Dyliżans” **ul. Rolna 7Katowice


Hotel „ KHotel „ KHotel „ KHotel „ KHotel „ Katowice”**atowice”**atowice”**atowice”**atowice”**Al. Korfantego 9Katowicewww.hotel-katowice.com.pl

pokój 2 osobowy 224 złpokój 1 osobowy 181 zl

Hotel „Polonia”*Hotel „Polonia”*Hotel „Polonia”*Hotel „Polonia”*Hotel „Polonia”*ul. Kochanowskiego 5Katowice

pokój 3 osobowy 270 złpokój 2 osobowy 190 złpokój 1 osobowy 120 zł

Hotel „Stadion Śląski”Hotel „Stadion Śląski”Hotel „Stadion Śląski”Hotel „Stadion Śląski”Hotel „Stadion Śląski”ul. Katowicka 110Chorzów

pokój 3 osobowy 250 złpokój 2 osobowy 220 zł – podwyższony

standardpokój 2 osobowy 170 zł

Hotel „UniwersyteckiHotel „UniwersyteckiHotel „UniwersyteckiHotel „UniwersyteckiHotel „Uniwersytecki”ul. Bytkowska 1aKatowice


Dom StudentaDom StudentaDom StudentaDom StudentaDom Studentaul PaderewskiegoKatowicepokój 2 osobowy 200 zł – pokój z łazienkąpokój 2 osobowy 105 zł – pokój bez łazienkipokój 1 osobowy 70 zł – pokój bez łazienki

Dom Studenta UŚDom Studenta UŚDom Studenta UŚDom Studenta UŚDom Studenta UŚul. StudenckaKatowicepokój 2 osobowy 100 zł – studio 2+2 + łazienka i

aneks kuchennypokój 2 osobowy 90 zł – pokój bez łazienki

(bez śniadania)

Opłata obejmuje koszty wynajęcia pokoju (nocleg + śniadanie).Opłata obejmuje koszty wynajęcia pokoju (nocleg + śniadanie).Opłata obejmuje koszty wynajęcia pokoju (nocleg + śniadanie).Opłata obejmuje koszty wynajęcia pokoju (nocleg + śniadanie).Opłata obejmuje koszty wynajęcia pokoju (nocleg + śniadanie).



IMPREZY TOWIMPREZY TOWIMPREZY TOWIMPREZY TOWIMPREZY TOWARZYARZYARZYARZYARZYSZĄSZĄSZĄSZĄSZĄCE:CE:CE:CE:CE:

Szanowni Państwo, uprzejmie zapraszamy do uczestnictwa w atrakcyjnych imprezach towarzyszą-cych obradom naszego Zjazdu.

Impreza plenerowa:Impreza plenerowa:Impreza plenerowa:Impreza plenerowa:Impreza plenerowa:Impreza plenerowa dla wszystkich uczestników Zjazdu, w ramach opłaty zjazdowej, w Górnoślą-

skim Parku Etnograficznym w Chorzowie – 26.09.2007 r. od godziny 1900

WycieczkiWycieczkiWycieczkiWycieczkiWycieczki:Organizatorem wycieczek będzie PBP Orbis – Oddział Katowice – renomowana firma turystyczna,

znana z wysokiego standardu świadczonych usług.Uczestnictwo w wycieczkach do Sztolni Czarnego Pstrąga i skansenu Górniczego w Zabrzu, oraz –

do Zamku Pszczyńskiego i Tyskiego Muzeum Piwowarstwa, przybliży Państwu uroki i zabytki naszegoRegionu.

Rezerwacji wycieczek można dokonywać na stroniewwwwwwwwwwwwwww.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl.ptfarmzjazd.pl ZAK ZAK ZAK ZAK ZAKWWWWWAAAAATEROWTEROWTEROWTEROWTEROWANIEANIEANIEANIEANIE

lub bezpośrednio na stronie PBP Orbis – Oddział Katowicehttp://orbiskatowice.pl/kongresy1.php?kat=s%20fl;sfkkl;%20fkl;dkfl;ksl;fksdksdk;ks;fksdklfloraz w recepcji w trakcie trwania Zjazdu.

Proponowane terminy wycieczek 27.09.2007 r. oraz 29.09.2007 r.W przypadku braku chętnych Organizator zastrzega sobie prawo odwołania imprezy.

