Wyspa spokojnych rodziców jak wspierać swoje dziecko w ... · Kryzys a relacja rodzic dziecko:...

"Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach

Agata Milik

Warszawa, 24-10-2016

Wyspa Spokojnych Rodziców

Wyspa Spokojnych Rodziców - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach


Projekt „Wyspa Spokojnych Rodziców”:

• Pilotażowy projekt Polpharmy przy współpracy z Fundacją DajemyDzieciom Siłę;

• Okres: 01.11.2016 – 30.11.2017;

• Dwa szpitale – Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie i Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Szpitala Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego;

• Dyżury psychologa i wolontariuszy na oddziałach klinicznych;

• Wsparcie dzieci i rodziców dzieci przewlekle chorych, przebywającychna oddziałach klinicznych oraz personelu medycznego;


Przewlekłe choroby i hospitalizacja dzieci:

• Mają wpływ na całościowe funkcjonowanie rodziny;

• Wywołują stres, frustracje potrzeb, zmieniają obowiązki, reorganizują zadania i funkcjonowanie rodziny. Mogą zmieniać ustaloną strukturę rodziny i wzajemne relacje pomiędzy poszczególnymi członkami;

• Adaptacja rodziny do trudnej czy kryzysowej sytuacji zależy też od funkcjonowania rodziny w okresie przedchorobowym;

• Rodziny dobrze zintegrowane i zorganizowane, z silną więzią, szybciej potrafią dostosować się do nowych, niekorzystnych sytuacji (Kędziora, 2007).


Kryzys z perspektywy dziecka:

• Reakcja dziecka na sytuację kryzysową zależy od jego wieku i stopniaświadomości;

• Młodsze dzieci częściej odczuwają bezradność i osamotnienie, lęk,oczekiwanie wsparcie i zaangażowania ze strony rodzica;

• Starsze dzieci odczuwają niepokój, poczucie zagubienia, potrzebępomocy i włączenia się w rozwiązanie sytuacji kryzysowej w rodzinie;

• Zróżnicowana reakcja na traumę u dzieci wynika z ich indywidualnegosposobu rozumienia traumy, odnoszenia jej do siebie, wsparcia członkówrodziny i innych osób, radzenia sobie z objawami stresu i integrowaniuich z szerszym obrazem Ja;

• Młodsze dzieci wydają się bardziej zależne od reakcji rodziców natraumatyczne zdarzenia niż starsze dzieci (Cohen, Mannarino, Deblinger,2001);

• Jeśli rodzice dobrze sobie radzą u większości młodszych dzieci nierozwijają się poważne czy długotrwałe objawy pourazowe (Laor, Wolmer,Cohen, 2011);


Kryzys a relacja rodzic dziecko:

• Zagrożenie rozmycia granic, który w skrajnej postaci może prowadzić doodwrócenia ról – dorosły czyni z dziecka swojego powiernika przeżywania;Parentyfikacja, dziecko nie otrzymuje wsparcia i ukojenia własnychniepokojów i jest obciążane bezradnością rodzica;

• Może wystąpić ambiwalentna postawa wobec dzieci – miłość do dziecimoże być źródłem radości i satysfakcji, ale konieczność wykonywania funkcjirodzicielskich często odczuwana jest, w obliczu kryzysu, jako nadmiernieobciążające;

• Dziecko może widzieć rodzica jako nieosiągalnego, w momencie kiedypowstają problemy w komunikacji, co powoduje u dziecka zachowanaobronne, lęk, złość;

• Może zanikać umiejętność rodzica podążania za potrzebami dzieckawyrażanymi wprost i pośrednio;

• Na ile rodzic jest w stanie przyjąć, że dziecko może go odbierać inaczej niżjemu samemu się wydaje? (Józefik i Iniewicz, 2008).

Teoria Przywiązania

Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" -jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach

Teoria Przywiązania - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach

Definicje:

• Twórca John Bowlby, brytyjski lekarz i psychoanalityk, twórca koncepcjiprzywiązania w latach 30tych ubiegłego stulecia;

• Przywiązanie to system reakcji wrodzonych, który ma podstawoweznaczenie dla rozwoju dziecka. Zapewnia ustalenie więzi, odgrywapodstawową w utrzymaniu równowagi emocjonalnej;

• Przywiązanie odpowiada za tworzenie się specyficznej więziuczuciowej jednego osobnika z drugim, oparta na dwustronnejaktywności;

• Dziecko pozbawionej bliskiej emocjonalnej więzi z matką możeprzejawiać zaburzenia funkcjonowania w sferze emocjonalnej,poznawczej, społecznej;

• Przywiązanie bezpieczne, ambiwalentno-lękowe, unikająco-lękowe,zdezorganizowane (Józefik i Iniewicz, 2008).


