Spadek po nowemu. Nowe przepisy poszerzają

krąg spadkobierców ustawowych

Piotr Skwirowski 2009-07-07, ostatnia aktualizacja 2009-07-06 01:00:00.0

Wreszcie jest. Od 28 czerwca obowiązują nowe przepisy poszerzające krąg spadkobiercówustawowych. Do grona dziedziczących z automatu dołączyli dziadkowie i pasierbowie.Rzadziej majątek zmarłego przejmować będą teraz gminy i skarb państwa.

Polskie zasady dziedziczenia ustawowego były dotąd szalenie restrykcyjne. I powszechnie krytykowane. Bardzo często

zdarzało się, Ŝe w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu, majątek przejmowała gmina, mimo Ŝe ciągle Ŝyli jego

krewni.

Rzecznik praw obywatelskich kilkakrotnie alarmował, Ŝe tak działo się np. w sytuacji, gdy w wypadku ginęli rodzice, a

jakiś czas potem wskutek odniesionych w wypadku obraŜeń umierało ich jedyne małoletnie dziecko. Spadkobiercą

ustawowym zostawała gmina, a nie dziadkowie małoletniego spadkodawcy (będący rodzicami małŜonków, którzy zginęli

w wypadku), nawet jeśli w chwili wypadku wszyscy mieszkali pod jednym dachem! Taki stan prawny prowadził czasem

do skutków sprzecznych z poczuciem sprawiedliwości - pisał rzecznik.

Przez długie lata nie udawało się tego zmienić. A takie rozwiązania zapisano w kodeksie cywilnym w 1964 r. Teraz

wreszcie się zmieniły.

Dziedziczy babcia, dziadek i pasierb

Nowością jest uprawnienie dziadków i pasierbów do dziedziczenia, ale przy okazji zmieniły się teŜ zasady dziedziczenia

przez innych spadkobierców ustawowych. Jak to teraz wygląda?

W pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą jego małŜonek i dzieci (a jeśli te nie Ŝyją, to wnuki). Jeśli zmarły nie

pozostawił małŜonka, dzieci ani wnuków, dziedziczą jego rodzice. Rodzeństwo zmarłego, które do tej pory dziedziczyło

na równi z rodzicami spadkodawcy, zostało teraz odsunięte na dalszy plan. W kolejce do spadku znalazło się za

rodzicami zmarłego. To kolejna nowość.

Argument był taki: często dziecko pomaga na starość materialnie rodzicom, ale oni wcześniej pomagali dziecku tworzyć

jego majątek (np. dorzucają się do zakupu mieszkania czy wspierają finansowo budowę domu). Poza tym z reguły

związki z rodzicami są mocniejsze niŜ z rodzeństwem.

Za rodzeństwem w kolejce do spadku są teraz dziadkowie. Zarówno ci ze strony matki, jak i ojca. I jeśli któryś z

dziadków nie doŜyje otwarcia spadku, jego dzieci, czyli ciotki lub wujkowie zmarłego.

Niemal na samym końcu kolejki spadkobierców ustawowych są teraz pasierbowie. To takŜe nowość - wcześniej

bowiem tak jak dziadkowie nie dziedziczyli oni z automatu.

Dopiero za pasierbami jest gmina, na terenie której zamieszkiwał zmarły, jeśli nie pozostawił on Ŝadnego z krewnych

wymienionych w kolejce do dziedziczenia ustawowego. Jeśli majątek takiego zmarłego pozostał za granicą, przechodzi

na własność skarbu państwa.

Warto pamiętać, Ŝe nowe zasady dziedziczenia ustawowego obowiązują od momentu wejścia w Ŝycie nowych

przepisów kodeksu cywilnego w tej sprawie, czyli od 28 czerwca.

Kolejność dziedziczenia

I małŜonek i dzieci (wnuki)

II małŜonek i rodzice

III rodzice

IV rodzeństwo (dzieci rodzeństwa)

V dziadkowie (wujkowie, ciotki)

VI pasierbowie

VII gmina lub skarb państwa

Teraz poświadczasz błyskawicznie

Od początku marca nie musimy juŜ czekać miesiącami na sądowe orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Poświadczenie dziedziczenia moŜna teraz załatwić u notariusza.