Program zwiedzania „Ekscytujący Czarny Śląsk”

WYWYWYWYWYCIECZKA I „ZWIEDZANIE PSZCZYNY + BROWCIECZKA I „ZWIEDZANIE PSZCZYNY + BROWCIECZKA I „ZWIEDZANIE PSZCZYNY + BROWCIECZKA I „ZWIEDZANIE PSZCZYNY + BROWCIECZKA I „ZWIEDZANIE PSZCZYNY + BROWARY TYARY TYARY TYARY TYARY TYSKIE”SKIE”SKIE”SKIE”SKIE”

Cena: 110 złotych/ osobę (w tym przejazd, bilety wstępu, pilot, przewodnik)

Muzeum Zamkowe w PszczynieMuzeum Zamkowe w PszczynieMuzeum Zamkowe w PszczynieMuzeum Zamkowe w PszczynieMuzeum Zamkowe w PszczynieMuzeum Zamkowe w Pszczynie jest jednym z najcenniejszych muzeów-rezydencji w kraju. Budy-

nek pochodzący z XIV w. był wielokrotnie przebudowywany. Ostatnia przebudowaw stylu neobarokowym została przeprowadzona w latach 1870-1876 wg projektu wybitnego francu-skiego architekta Aleksandra Hipolita Destailleura.

Obecnie mieści się tu Muzeum Zamkowe, które prezentuje oryginalne historyczne wnętrzaz przełomu XIX i XX w. Placówka ta za przeprowadzone prace konserwatorskiei restauracyjne otrzymała prestiżową nagrodę w konkursie Europa Nostra 1995. Na jej przyznanieniebagatelny wpływ miał również fakt, iż w zbiorach Muzeum zachowało się 70% historycznego wy-posażenia zamku.


Nr 3/2007

W chwili obecnej (2003 r.) udostępniane są oryginalnewnętrza mieszkalne z przełomu XIX i XX w., Apartamentycesarza Wilhelma II, Gabinet Miniatur, XV w. piwnice go-tyckie oraz, w najbliższej przyszłości, Zbrojownię, pozwala-jące odwiedzającym zapoznać się z klimatem rezydencjimagnackiej.

Spacer po starówce. Będąc w Pszczynie koniecznie nale-ży zwiedzić XVIII wieczną starówkę, która zachowała trady-cyjny, średniowieczny układ przestrzenny. Liczne restaura-cje i kawiarnie przyciągają swoją niezwykłą atmosferą. Totutaj w cieniu ozdobnych platanów można spędzić nieza-pomniane chwile.

Spacer po parku Przechodząc z rynku przez Bramę Wy-brańców i dalej przez dziedziniec zamkowy wchodzimy nateren 156 ha Zabytkowego Parku Pszczyńskiego.

Park Pszczyński liczne odwiedzany przez turystów przy-ciąga swoją różnorodnością i bogactwem obiektów.

Obecny kształt parku pochodzi z II poł. XIX w. Kompo-zycji nadano cechy ogrodu romantycznego, wykorzystująccharakterystyczne i modne wówczas elementy: skupiskadrzew i krzewów, rozlewiska rzeczne, łukowe mostki nadkanałami, altany i inne budowle.

TTTTTyskie Muzeum Piwowarstwayskie Muzeum Piwowarstwayskie Muzeum Piwowarstwayskie Muzeum Piwowarstwayskie Muzeum Piwowarstwa znajduje się w dawnymbudynku kościoła ewangelickiego z 1902 roku, na terenieTyskich Browarów Książęcych. Dla zwiedzających muzeumzostało otwarte 01.12.2004, wcześniej 22.11.2004 odbyło sięuroczyste otwarcie dla VIP-ów.

W sali muzealnej można zobaczyć ponad 300 butelek zpoczątku XIX w., narzędzia bednarskie, oryginalne dębowebeczki, kufle, podstawki, etykiety, kapsle, dokumenty, zdję-cia związane z piwem i jego historią oraz poznać historię ty-skiego browaru. Wszystko to w nowoczesnej oprawie.

W nowocześnie wyposażonej sali kinowej muzeum możnaobejrzeć film o historii ziemi pszczyńskiej i Tyskich Browa-rów Książęcych zrealizowany w technologii trójwymiarowej.Salę wypełniają ekrany dotykowe prezentujące historię bro-warów i proces produkcyjny, gry piwne, beczka mailowaz której można wysłać maila do znajomych. Mail zawiera zdję-cie w technice Blue Boxie wstawione w wybrane tło.

