Koncepcja terapii zajęciowej dla osób niesamodzielnych, z...

Koncepcja terapii zajęciowej dla osób

niesamodzielnych, z zaburzeniami psychicznymi i niepełnosprawnych

intelektualnie

Poznań, grudzień 2014

2

Koncepcja została opracowana zgodnie z Umową nr ZOLiRM/ 21 /2014 zawartą w Poznaniu w dniu 10.11.2014 roku w ramach projektu „Poprawa jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi, z zaburzeniami psychicznymi i niepełnosprawnymi intelektualnie – Filia ZOLiRM w Owińskach” dofinansowanego z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014 w ramach Programu Operacyjnego PL07 „Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno-epidemiologicznych”. Autorzy koncepcji:

Mirosława Cylkowska-Nowak

Ewa Gajewska

Anna Klatkiewicz

Wojciech Strzelecki

Dokument zawiera: Koncepcję programu terapii zajęciowej

Program terapeutyczny i ewaluacyjny

3

SPIS TREŚCI:

Część I. Koncepcja programu terapii zajęciowej ......................................................................... 6

HORTIKULOTERAPIA ........................................................................................................ 12

Proponowane działania terapeutyczne i ewaluacyjne ............................................................. 13

Program działań w zakresie hortikuloterapii z zastosowaniem innych podejść i technik

arteterapeutycznych (malarstwa, rzeźby, rysunku, fotografii, a także wybranych elementów

ergo- i socjoterapii) ............................................................................................................ 13

Natura jesieni i zimy ...................................................................................................... 13

Wiosenne przebudzenie ................................................................................................. 21

Majowe barwy i zapachy ............................................................................................... 24

Bogactwo lata ................................................................................................................ 25

Jesienne kolekcje ........................................................................................................... 30

Inspiracja jesienią .......................................................................................................... 32

Zimowe sny i celebracje ................................................................................................ 35

MUZYKOTERAPIA............................................................................................................... 44

Proponowane działania terapeutyczne i ewaluacyjne ............................................................. 48

Program działań w zakresie muzykoterapii grupowej ......................................................... 48

Odreagowanie ................................................................................................................ 48

Zrytmizowanie............................................................................................................... 56

Uwrażliwienie ............................................................................................................... 67

Relaksacja ..................................................................................................................... 77

Aktywizacja................................................................................................................... 87

Blok podsumowujący .................................................................................................... 96

Program działań muzykoterapeutycznych opartej o techniki oddziaływań indywidualnych.

............................................................................................................................................ 100

Słuchanie muzyki ........................................................................................................ 100

Nawiązanie kontaktu poprzez rytm .............................................................................. 100

Nawiązanie kontaktu poprzez wspólną improwizację z dodatkiem ekspresji wokalnej w

postaci swobodnej wokalizy ........................................................................................ 101

Śmiech w muzyce ........................................................................................................ 101

Gust muzyczny ............................................................................................................ 101

Zajęcia z misą tybetańską ............................................................................................ 101

4

Śpiewoterapia .............................................................................................................. 102

Zajęcia z kaossilatorem ................................................................................................ 102

TEATROTERAPIA .............................................................................................................. 103

Proponowane działania terapeutyczne ................................................................................. 105

Program działań w zakresie terapii przez teatr z zastosowaniem innych podejść i technik

arteterapeutycznych (malarstwa, rysunku, fotografii, biblioterapii a także wybranych

elementów socjoterapii) ................................................................................................... 105

Ja, czyli: kto? ............................................................................................................... 105

Ja: moje ciało i wnętrze ............................................................................................... 109

Ja w kontakcie z innymi ............................................................................................... 117

Ja stawiający granice innym......................................................................................... 122

Ja współpracujący z innymi ......................................................................................... 126

Ja – aktor / twórca ........................................................................................................ 130

Ja i inni na Święta ........................................................................................................ 133

Ja – współtworzący z innymi ....................................................................................... 137

Ja, czyli: kto? ............................................................................................................... 145

DOGOTERAPIA .................................................................................................................. 147

Proponowane działania terapeutyczne ................................................................................. 150

Program działań w zakresie dogoterapii ........................................................................... 150

Spotkania z psem ......................................................................................................... 150

Edukacja z psem .......................................................................................................... 154

Terapia z psem cz. 1..................................................................................................... 156

Terapia i edukacja z psem cz. 2 .................................................................................... 158

Część II. Ewaluacja programu ................................................................................................. 161

II.1. Struktura badania ......................................................................................................... 161

Cel główny badania ............................................................................................................. 161

Cele szczegółowe badania ................................................................................................... 162

Pytania kluczowe ................................................................................................................ 162

Kryteria ewaluacyjne ........................................................................................................... 162

Uczestnicy badania .............................................................................................................. 163

Metody i narzędzia badania ................................................................................................. 163

5

Struktura raportowania ........................................................................................................ 163

Wykonawcy działań ewaluacyjnych: ................................................................................... 164

Adresaci wyników ............................................................................................................... 164

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z hortikuloterapii ................................................ 165

Program monitorowania i ewaluacji zajęć grupowych z muzykoterapii................................ 170

Program monitorowania i ewaluacji zajęć indywidualnych z muzykoterapii ........................ 173

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z teatroterapii ..................................................... 175

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z dogoterapii ...................................................... 179

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z usprawniania ruchowego ................................. 182

Część III. Program kwalifikacji pacjentów .............................................................................. 185

Część IV. Materiały potrzebne do przeprowadzenia działań terapeutycznych ...................... 190

Zestawienie ilości materiałów niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych z

Horticuloterapii ....................................................................................................................... 190


Muzykoterapii ......................................................................................................................... 196


Teatroterapii ............................................................................................................................ 197

Zestawienie ilości materiałów niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych -

dogoterapeutycznych ............................................................................................................... 203

Sprzęty potrzebne do oddziaływań terapeutycznych. ............................................................... 204

6

Część I. Koncepcja programu terapii zajęciowej

Program „Poprawy jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi, chorymi psychicznie

i niepełnosprawnymi intelektualnie na Oddziale Opiekuńczo-Leczniczym Psychiatrycznym Zakładu

Opiekuńczo-Leczniczego i Rehabilitacji Medycznej SPZOZ w Poznaniu” nakierowany jest na jasno

zarysowującą się obecnie w Polsce subpopulację. W ostatnich dekadach populacja polska w coraz

większym stopniu zaczyna odzwierciedlać trendy demograficzno-epidemiologiczne krajów

wysokorozwiniętych. Zaznacza się tu kilka istotnych tendencji.

Po pierwsze, większość pacjentów poradni i oddziałów szpitalnych zaczynają stanowić

chorzy starsi. W związku z prognozowanym jeszcze szybszym starzeniem się społeczeństw świata

szacuje się, iż w 2030 roku osoby w wieku powyżej 65 lat stanowić będą około 25% populacji

europejskiej. [AGE-European Older People’s Platform, 2007]. Według prognoz w 2060 roku Polska

będzie prawdopodobnie najstarszym krajem Europy – osoby o ukończonym 65 roku życia mają

wówczas stanowić w naszym kraju 36% populacji ogólnej, podczas gdy w całej Europie będzie to

nieco ponad 30%. Obecnie w Polsce grupa ta stanowi nieco ponad 13%, a średnio w krajach

europejskich – 17%. Szybkość starzenia się społeczeństwa polskiego znacznie przekracza tempo

tego procesu obserwowanego w innych krajach naszego kontynentu [Eurostat, 2008, Proportion of

population aged 65 and over, Eurostat, 2008, Proportion of population aged 65 and over,

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tp

s00028].

Po drugie, coraz liczniejsza w Polsce grupa subpopulacja z różnymi typami

niepełnosprawności. Według danych zgromadzonych w ramach Narodowego Spisu Powszechnego

w 2011 roku przeszło 3,1 mln osób (dokładnie 3133,2 tys.) posiadało prawne potwierdzenie

niepełnosprawności (orzeczenie ZUS). Z kolei liczebność osób niepełnosprawnych prawnie

i biologicznie (jednocześnie) wynosiła 2,65 mln. Według danych statystycznych Głównego Urzędu

Statystycznego z trzeciego kwartału 2011 roku w grupie Polaków powyżej 16 roku 3,4 mln to

niepełnosprawni, a ich wskaźnik zatrudnienia nie przekracza 15% [GUS, Aktywność ekonomiczna

ludności Polski. III kwartał 2011]. Ponadto, zmianie uległa struktura osób niepełnosprawnych.

Według wyników uzyskanych w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności [GUS, BAEL, 2002,

2009] udział osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności w 2002 roku

wynosił 21,1%, z umiarkowanym – 35,1%, z lekkim – 42,7%. W 2003 roku odsetki te kształtowały

się następująco: 22,4%, 35,3% i 42,3%. Natomiast w 2009 roku wynosiły odpowiednio: 27,2%,

38,4% i 34,4%. W grupie osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym struktura ta

przedstawiała się następująco: 18,7% reprezentowało znaczny stopień niepełnosprawności, 40,2% –

umiarkowany, 41,1% – lekki. W 2011 roku udział osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej

7

ze znacznym stopniem niepełnosprawności wynosił 27,4%, z umiarkowanym – 40,5%, natomiast

z lekkim – 32,1% (po przeliczeniu danych z narodowego Spisu Powszechnego). Wśród osób

niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym odsetki te wynosiły: 20,8% ze znacznym stopniem

niepełnosprawności, 41,8% – z umiarkowanym, 37,4% – z lekkim. Najczęstszą przyczynę

niepełnosprawności stanowią schorzenia układu krążenia, narządów ruchu, schorzenia

neurologiczne oraz choroby psychiczne, przy czym wzrasta liczba niepełnosprawności licznie

sprzężonych.

Po trzecie, w Polsce co roku do szpitali psychiatrycznych trafia około 1,5 mln osób.

W latach 1990-2004 odnotowano największy – o 900 tys. – wzrost takich przyjęć pacjentów. I choć

następnie tendencja ta uległa złagodzeniu informacje zebrane przez Komitet Badań nad

Zagrożeniami Polskiej Akademii Nauk [PAN, 13 października 2010 r.] są mało optymistyczne,

bowiem dotyczą populacji wieku rozwojowego – 10% z 9-milionów dzieci i młodzieży w wieku 0-

18 lat wymaga opieki psychiatrycznej i psychologicznej. Najczęściej występującymi w Polsce

chorobami psychicznymi są depresja i schizofrenia. Na depresję zapada około 2%, a na schizofrenię

nieco ponad 1% populacji polskiej. Część spośród tych osób ma ograniczone możliwości powrotu

po hospitalizacji do środowiska życia.

Po czwarte, także populacja osób niepełnosprawnych intelektualnie ulega w Polsce

wzrostowi. Wskaźnik rozpowszechnienia oligofrenii wśród dzieci i młodzieży wynosi 2-3%,

a w populacji dorosłych – 1%. Dane te uważane są za niepełne z uwagi na brak precyzyjnych

narzędzi pomiaru [Kijak, Niepełnosprawność intelektualna. Między diagnozą a działaniem, 2013].

Scharakteryzowane powyżej grupy wymagać będą terapii i opieki holistycznej, obejmującej

wszystkie możliwe problemy zarówno zdrowotne, jak i pozazdrowotne (np. alienacja społeczna,

problemy ekonomiczne, ubóstwo, wykluczenie digitalne). Tylko opieka całościowa może

przyczynić się do utrzymania sprawności funkcjonalnej oraz poprawy jakości życia. Powinna ona

być sprawowana przez interdyscyplinarny zespół profesjonalistów znających specyfikę

chorobowości. W skład takiego zespołu wchodzić powinien lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta,

terapeuta zajęciowy, psycholog kliniczny oraz pracownik socjalny. W systemie polskim, gdzie

opieka zdrowotna jest oddzielona od opieki społecznej, co wiąże się m.in.. z niezależnym ich

finansowaniem i organizowaniem, współdziałanie w ramach takiego zespołu jest w rzeczywistości

bardzo trudne i obecne tylko w niektórych placówkach ochrony zdrowia i opieki społecznej.

Jedną z płaszczyzn holistycznej terapii i opieki stanowi terapia zajęciowa. Niestety

w polskim systemie dostępność terapii zajęciowej jest w znacznym stopniu ograniczona. Wydaje się

to wynikać nie tylko z ograniczonej liczby specjalistów z tego zakresu, ale również z braku

świadomości czym jest terapia zajęciowa i w jaki sposób jej działania mogą przyczynić się do

poprawy sprawności, a więc i jakości życia osób niepełnosprawnych i starszych. Dotyczy to także

8

niewielu istniejących przykładów dobrych praktyk w zakresie terapii zajęciowej oraz wdrożenia

modeli rozwijanych w krajach wysokorozwiniętych.

Celem programu „Poprawy jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi, chorymi

psychicznie i niepełnosprawnymi intelektualnie na Oddziale Opiekuńczo-Leczniczym

Psychiatrycznym Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego i Rehabilitacji Medycznej SPZOZ w Poznaniu”

jest rozwinięcie modelu terapii zajęciowej, zastosowanie wybranych jej technik oraz rozwinięcie

potrzebnej infrastruktury, umożliwiającej poprawę opieki, jak również aktywizację podopiecznych

Oddziału Opiekuńczo-Leczniczego Psychiatrycznego Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego

i Rehabilitacji Medycznej SPZOZ w Poznaniu.

Każdy człowiek podejmuje w codziennym życiu szereg aktywności, działań, po prostu

zajęć. Wypełniają one ludzkie życie i nie stanowią przedmiotu zainteresowań dopóty, dopóki nie

przysparzają trudności. Z brakiem możliwości podejmowania różnorodnych zajęć spotykamy się

stosunkowo często u osób niepełnosprawnych i starszych. Wilcock i Townsend stwierdzają

jednoznacznie, iż często „siedzą (one) samotnie w domach opieki lub innych tego typu zamkniętych

miejscach, nie mając nic do roboty”. [Wilcock W, Townsend E.A (2009) Occupational justice. Red.:

E.B. Crepeau, E.S. Cohn, B.A.B. Schell, Willard and Spackman's occupational therapy. 11th ed.

Lippincott, Williams and Wilkins, Philadelphia: 192-99] Przyczyn tego stanu rzeczy należy

upatrywać w ogólnym zmniejszeniu sił życiowych, przyjmowaniu biernego trybu życia oraz

w częstszym ujawnianiu się niepełnosprawności. Niepełnosprawności wykazują duże

zróżnicowanie, obejmują one bowiem różne ograniczenia funkcjonalne, które mogą mieć charakter

stały lub czasowy, całkowity lub częściowy, mogą też dotyczyć różnych sfer; sensorycznej,

psychicznej i fizycznej. Ponadto, niepełnosprawność może wynikać z ograniczenia lub dysfunkcji

jednej lub kilku sfer. Możliwe jest też równoczesne występowanie różnych niepełnosprawności.

Stopień, w jakim dane ograniczenie wpływa na jakość życia jest relatywny w aspekcie

subiektywnym, społecznym, sytuacyjnym i czasowym. [Stochmiałek J. (1994) Pedagogika

rewalidacyjna. Wyd. Żak, Warszawa: 168] Niepełnosprawność człowieka, która wywołana jest

uszkodzeniem ciała, przewlekłą chorobą może powodować dysfunkcjonalność organizmu,

niepełnosprawność psychiczną i obniżoną sprawność społeczną, co dalej prowadzi do dysbalansu

między możliwościami danej osoby a stawianymi jej oczekiwaniami. Problem niepełnosprawności

jest złożony, choroba lub zaburzenie prowadzi do uszkodzenia, uszkodzenie powoduje

niepełnosprawność i upośledzenie funkcji i życia w społeczeństwie. [J. Stochmiałek, Pedagogika

rewalidacyjna. 1994]

Ogólne zmniejszenie sił życiowych i liczne niepełnosprawności, prowadzą zwykle do

znacznego spadku jakości życia i zmniejszającej się samodzielności oraz stwarza konieczność

zapewnienia wsparcia w codziennych sytuacjach. Dlatego celowe wydaje się podjęcie specyficznej

9

interwencji – odmiennej od działania lekarza, pielęgniarki, fizjoterapeuty, a polegającej na

przywróceniu osobie niepełnosprawnej i starszej zarówno motywacji, jak i zdolności do

podejmowania różnorodnych zajęć. Warto też poczynić w tym miejscu uwagę, że często w Polsce

brak jest jakiejkolwiek propozycji zarówno instytucjonalnej formy aktywizacji osób starszych (poza

oglądaniem telewizji), jak i inicjatyw środowiskowych, lokalnych w miejscu ich zamieszkania.

Jak powinniśmy rozumieć pojęcie „zajęcia”? Willard i Spackman twierdzą, iż jest to

„aktywny proces życiowy, podejmowany od początku życia po jego kres, (….) zajęcia stanowią

wszystkie aktywne procesy zajmowania się sobą i innymi ludźmi, cieszenie się z życia, bycie

społecznie i ekonomicznie produktywnym podczas całego jego trwania oraz w różnych jego

kontekstach”. [Willard H.S., Spackman C.S. (2008). Occupational Therapy is Art and Science.

Lippincott Qilliams & Wilkins: Philadelphia: 16] Wiele osób – i laików i profesjonalistów –

rozumie pojęcie „zajęcia” wąsko, jako pracę. W rozważaniach wokół terapii zajęciowej to

znaczenie jest poszerzane o aktywności podejmowane w ramach czasu wolnego człowieka,

codzienną samoopiekę mającą zapewnić zdrowie i dobre samopoczucie, prace domowe, zakupy

oraz wszelkie aktywności w grupie zawodowej, rówieśniczej, sąsiedzkiej lub społeczności lokalnej.

I właśnie ta druga sfera zajęć – nie związanych z aktywnością zawodową – ma fundamentalne

znaczenie w podnoszeniu jakości życia osób w starszym wieku.

Zajęcie stanowi w pracy terapeuty zajęciowego zarówno rodzaj czynnika pośredniczącego,

jak i celu procesu, który przez tę grupę profesjonalistów medycznych jest rozwijany. Interwencja

terapeutyczna może skupiać się na opracowywaniu konkretnej aktywności (mamy wówczas do

czynienia ze skupieniem się precyzyjnie na określonym celu-zajęciu), jak i na zajęciach, które

jedynie pośrednio ułatwią lub przygotują pacjenta do podejmowania jakiegoś zajęcia. [Royeen C.B.

(2002) Occupation reconsidered. Occupational Therapy International, 9(2): 111-20]. Praca

terapeuty zajęciowego pomaga ich podopiecznym podejmować wysiłki w celu uzyskania większej

niezależności życiowej wraz z poczuciem sprawstwa tego stanu rzeczy. Oznacza to, iż

profesjonalne wysiłki terapeutów zmierzają do zmobilizowania wszelkich, istniejących u osoby

terapeutyzowanej zasobów, które pozwolą na pełne wykorzystanie możliwości kreowania lepszego

życia, w poczuciu akceptacji własnych ograniczeń i problemów oraz poszukiwania i znajdowania

dróg kierowania własnym życiem. Ponadto, bardzo ważnym zadaniem terapeutów zajęciowych jest

oddziaływanie na uwarunkowania środowiska fizycznego i społecznego, które mogą w jakikolwiek

sposób wykluczać podopiecznego oraz powodować deprywację jego codziennych aktywności.

Uważa się, że terapia zajęciowa obejmuje socjoterapię (terapia poprzez oddziaływanie

społeczne), ergoterapię (terapia poprzez pracę i rekreację) oraz arteterapię (terapia poprzez sztukę).

W projektowanym programie planuje się zastosowanie modelu terapii zajęciowej MOHO

autorstwa Gary’ego Kielhofnera (Model of Human Occupation – Model Ludzkiego Zajęcia). Wybór

10

modelu nie jest przypadkowy. Charakteryzuje się on bowiem:

holistycznym podejściem do pacjenta,

ludzkie zajęcia są opisywane jako „wykonywanie” pracy, zabawy lub codziennych

aktywności w ramach kontekstu czasowego, fizycznego i społeczno-kulturowego,

interaktywną naturą relacji między osobą a jej środowiskiem oraz tym, jaki wkład ma

ta relacja w podstawy motywacji, wzorce zachowań i osiągnięcia pacjentów,

zakłada naukowe pomiary osiągnięć pacjentów.

Kluczowymi elementami w rozwijaniu kompetencji zajęciowej pacjenta w realizowanym

programie będą działania terapeutów nakierowane na rozwijanie motywacji do zajęcia, konkretnego

zachowania związanego z zajęciem oraz finalnego osiągnięcia zajęciowego (które może być

wykazywane przez pacjenta na zróżnicowanym poziomie).

W modelu tym zakłada się rozwijanie trzech kategorii umiejętności:

umiejętności motoryczne – stosowane do wyrażenia ruchu lub jako cel sam w sobie,

umiejętności procesualne – myślenie o i planowanie działania pomagające

w zorganizowaniu działania lub zaadoptowanie się do niego (u pacjentów

o obniżonych możliwościach intelektualnych),

umiejętności komunikacyjne i interakcyjne – obserwowalne operacje stosowane do

zwerbalizowania potrzeb i intencji, które są częścią zachowań społecznych.

Projektowane w oparciu o model MOHO interwencje nakierowane będą na osiągnięcia

oparte o umiejętności, co wydaje się być dobrym predyktorem osiągnięcia z uwagi na specyficzną

charakterystykę pacjentów, która może ograniczać skuteczność interwencji nakierowanej na

podstawową strukturę pacjenta.

W realizacji programu z zastosowaniem MOHO używane będą dwojakiego rodzaju

narzędzia ewaluacji: strukturyzowane i nieustrukturyzowane. Narzędzia strukturyzowane

zawierają: protokoły i skale obserwacyjne, kwestionariusze oceny i różne listy sprawdzające.

Z kolei ocena nieustrukturyzowana pozwala terapeucie na bycie bardziej nieformalnym,

spontanicznym w odpowiedzi na potrzeby podopiecznego i zakłada wypowiedzi terapeutów, które

mogą być odnotowane jako niesformalizowane notatki bądź przekazywane ustnie, eksponowanie

wystawiennicze osiągnięć zajęciowych pacjentów [G. Kielhofner, Model of Human Occupation,

2008].

W projektowanym programie stosowane będą następujące podejścia i techniki:

działania hortikuloterapeutyczne z elementami terapii przez malarstwo, grafikę

i rzeźbę,

działania muzykoterapeutyczne,

działania terapii poprzez teatr,

11

działania dogoterapeutyczne,

oddziaływania poprzez fizjoterapię i kinezyterapię.

Program zostanie zrealizowany od grudnia 2014 roku do kwietnia 2016 roku.

Poniżej zaplanowane zostały w układzie tabelarycznym szczegółowe programy

poszczególnych działań.

12

HORTIKULOTERAPIA

Hortikuloterapia to szczególny rodzaj arteterapii konstruowany wokół naturalnych

warunków ogrodów. Natura wraz z poszczególnymi zasobami nadaje życiu ludzkiemu

zrytmizowanie w oparciu o cykliczność procesów sprzężonych z porami roku. Zrytmizowanie to

może wpłynąć korzystnie na procesy fizjologiczne, psychiczne i społeczne pacjenta, a także

rozbudzić lub podwyższyć motywację do podejmowania zajęć.

Ogrody z posiadanym, naturalnym potencjałem same w sobie stanowią miejsce, w którym

można rozwijać terapię. Różnorodność form i metod pracy, które mogą być podejmowane

w ogrodzie lub wokół czyni zeń narzędzie diagnozy (zasobów, możliwości), przestrzeń terapii

(relaksacji, rozładowywania napięć, uwalniania emocji, aktywizacji) oraz pozwala rozwijać

prognozę na przyszłość (W. Szulc, Arteterapia. Narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki,

Difin, Warszawa 2011, s, 174-189).

Terapia zajęciowa wykorzystuje techniki hortikuloterapeutyczne do angażowania pacjenta

w zajęcia. Wyróżnić należy tu techniki bezpośrednie (realizowane w kontakcie z naturą np. sadzenie

roślin i komponowanie ich w ogrodzie, stymulacja zapachem, kolorem, rodzajem powierzchni itp.)

i pośrednie (oglądanie filmów, słuchanie muzyki o tematyce związanej z naturą oraz impresja

i ekspresja emocji, rozbudzanie wyobraźni pod wpływem emitowanych obrazów i dźwięków itp.).

Zróżnicowane zaangażowanie pacjenta w tego rodzaju terapii pozwala na wyłonienie

hortikuloterapii biernej i czynnej. Biernej – związanej z odbiorem ogromnego spektrum bodźców

obecnych w ogrodzie; czynnej – koncentrującej się na takim konstruowaniu sytuacji, aby pacjent

zaangażował się w aktywności, działania. Potencjał hortikuloterapii daje możliwości

aktywizowania pacjentów o zróżnicowanej charakterystyce oraz o różnej dynamice zachodzących

procesów chorobowych.

Zaproponowany program łączy elementy horitkuloterapii z kinezyterapią, ergoterapią,

plastykoterapią, fotografioterapią, filmoterapią, socjoterapią. Położenie Oddziału Opiekuńczo-

Leczniczego Psychiatrycznego w Owińskach w ogrodzie, otaczający go stary drzewostan, trawy,

klomby, grządki kwiatowe, lokalna fauna oraz unikalny mikroklimat niedalekiej doliny Warty

tworzą doskonałe warunki do rozwijania hortikuloterapii. Ponadto, naturalna przestrzeń ogrodu

łagodzi instytucjonalny „chłód” oddziału i może zbliżyć warunki życia i pobytu do warunków

domu.

13

Proponowane działania terapeutyczne i ewaluacyjne

Tabela 1. Program działań w zakresie hortikuloterapii z zastosowaniem innych podejść i technik arteterapeutycznych (malarstwa, rzeźby,

rysunku, fotografii, a także wybranych elementów ergo- i socjoterapii) Blok

programowy/rodzaj działań

Cele zajęć

Temat i treść zajęć

Czas trwania

Metody i formy

realizacji

Środki realizacji

Formy i metody ewaluacji

Natura jesieni i zimy Wymienia i różnicuje barwy: zieloną, brązową, żółtą, pomarańczową, czerwoną Koncentruje uwagę na utworze muzycznym Werbalnie dzieli się wrażeniami po wysłuchaniu utworu muzycznego Maluje dużym pędzlem malarskim Nakleja suche liście Pisze swoje imię i nazwisko flamastrem Współpracuje z uczestnikami grupy w wykonywaniu poszczególnych zadań Komunikuje w grupie Rozwija wrażliwość estetyczną

Barwy pór roku w ogrodach – jesień 1. Paleta barw jesieni 2. Impresja muzyczna – Antonio Vivaldi, Concerto, in F major Autumn, z cyklu Cztery pory roku. Rozmowa o wrażeniach po wysłuchaniu muzyki 3. Malowanie barwnych plam na powierzchni wielkoformatowej 4. Rozmowa o kolorach i formach liści jesiennych 5. Doklejenie suchych liści na wykonanej pracy wielkoformatowej 6. Wykonanie tabliczek z imionami i nazwiskami autorów prac 7. Wyeksponowanie wykonanych prac

Grudzień 2014 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana,

impresja utworu muzycznego, malowanie na powierzchni

wielkoformatowej, praca grupowa i indywidualna,

wykonanie ekspozycji

- farby akrylowe zielone, brązowe, żółte, pomarańczowe, czerwone (5 tubek po 250 ml) - kartony wielkoformatowe (1 rolka białego brystolu o szerokości 2 m i długości 3 m) - pędzle grube lub szerokie (25 szt.) - flamastry czarne (10 szt.) - 1 blok techniczny (A4) - klej (10 szt.) - suche liście - linki ekspozycyjne (10 m) - klipsy lub klamerki do zawieszenia pracy (40 szt.) - odtwarzacz CD - płyta CD Antonio Vivaldi, Cztery pory roku, Jesień

arkusze obserwacyjne, ekspozycja prac plastycznych

14

Ogląda i analizuje wyświetlane obrazy Różnicuje szyszki Manipuluje szyszkami Maluje pędzlem malarskim średniej grubości Zdobi szyszki Montuje zawieszki Ma poczucie dobrego nastroju

Naturalne ozdoby 1. Szyszka jako materiał naturalny – krótka opowieść uczestników o tym, skąd biorą się szyszki 2. Wyświetlenie obrazów różnych szyszek 3. Stymulacja dotykowa z zastosowaniem szyszek 4. Malowanie szyszek farbami i/lub ich zdobienie rozdrobnionym styropianem, brokatem, watą itp. 5. Montowanie zawieszek do szyszek


rozmowa kierowana, prezentacja multimedialna, impresja wokół obrazów, malowanie precyzyjne, klejenie precyzyjne, praca indywidualna

- prezentacja multimedialna - laptop - rzutnik multimedialny - szyszki różnej wielkości - farby akrylowe (biała, jasnoniebieska, zielona, brązowa,srebrzysta) – 5 szt. x 250 ml - pędzle średniej wielkości (25 szt.) - rozdrobniony styropian - brokat (3 op. w aerozolu) - wata (1 op.) - duże spinacze na zawieszki (50 szt.) - klej (10 szt.)

arkusze obserwacyjne, badanie skalą nastroju badanie skalą MOHO lub inną do testowania dyspozycji zajęciowych

Wycina gałązki Analizuje kształty i kolory gałązek Manipuluje szyszkami i ozdobami Komponuje stroik Używa pędzla do kleju

Świąteczne stroiki 1. Wyprawa do ogrodu po zimozielone gałązki, suche gałązki nadające się do skomponowania stroików, ich odcinanie i układanie w koszu 2. Rozmowa o różnych kształtach i kolorach gałązek 3. Wybór i skomponowanie bazy stroików 4. Dobieranie ozdób – szyszek, wstążek, kolorowego suszu (słoma, liście, gałązki winorośli, suszone plastry pomarańczy itp.) 5. Mocowanie ozdób 6. Organizacja ekspozycji stroików 7. Umieszczenie stroików w różnych miejscach przestrzeni


rozmowa kierowana, wycieczka do ogrodu, cięcie gałązek zimozielonych i suchych, mocowanie gałązek na podstawie, klejenie precyzyjne, praca indywidualna

- sekatory (5 szt.) - nożyczki (25 szt.) - gałązki zimozielone - gałązki suche - gąbka do mocowania bukietów (5 op. 23,5x10,5x7,0 cm) - 25 doniczek z kamionki naturalnej o różnych kształtach - kolorowe wstążki (łącznie 25 m) - kolorowy susz (słoma, liście, gałązki winorośli,

arkusze obserwacyjne, analiza ruchów manipulacyjnych, ekspozycja stroików

15

oddziału suszone plastry pomarańczy) – 5 opakowań różnego suszu - klej (2 puszki po 50 ml) - 15 pędzli do kleju

Wymienia i różnicuje barwy: białą, szarą, niebieską, ciemną, butelkową zieleń Koncentruje uwagę na utworze muzycznym Werbalnie dzieli się wrażeniami po wysłuchaniu utworu muzycznego Maluje dużym pędzlem malarskim Nakleja ozdoby Pisze swoje imię i nazwisko flamastrem Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie Rozwija wrażliwość estetyczną

Barwy pór roku w ogrodach – zima 1. Paleta barw zimy 2. Impresja muzyczna – Vivaldi, Concerto, in F minor Winter, z cyklu Cztery pory roku. Rozmowa o wrażeniach 3. Malowanie barwnych plam na powierzchni wielkoformatowej 4. Rozmowa o kolorach zimy 6. Doklejenie ozdób (np. pokruszony styropian, folia aluminiowa) imitujących zjawiska związane z zimą (płatki śniegu, pokrywa śnieżna, zlodowaciałe powierzchnie itp.) na wykonanej pracy wielkoformatowej 7. Wykonanie tabliczek z imionami i nazwiskami autorów prac 7. Wyeksponowanie wykonanych prac


rozmowa kierowana, impresja utworu muzycznego, malowanie na powierzchni wielkoformatowej, praca grupowa i indywidualna, wykonanie ekspozycji

- farby akrylowe (biała, zielona, niebieska, szara, brązowa, czarna, fioletowa) – 7 szt. po 250 ml - pędzle grube lub szerokie (zakupione wcześniej) - kartony wielkoformatowe (1 rolka białego brystolu o szerokości 2 m i długości 3 m) - klej (10 op. kleju butapren) - pędzel do kleju (zakupione wcześniej) - pokruszony styropian - folia aluminiowa (3 rolki po 10 m) - wata (1 op.) - brokat ( 3 op. w aerozolu) - linki ekspozycyjne (zakupione wcześniej) - klipsy lub klamerki do zawieszenia pracy

arkusze obserwacyjne ekspozycja prac plastycznych

16

(zakupione wcześniej) - odtwarzacz CD - płyta CD Vivaldi, Cztery pory roku, Zima

Ogląda i analizuje wyświetlane obrazy Różnicuje kształty Składa papier Manipuluje nożyczkami, pędzlem do kleju, gwiazdkami

Fascynujące, wirujące płatki śniegu 1. Prezentacja multimedialna fantastycznych form powiększonych płatków śniegu 2. Rozmowa o tym, co przypominają te kształty 3. Pokaz wycinania płatków śniegu ze złożonych wielokrotnie kartek białego papieru 4. Rozdanie kartek o różnych formatach (w zależności od możliwości manualnych pacjentów – większe lub mniejsze), ich składanie 5. Wycinanie fantastycznych form płatków 6. Naklejanie wyciętych płatków śniegu na duże kartony 7. Wyeksponowanie kartonu

Styczeń 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, prezentacja multimedialna, impresja wokół obrazów, cięcie nożyczkami, klejenie precyzyjne, praca indywidualna i grupowa, wykonanie ekspozycji

- prezentacja multimedialna - laptop - rzutnik multimedialny - kartki białego papieru ksero (1 ryza) przycięte w formę kwadratów o różnych długościach boku - klej do papieru w sztyfcie (25 szt.) - 2-3 arkusze kartonu (70x100) w kolorze niebieskim lub granatowym - linki ekspozycyjne (zakupione wcześniej) - klipsy lub klamerki do zawieszenia pracy (zakupione wcześniej)

arkusze obserwacyjne, analiza ruchów manipulacyjnych, ekspozycja kartonów z naklejonymi gwiazdkami

Ogląda i analizuje wyświetlane obrazy Różnicuje gatunki ptaków Manipuluje nożyczkami, pędzlem do kleju, wyciętymi motywami Maluje pędzlem

Latający przyjaciele zimą 1. Prezentacja multimedialna lub film o ptakach mieszkających w ogrodzie zimą 2. Rozpoznawanie różnych gatunków ptaków na fotografiach 3. Wycinanie ptaków z fotografii (połowa grupy) 4. Naszkicowanie zimowego drzewa


rozmowa kierowana, prezentacja multimedialna, malowanie na powierzchni wielkoformatowej, cięcie nożyczkami,

- prezentacja multimedialna lub film - laptop - rzutnik multimedialny - fotografie ptaków - nożyczki (zakupione

arkusze obserwacyjne, analiza ruchów manipulacyjnych, ekspozycja planszy z naklejonymi ptakami

17

malarskim średniej grubości

na kartonie wielkoformatowym (połowa grupy) 5. Pomalowanie farbami akrylowymi szkicu drzewa 6. Naklejanie wyciętych ptaków na przygotowanym obrazie zimowego drzewa 7. Wyeksponowanie pracy wielkoformatowej

klejenie precyzyjne, praca indywidualna i grupowa, wykonanie ekspozycji

wcześniej) - klej w sztyfcie (zakupione wcześniej) - wielkoformatowy arkusz kartonu (1 rolka białego brystolu o szerokości 2 m i długości 3 m) - farby akrylowe (zielona, szara, czarna, brązowa) – 4 szt. po 250 ml - pędzle średniej grubości (zakupione wcześniej) - linki ekspozycyjne v(zakupione wcześniej) - klipsy lub klamerki do zawieszenia pracy (zakupione wcześniej)

Swobodnie wypowiada się Szkicuje rysunek ołówkiem Manipuluje materiałami na wiszące spiżarnie Manipuluje nożyczkami, obcęgami, nożykami

Wiszące spiżarnie (1) 1. Rozmowa o tym, co jedzą ptaki 2. Stymulacja dotykowa ziarnami zbóż, suszonym, pokrojonym chlebem, skórkami słoniny 3. Zaprojektowanie konstrukcji do dokarmiania ptaków (wieszaki do skórki słoniny, worki i pojemniki na ziarno) 4. Wykonanie konstrukcji do dokarmiania ptaków


rozmowa kierowana, projektowanie na arkuszach papieru A4, cięcie nożyczkami, klejenie precyzyjne, praca indywidualna i grupowa

- arkusze papieru ksero (A4) – 1 ryza - ołówki (25 szt.) - gumki do mazania chlebowe (25 szt.) - ziarna zbóż (4 kg) - susz (3 kg) - pokrojony suchy chleb (3 kg) - skórki słoniny (6 szt.) - worki płócienne z otworkami (10 szt.) - nakrętki do

arkusze obserwacyjne, analiza ruchów manipulacyjnych

18

słoików (30 szt.) - kawałki sztywnego drutu (15 szt. x 25 cm) - siatki plastykowe z małymi otworkami (10 szt.) - sznurek (20 m) - gotowe wieszaki lub drut - nożyczki zakupione wcześniej) - obcęgi – 3 szt. - nożyki - 10 szt.

