JAK WRÓCIĆ DO NORMALNEGO ŻYCIA PO

PRZEŻYTEJ TRAUMIE?

Traumą nazywamy bezpośrednie przeżycie, zobaczenie lub

usłyszenie o sytuacji, w której zagrożone było życie nasze lub

bliskich nam osób.

Do powszechnych traum zaliczamy m.in. nagłą śmierć bliskiej

nam osoby, udział w wypadku komunikacyjnym (np. drogowym),

katastrofy naturalne tj. pożar, powódź, trzęsienie ziemi, gwałt,

molestowanie, przemoc fizyczną, psychiczną, udział w walkach

zbrojnych, jak również bycie narażonym na oglądanie

przerażających widoków w związku z wykonywaną pracą, np.

strażak, pracownik pogotowia ratunkowego.

Z badań amerykańskich wynika, że 90 % z nas przeżyło lub

przeżyje traumę w ciągu całego swojego życia (Breslau i Kessler,

2001).

CZ

YM

JE

ST

TR

AU

MA

?

W zależności od rodzaju traumy od 5% do

nawet 60% osób nie będzie umiało poradzić

sobie z okropnymi wspomnieniami i rozwinie

tzw. zaburzenie stresowe pourazowe, w

skrócie PTSD.

Traumą nazywamy bezpośrednie przeżycie, zobaczenie lub

usłyszenie o sytuacji, w której zagrożone było życie nasze lub

bliskich nam osób.

Do powszechnych traum zaliczamy m.in. nagłą śmierć bliskiej

nam osoby, udział w wypadku komunikacyjnym (np. drogowym),

katastrofy naturalne tj. pożar, powódź, trzęsienie ziemi, gwałt,

molestowanie, przemoc fizyczną, psychiczną, udział w walkach

zbrojnych, jak również bycie narażonym na oglądanie

przerażających widoków w związku z wykonywaną pracą, np.

strażak, pracownik pogotowia ratunkowego.

Z badań amerykańskich wynika, że 90 % z nas przeżyło lub

przeżyje traumę w ciągu całego swojego życia (Breslau i Kessler,

2001).

CZ

YM

JE

ST

TR

AU

MA

?

W zależności od rodzaju traumy od 5% do

nawet 60% osób nie będzie umiało poradzić

sobie z okropnymi wspomnieniami i rozwinie

tzw. zaburzenie stresowe pourazowe, w

skrócie PTSD.

Uporczywe nawracanie

wspomnień o traumieKoszmarne sny o traumie

Poczucie, jakby trauma działa się

na nowo tu i teraz

PTSD opisuje szereg zachowań, które stanowią reakcję po przeżyciu

traumy i które utrzymują się dłużej niż miesiąc od przeżytej traumy.

Najbardziej charakterystyczne zachowania po traumie, które mogą

świadczyć o rozwinięciu PTSD to:

Unikanie myślenia o traumie

Silna reakcja organizmu - biciem

serca, szybkim oddechem,

poceniem się - na coś, co

przypomina traumę

Bezsenność

Co ważne – wystarczy tylko część

powyższych objawów, aby stwierdzić, że

masz PTSD i abyś mógł/a podjąć

skuteczną terapię traumy.

Poczucie odrętwienia, otępienia

emocjonalnego

Wycofanie z relacji z ludźmiProblemy ze snem

Unikanie wszystkiego, co

przypomina o traumie

Niemożność odczuwania silnych

emocji

Uporczywe nawracanie

wspomnień o traumieKoszmarne sny o traumie

Poczucie, jakby trauma działa się

na nowo tu i teraz

PTSD opisuje szereg zachowań, które stanowią reakcję po przeżyciu

traumy i które utrzymują się dłużej niż miesiąc od przeżytej traumy.