Gości w muzeum wita obraz księcia Jana Henryka XIw ozdobnych pozłacanych ramach, w rzeczywistości obrazokazuje się ekranem plazmowym na którym wyświetlana jestruchoma postać księcia zachwalająca browar i zapraszającado zwiedzania muzeum. Na zakończenie zwiedzania goście zapraszani są pubu w piwnicach mu-zeum. Fragment pubu widać z sali muzeum przez przeszkloną podłogę pod „ścianą trzech żywiołów”.

Oprócz muzeum można zwiedzić Browar KsiążęcyBrowar KsiążęcyBrowar KsiążęcyBrowar KsiążęcyBrowar Książęcy. Przewodnik oprowadza po terenie browaru,




zabytkowej warzelni, piwnic pod tankofermentorami oraz liniach rozlewniczych znajdujących się w no-wej części browaru. Przedstawia historię i dawne funkcje budynków browarnianych np. Budka Piwo-wara, Willa Müllera, Dom Kawalerów, dawne piwnice leżakowe zwane „Toszkiem”.

WYWYWYWYWYCIECZKA II „Z HISTORII GÓRNICTWCIECZKA II „Z HISTORII GÓRNICTWCIECZKA II „Z HISTORII GÓRNICTWCIECZKA II „Z HISTORII GÓRNICTWCIECZKA II „Z HISTORII GÓRNICTWA…”A…”A…”A…”A…”Cena: 90 złotych/ osobę (w tym przejazd, bilety wstępu – także do muzeum pojazdów zabytko-

wych, uruchomienie maszyny parowej i wszystkich urządzeń górniczych, opieka przewodnika)

Sztolnia Czarnego PstrągaSztolnia Czarnego PstrągaSztolnia Czarnego PstrągaSztolnia Czarnego PstrągaSztolnia Czarnego Pstrąga – zwiedzanie sztolni polega na przepłynięciu w łodziach 600 metrowe-go odcinka wydrążonej w latach 1821-1834 odwadniającej „Głębokiej Sztolni Fryderyk”. Wśród ziele-ni w Parku Repeckim ukryte są dwa szyby” „Ewa” i „Sylwester”, którymi do sztolni schodzi się pokrętych schodach na głębokość 20 lub 30 metrów.

SkSkSkSkSkansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu –ansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu –ansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu –ansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu –ansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu – kopalnia jest jedną znajstarszych na Górnym Śląsku. Swoimi początkami sięga roku 1791. Głównąatrakcją skansenu jest unikatowa parowa maszyna wyciągowa z 1915 roku omocy 2 tysięcy KM. Część poziemna skansenu obejmuje wyrobiska XIX wiecz-ne i współczesne. Turyści mogą schodzić na głębokość 35 metrów i przemie-rzają korytarze o łącznej długości 1560 metrów. Niezapomnianych wrażeńdostarcza pobyt na terenie dwóch ścian zmechani-zowanych i uczestnictwo w pokazie pracy dużychurządzeń górniczych, takich jak: strug, kombajnścianowy i chodnikowy. W części podziemnej skan-senu Goście zostaną zaproszeni do Karczmy Gu-ibald na śląski żurek w chlebie.

Inne:Dla wszystkich uczestników Zjazdu firma taksówkarska UFO-taxi oferuje na hasło „zjazd PTFarm” 20% rabat20% rabat20% rabat20% rabat20% rabat na przejazd

w obrębie miasta Katowice, tel. (032) 204 21 21.


Nr 3/2007

English for Pharmacists,czyli jak przygotowaæ siê do egzaminuz jêzyka angielskiego, który wymagany jestdo specjalizacji

Read the text and complete the activities which follow:

Zink against pollutionZink can prevent the toxic effects of cadmium, a heavymetal that pollutes our air, water and food and accumula-tes in the body. In one study, scientists fed young quaila diet containing cadmium. When zink was added to thediet, the level of cadmium in the tissues dropped. Zink isan important element in preventing the accretion of lowlevels of cadmium similar to those present in the diet ofman, wrote the scientists in the journal Federation Proce-edings.

WORDS:zink � cynkprevent � zapobiegaæeffect � skutek, oddzia³ywanieheavy metal � chem. metal ciê¿kipollute � zanieczyszczaæquail � orn. przepiórkaadd � dodawaædrop � spadaæ (np. poziom kadmu spada); upuszczaæprevent � zapobiegaæaccretion � narastanie, przyrostscientist � naukowiec

TASKS:I. In the text find all the words and phrases you don't

understand. Use your dictionary and translate them.Look up their pronunciation in the dictionary.

