SOCJOLOGIA STAROŚCI Kapitał społeczny a jakość życia seniorów

Projekt systemowy pn.: „Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim” realizowany ze środków Unii Europejskiej

SOCJOLOGIA STAROŚCI

Kapitał społeczny a jakość życia seniorów

Mariusz Kwiatkowski Instytut SocjologiiPracownia Sieci Społecznych OnLab


Cele wykładów

• Poznanie nowych koncepcji socjologicznych

• Poznanie sposobów stosowania ichw diagnozowaniu sytuacji seniorów

• Poznanie sposobów stosowania ich w działaniach na rzecz poprawy jakości życia seniorów


Tematy wykładów

• Starzenie się i jakość życia w ujęciu socjologii

• Jakość życia seniorów• Kapitał społeczny i sieci społeczne a

jakość życia seniorów• Zaufanie i nieufność• Poprawa jakości życia seniorów

w perspektywie sieciowej


I

STARZENIE SIĘ I JAKOŚĆ ŻYCIA W UJĘCIU SOCJOLOGII


1.1. Nowe tendencje w socjologii

• Inter- i transdyscyplinarność

• Znaczenie „miękkich zmiennych”

• Nurt interpretatywny

• Socjologia codzienności

• Socjologia ciała


1.2. Socjologia ciała – zdrowie, choroba, starzenie się

1. Społeczne podstawy zdrowia• Klasa, płeć, rasa, zasada odwrotnie

proporcjonalnej opieki2. Medycyna a społeczeństwo

Biomedyczny model zdrowia i jego krytyka

3. Socjologiczne teorie zdrowia i choroby• Rola chorego • Piętno• Zdrowie a starość (Anthony Giddens)


Zagadnienia dotyczące starzenia się podejmowane przez socjologów

• Problemy związane z procesem starzenia się (indywidualne i zbiorowe)

• Zróżnicowanie sytuacji osób starych• Pozycja społeczna osób starych• Dyskryminacja osób starych (ageism)• Solidarność międzypokoleniowa (m.in. antykonsumpcjonizm)


1.3. Jakość życia – definicje i kryteria

Dobrostan fizyczny i psychiczny, poczucie satysfakcji

Wyznaczniki:

Obiektywne Subiektywne


Subiektywne wyznaczniki jakości życia

• fizyczne – ból, samopoczucie, dolegliwości

• psychiczne – nadzieja, depresja, poczucie własnej godności

• społeczne – sposób spędzania wolnego czasu, satysfakcja z pracy

• międzyludzkie – wsparcie społeczne, relacje ze współmałżonkiem.


Obiektywne wyznaczniki jakości życia

• stan zdrowia oparty o badania laboratoryjne

• diagnoza związana z psychopatologią• pozycja społeczno ekonomiczna – dochód, warunki mieszkaniowe

• ilość i jakość kontaktów społecznych


IIJAKOŚĆ ŻYCIA SENIORÓW


2.1. Czynniki samooceny jakości życia seniorów

• Sprawność funkcjonalna• Występowanie zaburzeń procesów

psychicznych oraz depresji• Czynniki socjoekonomiczne (zasada

relatywnej deprywacji)• Poczucie wsparcia


III

KAPITAŁ SPOŁECZNY I SIECI SPOŁECZNE A JAKOŚĆ ŻYCIA SENIORÓW


3.1. Koncepcje kapitału społecznego i sieci społecznych i ich zastosowanie

• Przyczyny zainteresowania KS i sieciami społ.

• Kapitał społeczny a dobro wspólne

• Kapitał społeczny jako zasób indywidualnyKS wiążący (bonding)KS pomostowy (bridging)KS łączący (linking)


3.2. Kapitał społeczny a jakość życia seniorów

• Skutki starzenia się społeczeństw (Klimczuk)

• Rekomendacje zespołu badawczego Polsenior

• Czy wzmocnienie KS może być odpowiedzią na wskazane problemy?


Potencjały ludzi starych

• ekonomiczny (wypełniają deficyty finansowe swoich rodzin);• konsumencki (zapotrzebowanie na specyficzne towary i

usługi);• opiekuńczy i samopomocowy (ich aktywność stanowi

alternatywę dla instytucji publicznych);• kulturowy (przywiązanie do tradycji oraz wartości

uniwersalnychi narodowych utrwalających tożsamość);

• integracyjny i emocjonalny (bezinteresowna aktywnośćw środowisku rodzinnym i lokalnym, np. we wspólnotach wyznaniowych i organizacjach pozarządowych);

• edukacyjny (przekaz pokoleniowy, doradztwo w relacjach zawodowych i środowiskowych);

• polityczny (zdyscyplinowany elektorat).