Chodzi o to, Ŝe aby móc w pełni korzystać z odziedziczonego majątku, konieczne jest uzyskanie dokumentu

potwierdzającego prawo do spadku. Do niedawna wymagało to pójścia do sądu i co najmniej kilkumiesięcznego

Spadek po nowemu. Nowe przepisy poszerzają krąg spadkobierców us... http://gospodarka.gazeta.pl/pieniadze/2029020,29577,6791037.html

1 z 3 2009-07-07 09:24

czekania na jego orzeczenie. Teraz wystarczy wizyta u notariusza, który - jak zapewnia Krajowa Rada Notarialna -

poświadczy dziedziczenie znacznie szybciej, często jeszcze tego samego dnia.

Opłata za tę czynność wynosi łącznie 150 zł (100 zł za protokół dziedziczenia, 50 zł za sporządzenie aktu

poświadczenia) - to dane z KRN. - To opłaty netto - zwraca jednak uwagę notariusz Hanna Jasiewicz. Do cennika

dodaje jeszcze opłatę za wypisy: 6 zł netto za kaŜdą rozpoczętą stronę wypisu (przy czym wypis będzie miał ok. pięciu

stron). - Kwotę za jeden wypis naleŜy przemnoŜyć przez ilość wypisów, która zaleŜy od ilości osób stawiających się do

aktu - tłumaczy Hanna Jasiewicz. Wylicza, Ŝe do kaŜdej z tych opłat naleŜy doliczyć 22 proc. VAT. JeŜeli dodatkowo u

notariusza będzie otwierany i ogłoszony testament, trzeba dołoŜyć 200 zł taksy notarialnej plus 22 proc. VAT. -

NaleŜałoby przyjąć, Ŝe w wersji najtańszej łączne koszty potwierdzenia prawa do spadku będą wynosiły ok. 300 zł. W

droŜszych wersjach nawet do 500-600 zł - ocenia notariusz.

Notariusze przewidują, Ŝe choć droga sądowa pozostanie nadal jedną z moŜliwości potwierdzenia prawa do spadku,

wkrótce większość bezspornych spraw spadkowych - a takie przewaŜają - zaczną obsługiwać ich kancelarie.

Skorzystają spadkobiercy, bo to szybciej. A i sądy, bo będą mniej obciąŜone.

Jak załatwić spadek u notariusza?

Trzeba się z nim umówić na spotkanie - osobiście, telefonicznie lub w jakikolwiek inny sposób. Notariusz powie, jakie

dokumenty trzeba dostarczyć, np. aktu zgonu spadkodawcy, akty urodzenia małŜeństwa potencjalnych spadkobierców,

ewentualne testamenty. W wyznaczonym terminie wszyscy potencjalni spadkobiercy spotykają się w kancelarii

notarialnej. Między nimi nie moŜe być sporu o podział spadku. To warunek poświadczenia prawa do spadku u

notariusza. Nie ma sporu? W tej sytuacji notariusz sporządza protokół dziedziczenia zawierający "zgodne oświadczenia

spadkobierców" (za składanie fałszywych oświadczeń grozi odpowiedzialność karna). Następnie, o ile nie miało to

miejsca wcześniej, otwarty zostaje testament, a spadkobiercy składają oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Na podstawie protokołu notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Rejestruje go w specjalnym

elektronicznym rejestrze - akt nabiera mocy prawnej równorzędnej sądowemu. Spadkobiercy mogą posłuŜyć się później

wypisem aktu poświadczenia dziedziczenia, by wykazywać swoje prawa do spadku (np. do odziedziczonej

nieruchomości). Muszą pamiętać o zapłacie podatku od spadku albo o "załatwieniu" sobie zwolnienia podatkowego.

Pamiętaj zwolnić spadek z podatku

Załatwianie zwolnienia z podatku od spadków i darowizn polega tak naprawdę na dopełnieniu formalności. OtóŜ od

czasu wielkiej rewolucji podatkowo-spadkowej z początku 2007 r. wolne od podatku są spadki i darowizny od

najbliŜszej rodziny. W całości. Nawet jeśli są warte setki tysięcy, ba miliony złotych. Nie ma przy tym znaczenia, czy

chodzi o pieniądze, ziemię, mieszkania, pałace, samochody, jachty, samoloty, obrazy, biŜuterię, papiery wartościowe

czy stare monety. Podatku się nie płaci i juŜ. Trzeba tylko pamiętać, Ŝe najbliŜsza rodzina w podatkach to: małŜonek,

rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, pasierbowie, ojczym, macocha i rodzeństwo. Tylko spadki i darowizny od nich mogą

być wolne od podatku. Mogą, ale to jest w naszych rękach.