II. Read the text aloud.

III. Decide which of these statements are true (T) or fal-se (F).1. Cadmium and zink may cause tissue toxicity.2. Scientists think that zink decreases levels of cad-mium.3. Scientists think that zink increases levels of cad-mium4. Zink is a heavy metal.

IV. Translate the text into Polish.V. Ask for the underlined parts of the following sen-

tences:1. Zink can prevent the toxic effects of cadmium.2. Scientists fed young quail a diet containingcadmium.3. When zink was added to the diet, the level ofcadmium in the tissues dropped.4. Zink is an important element in preventing theaccretion of low levels of cadmium.

Look for the answers on this page.

Drodzy Czytelnicy!Równolegle do English Booster Dose, przygotowa³y�myinny cykl spotkañ z jêzykiem angielskim, English for Phar-macists. W cyklu tym, wykorzystuj¹c wieloletnie do�wiad-czenie Anny W. Kierczak, jako egzaminatora specjalistycz-nego jêzyka angielskiego, pragniemy pomóc Pañstwuprzygotowaæ siê do egzaminu z jêzyka wymaganego dospecjalizacji. Prosimy o nadsy³anie Waszych opinii, uwagi sugestii.E-mail: [email protected]: Studium Jêzyków Obcych Wydzia³u Farmaceutyc-znego �AM, ul. Ostrogórska 30, 41-200 Sosnowiec.

Anna W. Kierczak i Agata Sitko

Answers:Task III:

1.F; 2.T; 3.F; 4.F

Task V1. What can zink prevent?2. What did scientists feed?


Nr 3/2007

English Booster Dose 20

Take your booster dose of English! This is our next meeting with three friends. You can refresh your English whilereading about their everyday life. This time we accompany them during their meeting in a restaurant.

Jan's new job

Barbara: Well, I wonder how's your new job. You seem happy now.Jan: Yes, happy but exhausted. First days are always difficult. There are a lot of things I have to learn.

It's a bit different kind of work.Tom: Why do you say it's different. You work in a laboratory again. I can't see any difference at all.Jan: You should see the place! It's like a space station. In the previous laboratory they didn't have

all this hi tech equipment. I haven't seen before some of the instruments they use here,and that's why it's totally different.

Barbara: So, most of the things are done by machines?Jan: Well, not exactly. But remember they develop new drugs and nowadays the technology

is quite advanced.Tom: Are you very stressed because of this? I mean it's a great responsibility.Jan: Both stressed and fascinated. Remember that I've been there only for a week.

I'll get used to all the new things soon and then it'll be less stressful. I hope.Barbara: And what about people you work with. Are they alright?

Jan: Everybody I worked with last week was very helpful. They didn't mind my asking questionsand explained everything to me.

Tom: And girls? Are there any nice girls working with you?Jan: Yes, as usual it's the most important thing for you at a new place of work. But I'm not telling ...

Barbara: Ok guys, a waiter is coming. Have you decided what to order?

Don't forget

exhausted � wyczerpanyspace station � stacja kosmicznaprevious � poprzedni, uprzedniequipment � sprzêt, aparaturanot exactly � niedok³adnieadvanced � zaawansowany, nowoczesnyresponsibility � odpowiedzialno�æboth stressed and fascinated � zarówno zestresowany i zafascynowanyI'll get used to � przyzwyczajê siêthey didn't mind � nie mieli nic przeciwkoexplain � wyja�niæ, wyt³umaczyæ

Drodzy Czytelnicy!Mamy nadziejê, ¿e zaciekawi³a Was nasza propozycja krótkich spotkañ z jêzykiem angielskim. Chêtnie poznamy Wasz¹opiniê. Czekamy na Wasze uwagi, komentarze, sugestie oraz propozycje i oczekiwania. Nasz e-mail:[email protected] Nasz adres: Studium Jêzyków Obcych Wydzia³u Farmaceutycznego �AM, ul. Ostrogór-ska 30, 41-200 Sosnowiec.Agata Sitko, Anna.W. Kierczak


Nr 3/2007

1.1.1.1.1. Periodyk zamieszcza prace oryginalne (doświad-czalne i kliniczne) oraz poglądowe. Ponadto, biuletynpublikuje listy do Redakcji, sprawozdania i materiałyze zjazdów naukowych, recenzje książek oraz komuni-katy o planowanych kongresach i zjazdach naukowych.