Spaceruje po ogrodzie Swobodnie wypowiada się Szkicuje rysunek ołówkiem Manipuluje wykonanymi spiżarniami Manipuluje nożyczkami, obcęgami, nożykami Obserwuje ptaki Fotografuje ptaki

Wiszące spiżarnie (2) 1. Spacer i wybór miejsc zainstalowania konstrukcji do dokarmiania ptaków 2. Zawieszenie konstrukcji 3. Obserwacja zachowań ptaków 4. Wykonanie fotografii podczas zjadania przygotowanych zapasów


rozmowa kierowana, cięcie nożyczkami, obcęgami, nożykami, praca indywidualna i grupowa, fotografowanie

- nożyczki (zakupione wcześniej) - obcęgi (5 szt.) - nożyki (20 szt.) - sznurek (20 m) - drut (zakupione wcześniej) - spiżarnie dla ptaków - drabina

arkusze obserwacyjne, analiza ruchów manipulacyjnych

Obserwuje przeniesienie zdjęć na dysk laptopa Analizuje fotografie i werbalnie ocenia ich kompozycję Obserwuje czynności wykonywane w czasie wydruku zdjęć Manipuluje nożyczkami, klejem

Wiszące spiżarnie (3) 1. Wydruk zdjęć ptaków 2. Wykonanie ramek do zdjęć 3. Oprawa zdjęć 4. Wyeksponowanie fotografii

Luty 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, cięcie nożyczkami, klejenie precyzyjne, praca indywidualna, wykonanie ekspozycji

- aparat - fotograficzny - laptop - drukarka - papier do drukowania fotografii – 20 sztuk formatu A4 - 2 bloki techniczne (A3) - nożyczki

analiza dokumentacji fotograficznej

19

w sztyfcie Bierze udział w przygotowaniu ekspozycji

(zakupione wcześniej) - klej w sztyfcie – 25 szt. - tablica korkowa na ekspozycję zdjęć – 4 x 5 m

Obserwuje pokaz rozszczepiania światła Swobodnie wypowiada się Nazywa barwy Manipuluje pędzlem malarskim średniej grubości Wypełnia monochromatycznie figury geometryczne Nazywa figury geometryczne Bierze udział w przygotowaniu ekspozycji

Życiodajne światło (1) 1. Światło i jego natura – rozmowa 2. Zabawa z wiązkami rozszczepionego światła – film lub pokaz rozszczepiania 3. Nazywanie barw rozszczepionego światła (czerwona, żółta, zielona, fioletowa) 4. Wypełnianie figur geometrycznych na dużych białych kartonach (np. 70x100) farbami o różnych barwach 5. Wyeksponowanie prac

Luty 2015 (2) 4 godz.

rozmowa kierowana, pokaz, malowanie w ograniczonych linią figurach geometrycznych, praca indywidualna i zbiorowa, wykonanie ekspozycji

- lampy ze światłem białym – 1 szt. - szklany trójkąt do rozszczepiania światła – 1 szt. - białe kartony (25 szt. x 70x100), po jednym na uczestnika, z narysowanymi figurami geometrycznymi - farby akrylowe: czerwona, żółta, zielona, fioletowa (4 x 250 ml) - pędzle średniej wielkości (zakupione wcześniej) - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (zakupione wcześniej) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej)

analiza dokumentacji fotograficznej, analiza dokumentacji filmowej, ekspozycja prac plastycznych, analiza ruchów manipulacyjnych

20

- klipsy mocujące (zakupione wcześniej)

Swobodnie wypowiada się Mocuje łańcuchy żarówek do powierzchni Bierze udział w przygotowaniu ekspozycji Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie Rozwija wrażliwość estetyczną

Życiodajne światło (2) 1. Tworzenie motywów z łańcuchów żarówek o jednolitym kolorze na desce malarskiej umocowanej na sztaludze lub kolorowym kartonie przymocowanym do ściany 2. Tworzenie motywów z łańcuchów żarówek o zróżnicowanym kolorze 3. Wykonanie dokumentacji fotograficznej

Luty 2015 (3) 4 godz.

rozmowa kierowana, mocowanie łańcuchów żarówek zastosowaniem pinesek z wysoką główką, praca grupowa, wykonanie ekspozycji

- łańcuchy żarówek (5 szt.) - pinezki (60 sztuk) (wysoka główka do podparcia łańcucha) - 6 desek malarskich lub 6 kolorowych arkuszy kartonu (70x100) - sztalugi (6 szt.) - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (50 ark. x A4) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej) - klipsy mocujące (zakupione wcześniej)

dokumentacja fotograficzna, dokumentacja filmowa, przygotowanie, przeprowadzenie i zinterpretowanie badania socjometrycznego (współdziałanie i integracja grupy)

Generuje nowe, oryginalne pomysły wykorzystania światła Eksperymentuje manipulując tkaniną oraz kompozycją światła Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Życiodajne światło (3) 1. Rozpostarcie dużych brytów kolorowej tkaniny (czerwona, żółta, zielona, niebieska, biała) i podświetlanie ich w oparciu o pomysły uczestników zajęć 2. Wykonanie dokumentacji fotograficznej 3. Dłonie ludzkie i światło (kompozycje dłoni uczestników stojących w kręgu) 4. Wykonanie dokumentacji

Luty 2015 (4) 4 godz.

rozmowa swobodna, eksperyment z podświetlaniem brytów tkanin, eksperyment z podświetlaniem dłoni ludzkich, praca indywidualna i grupowa, wykonanie

- lampy ze światłem białym (4 szt.) - 5 brytów tkanin o różnej przepuszczalności światła i o różnym kolorze (5 x 90 x 140 cm) - aparat fotograficzny - drukarka do

kwestionariusz oceny oryginalności zaproponowanych kompozycji

21

fotograficznej ekspozycji drukowania zdjęć - papier fotograficzny (50 ark. x A4) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej) - klipsy mocujące (zakupione wcześniej)

Obserwuje przeniesienie zdjęć na dysk laptopa Obserwuje czynności wykonywane w czasie wydruku zdjęć Bierze udział w przygotowaniu ekspozycji

Życiodajne światło (4) 1. Drukowanie wybranych wykonanych wcześniej zdjęć 2. Wybór zdjęć do ekspozycji 3. Wyeksponowanie fotografii

Marzec 2015 (1) 4 godz.

rozmowa swobodna, praca indywidualna i zbiorowa, kompozycja ekspozycji fotografii

przygotowanie, przeprowadzenie i zinterpretowanie badania socjometrycznego (współdziałanie i integracja grupy)

Wiosenne przebudzenie

Obserwuje kwiaty na filmie lub prezentacji Wyłącza zbiór kwiatów wiosennych Odpowiada na pytania quizu Przejawia postawę rywalizującą

Wiosenne kwiaty 1. Prezentacja multimedialna o kwiatach kwitnących w różnych porach roku 2. Wyróżnienie kwiatów wiosennych 3. Obrazkowy quiz o kwiatach zrealizowany w 4 zespołach pacjentów


praca zbiorowa i indywidualna, obserwacja, grupowanie elementów w zbiorach, technika quizu

- filmy i prezentacje multimedialne demonstrujące różne gatunki kwiatów (istotna także ścieżka dźwiękowa) - rzutnik multimedialny - laptop - obrazkowy quiz o kwiatach

arkusze obserwacyjne

Aktywizuje się ruchowo Dyskutuje na temat podziału ogrodu na grządki Dokonuje pomiaru ogrodu przy użyciu taśmy mierniczej

Ogród po zimie 1. Spacer i pomiary ogrodu 2. Dyskusja na temat podziału ogrodu na grządki 3. Dokumentowanie zdjęciowe działań terenowych – fotoreportaż 4. Wydruk zdjęć 5. Założenie albumu ogrodu


rozmowa kierowana, obserwacja, praca zbiorowa i indywidualna, pomiar przestrzeni

- taśma miernicza (do 10 m) – 1 szt. - kwestionariusz - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier

arkusze obserwacyjne, analiza dokumentacji fotograficznej

22

Wyraża szacunek wobec odmienności opinii innych osób

poprzez umieszczenie w nim pierwszych zdjęć z działań ogrodniczych

fotograficzny (50 ark.) - album fotograficzny – 1 szt. (do 50 kartek)

Aktywizuje się ruchowo i zajęciowo Manipuluje doniczkami, podłożem uniwersalnym, nasionami Opisuje doniczki Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Parapetowy inspekt (1) 1. Przegląd doniczek pod wysiew 2. Przeglądanie torebek z nasionami kwiatów i ziół 3. Opisanie doniczek 4. Wybór roślin do wysiania 5. Wysianie nasion kwiatów 6. Podlewanie roślin


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, aktywności zajęciowe związane z wysiewem nasion

- skrzynie inspektowe do wysiewu kwiatów i ziół (10 szt.) - podłoże uniwersalne (5 worków x 30 l) - nawozy do zasilania (5 butelek x 0,5 l) - narzędzia rolnicze (25 szt.) - donice kamienne (10 szt.) - donice drewniane (10 szt.) - konewki (10 szt.) - woda - aparat fotograficzny


Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Parapetowy inspekt (2) 1. Podlewanie wysianych roślin 2. Obserwacja wzrostu roślin 3. Dokumentowanie wzrostu przy użyciu kamery lub aparatu fotograficznego

Kwiecień 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, aktywności zajęciowe związane z pielęgnacją ogrodniczą wysianych roślin,

- aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (50 ark. x A4) - kamera, - statyw do kamery

arkusze obserwacyjne, analiza dokumentacji fotograficznej lub filmowej

Projektuje grządki ogrodnicze Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z

Projektowanie kwiatowych grządek ogrodowych 1. Przygotowanie projektu nasad i wysiewu kwiatów i ziół 2. Przedyskutowanie projektu oraz


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna,

- 3 bloki papieru milimetrowego (A4) - ołówki, gumki chlebowe

arkusze obserwacyjne skale oceny pracy grupowej ocena projektów przez powołany

23

wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

opracowanie harmonogramu prac wraz z podziałem konkretnych zadań prac ogrodniczych (wybór osób odpowiedzialnych za zadania) 3. Dokumentowanie prac projektowych

aktywności zajęciowe związane z pielęgnacją ogrodniczą wysianych roślin,

(zakupione wcześniej) - pastele suche (25 pudełek po 12 kolorów) - konewki (zakupione wcześniej) - woda - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny 50 ark. x A4) - kamera

zespół ekspertów

Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Przekopuje ogród Grabi ziemię Wyznacza grządki Wysiewa rośliny do gruntu Sadzi rośliny z inspektu do gruntu Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Przygotowanie kwiatowych grządek ogrodowych (1) 1. Przekopanie grządek 2. Grabienie 3. Wyznaczenie grządek 4. Wykonanie wysiewu i nasad wg przygotowanego projektu 5. Podlewanie grządek 6. Dokumentowanie prac ogrodniczych


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, aktywności zajęciowe związane z pielęgnacją ogrodniczą wysianych roślin

- łopaty - 2 szt. - szpadle – 2szt. - grabie – 3 szt. - sznurek – 20 m - nasiona – 10 różnych roślin - sadzonki kwiatów i ziół z inspektu - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (25 ark. x A4) - kamera


Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Przekopuje ogród Grabi ziemię Wyznacza grządki

Przygotowanie kwiatowych grządek ogrodowych (2) 1. Przekopanie grządek 2. Grabienie 3. Wyznaczenie grządek 4. Zakończenie wysiewu i nasad wg przygotowanego projektu


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, aktywności zajęciowe

- łopaty - szpadle - grabie - sznurek - nasiona - sadzonki kwiatów i ziół


24

Wysiewa rośliny do gruntu Sadzi rośliny z inspektu do gruntu Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

5. Podlewanie grządek 6. Dokumentowanie prac ogrodniczych

związane z pielęgnacją ogrodniczą wysianych roślin

- aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (25 ark. x A4) - kamera (wszystkie materiały zakupione wcześniej)

Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie Obserwuje i współuczestniczy w wydruku fotografii Komponuje album fotograficzny Manipuluje fotografiami

Album fotografii z prac związanych z ogrodem 1. Wydruk zdjęć dokumentujących prace związane z ogrodem 2. Uzupełnienie albumu ogrodu 3. Zaprezentowanie albumu pacjentom i personelowi oddziału

Maj 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, praca nad albumem fotograficznym, prezentacja albumu

- drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (25 ark. x A4)


Majowe barwy i zapachy

Manipuluje suchymi pastelami Rysuje w zakresie wyznaczonych motywów Pisze etykiety flamastrem Nakleja etykiety Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie Rozwija wrażliwość estetyczną

Barwna paleta wiosny 1. Kolorowanie pastelami motywów wiosennych kwiatów 2. Nazywanie kwiatów i naklejanie etykiet z nazwami 3. Wyeksponowanie rysunków

Maj 2015 (2) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, rysowanie pastelami, wykonanie etykiet z nazwami kwiatów, klejenie precyzyjne etykiet, wykonanie ekspozycji

- pastele suche (zakupione wcześniej) - arkusze z motywami wiosennych kwiatów do kolorowania (50 szt.) - paski białego papieru na etykiety - flamastry niebieskie (20 szt.) - klej w sztyfcie (zakupione wcześniej) - linki stalowe wystawiennicze

arkusze obserwacyjne, analiza i ocena aktywności manipulacyjnej

25

(zakupione wcześniej) - klipsy mocujące (zakupione wcześniej)

Uczestniczy w wycieczce Przemieszcza się w ogrodzie Komunikuje w grupie Rozwija wrażliwość estetyczną

Wycieczka do ogrodu botanicznego w Poznaniu 1. Przejazd do ogrodu botanicznego 2. Krótka opowieść o ogrodzie 3. Spacer po ogrodzie 4. Powrót do oddziału

Maj 2015 (3) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna,

- aparat fotograficzny


Przemieszcza się w ogrodzie Komunikuje w grupie Dyskutuje Oznacza drzewa, krzewy Manipuluje wypalarką Maluje pędzlem średniej wielkości

Przebudzenie drzew i krzewów w ogrodzie – nasz mały ogród botaniczny 1. Przygotowanie drewnianych tabliczek 2. Spacer po ogrodzie połączony z oznaczeniem drzew i krzewów 3. Wykonanie napisów nazw drzew i krzewów 4. Umieszczanie tabliczek w ogrodzie

Maj 2015 (4) 4 godz.

rozmowa kierowana, dyskusja, wypalanie napisów,

- 40 tabliczek drewnianych 25 x 40 cm (lub pocięte drewno + gwoździe) - wypalarka do drewna (5 szt.) - pędzel średniej wielkości (zakupione wcześniej) - lakier do drewna (1 op. x 1 l) - aparat fotograficzny

arkusze obserwacyjne, analiza i ocena aktywności manipulacyjnej, analiza dokumentacji fotograficznej

Bogactwo lata Zna i rozróżnia rośliny na skalniak Zna i rozróżnia materiały do wykonania skalniaka Projektuje skalniak Rysuje ołówkiem Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Naturalne ślady człowieka (1) 1. Projekt skalniaka z otoczaków 2. Wybór roślin na skalniak

Czerwiec 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, pokaz skalników, przeglądanie katalogów ogrodniczych, dyskusja, obserwacja, praca projektowa, praca grupowa i indywidualna,

- prezentacja multimedialna lub film - laptop - rzutnik multimedialny - ołówki (zakupione wcześniej) - gumki do mazania (zakupione wcześniej) - papier milimetrowy (A4)

listy sprawdzające wykonawstwo czynności

26

(zakupione wcześniej) - katalogi roślin - katalogi materiałów ogrodniczych (kamień, żwir, podłoże)

Przekopuje wyznaczony fragment ogrodu Grabi ziemię Wyznacza kształt skalniaka według projektu Komponuje układ kamieni na skalniaku Wysadza rośliny na skalniak Współpracuje z uczestnikami grupy i terapeutą Komunikuje w grupie

Naturalne ślady człowieka (2) 1. Przygotowanie gleby 2. Wyznaczenie miejsca 3. Przygotowanie gruntu pod skalniak 4. Ułożenie kompozycji z otoczaków 5. Ustabilizowanie kompozycji 6. Nasadzenia roślin 7. Podlanie roślin na skalniaku


rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, przygotowanie podłoża, układanie, ustabilizowanie, podlanie kompozycji

- kamienie płaskie (otoczaki) duże (50 szt.) - kamienie płaskie (otoczaki) małe (50 szt.) - podłoże ogrodnicze (10 worków po 50 l) - narzędzia ogrodnicze (zakupione wcześniej) - sznurek (zakupione wcześniej) - rośliny na skalniak – 20 różnych sadzonek - aparat fotograficzny - konewki (zakupione wcześniej) - woda

listy sprawdzające wykonawstwo czynności, analiza dokumentacji fotograficznej

Aktywizuje się ruchowo i zajęciowo Manipuluje różnymi przedmiotami Rywalizuje zgodnie z zasadami fair play Współpracuje z uczestnikami grupy

Ogród jako miejsce doświadczania radości i sportu 1. Projekt stanowisk do przeprowadzenia Dnia Sportu i Radości 2. Przygotowanie punktów realizacji Dnia Sportu i Radości 3. Aranżowanie punktów realizacji


uczestnictwo w aktywnościach sportowych i społecznych

- 3 bloki techniczne - komputer - drukarka - flamastry (10 op. po 4 kolory) - wizytówki z imionami pacjentów i

listy sprawdzające poziom zaktywizowania uczestników

27

Komunikuje w grupie

Dnia Sportu i Radości 4. Pomoc w obsłudze punktów 6. Dokumentowanie fotograficzne

personelu - kwestionariusze dyscyplin sportowych - kosze wiklinowe lub plastykowe (25 szt. ) - kolekcje przedmiotów do realizacji zadań w punktach - aparat fotograficzny

Manipuluje materiałem naturalnym Odciska kciuki, dłonie, stopy w glinie, gipsie Żłobi wzory drewnie Utrwala wykonane ślady

Naturalne ślady człowieka (3) 1. Materiały naturalne: glina, gips, drewno i ich cechy 2. Stymulacja dotykowa materiałami naturalnymi 3. Ślady człowieka w materiale naturalnym: odciski palców, dłoni, stóp, rzeźbienie motywów 4. Utrwalanie śladów człowieka – suszenie, malowanie 5. Wyeksponowanie prac


rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, odciskanie śladów, malowanie utrwalaczami, przygotowanie ekspozycji prac

- glina – 5 kg - gips – 5 kg - drewno miękkie (4 deski: 20 x 50 cm) - kleje (5 szt.) - wiadra i kuwety (5 szt.) - szpachelki – (10 szt.) - dłuta (20 szt.) - bejce do drewna (5 opakowań x 150 ml) - stół do ekspozycji lub gablota


Obserwuje niebo i chmury oraz fotografie wykonane w plenerze Różnicuje barwy nieba i chmur Maluje pędzlami średniej wielkości Komunikuje w grupie

Doświadczanie naturalnego środowiska w ogrodzie (niebo i chmury) 1. Oglądanie nieba w pozycji leżącej na kocach 2. Rozmowa o barwach nieba, kształtach chmur – stymulowanie wyobraźni 3. Wykonywanie fotografii nieba 4. Wyświetlenie fotografii, wybór fotografii 5. Malowanie na kartonach


obserwacja nieba z pozycji leżącej, rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, fotografowanie nieba, prezentacja multimedialna wykonanych fotografii nieba,

- koce lub karimaty (10 szt.) - 1 blok brystolu formatu A3 - farby akrylowe (biała, niebieska, czarna, fioletowa) – 4 szt. x 250 ml - duże kartony białe (70x100) - sztalugi (10 szt.) - aparat

listy do oceny kryterialnej powstałych prac

28

(70x100) na sztalugach 6. Przygotowanie prac do ekspozycji

malowanie pędzlem średniej wielkości

fotograficzny

Obserwuje wiatr, deszcz w plenerze Różnicuje barwy nieba i chmur Maluje pędzlami średniej wielkości Komunikuje w grupie

Doświadczanie naturalnego środowiska w ogrodzie (wiatr, deszcz) 1. Spacer i rozmowa o wietrze i deszczu 2. Rozmowa o barwach kojarzących się z wiatrem i deszczem – stymulowanie wyobraźni 5. Malowanie na kartonach (70x100) na sztalugach 6. Przygotowanie etykiet z nazwiskami i imiona autorów 7. Dokumentacja fotograficzna kompozycji 8. Drukowanie fotografii 9. Przygotowanie prac do ekspozycji

Lipiec 2015 (1) 4 godz.

obserwacja wiatru, deszczu podczas spaceru, rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, malowanie pędzlem średniej wielkości

- 25 szt. dużych, białych kartonów (70x100) - sztalugi - farby akrylowe (szeroka paleta barwna) (zakupione wcześniej) - sztalugi (20 szt.)


Obserwuje materiały naturalne Wyróżnia ich cechy Różnicuje barwy tych materiałów Nakleja materiały naturalne na karton Maluje pędzlami średniej wielkości Komunikuje w grupie

Doświadczanie naturalnego środowiska w ogrodzie (rośliny i materiały nieorganiczne) 1. Rozmowa o naturalnych materiałach (kamienie, patyki, kawałki kory, liście, mech, igliwie, mech, piasek) 2. Stymulacja dotykowa materiałem naturalnym 3. Tworzenie kompozycji pejzażu z materiałów naturalnych, przyklejanie materiału naturalnego, malowanie pejzażu 4. Dokumentacja fotograficzna kompozycji 5. Drukowanie fotografii 6. Przygotowanie etykiet z nazwiskami i imiona autorów 7. Przygotowanie materiału do ekspozycji


obserwacja materiału naturalnego, rozmowa kierowana, stymulacja dotykowa, praca grupowa i indywidualna, malowanie pędzlem średniej wielkości, przyklejanie materiałów naturalnych do powierzchni kartonów

- niewielkie kamienie (polne zebrane w ogrodzie – 10 szt.) - farby akrylowe (15 zst. po 250 ml) + utrwalacz (4 opakowania po 100 ml) - 5 bloków brystolu formatu A3 - patyki, kawałki kory, liście, mech, igliwie, piasek -- klej do kamienia (10 tubek po 100 ml) - pędzel do kleju (10 szt.), - aparat fotograficzny


29

- drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (25 ark. x A4)

Obserwuje i manipuluje owocami i warzywami Wyróżnia ich cechy Różnicuje barwy tych materiałów Nakleja materiały naturalne na karton Maluje pędzlami średniej wielkości Komunikuje w grupie

Doświadczanie naturalnego środowiska w ogrodzie (warzywa, owoce) 1. Rozmowa o owocach i warzywach, ich kolorach, smakach, zapachach 2. Krojenie owoców i warzyw 3. Komponowanie kompozycji na talerzach 4. Dokumentacja fotograficzna kompozycji 5. Drukowanie fotografii 6. Przygotowanie etykiet z nazwiskami i imiona autorów 7. Przygotowanie materiału do ekspozycji


rozmowa kierowana, stymulacja dotykowa, węchowa, smakowa owocami i warzywami, praca grupowa i indywidualna, krojenie owoców, warzyw, komponowanie motywów owocowych i warzywnych na talerzu

- aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny (25 ark. x A4) - talerze - owoce i warzywa sezonowe (25 szt.) - noże i nożyki kuchenne (25 szt.) - deski do krojenia


Uczestniczy w aranżowaniu wystawy (fotografie i prace malarskie) Obserwuje eksponaty wystawy Identyfikuje się z wykonanymi pracami (indywidualnymi i grupowymi) Komunikuje na temat wykonanych prac

Wielka ekspozycja fotograficzna Doświadczanie naturalnego środowiska w ogrodzie 1. Przygotowanie ekspozycji 2. Otwarcie wystawy 3. Nagrodzenie aktywności autorów prac


rozmowa kierowana, rozmowa swobodna, obserwacja, odbiór nagród

- sztalugi (25 szt.) - 3 stoły, - 2 tablice korkowe, - kolekcje wykonanych zdjęć, - kolekcje prac malarskich - deski malarskie (25 szt.) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej) - klipsy mocujące (zakupione wcześniej)


Skupia uwagę na dźwiękach morza

Morze i jego skarby 1. Dźwięki morza

Sierpień 2015 (1)

rozmowa kierowana,

- odtwarzacz CD - płyta z dźwiękami

listy sprawdzające poziom

30

Skupia uwagę na prezentacji multimedialnej lub filmie Nazywa elementy krajobrazu nadmorskiego (morze, brzeg morski, fale morskie, wydmy itd.) Ogląda widokówki znad morza Maluje widokówki z krajobrazem nadmorskim

2. Krajobraz morski – prezentacja multimedialna lub film 3. Malowanie widokówki z krajobrazem nadmorskim akwarelami 4. Wyeksponowanie prac

4 godz. impresja dźwięków morza, obserwacja, malowanie widokówek akwarelą, praca grupowa i indywidualna, wykonanie ekspozycji pokaz widokówki znad morza, ekspozycja widokówek

morza - laptop - rzutnik multimedialny - prezentacja multimedialna z pejzażami nadmorskimi - widokówki znad morza (10 szt.) - 40 kartek białego kartonu (15x10,5) - akwarele - pędzle do akwareli (25 szt.) - 5 słoików na wodę - tablica korkowa lub gablota do wyeksponowania widokówek (zakupione wcześniej)

zaktywizowania uczestników

Nazywa kwiaty rosnące w ogrodzie Ścina kwiaty Układa kwiaty w koszu Komponuje bukiety Eksponuje bukiety w naczyniu (wazonie)

Kwietne bukiety 1. Cięcie i przygotowanie kwiatów 2. Wybór naczyń na kwiaty 3. Komponowanie bukietów

Sierpień 2015 (2) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, spacer w ogrodzie, cięcie kwiatów, stymulacja dotykowa, wzrokowa, węchowa, układanie kompozycji kwiatowych, wyeksponowanie wazonów z kwiatami

- sekatory - nożyki - nożyczki - kosz na kwiaty (zakupione wcześniej) - naczynia na kwiaty (wazonie) – 15 szt.

arkusze obserwacyjne badanie skalą nastroju

Jesienne kolekcje Nazywa owoce i warzywa Rozumie, co to jest

Ogród w słoiku (1) 1. Prezentacja multimedialna o marynatach


obserwacja, ćwiczenie układania warstw

- laptop - rzutnik multimedialny

listy sprawdzające poziom zaktywizowania

31

marynata i do czego służy Układa warzywa i/lub owoce w słoikach Zalewa słoik zalewą Współpracuje z personelem kuchni Eksponuje słoiki z marynatami w jadalni

2. Owoce i warzywa nadające się na marynaty 3. Przygotowanie owoców, warzyw do marynowania 4. Zalewa i jej przygotowanie 5. Ułożenie warstw warzyw i/lub owoców w słoikach, zalanie zalewą 6. Wyeksponowanie słoi na widocznym miejscu w jadalni

w słoikach, wyeksponowanie słoików

- prezentacja multimedialna - 25 słoi szklanych z nakrętkami - owoce, warzywa - woda - sól (1 kg) - cukier (1 kg) - ocet (0,5 l) - ziele angielskie, gorczyca (po 2 opakowania)

uczestników, kolekcja i ekspozycja przygotowanych słoi

Nazywa i manipuluje naturalnym materiałem na suche kompozycje Układa kompozycję z naturalnych materiałów w słoikach Eksponuje słoiki z kompozycjami w jadalni

Ogród w słoiku (2) 1. Prezentacja multimedialna o suchych kompozycjach w słoikach 2. Naturalne materiały nadające się na suchą kompozycję 3. Ułożenie warstw naturalnego materiału w słoikach 4. Wyeksponowanie słoi na widocznym miejscu w jadalni


obserwacja, ćwiczenie układania warstw w słoikach, wyeksponowanie słoików

- laptop - rzutnik multimedialny - prezentacja multimedialna - 25 słoi szklanych z nakrętkami - sucha fasola, groch, gorczyca, szyszki, kasztany, żołędzie, patyki, żwir, piasek – po 1 kg z każdej kategorii

listy sprawdzające poziom zaktywizowania uczestników, kolekcja i ekspozycja przygotowanych słoi

Manipuluje patykami Układa patyki w jakimś uporządkowaniu Nakleja patyki na kartki papieru Eksponuje prace na tablicy korkowej

Patyczaki 1. Wyjmowanie z kartonika patyków o rożnej długości i ich dotykowe poznanie 2. Uporządkowanie patyków (od największego do najmniejszego, lub odwrotnie) 3. Naklejanie patyków odzwierciedlających schemat ciała ludzkiego lub schemat ciała zwierząt 4. Wyeksponowanie prac na tablicy korkowej

Wrzesień 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, ćwiczenie wyklejania postaci ludzkiej lub zwierzęcej z patyków, wyeksponowanie prac

- suche patyki o różnej długości w kartonie - 50 kartek brystolu w kolorze żółtym A3 - sekatory do cięcia patyków (zakupione wcześniej) - klej wikol – 1 l - pędzel do kleju (zakupione wcześniej) - tablica korkowa

arkusze obserwacyjne ekspozycja prac

32

(zakupione wcześniej) - pinezki (100 szt.)