Skupiamy się tu tylko na spadkach. Jeśli więc chcesz, by spadek od najbliŜszych był zwolniony od podatku, musisz go

zgłosić w urzędzie skarbowym.

Jest na to specjalny formularz: "Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych". Od początku roku

"Zgłoszenie" ma nowy symbol - SD-Z2. Trzeba w nim podać szczegóły na temat spadku, m.in. stopień pokrewieństwa

łączący spadkobiercę ze spadkodawcą, udział procentowy w nabytym majątku i jego wartość rynkową, w przypadku

nieruchomości (ziemia, mieszkanie czy dom) jej powierzchnię. Jeśli w grę wchodzi samochód, trzeba podać takŜe jego

markę, numer rejestracyjny i rok produkcji.

Obowiązek zgłoszenia dotyczy tylko spadków, których wartość przekracza w sumie 9637 zł. Na zgłoszenie przyjęcia

spadku w urzędzie masz sześć miesięcy.

Kto płaci podatek od spadku

Wszyscy ci, którzy nie naleŜą do najbliŜszej rodziny spadkodawcy. Wysokość tego podatku zaleŜy od stopnia

pokrewieństwa łączącego ich z dawcą spadku. Nieszczęśników, którzy muszą się podzielić spadkiem z fiskusem,

podzielono na trzy grupy:

(pierwsza grupa to teściowie, synowa i zięć. MoŜe się w niej znaleźć takŜe najbliŜsza rodzina, gdy nie spełni

wspomnianego warunku zwolnienia podatkowego, czyli nie zgłosi spadku w urzędzie.

• druga grupa to dalsza rodzina, m.in. ciotki i wujkowie.

• trzecia grupa to osoby niespokrewnione.

NajniŜszy podatek płacą osoby zaliczone do pierwszej grupy, najwyŜszy - te z trzeciej.

Sytuację trochę ratują kwoty wolne od podatku. Zasada jest bowiem taka, Ŝe podatek płaci się od nadwyŜki wartości

Spadek po nowemu. Nowe przepisy poszerzają krąg spadkobierców us... http://gospodarka.gazeta.pl/pieniadze/2029020,29577,6791037.html

2 z 3 2009-07-07 09:24

spadku ponad kwotę wolną. Niestety, kwoty te nie są zbyt wysokie. Dla kaŜdej grupy podatkowej kwota wolna jest inna.

I tak w ramach:

(pierwszej grupy podatkowej, np. od teściowej, moŜna przyjąć bez podatku spadek w wysokości 9637 zł;

(drugiej grupy podatkowej, np. od wuja, moŜna przyjąć bez podatku do 7276 zł;

• trzeciej grupy kwota wolna wynosi tylko 4902 zł.

Podatek od spadku wyliczany jest według skali podatkowej (patrz - tabela). Wylicza go urząd skarbowy na podstawie

danych, które dostarcza mu podatnik w specjalnym zeznaniu podatkowym. Chodzi o formularz SD-3, czyli "Zeznanie

podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych". Składają go osoby, którym nie przysługuje zwolnienie podatkowe.

SD-3 jest podobny do wspomnianego wcześniej SD-Z2. Dodatkowo dochodzą rubryki, w których naleŜy określić

wysokość "długów i cięŜarów obciąŜających nabyte rzeczy lub prawa majątkowe". To istotne, bowiem nie zawsze

spadek, to same korzyści. Często zdarza się, Ŝe np. odziedziczony dom obciąŜony jest róŜnymi długami. Liczą się one

przy ustalaniu wysokości podatku - płaci się go od tzw. czystej wartości rzeczy lub praw majątkowych, czyli np. od

wartości mieszkania pomniejszonej o kwotę zadłuŜenia.

Po złoŜeniu formularza w urzędzie skarbowym (jest na to miesiąc od powstania obowiązku podatkowego, czyli np. od

momentu przyjęcia spadku) fiskus przygotowuje na podstawie zapisanych tam danych decyzję o wysokości podatku. Po

otrzymaniu decyzji podatnik ma 14 dni na jego zapłacenie.

Zeznania SD-3 nie trzeba składać, jeśli wartość spadku nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku. Wtedy, jak juŜ

wspominaliśmy, po prostu nie ma podatku.

Piotr Skwirowski

Tekst pochodzi z portalu Gazeta.pl - www.gazeta.pl © Agora SA

Spadek po nowemu. Nowe przepisy poszerzają krąg spadkobierców us... http://gospodarka.gazeta.pl/pieniadze/2029020,29577,6791037.html

3 z 3 2009-07-07 09:24