2.2.2.2.2. Manuskrypty należy nadsyłać pod adresem Re-dakcji w dwóch egzemplarzach. Należy zachować po-dwójny odstęp między wierszami we wszystkich czę-ściach manuskryptu. Do wydruku należy dołączyćnośnik danych. Akceptowane będą dyskietki 3,5", dys-ki CD-ROM. Opis dysku powinien zawierać imię i na-zwisko autora, tytuł pracy. Teksty i grafiki powinnytworzyć osobne zbiory. Nie wolno umieszczać rycini fotografii w plikach tekstowych. Redakcja zaleca uży-cie edytorów tekstów: Star Office, Word, Word Per-fect. Preferowany format dla grafiki to *.TIFF, kolor:CMYK, rozdzielczość: 300 DPI.

3.3.3.3.3. Strona tytułowa powinna zawierać: tytuł nauko-wy, imię i nazwisko (imiona i nazwiska) autorów w peł-nym brzmieniu, tytuł pracy w języku polskim i angiel-skim, nazwę placówki naukowej, oraz tytuł, imię i na-zwisko kierownika placówki naukowej skąd pochodzipraca. U dołu strony należy podać imię i nazwisko orazadres, telefon i e- mail autora odpowiedzialnego za ko-respondencję dotyczącą manuskryptu.

4.4.4.4.4. Druga strona powinna zawierać abstrakt (150-250 słów, w j. polskim i angielskim), w którym nale-ży podać cel badania, podstawowe procedury (wybórbadanych osób lub zwierząt doświadczalnych, meto-dy badań), główne wyniki oraz główne wnioski. Podabstraktem należy zamieścić słowa kluczowe (w j.polskim i angielskim) zgodne z Medical Subject He-adings (MeSH)

5.5.5.5.5. Oryginalne prace powinny zawierać: wstęp, opismateriału i metod, wyniki badań i ich omówienie orazwnioski, a tekst należy podzielić na ustępy zawierają-ce zwartą treść. Prace te muszą być parafowane przezkierownika placówki naukowej, skąd pochodzi praca.

6.6.6.6.6. Piśmiennictwo ma być ułożone według kolej-ności cytowania w tekście pracy. Skróty tytułów cza-sopism powinny być zgodne z Index Medicus. Każdapozycja – pisana od nowego wiersza, powinna być

opatrzona numerem i zawierać: nazwisko i inicjałyimion autora(ów), tytuł pracy, nazwę czasopisma,w którym została opublikowana, rok wydania, tom,numery stron od – do. W przypadku cytowania mo-nografii należy podać nazwisko i inicjały imion au-tora(ów), tytuł monografii, nazwę wydawcy, miejscei rok wydania. W przypadku cytowania wydawnic-twa zbiorowego należy podać nazwisko i inicjałyimion autora(ów) rozdziału, tytuł rozdziału, nazwi-sko i inicjały imion redaktora(ów), tytuł wydawnic-twa zbiorowego, nazwę wydawcy, miejsce i rok wyda-nia, strony rozdziału od – do. Jeśli autorów jest wię-cej niż trzech, wówczas należy podać nazwisko pierw-szego z nich z dopiskiem "i wsp.". Powołania w tek-ście, umieszczone w nawiasach kwadratowych, po-winny być oznaczone cyframi arabskimi.

7.7.7.7.7. Ryciny (wykresy, rysunki, slajdy, fotografie czar-no-białe i kolorowe) powinny być umieszczone w osob-nej kopercie, ponumerowane, opatrzone nazwiskiemautora i tytułem pracy, z zaznaczeniem "góra", "dół".Opisy rycin należy podać na oddzielnej stronie z nu-merami ilustracji podanymi cyframi arabskimi.

8.8.8.8.8. Tabele, umieszczone każda na oddzielnej stro-nie, należy ponumerować cyframi rzymskimi i opa-trzyć tytułami umieszczonymi nad tabelą. Opisy tabelnależy podać na oddzielnej stronie z numerami tabelpodanymi cyframi rzymskimi.

9.9.9.9.9. Prace podlegają ocenie przez recenzentów wy-znaczonych każdorazowo przez Redaktora Naczelne-go. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania po-prawek i skrótów tekstu (w porozumieniu z autorem).

10.10.10.10.10. Do pracy należy dołączyć oświadczenie, że niebyła nigdzie publikowana ani wysłana do druku w in-nym periodyku.