Inspiracja jesienią Projektuje motyw związany z naturą Szlifuje i oczyszcza powierzchnie krzesła Maluje motywy

Krzesła inspirowane naturą (1) 1. Oczyszczenie krzeseł z pozostałości farb i lakierów. 2.Malowanie motywów naturalnych


obserwacja, prace projektowe, obróbka powierzchni krzeseł, malowanie motywów

- cztery stare zniszczone, drewniane krzesła - papier ścierny – 1 rolka x 1 m - farby do drewna 3 kolory po50 ml - pędzle malarskie średniej grubości (zakupione wcześniej)


Maluje warstwę ochronną Decyduje o miejscu ekspozycji

Krzesła inspirowane naturą (2) 1. Zabezpieczenie krzeseł 2. Poszukiwanie miejsca wyeksponowania krzeseł


malowanie lakierem, rozmowa kierowana

- cztery krzesła ozdobione motywami naturalnymi - lakier ochronny – 2 butelko po 1 l - pędzle malarskie średniej grubości


Obserwuje pokroje drzew Komunikuje w grupie Maluje klejem wybrany pokrój drzewa na kartce Wysypuje ścinki drewniane na Usuwa nadmiar ścinków Eksponuje prace na tablicy korkowej

Obrazy z natury – drzewo ze ścinków drewna 1. Oglądanie rysunków z pokrojami drzew (sosna, świerk, lipa, brzoza, dąb itd.) 2. Odwzorowanie pokroju wybranego drzewa klejem 3. Przyklejenie ścinków drewnianych na szkicu 4. Wyeksponowanie prac


rozmowa swobodna, malowanie wikolem zarysu drzewa, zasypywanie ścinkami drewnianymi, wyeksponowanie prac

- ścinki drewniane z tartaku - pędzle do kleju - klej wikol – 1 l - 40 kartek kolorowego kartonu (brązowegogo, zielone) formatu A4 - tablica korkowa - pinezki

arkusze obserwacyjne, ekspozycja prac

Manipuluje suchymi liśćmi Komunikuje w grupie Komponuje kompozycję płaską z liści

Obrazy z natury – liście jesienne 1. Oglądanie i manipulowanie suchymi, jesiennymi liśćmi 2. Układanie kompozycji z liści 3. Kopiowanie liści przez kalkę techniczną

Październik 2015 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, komponowanie liści pod kalką techniczną, kopiowanie

- suche liście - 20 arkuszy kalki technicznej (zakupione wcześniej) - ołówki

listy sprawdzające poziom zaktywizowania uczestników, kolekcja i ekspozycja przygotowanych prac

33

Kopiuje liście na kalkę techniczną przy użyciu ołówka lub pasteli suchych Eksponuje prace na tablicy korkowej

4. Wyeksponowanie prac poprzez kreślenie linii ołówkiem lub pastelą suchą , wyeksponowanie prac

(zakupione wcześniej) - suche pastele (zakupione wcześniej) - tablica korkowa (zakupione wcześniej) - pinezki (zakupione wcześniej)

Manipuluje nakrętkami metalowymi na słoiki Wycina z kartonu kółko wypełniające nakrętki Maluje akwarelą małe pejzaże Wkleja akwarele do nakrętek Eksponuje prace

Obrazy z natury – barwy jesieni 1. Oglądanie i wybór nakrętek na słoiki 2. Wycinanie kartonowych kółek 3. Malowanie pejzaży jesiennych 4. Wklejanie krajobrazów w nakrętki 5. Wyeksponowanie prac


rozmowa kierowana, ćwiczenie malowania jesiennych pejzaży techniką kolorowych plam, ćwiczenie wklejania namalowanych pejzaży, wyeksponowanie prac

- 60 nakrętek na słoiki -1 blok techniczny - nożyczki (zakupione wcześniej) - akwarele (zakupione wcześniej) - pędzle do akwareli (zakupione wcześniej) - klej do klejenia butów – 2 tuby po 100 ml - stół do ekspozycji

listy sprawdzające poziom zaktywizowania uczestników, ekspozycja prac

Obserwuje technikę malowania nicią wełnianą Maluje nicią wełnianą Komunikuje w grupie Eksponuje prace

Obrazy z natury – jesienna kreska 1. Obserwowanie wykonania techniki przez terapeutę 2. Malowanie nicią wełnianą z użyciem farb w kolorach jesieni 3. Rozmowa o pracach i efekcie zastosowania techniki 4. Wyeksponowanie techniki


obserwacja techniki malowania nicią wełnianą między kartkami, ćwiczenie techniki, rozmowa swobodna, wyeksponowanie prac

- 40 kartek kartonu białego (A3) - farby akrylowe: zielona, brązowa, żółta, pomarańczowa (zakupione wcześniej) - tablica korkowa (zakupione wcześniej) - pinezki (zakupione

listy sprawdzające poziom zaktywizowania uczestników, ekspozycja prac

34

wcześniej) Komunikuje w grupie

Współpracuje w grupie Ustawia osłony gliniane Mocuje sznurki łatwopalne Wylewa do glinianych naczyń parafinę z rozpuszczonym woskiem

Światło pamięci inspirowane naturą (1) 1. Oglądanie zdjęć z światłami pamięci 2. Wykonanie zniczy poprzez wylanie mieszaniny parafiny i wosku 3. Opakowanie zniczy do transportu


obserwacja zdjęć, wykonanie wylewania zniczy, rozmowa swobodna, pakowanie zniczy do kartonów

- 40 osłon glinianych - parafina – 3 kg - świece – 50 szt. - naczynie 4 l - sznurek łatwopalny – 15 m - drut miękki – 5 m - żwir - klej do klejenia kamienia (zakupione wcześniej) - 20 kartonów (zakupione wcześniej)


Komunikuje w grupie Współpracuje w grupie Zdobi świece symbolami pamięci

Światło pamięci inspirowane naturą (2) 1. Oglądanie świec różnej wielkości 2. Rozmowa o symbolach pamięci 3. Wykonanie symboli pamięci 4. Mocowanie ozdób na świece

Listopad 2015 (1) 4 godz.

manipulowanie świecami, wykonanie elementów ozdobnych na świece, przyklejanie elementów ozdobnych rozmowa kierowana, pakowanie świec, praca grupowa i indywidualna

- 20 świec - nożyczki - nożyki - drut miękki - klej - kawałki drewna - folia aluminiowa - papier do pakowania – 20 ark. - karton (poza świecami zakupione wcześniej)


Przemieszcza się na cmentarz Ustawia znicze i świece na grobach Zapala znicze i świece Obserwuje efekt własnych działań Komunikuje w grupie

Światło pamięci inspirowane naturą (3) 1. Spacer na cmentarz 2. Komponowanie kompozycji ze świec i zniczy na grobach


wycieczka-spacer, ćwiczenie zapalania zniczy

- kartony ze zniczami i świecami - zapałki


Obserwuje Karmniki dla ptasich przyjaciół Listopad 2015 obserwacja, - gotowe lista sprawdzające

35

prezentację Szlifuje gotowe elementy karmników Maluje gotowe elementy karmników

(1) 1. Prezentacja o potrzebach ptaków zimą 2. Dyskusja 3. Przygotowanie gotowych elementów drewnianych na karmniki 4. Malowanie elementów drewnianych

(3) 4 godz.

dyskusja, ćwiczenie szlifowania, malowanie i zdobienie ścian karmnika, zbijanie karmników, praca grupowa

półfabrykaty ( 5 szt.) - trwałe farby do malowania na drewnie – 10 kolorów po 250 ml - rozpuszczalniki do farb – 3 butelki - pędzle (zakupione wcześniej) (zakupione wcześniej) - formy do kopiowania motywów na powierzchniach drewnianych – 10 szt. - gwoździe (200 różnej wielkości)

kolejności czynności

Komunikuje w grupie Współpracuje w grupie Montuje karmniki na drzewach

Karmniki dla ptasich przyjaciół (2) 1. Rozmowa o miejscach powieszenia karmników 2. Montowanie karmników


rozmowa kierowana, ćwiczenie montowania, praca grupowa

- taśmy mocujące - gwoździe (zakupione wcześniej) - drabiny - aparat fotograficzny

dokumentacja fotograficzna ptasiego miasteczka

Zimowe sny i celebracje

Ogląda katalogi naturalnych ozdób Komunikuje w grupie Współpracuje w grupie Wykonuje ozdoby choinkowe Montuje ozdoby na stroiku

Naturalne ozdoby choinkowe (1) i (2)

Grudzień 2015 (1) i (2) 2 x 4 godz.

obserwacja, rozmowa kierowana, precyzyjne, klejenie, praca indywidualna

- suszone liście - szyszki - żołędzie - barwione piórka - rafia - orzechy - susz kwiatowy - słoma - suszone trawy po 10 z każej kategorii - kleje - pistolet klejący z

lista sprawdzające kolejności czynności ekspozycja prac

36

wkładami - suszone owoce - makaron - gałązki świerku, sosny, jodły - sznurek - kolorowe sznurki - miękki drut (po 10 z każdej kategorii) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej) - klipsy mocujące (zakupione wcześniej) (zakupione wcześniej)

Komunikuje w grupie Przycina kartki bloku technicznego wg wymiaru Składa kartki Samodzielnie wybiera motywy do zdobienia Nakleja motywy na kartce

Kartki świąteczno-noworoczne (1) i (2) 1. Cięcie papieru (kolorowy blok techniczny) – wymiar 24 x 18 2. Składanie papieru 3. Wybór motywu na kartkę (bombki dwuwymiarowe, „wyskakujące drzewko”, motyw z jodłami itd. 4. Naklejanie motywów

Grudzień 2015 (3) i (4) 2 x 4 godz.

pokaz wykonywania kartek (6 różnych technologii o zróżnicowanej trudności), rozmowa swobodna, czynności przygotowawcze (wycinanie i składanie papieru), wycinanie i naklejanie motywów, praca indywidualna

- kolorowy blok techniczny A3 – 10 szt. - nożyczki (zakupione wcześniej) - klej w sztyfcie (zakupione wcześniej) - kolorowy papier do pakowania prezentów z małymi wzorami świątecznymi (10 arkuszy) - 1 blok papieru kolorowego - 4 kolory (po 1 m długości) wąskich wstążeczek - dziurkacz

arkusze obserwacyjne badanie skalą MOHO lub inną do testowania dyspozycji zajęciowych

Komunikuje w grupie Zimowe gryzmolenie Styczeń 2016 rozmowa - odtwarzacz CD lista sprawdzająca

37

Skupia uwagę na odtwarzanej muzyce Gryzmoli Kadruje gryzmolenie Oprawia gryzmolenie w passe partout Wypisuje wizytówkę Eksponuje efekt działania

1. Poinstruowanie uczestników o przebiegu zajęć 2. Rozdanie materiałów (kwadratowe białe kartki, pastele, szaliki do zawiązania oczu) 3. Rysowanie w rytmie odtwarzanej muzyki z zawiązanymi oczami 4. Oglądanie rezultatu rysowania 5. Kadrowanie fragmentu rysunku, który podoba się rysującemu 6. Poinstruowanie, jak wykonuje się passe partout 7. Wykonanie passe partout 8. Wykonanie wizytówek 8. Wyeksponowanie prac

(1) 4 godz.

kierowana, instrukcja ćwiczenia, technika swobodnej ekspresji rysunkowej stymulowanej muzyką, kadrowanie gryzmolenia, oprawa passe partout, wyeksponowanie prac

- 5 utworów muzycznych o zróżnicowanym rytmie i tempie (np. F. Chopin, Etiuda rewolucyjna; J. Strauss, Marsz Radetzkiego, J. S. Bach, Małe Preludium C-dur, W. Mozart, Uwertura do opery Wesele Figara) - szale do zawiązania oczu (25 szt.) - blok techniczny (A3) –25 szt. kwadratów (25 x 25) - pastele suche - blok techniczny z kolorowymi kartkami (A3) - 25 szt. (zakupione wcześniej) - linki stalowe wystawiennicze (zakupione wcześniej) - klipsy mocując (zakupione wcześniej) - małe kartki na wizytówki - flamastry (zakupione wcześniej)

kolejności czynności ekspozycja prac

Skupia uwagę na filmie

Naturalne tęsknoty i pragnienia ukryte w mandali (1) i (2)

Styczeń 2016 (2) i (3)

obserwacja filmu, rozmowa

- 20 kartonów w kształcie koła o

arkusze obserwacji ekspozycja mandali

38

Komunikuje w grupie Dokonuje wyboru materiału, którego użyje w tworzeniu mandali Tworzy mandalę (rysuje, maluje, klei, wiąże itp.) Przygotowuje mandalę do ekspozycji Wypisuje wizytówkę Eksponuje mandalę

1. Obejrzenie filmu o mandali 2. Wybór kartonu w kształcie koła 3. Decyzja na temat zdobienia mandali 4. Ozdobienie mandali 5. Wypisanie wizytówki 6. Wyeksponowanie mandali

4 godz. kierowana, kompozycja mandali, przyklejanie elementów na mandali, ustabilizowanie elementów na mandali, ćwiczenie wypisywania wizytówek, wyeksponowanie prac

średnicy 40 cm - film o mandalach - rzutnik multimedialny - laptop - farby akrylowe 15 kolorów po 250 ml - pędzle o średniej grubości (zakupione wcześniej) - pastele suche (zakupione wcześniej) - kleje (zakupione wcześniej) - wstążki – 10 m - 4 bryty wzorzystej tkaniny (90 x 140) - 6 kolorów włóczki - kolorowy piasek - barwione piórka – 10 szt. - bibuła – 20 arkuszy - krepa – 20 rolek - drewniane patyczki – 25 szt. - małe kartki na wizytówki (zakupione wcześniej) - flamastry – 10 op. po 4 kolory

Komunikuje w grupie Odrysowuje maskę Wycina maskę Maluje maskę

Maski karnawałowe 1. Oglądanie masek 2. Zachowanie sekwencji działań: wycinanie – malowanie – zdobienie


rozmowa kierowana, pokaz masek, ćwiczenie

- 2 kolorowe bloki techniczne (A3) - nożyczki - klej w sztyfcie

lista sprawdzająca kolejności czynności

39

Zdobi maskę Mocuje gumki do zawiązania Przymierza maskę

– mocowanie gumki do zawiązania 3. Samoocena wykonanych masek

odrysowywania, wycinania, zdobienia maski oraz mocowania gumki do zawiązania

- kolorowy papier - bibuła - krepa - rafia - suszone liście - folia aluminiowa - sznurek - guziki różnej wielkości - farby akrylowe - pędzle (zakupione wcześniej)

Komunikuje w grupie Dokonuje wyboru materiału, którego użyje w tworzeniu obrazu Tworzy obraz (rysuje, maluje, klei, wiąże itp.) Przygotowuje obraz do ekspozycji Wypisuje wizytówkę Eksponuje obraz

Gałgankowy obraz 1. Przygotowanie powierzchni stołu, na którym złożone są skrawki tkanin sznurków, cekiny, kawałki drewna itp. 2. Przeglądanie materiałów skupionych na stole (stymulacja dotykowa) 3. Wybór materiałów do dalszej zabawy 4. Przyklejanie wybranych materiałów 5. Próba dotykowego poznawania tak skonstruowanych obrazów

Luty 2016 (1) 4 godz.

rozmowa kierowana, pokaz materiałów, ćwiczenie przyklejania i mocowania kawałków rożnych materiałów na kartonie

- kartony formatu A4 – 25 ark. - pocięte skrawki tkanin, papieru, futra, wstążek, sznurka itp. - nożyczki - klej (zakupione wcześniej)

lista sprawdzająca kolejności czynności

Nazywa elementy krajobrazu zimowego (lasy, pola, pokrywa śnieżna itd.) Ogląda widokówki z krajobrazem zimowym Maluje widokówki z krajobrazem zimowym

Krajobraz zimowy 1. Analiza elementów krajobrazu zimowego 2. Krajobraz zimowy – prezentacja multimedialna lub film 3. Malowanie widokówki z krajobrazem zimowym akwarelami 4. Wyeksponowanie prac

Luty 2016 (2) 4 godz.

rozmowa kierowana, obserwacja, malowanie widokówek akwarelą, praca grupowa i indywidualna, wykonanie ekspozycji pokaz widokówki, ekspozycja widokówek

- laptop - rzutnik multimedialny - prezentacja multimedialna z pejzażami zimowymi - 40 kartek białego kartonu (15x10,5) - akwarele - pędzle do akwareli (zakupione wcześniej)


40

- 5 słoików na wodę - tablica korkowa lub gablota do wyeksponowania widokówek

Komunikuje w grupie Rysuje plan ścieżek Wyznacza ścieżki z zastosowaniem łopat i szczotek Spaceruje ścieżkami

Śnieżne ścieżki 1. Wyznaczanie ścieżek wokół budynku i w zaśnieżonym ogrodzie 2. Spacerowanie wyznaczonymi ścieżkami

Luty 2016 (3) 4 godz.

rozmowa swobodna, dyskusja o przebiegu ścieżek, opracowanie schematycznego planu ścieżek, ćwiczenie przygotowania ścieżek z użyciem narzędzi, spacer

- karton (A3) - flamastry - łopaty (zakupione wcześniej) - 3 szczotki do zamiatania - aparat fotograficzny

dokumentacja zdjęciowa wykonanych zadań

Komunikuje w grupie Dokonuje wyboru materiału, którego użyje w tworzeniu obrazu Tworzy obraz poprzez przyklejenie do podobrazia kolekcji przedmiotów Eksponuje obrazy-kolekcje

Obrazy-kolekcje 1. Pasja zbierania przedmiotów – rozmowa 2. Oglądanie i dotykanie kolekcji różnych przedmiotów 3. Przyklejanie przedmiotów jednorodnej klasy do podobrazi 4. Wieszanie obrazów-kolekcji na ścianach

Luty 2016 (4) 4 godz.

rozmowa kierowana, stymulacja dotykowa i manipulowanie różnym rodzajem materiałów, ćwiczenie przyklejania drobnych przedmiotów do podobrazia

- kolekcje wybranych przedmiotów np. korków, serwetek, piórek, ziaren itd. (po 20 szt. z każdego) - małe podobrazia – 25 szt. - klej specjalny - nożyczki - gwoździe (zakupione wcześniej) - młotek – 2 szt.

ekspozycja obrazów-kolekcji

Aktywizuje się ruchowo i zajęciowo Manipuluje doniczkami, podłożem uniwersalnym, nasionami

Parapetowy inspekt (1) 1. Przegląd doniczek pod wysiew 2. Przeglądanie torebek z nasionami kwiatów i ziół 3. Opisanie doniczek 4. Wybór roślin do wysiania 5. Wysianie nasion kwiatów


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, aktywności zajęciowe

- skrzynie inspektowe do wysiewu kwiatów i ziół (zakupione wcześniej) - podłoże


41

Opisuje doniczki Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

6. Podlewanie roślin związane z wysiewem nasion

uniwersalne – 10 worków po 25 kg - nawozy do zasilania – 10 op. - narzędzia rolnicze - donice kamienne - donice drewniane - konewki - woda - aparat fotograficzny (zakupione wcześniej)

Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Parapetowy inspekt (2) 1. Podlewanie wysianych roślin 2. Obserwacja wzrostu roślin 3. Dokumentowanie wzrostu przy użyciu kamery lub aparatu fotograficznego



- aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny – 50 ark. - kamera


Projektuje grządki ogrodnicze Obserwuje wzrost roślin Podlewa doniczki z wysianymi kwiatami Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Projektowanie kwiatowych grządek ogrodowych 1. Przygotowanie projektu nasad i wysiewu kwiatów i ziół 2. Przedyskutowanie projektu oraz opracowanie harmonogramu prac wraz z podziałem konkretnych zadań prac ogrodniczych (wybór osób odpowiedzialnych za zadania) 3. Dokumentowanie prac projektowych



- bloki papieru milimetrowego (A4) - ołówki, gumki chlebowe - pastele suche - konewki (zakupione wcześniej) - woda - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny – 25 ark.

arkusze obserwacyjne skale oceny pracy grupowej ocena projektów przez powołany zespół ekspertów

42

- kamera


Przygotowanie kwiatowych grządek ogrodowych (1) 1. Przekopanie grządek 2. Grabienie 3. Wyznaczenie grządek 4. Wykonanie wysiewu i nasad wg przygotowanego projektu 5. Podlewanie grządek 6. Dokumentowanie prac ogrodniczych



- łopaty - szpadle - grabie - sznurek (zakupione wcześniej) - nasiona – 10 op. - sadzonki kwiatów i ziół (z inspektu) - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny - kamera



Przygotowanie kwiatowych grządek ogrodowych (2) 1. Przekopanie grządek 2. Grabienie 3. Wyznaczenie grządek 4. Zakończenie wysiewu i nasad wg przygotowanego projektu 5. Podlewanie grządek 6. Dokumentowanie prac ogrodniczych



- łopaty - szpadle - grabie - sznurek - nasiona - sadzonki kwiatów i ziół - aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny – 25 ark. - kamera


Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie Obserwuje i współuczestniczy w wydruku fotografii Komponuje album fotograficzny

Album fotografii z prac związanych z ogrodem 1. Wydruk zdjęć dokumentujących prace związane z ogrodem 2. Uzupełnienie albumu ogrodu 3. Zaprezentowanie albumu pacjentom i personelowi oddziału


rozmowa kierowana, obserwacja, praca grupowa i indywidualna, praca nad albumem fotograficznym,

- drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny – 25 ark.


43

Manipuluje fotografiami

prezentacja albumu

Współpracuje z uczestnikami grupy Komunikuje w grupie

Podsumowanie i ocena zajęć 1. Dwa spotkania terapeutyczne poświęcone refleksji nad zajęciami z hortikuloterapii 2. Dokonanie samooceny 3. Dokonanie oceny zajęć

Kwiecień 2016 (3) i (4) 4 godz.

rozmowa kierowana, sporządzenie mapy – „skąd wyszliśmy – gdzie jesteśmy”, wypełnienie kwestionariuszy samooceny

- karton wielkoformatowy – 5 x 2 m - flamastry (zakupione wcześniej) - historyczne fotografie z przebiegu zajęć - klej do zdjęć – 5 tub po 100 ml - kwestionariusze samooceny

ekspozycja mapy „skąd wyszliśmy – gdzie jesteśmy”, zakończenie współpracy z pacjentami

Program przygotowała: dr Mirosława Cylkowska-Nowak, [email protected]

44

MUZYKOTERAPIA

Według Światowej Federacji Muzykoterapii „jest wykorzystaniem muzyki i/lub jej

elementów (dźwięk, rytm, melodia i harmonia) przez muzykoterapeutę i pacjenta/klienta lub grupę

w procesie zaprojektowanym dla i/lub ułatwienia komunikacji, uczenia się, mobilizacji, ekspresji,

koncentracji fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej i poznawczej w celu rozwoju wewnętrznego

potencjału oraz rozwoju lub odbudowy funkcji jednostki tak, aby mogła ona osiągnąć lepszą

integrację intra i interpersonalną, a w konsekwencji lepszą jakość życia” [Szulc W., Muzykoterapia

jako przedmiot badań i edukacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

2005: 5–21].

Muzykoterapia zdecydowanie różni się od innych form terapii, jako muzykę wyróżnia

spośród innych form sztuki to, że nie wymaga tłumaczenia, komentarza, jest najbardziej

komunikatywna i działa bezpośrednio. Jest to powód, dla którego muzykoterapia jest szczególnie

użyteczna w pracy z osobami, gdzie często trudno jest zastosować werbalne techniki

psychoterapeutyczne. Ma tu miejsce prewerbalny sposób komunikowania się z wczesnego

dzieciństwa [Strzelecki W., Terapeutyczne zastosowanie muzyki W: Psychologia w naukach

medycznych, red. M. Cybulski, W. Strzelecki, Poznań 2010]. Ponadto muzyka dzięki swej

„bezznaczeniowości” redukuje znacznie udział czynnika racjonalnego, „omija” bowiem ego,

unikając kontroli intelektualnej, przez co dociera w głąb ukrytych konfliktów oraz aktywizuje

emocje. Z tych samych powodów przenika przez samokontrolę człowieka i przyspiesza proces

wyobrażeniowy, łatwo pobudzając fantazjowanie [Natanson T., Wstęp do nauki o muzykoterapii.

Ossolineum, Wrocław 1979]. Istotną zaletą muzykoterapii jest też to, że struktura muzyki

przypomina przebieg napięć i odprężeń, które leżą u podłoża wszelkich procesów życiowych.

Ponadto leczniczym postępowaniem muzykoterapeutycznym mogą zostać objęte schorzenia

każdego wieku, począwszy od okresu przedszkolnego do późnej starości. Możliwość szerokiego

stosowania muzykoterapii wiąże się również z tym, że kontakt z muzyką jest dla większości osób

doznaniem przyjemnym, a co za tym idzie, jest to forma terapeutyczna, której ludzie chętnie się

poddają [Lewandowska K., Muzykoterapia dziecięca. OPTIMA, Gdańsk 2001].

Pomimo szerokiego zastosowania muzykoterapii w kompleksowym leczeniu chorób

różnych specjalności wciąż najczęściej jest ona stosowana w lecznictwie psychiatrycznym.

Przyczyną tego stanu rzeczy jest specyficzność zaburzeń psychicznych, dotycząca ich

etiopatogenezy, obszaru klinicznego, przebiegu i następstw społecznych. Celem leczenia może być

uzyskanie rozwoju osobowości poprzez jej rekonstrukcję i restrukturalizację lub też tylko osłabienie

czy też usuwanie poszczególnych objawów chorobowych. Cel leczenia w drodze stosowania

muzykoterapii realizuje się przez: aktywizowanie i wyzwalanie procesów emocjonalnych,

45

pobudzanie do emocjonalnej aktywności, przede wszystkim tej, która dotyczy przeżyć

konfliktowych i patogennych, które mogą być wtedy łatwiej i szybciej uświadamiane – wyrażone

werbalnie, a co za tym idzie, łatwiejsze jest ich przepracowanie i usunięcie oraz aktywizowanie

społeczno-komunikatywnych interakcji, które służą przezwyciężaniu społeczno-komunikatywnych

zaburzeń zachowania [Janicki A.: Muzykoterapia w lecznictwie psychiatrycznym. Zeszyty Naukowe

PWSM we Wrocławiu, 1983; (34): 7–27]. Przez brak „obróbki intelektualnej” można stosować

muzykoterapię w przypadkach mutyzmu czy upośledzenia umysłowego w stopniu głębokim

[Shuter-Dyson R, Gabriel C.: Psychologia uzdolnienia muzycznego. WSiP, Warszawa 1986],

bowiem kontakt z dziełem muzycznym nie wymaga intelektualnej analizy. Muzykoterapia może

być również cennym źródłem wiedzy o pacjencie, tak więc oprócz tego, że jest metodą leczniczą,

jest także formą diagnozowania [Galińska E.: Muzyka w terapii. Psychologiczne i fizjologiczne

mechanizmy jej działania, [w:] Człowiek – muzyka – psychologia, Jankowski W., Kamińska B.,

Miśkiewicz A. (red.), Akademia Muzyczna im. F. Chopina, Warszawa 2000, 473–486.].

Specyficzny język muzyki może być nośnikiem informacji, może też umożliwić kontakt

niewerbalny ze sferą podświadomości. Uruchamia wrażliwość na sygnały symboliczne i pobudza

do czynności wyobrażeniowych i ekspresywnych, co umożliwia terapeucie wgląd w wewnętrzny

stan pacjenta [Strzelecki W., Terapeutyczne zastosowanie muzyki W: Psychologia w naukach

medycznych, red. M. Cybulski, W. Strzelecki, Poznań 2010]. Przez ogólność znaczenia muzyki

łatwo jest jej przypisać treści symboliczne.

Podział muzykoterapii związany jest z założonymi celami terapeutycznymi oraz

z organizacją działań leczniczych. Można więc podzielić muzykoterapię na indywidualną

i grupową. Wybór formy zależy od rozpoznania choroby, występujących objawów i okresu leczenia.

W przypadku pracy z pacjentami z którymi kontakt jest szczególnie trudny najskuteczniejsza jest

muzykoterapia indywidualna. Konieczna jest bowiem pełna koncentracja na pacjencie.

Muzykoterapia grupowa stosowana jest częściej z bardziej kontaktowymi pacjentami, opiera się

bowiem na zasadach psychoterapii grupowej, która wykorzystuje właściwości grup społecznych do

oddziaływania na ich członków. Interakcje zachodzące między członkami mają wartość stosunków

społecznych, a czynniki oddziaływujące leczniczo to: uczestnictwo w grupie, emocjonalne

podtrzymanie, pomaganie innym, informacja zwrotna czy uzyskiwanie nowych umiejętności

społecznych. W leczeniu nerwic muzykoterapię grupową stosuje się w dalszych etapach

[Lewandowska K., Muzykoterapia dziecięca. OPTIMA, Gdańsk 2001].

Inny podział muzykoterapii odnosi się do zastosowanych form oddziaływania terapeutycznego.

W tym przypadku dzielimy muzykoterapię na receptywną i aktywną. Muzykoterapia receptywna

polega na wysłuchiwaniu celowo i odpowiednio zestawionych programów muzycznych w sposób

swobodny lub zadaniowy, to znaczy taki, który określa temat wyobrażeń i ukierunkowuje je].

46

Obejmuje też ona dyskusję psychoterapeutyczną związaną z zaistniałymi odczuciami

[Lewandowska K., Muzykoterapia dziecięca. OPTIMA, Gdańsk 2001]. Muzykoterapia aktywna

polega na wykonywaniu muzyki przez pacjenta. Stosuje się tu grę na instrumentach i śpiew –

terapia śpiewem nazywana jest meloterapią lub śpiewoterapią. Najczęściej stosowane jest tu

instrumentarium Orffa [110], w którym różnorodność instrumentów umożliwia wybór w zależności

od preferencji i stanu psychicznego pacjenta [Szulc W.: Meloterapia – terapeutyczne walory

śpiewu. Zeszyty Naukowe AM im. K. Lipińskiego we Wrocławiu, Wokalistyka i pedagogika wokalna

2000 (77): 191–195; Olszewska I.: Ewolucja w muzykoterapii ze szczególnym uwzględnieniem

metody Karla Orffa. Postępy Rehabilitacji, 1992; (3): 61–68].

W poniższym programie wykorzystane zostaną zarówno formy receptywne jak i aktywne.

Dodatkowo w zależności od możliwości pacjenta zastosowanie zostanie zarówno muzykoterapia

w formie grupowej jak i indywidualnej. Program działań muzykoterapeutycznych opiera się

o Model Mobilnej Rekreacji Muzycznej (OZURA) dr. Macieja Kieryła, składającej się z pięciu

etapów działania: Odreagowania, Zrytmizowania, Uwrażliwienia, Relaksacji i Aktywizacji

z równoległym zastosowaniem innych metod terapeutycznych wpisanych w proces oddziaływania

długofalowego. Program działań grupowych. Wszystkie ćwiczenia wymagają powtórzenia w celu

wzmocnienia oddziaływania. Program skonstruowany jest w ten sposób, że wprowadzenie

ćwiczenia odbywa się w dłuższych 3-godzinnych blokach, natomiast później następuje powtórzenie

ćwiczenia w bloku godzinnym. Powtarzającym się na każdym etapie elementem, jest śpiewoterapia,

jako że według założeń programowych technika ta ma być stałym elementem większości spotkań

na wszystkich etapach programu muzykoterapeutycznego, w formie dostosowanej do każdego

z nich. Śpiew jest bowiem najbardziej naturalną i pierwotną formą ekspresji muzycznej

i wszechstronnie oddziałuje na organizm człowieka. Grupy nie powinna przekroczyć 15 osób.

Zaproponowana kolejność działań wiąże się ze stopniowym zwiększaniem udziału pacjenta

w ćwiczeniach. Model Mobilnej Rekreacji Muzycznej jest bardzo eklektyczny jako, że stosuje się

w nim zarówno receptywne jak i aktywne formy muzykoterapii. Stosuje się również różne style

muzyczne. „Mobilność” zastosowanego modelu pozwala terapeucie na wprowadzania zmian

dostosowanych do dynamiki grupy oraz możliwość własnego doboru środków i oddziaływań.

Wykorzystywane są w nim również niekonwencjonalne źródła dźwięku związane z ciałem

(klaskanie, tupanie, gwizdanie itp.) a także ćwiczenia rytmiczne, ruchowe, oddechowe,

wyobrażeniowe, relaksacyjne, perkusyjne i teatralne, a także różne formy ruchu. MRM powinna

stanowić uporządkowany emocjonalnie układ ćwiczeń rytmicznych, ruchowych, perkusyjnych,

oddechowych i wyobrażeniowych stymulowanych muzyką, stąd też zalecane jest wprowadzanie

poszczególnych elementów we właściwej kolejności. Łączna liczba godzin: 136.

Program działań indywidualnych dostosowany jest do pacjentów upośledzonych w stopniu

47

głębokim oraz pacjentów z zaburzeniami otępiennymi organicznymi. Dotyczy pacjentów, z którymi

kontakt Werbalny jest z różnych powodów utrudniony. Wszystkie ćwiczenia wymagają

powtórzenia w celu wzmocnienia oddziaływania. Dobór technik dostosowany zostanie do potrzeb

i możliwości danego pacjenta. Zindywidualizowane podejście umożliwi optymalizację działań. do

każdego. Program zawiera grupę technik, które mają zostać zastosowane. Poniższy program jest

programem indywidualnym dla każdego pacjenta. Zaproponowana kolejność działań wiąże się ze

stopniowym zwiększaniem udziału pacjenta w ćwiczeniach. Łączna liczba godzin: 34 dla każdego

pacjenta. Przy założeniu prowadzenia ośmiu terapii indywidualnych daje to 272 godziny.

48

Proponowane działania terapeutyczne i ewaluacyjne

Tabela 2. Program działań w zakresie muzykoterapii grupowej

Blok programowy/rodzaj

działań

Cele zajęć


Czas trwania

Metody i formy

realizacji

Środki realizacji

Formy i metody

ewaluacji

Odreagowanie – łączny czas bloku pierwszego – minimum 20 godzin

Potrafi rozpoznać i powtórzyć melodie, Współpracuje z terapeutą i z grupą, Posługuje się tekstem piosenki Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu, Integracja grupy

Wprowadzenie techniki śpiewoterapii:

• zapoznanie ze śpiewnikiem,

• ćwiczenia oddechowe • grupowy śpiew z

akompaniamentem instrumentu

• rozmowa terapeutyczna • według założeń

programowych technika śpiewoterapii ma być stałym elementem większości spotkań na wszystkich etapach programu muzykoterapeutycznego. Śpiew jest bowiem najbardziej naturalną i pierwotną formą ekspresji muzycznej i wszechstronnie oddziałuje na organizm człowieka.

3 godziny (1 zajęcia)

Muzykoterapia aktywna w formie śpiewoterapii (meloterapii), werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego

• gitara elektroakustyczna,

• śpiewniki

• ocena skali nastroju,

• analiza arkuszy obserwacyjnych

• analiza rozmowy terapeutycznej

49

Potrafi posługiwać się prostymi instrumentami perkusyjnymi, Potrafi przedstawić zadane tematy przy pomocy ekspresji muzycznej podczas improwizacji na instrumentach perkusyjnych, Współpracuje z terapeutą i z grupą Swobodna ekspresja muzyczna indywidualna i grupowa, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Integracja grupy

Wprowadzenie instrumentarium Orffa:

• zapoznanie się z instrumentami

• grupowe odgrywanie zadanych tematów

• indywidualne odgrywanie zadanych tematów

• odgrywane na instrumentach tematy mają charakter konkretny i służą przygotowaniu do umiejętności wyrażania stanów emocjonalnych za pomocą instrumentów

• rozmowa terapeutyczna


Muzykoterapia aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego

• instrumentarium Orffa,

• śpiewniki




• analiza skali oceny pracy grupowej,

• interpretacja badania socjometrycznego

Potrafi rozpoznać i powtórzyć melodie, Współpracuje z terapeutą i z grupą, Posługuje się tekstem piosenki Potrafi łączyć śpiew z posługiwaniem się prostymi instrumentami perkusyjnymi Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja

Technika śpiewoterapii w połączeniu z instrumentarium Orffa

• ćwiczenia oddechowe • grupowy śpiew z

akompaniamentem instrumentu,

• grupowy śpiew z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych,



Muzykoterapia aktywna w formie śpiewoterapii (meloterapii) z jednoczesnym zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego


• śpiewniki, • instrumentariu

m Orffa,






50

emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu, Integracja grupy, Swobodna ekspresja muzyczna grupowa, Współpraca w grupie

Potrafi nazwać emocje, Potrafi rozpoznać emocje, Potrafi przedstawić stany emocjonalne przy pomocy ekspresji muzycznej podczas improwizacji na instrumentach perkusyjnych, Współpracuje z terapeutą i z grupą Rozpoznawanie i nazywanie stanów emocjonalnych, Zapoznanie się z emocjami własnymi, Zapoznanie się z emocjami członków grupy, Swobodna ekspresja muzyczna indywidualna i grupowa,

Wykorzystanie instrumentarium Orffa do wyrażania i rozpoznawania emocji

• zapoznanie się z instrumentami

• grupowe odgrywanie zadanych tematów

• indywidualne odgrywanie zadanych tematów

• odgrywane na instrumentach tematy mają charakter bardziej abstrakcyjny,



Muzykoterapia aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, Odgrywanie emocji przy pomocy instrumentów, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego i emocjonalnego

• instrumentarium Orffa






51

Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Integracja grupy.

Potrafi rozpoznać i powtórzyć melodie, Współpracuje z terapeutą i z grupą, Posługuje się tekstem piosenki Potrafi łączyć śpiew z posługiwaniem się prostymi instrumentami perkusyjnymi, Potrafi śpiewać solo, dokonując tym samym ekspresji na forum grupy Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu,

Technika śpiewoterapii solo w połączeniu z instrumentarium Orffa

ćwiczenia oddechowe grupowy śpiew z


grupowy śpiew z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych,

próby śpiewu indywidualnego bądź w 2-3 osobowych grupach z towarzyszeniem grupy (bez użycia mikrofonów)

rozmowa terapeutyczna



gitara elektroakustyczna,

śpiewniki, instrumentarium

Orffa

ocena skali nastroju,

analiza arkuszy obserwacyjnych

analiza rozmowy terapeutycznej

analiza skali oceny pracy grupowej,

interpretacja badania socjometrycznego

52

Ekspozycja społeczna, Integracja grupy, Swobodna ekspresja muzyczna grupowa, Współpraca w grupie


Śpiewoterapia grupowa: • ćwiczenia oddechowe • grupowy śpiew z



1 godzina (6 zajęcia)



śpiewniki




53

Potrafi posługiwać się prostymi instrumentami perkusyjnymi, Potrafi przedstawić zadane tematy przy pomocy ekspresji muzycznej podczas improwizacji na instrumentach perkusyjnych, Współpracuje z terapeutą i z grupą Swobodna ekspresja muzyczna indywidualna i grupowa, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Integracja grupy

Wprowadzenie instrumentarium Orffa:

zapoznanie się z instrumentami

grupowe odgrywanie zadanych tematów

indywidualne odgrywanie zadanych tematów

odgrywane na instrumentach tematy mają charakter konkretny i służą przygotowaniu do umiejętności wyrażania stanów emocjonalnych za pomocą instrumentów



Muzykoterapia aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego

instrumentarium Orffa,

śpiewniki






54

Potrafi rozpoznać i powtórzyć melodie, Współpracuje z terapeutą i z grupą, Posługuje się tekstem piosenki Potrafi łączyć śpiew z posługiwaniem się prostymi instrumentami perkusyjnymi Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu, Integracja grupy, Swobodna ekspresja muzyczna grupowa, Współpraca w grupie

Technika śpiewoterapii w połączeniu z instrumentarium Orffa









Orffa






Potrafi nazwać emocje, Potrafi rozpoznać emocje, Potrafi przedstawić stany emocjonalne przy pomocy ekspresji muzycznej podczas improwizacji na instrumentach perkusyjnych, Współpracuje z terapeutą i z grupą Rozpoznawanie i nazywanie stanów emocjonalnych,

Wykorzystanie instrumentarium Orffa do wyrażania i rozpoznawania emocji

zapoznanie się z instrumentami

grupowe odgrywanie zadanych tematów

indywidualne odgrywanie zadanych tematów

odgrywane na instrumentach tematy mają charakter bardziej abstrakcyjny,



Muzykoterapia aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, Odgrywanie emocji przy pomocy instrumentów, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego i emocjonalnego

instrumentarium Orffa






55

Zapoznanie się z emocjami własnymi, Zapoznanie się z emocjami członków grupy, Swobodna ekspresja muzyczna indywidualna i grupowa, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Integracja grupy.

Potrafi rozpoznać i powtórzyć melodie, Współpracuje z terapeutą i z grupą, Posługuje się tekstem piosenki Potrafi łączyć śpiew z posługiwaniem się prostymi instrumentami perkusyjnymi, Potrafi śpiewać solo, dokonując tym samym ekspresji na forum grupy Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu,

Technika śpiewoterapii solo w połączeniu z instrumentarium Orffa




próby śpiewu indywidualnego bądź w 2-3 osobowych grupach z towarzyszeniem grupy (bez użycia mikrofonów)






Orffa






56

Ekspozycja społeczna, Integracja grupy, Swobodna ekspresja muzyczna grupowa, Współpraca w grupie

Zrytmizowanie łączny czas bloku drugiego – 28 godzin

Potrafi stworzyć akompaniament zgodny z rytmem utworu muzycznego, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Dyrygent” • ćwiczenie opierające się o

techniki aktywno-receptywne

• tworzenie akompaniamentu rytmicznego do odtwarzanych utworów

• prowadzący dyryguje grupą grającą na instrumentach perkusyjnych,



Muzykoterapia receptywna i aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzycznego

• sprzęt grający - wieża z możliwością odtwarzania formatu mp3 z wejściem USB,

• płyty CD (muzyka klasyczna),

• płyty CD (muzyka rozrywkowa),


• kamera cyfrowa.

• Ocena skali nastroju,


• analiza rozmowy terapeutycznej,



• analiza dokumentacji filmowej

57

Potrafi stworzyć akompaniament zgodny z rytmem utworu muzycznego, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty, Potrafi sformułować przekaz niewerbalny, Potrafi niewerbalnie kierować grupą Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie odreagowania, Wzmocnienie poczucia sprawstwa i poczucia własnej wartości, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Dyrygenci” • ćwiczenie opierające się o



• członkowie grupy po kolei dyrygują grupą grającą na instrumentach perkusyjnych,



Muzykoterapia receptywna i aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzycznego i emocjonalnego





• kamera cyfrowa.







58

Potrafi śpiewać z podkładem odczytując przekaz niewerbalny terapeuty, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Dyrygent chóru” • ćwiczenie opierające się o

techniki aktywno-receptywne,

• grupowe śpiewanie utworów muzycznych z towarzyszeniem podkładu instrumentu klawiszowego posiadającego funkcję aranżera,

• prowadzący dyryguje grupą śpiewającą piosenki,




• instrument klawiszowy,

• śpiewniki, • kamera

cyfrowa.














• śpiewniki




59

Potrafi odwzorowywać działania terapeuty i innych członków grupy, Potrafi stworzyć własny schemat ruchowy, Zna schemat własnego ciała, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Ćwiczenie podporządkowania strukturze, Poprawa koordynacji ruchowej i wzrokowo-ruchowej, Ćwiczenie zdolności odwzorowania ruchu i jego rytmizacja, Poprawa orientacji w schemacie ciała, pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenia „Body music”: • wykorzystanie ciała jako

instrumentu perkusyjnego, • odgrywanie prostych

rytmów przy pomocy klaskania, tupania, klepania, pstrykania oraz wyrazów dźwiękonaśladowczych,

• uczestnicy powtarzają za prowadzącym schematy rytmiczne i ruchowe,

• schematy początkowo bardzo łatwe, stają się stopniowo coraz bardziej skomplikowane,



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała jako źródła dźwięku, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego



• analiza rozmowy terapeutycznej.

60

Potrafi generować dźwięki, Potrafi działać kreatywnie w odniesieniu do prostych zadań rytmicznych, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Wzmocnienie potencjałów twórczych, Wzmocnienie współpracy, aktywizacja, wypracowanie wspólnych rozwiązań kreatywnych, Aktywizacja osób wycofanych, Integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Kompozytor”: • uczestnicy z pomocą

prowadzącego tworzą utwór muzyczny oparty o dźwięki z otaczającej rzeczywistości (instrumentami może ich ciało, przedmioty znajdujące się w sali, głos),

• wykluczone są przedmioty będące z założenia instrumentami muzycznymi (np. instrumentarium Orffa),

• następnie kompozycja zostaje nagrana przy pomocy rejestratora dźwięku,

• uczestnicy słuchają stworzonej przez siebie kompozycji



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała oraz otaczającej przestrzeni jako źródła dźwięku, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego

• rejestrator dźwięku,

• kamera cyfrowa














• śpiewniki




61

Potrafi stworzyć akompaniament zgodny z rytmem utworu muzycznego, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Dyrygent” • ćwiczenie opierające się o



• prowadzący dyryguje grupą grającą na instrumentach perkusyjnych,



Muzykoterapia receptywna i aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzycznego





• kamera cyfrowa.







Potrafi stworzyć akompaniament zgodny z rytmem utworu muzycznego, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty, Potrafi sformułować przekaz niewerbalny, Potrafi niewerbalnie kierować grupą Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie

Ćwiczenie „Dyrygenci” • ćwiczenie opierające się o



• członkowie grupy po kolei dyrygują grupą grającą na instrumentach perkusyjnych,



Muzykoterapia receptywna i aktywna z zastosowaniem instrumentarium Orffa, werbalizacja przeżycia muzycznego i emocjonalnego





• kamera cyfrowa.







62

odreagowania, Wzmocnienie poczucia sprawstwa i poczucia własnej wartości, integracja i uporządkowanie grupy

63

Potrafi śpiewać z podkładem odczytując przekaz niewerbalny terapeuty, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą, rozumie niewerbalny przekaz terapeuty Ekspresja emocjonalna, ćwiczenie podporządkowania strukturze, Pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Dyrygent chóru” • ćwiczenie opierające się o

techniki aktywno-receptywne,

• grupowe śpiewanie utworów muzycznych z towarzyszeniem podkładu instrumentu klawiszowego posiadającego funkcję aranżera,

• prowadzący dyryguje grupą śpiewającą piosenki,




• instrument klawiszowy,

• śpiewniki, • kamera

cyfrowa.







64








• śpiewniki




65

Potrafi odwzorowywać działania terapeuty i innych członków grupy, Potrafi stworzyć własny schemat ruchowy, Zna schemat własnego ciała, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Ćwiczenie podporządkowania strukturze, Poprawa koordynacji ruchowej i wzrokowo-ruchowej, Ćwiczenie zdolności odwzorowania ruchu i jego rytmizacja, Poprawa orientacji w schemacie ciała, pogłębienie odreagowania, integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenia „Body music”: • wykorzystanie ciała jako

instrumentu perkusyjnego, • odgrywanie prostych

rytmów przy pomocy klaskania, tupania, klepania, pstrykania oraz wyrazów dźwiękonaśladowczych,

• uczestnicy powtarzają za prowadzącym schematy rytmiczne i ruchowe,

• schematy początkowo bardzo łatwe, stają się stopniowo coraz bardziej skomplikowane,



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała jako źródła dźwięku, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego



• analiza rozmowy terapeutycznej.

66

Potrafi generować dźwięki, Potrafi działać kreatywnie w odniesieniu do prostych zadań rytmicznych, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Wzmocnienie potencjałów twórczych, Wzmocnienie współpracy, aktywizacja, wypracowanie wspólnych rozwiązań kreatywnych, Aktywizacja osób wycofanych, Integracja i uporządkowanie grupy

Ćwiczenie „Kompozytor”: • uczestnicy z pomocą

prowadzącego tworzą utwór muzyczny oparty o dźwięki z otaczającej rzeczywistości (instrumentami może ich ciało, przedmioty znajdujące się w sali, głos),

• wykluczone są przedmioty będące z założenia instrumentami muzycznymi (np. instrumentarium Orffa),

• następnie kompozycja zostaje nagrana przy pomocy rejestratora dźwięku,

• uczestnicy słuchają stworzonej przez siebie kompozycji



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała oraz otaczającej przestrzeni jako źródła dźwięku, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego


• kamera cyfrowa







67








• śpiewniki




Uwrażliwienie łączny czas bloku trzeciego – 24 godziny

Potrafi przypomnieć sobie bajki i baśnie, Potrafi odegrać rolę niewerbalną, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu, Ćwiczenie wchodzenia w rolę, Aktywizacja psychomotoryczna, Integracja grupy

„Bajka muzyczna” przypomnienie znanych

bajek i baśni wybór ról odegranie wybranej bajki w

postaci muzycznej przy zastosowaniu niewerbalnych środków wyrazu – element muzykodramy z odgrywaniem ról w bezpiecznych warunkach terapeutycznych



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała jako źródła dźwięku oraz ekspresji ruchowej oraz z zastosowaniem instrumentarium Orffa


kamera

Ocena skali nastroju,


analiza rozmowy terapeutycznej,



analiza dokumentacji filmowej

68

Potrafi rozróżniać tempa i posługiwać się pojęciami, które je określają Zapoznanie się z tempami w muzyce, Odniesienie temp do własnych preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Szybko – wolno” uwrażliwienie na

różnorodność temp muzycznych przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem instrumentarium Orffa, śpiewoterapii i nagrań

terapeuta pokazuje różnorodne tempa za pomocą gitary,

następnie uczestnicy próbują określić pokazywane przez prowadzącego tempa według własnych subiektywnych odczuć,

następnie uczestnicy wraz z prowadzącym odgrywają tempa wraz z nim

terapeuta podaje przykłady muzyczne na różnorodność temp posługując się płytami CD

uczestnicy próbują określić prezentowane tempa według subiektywnej oceny. Określają również jakie tempo w muzyce najbardziej im odpowiada

na końcu terapeuta wraz z uczestnikami śpiewają utwory w różnym tempie



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem instrumentarium Orffa oraz śpiewoterapii przy jednoczesnym zastosowaniu technik receptywnych

sprzęt grający - wieża z możliwością odtwarzania formatu mp3 z wejściem USB,



Orffa, płyty CD

(muzyka klasyczna),

płyty CD (muzyka rozrywkowa)




69

Potrafi rozróżniać poziomy dynamiki i posługiwać się pojęciami, które je określają Zapoznanie się z różnorodnością dynamiczną w muzyce, Odniesienie głośności do własnych preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Głośno – cicho” uwrażliwienie na

różnorodność dynamiki w muzyce przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem instrumentarium Orffa, śpiewoterapii i nagrań

terapeuta pokazuje różnorodną dynamikę w muzyce za pomocą gitary,

następnie uczestnicy próbują określić pokazywane przez prowadzącego poziomy głośności według własnych subiektywnych odczuć,

następnie uczestnicy wraz z prowadzącym odgrywają muzykę na różnym poziomie głośności wraz z nim

terapeuta podaje przykłady muzyczne na różnorodność głośności posługując się płytami CD

uczestnicy próbują określić prezentowane poziomy głośności według subiektywnej oceny. Określają również jaka głośność prezentowanej muzyki najbardziej im odpowiada

na końcu terapeuta wraz z uczestnikami śpiewają utwory na różnym poziomie głośności







Orffa, płyty CD

(muzyka klasyczna),





70

Potrafi posługiwać się pojęciami, które określają czas Uświadomienie subiektywnej oceny upływu czasu, Rozwijanie wrażliwości muzycznej poprzez prezentowanie preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Długo – krótko” uwrażliwienie na

różnorodność czasu trwania utworów muzycznych i improwizacji muzycznych przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem gitary elektroakustycznej i instrumentarium Orffa oraz nagrań

terapeuta wraz z uczestnikami, posługującymi się instrumentami perkusyjnymi odgrywa dłuższe i krótsze improwizacje

następnie prezentowane są uczestnikom nagrania wybrane przez prowadzącego

uczestnicy określają ile czasu mogły trwać prezentowane utwory, jednocześnie określając preferencje muzyczne w odniesieniu do nich

następuje rozmowa na temat oceny czasu trwania utworów w zależności od preferencji uczestników



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem instrumentarium Orffa przy jednoczesnym zastosowaniu technik receptywnych




płyty CD (muzyka klasyczna),





71

Potrafi rozróżniać dźwięki, Potrafi wydobywać dźwięki z instrumentów, Potrafi skupić się na dźwięku Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Skupienie na dźwięku w sytuacji wyłączenia zmysłu wzroku, Rozwijanie procesów uwagowych, Podnoszenie motywacji poprzez rozwiązywanie zadania, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Jaki to dźwięk” rozpoznawanie dźwięków

dobrze znanych instrumentów z zestawu Instrumentarium Orffa

prowadzący ukrywa instrumenty za przenośną kurtyną teatralną

następnie gra na jednym z nich

zadaniem uczestników po wejściu za kurtynę jest wybranie instrumentu, na którym grał przed chwilą prowadzący

następnie podobne zadania uczestnicy dają sobie wzajemnie



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem instrumentarium Orffa


przenośna kurtyna teatralna




72

Potrafi współpracować z grupą i z terapeutą Odniesienie przeżycia muzycznego do rytmów biologicznych człowieka, Wzmocnienie poczucia sprawstwa przez odgrywanie rytmu biologicznego poszczególnych uczestników przez całą grupę, Ekspresja emocjonalna, Rozładowanie emocji, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Zagraj mój puls” prowadzący określa tempo

improwizacji muzycznej przy pomocy pulsu uczestników

następnie grupa improwizuje wraz z terapeutą do wyznaczonego przez rytmy biologiczne tempa

powtórzenie ćwiczenia z możliwie dużą liczbą uczestników





kamera





Potrafi przypomnieć sobie bajki i baśnie, Potrafi odegrać rolę niewerbalną, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Ekspresja emocjonalna, Ogólna aktywizacja organizmu, Ćwiczenie wchodzenia w rolę, Aktywizacja psychomotoryczna, Integracja grupy

„Bajka muzyczna” przypomnienie znanych

bajek i baśni wybór ról odegranie wybranej bajki w

postaci muzycznej przy zastosowaniu niewerbalnych środków wyrazu – element muzykodramy z odgrywaniem ról w bezpiecznych warunkach terapeutycznych



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ciała jako źródła dźwięku oraz ekspresji ruchowej oraz z zastosowaniem instrumentarium Orffa


kamera







73

Potrafi rozróżniać tempa i posługiwać się pojęciami, które je określają Zapoznanie się z tempami w muzyce, Odniesienie temp do własnych preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Szybko – wolno” uwrażliwienie na

różnorodność temp muzycznych przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem instrumentarium Orffa, śpiewoterapii i nagrań

terapeuta pokazuje różnorodne tempa za pomocą gitary,

następnie uczestnicy próbują określić pokazywane przez prowadzącego tempa według własnych subiektywnych odczuć,

następnie uczestnicy wraz z prowadzącym odgrywają tempa wraz z nim

terapeuta podaje przykłady muzyczne na różnorodność temp posługując się płytami CD

uczestnicy próbują określić prezentowane tempa według subiektywnej oceny. Określają również jakie tempo w muzyce najbardziej im odpowiada

na końcu terapeuta wraz z uczestnikami śpiewają utwory w różnym tempie







Orffa, płyty CD

(muzyka klasyczna),





74

Potrafi rozróżniać poziomy dynamiki i posługiwać się pojęciami, które je określają Zapoznanie się z różnorodnością dynamiczną w muzyce, Odniesienie głośności do własnych preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Głośno – cicho” uwrażliwienie na

różnorodność dynamiki w muzyce przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem instrumentarium Orffa, śpiewoterapii i nagrań

terapeuta pokazuje różnorodną dynamikę w muzyce za pomocą gitary,

następnie uczestnicy próbują określić pokazywane przez prowadzącego poziomy głośności według własnych subiektywnych odczuć,

następnie uczestnicy wraz z prowadzącym odgrywają muzykę na różnym poziomie głośności wraz z nim

terapeuta podaje przykłady muzyczne na różnorodność głośności posługując się płytami CD

uczestnicy próbują określić prezentowane poziomy głośności według subiektywnej oceny. Określają również jaka głośność prezentowanej muzyki najbardziej im odpowiada

na końcu terapeuta wraz z uczestnikami śpiewają utwory na różnym poziomie głośności







Orffa, płyty CD

(muzyka klasyczna),





75

Potrafi posługiwać się pojęciami, które określają czas Uświadomienie subiektywnej oceny upływu czasu, Rozwijanie wrażliwości muzycznej poprzez prezentowanie preferencji muzycznych, Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Rozwijanie procesów uwagowych, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Długo – krótko” uwrażliwienie na

różnorodność czasu trwania utworów muzycznych i improwizacji muzycznych przy pomocy technik receptywnych i wykonawczych z zastosowaniem gitary elektroakustycznej i instrumentarium Orffa oraz nagrań

terapeuta wraz z uczestnikami, posługującymi się instrumentami perkusyjnymi odgrywa dłuższe i krótsze improwizacje

następnie prezentowane są uczestnikom nagrania wybrane przez prowadzącego

uczestnicy określają ile czasu mogły trwać prezentowane utwory, jednocześnie określając preferencje muzyczne w odniesieniu do nich

następuje rozmowa na temat oceny czasu trwania utworów w zależności od preferencji uczestników



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem instrumentarium Orffa przy jednoczesnym zastosowaniu technik receptywnych




płyty CD (muzyka klasyczna),





Potrafi rozróżniać dźwięki, Potrafi wydobywać dźwięki z instrumentów, Potrafi skupić się na

„Jaki to dźwięk” rozpoznawanie dźwięków

dobrze znanych instrumentów z zestawu Instrumentarium Orffa




przenośna kurtyna teatralna



analiza rozmowy

76

dźwięku Koncentracja uwagi na dźwięku i jego cechach, Skupienie na dźwięku w sytuacji wyłączenia zmysłu wzroku, Rozwijanie procesów uwagowych, Podnoszenie motywacji poprzez rozwiązywanie zadania, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

prowadzący ukrywa instrumenty za przenośną kurtyną teatralną

następnie gra na jednym z nich

zadaniem uczestników po wejściu za kurtynę jest wybranie instrumentu, na którym grał przed chwilą prowadzący

następnie podobne zadania uczestnicy dają sobie wzajemnie


terapeutycznej

Potrafi współpracować z grupą i z terapeutą Odniesienie przeżycia muzycznego do rytmów biologicznych człowieka, Wzmocnienie poczucia sprawstwa przez odgrywanie rytmu biologicznego poszczególnych uczestników przez całą grupę, Ekspresja emocjonalna, Rozładowanie emocji, Ogólna aktywizacja, Integracja grupy

„Zagraj mój puls” prowadzący określa tempo

improwizacji muzycznej przy pomocy pulsu uczestników

następnie grupa improwizuje wraz z terapeutą do wyznaczonego przez rytmy biologiczne tempa

powtórzenie ćwiczenia z możliwie dużą liczbą uczestników





kamera





77

Relaksacja łączny czas bloku czwartego – 24 godziny

Potrafi słuchać muzyki i skupić się na dźwięku oraz poddać się sugestiom słownym Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Uświadomienie preferencji muzycznych, Uświadomienie napięć mięśniowych

Ćwiczenia relaksacyjne • opierające się o techniki

oddechowe oraz techniki receptywne muzykoterapii, wykonywane w pozycji leżącej lub siedzącej

• uczestnicy słuchają utworów relaksacyjnych połączonych z sugestiami słownymi terapeuty

• następnie dzielą się przeżyciami doznanymi podczas relaksacji

• określają również preferencje muzyczne w odniesieniu do prezentowanych utworów


Muzykoterapia receptywna z wykorzystaniem technik relaksacyjnych w połączeniu z sugestiami słownymi prowadzącego


• płyty CD (muzyka relaksacyjna)




Potrafi słuchać muzyki, Potrafi stworzyć wizualizację kierowaną oraz ją opisać Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu

Ćwiczenie „Jakie to miejsce” • proste wizualizacje

kierowane z wykorzystaniem technik receptywnych muzykoterapii

• terapeuta odtwarzając różne utwory muzyczne prosi o wyobrażenie sobie jakiegoś miejsca, które kojarzy się z prezentowaną muzyką

• następnie wszyscy uczestnicy wypowiadają się na temat swoich wizualizacji


Muzykoterapia receptywna z wykorzystaniem technik wizualizacyjnych







• analiza treści wizualizacji,


78

stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Integracja grupy


Potrafi słuchać muzyki, Potrafi stworzyć wizualizację kierowaną oraz ją opisać Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Integracja grupy

Wizualizacje niekierowane • z zastosowaniem technik

receptywnych muzykoterapii

• terapeuta odtwarzając różne utwory muzyczne prosi o wyobrażenie sobie dowolnego, miejsca sytuacji czy osoby, które kojarzy się z prezentowaną muzyką













79

Potrafi wydobywać dźwięk z instrumentów relaksujących, wymagających wolnych i płynnych ruchów, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Wzmocnienie poczucia sprawstwa poprzez oddziaływanie relaksujące na innych uczestników terapii, Integracja grupy

Relaksacja aktywna • z zastosowaniem bębenka

imitującego szum morza oraz „zaklinacza deszczu”

• terapeuta wprowadza grupę w stan relaksacji przy zastosowaniu oddziałujących relaksująco instrumentów perkusyjnych

• następnie uczestnicy również odgrywają relaksujące improwizacje z zastosowaniem wspomnianych instrumentów



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem relaksujących instrumentów perkusyjnych: bębenka imitującego szum morza oraz „zaklinacza deszczu”

• bębenek imitujący szum morza,

• zaklinacz deszczu,

• kamera





80

Potrafi słuchać muzyki, Potrafi skupić się na dźwiękach przyrody, Potrafi zrelaksować się przy muzyce Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Uświadomienie preferencji muzycznych, Uświadomienie napięć mięśniowych

Relaksacja z dźwiękami przyrody • terapeuta odtwarza muzykę

z dźwiękami przyrody w tle

• uczestnicy wypowiadają się na temat przeżycia muzycznego



Muzykoterapia receptywna z wykorzystaniem technik relaksacyjnych






81

Potrafi śpiewać kołysanki oraz akompaniować używając instrumentów relaksujących, wymagających wolnych i płynnych ruchów, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Ogólna aktywizacja organizmu, Wzmocnienie poczucia sprawstwa poprzez wprowadzanie siebie oraz innych członków grupy w stan relaksacji, Integracja grupy

Relaksacja aktywna • z zastosowaniem metody

śpiewoterapii • materiałem muzycznym są

kołysanki śpiewane przez terapeutę wraz z uczestnikami terapii

• kołysanki wykonywane są z towarzyszeniem relaksujących instrumentów perkusyjnych




• gitara elektroakustyczna


• zaklinacz deszczu,

• śpiewniki




82

Potrafi słuchać muzyki i skupić się na dźwięku oraz poddać się sugestiom słownym Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Uświadomienie preferencji muzycznych, Uświadomienie napięć mięśniowych

Ćwiczenia relaksacyjne • opierające się o techniki

oddechowe oraz techniki receptywne muzykoterapii, wykonywane w pozycji leżącej lub siedzącej

• uczestnicy słuchają utworów relaksacyjnych połączonych z sugestiami słownymi terapeuty

• następnie dzielą się przeżyciami doznanymi podczas relaksacji

• określają również preferencje muzyczne w odniesieniu do prezentowanych utworów


Muzykoterapia receptywna z wykorzystaniem technik relaksacyjnych w połączeniu z sugestiami słownymi prowadzącego






Potrafi słuchać muzyki, Potrafi stworzyć wizualizację kierowaną oraz ją opisać Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu

Ćwiczenie „Jakie to miejsce” • proste wizualizacje

kierowane z wykorzystaniem technik receptywnych muzykoterapii

• terapeuta odtwarzając różne utwory muzyczne prosi o wyobrażenie sobie jakiegoś miejsca, które kojarzy się z prezentowaną muzyką












83

stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Integracja grupy


Potrafi słuchać muzyki, Potrafi stworzyć wizualizację kierowaną oraz ją opisać Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Integracja grupy

Wizualizacje niekierowane • z zastosowaniem technik

receptywnych muzykoterapii

• terapeuta odtwarzając

różne utwory muzyczne prosi o wyobrażenie sobie dowolnego, miejsca sytuacji czy osoby, które kojarzy się z prezentowaną muzyką













84

Potrafi wydobywać dźwięk z instrumentów relaksujących, wymagających wolnych i płynnych ruchów, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Rozwijanie potencjałów twórczych i kreatywności, Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Wzmocnienie poczucia sprawstwa poprzez oddziaływanie relaksujące na innych uczestników terapii, Integracja grupy

Relaksacja aktywna • z zastosowaniem bębenka

imitującego szum morza oraz „zaklinacza deszczu”

• terapeuta wprowadza grupę w stan relaksacji przy zastosowaniu oddziałujących relaksująco instrumentów perkusyjnych

• następnie uczestnicy również odgrywają relaksujące improwizacje z zastosowaniem wspomnianych instrumentów



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem relaksujących instrumentów perkusyjnych: bębenka imitującego szum morza oraz „zaklinacza deszczu”


• zaklinacz deszczu

• skala nastroju, • arkusze

obserwacyjne • kamera





85

Potrafi słuchać muzyki, Potrafi skupić się na dźwiękach przyrody, Potrafi zrelaksować się przy muzyce Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Uświadomienie preferencji muzycznych, Uświadomienie napięć mięśniowych

Relaksacja z dźwiękami przyrody • terapeuta odtwarza muzykę

z dźwiękami przyrody w tle

• uczestnicy wypowiadają się na temat przeżycia muzycznego



Muzykoterapia receptywna z wykorzystaniem technik relaksacyjnych






86

Potrafi śpiewać kołysanki oraz akompaniować używając instrumentów relaksujących, wymagających wolnych i płynnych ruchów, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Pogłębianie oddechu, Obniżenie napięcia mięśniowego, Wyciszenie emocjonalne, Obniżenie poziomu stresu, Ogólna poprawa samopoczucia, Podniesienie świadomości poczucia ciała, Ogólna aktywizacja organizmu, Wzmocnienie poczucia sprawstwa poprzez wprowadzanie siebie oraz innych członków grupy w stan relaksacji, Integracja grupy

Relaksacja aktywna • z zastosowaniem metody

śpiewoterapii • materiałem muzycznym są

kołysanki śpiewane przez terapeutę wraz z uczestnikami terapii

• kołysanki wykonywane są z towarzyszeniem relaksujących instrumentów perkusyjnych




• gitara elektroakustyczna


• zaklinacz deszczu

• śpiewniki




87

Aktywizacja łączny czas bloku piątego – 28 godzin

Potrafi powtórzyć ruchy terapeuty, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Aktywizacja grupy, Wzmacnianie współpracy, Rozwijanie motoryki dużej, Rozwijanie motoryki małej, Wzmacnianie umiejętności odwzorowania, Podniesienie koncentracji uwagi, Integracja grupy

Aktywizacja • w zależności od

możliwości uczestników terapii łagodna (w pozycji leżącej lub siedzącej) lub dynamiczna (w pozycji stojącej)

• wykonywanie prostych ćwiczeń rytmiczno-ruchowych

• terapeuta pokazuje ćwiczenia, które następnie powtarzane są przez uczestników terapii,

• ćwiczenia te mają charakter ruchowy i dźwiękowy

• ćwiczenie odbywa się przy podkładzie aktywizującej, rytmicznej muzyki



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem ruchu przy muzyce




• kamera














• śpiewniki




88

Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozładowanie napięcia emocjonalnego

Karaoke z płytą lub podkładem instrumentu klawiszowego z funkcją aranżera:

• uczestnicy kolejno śpiewają solo (ewentualnie w duetach lub tercetach) na scenie przez mikrofon do odtwarzanego podkładu muzycznego

• reszta grupy stanowi publiczność






• instrument klawiszowy z funkcją aranżera,

• przenośna kurtyna teatralna,


• mikrofony bezprzewodowe,

• statywy do mikrofonów,

• mikrofony bezprzewodowy nagłowne,

• kamera





89

Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem,\ Współpracuje muzycznie z terapeutą, Potrafi śpiewać z podkładem gitary Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozładowanie napięcia emocjonalnego

„Gitarowe karaoke”: • uczestnicy kolejno śpiewają

solo (ewentualnie w duetach lub tercetach) na scenie przez mikrofon, przy akompaniamencie gitary






• śpiewniki, • przenośna

kurtyna teatralna,


• mikser dźwięku, • kolumny

aktywne, • statywy do

kolumn, • mikrofony

bezprzewodowe, • mikrofony

bezprzewodowe nagłowne,


• kamera





Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem,\ Współpracuje muzycznie z terapeutą, Potrafi śpiewać z podkładem gitary oraz instrumentarium Orffa, Potrafi tworzyć akompaniament rytmiczny Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie

Karaoke z orkiestrą: • uczestnicy kolejno śpiewają


• reszta grupy stanowi orkiestrę towarzyszącą, wykorzystując instrumentarium Orffa, własne ciało oraz elementy otoczenia nie będące z założenia instrumentami muzycznymi,



Muzykoterapia aktywna w formie śpiewoterapii (meloterapii), wykorzystania instrumentów perkusyjnych, własnego ciała i innych sprzętów w roli instrumentów perkusyjnych, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego


• śpiewniki, • instrumentarium

Orffa, • mikser dźwięku, • kolumny










90

poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozwijanie kreatywności, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Wzmocnienie współpracy grupowej


• kamera


Śpiewoterapia grupowa: • ćwiczenia oddechowe, • grupowy śpiew z






• śpiewniki,




91

Potrafi wykonać proste ćwiczenia rytmiczne, Potrafi wykonywać zadania ruchowe dostosowane do cech dźwięku Aktywizacja ruchowa, Poprawa koordynacji ruchowej i słuchowo-ruchowej, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Podniesienie koncentracji uwagi, Wzmocnienie więzi w grupie

Rytmika: • wykonywanie zadanych

ćwiczeń ruchowych przy akompaniamencie instrumentu,

• zadania są zróżnicowane w zależności od głośności, tempa, wysokości dźwięku akompaniamentu i wymagają odpowiedniej reakcji na słyszane dźwięki





• instrument klawiszowy z funkcją aranżera




92

Potrafi powtórzyć ruchy terapeuty, Potrafi współpracować z terapeutą i z grupą Aktywizacja grupy, Wzmacnianie współpracy, Rozwijanie motoryki dużej, Rozwijanie motoryki małej, Wzmacnianie umiejętności odwzorowania, Podniesienie koncentracji uwagi, Integracja grupy

Aktywizacja • w zależności od

możliwości uczestników terapii łagodna (w pozycji leżącej lub siedzącej) lub dynamiczna (w pozycji stojącej)

• wykonywanie prostych ćwiczeń rytmiczno-ruchowych

• terapeuta pokazuje ćwiczenia, które następnie powtarzane są przez uczestników terapii,

• ćwiczenia te mają charakter ruchowy i dźwiękowy

• ćwiczenie odbywa się przy podkładzie aktywizującej, rytmicznej muzyki







• kamera














• śpiewniki




93

Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozładowanie napięcia emocjonalnego

Karaoke z płytą lub podkładem instrumentu klawiszowego z funkcją aranżera:

• uczestnicy kolejno śpiewają solo (ewentualnie w duetach lub tercetach) na scenie przez mikrofon do odtwarzanego podkładu muzycznego







• mikser dźwięku,

• instrument klawiszowy z funkcją aranżera,



• mikrofony bezprzewodowe,


• mikrofony bezprzewodowy nagłowne,

• kamera





94

Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem,\ Współpracuje muzycznie z terapeutą, Potrafi śpiewać z podkładem gitary Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozładowanie napięcia emocjonalnego

„Gitarowe karaoke”: • uczestnicy kolejno śpiewają







• śpiewniki, • przenośna

kurtyna teatralna,


• mikser dźwięku, • kolumny






• kamera





Potrafi śpiewać solo, Dokonuje ekspresji wokalnej, posługując się mikrofonem,\ Współpracuje muzycznie z terapeutą, Potrafi śpiewać z podkładem gitary oraz instrumentarium Orffa, Potrafi tworzyć akompaniament rytmiczny Aktywizacja emocjonalna, Wzmacnianie

Karaoke z orkiestrą: • uczestnicy kolejno śpiewają


• reszta grupy stanowi orkiestrę towarzyszącą, wykorzystując instrumentarium Orffa, własne ciało oraz elementy otoczenia nie będące z założenia instrumentami muzycznymi,



Muzykoterapia aktywna w formie śpiewoterapii (meloterapii), wykorzystania instrumentów perkusyjnych, własnego ciała i innych sprzętów w roli instrumentów perkusyjnych, werbalizacja przeżycia muzykoterapeutycznego


• śpiewniki, • instrumentarium

Orffa, • mikser dźwięku, • kolumny










95

poczucia własnej wartości, Wzmacnianie pewności siebie w sytuacji ekspozycji, Rozwijanie kreatywności, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Wzmocnienie współpracy grupowej


• kamera


Śpiewoterapia grupowa: • ćwiczenia oddechowe, • grupowy śpiew z






• śpiewniki




96

Potrafi wykonać proste ćwiczenia rytmiczne, Potrafi wykonywać zadania ruchowe dostosowane do cech dźwięku Aktywizacja ruchowa, Poprawa koordynacji ruchowej i słuchowo-ruchowej, Rozładowanie napięcia emocjonalnego, Podniesienie koncentracji uwagi, Wzmocnienie więzi w grupie

Rytmika: • wykonywanie zadanych

ćwiczeń ruchowych przy akompaniamencie instrumentu,

• zadania są zróżnicowane w zależności od głośności, tempa, wysokości dźwięku akompaniamentu i wymagają odpowiedniej reakcji na słyszane dźwięki





• instrument klawiszowy z funkcją aranżera




Blok podsumowujący – łączny czas trwania 12 godzin

Potrafi opisać muzykę i rozmawiać o niej, Potrafi słuchać innych członków grupy, potrafi współpracować z grupą i z terapeutą Dzielenie się przeżyciem muzycznym, Pogłębienie współdziałania grupowego, integracja grupy

Ulubione piosenki uczestnicy próbują

przedstawić grupie swoje ulubione piosenki,

mogą je opisać lub próbować zaśpiewać lub zanucić, mogą też spróbować odtworzyć je rytmicznie,

następnie grupa próbuje zaśpiewać, zanucić lub zagrać na instrumentach perkusyjnych wybrane ulubione utwory poszczególnych członków grupy,

terapeuta może pomagać np. przy pomocy gitary,



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem gitary i instrumentarium Orffa, oraz śpiewoterapii






97

Potrafi wydobywać dźwięki z kaossilatora, Potrafi słuchać różnorodności brzmień, Potrafi akompaniować na instrumentach perkusyjnych Rozwijanie kreatywności, Zapoznanie z nowymi brzmieniami i nowymi możliwościami ich wydobywania, Integracja grupy

„Dźwięki do wyboru” – zajęcia z kaossilatorem

prowadzący prezentuje uczestników kaossilator

zadaniem uczestników jest następnie wydobywanie dźwięków z urządzenia,

grają po kolei podczas gdy pozostali uczestnicy akompaniują przy pomocy instrumentarium Orffa

mogą również próbować naśladować dźwięki wokalizacjami



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem kaossilatorai Orffa, oraz śpiewoterapii

• kaossilator • mikser dźwięku, • instrumentarium

Orffa




Potrafi wydobywać dźwięk z misy tybetańskiej, Potrafi wydobywać dźwięki z kaossilatora, Potrafi słuchać różnorodności brzmień, Potrafi akompaniować na instrumentach perkusyjnych Rozwijanie kreatywności, Zapoznanie z nowymi brzmieniami i nowymi możliwościami ich

Misy tybetańskie prowadzący prezentuje

uczestnikom misy tybetańskie

uczestnicy zapoznają się z możliwościami dźwiękowymi mis,

zapoznają się również z misami wielozmysłowo,

następnie odgrywają na misach wspólną improwizację w grupach



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem mis tybetańskich

• misy tybetańskie,





98

wydobywania, Integracja grupy

Potrafi współpracować w grupie Potrafi wspólnie grać na instrumentach tworząc proste aranżacje pod kierownictwem terapeuty Ekspresja emocjonalna, Podnoszenie poczucia wartości, Współpraca, integracja grupy

„Próba przed koncertem” wspólny wybór utworów z

cyklu śpiewoterapii podział ról wybór instrumentów przygotowanie utworów próba z użyciem

instrumentarium Orffa oraz mis tybetańskich

uczestnikom towarzyszy terapeuta przy pomocy gitary elektroakustycznej



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem mis tybetańskich i instrumentarium Orffa oraz śpiewoterapii






Potrafi współpracować z grupą i z terapeutą grając na instrumentach, misach tybetańskich oraz śpiewając Podnoszenie poczucia wartości, Ekspresja emocjonalna, Integracja grupy

„Koncert” odegranie przygotowanych

utworów przed publicznością



Muzykoterapia aktywna z wykorzystaniem mis tybetańskich i instrumentarium Orffa oraz śpiewoterapii





• mikser dźwięku, • mikrofony



• kolumny, • statywy do

kolumn, • statywy do

mikrofonów, • kamera




• analiza materiału filmowego

99

Potrafi określić swój stosunek do własnej produkcji muzycznej Podnoszenie poczucia wartości, Aspekt ludyczny, Informacja zwrotna dotycząca własnej ekspresji muzycznej, Rozmowa terapeutyczna

Odsłuch i film z koncertu uczestnicy warsztatu

oglądają film z koncertu oraz słuchają nagrania



Muzykoterapia receptywna bazująca na wcześniejszych dokonaniach z zakresu muzykoterapii aktywnej, połączona z informacją zwrotną

• gitara ekran projekcyjny

• projektor multimedialny




Program przygotował: dr Wojciech Strzelecki, [email protected]

100

Tabela 3. Program działań muzykoterapeutycznych opartej o techniki oddziaływań indywidualnych.

Blok programowy/rodzaj

działań

Cele zajęć


Czas trwania

Metody i formy

realizacji

Środki realizacji

Formy i metody

ewaluacji Słuchanie muzyki Potrafi słuchać

muzyki, Obniżenie, Uspokojenie, Relaksacja, Pogłębienie oddechu, zapoznanie się z preferencjami muzycznymi pacjenta

Oddziaływanie przy pomocy muzyki z wykorzystaniem technik receptywnych, Wspólne słuchanie muzyki

1 godzina (1, 2, 3, 4 i 5 zajęcia)

Techniki receptywne muzykoterapii oparte o założenia relaksacji

- przenośny sprzęt grający (typu bommbox), - płytoteka, - urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi, - urządzenie do pomiaru pulsu, - kamera

- arkusz obserwacyjny, - pomiar ciśnienia krwi, - pomiar pulsu, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej

Nawiązanie kontaktu poprzez rytm

Potrafi posługiwać się instrumentami perkusyjnymi, Potrafi nawiązać współpracę poprzez wspólne granie rytmu Nawiązanie współpracy, Ekspresja muzyczna

Zapoznanie się z instrumentami, Nawiązanie kontaktu z pacjentem przy pomocy rytmizacji (działania wspólne) w oparciu o jego rytmy biologiczne, lub próby improwizacji własnej, Wspólne improwizacje rytmiczne

1 godzina (6, 7, 8, 9, 10) zajęcia)

Techniki aktywne muzykoterapii z zastosowaniem instrumentarium Orffa

- instrumentarium Orffa, - gitara, - instrument klawiszowy, - urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi, - urządzenie do pomiaru pulsu, - kamera

- arkusz obserwacyjny, - pomiar ciśnienia krwi, - pomiar pulsu, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej.

101

Nawiązanie kontaktu poprzez wspólną improwizację z dodatkiem ekspresji wokalnej w postaci swobodnej wokalizy

Potrafi nawiązać współpracę poprzez wspólne granie rytmu, Wspólne wydawanie dźwięków Nawiązanie współpracy, Ekspresja muzyczna, Ekspresja wokalna (forma dowolna – może być w postaci krzyku)

Nawiązanie kontaktu z pacjentem przez wspólne improwizacje muzyczne oparte o technikę Nordoff-Robbins Wspólne improwizacje rytmiczno-wokalne


Techniki aktywne muzykoterapii z zastosowaniem instrumentarium Orffa

- instrumentarium Orffa, - gitara, - instrument klawiszowy, - urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi, - urządzenie do pomiaru pulsu, - kamera

- arkusz obserwacyjny, - pomiar ciśnienia krwi, - pomiar pulsu, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej.

Śmiech w muzyce Potrafi słuchać muzyki, Reaguje na nastrój, Posługuje się instrumentem Podnoszenie nastroju, Uspokojenie, Ekspresja muzyczna

Budowanie pozytywnego nastroju poprzez odbiór nastroju w muzyce oraz swobodną improwizację przy muzyce – w oparciu o techniki receptywne i aktywne


Techniki receptywne i aktywne muzykoterapii z zastosowaniem instrumentarium Orffa

- przenośny sprzęt grający, - płytoteka, - instrumentarium Orffa, - gitara, - instrument klawiszowy, - kamera

- arkusz obserwacyjny, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej

Gust muzyczny Potrafi słuchać muzyki, Reaguje na muzykę Poznanie preferencji muzycznych pacjenta,

Próba określenia preferencji muzycznych pacjenta/klienta przy pomocy kontaktu bezpośredniego lub obserwacji

1 godzina (21 i 22, zajęcia)

Techniki receptywne muzykoterapii

- przenośny sprzęt grający, - płytoteka, - kamera


Zajęcia z misą tybetańską

Potrafi wydawać dźwięki z misy, Relaksacja, Wielozmysłowy kontakt z przedmiotem, Elementy wibroterapii

Wielozmysłowy kontakt z misą, wibroterapia przy pomocy mis tybetańskich

1 godzina (23, 24, 25 i 26 zajęcia)

Techniki aktywne muzykoterapii zgodne z założeniami wibroterapii

- misa tybetańska, - kamera, - urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi, - urządzenie do pomiaru pulsu

- arkusz obserwacyjny, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej, - pomiar ciśnienia krwi,

102

- pomiar pulsu Śpiewoterapia Potrafi śpiewać

proste wokalizy niewerbalne Aktywizacja ekspresji wokalnej, nawiązanie kontaktu, Podjęcie działania wspólnego, Podniesienie nastroju

Śpiewanie prostych wokaliz z towarzyszeniem gitary lub instrumentu klawiszowego


Techniki aktywne muzykoterapii z wykorzystaniem śpiewoterapii

gitara, - instrument klawiszowy, - urządzenie do pomiaru ciśnienia krwi, - urządzenie do pomiaru pulsu

- arkusz obserwacyjny, - dokumentacja filmowa, - analiza dokumentacji filmowej, - pomiar ciśnienia krwi, - pomiar pulsu

Zajęcia z kaossilatorem

Potrafi wydawać dźwięki z kaossilatora, Poprawa motoryki małej, zwiększenie aktywności, motywacja do działania

Stymulacja ruchu oraz aktywizacja ogólna poprzez wywoływanie dźwięku oraz światła przy pomocy lekkiego dotyku kaossilatora


Techniki aktywne muzykoterapii z wykorzystaniem śpiewoterapii

- kaossilator, - kamera


Program przygotował: dr Wojciech Strzelecki, [email protected]

103

TEATROTERAPIA

Teatroterapia jest formą oddziaływania terapeutycznego, w której teatr jest środkiem do

wyrażania siebie i grupowych interakcji oraz w której bazuje się na technikach teatralnych [Johnson

D.R., 1982, Development approaches in drama therapy. The Arts in Psychotherapy, Vol.9, s.183-

189. Ankho International Inc].

Można powiedzieć, że oddziaływanie z wykorzystaniem technik teatralnych

i dramaturgicznych jest kreatywnym medium stosowanym w psychoterapii. Jedną z form

teatroterapii jest dramaterapia, która jest definiowana jako metoda posługująca się „kreatywną

dramą”, w celu osiągnięcia terapeutycznych celów, takich jak: odczucie ulgi, integracja

emocjonalna i fizyczna jednostki, rozwój osobowości [Bielańska A., Teatr który leczy.

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002].

. W jej szerokim ujęciu wyróżnić można bardzo różnorodne sposoby wykorzystania technik

dramatycznych w procesie leczenia, wychowania i resocjalizacji. Najczęstszymi znaczeniami tego

pojęcia są:

- dramaterapia – metoda posługująca się techniką improwizacji w pracy nad osobistymi

problemami. Celem improwizacji w grupie jest pogłębienie rozumienia wewnętrznego świata

pacjenta i znalezienie teatralnego sposobu jego wyrażenia;

- drama terapia – metoda wykorzystująca gotową propozycję teatralną (scenariusz). Celem

tak rozumianej dramaterapii jest pomoc w ujawnieniu lub wyrażeniu własnych uczuć, konfliktów

i zachowania oraz poznanie siebie, poszerzenie świadomości „ja” oraz trenowanie ekspresji

własnej.

Użycie teatru jako narzędzia w terapii pozwala w bezpieczniejszy sposób zbliżyć się do

problemów pacjenta. Zadanie teatralne jest propozycją (ćwiczeń, etiud teatralnych opartych na

gotowych pomysłach, improwizacji) dla pacjenta pochodzącą z zewnątrz.

Drama jest dobrą techniką dla osób ciężej zaburzonych, gdzie werbalna, zorientowana na

wgląd terapia nie jest możliwa do zastosowania. W pracy z tą grupą pacjentów drama polega na

budowaniu struktur wiedzy i rozwijaniu umiejętności z perspektywy roli [Witerska K., DRAMA

techniki, strategie, scenariusze. Engram Difin Spółka Akcyjna, Warszawa 2011, s. 9].

. Można mówić o dramie jako metodzie kształcenia, polegającej na aktywnej identyfikacji

pacjentów z fikcyjnymi rolami i zadaniami. W procesie tym, aktywizowana jest wiedza

i umiejętności pacjenta oraz tworzone są ich nowe jakości dzięki uruchamianiu określonych

operacji intelektualnych, emocji, zmysłów i aktywności ruchowej. W efekcie ten sposób pracy

z pacjentami głębiej zaburzonymi stymuluje myślenie i inteligencję emocjonalną, wspiera

twórczość, meta myślenie, poprawia umiejętności komunikacji i autoprezentacji.

104

Podstawową techniką jest wchodzenie w role – dzięki czemu pacjent rozwija wiedzę

i umiejętności przy okazji działania w konkretnej rzeczywistości, w określonym kontekście

sytuacyjnym, angażuje się emocjonalnie, co zwiększa motywację do działania i poszukiwania

nowych rozwiązań (innych niż dotychczas stosowane). Technika ta umożliwia rozwijanie

inteligencji emocjonalnej, doświadczania i nazywania własnych emocji, rozpoznawania emocji

innych osób, kierowanie emocjami (rozwijanie umiejętności wyrażania doświadczanych emocji,

oraz rozwijanie komunikacji interpersonalnej), rozwija zdolność do motywowania się. Istotną zaletą

wchodzenia w rolę jest możliwość jej wykorzystania do pracy nad rozwijaniem zdolności do

nawiązywania i podtrzymywania związków z innymi. Dzięki czemu pacjent zwiększa swoje

kompetencje społeczne. Ponadto tetroterapia pomaga w poznaniu przez pacjenta świata

i zwiększeniu zdolności jego rozumienia, jak również w poznaniu i rozumieniu siebie. Może być

również skutecznie wykorzystywana w treningu zachowań.

Oddziaływania tetro-terapeutyczne pozwalają na całościowy rozwój pacjenta,

z uwzględnieniem jego strefy poznawczej, emocjonalnej i psychoruchowej. Ta metoda pracy

pozwala na ćwiczenie inteligencji wielorakich oraz na odkrywanie uzdolnień pacjentów

i wspieranie ich rozwoju.

105

Proponowane działania terapeutyczne

Tabela 4. Program działań w zakresie terapii przez teatr z zastosowaniem innych podejść i technik arteterapeutycznych (malarstwa, rysunku,

fotografii, biblioterapii a także wybranych elementów socjoterapii) Blok

programowy/ rodzaj działań

Cele zajęć


Czas

trwania

Metody i formy

realizacji

Środki realizacji

Formy i metody

ewaluacji Ja, czyli: kto? Ćwiczenia dramowe ukierunkowane na osiągnięcie założonych celów.

Uczestnicy poznają siebie nawzajem. Uczą się być ze sobą nawzajem. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie umiejętności kooperacji. Rozwijanie umiejętności manipulacji nożyczkami, pisakami, i innymi małymi przedmiotami.

Ja – jaki jestem? Jak chcę się przedstawić innym? Ćwiczenia dramowe w kręgu: - przedstawienie się z imienia i gestu - odzwierciedlanie przez grupę gestów przedstawiających poszczególne osoby (ruchowe) - odzwierciedlenie plastyczne – schematyczne przedstawienie gestu każdego z uczestników na wspólnym arkuszu papieru – każdy przedstawia na arkuszu papieru gest sąsiada z kręgu (na arkuszu powstaje krąg z gestów odwzorowujący krąg uczestników) - zabawa „Wszyscy, którzy tak jak ja….” – pantomimiczne przedstawianie tego co kto lubi – zgadywanie co – kto przedstawia – przyłączanie się innych osób do środka kręgu, które również lubią podobne rzeczy - wykonanie rzeźby z ciał „moje marzenie” w grupach 3 – osobowych, pozostałe - rozmowa na temat: Jak czułem się w trakcie dzisiejszych zajęć?

Grudzień 2014 (1) 4h

Ćwiczenia dramowe w kręgu, Ćwiczenia pantomimiczne, Technika kontekstu: rzeźba z ciał, Rozmowa kierowana, Praca grupowa i indywidualna, Rysowanie schematyczne.

- flamastry czarne - duży arkusz białego papieru

- opiekunowie uczestników z placówki wypełniają test przymiotników dla każdego uczestnika, oraz arkusze obserwacyjne - Arkusze obserwacyjne, - Skala nastroju, - praca plastyczna - rozmowa terapeutyczna

Ja wśród innych? - w podgrupach 3 osobowych uczestnicy wykonują wspólną wizytówkę na arkuszu białego brystolu A3, na której mają przedstawić 5 cech, które posiadają wszyscy w trójkę;


Rysowanie flamastrami, Praca grupowa, Wykonanie wizytownika, Praca grupowa i indywidualna.

- kolorowe flamastry - kartki białego brystolu A3 - nożyczki, - kolorowe sznurki - tektura z której można wykonać teczkę na

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - ekspozycja prac plastycznych

106

- przedstawienie wizytówek pozostałym podgrupom, które mają za zadanie odgadnięcie 5 cech łączących osoby, które wykonały wizytówkę; - wykonanie wspólnie przez całą grupę wizytownika - na wizytowniku każdy na narysowanym na nim kole zapisuje swoje imię - podsumowanie: uczestnicy siadają w kole i wyznaczają kolejność mówienia rzucając do siebie materiałową piłkę i mówią o tym, jak im się podobała wspólna praca z innymi - w trakcie całych zajęć w tle uczestnicy mają puszczoną muzykę relaksacyjną z odgłosami szumu morza

wizytówki - materiałowa piłka - Laptop z głośnikami - Nagrania muzyki relaksacyjnej z odgłosami szumu morza

- skala oceny pracy grupowej

Uczestnicy pogłębiają wiedzę o samych sobie. Uczestnicy poznają siebie nawzajem. Uczą się być ze sobą nawzajem. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie umiejętności kooperacji. Zmniejszenie lęku przed oceną grupy. Rozwijanie zmysłu słuchu i umiejętności dźwięko-naśladowniczych.

Ja – jaki jestem? Ja jako zwierzę? - uczestnicy na powitanie chodzą po sali w dowolnym kierunku i tempie, próbując skupić się na swoim oddechu, i na znak prowadzącego zaczynają się witać na różne sposoby sugerowane przez prowadzącego z innymi uczestnikami, ćwiczenie wykonywana przy muzyce relaksacyjnej, - rozmowa na temat: które powitania im się podobały, a które nie - oglądanie zdjęć różnych zwierząt - każdy wybiera sobie z jakim zwierzęciem najbardziej się utożsamia, lub jakim chciałby być i mówi dlaczego - oglądanie nagrań różnych zwierząt, które wydają różne odgłosy, po każdym nagraniu uczestnicy próbują po całej sali poruszać się jak to zwierzę i naśladować wydawane przez nie odgłosy, oraz mówią jakie cechy kojarzą im się z tym zwierzęciem - omówienie: „W skórze którego zwierzęcia czułem się najlepiej /


Ćwiczenia dramowe – Technika dramowa kontekstu – odtwarzanie dźwięku, naśladowanie ruchu, wcielanie się w postacie. Rozmowa kierowana. Improwizacja.

--Laptop z głośnikami - Nagrania muzyki relaksacyjnej z szumem lasu - zdjęcia różnych zwierząt - nagrania video różnych zwierząt wydających odgłosy - gotowe maski różnych zwierząt

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju

107

najgorzej” - każdy uczestnik bierze sobie gotową maskę zwierzęcia z którym najbardziej się utożsamia i opowiada grupie parę zdań o sobie jako to zwierzątko, lub krótką historyjkę - na koniec zajęć uczestnicy w maskach zwierząt tworzą „Ogród pełen zwierząt”, poruszając się jak to zwierzę, wydając odgłosy jak to zwierzę oraz zajmując miejsce jakie im się podoba, dowolnie mogąc wchodzić ze sobą w interakcję.

Aktywizacja procesów pamięciowych i wspomnień związanych z historią swojego życia. Rozwijanie świadomości swojego ciała i zmian w nim zachodzących. Rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie wyobraźni przestrzennej. Rozwijanie umiejętności współpracy. Zwiększenie zażyłości w grupie, poprzez dzielenie się informacjami o sobie. Umiejscowienie siebie w swoim życiu. Rozwijanie uważności i spostrzegawczości.

Historia mojego życia (1) - Przedstawienie przez pary uczestników: pozycji ciała i specyfiki niemowlaka, dziecka w okresie przedszkolnym, dziecka w okresie szkolnym, nastolatka w okresie dojrzewania, człowieka w okresie wczesnej dorosłości, dorosłego i starzejącego się i dopowiedzenie co jest charakterystyczne dla tego okresu rozwoju. - Każdy uczestnik opowiada o najmilszym momencie swojego życia i ustawia fotografię upamiętniającą to wydarzenie z pozostałych uczestników. - Na zakończenie każdy mówi z jaką emocją kończy dzisiejsze zajęcia


- praca grupowa i indywidualna - technika dramowa: fotografia ułożona z uczestników grupy. - Rozmowa kierowana.


Historia mojego życia (2) - oglądanie zdjęć ze swojego życia na rzutniku – grupa zgaduje czyje to zdjęcie - pantomimiczne przedstawienie historii swojego życia przez każdego uczestnika, jedna osoba z grupy filmuje każdą historię, - po każdym przedstawieniu grupa mówi co szczególnie zwróciło ich uwagę

Styczeń 2015 (1) 4 h

Pantomima indywidualna Udzielanie sobie informacji zwrotnych Nagrywanie i omawianie nagrań ze zrealizowanych

- laptop z programem do przeglądania zdjęć - rzutnik multimedialny - kamera cyfrowa

- Dokumentacja filmowa - Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju

108

- omówienie samopoczucia uczestników grupy

pantomim Praca indywidualna i grupowa. Rozmowa kierowana.

Umiejętność zadawania pytań i odpowiadania na nie. Wspomaganie procesów pamięci dotyczącej wydarzeń ze swojego życia. Rozwijanie umiejętności manipulacji innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wrażliwości estetycznej. Poprawa samooceny uczestników.

Historia mojego życia (3) - osoby dzielą się na pary: jedna osoba z pary jest dziennikarzem, druga udziela wywiadu o swoim życiu (zamiana ról w parach), po wywiadzie każdy z uczestników opowiada o życiu rozmówcy - uczestnicy robią sobie zdjęcie i je drukują, naklejają je na kartkę A4 bloku technicznego, ozdabiają ramką i piszą na niej co lubią w sobie i swoim życiu teraz - przedstawienie swoich prac grupie (wystawa prac) - omówienie samopoczucia uczestników grupy


Technika narracji: wywiadu. Wykonanie fotografii. Wykonanie ekspozycji. Dyskusja sterowana. Udzielanie informacji zwrotnych.

- aparat fotograficzny - drukarka do drukowania zdjęć - papier fotograficzny - kartki A4 bloku technicznego - klej - kolorowe flamastry - papier kolorowy samoprzylepny

- dokumentacja fotograficzna - wystawa zdjęć - Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju

Budowanie atmosfery życzliwości i wzajemnego zaufania. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Rozwijanie umiejętności manipulacji innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wrażliwości estetycznej. Uruchomienie myślenia o możliwości wprowadzenia zmiany.

Ja / my świętujemy - witanie Nowego Roku - uczestnicy odtwarzają świętowanie przełomu Nowego i Starego Roku, przy akompaniamencie nagrania odliczania sekund do północy 31.12. i składają sobie życzenia Nowo Roczne, pokazują różne sposoby cieszenia się, że jest Nowy Rok, i wznoszenia toastów - oglądanie nagranego pokazu „Sztucznych ogni” (Sylwester 2014, Dubaj) - przygotowanie siebie na bycie fajerwerkiem, sztucznym ogniem, przy użyciu kolorowych wstążek, krepy, kolorowych reflektorów - urządzenie pokazu „Sztucznych ogni” –

Styczeń 2015 (3) 4h

- praca grupowa i indywidualna - improwizacja - pokaz - rozmowa kierowana - projekcja nagrania

- nagranie pokazu sztucznych ogni z Sylwestra 2014 z Dubaju - laptop z programem do odtwarzania filmów, - kamera cyfrowa - kolorowe wstążki - krepa - nożyczki - taśma klejąca - kolorowe materiały różnej wielkości

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Dokumentacja filmowa

109

Uczestnicy polepszają swoją umiejętność zadbania o siebie i swój wizerunek. Poprawa samooceny uczestników.

filmowane przez osobę prowadzącą - oglądanie nagrania z pokazu „Sztucznych ogni” i dzielenie się wrażeniami - na koniec każdy mówi, które z życzeń które otrzymał najbardziej mu się spodobało / zapamiętał

Ja, czyli: kto?

Uruchomienie myślenia o możliwości wprowadzenia zmiany. Uczestnicy polepszają swoją umiejętność zadbania o siebie i swój wizerunek. Rozwijanie wyobraźni. Pobudzanie aktywności. Rozwijanie umiejętności manipulacji innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wrażliwości estetycznej.

Postanowienia Nowo Roczne – co chcę w sobie zmienić / odrodzić - Burza mózgów: jakie ludzie mają postanowienia noworoczne – prowadzący spisuje je na kartce - Wykonanie przez każdego uczestnika mapy marzeń - Przedstawienie swojej mapy marzeń grupie. - Dyskusja o tym, czy mamy wpływ na to jak wyglądamy, jacy jesteśmy? - Wykonanie „przypominajek” do zawieszenia nad swoim łóżkiem z postanowieniem na Nowy Rok – z jedną rzeczą którą chcę zmienić w swoim wyglądzie, z jedną rzeczą którą chce zmienić w swoim zachowaniu. - Prezentacja „przypominajek”. (Prowadzący zapisuje co każdy z uczestników zamieścił na swojej przypominające i przechowuje tę listę na za rok, aby sprawdzić czy uczestnikowi udało się planowane zmiany wprowadzić).


- technika: mapa marzeń - praca indywidualna i grupowa - dyskusja sterowana - prace plastyczne

- flipchart z białą kartką papieru, - flamaster - arkusz dużego białego Bristolu dla każdego uczestnika - kolorowe gazety - flamastry kolorowe - nożyczki - kolorowe włóczki, sznureczki - różne kolorowe materiały - pisaki do pisania na materiale - dziurkacz - klej - kolorowy papier, krepa - taśma klejąca

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Lista spisana przez prowadzącego treści „przypominajek” każdego z uczestników,

Ja: moje ciało i wnętrze

Pobudzanie aktywności. Rozwijanie umiejętności manipulacji innymi małymi przedmiotami. Zwiększanie świadomości siebie. Zwiększanie uważności na inne osoby i rozwijanie umiejętności

Ja w środku i na zewnątrz (1) - Obrysowanie konturu każdego uczestnika na dużym arkuszu papieru - Każdy uczestnik dopisuje na arkuszu każdego jakąś cechę zewnętrzną która mu się podoba u danej osoby (na zewnątrz konturu postaci) i cechę wewnętrzną, która mu się podoba u danej osoby (prośba o niepowtarzanie wpisów)

Luty 2015 (1) 4h

Technika kontekstu – rola na podłodze. Burza mózgów. Praca indywidualna i grupowa. Pantomima indywidualna.

- szary papier o długości 2m (po jednym dla każdego uczestnika) - kolorowe markery - flipchart z białym papierem - lekka materiałowa piłka


110

spostrzegania. Rozwijanie samooceny uczestników. Budowanie atmosfery życzliwości i wzajemnego zaufania. Rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej.

- uczestnicy zapoznają się ze swoimi „portretami” i dzielą wrażeniami - burza mózgów: po czym widać, że dana osoba lubi siebie i jest pewna siebie - pokaz: każdy z uczestników idzie i bez słów wyraża swoją postawą „lubię siebie” - pożegnanie: uczestnicy rzucają do siebie piłkę, osoba która ma piłkę żegna się w jeden z wybranych sposobów (sposoby nie mają się powtarzać)


Pobudzanie aktywności. Rozwijanie umiejętności manipulacji innymi małymi przedmiotami. Zwiększanie świadomości siebie. Zwiększanie uważności na inne osoby i rozwijanie umiejętności spostrzegania. Rozwijanie samooceny uczestników. Budowanie atmosfery życzliwości i wzajemnego zaufania. Rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej.

Ja w środku i na zewnątrz (2) - co mam fajnego w sobie? – wycinanie zdjęć z gazet i naklejanie na kartki z bloku technicznego i przygotowanie ich do zawieszenia na szyi - Ja – jako prezent dla innych – co mogę dać innym, wnieść w grupę – przygotowanie prezentu z siebie schowanego w duży kolorowy karton (każdy uczestnik dostaje duży karton, w którym się zmieści i obkleja go, tak aby był pięknie zapakowanym prezentem) - Każdy uczestnik po kolei wchodzi do swojego kartonu ustawionego w środku kręgu i ma za zadanie wyskoczyć z kartonu jako prezent niespodzianka (prowadzący robi każdemu 2 zdjęcia – jak jest zapakowany w karton – prezent, i w momencie wyskakiwania) - Podzielenie się wrażeniami z ćwiczenia

Luty 2015 (2) 4h

- stworzenie małej etiudy teatralnej z wykorzystaniem wchodzenia i wychodzenia na zewnątrz i do środka. - technika kolażu - dyskusja - udzielanie informacji zwrotnych

- duży karton dla każdego uczestnika grupy - samoprzylepny papier kolorowy (duże arkusze) - różnokolorowa krepa - klej - nożyczki - korowe gazety - aparat fotograficzny - kartki A5 – z bloku technicznego

- dokumentacja fotograficzna - arkusze obserwacji - badanie skalą nastroju - badanie rozpoznawania emocji na twarzy innych osób Testem PENN - dokumentacja fotograficzna


Nabywanie kompetencji w rozpoznawaniu własnych stanów emocjonalnych i ich wyrażaniu. Rozwijanie kompetencji wyrażania emocji werbalnie i niewerbalnie. Rozwijanie umiejętności

Barwy emocji (1) - Dyskusja kierowana: co to są emocje? Jakie mamy emocje? - Po co nam emocje? – rozmowa kierowana o znaczeniu emocji podstawowych

Luty 2015 (3) 4 h

- dyskusja kierowana - malowanie farbami - ćwiczenie mimiczne - ćwiczenie plastyczno -techniczne

- flipchart - marker - 4 arkusze A3białego papieru - farby plakatowe, pędzle, kubeczki z wodą - laptop z programem do wyświetlania zdjęć - zdjęcia z twarzami

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Zbiór prac plastycznych uczestników

111

kooperacji. Rozwijanie umiejętności manipulacji nożyczkami, kredkami i innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wrażliwości estetycznej.