Najbardziej charakterystyczne zachowania po traumie, które mogą

świadczyć o rozwinięciu PTSD to:

Unikanie myślenia o traumie

Silna reakcja organizmu - biciem

serca, szybkim oddechem,

poceniem się - na coś, co

przypomina traumę

Bezsenność

Co ważne – wystarczy tylko część

powyższych objawów, aby stwierdzić, że

masz PTSD i abyś mógł/a podjąć

skuteczną terapię traumy.

Poczucie odrętwienia, otępienia

emocjonalnego

Wycofanie z relacji z ludźmi

Unikanie wszystkiego, co

przypomina o traumie

Problemy ze snemNiemożność odczuwania silnych

emocji

UNIKANIE

Osoba, która przeżyła traumę unika wszystkiego, co przypomina jej o tym

tragicznym wydarzeniu. Boi się i za żadne skarby świata nie chce przejść, czy

pojawić się w miejscu, gdzie ją to spotkało. Unika też wszelkich miejsc, które są

choć trochę podobne do miejsca traumy. Jeżeli ofiara traumy została zgwałcona w

parku, to prawdopodobnie będzie unikać wszelkich innych parków, skwerów i

lasów. Drzewa, krzewy, pora dnia – to wszystko może przypominać jej o przeżytej

traumie, nawet zapach, np. podgniłych jesienią liści lub mchu, trawy. Ubrania

noszone tego dnia także wzbudzają skojarzenia, więc jest bardzo prawdopodobne,

że nigdy więcej już ich nie założy. Za żadne skarby świata. Wspomnienia dotyczą

też osoby gwałciciela – unikanie może dotyczyć więc także innych ludzi, którzy w

jakikolwiek sposób przypominają oprawcę.

Życie zamienia się w koszmar wyłapywania z otoczenia tego, co mogłoby

przypomnieć o tragicznym wydarzeniu, eliminowania tego i unikania. W rezultacie

niejednokrotnie kończy się to zamknięciem w domu, obniżonym nastrojem, czy

myślami samobójczymi. Wszystko, by tylko przestało się przypominać.

NAWRACANIE

Próby uniknięcia wszystkiego, co przypomina o traumie zazwyczaj spełzają na

niczym, wręcz utrudniają przepracowanie traumy i sprawiają, że wspomnienia

powracają jeszcze intensywniej. W koszmarach, w natrętnych wizjach, obrazach,

dźwiękach, zapachach. Każdy pisk opon, czy przejazd karetki przypomina o

przeżytym wypadku drogowym i prowadzi do przeżywania tego, co się wydarzyło

raz jeszcze, na nowo, tak jak gdyby to się znowu działo. Tu i teraz. Serce znów

bije zawrotnie szybko, w głowie szumi, ręce się pocą, oddech przyspiesza.

Powraca uczucie bezgranicznego przerażenia, takiego samego, jak w tamtej chwili.

To samo przeżywa się w snach. Wspomnienia wracają same, nie wiadomo skąd.

Nagle przed oczami staje obraz wypadku, rozbitego auta, krwi. Tyle wysiłków, żeby

o tym nie myśleć, ale to powraca samo. Wciąż i wciąż, na nowo.

POBUDZENIE

Osoby, które przeżyły traumę robią się bardzo nerwowe. Lekki dźwięk i już

podskakują, ze strachem, z bijącym szybko sercem. Drażliwość – znacznie

częściej okazują złość i zdenerwowanie bliskim osobom. Mają wyrzuty sumienia o

to, jak ich traktują. Cierpią na bezsenność – mają kłopoty z zasypianiem lub

wczesnym wybudzaniem się. Mają też problemy z koncentracją uwagi, skupieniem

się choć 10 minut na książce, nieważne, jak bardzo interesującej. Towarzyszy im

poczucie, że ciało jest cały czas napięte, jak gdyby oczekujące i w każdej chwili

gotowe do ucieczki w razie gdyby trauma (np. gwałt), miał wydarzyć się raz

jeszcze. Ponieważ to jest najgorszy koszmar – że to mogłoby wydarzyć się raz

jeszcze.