Odmiany KS seniorów

•KS wiążący (rodzinny)

•KS wiążący / pomostowy (religijny)

•KS pomostowy i łączący (stowarzyszenia, różnice między DPS a UTW) (A. Klimczuk)


3.3. KS a zdrowie seniorów

• Charakterystyka badań

• Szwedzi i Finowie (porównanie)

• KS jako czynnik zdrowia

(Fredrica Nyqvist Abo, 2009)


IV

ZAUFANIE I NIEUFNOŚĆ


4.1. Koncepcje zaufania i nieufności

•Definicja i funkcje zaufania

•Odmiany zaufania

•Kryteria obdarzania innych zaufaniem


4.2. Zaufanie jako fundament życia społecznego

• Zaufanie a aktywność i zaangażowanie

• Pułapki nieufności

• Zaufanie a jakość życia codziennego


2.2. Ocena jakości życia seniorów w świetle badań Polsenior

• Oceny ogólne Dobrze i bardzo dobrze - 59,6% (mężczyźni 64,2%)Źle i bardzo źle – 5,5% (mężczyźni 4,6%)Region południowo – wschodni – 65,7%Region południowo – zachodni – 53, 7%• Oceny stanu zdrowiaZadowolone i bardzo zadowolone – 45%Zdecydowanie niezadowolone – 21,2%• Relacje społeczne Kobiety / mężczyźni


2.3. Sytuacja rodzinna i więzi społeczne seniorów

• Samotnie – 18,2%• Małżeństwo – 31,1% (1+1)

• jednopokoleniowe rodziny to ok. 50% !• Małżeństwo z dziećmi – 14,3% (1+1+dzieci)1+ dzieci - 8%• Małżeństwo, dzieci, wnuki – 10,8%• 1+dzieci+wnuki – 7,7%• Inne konfiguracje


Problem samotności seniorów

• Pozytywna ocena relacji rodzinnych (86%)

• Na wsi – 1/8 • Do 200 tys. – 1/5• 200-500 tys. – ¼• Ponad 500 tys. – ponad ¼

• Samotność kobiet


Jedno- dwu i trzypokoleniowe rodziny osób starych

• Na wsi – 36% / 24,4% / 28,7%• Do 20 tys. – 50,8% / 22% / 19,2%• 20-50 tys. – 55% / 21% / 12,5%• 50-200 tys. - 56,2% / 21,1% / 12,1%• 200-500 tys. – 56,2% / 20,3% /

13,3%• Ponad 500 tys. – 61% / 22% / 7,8%


Życie rodzinne a poczucie osamotnienia

Relatywnie częściej poczucie osamotnienia mają:

• kobiety,• osoby mieszkające samotnie lub tylko z

dziećmi (bez męża / żony)


4.3. SUBSTYTUTY ZAUFANIA WG P. SZTOMPKI

• wiara w opatrzność• korupcja• nadmierna czujność, osobisty nadzóri kontrola nad innymi

• uciekanie się do instytucji prawnych • gettoizacja


V

POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA SENIORÓW

W PERSPEKTYWIE SIECIOWEJ


5.1. Zasady działania na rzecz poprawy jakości życia seniorów

• Zasada pomocniczości (pomoc dla samopomocy)

• Zasada wykorzystania i wzmacniania potencjałów

• Zasada „podwójnej ingerencji” (od dołu i od góry)

• Zasada zróżnicowania środków działania


5.2. Diagnozowanie i wzmacnianie sieci osobistych osób starszych

Studium przypadku

• Generator imion

• Generator zasobów

• Generator pozycji


5.3. Tworzenie lokalnych sieci współpracy na rzecz seniorów

Studium przypadku II

Infrastruktura KS seniorów (wg Klimczuka)1. Organizacje wspierające osoby starsze

w sferze zdrowotnej 2. Organizacje skupiające osoby starsze

i działające na ich rzecz


Infrastruktura c.d

Organizacje wspomagające ludzi starszych jako osoby biedne i samotne4. Organizacje wspierające domy pomocy społecznej lub prowadzące placówki opieki dla ludzi starszych5. Organizacje popularyzujące zagadnienia z zakresu gerontologii


Praktyczne wskazówki

1. Przełamywanie barier między sektorami (publiczny, obywatelski, biznesu, polityki)

2. Rozpoznanie i pozyskanie sojuszników („łącznicy”)

3. „Import” sprawdzonych modeli działaniai dobrych praktyk

4. Deficyt wzorów aktywności seniorów jako wyzwanie


Praktyczne wskazówki c.d

5. Pułapki działań pozornych (członkostwoa uczestnictwo, biurokracja, nadaktywni)6. Wykluczenie cyfrowe seniorów jako wyzwaniei szansa7. Instytucjonalizacja i transgraniczność8. Odrobina PR

• wystąpienia publiczne• relacje z mediami • wizualizacja• obecność w Internecie


Dziękuję za uwagę

SOCJOLOGIA STAROŚCI Kapitał społeczny a jakość życia seniorów

Documents

Transcript of SOCJOLOGIA STAROŚCI Kapitał społeczny a jakość życia seniorów