- Przedstawienie poprzez plamy kolorystyczne smutku, radości, strachu i złości na czterech różnych arkuszach A3 farbami plakatowymi. - Rozpoznawanie emocji na twarzy innych osób – prowadzący zwraca tu uwagę na to, po czym możemy rozpoznać poszczególne emocje. - Każdy uczestnik wykonuje 4 maski – po jednej na każdą emocję podstawową. - W podsumowaniu każdy z uczestników pokazuje swoją twarzą z jakim nastrojem kończy dzisiejsze zajęcia.

różnych osób przedstawiające różne stany emocjonalne - rzutnik multimedialny - ekran - wycięte białe owalne zarysy twarzy (po 4 na 1 uczestnika) - pastele

Nabywanie kompetencji w rozpoznawaniu własnych stanów emocjonalnych i ich wyrażaniu. Rozwijanie kompetencji wyrażania emocji werbalnie i niewerbalnie. Poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie umiejętności kooperacji. Rozwijanie umiejętności manipulacji nożyczkami, kredkami i innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wyobraźni. Kształtowanie umiejętności przybierania różnych perspektyw.

Emocje (2) -Uczestnicy poruszają się po sali w dowolnym kierunku, w rytm „Czterech pór roku” Vivalidego, na znak prowadzącego zaczynają się poruszać tak jakby byli bardzo smutni, źli, bali się, byli bardzo radośni - uczestnicy dzielą się swoimi spostrzeżeniami, którą z emocji było im najłatwiej okazać, a którą najtrudniej - Wycinanie z gazet zdjęć osób w różnych stanach emocjonalnych - W kręgu: uczestnicy zajęć z zamkniętymi oczami podają sobie „kostkę emocji” - na hasło prowadzącego „STOP” kostka zatrzymuje się. Osoba, która trzyma kostkę odczytuje głośno nazwę emocji i wyszukuje fotografię (spośród wcześniej wyciętych) najbardziej pasującą do tej emocji i wypowiada głośno jedno zdanie, wchodząc w rolę osoby ze zdjęcia.

Luty 2015 (4) 4h

- improwizacja ruchowa - Technia dramowa – refleksyjna – kostka emocji - rozmowa kierowana - praca grupowa i indywidualna

- utwór „Cztery pory roku” Vivaldiego - laptop z głośnikami - kostka emocji (z zaznaczonymi emocjami na każdym boku sześcianu po jednej z złość, radość, zdziwienie, zachwyt, lęk, szczęście ) - wydrukowane zdjęcia osób z różnymi nastrojami - kolorowe gazety - nożyczki


112

Grupa razem wymyśla krótką historyjkę o tym co się wydarzyło tej osobie ze zdjęcia, że tak się czuje.


Nabywanie kompetencji w rozpoznawaniu własnych stanów emocjonalnych i ich wyrażaniu. Rozwijanie kompetencji wyrażania emocji werbalnie i niewerbalnie. Poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie umiejętności kooperacji. Rozwijanie umiejętności manipulacji kredkami i innymi małymi przedmiotami. Rozwijanie wyobraźni. Pobudzanie aktywności.

Emocje (3) - Uczestnicy dzielą się na 4 podgrupy (podgrupa: złości, strachu, radości i smutku) i malują sobie twarze tak aby przedstawiały one daną emocję. - Podgrupy przedstawiają fragment wierszu „Lokomotywa” w atmosferze przydzielonej grupie emocji. - Prowadzący robi zdjęcia uczestnikom podczas malowania i przedstawiania wiersza. - Słuchanie fragmentów poszczególnych utworów muzycznych i dzielenie się odczuciami na temat tego jakie emocje wyrażają poszczególne utwory. - Rozmowa kierowana o sposobach poprawiania sobie nastroju.

Marzec 2015 (1) 4h

- malowanie farbami do ciała i twarzy - improwizacja z tekstem - słuchanie utworów muzycznych - rozmowa kierowana

- Kredki do malowania na twarzy i ciele. - Wydrukowane kartki z tekstem wiersza „Lokomotywa” J.Tuwima - aparat fotograficzny - zbiór różnych utworów muzycznych

- skala nastroju - kwestionariusz rozpoznawania emocji na twarzy - arkusz obserwacji - badanie rozpoznawania emocji na twarzy innych osób Testem PENN - dokumentacja fotograficzna


Rozwijanie wrażliwości zmysłowej. Rozwijanie wiedzy na temat zmysłów człowieka. Zwiększanie wrażliwości estetycznej. Zwiększanie świadomości siebie. Pobudzanie chęci zadbania o siebie. Pomoc w wyodrębnianiu swojego „ja”.

Moje zmysły - Rozmowa kierowana na temat: jakie mamy zmysły? Omówienie ich znaczenia - Na stoliku stawiany jest karton z otworem na ręce i każdy z uczestników próbuje zgadnąć co trzyma w ręce (nie widzi co mu jest do ręki podawane), opisując przy tym jaki jest kształt tego przedmiotu, faktura, jaki jest w dotyku. Każdy podejmuje taką próbę kilkakrotnie z różnymi przedmiotami. - Rozmowa kierowana o tym jaki kto lubi kolor, jakie kolory ubrań robi, jakie kolory

Marzec 2015 (2) 4 h

- rozmowa kierowana - praca grupowa i indywidualna - techniki doświadczalne - dyskusja grupowa - słuchanie nagrań muzycznych - zagadki

- karton z wyciętym otworem, tak aby można włożyć do środka dłonie - jabłko, pomarańcza, łyżeczka, piasek, liść, grzebień, kawałek materiału, ziemniak, gąbka do naczyń, kawałek plasteliny, długopis, worek foliowy, folia aluminiowa, tulipan, ryż, zakręcona tubka pasty do zębów, patyczek, gumka do włosów, szklana kulka dunia….


113

lubi mieć w otoczeniu, itp. - Dyskusja o tym: jaki kolor kojarzy się z jaką emocją oraz o tym jak kolory wpływają na nastrój człowieka - Uczestnicy dostają różnego koloru kawałki materiału 1x1m i mają poprzymierzać je przed lustrem w grupach 3-osobowych i zobaczyć w jakich kolorach najlepiej się czują, a w które nie chcieliby się ubierać - Słuchanie nagranych różnych dźwięków przez całą grupę i odgadywanie – czego to są dźwięki. - Uczestnicy w przepaskach na oczy siadają w kręgu, prowadzący daje im do powąchania, i posmakowania różne rzeczy, uczestnicy mają za zadanie zgadnąć co to jest. - Dzielenie się wrażeniami z zajęć.

- 50 kawałków różnego koloru materiału o wielkości 1x1 metr, - lustro stojące, tak aby osoby mogły widzieć całą swoją sylwetkę, - 2 lustra mniejsze, które można postawić na stoliku – takie aby było widać w nich twarz i ramiona - laptop z głośnikami i programem do odtwarzania muzyki - nagrania dźwięków: szum morza, odgłos odpalanego samochodu, dźwięk dzwonu, dźwięk jadącego pociągu, szum wiatru, odgłos burzy, miałczenie kota, bicie zegara, odgłos karetki, płacz dziecka, śmiech dorosłego człowieka, dźwięk gwizdka od czajnika, szum lecącej wody z kranu, dźwięk braw publiczności -czarne przepaski na oczy (po jednej dla każdego uczestnika); - taca z laską wanilii, cynamonem, imbirem, owocem goi, musztardą, cukrem, solą, bananem, pomidorem, żurawina, czosnek, cebula, (wszystko pokrojone w małe kawałki),


- doświadczanie granic własnego ciała

Granice ciała / granice Ja (1)

Marzec 2015

- techniki doświadczalne

- mocny, rozciągliwy materiał o wymiarach

- Arkusze obserwacyjne,

114

- zaznaczanie granic swojej przestrzeni - doświadczanie granic własnej przestrzeni - tworzenie wspólnej przestrzeni - sprawdzanie na ile mogę i chcę wpuścić kogoś do swojej przestrzeni - zwiększanie świadomości siebie

- grupa dostaje duży kawał rozciągliwego i mocnego materiału o wymiarach 3x3 metry – każdy chwyta krawędź materiału i próbuje go rozciągać, gnieść, sprawdzić co można z nim zrobić, jak to jest nawzajem się przeciągać (ćwiczenie wykonywane przy muzyce Elton John, utwór “Can you fell the love tonight”) - dzielenie się wrażeniami z przebiegu ćwiczenia – jak to jest gdy materiał można było trzymać swobodnie? Jak to było trzymać go razem z innymi? Jak to było gdy sąsiad mocniej pociągnął materiał i trzeba było mocniej trzymać swój fragment? - grupa dostaje biało kartkę brystolu i pastele: każdy ma wybrać sobie jeden kolor i jak najwyraźniej zaznaczyć swoją przestrzeń na tej kartce, wszyscy wykonują to zadanie jednocześnie - dzielenie się wrażeniami z przebiegu ćwiczenia – kto jaki miał pomysł na zaznaczenie swojego miejsca na tej kartce? - każdy uczestnik dostaje materiał o wymiarach 2x2 m (każdy innego koloru) – grupa ma za zadanie zagospodarowanie całej podłogi, tak aby była zaznaczona materiałem 3x3 (z pierwszego ćwiczenia) przestrzeń wspólna i przestrzeń indywidualna przez każdego z uczestników swoim materiałem. Zaproponowanie możliwości zmiany miejsca / zapraszania kogoś do swojej przestrzeni… itp. - dzielenie się wrażeniami z ćwiczenia

(3) 4h - praca grupowa i indywidualna - techniki aktywizujące

3x3 metry - laptop z głośnikami z programem do odtwarzania muzyki, - nagranie Eltona Johna “Can you fell the love tonight” - pastele - biała kartka brystolu - Kolorowy materiał 2x2 m – każdy dostaje 1 kawałek materiału, każdy w innym kolorze

- Badanie skalą nastroju

115


- doświadczanie granic własnego ciała - zaznaczanie granic swojej przestrzeni - doświadczanie granic własnej przestrzeni - tworzenie wspólnej przestrzeni - sprawdzanie na ile mogę i chcę wpuścić kogoś do swojej przestrzeni - zwiększanie świadomości siebie - rozwijanie wrażliwości na granice innych osób

Granice ciała / granice Ja (2) - grupa chodzi po całym pomieszczeniu w rytm "The Battle of Stirling" z soundtrack’u Bravehart, każdy sprawdza gdzie mu się dobrze stoi, a gdzie źle, na znak prowadzącego każdy obiera sobie jakiś punkt w którym mu najlepiej i kieruje się w tę stronę, następnie ma obrać inny punkt do którego ma dojść spokojnie, powoli, a następnie punkt do którego ma dojść najkrótszą drogą - dzielenie się wrażeniami z przebiegu ćwiczenia - każdy dostaje kawałek kolorowego materiału 2x2 m i ma się bawić nim owijając się nim, sprawdzając jak to jest gdy ma go ściśle wokół siebie zawiniętego, jak wtedy gdy luźno, jak lepiej się czuje - dzielenie się wrażeniami z przebiegu ćwiczenia - uczestnicy siadają w parach i pytają się „czy mogę dotknąć twojego….?” (pytają o różne części ciała) i gdy uzyskują zgodę to dotykają – zamiana w parach - omówienie wrażeń z ćwiczenia, jak to było dotykać, jak to było być dotykanym, jak to było dostać zgodę na dotyk / a jak odmowę….? - każdy uczestnik dostaje kolorowe kartki z taśmą klejącą (czerwone – nie lubię być dotykany, zielone – mogę być dotykany, żółte – mogę być dotykany ale tylko przez bliskie mi osoby) i wiesza na swoim ciele

Marzec 2015 (4) 4h

- techniki doświadczalne - techniki aktywizujące - dyskusja sterowana - udzielanie informacji zwrotnych

- laptop z głośnikami i programem do odtwarzania muzyki - utwór "The Battle of Stirling" z soundtrack’u Bravehart - Kolorowy materiał 2x2 m – każdy dostaje 1 kawałek materiału, każdy w innym kolorze - kolorowe kartki z taśmą klejącą (czerwone, żółte, zielone) – po 10 z każdego koloru, dla każdego uczestnika


116

wg tego gdzie nie lubi, może, może – ale tylko przez bliskich dotykany i pokazuje reszcie grupy - podzielenie się wrażeniami z ćwiczenia


- doświadczanie granic własnego ciała - zaznaczanie granic swojej przestrzeni - doświadczanie granic własnej przestrzeni - tworzenie wspólnej przestrzeni - sprawdzanie na ile mogę i chcę wpuścić kogoś do swojej przestrzeni - zwiększanie świadomości siebie - rozwijanie wrażliwości na granice innych osób

Granice ciała / granice Ja (3) - przez całe zajęcia puszczona jest muzyka relaksacyjna - uczestnicy siadają w parach: osoba A opiekuje się dłonią osoby B (głaszcze ją, masuje), zamiana ról w parach - omówienie wrażeń z ćwiczenia - krzesła uczestników ustawiane są w dwóch rzędach, zwrócone do siebie przodem, uczestnicy siadają na nich , tak że każdy ma naprzeciwko siebie jedną osobą, mają przysuwać się do siebie i oddalać by sprawdzić w jakiej odległości im z daną osobą najlepiej, po ustaleniu tego każdy przesiada się o jedno krzesło zgodnie z ruchem wskazówek zegara, tak by każdy mógł sprawdzić dobry dla siebie dystans z każdym - dzielenie się wrażeniami z ćwiczenia – jak to było być dopuszczanym blisko drugiej osoby, a jak oddalanym, jak to było określać stopień dystansu? - grupa wykonuje improwizację: dzieląc krzesła i oznaczając część z nich jako osoby obce, bliskie, średnio znane, nowo poznane i ustawia w takie odległości od siebie, w której uważają że powinny takie osoby stawać - dzielenie się wrażeniami z ćwiczenia

Kwiecień 2015 (1) 4h

- słuchanie muzyki - ćwiczenia indywidualne, praca w parach, praca grupowa - udzielanie informacji zwrotnych - improwizacja grupowa - techniki doświadczalne

- laptop z głośnikami i programem do odtwarzania muzyki - muzyka relaksacyjna - krzesła (w liczbie uczestników)


117

Ja w kontakcie z innymi

Pogłębienie świadomości doświadczanych emocji. Uelastycznienie mięśni mimicznych twarzy. Rozwijanie umiejętności naśladownictwa. Uświadomienie znaczenia gestów w komunikacji. Budowanie atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. Pobudzanie aktywności.

Komunikacja niewerbalna (1) - uczestnicy mają na powitanie zakomunikować grupie poprzez mimikę z jaką emocją zaczynają zajęcia - Rozmowa kierowana o kanałach komunikacji niewerbalnej. - Ćwiczenia mięśni twarzy: rozciąganie twarzy, robienie min, wypowiadanie samogłosek, ćwiczenie krtani – ziewanie, masowanie skóry twarzy w parach, ćwiczenia języka – dotykanie językiem brody, obtaczanie językiem zarysu ust, - konkurs na najśmieszniejszą minę - osoby siadają w parach i nawzajem naśladują swoje miny, - omówienie wrażeń z ćwiczeń – przy których minach było im łatwo naśladować, przy których trudno, - ćwiczenia na gesty: każdy pokazuje jednocześnie w całej grupie, że o coś prosi, dziękuje, nie chce, daj, nie lubię cię, lubię cię - wszyscy chodzą po sali i mają za zadanie powitać się bez użycia słów, tak jakby zobaczyli właśnie osobę bardzo lubianą, osobę której nie chcą spotkać, osobę której się boją, osobę znaną ale obojętną, osobę lubianą ale dawno nie widzianą, kogoś kogo nie spodziewali się zobaczyć. - osoby siadają w parach i osoba A ma wykonywać jakiś ruch, a osoba B ma go naśladować, po paru minutach zmiana w


- rozmowa kierowana - ćwiczenia mimiczne - ćwiczenia naśladownicze - praca grupowa i indywidualna - improwizacja ruchowa - udzielanie informacji zwrotnych

- karteczki z napisanymi emocjami i stanami (po jednym stanie na karteczce) (bezradność, zachwyt, radość, smutek, złość, wściekłość, zdziwienie, obrzydzenie, nerwowość, strach, dumę, przerażenie, pośpiech, zwątpienie, niepewność, niecierpliwość)


118

parach - każdy z uczestników losuje kartkę z jedną emocją, którą ma przekazać grupie niewerbalnie, a grupa ma ją odgadnąć (bezradność, zachwyt, radość, smutek, złość, wściekłość, zdziwienie, obrzydzenie, nerwowość, strach, dumę, przerażenie, pośpiech, zwątpienie, niepewność, niecierpliwość) - każdy jakimś gestem pokazuje z jaką energią kończy zajęcia.


Pogłębienie świadomości doświadczanych emocji. Uelastycznienie mięśni mimicznych twarzy. Rozwijanie umiejętności naśladownictwa. Uświadomienie znaczenia gestów w komunikacji. Budowanie atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania.

Komunikacja niewerbalna (2) - prowadzący proponuje uczestnikom, by przywitali się inaczej, niż to robią zwykle. Mają stojąc w kręgu przywitać się z sąsiadami za pomocą kolan, stóp, bioder, ramion, na koniec głowami. Wszyscy mają mieć możliwość spotkania się w bezpośrednim kontakcie. - każdy z uczestników ma niewerbalnie przekazać grupie krótką informację wylosowaną na karteczce, grupa ma za zadanie odgadnąć tę informację; - omówienie ćwiczenia – Jak uczestnicy się czuli pokazując / odgadując?, z czym mieli trudności? - ćwiczenie „Igła z nitką” – grupa wstaje i łapie się za ręce osoba na początku jest „igłą”, osoba na końcu „nitką” – ich zadaniem jest zaplątanie całej grupy (nie puszczając rąk) – grupa ma się rozplątać bez użycia słów - analiza ćwiczenia: co pomagało, a co utrudniało komunikację?


- rozmowa kierowana - ćwiczenia mimiczne - ćwiczenia naśladownicze - praca grupowa i indywidualna - improwizacja ruchowa - udzielanie informacji zwrotnych - praca w parach - techniki pantomimiczne

- karteczki z napisanymi informacjami („jestem znudzony”, „nie obchodzi mnie to”, „jestem wściekły”, „jestem zaskoczony”, „jestem w panice”, „jestem smutny”, „nie rób tego więcej”, „mam już tego dość”, „co za ulga”, jestem zmęczony”, „jestem zakochany”, „coś tu brzydko pachnie”, idź stąd”, „jestem obrażony” i in.).


119

- uczestnicy w parach mają pokazać reszcie grupy jakąś czynność dnia codziennego – niewerbalnie – grupa ma odgadnąć co pokazują - rozmowa kierowana o znaczeniu komunikacji niewerbalnej w komunikowaniu się ludzi


Poprawienie zdolności komunikacyjnych. Poprawienie zdolności formułowania konkretnych poleceń i ich rozumienia. Pobudzenie aktywności uczestników. Rozwijanie umiejętności słuchania siebie nawzajem. Zdobycie wiedzy na temat komunikacji werbalnej.

Komunikacja werbalna - zabawa w ciepło zimno – osoby w parach szukają schowanego przedmiotu - omówienie: co utrudniało, co ułatwiało znalezienie przedmiotu, - ochotnik wstaje i opisuje prosty rysunek (który dostaje od prowadzącego) grupie, tak aby każdy mógł go narysować, ale nie pokazuje go pozostałym uczestnikom dopóki nie skończą rysować – na koniec uczestnicy porównują swoje rysunki z oryginałem - omówienie: co utrudniało, co ułatwiało zrozumienie instrukcji i właściwe narysowanie rysunku; - uczestnicy w parach piszą innej parze krótką instrukcję co mają zrobić, druga grupa to wykonuje (np. jak mają złożyć kartkę papieru, jak mają usiąść itp.), pary to wykonują – zamiana ról, - omówienie ćwiczenia – czy było łatwo wykonać polecenie drugiej grupy, czytając je tylko z kartki, nie mogąc zadać pytań itp. - rozmowa kierowana o znaczeniu komunikacji jednostronnej i dwustronnej,


- techniki aktywizujące - techniki doświadczalne - technika eksperymentu - udzielanie informacji zwrotnych - praca grupowa i indywidualna - rozmowa kierowana

- kartki A4 (po 4 na każdego z uczestników) - czarne pisaki (po jednym dla uczestnika) - długopisy


120


Poprawienie zdolności komunikacyjnych. Poprawienie zdolności formułowania konkretnych poleceń i ich rozumienia. Pobudzenie aktywności uczestników. Rozwijanie umiejętności słuchania siebie nawzajem. Zdobycie wiedzy na temat komunikacji werbalnej.

Komunikacja werbalna i niewerbalna - grupa jest podzielona na 4 osobowe zespoły, każda podgrupa dostaje zadanie przedstawienia jednej scenki (osoba nie wie jak trafić na przystanek i musi zapytać kogoś i poprosić o wytłumaczenie, osoba zapytana ma wyjaśnić – na przykładzie Owińsk; grupa pacjentów alarmuje panią dyrektor bez użycia słów, że w jednym ze wspólnych pomieszczeń śmierdzi i się dymi; policjant kieruje ruchem na skrzyżowaniu; podczas wyścigu w którym stratuje jeden z kolegów, reszta zagrzewa go do walki; ktoś wygrywa konkurs, a reszta razem z nim świętuje, przychodzimy do kogoś na urodziny składamy mu życzenia, dajemy prezenty, on je rozpakowuje i pokazuje swoją radość) - 3-osobowe zespoły, jedna osoba opowiada co robiła wczoraj, druga osoba ma robić wszystko aby okazać brak zainteresowania, 3 jest obserwatorem i zapamiętuje co robiła osoba B żeby okazać brak zainteresowania i jak na to reagowała osoba A, zmiana ról w grupach - omówienie ćwiczenia, zebranie w grupie informacji: jak okazywać zainteresowanie rozmówcy. - ćwiczenie rozśmiesz mnie: (w parach) osoba A ma zachować powagę, a osoba B robić wszystko aby rozśmieszyć osobę A, (bez dotykania jej), zamiana ról. - dzielenie się wrażeniami z ćwiczenia.

Maj 2015 (1) 4h

- techniki aktywizujące - techniki doświadczalne - technika eksperymentu - udzielanie informacji zwrotnych - praca grupowa i indywidualna - rozmowa kierowana - improwizacje grupowe

- schematyczna mapa Owińsk - plan budynku schematyczny, w którym uczestnicy mieszkają



Budowanie własnej samooceny.

Co w sobie mam ciekawego? (1)

Maj 2015 (2) 4h

- techniki aktywizujące

- kolorowe balony i kolorowy sznurek,

- Arkusze obserwacyjne,

121

Umiejętności manipulacji małymi przedmiotami, dmuchania balonika i jego zawiązywania. Pogłębianie empatii i wrażliwości na siebie nawzajem. Pobudzanie wyobraźni. Budowanie umiejętności autoprezentacji. Pogłębianie świadomości swoich zasobów. Pogłębianie umiejętności kooperacji.

- każdy dostaje kolorowy balonik i go próbuje nadmuchać i zawiązać sznureczkiem lub gumką, i przywiązać do niego kolorowy sznurek i zapisuje na nim swoje imię; Podaje go grupie i każdy pisze na baloniku jedną ciekawą rzecz, którą widzi w koledze, albo dlaczego lubi z nim przebywać, Gdy balonik wróci do właściciela – zapoznaje się z jego treścią i dopisuje innym kolorem co ona w sobie widzi ciekawego, dobrego. Baloniki biorą ze sobą i wieszają przy swoim łóżku. - oglądanie różnych reklam - dyskusja: co jest ważne w reklamie, co przyciąga uwagę, kiedy reklama się podoba osobom oglądającym, - w 4 osobowych grupach – uczestnicy wymyślają krótki spot reklamowy dla każdego z uczestników z podgrupy, - omówienie pomysłów na spoty reklamowe na forum grupy

- praca grupowa i indywidualna - oglądania i analiza gotowych przekazów reklamowych - dyskusja sterowana - techniki pobudzające wyobraźnię

gumki (po jednym dla każdego - laptop z programem do odtwarzania filmów - nagrane reklamy - rzutnik multimedialny, - ekran

- Badanie skalą nastroju


Budowanie własnej samooceny. Umiejętności manipulacji małymi przedmiotami. Nabycie umiejętności posługiwania się prostą kamerą cyfrową. Pogłębianie empatii i wrażliwości na siebie nawzajem. Pobudzanie wyobraźni i

Co w sobie mam ciekawego? (2) – Spot reklamowy - w tych samych podgrupach z poprzednich zajęć, uczestnicy nagrywają spot w którym reklamują samych siebie, przekazując w nim co mają ciekawego, cennego i interesującego w sobie, Za co siebie lubią/ za co inni mogą ich lubić. - zgranie spotów na dysk laptopa - oglądanie spotów reklamowych w całej

Maj 2015 (3) 4h

- techniki aktywizujące - praca grupowa i indywidualna - oglądania i analiza gotowych przekazów reklamowych - dyskusja sterowana - techniki pobudzające

- laptop z programem do odtwarzania filmów - nagrane reklamy - rzutnik multimedialny, - ekran - kamery video (po jednej na podgrupę) - kabel do zgrywania nagrać na dysk laptopa

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - dokumentacja filmowa - opiekunowie uczestników z placówki wypełniają test przymiotników dla każdego uczestnika, oraz

122

kreatywności. Budowanie umiejętności autoprezentacji. Pogłębianie świadomości swoich zasobów. Pogłębianie umiejętności kooperacji.

grupie - dzielenie się wrażeniami – czy było łatwo reklamować siebie, co im się podobało w spotach pozostałych uczestników, czego dowiedzieli się o sobie.

wyobraźnię - stworzenie nagrania spotu reklamowego

arkusze obserwacyjne - rozmowa terapeutyczna

Ja stawiający granice innym Ćwiczenia drama-terapeutyczne rozwijające kompetencje asertywne, odgrywanie różnych trudnych dla uczestników grupy sytuacji życiowych i wypracowywanie satysfakcjonujących rozwiązań.

Nabywanie umiejętności wyrażania swojego TAK i NIE. Integracja grupy. Uświadomienie sobie swoich praw w relacjach z innymi ludźmi.

Mówię TAK- mówię NIE Pojęcie asertywności (1) - burza mózgów: czym jest asertywność? - rozmowa kierowana na temat tego: co oznacza słowo asertywność? - kwestionariusz asertywności (czytany przez prowadzącego) – grupa dyskutuje na ten temat czy poszczególni uczestnicy baliby się sytuacji opisanej w kwestionariuszu czy nie - Do czego mamy prawo w relacjach z innymi ludźmi? – burza mózgów – prowadzący zapisuje pomysły - każdy wybiera sobie jedno prawo i zapisuje je na kartce z bloku technicznego markerem - Wyświetlenie zdjęcia Statuy Wolności - Grupa przygotowuje performance – każdy staje w pozie Statuy Wolności i po kolei każdy podnosi do góry kartkę i z dumą mówi do czego ma prawo, tak aż wyczerpią się wszystkie prawa - wykonanie zbiorowego zdjęcia – grupy

Maj 2015 (4) 4h

- Metoda performance. - Burza mózgów - rozmowa kierowana - oglądanie zdjęcia i naśladowanie pozycji przedstawionej na zdjęciu - oglądanie zdjęcia dokumentującego wynik pracy grupy

- komputer - laptop z programem do odtwarzania filmów i głośnikami - rzutnik multimedialny - zdjęcie Statuy Wolności - kwestionariusz asertywności - drukarka do wydruku różnych ćwiczeń - długopisy - papier A4 - blok techniczny biały - czarny marker - kolorowe materiały 2x2 m – do zrobienia pomnika Statuy Wolności

- badanie kwestionariuszem asertywności (na początku zajęć) - Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - dokumentacja fotograficzna

123

jako pomniku złożonego z wielu Statuu Wolności i wyświetlenie go na ekranie - zakończenie zajęć wspólnymi oklaskami

Nabywanie umiejętności wyrażania swojego TAK i NIE. Integracja grupy. Uświadomienie sobie swoich praw w relacjach z innymi ludźmi. Uświadomienie związku postawy ciała z wrażeniem wywieranym na innych ludziach. Rozpoznawania zachowań uległych / agresywnych / asertywnych / manipulacyjnych.

Mówię TAK- mówię NIE Pojęcie asertywności (2) - Rozmowa o czterech postawach, według których mogą zachowywać się ludzie (postawa uległa, agresywna, manipulacyjna, asertywna) – na czym polegają oraz jakie przekonania leżą u ich podstawy. - Omawianie jak porusza się, jaką postawę ciała, jaką mimikę przybiera osoba, która jest uległa / agresywna / manipuluje / jest asertywna – grupa po omówieniu każdej z postaw próbuje usiąść, poruszać się jak osoby o takiej postawie i dzieli się wrażeniami jakie odczucia wywołuje przybieranie takiej postawy. - Prezentacja fragmentów filmów z różnymi zachowaniami uległymi, agresywnymi, manipulacyjnymi i asertywnymi – i omawianie przez grupę jaka to jest postawa i na jakiej podstawie tak wnioskują. - Ćwiczenia w parach: osoba A ma zamkniętą dłoń w pięść, tak jakby chowała tam skarb, osoba B namawia osobę A do otwarcia dłoni, ta ma zrobić to tylko wtedy kiedy poczuje na to ochotę i zgodę - dzielenie się wrażeniami z ćwiczenia jak to było prosić o otwarcie dłoni, co było skuteczne, a co nie, jak czuły się osoby proszone, jak czuły się osoby, których partnerzy nie otworzyli dłoni itp.

Czerwiec 2015 (1) 4h

- rozmowa kierowana - improwizacja - praca z ciałem - oglądanie fragmentów filmów - techniki doświadczalne - kwestionariusz rozpoznawania zachowań asertywnych / agresywnych / uległych / manipulacyjnych - Praca grupowa i indywidualna

- komputer - laptop z programem do odtwarzania filmów i głośnikmai - rzutnik multimedialny - fragmenty filmów z różnymi zachowaniami uległymi, agresywnymi, manipulacyjnymi i asertywnymi - kwestionariusz rozpoznawania zachowań asertywnych / uległych/ agresywnych / manipulacyjnych - drukarka do wydruku różnych ćwiczeń - długopisy - papier A4 - 3 arkusze szarego papieru

- badanie kwestionariuszem asertywności na koniec zajęć (tym samym co na poprzednich zajęciach) - Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju

124

- Kwestionariusz rozpoznawania zachowań asertywnych / uległych/ agresywnych / manipulacyjnych. Prowadzący czyta opis sytuacji i reakcji – grupa odgaduje jakie to było zachowanie. Jeśli nie było to zachowanie asertywne, to dają propozycje, jak osoba z opisanej sytuacji mogłaby się zachować asertywnie.

Ja stawiający granice innym

Nabywanie umiejętności wyrażania swojego TAK i NIE. Integracja grupy. Uświadomienie sobie swoich praw w relacjach z innymi ludźmi. Uświadomienie związku postawy ciała z wrażeniem wywieranym na innych ludziach. Rozpoznawania zachowań uległych / agresywnych / asertywnych / manipulacyjnych.

Mówię TAK- mówię NIE Pojęcie asertywności (3) - ćwiczenie mówienia „NIE” – każdy uczestnik mówi przez minutę „NIE” – wszyscy pracują jednocześnie - dzielenie się wrażeniami, jak to jest mówić „NIE” - 4 podgrupy – uległa / agresywna / asertywna / manipulacyjna – każda pokazuje jak w tej postawie mówi się „NIE” – ocena przez resztę grupy, jakie odczucia wywołuje różne intonowanie słowa „NIE” - prowadząc podaje różne sytuacje życiowe podgrupom: każdą sytuację grupa opracowuje w 4 wariantach reakcji: agresywnej, uległej, manipulacyjnej i asertywnej o odgrywa przed resztą grupy. - omawianie konsekwencji poszczególnych zachowań.


- techniki doświadczalne - praca grupowa i indywidualna - improwizacje drama-terapeutyczne - rozmowa kierowana


Nabywanie umiejętności wyrażania swojego TAK i NIE. Integracja grupy. Uświadomienie sobie swoich

Mówię TAK- mówię NIE Pojęcie asertywności (4) - Cztery kroki zachowań asertywnych Pameli Butler – omówienie.


- rozmowa kierowana - praca grupowa i indywidualna - burza mózgów - improwizacje


125

praw w relacjach z innymi ludźmi. Uświadomienie związku postawy ciała z wrażeniem wywieranym na innych ludziach. Rozpoznawania zachowań uległych / agresywnych / asertywnych / manipulacyjnych.

- Grupa wspólnie opracowuje przykłady zastosowania procedury czterech kroków na przykładach. - burza mózgów: sytuacje trudne dla nich na co dzień z osobami z którymi dzielą pokój, lub sytuacjami z osobami z ośrodka, spisuje je osoba prowadząca i przydziela poszczególnym podgrupom dane sytuacje, mają odegrać je tak jak zostały opisane, a następnie drugi raz z reakcją asertywną.

(scenki na zadany temat)

Ja stawiający granice innym

Zwiększenie świadomości doznawanych stanów emocjonalnych. Zdobycie umiejętności wyrażania swoich stanów emocjonalnych ( w tym złości). Rozładowanie emocjonalne. Zdobycie podstawowych umiejętności przyjmowania krytyki.

Wyrażanie złości i przyjmowanie krytyki. - uczestnicy dzielą się tym, w jakich sytuacjach czują złość - każdy indywidualnie maluje farbami plakatowymi „Portret złości” - wzajemne oglądanie prac i dzielenie się spostrzeżeniami - dyskusja sterowana: jak wyrażać złość ? - każdy opowiada w parach o ostatniej sytuacji, w której był zły, na kogo i o co się zezłościł, - partnerzy opowiadają o danej sytuacji, którą wysłuchali na forum grupy i podają przykład wypowiedzi wyrażającej złość w sposób asertywny - etiudy pantomimiczne na temat: ja złoszczący się - dyskusja sterowana: jak przyjmować krytykę

Czerwiec 2015 (4) 4 h

- praca indywidualna i grupowa - scenki improwizowane w podgrupach - etiudy pantomimiczne - malowanie farbami - dyskusja sterowana - dyskusja grupowa - ćwiczenia fizyczne, na rozładowanie emocji

- farby plakatowe, pędzle, kubeczki z wodą - kartki A3 bloku technicznego

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Zbiór prac plastycznych

126

- scenki improwizowane na zadany przez prowadzącego przykład przyjmowania krytyki, ukazujące jak przyjmować krytykę - na koniec każdy proponuje jakieś krótkie ćwiczenie fizyczne w kręgu i grupa je powtarza (np. podskok, zrobienie pajacyka, przysiad)

Ja współpracujący z innymi

Zwiększenie świadomości siebie i swojego miejsca w grupie. Integracja grupy. Zwiększenie zaangażowania w to co dzieje się w grupie. Aspekt ludyczny.

Ja istotną częścią grupy (1) - dyskusja sterowana o tym – co jest ważne we współpracy z innymi - jakie jest moje miejsce w grupie? – na podłodze prowadzący kładzie szary papier długi na 2m. - grupa obrysowuje któregoś z członków grupy na papierze - kontur człowieka ma symbolizować sprawny organizm grupy – którą częścią „ciała grupowego” jestem. - omawianie swojej roli w grupie, jak ja ją widzę, a jak widzą mnie inni uczestnicy. - ćwiczenie: pomnik grupowy - wykonanie przez prowadzącego zdjęcia zbudowanego pomnika i wyświetlenie go po ćwiczeniu na ekranie - dzielenie się wrażeniami uczestników podczas oglądania zdjęcia

Lipiec 2015 (1) 4 h

- dyskusja sterowana - technika: grupa jako organizm – moje miejsce w grupie - technika: pomnik grupowy - praca indywidualna i grupowa

- Szary papier o długości 2 m - czarny marker - aparat fotograficzny - rzutnik multimedialny - ekran - laptop z programem do przeglądania zdjęć

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - dokumentacja fotograficzna

Zwiększenie świadomości siebie i swojego miejsca w grupie. Integracja grupy.

Ja istotną częścią grupy (2) - uczestnicy projektują dużą maszynę na szarym papierze

Lipiec 2015 (2) 4 h

- technika: „działająca maszyna” – żywy pomnik

- arkusz szarego papieru - kolorowe flamastry i markery - aparat fotograficzny


127

Zwiększenie zaangażowania w to co dzieje się w grupie. Aspekt ludyczny.

- każdy uczestnik ma w między czasie robione zdjęcie i drukowane w formacie 9x13 - po wydrukowaniu wszystkich zdjęć i zaprojektowaniu maszyny, uczestnicy biorą swoje zdjęcia i przyklejają do projektu – w miejscu części, którą chcą być w tej maszynie, tak aby wszystkie części maszyny były zajęte - Ruchomy pomnik grupy: „działająca maszyna” – uczestnicy ustawiają z siebie i wprawiają w ruch zaprojektowaną maszynę. (co jest filmowane przez osobę prowadzącą) - oglądanie efektu na ekranie i dzielenie się wrażeniami – podkreślenie roli każdego uczestnika w osiągnięciu sukcesu grupy.

- oglądanie efektów swojej pracy na ekranie - elementy fotografii - projektowanie

- drukarka do drukowania zdjęć - laptop - rzutnik multimedialny - papier do drukowania zdjęć - kamera wideo cyfrowa - taśma klejąca - nożyczki

- dokumentacja fotograficzna i filmowa

Pogłębianie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie wyobraźni. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Rozwijanie zdolności manualnych. Kształtowanie zdolności do doświadczania przeżycia ludycznego. Integracja grupy.

Przygotowanie pochodu „karnawał w Rio” (1) – na pożegnanie wakacji - oglądanie pokazu pochodów karnawałowych w Rio i Wenecji - zrobienie przez każdego uczestnika kolorowej maski – na styl masek Weneckich - pokaz przygotowanych masek w grupie - improwizacja: pochód Wenecki z maskach

Lipiec 2015 (3) 4 h

- oglądanie materiałów dokumentalnych - ćwiczenia plastyczno –techniczne - praca grupowa i indywidualna - improwizacja teatralna - pokaz

- nagrania video pochodów karnawałowych w Rio i Wenecji - rzutnik multimedialny - ekran - laptop z programem do odtwarzania filmów i głośnikami - sznurki - brokat - klej - kolorowe pióra - kolor0wa krepa - kolorowe wstążki - pisaki - pastele - arkusze bloku technicznego A3


128

Pogłębianie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie wyobraźni. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Rozwijanie zdolności manualnych. Kształtowanie zdolności do doświadczania przeżycia ludycznego. Integracja grupy. Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Rozwijanie umiejętności wcielania się w rolę. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości.

Przygotowanie pochodu „karnawał w Rio” (2) – na pożegnanie wakacji - wybór konwencji pochodu – motywu: znane męskie postacie / znani sportowcy i ich osiągnięcia - przygotowanie planu pochodu - wybór muzyki – akompaniamentu do pochodu - przygotowanie stroju - wykonanie zaproszeń dla osób z ośrodka i plakatu zapraszającego - przygotowanie wzorów recenzji pochodu dla osób zaproszonych - przygotowanie woreczków z własnoręcznie zrobionym konfetti, które zostaną rozdane osobom oglądającym pochód - ćwiczenie grupowego kłaniania się - przeprowadzenie prób pochodu. - zaplanowanie poczęstunku dla gości pochodu i podział zadań.

Lipiec 2015 (4) 4 h Sierpień 2015 (1) 4 h (2) 4 h (3) 4 h

- burza mózgów - głosowanie - planowanie - analiza utworów muzycznych - dobór stroju - ćwiczenia plastyczno – techniczne - techniki aktywizujące

- różne stroje - gotowe przebrania zgodne z wybranym motywem - różne używane ubrania - gotowe maski - kolorowy papier i gazety - dziurkacze - kolorowe mini woreczki na konfetti - kolorowe wstążeczki do zawiązania woreczków - 4 arkusze brystolu - nożyczki - flamastry - brokat - klej - sznurki - pastele - komputer - laptop - zbiór różnych utworów muzycznych - głośniki - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - skala oceny pracy grupowej

Pogłębianie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie wyobraźni. Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania.

POCHÓD „KARNAWAŁ W RIO” – na pożegnanie wakacji - przygotowanie poczęstunku dla gości według wcześniej przygotowanego planu - przebranie się w stroje - przywitanie gości i rozdanie im

Sierpień 2015 (4) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o scenariusz grupowy - praca grupowa

- przygotowane wcześniej stroje - przygotowane wcześniej woreczki z konfetti - przygotowane wcześniej wzory recenzji dla osób oglądających pochód

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Dokumentacja filmowa i fotograficzna

129

Rozwijanie zdolności manualnych. Kształtowanie zdolności do doświadczania przeżycia ludycznego. Integracja grupy. Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Rozwijanie umiejętności wcielania się w rolę. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości.

przygotowanych woreczków z konfetti oraz wzorów recenzji - przeprowadzenie pochodu - poczęstunek dla gości - robienie sobie zdjęć z postaciami z pochodu - zebranie przez pomocnika recenzji od gości pochodu. (całość jest filmowana przez pracownika ośrodka).

z udziałem publiczności

- warzywa i owoce na sałatki - miski na sałatki - plastikowe talerze, kubki, sztućce - sztućce zwykłe - deski do krojenia warzyw i owoców - chleb i obkład do przygotowania kanapek - tace na kanapki - serwetki - soki, woda - kawa i herbata

Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Kształtowanie zdolności do doświadczania przeżycia ludycznego. Integracja grupy. Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Nabycie umiejętności uznawania i świętowania własnego sukcesu i sukcesu grupy.

Podsumowanie pochodu. - oglądanie zdjęć i nagrań z pochodu - czytanie recenzji napisanych przez osoby oglądające pochód. - zrobienie albumu pamiątkowego z pochodu - dzielenie się wrażeniami.

Wrzesień 2015 (1) 4 h

- technika aktywizacyjna: album pamiątkowy - udzielanie informacji zwrotnych - rozmowa kierowana - oglądanie materiałów dokumentujących pochód przygotowany przesz grupę

- drukarka do wydrukowania fotografii - papier do wydruku fotografii - gotowe albumy do zdjęć - cienkopisy do opisu zdjęć - recenzje osób oglądających pochód

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Zbiór recenzji napisanych przez osoby oglądające pochód - opiekunowie uczestników z placówki wypełniają test przymiotników dla każdego uczestnika, oraz arkusze obserwacyjne

130

Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości.

- rozmowa terapeutyczna

Ja – aktor / twórca

Nabycie umiejętności wchodzenia w rolę. Pogłębienie umiejętności naśladowania. Aspekt ludyczny. Integracja grupy. Ekspresja artystyczna.

Ja – aktor / twórca - rozmowa kierowana: kto to jest twórca? Co to jest kreatywność? Co oznacza: tworzyć coś? - jak sobie wyobrażam artystę? – każdy indywidualnie rysuje artystę na kartce A4 kredkami - oglądanie rysunków przez grupę i poszukiwanie cech wspólnych rysunków - oglądanie na ekranie zdjęć różnych artystów i twórców - każdy wybiera sobie jedną postać, - grupa tworzy muzeum figur woskowych - wykonanie dokumentacji fotograficznej - oglądanie wykonanych zdjęć na ekranie i dzielenie się wrażeniami


- rozmowa kierowana - rysowanie kredkami - analiza rysunków - poszukiwanie cech wspólnych - analiza fotografii - technika odgrywania roli - technika improwizacji - wykonanie dokumentacji fotograficznej i analiza zdjęć

- kartki A4 - kredki - laptop z programem do przeglądania zdjęć - zdjęcia różnych twórców i artystów - projektor multimedialny - ekran - różne używane ubrania - kawałki kolorowych materiałów

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - zbiór prac plastycznych uczestników - dokumentacja fotograficzna


Integracja grupy. Pogłębienie znajomości siebie i innych członków grupy. Umiejętność wcielania się w rolę. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się. Rozwijanie umiejętności formułowania pytań i odpowiadania na pytania.

Moje ulubione postaci filmowe. - dzielenie się z grupą ulubionymi postaciami filmowymi. - każdy z uczestników wciela się w swoją ulubioną postać i przedstawia się grupie, mówi jak się nazywa, skąd pochodzi, jaka jest w skrócie jej historia - w 3 osobowych podgrupach: osoby dzielą się rolami: znana postać, dziennikarz, fotograf – postać pozuje do


- Technika wywiadu - praca grupowa i indywidualna - rozmowa kierowana - technika: odgrywania roli - udzielanie

- różne używane ubrania - różne gotowe maski - różne gotowe kostiumy i przebrania - komputer - laptop - zbiór różnych utworów muzycznych

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Dokumentacja fotograficzna

131

zdjęć i udziela wywiadu dziennikarzowi, który pisze krótką notkę o danej postaci - oglądanie zdjęć i czytanie notek o danej postaci w wykonaniu uczestników - uczestnicy dzielą się wrażeniami z ćwiczenia

sobie informacji zwrotnych


Koncentracja na utworze poetyckim. Pogłębianie wrażliwości. Rozwijanie umiejętności współpracy. Rozwijanie umiejętności manualnych.

Wierszowe improwizacje. - czytanie wierszy - dzielenie się przez uczestników wrażeniami ze słuchania wierszy - każda grupa 3-osobowa wybiera sobie jeden wiersz i go przedstawia reszcie grupy - dzielenie się wrażeniami po przedstawieniu wszystkich grup - grupa dzieli się na pary, każda para dostaje wycięte koło z szarego papieru, i ma wspólnie stworzyć mandalę, rysując pastelami, pokaz mandal - burza mózgów: ulubione bajki / baśnie / opowieści, które chcielibyśmy odegrać – zapisane wszystkie propozycje, poprzez głosowanie wybór 5- ciu


- słuchanie poezji - technika: rysowania mandali - burza mózgów - rozmowa kierowana - praca grupowa i indywidualna

- teksty różnych wierszy - różne używane ubrania - różne gotowe maski - różne gotowe kostiumy i przebrania - komputer - laptop - zbiór różnych utworów muzycznych - okrągłe puste mandale z szarego papieru o średnicy 70cm -pastele

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - wystawa mandal wykonanych przez uczestników


Koncentracja na utworze bajkowym / baśniowym. Pogłębianie wrażliwości. Rozwijanie umiejętności współpracy. Rozwijanie umiejętności

Odgrywanie ulubionych bajek / baśni / opowieści

Na każdych zajęciach grupa czyta jedną z pięciu wybranych przez siebie bajek / baśni / opowieści i analizuje to co stanowi jej temat, przesłanie, kto jest dobrą postacią, a kto złą.

Październik 2015 (1) 4h (2) 4 h (3) 4h (4) 4h Listopad 2015

- słuchanie i analiza znaczenia bajek / baśni / opowieści - analiza postaci i relacji między postaciami

- teksty różnych baśni i bajek - różne używane ubrania - różne gotowe maski - różne gotowe kostiumy i przebrania - komputer - laptop - zbiór różnych utworów

- arkusze obserwacyjne - arkusze samooceny - dokumentacja filmowa i fotograficzna - udzielanie sobie informacji

132

rozumienia postaci i relacji między postaciami. Rozwijanie umiejętności odgrywania roli.

Analiza zachowania poszczególnych postaci, ich motywacji, przyczyn i skutków. Analiza relacji pomiędzy postaciami. Podział ról pomiędzy uczestnikami grupy. Odgrywanie treści wybranej bajki / opowieści / baśni przez grupę. Prowadzący lub jeden z uczestników jest narratorem. Robienie dokumentacji fotograficznej. Podsumowywanie każdych zajęć: jak mi było w tej roli, co z tej postaci / historii jest mi bliskie, a co obce, Informacje zwrotne o tym co pomagało we współpracy, a co przeszkadzało.

(1) 4h - technika: wcielania się w postać - przedstawienie na podstawie gotowego scenariusza

muzycznych - głośniki - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny

zwrotnych przez uczestników zajęć - dokumentacja fotograficzna


Rozwijanie umiejętności wcielania się w rolę. Integracja grupy. Aspekt ludyczny. Rozwijanie umiejętności współpracy. Rozwijanie umiejętności naśladowania pozycji.

Zabawy w improwizację: „turniej rycerski” - słuchanie Legend Arturiańskich i dzielenie się wrażeniami po wysłuchaniu Legend - przebranie się za rycerzy - zrobienie sobie grupowego zdjęcia w przebraniach rycerzy - oglądanie obrazu „Bitwa pod Grunwaldem” - grupa tworzy „żywy obraz” „Bitwa pod Grunlwadem” – prowadzący robi im zdjęcie - oglądanie zdjęcia na ekranie stworzonego przez grupę obrazu i dzielenie się wrażeniami

Listopad 2015 (2) 4h

- technika odwzorowania obrazu „żywy obraz” - improwizacja - wcielanie się w rolę - analiza fotografii

- różne używane ubrania - tarcze, miecze plastikowe - komputer - laptop - zbiór różnych utworów muzycznych - głośniki - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - projektor multimedialny - ekran - fragmenty „Bitwy pod Grunwaldem” w formie elektronicznej, do wyświetlania na projektorze - ścieżka dźwiękowa „Bravehart”

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Dokumentacja fotograficzna

133

- improwizacja: turniej rycerski do ścieżki dźwiękowej z Bravehart


Rozwijanie umiejętności wcielania się w rolę. Integracja grupy. Aspekt ludyczny. Rozwijanie umiejętności współpracy. Rozwijanie kompetencji pomagania innym.

Zabawy w improwizację: „turniej rycerski” - czytanie bajki terapeutycznej – „Bajka o bardzo „dzielnym rycerzu” - dzielenie się wrażeniami i myślami po wysłuchaniu bajki - burza mózgu na temat bycia rycerzem na co dzień – w jakich sytuacjach można być dzielnym, pomocnym, ratującym rycerzem - spisanie pomysłów podawanych przez uczestników - każda podgrupa wybiera sobie jedną z sytuacji wymyślonych przez grupę i ją odgrywa przed grupą - udzielenie sobie informacji zwrotnych: jak się współpracowało w podgrupach


- bajka terapeutyczna - burza mózgów - improwizacja - udzielanie sobie informacji zwrotnych - rozmowa kierowana - praca indywidualna i grupowa

- różne używane ubrania - tarcze, miecze plastikowe - komputer - laptop - zbiór różnych utworów muzycznych - głośniki - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny

- arkusze obserwacyjne - badanie skalą nastroju - dokumentacja filmowa i fotograficzna - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć - skala oceny pracy grupowej

Ja i inni na Święta

Rozwijanie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności nazywania tego „co mi się podoba/ nie podoba”. Rozwijanie zdolności manualnych.

Kartki Świąteczne - oglądanie różnych kartek świątecznych i czytanie różnych życzeń świątecznych - dzielenie się tym, komu jaka kartka się podoba, jakie chciałby dostać życzenia, lub jakie innym chciałby wysłać - rozmowa o tym, komu chcieliby złożyć życzenia Świąteczne - przygotowanie własnoręcznie kartek świątecznych - dyskusja: co chciałbym sobie ofiarować


- oglądanie i analiza kartek świątecznych - rozmowa kierowana - dyskusja - zajęcia plastyczno - techniczne

- arkusze A4 papieru technicznego - różnokolorowe papeterie z kopertami - cienkopisy, pisaki, długopisy - brokat - klej - pastele - naklejki samoprzylepne z motywami świątecznymi - aparat fotograficzny - drukarka do wydruku zdjęć - papier do wydruku

- dokumentacja fotograficzna - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników grupy - arkusze obserwacji - badanie z zastosowaniem skali nastroju - zbiór własnoręcznie przygotowanych kartek

134

pod choinkę (list do siebie – w formie wyklejania zdjęciami z gazet / pisemnej)

zdjęć - kolorowe gazety - nożyczki - samoprzylepne mocowania do zdjęć - kolorowe wstążki i tasiemki

świątecznych


Uświadomienie przyjemności z przygotowywania prezentów, obdarowywania innych i sprawiania im przyjemności Uświadomienie, że każdy może być osobom dającą coś z siebie Uświadomienie potrzeby dzielenia się Zwiększenie aktywności i wzmacnianie procesów spostrzegania. Poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej. Rozwijanie umiejętności kooperacji. Rozwijanie umiejętności manualnych.

Prezenty Bożo-Narodzeniowe dla siebie i reszty grupy - każdy z uczestników zakłada strój gwiazdora i zostaje mu zrobione zdjęcie i wydrukowane - każdy z uczestników nakleja swoje zdjęcie na kolorowe koło z bloku technicznego i je ozdabia według swojego gustu – tak by w efekcie powstała płaska bombka - na brystolu grupa rysuje choinkę i ją koloruje, oraz ozdabia swoimi bombkami, - każdy przyozdabia jedną torebkę naklejką na której jest napisane jego imię i wszyscy stawiają je na wspólnym stole - każdy każdemu zapisuje po jednej rzeczy, którą chce mu ofiarować na małej tekturowej karteczce i wrzuca ją do odpowiedniej torebeczki - grupa odgrywa przyjście gwiazdora i rozdawanie prezentów, osoba odgrywająca gwiazdora ubiera strój i rozdaje torebeczki każdemu z uczestników - dzielenie się wrażeniami

Grudzień 2015 (1) 4 h

- technika: wcielania się w rolę. - Zajęcia plastyczne. - Improwizacja. - Udzielanie sobie informacji zwrotnych. - Praca grupowa i indywidualna.

- arkusz białego brystolu, - cienkopisy, pisaki, długopisy - pastele - naklejki samoprzylepne z motywami świątecznymi - kolorowe koła z bloku technicznego - aparat fotograficzny - drukarka do wydruku zdjęć - papier do wydruku zdjęć - samoprzylepne mocowania do zdjęć - kolorowe wstążki i tasiemki - małe torebki świąteczne (po jednej dla każdego uczestnika) - małe tekturowe karteczki - strój Gwiazdora



Zapoznanie się z różnymi zwyczajami wigilijnymi.

Uczta Wigilijna (1)

Grudzień 2015

- słuchanie o zwyczajach

- opisy różnych zwyczajów wigilijnych

- wystawa prac plastycznych

135

Rozwijanie umiejętności planowania. Rozwijanie umiejętności wyrażania „czego chcę / nie chcę”. Rozwijanie zdolności manualnych. Rozwijanie zdolności współpracy.

- słuchanie opisów różnych zwyczajów wigilijnych - rozmowa kierowana o zwyczajach wigilijnych, które lubią, podobają im się, - uczestnicy w dwóch grupach tworzą wyobrażenie idealnej wigilii i opowiadają je drugiej grupie - każdy dostaje arkusz A3 papieru technicznego, który ma przedstawiać stół wigilijny i tworzy kolaż pod tytułem „mój wymarzony stół wigilijny” - prezentacja i omawianie prac w grupie - grupa razem planuje Ucztę Wigilijną, na za tydzień

(2) 4 h wigilijnych - rozmowa kierowana - dyskusja w podgrupach - ćwiczenia plastyczne - planowanie uczty Wigilijnej

- kolorowe gazety - nożyczki - klej - arkusze A3 papieru technicznego - flamastry - wybór utworów muzycznych - laptop - głośniki

- arkusze obserwacyjne - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników grupy - badanie skalą nastroju


Nabycie wiedzy o tym jak powinno się nakrywać do stołu. Rozwijanie umiejętności współpracy w grupie. Integracja grupy. Aspekt ludyczny. Pogłębianie wrażliwości estetycznej. Pogłębianie umiejętności koncentracji na słuchanym utworu muzycznym.

Uczta Wigilijna (2) - jak nakryć stół – rozmowa kierowana - ubieranie stołu Wigilijnego - odgrywanie przyjmowania i witania gości - oglądanie zdjęć z przygotowania prezentów Bożo-Narodzeniowych z poprzednich zajęć - spożycie posiłku - słuchanie kolęd - dzielenie się wrażeniami ze słuchania kolęd, kto jaką kolędę lubi - wspólne odśpiewanie kolędy „Wśród nocnej ciszy” – grupa wciela się w rolę


- ćwiczenia praktyczne - praca grupowa i indywidualna - technika: odgrywania roli - technika: improwizacji - ćwiczenia dźwięko-naśladownicze - wspólne śpiewanie utworu muzycznego

- plastikowe talerze, łyżeczki, noże, widelce, - serwetki kolorowe o motywie świątecznym - obrus świąteczny - sianko - barszcz - kubki do barszczu - laptop z głośnikami i programem do odtwarzania muzyki – nagrania różnych kolęd - pasztecik z kapustą i grzybami - kawa / herbata - pierniczki - strój Gwiazdora, worek na prezenty

- arkusze obserwacyjne - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników grupy - badanie skalą nastroju - dokumentacja fotograficzna - skala oceny pracy grupowej

136

chóru występującego na Pasterce - konkurs na najlepsze naśladowanie Gwiazdora


Podsumowanie wydarzeń minionego roku. Wspieranie procesu integracji doświadczeń z pracy w grupie. Rozwijanie zdolności manualnych. Rozwijanie umiejętności współpracy pomiędzy uczestnikami.

Podsumowanie Starego Roku - uczestnicy oglądają zdjęcia z zajęć z 2014 roku i dzielą się swoimi wspomnieniami z kończącego się roku, opowiadają co było dla nich ważne, - budowanie z listew, arkusza brystolu, kawałków materiału, włóczki szarej – kukły przedstawiającej „Stary Rok”, ozdabianie do farbami plakatowymi, - grupa zbiorowo przygotowuje improwizację składania podziękowań Staremu Rokowi, - prowadzący robi zdjęcia w trakcie zajęć


- improwizacja grupowa - praca grupowa i indywidualna - improwizacja teatralna - ćwiczenie techniczno-plastyczne - analiza zdjęć minionych wydarzeń grupowych

- wywołane zdjęcia, zrobione podczas zajęć w roku 2014 - listwy drewniane, arkusz brystolu, kawałki materiał ów, włóczka szara, - farby plakatowe, pędzle, kubeczki z wodą do pędzli,

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Dokumentacja fotograficzna - kukła „Stary Rok”

Ja i inni na Święta i Nowy Rok

Pogłębianie budowania obrazu siebie. Ćwiczenie umiejętności obserwacji siebie i swoich zmian. Rozwijanie umiejętności udzielania informacji zwrotnych. Rozwijanie zdolności manualnych. Rozwijanie umiejętności oprawiania prac.

Stary Rok 2015 – Nowy Rok 2016 - pantomimiczne przekazywanie sobie nawzajem podarków, każdy pokazuje grupie pantomimicznie, co chce im podarować na Nowy Rok, grupa zgaduje co otrzymuje - każdy podejmuje próbę przypomnienia jakie poczynił postanowienia w zeszłym roku (jeśli ktoś nie pamięta – to prowadzący ma je spisane i przypomina.) Uczestnicy opowiadają, czy udało im się postanowienia zeszłoroczne wprowadzić w życie – jeśli tak, to co im w tym pomogło, jeśli nie, to czemu. (Prowadzący notuje, czy dana osoba wprowadziła to postanowienie w życie, czy nie). - Kartka szarego papieru, podzielona na


- pantomima - rozmowa kierowana - rysowanie kredkami i pastelami, kolorowymi pisakami, - oprawiania prac - praca indywidualna i grupowa - udzielanie sobie informacji zwrotnych

- kartka szarego papieru podzielona markerem na pół, Po lewej stronie napis „Ja w styczniu 2015”, po prawej „Ja w styczniu 2016” (po jednej dla każdego uczestnika) - pastele - kolorowe pisaki - kredki - kolorowe tekturowe paski z których uczestnicy będą mogli zrobić obramowania dla swoich prac - kolorowe wstążki do zawieszenia swoich prac - taśma klejąca, klej, - nożyczki

- Arkusze obserwacyjne, - Badanie skalą nastroju - Wystawa prac plastycznych. - Zapis stanu realizacji postanowień z „przypominajek” ze stycznia 2015. - Notatki prowadzącego dotyczące zauważonych zmian przez grupę u poszczególnych uczestników

137

pół. Z jednej strony osoba rysuje siebie z przed roku, na drugiej połowie siebie teraz. - Oprawianie prac – podklejanie ich sztywnym obramowaniem i zrobienie wystawy prac. - Omawianie każdej pracy, grupa dzieli się refleksjami na temat zmian, bądź ich braku danego uczestnika. (Prowadzący notuje zauważone przez grupę zmiany u każdego uczestnika, oraz zmiany zauważone przez samego uczestnika)

grupy. - opiekunowie uczestników z placówki wypełniają test przymiotników dla każdego uczestnika, oraz arkusze obserwacyjne - rozmowa terapeutyczna

Ja – współtworzący z innymi

Zapoznanie się uczestników z różnymi scenariuszami przedstawień. Koncentrowanie uwagi na czytanym scenariuszu. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji. Wspieranie procesów pamięci. Rozwijanie umiejętności wyrażania swojego zdania. Dzielenie się przeżyciem literackim.

Wybór scenariusza spektaklu (1) - czytanie 2 scenariuszy spektaklu do wyboru - omówienie o czym jest dana opowieść po przeczytaniu każdej


- czytanie gotowych scenariuszy - burza mózgów - dyskusja kierowana

- scenariusze różnych sztuk teatralnych


Zapoznanie się uczestników z różnymi scenariuszami przedstawień. Koncentrowanie uwagi na słuchanym scenariuszu. Rozwijanie umiejętności

Wybór scenariusza spektaklu (2) - czytanie 1 scenariusza spektaklu (innego niż na poprzednich zajęciach) do wyboru i omówienie o czym on jest - przypomnienie w paru zdaniach przez prowadzącego dwóch scenariuszy

Styczeń2016 (3) 4 h

- czytanie gotowych scenariuszy - burza mózgów - dyskusja kierowana - podejmowanie decyzji poprzez

- scenariusze różnych sztuk teatralnych - flipchart z kartkami papieru i markerami


138

podejmowania decyzji. Wspieranie procesów pamięci. Rozwijanie umiejętności wyrażania swojego zdania. Dzielenie się przeżyciem literackim.

omawianych na poprzednich zajęciach - burza mózgów nad zaletami i wadami każdego z nich (argumenty za i przeciw spisywane są na flipcharcie przez prowadzącego na dużym arkuszu i wieszane na ścianie) - wybór jednego scenariusza poprzez głosowanie

głosowanie - flipchart z arkuszem papieru i pisakami

Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Rozwijanie umiejętności wcielania się w rolę. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji .

Ja jako postać – ja w roli. Wczuwanie się w poszczególne postacie i odgrywanie ich – technika wcielania się w różne role i improwizacje. Dobór osób do poszczególnych ról. Podział zadań pomiędzy poszczególnych uczestników (listy zadań pomaga zapisywać prowadzący i to on je przechowuje i przynosi na każde zajęcia). Każdy uczestnik dostaje na koniec scenariusz przedstawienia i kartkę ze spisem swoich zadań.


- praca grupowa i indywidualna - techniki aktywizujące - dyskusja kierowana - wykonanie listy zadań - improwizacje - technika: wcielania się w różne role

- scenariusz wybranej sztuki teatralnej - flipchart z białym papierem i markerem - kartki A4 i długopisy

- arkusze obserwacyjne - listy sprawdzające wykonawstwo czynności - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć - badanie skalą nastroju

Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy.

Przygotowanie kostiumów i masek - w podgrupach uczestnicy pomagają dobierać sobie stroje i maski

Luty 2016 (1) 4 h

- praca grupowa i indywidualna - techniki aktywizujące

- różne ubrania używane, które można pociąć lub przerobić - igły i nici

- arkusze obserwacyjne - dokumentacja fotograficzna

139

Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji .

- prezentacja pomysłów na stroje w całej grupie i dyskusja nad dokonanymi wyborami

- dyskusja kierowana

- nożyce - różnego rodzaju kolorowe materiały - arkusze brystolu - gumka z metra, do zrobienia mocowań do masek - lustro duże (w którym widać całą sylwetkę), - lustra małe (w których widać twarz i ramiona)

- listy sprawdzające wykonawstwo czynności - badanie skalą nastroju - skala pracy grupowej

Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych.

Przygotowanie elementów scenografii - Uczestnicy planują razem z prowadzącym, jak będzie wyglądała scenografia oraz dzielą się na zespoły, które będą wykonywały poszczególne elementy dekoracji. - Wykonywanie poszczególnych elementów scenografii.

Luty 2016 (2) 4 h

- praca grupowa i indywidualna - ćwiczenia plastyczno - techniczne

- styropian fasadowy 20 cm (6 sztuk) i 15 cm (6 sztuk) - 3 noże termiczne do cięcia styropianu - kartony różnej wielkości - kolorowy papier duże arkusze, samoprzylepny - klej - farby plakatowe - pędzle - różnokolorowe materiały - nożyczki - igły i nici - aparat fotograficzny

- arkusze obserwacyjne - dokumentacja fotograficzna - badanie skalą nastroju - listy sprawdzające wykonawstwo czynności

140

Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji . Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Ćwiczenia wspomagające procesy pamięciowe. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji .

Próby przedstawienia z omawianiem postępów i trudności uczestników grupy. Omawianie specyfiki każdej z postaci występującej w przedstawieniu – przy wykorzystaniu techniki postać na ścianie. Pod koniec zajęć uczestnicy udzielają sobie informacji zwrotnych o przebiegu próby.

Luty 2016 (3) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o gotowy scenariusz - praca grupowa i praca indywidualna - techniki aktywizujące - udzielanie sobie informacji zwrotnej - techniki podtrzymujące motywację uczestników i ich zaangażowanie - technika postać na ścianie

- komputer - laptop - głośniki - nagrania muzyczne - mikrofony - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - oświetlenie – reflektory z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła - 2 reflektory ze światłem białym - przygotowane wcześniej dekoracje sceniczne - przygotowane wcześniej kostiumy i maski - kurtyna z materiału

- dokumentacja fotograficzna i filmowa - arkusze obserwacyjne - dyskusje grupowe - rozmowy indywidualne na tle grupy - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć - badanie skalą nastroju

Nabycie umiejętności współpracy Zaproszenia na przedstawienie Luty 2016 - malowanie i - 5 arkuszy białego - arkusze

141

i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności zaprojektowania i wykonania plakatu i zaproszenia na wydarzenie. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji .

Przygotowanie zaproszeń na premierę przedstawienia oraz plakatu reklamującego przedstawienie.

(4) 4 h rysowanie - projektowanie zaproszeń i plakatu

brystolu - 2 arkusze szarego papieru - flamastry - kredki - kolorowe gazety - nożyczki - klej - laptop - komputer - program do projektowania zaproszeń - drukarka do drukowania zaproszeń - papier kredowy do drukowania zaproszeń - taśma dwustronna do przyklejania przygotowanych plakatów - białe koperty na wymiar zaproszeń - cienkopisy - znaczki pocztowe - aparat fotograficzny

obserwacyjne - dokumentacja fotograficzna - badanie skalą nastroju - listy sprawdzające wykonawstwo czynności


Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i

Próby przedstawienia z omawianiem postępów i trudności uczestników grupy. Odsłuchiwanie różnych utworów muzycznych pod kątem ich dopasowania do tematyki i atmosfery przedstawienia. Zabawy światłem z reflektorów. Dyskusja na temat tego: co szczególnie należy wyeksponować w przedstawieniu w poszczególnych scenach – co należy oświetlić mocniej a co mniej.

marzec 2016 (1) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o gotowy scenariusz - praca grupowa i praca indywidualna - techniki aktywizujące - udzielanie

- komputer - laptop - głośniki - nagrania muzyczne - mikrofony - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - oświetlenie – reflektory z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła - 2 reflektory ze światłem białym

- dokumentacja fotograficzna i filmowa - arkusze obserwacyjne - dyskusje grupowe - rozmowy indywidualne na tle grupy - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników

142

poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Ćwiczenia wspomagające procesy pamięciowe. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji . Rozwijanie umiejętności doboru utworów muzycznych do scenariusza przedstawienia. Rozwijanie umiejętności wyboru tego co najważniejsze – aby podkreślić to odpowiednim oświetleniem.

Wybór muzyki i ustawienia oświetlenia. Pod koniec zajęć uczestnicy udzielają sobie informacji zwrotnych o przebiegu próby

sobie informacji zwrotnej - techniki podtrzymujące motywację uczestników i ich zaangażowanie

- przygotowane wcześniej dekoracje sceniczne - przygotowane wcześniej kostiumy i maski - kurtyna z materiału

zajęć - badanie skalą nastroju


Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości.