Więzi a mózg:

• Jakość przywiązania wiąże się z rozwojem i sprawnością połączeńmózgowych – doświadczanie adekwatnej opieki i stymulacjirozwojowej powoduje rozwój mózgu we wczesnym dzieciństwie;

• Jakość i wzory przywiązania powtarzają się w kolejnych pokoleniach(międzypokoleniowy przekaz adaptacyjnych i dezadaptacyjnych stylówrodzicielstwa), (Józefik i Iniewicz, 2008);

• Badania na pograniczu neuronauk i psychologii – badania Sullivan izespołu – Obecność szczurzej matki neutralizuje efekt negatywnego,traumatycznego warunkowania młodych szczurów (Moriceau iSullivan, 2006);


Związek stylów przywiązania z rozwojem psychopatologii:

• Badania wskazują związek nieprzystosowawczych wzorcówrodzicielstwa i zaburzeń przywiązania z rozwojem zaburzeń u dzieci;

• W każdym wieku możliwa jest modyfikacja rodzaju przywiązania dziękiaktualnej jakości opieki;

• Szersze aspekty kontekstu, w którym żyje dziecko (np. stres lub relacjepozarodzinne itd.) mają możliwość modyfikacji stylów przywiązania;

• Ryzyko psychopatologii rośnie wraz z długością trwania i kumulacjąniekorzystnych czynników;

• Bardzo ważnym aspektem jest wsparcie w przeżywanej traumatycznejsytuacji (Józefik i Iniewicz, 2008).


Odzwierciedlanie:

• Opiekun i dziecko – aktywni uczestnicy wzajemnej komunikacji odnajmłodszych lat;

• Matka przez swoje swoje reakcje na zachowanie dziecka jest w staniemodulować jego stany emocjonalne i sprawiać aby były one bardziejznośne, zrozumiałe i łatwiejsze do przeżycia;

• Matka często naśladuje mimikę dziecka, opisuje lub też mimiczno-wokalniewyraża emocje, które dziecko według niej przeżywa – odzwierciedla jegoemocje;

• Żeby dochodziło do odzwierciedlenia, matka musi posiadać umiejętnościmentalizacji (refleksyjnego rozumienia) i być gotowa na współuczestniczeniew tym procesie;

• Dziecko uczy się, że to, co przeżywa, jego wszelkie procesy wewnętrzne sąmożliwe do opisania, zrozumienia i przeżycia, buduje wewnętrznereprezentacje, dzięki którym będzie rozumiał przeżycia i zachowania swoje iinnych (Fonagy, 2001).


Mentalizacja:

• Zwracanie uwagi na stany umysłu własne i innych w połączeniu zdomniemaną lub jawną świadomością, że są one reprezentacjamirzeczywistości, konstruowanymi z jednego z wielu możliwych punktówwidzenia;

• Zwracanie uwagi na stany psychiczne – utrzymywanie obrazu umysłuw umyśle;

• Jest nieodłącznym aspektem świadomości siebie, odgrywa zasadnicząrolę w procesie samoregulacji np. w radzeniu sobie z silnymiemocjami;

• Pomaga budować zdrowe relacje z innymi – klucz do tworzenia iutrzymywania ufnych relacji przywiązania;

• Przykłady błędnej mentalizacji – niezwracanie uwagi na stany innychludzi lub mentalizowanie zniekształcone np. przez własne projekcje -historia ze stetoskopem (Allen, Fonagy i Bateman, 2014).


Mentalizacja a trauma:

• Niementalizowanie w relacji z dzieckiem, buduje styl przywiązania,który nie daje poczucia bezpieczeństwa, bezpiecznej bazy dziecku iupośledza zdolność mentalizowania samego dziecka;

• Trauma rodzi przykre emocje i równocześnie utrudnia wypracowaniekompetencji potrzebnych do regulacji afektu;

• Ucieczka ze świata umysłu w akcie samoobrony osłabia zdolność dorefleksji np. świadomość umysłu sprawcy przemocy dla dziecka;

• Matki, które potrafią poddać otwartej refleksji swój afekt w trudnychsytuacjach, są lepiej przygotowane do radzenia sobie z wrażliwościądziecka;

• Podczas doświadczania pobudzenia emocjonalnego lub stresu,zdolność mentalizacji obniża się (Allen, Fonagy i Bateman, 2014).


Jak wspierać mentalizowanie?

• Postawa ciekawości, niewiedzy, dociekliwości;

• Zapewnienie klientowi poczucia „bezpiecznej bazy”;

• Stosowny poziom zaangażowania emocjonalnego psychologa;

• Angażowanie się w proces odzwierciedlenia;

• Formułowanie prostych interwencji;

• Utrzymywanie równowagi między angażowaniem klienta w badanie stanówumysłu innych ludzi i badanie jego własnych stanów;

• Zachęcanie klienta by spoglądał na własne interakcje z różnych perspektyw;

• Uznawanie wartości przeżyć klienta i proponowanie odmiennych punktówwidzenia;

• Podważanie trafności nieuzasadnionych założeń klienta co do naszychpostaw, uczuć i przekonań;

• Ujawniać swoje myśli aby klient mógł korygować nasz zniekształcony ogląd(Allen, Fonagy i Bateman, 2014).