11.11.11.11.11. Przesłane materiały wraz z recenzją pozostająw dokumentacji redakcji.

12.12.12.12.12. Wydawca nabywa na zasadzie wyłączności ogółpraw autorskich do wydrukowanych prac (w tym pra-wo do wydawania drukiem, na nośnikach elektronicz-nych CD i innych oraz w Internecie). Dopuszcza sięnatomiast drukowanie streszczeń bez zgody Wydawcy.

Regulamin publikacji prac naukowychw �Farmaceutycznym Przegl¹dzie Naukowym�


Nr 3/2007

1. 1. 1. 1. 1. The Board of Editors accepts for publicationoriginal (experimental and clinical) papers and re-view papers. Besides, the journal publishes letters tothe Board of Editors, reports and materials from sci-entific conferences, book reviews and informationon future congresses and conferences.

2. 2. 2. 2. 2. Manuscripts are to be sent to the Editors intwo copies. All the parts of the text should be dou-blespaced. The paper should be accompanied by anelectronic data medium; 3,5” floppy disks and CD-ROM disks will be accepted. The disk descriptionshould contain the author’s first name, surname andthe title of the paper. The text and graphics should beincluded in separate files. Don’t paste pictures andgraphics to text files. The Editors advise the followingtext editors: Star Office, Word, Word Perfect. Thepreferred graphics format is *. TIFF, color: CMYK res-olution: 300 DPI.

3. 3. 3. 3. 3. The title page should include: the academicdegrees, given name(s) and surname(s) of theauthor(s); the title of the paper in the Polish and En-glish languages; the name of the university schoolthe paper comes from; the given name, surname andacademic degree of the head of the department. At thebottom of the page there should be the given name,surname, address, telephone number, and e-mail ofthe author to whom the correspondence should beaddressed.

4. 4. 4. 4. 4. The second page should include an abstract (150-250 words, in Polish and English), containing the aimof the research, the basic procedures (the choice ofpatients or animals, and analysis methods), the mainresults and main conclusions. The abstract should befollowed by the key words (in Polish and in English)consistent with the Medical Subject Heading (MeSH).

5. 5. 5. 5. 5. Original papers should contain an introduc-tion, the material and method descriptions, researchresults and discussion, as well as the conclusions.The text should be divided into coherent paragraphs.All the papers must be initialed by the head of thedepartment.

6. 6. 6. 6. 6. The bibliography should be presented in the orderof quotation in the paper. The acronyms for journals’titles should be used according to Index Medicus. Eachentry, starting with a new line, should be given a num-ber and contain: the surname(s) and the given names’

Paper publication regulations for�Farmaceutyczny Przegl¹d Naukowy�

initials of the author(s), the title of the paper, the titleof the journal in which the paper was published, theyear of publication, the volume number, the numbersof the pages. When a monograph is cited, the surname(s)and given names’ initials of the author(s), the mono-graph title, the publisher’s name, the place of publish-ing, the year of publication and the issue numbershould be given. When a concise publication is cited,the surname(s) and given names’ initials of theauthor(s), the title of the publication, the publisher’sname, the place of publishing, the year of the publica-tion and the numbers of pages should be given. If thereare more than three authors, the name of the first oneshould be given, followed by an “et al.” annotation.Thereferences within the text should be in Arabic numer-als and in brackets.

7. 7. 7. 7. 7. The figures (diagrams, drawings, slides, coloror black-and-white photographs) should be put intoa separate envelope. On each figure there should beits number, the author’s name, the title of the paper,and the sings identifying the top and bottom of thefigure. The figures’ descriptions are to be printed ona separate page, with the figures’ numbers in Arabicnumerals.

8. 8. 8. 8. 8. The tables, each on a separate page, should benumbered in Roman numerals and preceded by theirtitles. The tables’ descriptions should be printed on aseparate page, with tables numbers in Roman nu-merals.

9. 9. 9. 9. 9. The papers undergo an assessment by review-ers appointed each time by the Editor-in-Chief. TheEditors reserve the right to correct and abbreviate thetext (with the author's approval).

10. 10. 10. 10. 10. The paper should be accompanied by a state-ment that it has not been published anywhere or sentin to be published in any other journal.

11. 11. 11. 11. 11. Both, the material sent in and the review re-main among the documentation of the Board of Edi-tors.

12. 12. 12. 12. 12. Publisher purchases, on the basis of exclu-siveness, the whole of the copyrights for the publishedpapers (including the right to publishing in print, onelectronic media, such as CD-ROM disks or other,and on the Internet). Reprinting the summaries isallowed without a written permission.

Spis Treœci - FPN - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy...

Documents

Transcript of Spis Treœci - FPN - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy...