Metody pracy z uczniem z trudnościami w uczeniu się matematyki
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI DYSKALKULIA
-
Upload
channary-khin -
Category
Documents
-
view
46 -
download
0
description
Transcript of SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI DYSKALKULIA
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI
W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI
DYSKALKULIA
DEFINICJA DYSKALKULII
Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem
zdolności matematycznych, mającym swe źródło w genetycznych
lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są
bezpośrednim anatomiczno-fizjologicznym podłożem dojrzewania
zdolności matematycznych odpowiednio do wieku, bez
jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych (Košč,
1974).
KLASYFIKACJA DYSKALKULII
L. Košč
DYSKALKULIA WERBALNA (SŁOWNA)
Dyskalkulia werbalna ujawnia się w postaci zaburzeń
zdolności nazywania matematycznych pojęć i relacji, trudności
z określaniem liczby obiektów, problemów z nazywaniem cyfr
i numerów (z użyciem liczebników głównych, porządkowych
i zbiorowych).
DYSKALKULIA LEKSYKALNA
Dyskalkulia leksykalna (związana z czytaniem) – jest
zaburzeniem odczytywania symboli matematycznych, cyfr, liczb
i znaków operacyjnych, objawiającym się trudnościami
w kojarzeniu symboli operacyjnych (+, -, x, :, =, <, >) z ich
nazwami.
DYSKALKULIA GRAFICZNA
Dyskalkulia graficzna – manifestuje się trudnościami
w zapisywaniu liczb i symboli operacyjnych, problemami
z zapisem liczb przy pisemnym dodawaniu i odejmowaniu,
mnożeniu i dzieleniu.
DYSKALKULIA PRAKTOGNOSTYCZNA (WYKONAWCZA)
Dyskalkulia praktognostyczna – polega na zaburzeniu
manipulowania realnymi lub obrazkowymi obiektami w celach
matematycznych: obliczanie liczebności zbioru, porównywanie
ilości i wielkości, trudności z uszeregowaniem obiektów wg
kolejności rosnącej bądź malejącej, problemy ze wskazywaniem,
który z porównywanych obiektów jest mniejszy, większy, a które
obiekty są tej samej wielkości.
DYSKALKULIA IDEOGNOSTYCZNA (POJĘCIOWO - POZNAWCZA)
Dyskalkulia ideognostyczna – to zaburzenie rozumienia
idei matematycznych, relacji niezbędnych do dokonywania
obliczeń pamięciowych. Jej objawem są trudności w dostrzeganiu
zależności liczbowych (np. 6 to połowa 12; 6 jest o 1 większe od
5; 6 jest odpowiednikiem 2x3).
DYSKALKULIA OPERACYJNA
Dyskalkulia operacyjna – jest zaburzeniem dotyczącym
dokonywania działań matematycznych mimo możliwości
wzrokowo - przestrzennych oraz umiejętności czytania i pisania
liczb.
DYSKALKULIA W ŚWIETLE MIĘDZYNARODOWYCH KLASYFIKACJI
Trudności w uczeniu się matematyki znajdują swe miejsce
w międzynarodowych klasyfikacjach zaburzeń i chorób:
amerykańskiej DSM –IV (Amerykańskiego Towarzystwa
Psychiatrycznego) oraz europejskiej IC D–10 (Światowej
Organizacji Zdrowia).
„Specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych” - (ICD – 10)
Kryteria rozpoznania: (dziecko musi spełniać 2 spośród 5):
• niski poziom umiejętności matematycznych (2 odchylenia), również życiu
codziennym,
• wyniki testów czytania i pisania pozostają w normie wiekowej,
• wykluczenie niewłaściwych metod nauczania, zaniedbań dydaktycznych,
opóźnionego rozwoju umysłowego,
• wykluczenie wad wzroku i słuchu,
• wykluczenie zaburzeń neurologicznych, psychicznych.
„Zaburzenie matematyczne” – DSM IV
Kryteria diagnostyczne (dziecko musi spełniać 2 spośród 3)
• niski poziom zdolności matematycznych, co hamuje osiągnięcia szkolne,
dokonania w życiu codziennym,
• zakłócenia opisane wyżej znacząco zaburzają osiągnięcia szkolne oraz
czynności dnia codziennego (wymagające umiejętności arytmetycznych),
• jeżeli współwystępują deficyty sensoryczne, to zaburzenia zdolności
matematycznych są poważniejsze niż te, które zwykle towarzyszą takim
deficytom.
Zgodnie z definicją L. Košča i definicjami proponowanymi
aktualnie przez DSM – IV i ICD – 10 przyjmuje się, że
dyskalkulia rozwojowa obejmuje specyficzne zaburzenia
zdolności arytmetycznych, rozpoznawane na podstawie
analizy deficytów poznawczych ujawnianych przez ucznia
w kontekście prawidłowego rozwoju intelektualnego
i sprzyjających warunków edukacyjnych.
HIPOTEZY DOTYCZĄCE DYSKALKULII
• mikrouszkodzenia mózgu w okresie prenatalnym,
• zmiany w strukturze i funkcjach obwodów neuronalnych,
• uwarunkowania genetyczne,
• tzw. nietypowy rozwój mózgu.
CZYM OBJAWIA SIĘ DYSKALKULIA?
Symptomy trudności w uczeniu się matematyki
powinny być zauważone w okresie przedszkolnym.
OKRES PRZEDSZKOLNY
Objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, a więc
opóźnienia rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych:
• słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa u dzieci w wieku 3-5
lat,
• trudności w budowaniu z klocków,
• trudności w rysowaniu – dzieci rysują niechętnie i prymitywnie,
nie umieją narysować koła (3 - latek), kwadratu i krzyża (4 -
latek), trójkąta (5 - latek).
WIEK 6 – 7 LAT
• opóźnienia orientacji w schemacie całego ciała i przestrzeni,
Dziecko ma trudności z pokazywaniem swoich części ciała z jednoczesnym
określaniem ich terminami: prawe – lewe (np. prawa i lewa noga, ręka). Nie
umie wskazać kierunku na prawo i na lewo od siebie (np. droga na prawo).
• Trudności z poprawnym użyciem wyrażeń przyimkowych, opisujących stosunki przestrzenne: nad–pod, za–przed, wewnątrz–na zewnątrz.
• trudności w orientacji w czasie, np. z określaniem pory roku, dnia, godziny na zegarze,
• trudności z rysowaniem szlaczków,
• trudności z odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych, np.
nie umie narysować rombu.
WIEK MŁODSZY SZKOLNY 7 – 10 LAT
• opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni,
czyli: trudności w odróżnieniu prawej i lewej ręki, strony,
trudności z określeniem położenia przedmiotu względem siebie,
• trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych
figur geometrycznych,
• trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia,
wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazwy miesięcy, nazwy dni
tygodnia, pór roku, litery w alfabecie),
WIEK MŁODSZY SZKOLNY 7 – 10 LAT
• trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną:
zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego
polecenia w tym samym czasie;
• trudności z nazywaniem i zapamiętaniem liter alfabetu, cyfr,
powtarzaniem z pamięci szeregu słów oraz szeregów
cyfrowych (złożonych z pięciu cyfr).
SYMPTOMY DYSKALKULII
wynikające z zaburzeń funkcji percepcyjno – motorycznych
Funkcje wzrokowe
- niepełne odczytywanie informacji przedstawionych na rysunku, grafie, schemacie,
tabelce, wykresie,
- gubienie cyfr i znaków działań, gubienie fragmentów podczas odczytywania i
zapisywania wzorów,
- błędne odczytywanie zapisów i wzorów matematycznych, problemy z rysowaniem figur,
brył,
- trudności w zapamiętywaniu wzorów, schematów, nazw figur i brył – postrzeganych
wzrokowo,
- kłopoty z porównywaniem figur i ich cech, takich, jak : położenie, proporcja, wielkość,
odległość, głębokość,
- mylenie cyfr i liczb o podobnym obrazie graficznym: 9 i 6, 44 i 444.
Funkcje przestrzenne (orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni)
• trudności w rysowaniu figur i brył oraz ich rzutów,
• kłopoty w operowaniu pojęciami prostopadłe i równoległe, liczby ujemne, w
działaniach na osi współrzędnych,
• trudności w porządkowaniu elementów zbioru, w pojmowaniu zjawiska poprzedzania
i następowania elementów wg ustalonego porządku,
• trudności ze zrozumieniem odwrotności działań rachunkowych, kłopoty ze
znalezieniem odpowiedniej strony i zadania w podręczniku,
• niewłaściwa kolejność wykonywania działań pisemnych,
• nieumiejętne przeliczanie i porównywanie jednostek czasu,
• przestawianie kolejności cyfr i liczb w zapisywaniu działań : np. 87=78, 361=316, 2/8
= 8/2 itp.
Funkcje słuchowe orazsprawność językowa
• trudności w skupieniu uwagi na bodźcach słuchowych, w różnicowaniu informacji o
podobnym brzmieniu np. przyprostokątna i przeciwprostokątna,
• problemy ze zrozumieniem treści zadań tekstowych ( wolne tempo i słaba technika
czytania – literowanie lub czytanie sylabami, mylenie liter, mylenie linijek),
• odpowiedzi nie zawierające odpowiednich określeń i terminów matematycznych
(ubogie słownictwo),
• trudności w zapamiętywaniu definicji i wzorów, w uczeniu się nazw dni tygodnia,
miesięcy, tabliczki mnożenia (obniżona słuchowa pamięć sekwencyjna),
• kłopoty z wykonywaniem nawet prostych działań rachunkowych w pamięci.
Funkcje motoryczne
• brzydkie pismo (dysgraficzne) utrudniające precyzyjny zapis matematyczny:
wykonywanie działań na ułamkach, potęgach, kłopoty z prawidłowym zapisem
działań pisemnych ( w słupkach),
• nienadążanie z przepisywaniem z tablicy, dłuższy czas pisania sprawdzianów,
• pomyłki w zapisie obliczeń – pomijanie części działania, mylenie linijek, pomijanie
znaków.
Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
matematyki nie potrafią sprostać wymaganiom, by opanować
podstawowe wiadomości i umiejętności matematyczne.
Tylko dzięki odpowiedniej diagnozie i przeprowadzanych
systematycznie zajęciach korekcyjno – kompensacyjnych można
sprawić, że dzieci z dyskalkulią unikną fobii szkolnej i pokonają
swoje słabości.
W przypadku ucznia z dyskalkulią bardzo ważne jest
budowanie poczucia własnej wartości, czyli zaufania do siebie.
Należy stwarzać sytuacje, w których uczeń będzie mógł
sam korygować swoje błędy, np.
• ograniczając im dla zachęty liczbę zadań do prostych
i typowych,
• nagradzając ich za wytrwałość i cierpliwość w korygowaniu
błędów,
• okazując cierpliwość przy ciągłym powtarzaniu tych samych
partii materiału,
• uświadamiając dziecku i rodzicom, że dyskalkulia to takie
zaburzenie, z którym trzeba walczyć („nie poddawać się”) i
stale powtarzać te same partie materiału,
• pozwalając im pracować więcej z kalkulatorem, np. niech
dziecko samodzielnie wymyśla przykłady, oblicza i następnie je
sprawdza,
• pozwalając im w razie potrzeby korzystać z tabliczki mnożenia.
Z badań epidemiologicznych w krajach Europy
Zachodniej wynika, że dyskalkulia występuje u około
6 % dzieci objętych masowym nauczaniem.
Dyskalkulię można diagnozować, gdy dziecko
skończy 10 lat.
Wstępna ocena trudności powinna być zrobiona wcześniej,
gdy tylko te trudności się pojawią.
Bardzo ważne jest możliwie wczesne udzielenie właściwej
pomocy. Daje to szansę uniknięcia poważnych problemów
w kolejnych etapach edukacji matematycznej.
DYSLEKSJA A DYSKALKULIA
Z badań Attwooda wynika, że…
10% dzieci z dysleksją doskonale
radzi sobie z matematyką, nawet
ponad poziom oczekiwany dla ich wieku i inteligencji
30% dzieci z dysleksją osiąga poziom umiejętności
matematycznych zgodny z oczekiwanymi dla ich
wieku i możliwości poznawczych
10% dzieci z dysleksją wykazuje
trudności w matematyce
wskutek problemów z pamięcią
25% dzieci z dysleksją wykazuje osiągnięcia matematyczne poniżej przeciętnego poziomu
wyznaczonego wiekiem i szczeblem edukacji ( jest
to raczej efekt uboczny trudności w czytaniu)
25% dzieci z trudnościami w czytaniu
ma poważne problemy w uczeniu się
matematyki, wskazuje to na współwystępowanie
u nich dysleksji z dyskalkulią
Dysleksja jest zaburzeniem polegającym na obniżeniu
zdolności przetwarzania językowego, a dyskalkulia dotyczy
osłabionych możliwości nabywania umiejętności matematycznych.
Uczniowie z zaburzeniami arytmetycznymi,
w przeciwieństwie do uczniów z zaburzeniami czytania i pisania,
posiadają lepiej rozwinięte umiejętności werbalne i słuchowo –
językowe, częściej deficyt wykazują funkcje wzrokowo –
przestrzenne.
Trudności mogą dotyczyć wybiórczego lub globalnego
zakresu działalności matematycznej ucznia.
Do najczęściej obserwowanych należą:
• zaburzenia w rozumieniu pojęć matematycznych, znaków
i symboli niezbędnych do wykonywania operacji na liczbach,
różnicowania cyfr i liczb, zwłaszcza tych zawierających zero lub
zera.
Dzieci z dysleksją mają trudności w nabywaniu
umiejętności językowych, co może mieć wpływ także na
zdobywanie wiadomości i umiejętności matematycznych.
Około 60 % dzieci z dysleksją ma także trudności w nauce matematyki. Ich
problemy z nabywaniem wiedzy i umiejętności matematycznych wynikają głównie
z problemów natury językowej, są także wynikiem deficytów wzrokowo-przestrzennych
czy deficytów pamięci.
Uczniowie ci mają trudności z:
• posługiwaniem się słownictwem matematycznym,
• ustalaniem kolejności zdarzeń,
• orientacją na płaszczyźnie i w przestrzeni,
• pamięciowym opanowaniem wiedzy (trudności w zapamiętaniu tabliczki
mnożenia, wzorów matematycznych),
• pamięcią krótkotrwałą,
• kodowaniem i dekodowaniem języka matematycznego,
• sekwencyjnością (Oszwa 2005, s. 41).
Wielu badaczy zwraca uwagę na fakt, że czysta dyskalkulia
manifestująca się trudnościami wyłącznie w zakresie matematyki,
przy prawidłowym rozwoju poznawczym i zdolnościach
językowych występuje rzadko. U dzieci częściej spotykane są
uporczywe problemy w liczeniu towarzyszące trudnościom
językowym w dysleksji (Oszwa 2005, s. 42).
OCENA POZIOMU ROZWOJU
PODSTAWOWYCH ZDOLNOŚCI ARYTMETYCZNYCH
TEST DZIESIĄTKI I JEDNOŚCI
Określa:
• umiejętność identyfikacji liczb,
• znajomość systemu pozycyjnego,
• generowanie liczb na poziomie graficznym.
TEST UZUPEŁNIANIE LICZB
Sprawdza:
• znajomość obrazu graficznego liczb,
• umiejętność zapisu liczb wg określonego porządku,
• koordynację wzrokowo – ruchową,
• koncentrację uwagi,
• spostrzegawczość wzrokową.
TEST BIEGŁOŚCI LICZENIA
bada:
• znajomość liczb,
• znajomość znaków arytmetycznych,
• umiejętność operowania liczbami,
• umiejętność liczenia sposobem pisemnym i w pamięci,
• stopień automatyzacji procesu przetwarzania materiału liczbowego,
• znajomość reguł, faktów arytmetycznych,
• znajomość operacji arytmetycznych (+, -, x, :),
• logiczne myślenie i rozumowanie matematyczne,
• koordynację wzrokowo – ruchową, orientację przestrzenną.
TEST MAŁY TRÓJKĄT ARYTMETYCZNY (+, -)
bada:
• procesy generowania liczb na poziomie językowym,
• umiejętność dodawania i odejmowania,
• dokonywanie w pamięci odpowiednich działań arytmetycznych,
• znajomość zasady przemienności dodawania,
• koordynację wzrokowo – ruchową,
• orientację przestrzenną,
• generowanie liczb na poziomie graficznym.
TEST KWADRAT ARYTMETYCZNY
bada:
• umiejętność podawania wyników operacji arytmetycznych na podstawie
dokonywania obliczeń rachunkowych,
• poprawność operacji arytmetycznych,
• znajomość faktów arytmetycznych i procedur liczenia,
• spostrzegawczość,
• koordynację wzrokowo – ruchową,
• orientację przestrzenną.