Bezpieczna BazaBezpieczna Przystań

Bezpieczna Baza, Bezpieczna Przystań - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach


Krąg ufności (Cooper, Hoffman, Marvin, Powell):


Krąg ufności:

• Regularne zmiany u dzieci pomiędzy potrzebą bezpiecznej bazy ibezpiecznej przystani;

• Rodzic ma prezentować cechy bycia większym, silniejszym,mądrzejszym i dobrym;

• Dewiza Kręgu Ufności: „Ilekroć to możliwe, to podążaj za potrzebądziecka. Ilekroć to konieczne, przejmuj kontrolę”;

• Funkcjonowanie refleksyjne = mentalizacja;

• Odzwierciedlanie, dostrojenie zamiast niedostrojenia i muzyki grozy(shark music);

• Kręgi ograniczonej ufności – ograniczone części kręgu wpływają nafunkcjonowania całość kręgu (Powell, Cooper, Hoffman, Marvin, 2015).


Przywiązanie Unikające:


Przywiązanie Ambiwalentne:


Przywiązanie Zdezorganizowane:


Strach w Kręgach Ufności:

• Dzieci w relacji bezpiecznej boją się niebezpieczeństwa;

• Dzieci w relacji unikającej boją się bliskości;

• Dzieci w relacji ambiwalentnej boją się separacji;

• Dzieci w relacji zdezorganizowanej boją się opiekuna (Powell, Cooper,Hoffman, Marvin, 2015).


Jak wspierać i pomagać?

• Akceptacja i uszanowaniedobrych intencji rodziców i ich zasobów;

• Psychoedukacja,zapewnienie mapy działania;

• Zwiększanie umiejętności obserwacji i wyciągania wniosków;

• Zaangażowanie wrefleksyjny dialog (Powell, Cooper, Hoffman, Marvin, 2015).


Wystarczająco dobry rodzic:

Wystarczająco dobra matka – matka, która na początku życia dziecka

dostosowuje się do jego potrzeb, przejmuje na siebie jego silne emocje i

koi dziecko, a w toku rozwoju pozwala na poszerzanie autonomii,

adekwatnie do wieku dziecka;

W poszerzaniu autonomii podstawową rolę odgrywa tzw. potencjalna

przestrzeń jaka istnieje pomiędzy dzieckiem a matką. W przestrzeni tej obie

strony prowadzą dialog i kształtują doświadczenia za pomocą zabaw. Są to

zwykle proste, codzienne czynności;

Termin wystarczająco dobra odnosi się do tego, że matka nie musi być

„idealnym rodzicem” (gdyż idealni rodzice nie istnieją), lecz jedynie w

sposób wystarczająco dobry spełniać swą matczyną funkcję (Winnicott,

2010).

Literatura

Literatura - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach

Literatura - "Wyspa spokojnych rodziców" - jak wspierać swoje dziecko w trudnych sytuacjach

Bibliografia:

• Allen J. G., Fonagy P., Bateman A. W. (2014). Mentalizowanie w praktyce klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Cohen J. A., Mannarino A. P., Deblinger E. (2011). Terapia traumy i traumatycznej żałoby u dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Fonagy P. (2001). Attachment theory and psychoanalysis. New York: Other Press.

• Goldenberg H., Goldenberg I. (2006). Terapia Rodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Józefik B., Iniewicz G. (red.). (2008). Koncepcja przywiązania. Od teorii do praktyki klinicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Kędziora S. (2007). Wpływ przewlekłej choroby dziecka na funkcjonowanie rodziny. Nauczyciel i Szkoła, 3-4, 57 – 66.

• Kubacka-Jasiecka D. (2010). Interwencja Kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ekonomiczne i Profesjonalne.

• Laor N., Wolmer L., Cohen D. J. (2001). Mothers’ functioning and children’s symptoms five years after a SCUD missile attack. American Journal of Psychiatry, 158, 1020-1026.

• Moriceau S., Sullivan R. M. (2006). Maternal presence serves as a switch between learning fear and attraction in infancy. Nat. Neurosci, 9(8), 1004-1006.

• Powell B., Cooper G., Hoffman K., Marvin B. (2015). Krąg Ufności. Interwencja wzmacniająca przywiązanie we wczesnych relacjach rodzic – dziecko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Winnicott D. W. (2010). Dom jest punktem wyjścia. Eseje Psychoanalityczne. Gdańsk: Wydawnictwo Imago.

Dziękuję.

Wyspa spokojnych rodziców jak wspierać swoje dziecko w ... · Kryzys a relacja rodzic dziecko:...

Documents

Transcript of Wyspa spokojnych rodziców jak wspierać swoje dziecko w ... · Kryzys a relacja rodzic dziecko:...