ODRĘTWIENIE

Zupełnie typowe dla osób z PTSD jest poczucie emocjonalnego odrętwienia,

otępienia. Tak jakby człowiek nie był już nigdy więcej zdolny do odczuwania, a co

za tym idzie i okazywania silnych emocji, np. miłości. I znów pojawiają się wyrzuty

sumienia, że nie okazuje się uczuć swoim najbliższym. Nawet wtedy, gdy bliscy

chcą pomóc, gdy się starają. Dla ofiar traumy przyszłość maluje się czarno. Nie ma

dla nich przyszłości. Poczucie tego, że sobie poradzą w swojej sytuacji często jest

bliskie zeru. Są odrętwiali, wycofują się z kontaktów z ludźmi, nie chcą rozmawiać,

spotykać się, kolegować. Nic ich nie cieszy.

UNIKANIE

Osoba, która przeżyła traumę unika wszystkiego, co przypomina jej o tym

tragicznym wydarzeniu. Boi się i za żadne skarby świata nie chce przejść, czy

pojawić się w miejscu, gdzie ją to spotkało. Unika też wszelkich miejsc, które są

choć trochę podobne do miejsca traumy. Jeżeli ofiara traumy została zgwałcona w

parku, to prawdopodobnie będzie unikać wszelkich innych parków, skwerów i

lasów. Drzewa, krzewy, pora dnia – to wszystko może przypominać jej o przeżytej

traumie, nawet zapach, np. podgniłych jesienią liści lub mchu, trawy. Ubrania

noszone tego dnia także wzbudzają skojarzenia, więc jest bardzo prawdopodobne,

że nigdy więcej już ich nie założy. Za żadne skarby świata. Wspomnienia dotyczą

też osoby gwałciciela – unikanie może dotyczyć więc także innych ludzi, którzy w

jakikolwiek sposób przypominają oprawcę.

Życie zamienia się w koszmar wyłapywania z otoczenia tego, co mogłoby

przypomnieć o tragicznym wydarzeniu, eliminowania tego i unikania. W rezultacie

niejednokrotnie kończy się to zamknięciem w domu, obniżonym nastrojem, czy

myślami samobójczymi. Wszystko, by tylko przestało się przypominać.

NAWRACANIE

Próby uniknięcia wszystkiego, co przypomina o traumie zazwyczaj spełzają na

niczym, wręcz utrudniają przepracowanie traumy i sprawiają, że wspomnienia

powracają jeszcze intensywniej. W koszmarach, w natrętnych wizjach, obrazach,

dźwiękach, zapachach. Każdy pisk opon, czy przejazd karetki przypomina o

przeżytym wypadku drogowym i prowadzi do przeżywania tego, co się wydarzyło

raz jeszcze, na nowo, tak jak gdyby to się znowu działo. Tu i teraz. Serce znów

bije zawrotnie szybko, w głowie szumi, ręce się pocą, oddech przyspiesza.

Powraca uczucie bezgranicznego przerażenia, takiego samego, jak w tamtej chwili.

To samo przeżywa się w snach. Wspomnienia wracają same, nie wiadomo skąd.

Nagle przed oczami staje obraz wypadku, rozbitego auta, krwi. Tyle wysiłków, żeby

o tym nie myśleć, ale to powraca samo. Wciąż i wciąż, na nowo.

POBUDZENIE

Osoby, które przeżyły traumę robią się bardzo nerwowe. Lekki dźwięk i już

podskakują, ze strachem, z bijącym szybko sercem. Drażliwość – znacznie

częściej okazują złość i zdenerwowanie bliskim osobom. Mają wyrzuty sumienia o

to, jak ich traktują. Cierpią na bezsenność – mają kłopoty z zasypianiem lub

wczesnym wybudzaniem się. Mają też problemy z koncentracją uwagi, skupieniem

się choć 10 minut na książce, nieważne, jak bardzo interesującej. Towarzyszy im

poczucie, że ciało jest cały czas napięte, jak gdyby oczekujące i w każdej chwili

gotowe do ucieczki w razie gdyby trauma (np. gwałt), miał wydarzyć się raz

jeszcze. Ponieważ to jest najgorszy koszmar – że to mogłoby wydarzyć się raz

jeszcze.

ODRĘTWIENIE

Zupełnie typowe dla osób z PTSD jest poczucie emocjonalnego odrętwienia,

otępienia. Tak jakby człowiek nie był już nigdy więcej zdolny do odczuwania, a co

za tym idzie i okazywania silnych emocji, np. miłości. I znów pojawiają się wyrzuty

sumienia, że nie okazuje się uczuć swoim najbliższym. Nawet wtedy, gdy bliscy

chcą pomóc, gdy się starają. Dla ofiar traumy przyszłość maluje się czarno. Nie ma

dla nich przyszłości. Poczucie tego, że sobie poradzą w swojej sytuacji często jest

bliskie zeru. Są odrętwiali, wycofują się z kontaktów z ludźmi, nie chcą rozmawiać,

spotykać się, kolegować. Nic ich nie cieszy.

ISTNIEJĄ SKUTECZNE TERAPIE PTSD, TJ.:

Terapia metodą przedłużonej ekspozycji (Foa, Hembree,

Rothbaum, 2007)

Terapia poznawcza (Hembree, Foa, 2005)

Terapia EMDR (Shapiro, 1995)

Terapia przetwarzania poznawczego (Resick, Schnicke,

1992, 1993)

Mimo, iż są to różne rodzaje terapii, to jednak

mają pewne elementy wspólne. Tym, co wyróżnia

je od innych rodzajów terapii, jest udowodniona w

badaniach naukowych skuteczność w

ograniczonym czasie trwania terapii – ok. 3

miesięcy.

JAK WYGLĄDA TERAPIA PTSD?

Każdy rodzaj terapii zwykle uwzględnia w swoich technikach:

Pełne i niejednokrotne przetworzenie całej swojej traumy w wyobraźni efekt: rzadsze powracanie wspomnień

Stopniowe zwalczanie unikania

efekt: powrót do życia sprzed traumy, do robienia tego, co dawniej

Relaksowanie ciała

efekt: zmniejszenie napięcia

Zmianę swoich myśli i przekonań o przeżytej traumie

efekt: większe poczucie bezpieczeństwa i kompetencji, bardziej racjonalne podchodzenie do życia i rzeczywistości

Terapia PTSD jest dla pacjentów trudna i

wymagająca, jednak mogą oni liczyć na stałe

wsparcie psychoterapeuty.

Wymienione rodzaje terapii cechuje wysoka skuteczność leczenia

objawów

Równa skuteczność

terapii metodą

przedłużonej ekspozycji

(9 sesji) i terapii

przetwarzania

poznawczego (12 sesji)

(Resick i in., 2002)

Znaczący spadek objawów

PTSD u pacjentów

poddanych terapii metodą

przedłużonej ekspozycji i

restrukturyzacji poznawczej

w porównaniu do osób,

które dokonywały tylko

relaksacji (Marks, 1998).

Znacząca redukcja objawów

PTSD i depresji u osób

poddanych terapii

przetwarzania poznawczego

w porównaniu do osób,

które nie przeszły terapii

(Resick, Schnicke, 1992)

Istotna redukcja objawów

PTSD u ofiar gwałtu w

wyniku terapii metodą

przedłużonej ekspozycji w

9 sesji (Foa i in. 1991).

Wyleczonych 80%

pacjentów po wypadkach

drogowych (bad. polskie w

latach 2008-2012, Popiel,

Pragłowska, Zawadzki, inf.

ustna)

Trudne pytania:

Czy przejdą mi

wszystkie objawy?

Jakie są szanse na to,

że terapia zadziała u

mnie?

Czy będę żyć tak, jak

dawniej?

A może z czasem

przejdzie mi samo?

To zależy od wielu czynników (temperamentu,

konsekwencji zdrowotnych, czy prawnych). Są

osoby, u których dochodzi do remisji wszystkich

objawów. U większości spadek jest na tyle znaczący,

że nie spełniają one kryteriów PTSD i odczuwają

istotną poprawę jakości życia.

Tego do końca nie wiemy. Ale wiemy, że podchodząc

do terapii masz ok. 80% szans na poprawę. Wiemy

też, że jeżeli jesteś osobą bardzo łatwo i silnie

reagującą emocjami, to lepiej jeżeli jak najszybciej

podejmiesz terapię, ponieważ im dłużej czekasz, tym

trudniej będzie Ci pomóc i terapia może potrwać

trochę dłużej.

Pytanie, czy chcesz żyć dokładnie tak, jak dawniej?

Każde doświadczenie odciska się na naszej pamięci

i naszych przekonaniach. Jednak podjęcie terapii

PTSD może pomóc Ci odzyskać emocjonalną

równowagę po przeżytej traumie, co w rezultacie

przełoży się na poprawę Twojego nastroju,

Tak na szczęście jest najczęściej, chociaż zależy od

tego, jaką przeżyłeś/aś traumę. W przypadku gwałtu

czy doświadczeń wojennych masz na to ok. 50%

szans. W przypadku wypadku drogowego - 90%

szans. Jednak gdy objawy utrzymują się dłużej niż

rok, prawdopodobnie nie pozbędziesz się ich bez

terapii.

KORZYSTAŁAM Z:Breslau, N., Kessler, R.C. (2001). The stressor criterion in DSM-IV posttraumatic stres

disorder: an empirical investigation. Society of Biological Psychiatry, 50, 699-704.

Popiel, A., Pragłowska, E. (2009). Terapia zaburzeń potraumatycznych. W: J. Strelau, B.

Zawadzki, M. Kaczmarek (red.) Konsekwencje psychiczne traumy: uwarunkowania i

terapia (strony 343-374). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Hembree, E.A., Foa, E (2005). Wspieranie zmiany poznawczej w zaburzeniu stresowym

pourazowym. W: Reinecke, M.A., Clark, D.A. Psychoterapia poznawcza w teorii i

praktyce. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Resick, P.A., Schnicke, M.K. (1992). Cognitive processing therapy for sexual assault victims.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60, 748-756.

Resick, P.A., Schnicke, M.K. (1993). Cognitive processing therapy for rape victims: a

treatment manual. Thousand Oaks, California: Sage.

Resick, P.A., Nishith, P., Weaver, T.L., Astin, M.C., Feuer, C.A., (2002). A comparison of

cognitive processing therapy, prolonged exposure and waiting condition for the

treatment of posttraumatic stress disorder in female rape victims. Journal of Consulting

and Clinical Psychology, 70, 867-879.

Marks, I., Lovell, K., Noshirvani, H., Livanou, M., Trasher, S. (1998). Treatment of

posttraumatic stress disorder by exposure and/or cognitive restructuring. Archives of

General Psychiatry, 55, 317-325.

Foa, E.B., Rothbaum, B.O., Riggs, D.S., Murdock, T. )1991=. Treatment of posttraumatic

stress disorder in rape victims,Ł a comparison between cognitive behavioural

procedures and counselling. Journal of Consulting and Clinical Pszchology, 59, 715-723.

Foa, E.B., Hembree, E., Rothbaum, B.O. (2007). Prolonged Exposure Therapy for PTSD:

emotional processing of traumatic experiences. Therapist Guide. Oxford: Oxford

University Press.

Światowa Organizacja Zdrowia (1998). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń

zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków: Uniwersyteckie