Próby przedstawienia z omawianiem postępów i trudności uczestników grupy. - pod koniec zajęć uczestnicy udzielają sobie informacji zwrotnych o przebiegu próby

marzec 2016 (2) 4h i (3) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o gotowy scenariusz - praca grupowa i praca indywidualna - techniki aktywizujące - udzielanie sobie informacji

- komputer - laptop - głośniki (kolumny i statywy do kolumn) - nagrania muzyczne - mikrofony bezprzewodowe - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - oświetlenie – reflektory z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła - 2 reflektory ze

- dokumentacja fotograficzna i filmowa - arkusze obserwacyjne - dyskusje grupowe - rozmowy indywidualne na tle grupy - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć

143

Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Ćwiczenia wspomagające procesy pamięciowe. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej.

zwrotnej - techniki podtrzymujące motywację uczestników i ich zaangażowanie

światłem białym - przygotowane wcześniej dekoracje sceniczne - przygotowane wcześniej kostiumy i maski - kurtyna z materiału, - mikser dźwięku, - mikrofony bezprzewodowe nagłowne, - kolumny, - statywy do mikrofonów

- badanie skalą nastroju


Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Ćwiczenia wspomagające procesy pamięciowe. Rozwijanie wyobraźni uczestników.

Próba generalna przedstawienia - dyskusja o tym jak radzić sobie ze zdenerwowaniem - pod koniec zajęć uczestnicy udzielają sobie informacji zwrotnych o przebiegu próby

marzec 2016 (4) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o gotowy scenariusz - praca grupowa i praca indywidualna - techniki aktywizujące - udzielanie sobie informacji zwrotnej - techniki podtrzymujące motywację uczestników i ich zaangażowanie - dyskusja kierowana

- komputer - laptop - nagrania muzyczne - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - oświetlenie – reflektory z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła - 2 reflektory ze światłem białym - przygotowane wcześniej dekoracje sceniczne - przygotowane wcześniej kostiumy i maski - kurtyna z materiału - mikrofony bezprzewodowe - kolumny - statywy do kolumn - mikser dźwięku, - mikrofony bezprzewodowe

- analiza dokumentacji fotograficznej i filmowej - arkusze obserwacyjne - badanie skalą nastroju - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć

144

Pogłębienie wrażliwości estetycznej.

nagłowne, - kolumny, - statywy do mikrofonów


Nabycie umiejętności współpracy i współodpowiedzialności za efekt pracy całej grupy. Odkrycie w sobie zdolności do tworzenia czegoś nowego, wcielania się w postać. Nabycie umiejętności planowania zadań i brania odpowiedzialności za realizację podjętych zobowiązań. Podniesienie samooceny i poczucia własnej wartości. Doskonalenie kompetencji manualnych, zdolności technicznych. Ćwiczenia wspomagające procesy pamięciowe. Rozwijanie wyobraźni uczestników. Pogłębienie wrażliwości estetycznej.

Premiera przedstawienia przygotowywanego przez uczestników - Realizacja przygotowywanego przedstawienia. - Powitanie gości i publiczności. - Wystawienie przedstawienia. - Podziękowanie gościom za przybycie i pożegnanie się z nimi. - Po ukłonieniu się publiczności – Pani Dyrektor Ośrodka wręcza wszystkim uczestnikom grupy kwiat i gratuluje sukcesu. - Nagrywanie przedstawienia przez pracownika ośrodka - Wykonanie zdjęć z przedstawienia i zza kulis przedstawienia przez pracownika ośrodka oraz pamiątkowego całej grupy – kłaniającej się publiczności.

Kwiecień 2016 (1) 4 h

- technika drama-terapeutyczna: przygotowanie przedstawienia w oparciu o gotowy scenariusz - praca grupowa z udziałem publiczności

- komputer - laptop - nagrania muzyczne - kamera cyfrowa - aparat fotograficzny - oświetlenie – reflektory z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła - 2 reflektory ze światłem białym - przygotowane wcześniej dekoracje sceniczne - przygotowane wcześniej kostiumy i maski - kurtyna z materiału - mikrofony bezprzewodowe - kolumny - statywy do kolumn, - - mikser dźwięku, - mikrofony bezprzewodowe nagłowne, - kolumny, - statywy do mikrofonów

- analiza dokumentacji fotograficznej i filmowej - opinie publiczności - arkusze obserwacyjne - badanie skalą nastroju - skala oceny pracy grupowej


Integracja doświadczeń z procesu przygotowania i prezentacji przedstawienia. Rozwijanie umiejętności manipulacji nożyczkami, pisakami, i innymi małymi

Kiedy zapada kurtyna…. Po przedstawieniu - obejrzenie nagrania z przedstawienia - czytanie opinii publiczności o przedstawieniu


- praca grupowa i indywidualna - lektura recenzji przedstawienia - oglądanie nagrania dokumentująceg

- małe kartoniki - papier kolorowy samoprzylepny - nożyczki - wstążki - małe karteczki - gotowe imienne


145

przedmiotami. Rozwijanie wyobraźni i zmysłu technicznego. Budowanie samooceny uczestników. Docenienie wartości współpracy z innymi. Pogłębianie umiejętności udzielania informacji zwrotnych. Rozwijanie umiejętności uznawania i świętowania swoich osiągnięć i sukcesów.

- wykonanie kolorowego ozdobnego koszyczka z kartonu przez każdego uczestnika - każdy pisze / rysuje na karteczkach dlaczego dzięki danej osobie to przedstawienie się udało - uczestnicy chodzą między sobą i zbierają do koszyczka dobre myśli od innych - sprawdzenie zawartości koszyczka - dzielenie się wrażeniami - wręczenie imiennych dyplomów – uznających zdolności artystyczno – teatralne uczestnikom grupy, wzajemne oklaski (robienie zdjęć dokumentujących wręczenie dyplomów)

o przedstawienie - techniki aktywizujące - technika integracyjna

dyplomy dla uczestników uznające zdolności artystyczno – teatralne - aparat fotograficzny

Ja, czyli: kto?

Próba podsumowania trudności i korzyści, nabytych kompetencji, wizerunku siebie jako osoby, która coś może stworzyć, wyrazić i przekazać innym. Poprawa umiejętności manipulacji małymi przedmiotami. Ugruntowanie umiejętności kooperacji. Rozwijanie umiejętności uznawania i świętowania swoich osiągnięć i sukcesów.

Ja jako artysta (1) - Wykonanie pamiątkowych albumów dokumentujących i podsumowujących pracę uczestników w ramach tego bloku zajęć. - Podzielenie się wrażeniami z przygotowywania albumów i oglądania zdjęć z ostatnich 15 miesięcy.


- praca grupowa - wykonanie albumów

-wywołane / wydrukowane zdjęcia wykonywane podczas całego roku zajęć - albumy papierowe na zdjęcia -cienkopisy umożliwiające pisanie na czarnym papierze - narożniki do mocowania zdjęć

- arkusz obserwacji - udzielanie sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć - dokumentacja fotograficzna - badanie skalą nastroju -skala oceny pracy grupowej

Podsumowanie trudności i korzyści, nabytych kompetencji, wizerunku siebie jako osoby, która coś może stworzyć, wyrazić

Ja jako artysta (2) - Oglądanie przy kawie i ciastku, zdjęć, filmów z całego roku pracy, oraz albumów


- oglądanie zdjęć - etiuda pantomimowa - udzielanie

- kawa, herbata, ciasto - zdjęcia i filmy z zajęć z całego roku, - laptop z programem do

- arkusz obserwacji - skala nastroju - udzielanie

146

i przekazać innym. Ugruntowanie zmian w wizerunku siebie i swojej samoocenie. Rozwijanie umiejętności uznawania i świętowania swoich osiągnięć i sukcesów. Rozwiązanie grupy terapeutycznej dramowej.

pamiątkowych wykonanych na poprzednim spotkaniu. - Każdy z uczestników przedstawia pantomimicznie siebie sprzed roku i siebie teraz – uwydatniając w pantomimie to co zmienił przez ten rok. - Każdy z uczestników mówi każdemu jedną / dwie rzeczy, które widzi że dana osoba zmieniła oraz mówi to, za co danej osobie po tym roku dziękuje. - Pożegnanie w kręgu – iskierka – uczestnicy trzymają się za rękę i poprzez uściski przekazują sobie iskierkę. Na koniec podskakują i lądują na ziemi przestają trzymać się za ręce.

informacji zwrotnych - praca indywidualna i grupowa

odtwarzania zdjęć i filmów, - rzutnik multimedialny - ekran

sobie informacji zwrotnych przez uczestników zajęć - opiekunowie uczestników z placówki wypełniają test przymiotników dla każdego uczestnika, oraz arkusze obserwacyjne - rozmowa terapeutyczna - podsumowująca

Program przygotowała: psychoterapeuta dr n.med. Anna Klatkiewicz e-mail: [email protected], lub [email protected] tel. 500-085-733

147

DOGOTERAPIA

Dogoterapia to metoda wspomagania rehabilitacji i terapii osób niepełnosprawnych

fizycznie, intelektualnie, emocjonalnie i społecznie, w której wykorzystywane są specjalnie

wyselekcjonowane i wyszkolone psy. Nad całością czuwa zespół terapeutyczny, składający się ze

specjalistów takich jak: psycholog, pedagog, fizjoterapeuta, przewodnik psa, dogoterapeuta.

Podział terapii kontaktowej z udziałem psów (dogoterapii) został zaproponowany przez

amerykańskie towarzystwo Delta Society i zawiera:

1) AAA (Animal Assisted Activity) – Zabawę z udziałem psów. Cechuje ją spontaniczność,

satysfakcja pacjenta, duży pozytywny ładunek emocjonalny. Zajęcia często odbywają się w grupie,

brak skonkretyzowanych celów. Osoba prowadząca zajęcia musi być wykwalifikowanym

animatorem.

2) AAT (Animal Assisted Therapy) – Terapię z udziałem psów, której częścią jest AAE (Animal

Assisted Education) – Edukacja z udziałem psów.

AAE – wspomaganie procesu edukacyjnego pacjenta, wykazujących szczególne potrzeby w tym

zakresie. Konkretny cel i plan musi pokrywać się z aktualnie realizowanym celem w szkole.

Przykład: Psy wspomagające naukę czytania (The Reading Education Assistance Dogs)

AAT – terapia, rehabilitacja kontaktowa z udziałem psa. Konkretny cel zajęć, pokrywający lub

uzupełniający aktualną rehabilitację. Osoba prowadząca posiada wykształcenie kierunkowe np.

z zakresu fizjoterapii, psychologii, pedagogiki. Zajęcia są dokumentowane i weryfikowane.

Dogoterapia jest metodą wspierania wszelkiej rehabilitacji i terapii, tak więc jej

potencjalnym odbiorcą będzie każdy pacjent z zaburzeniami rozwoju. Najczęściej wykorzystuje się

ją u dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPD), z Zespołem Downa, z Autyzmem oraz

dorosłych z upośledzeniem umysłowym czy zaburzeniami psychicznymi.

Terapia kontaktowa z udziałem psa, jest to terapia, która w znacznym stopniu bazuje na

poruszaniu sfery emocjonalnej pacjenta, dzięki czemu możliwe staje się wytworzenie pozytywnych

więzi między podopiecznym i psem, a w konsekwencji również i terapeutą. Wykwalifikowany

fizjoterapeuta, posiadający wiedzę z zakresu psychiki psa lub mający wsparcie w postaci

dogoterapeuty i przewodnika czworonoga, może zatem znacznie urozmaicić i zwiększyć

efektywność klasycznej rehabilitacji poprzez zajęcia z psem. W trakcie zajęć istnieje możliwość

wykonywania tych samych ćwiczeń, ale tak zaadaptowanych, aby ich uczestnikiem był pies.

Zwierzę staje się doskonałą formą motywacji podopiecznego do podejmowania pracy.

U pacjentów, którzy lubią psy, kontakt z nimi wiąże się z dużą przyjemnością, natomiast

148

u podopiecznych, którzy odczuwają lęk przed zwierzętami, jest to świetna forma przełamywania

barier i oswajania z nowymi sytuacjami, które mogą pojawić się w późniejszym życiu. Podczas

zajęć pobudza się jednocześnie cztery podstawowe sfery rozwojowe: społeczną, intelektualną,

emocjonalną i motoryczną. W zależności od schorzenia, należy intensywniej oddziaływać na jedną

konkretną sferę, nie zapominając oczywiście o trzech pozostałych. Na przykład u pacjentów z MPD

fizjoterapeuta skupi się na sferze motorycznej, u dziecka autystycznego czy dorosłego

z upośledzeniem umysłowym pedagog specjalny będzie starał się oddziaływać szczególnie

intensywnie na sferę emocjonalną i społeczną.

Jednak podstawą zaletą dogoterapii, która gwarantuje tak duży sukces i skuteczność jest

pobudzanie wewnętrznej motywacji do działania. Dzieci i dorośli odczuwający ból, niechętnie

nastawieni do pracy i zamknięci w sobie, w obecności psa zaczynają współpracować. Dzięki

bezwarunkowej akceptacji i przyjaźni ze strony czworonoga, czują się doceniani, bezpieczni oraz

mają poczucie sukcesu. Zmienia się też ich podejście do ludzi, staje się bardziej otwarte i lepiej

reagują na kontakt z nowymi osobami w obecności psa, co w wymierny sposób podnosi

efektywność wykonywanych ćwiczeń.

Dodatkowo podczas zajęć pacjent jest nieustannie stymulowane przez odpowiednie bodźce

wzrokowe, słuchowe, czuciowe, co powoduje wspieranie rozwoju. Wspomaganie rehabilitacji

podopiecznego poprzez dogoterapię, powoduje również rozkwit i usprawnianie małej i dużej

motoryki, pozytywne wzmocnienie funkcji poznawczych, poprawę orientacji w schemacie

własnego ciała.

Przykładowe ćwiczenia wykonywane na zajęciach, to między innymi: przypinanie spinek do

sierści, czesanie psa, wkładanie psiego pokarmu do miski (usprawnienie małej motoryki),

przechodzenie nad i pod psem, wyjście z psem na spacer (usprawnienie dużej motoryki), zlizywanie

przez psa pasztetu z różnych części ciała (stymulacja receptorów skóry), pokazywanie części ciała

psa i pacjenta (poprawa orientacji w schemacie własnego ciała), opowiadanie psu bajki,

zapamiętywanie imienia psa i jego rasy (wzmocnienie funkcji poznawczych).

Podstawowym problemem dogoterapii jest sprawa bezpieczeństwa na zajęciach.

Dogoterapeuta jest osobą odpowiedzialną zarówno za bezpieczeństwo pacjenta, jak i psa. Istotne

jest zauważenie sytuacji dla zwierzęcia trudnej, zanim ten da wyraz swojego dyskomfortu poprzez

użycie zębów. Jeśli w danej sytuacji pies czuje się nieswojo lub jest zdenerwowany będzie to jasno

komunikował poprzez wysyłanie tak zwanych sygnałów uspokajających (CS – Calming Signals).

Inną kwestią jest wnikliwa obserwacja pacjenta. Należy eliminować wszelką agresję ze strony

pacjenta skierowaną w stronę psa. Dlatego najbardziej komfortową sytuacją jest obecność na

zajęciach dwóch osób; przewodnika psa oraz terapeuty pacjenta.

149

Pies jest podstawowym „narzędziem dogoterapii”, toteż powinien być w odpowiedni sposób

wyselekcjonowany i wyszkolony. Bardzo istotną kwestią jest również jego stan zdrowotny, który

podlega nieustannej kontroli – pies musi mieć wykonany komplet odpowiednich szczepień oraz być

systematycznie poddawany odrobaczaniu. Najczęściej wykorzystywane rasy to: Labrador Retriever,

Golden Retriever, Cavalier King Charles Spaniel, Berneński Pies Pasterski, Nowofunland. Na

zajęcia powinny uczęszczać jedynie psy mające zrównoważony charakter, wykazujący pozytywne

nastawienie i ufność w stosunku do obcych, chętne do współpracy z człowiekiem, cierpliwe oraz

przejawiające tolerancję na dotyk i niewielki ból.

Instytucje zajmujące się dogoterapią, pomimo dużego zapału i możliwości, często nie

posiadają niezbędnych podstaw merytorycznych do prowadzenia zajęć dogoterapeutycznych dla

pacjentów z zaburzeniami rozwoju motorycznego. Aby zapewnić im możliwie najwyższy poziom

rehabilitacji warto pamiętać, aby w program podstawowych działań rehabilitacyjnych wpisać

cykliczne zajęcia z dogoterapii. Idealną sytuacją byłaby obustronna wymiana informacji pomiędzy

organizacjami dogoterapeutycznymi a fizjoterapeutami.

Dogoterapia stwarza duże możliwość podniesienia wyników podstawowej rehabilitacji,

pomimo iż wymaga pracy na dwóch żywych organizmach – człowieku i psie. Jest ciekawym

urozmaiceniem, pozwalającym w bezstresowy i niekonwencjonalny sposób zrealizować cele

fizjoterapeutyczne, a co za tym idzie, efektywniej wspomagać rozwój pacjenta z zaburzeniami.

150

Proponowane działania terapeutyczne

Tabela 5. Program działań w zakresie dogoterapii Blok

programowy/rodzaj działań

Cele zajęć


Czas trwania

Metody i formy

realizacji

Środki realizacji

Formy i metody

ewaluacji Spotkania z psem Zapoznanie

uczestników z prowadzącym oraz psem.

Zbudowanie poczucia bezpieczeństwa.

Nauk bezpiecznych zachowań w stosunku do psa.

Uwrażliwianie uczestników na potrzeby innych istot.

Aktywizacja uczestników zajęć.

Podnoszenie motywacji do wykonywania aktywności fizycznej.

Stymulacja polisensoryczna.

Poprawa percepcji. Znajdowanie różnic i

podobieństw. Ćwiczenie pamięci. Ćwiczeni motoryki

małej i dużej. Ćwiczenie myślenia

przyczynowo-skutkowego.

Usprawnianie liczenia. Usprawnianie

rozpoznawania kolorów. Zdobywanie wiedzy nt.

ogólnych prawideł związanych z

Pies jaki jest każdy widzi – prezentacja psa, jego rasy, wieku oraz ustalenie zasad obcowania z nim.

Grudzień 2014 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, przygotowanie prezentów dla psa, ćwiczenia manualne

- farby - brystol - pędzle - flamastry - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Arkusze obserwacyjne, ekspozycja wykonanych prac, nagrywanie zajęć

Czym różni się pies od człowieka? cz.1. – zajęcia nt. orientacji w schemacie ciała psa oraz własnym




arkusze obserwacyjne, ekspozycja wykonanych prac, nagrywanie zajęć

Czym różni się pies od człowieka? cz.2. – zajęcia nt. orientacji w schemacie ciała psa oraz własnym


rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, przygotowanie rysunków psów i ludzi, ćwiczenia manualne



Czego potrzebuje pies do życia? – zajęcia nt. potrzeb psów.



- masa solna - glina - farbki plakatowe - pędzle - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem


151

funkcjonowaniem psa. (smycz, szelki, miski)

Obowiązki właściciela psa cz.1. – rozmowa nt. roli właściciela

Styczeń 2015 (4 h)


- plastelina - glina - farbki plakatowe - pędzle - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


Obowiązki właściciela psa cz.2. – rozmowa nt. roli właściciela psa

Styczeń 2015 (4 h)


- plastelina - glina - farbki plakatowe - pędzle - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


Po co w ogóle nam psy – prezentacja zalet związanych z posiadaniem psa.

Styczeń 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


Pies psu nie równy cz.1. – prezentacja różnych ras psów, ich pochodzenia i ról dla których zostały stworzone.

Styczeń 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia myślenia przyczynowo-skutkowego

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - gra Memory z rasami psów - historyjki z psami - kredki - blok techniczny


152

Pies psu nie równy cz.2. – prezentacja różnych ras psów, ich pochodzenia i ról dla których zostały stworzone.

Luty 2015 (4 h) rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia myślenia przyczynowo-skutkowego

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - gra Memory z rasami psów - historyjki z psami - kredki - blok techniczny


Smycze, szelki, obroże -wykonywanie akcesoriów związanych z psami oraz wręczanie ich psu.

Luty 2015 (8 h) rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne, przygotowanie prezentów dla psa

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - włóczka - guzki - plastelina


Szczenięta i psy dorosłe – znajdowanie różnic i podobieństw między szczeniętami i psami dorosłymi. Odnajdowanie psów tej samej rasy.

Luty 2015 (4 h) rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia myślenia przyczynowo-skutkowego

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - gra Memory z rasami psów - historyjki z psami - kredki - blok techniczny - plansze z rasami psów


Pies na spacerze – zasady związane z wychodzeniem z psem na dwór.

Marzec 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia motoryki dużej

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - kredki - blok techniczny


153

Co pies może jeść? – omówienie oraz przygotowanie specjalnego poczęstunku dla psa.

Marzec 2015 (4 h)


- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - kredki - blok techniczny - warzywa i owoce sezonowe


Pies i inne zwierzęta domowe – podobieństwa i różnice między psem, a innymi zwierzętami domowymi, np. kotem, chomikiem, rybkami.

Marzec 2015 (4 h)


- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - gra Memory z rasami psów - historyjki z psami - kredki - blok techniczny - plansze z rysunkami zwierząt


Pies i zwierzęta gospodarskie – podobieństwa i różnice między psem, a zwierzętami gospodarskimi.

Marzec 2015 (4 h)


- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - gra Memory z rasami psów - historyjki z psami - kredki - blok techniczny - plansze z rysunkami zwierząt


154

Edukacja z psem Zbudowanie poczucia bezpieczeństwa.





Podnoszenie wiedzy nt. bezpiecznych postaw wobec psa.

Ugruntowanie wiedzy nt. ogólnych prawideł związanych z funkcjonowaniem psa.

Podnoszenie wiedzy nt. szczegółowych prawideł związanych z funkcjonowaniem psa.

Nauka prawidłowych zachowań społecznych.

1. Jak komunikują się psy – zdobywanie wiedzy na temat tego, w jaki sposób psy komunikują się ze sobą oraz dlaczego nie można im przeszkadzać.

Kwiecień 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualne

- plansze z historyjkami obrazkowymi - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


2. Co mówią psy ludziom – sygnały uspokajające oraz grożące, jak uniknąć agresji ze strony psa.



- plansze z historyjkami obrazkowymi - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


3. Pies pracujący – prezentacja psów pracujących w policji, straży pożarnej, w WOPRze, form wykonywanej pracy, sposobów oznaczeń oraz zasady kontaktu z nimi.


rozmowa kierowana, wykonanie prac plastycznych związanych z psami, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne,

- plansze z historyjkami obrazkowymi - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - papier A4 - kredki - flamastry


4. Jak bezpiecznie zachować się w kontakcie z nowym psem – informacje co zrobić, gdy widzi się nieznajomego psa.


rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne,

- piłki sensoryczne - plansze z historyjkami obrazkowymi - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


155

5. Jak bezpiecznie bawić się ze znanym psem – informacje w jaki sposób można spędzać czas ze znanym sobie psem, jak się z nim bawić, aby i pies i człowiek był zadowolony.

Maj 2015 (8 h) rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne i motoryki dużej

- sprzęty rehabilitacyjne: piłki sensoryczne, dyski, laseczki gimnastyczne, - akcesoria psie, w tym gryzaki, szarpaki, Kongi


6. Gry i zabawy ruchowe z psem – budowanie torów przeszkód oraz wykonywanie ich wspólnie z psem.

Maj 2015 (8 h) rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia motoryki dużej

- sprzęty rehabilitacyjne: piłki, dyski, laseczki gimn., woreczki z grochem, hula-hop - akcesoria psie


5. Superpies – wykonanie portretu psa, który posiada najbardziej pożądane przez uczestników cechy.

Czerwiec 2015 (8 h)

rozmowa kierowana, wykonanie prac plastycznych związanych z psami, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne,

- brystol - flamastry - kredki - plastelina


6. Odświeżenie pamięci – powtórzenie zdobytych do tej pory informacji oraz ewentualne poprawienie nieprawidłowo zapamiętanych informacji.

Czerwiec 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna,

- papier A4 - kredki


8. Quiz wiedzy nt. psów – konkurs związanych z wiedzą na temat psów połączony konkursem na najładniejszy rysunek o tematyce związanej z psami.

Czerwiec 2015 (4 h)

rozmowa kierowana, wykonanie prac plastycznych związanych z psami, praca

- papier A4 - długopisy - drobne nagrody dla uczestników zajęć (np. dyplom z zdjęciem psa)

arkusze obserwacyjne, ekspozycja wykonanych prac, nagrywanie zajęć, Quiz wiedzy nt.

156

grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne

psów – konkurs związanych z wiedzą na temat psów połączony konkursem na najładniejszy rysunek o tematyce związanej z psami arkusze

Terapia z psem cz. 1







Poprawa percepcji. Ćwiczenie pamięci. Ćwiczeni motoryki

małej i dużej. Ćwiczenie sprawności

manualnej. Ćwiczenie

koordynacji. Ćwiczenie

równowagi.

1. Sprawność manualna – ćwiczenia mające na celu usprawnienie ruchów precyzyjnych z zakresie kończyn górnych związane z samoobsługą oraz pozostałymi czynnościami dania codziennego. Wykonywanie czynności pielęgnacyjnych związanych z psem, wykonywanie zadań manualnych związanych z przygotowaniem prac plastycznych dla psa i na tematy z nim związane.

Lipiec 2015 (16 h)

ćwiczenia ruchowe realizowane w grupach oraz indywidualnie

- Sprzęt rehabilitacyjny: maty rehabilitacyjne, piłki, drobny sprzęt rehabilitacyjny - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, Skale funkcjonalne (np.MACS) do oceny postępów funkcjonalności kończyny górnej Ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach.

2. Koordynacja – ćwiczenia mające na celu usprawnienie koordynacji oraz czasu wykonywania czynności dnia codziennego. Zadania będą realizowanie w formie kinezytyerapii grupowej, bądź indywidualnej. Pies stanowić będzie motywator do wykonywania danych aktywności.

Sierpień 2015 (16 h)


- Sprzęt rehabilitacyjny: maty rehabilitacyjne, piłki, drobny sprzęt rehabilitacyjny - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena koordynacji poprzez wystandaryzowaną skalę Ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach.

157

Ćwiczenie siły mięśniowej.

Poprawa wydolności krążeniowo-oddechowej.

Kształtowanie nawyku prawidłowej postawy.

3. Równowaga – ćwiczenia realizowane na sali gimnastycznej mające na celu poprawę utrzymywania równowagi podczas aktywności dnia codziennego – prewencja upadków. Pies jako motywator oraz „czynnik” mający na celu podnoszenie poziomu trudności wykonywanych ćwiczeń.

Wrzesień 2015 (16 h)


- Sprzęt rehabilitacyjny: poduszki sensomotoryczne, maty rehabilitacyjne, piłki, maty, wałki, kliny, piłki, ścieżki sensoryczne - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach. Ocena postępów dotyczących równowagi mierzona testem Eurofit specjalny

4. Siła mięśniowa – ćwiczenia mające na celu poprawę siły mięśniowej w obrębie kończyn oraz tułowia. Ćwiczenia realizowane w udziałem psa, w szczególności jako motywatora do podejmowania aktywności.

Październik 2015 (16 h)


- Sprzęt rehabilitacyjny: maty rehabilitacyjne, piłki, taśmy teraband, liny - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach. Ocena siły przy pomocy skali Lovetta.

5. Wydolność krążeniowo-oddechowa – ćwiczenia mające na celu poprawę funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego oraz układu oddechowego. Polegające głównie na stopniowym wydłużaniu czasu trwania ćwiczeń aerobowych – min. spacerów z psem.

Listopad 2015 (16 h)


- Sprzęt rehabilitacyjny: piłki, liny, hula-hop, skakanki, tyczki. piłeczki pingo-pongowe - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach. Ocena Coopera.

158

6. Postawa ciała – ćwiczenia polegające na realizowaniu aktywności mających na celu pokazaniu pacjentom prawidłowej postawy ciała oraz wyrobienie nawyku jej przyjmowania. Dzięki temu, iż pies potrafi wykonywać różne sztuczki oraz pozy, będzie dobrym stymulatorem do przyjmowania określonych pozycji ciała.



- Lustro, -woreczki z grochem, - piłki rehabilitacyjnie - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach Ocena indywidualna postawy ciała poprzez wystandaryzowany test na początku i końcu programu terapeutycznego.

Terapia i edukacja z psem cz. 2





Podnoszenie wiedzy nt. bezpiecznych postaw wobec psa.



Popraw czucia powierzchownego oraz głębokiego.

Poprawa percepcji. Ćwiczenie pamięci. Ćwiczeni motoryki małej

i dużej.

1. Poznawanie struktur – ćwiczeni zapoznające pacjentów z różnymi strukturami, w tym z ciałem psa. Dyskusja na temat odczuć oraz przypomnienie gdzie można bezpiecznie dotykać psa.

Styczeń 2016 (8 h)


- groch - fasola - kasza manna - przedmioty dnia codziennego (łyżki, szczotki, chusteczki, etc.) - muszelki - kamienie - włóczka - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)

Karta obserwacji, nagrywanie zajęć, ocena opierająca się na obserwacji zapisu wideo na pierwszych i ostatnich zajęciach

2. Ja i moja przestrzeń – usprawnianie orientacji w schemacie własnego ciała. Ćwiczenia ruchowe wykonywane z udziałem psem (min. realizacja tropienia) pozwalające poprawić czucie głębokie jak i powierzchowne.

Styczeń 2016 (8 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne oraz motoryki dużej

- brystol - farbki - pędzle - flamastry - hula-hop - smaczki dla psa - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


159

Budowanie poczucia sprawstwa.

3. Tor przeszkód – własnoręczne przygotowanie przedmiotów do stymulacji sensorycznej, a następnie wspólne konstruowanie toru przeszkód z użyciem danych rzeczy. Pacjenci wspólnie z psem przechodzą przez tor.

Luty 2016 (8 h) praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia motoryki dużej

- tyczki, - piłki, -hula-hop, - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


4. Umiesz Ty – naucz psa – planowanie oraz przygotowywanie ćwiczeń mających na celu nauczenie psa wykonywania konkretnych sztuczek. Pacjenci uczą psa za pomocą metody pozytywnych wzmocnień, podając mu smakołyki.

Luty 2016 (8 h) praca indywidualna połączona z prezentacją efektów w grupie, ćwiczenia motoryki dużej

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


5. Odświeżenie wiedzy nt. obowiązków właściciela psa oraz budowy ciała psa w kontekście zdobytych do tej pory doświadczeń.

Marzec 2016 (4 h)


farby - brystol - pędzle - flamastry - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


6. Smycze, szelki, obroże -wykonywanie akcesoriów związanych z psami oraz wręczanie ich psu.

Marzec 2016 (8 h)

rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna, ćwiczenia manualne, przygotowanie prezentów dla psa

- smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - włóczka - guzki - plastelina


7. Pies w kolorowym świecie – usprawnianie rozpoznawania kolorów

Marzec 2016 (8 h)

- papier kolorowy - farbki - pędzelki - papier A4 - smaczki dla psa - akcesoria


160

związane z psem (smycz, szelki, miski)

8. Psy różnych ras – zajęcia mające na celu przypomnienia różnych ras psów. Przygotowanie prac manualnych mających na celu prezentację różnic między nimi.


rozmowa kierowana, praca grupowa i indywidualna

- historyjki obrazkowe z psami - plansze z psami różnych ras - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


9. Pies w lesie – dyskusja oraz przygotowywanie odpowiednich sprzętów niezbędnych do wyjścia z psem na spacer.



- historyjki obrazkowe z psami - plansze z psami w różnych sytuacjach - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski)


10. Podsumowanie oraz sprawdzenie wiedzy na temat bezpiecznego zachowania w kontakcie z psem – pokaz zdjęć z zajęć.



- plansze z psami w różnych sytuacjach - smaczki dla psa - akcesoria związane z psem (smycz, szelki, miski) - rzutnik multimedialny - krepa - wstążki


dr Ewa Gajewska, [email protected]

161

Część II. Ewaluacja programu

II.1. Struktura badania

Działaniom uczestników i terapeutów realizujących programy z hortikuloterapii,

muzykoterapii, teatroterapii, dogoterapii oraz fizjoterapii towarzyszyć będzie ewaluacja

formatywna prowadzona do stycznia 2016 roku z publikacją raportu końcowego do 15 marca

2016 roku (rys. 1).

Rys. 1. Struktura badania ewaluacyjnego

Źródło: opracowanie własne

Cel główny badania

Głównym celem badania jest ocena wpływu stosowanych oddziaływań

terapeutycznych oraz próba uchwycenia rezultatów programów terapeutycznych

rozumianych jako zmiany zachodzące w aktywnościach pacjentów uczestniczących

w poszczególnych programach.

Badanie ma się przyczynić do uzyskania kompleksowej wiedzy na temat tego, czy

zaproponowane w programie „Poprawa jakości opieki nad osobami niesamodzielnymi,

chorymi psychicznie i niepełnosprawnymi intelektualnie na Oddziale Opiekuńczo-

Leczniczym Psychiatrycznym Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego i Rehabilitacji Medycznej

162

SPZOZ w Poznaniu” działania miękkie w formie fizjoterapii oraz terapii zajęciowej

realizowanej jako zajęcia z zakresu hortikuloterapii, muzykoterapii, teatroterapii, dogoterapii

mogą stanowić realny wkład w dostosowanie opieki zdrowotnej w celu sprostania potrzebom

szybko rosnącej populacji osób przewlekle chorych i niesamodzielnych oraz osób starszych.

Cele szczegółowe badania

Celami szczegółowymi badania są:

1. Systematyczne monitorowanie programów terapeutycznych.

2. Ocena wybranych cech uczestników w aspekcie jednostkowym w toku zajęć.

3. Ocena wybranych cech dynamiki grupowej w toku zajęć.

4. Analiza i ocena wytworów uczestników w kontekście ich angażowania się w zajęcia.

5. Końcowa ocena wpływu stosowanych oddziaływań terapeutycznych.

6. Końcowa ocena zaktywizowania zajęciowego uczestników programów.

7. Sprecyzowanie zaleceń mających usprawnić działanie dalsze próby wdrażania

programu.

Pytania kluczowe

W badaniu postawiono następujące pytania kluczowe:

1. W jaki sposób realizowane programy terapeutyczne wpłynęły na zaktywizowanie

zajęciowe uczestników programu?

2. Jakie były jednostkowe i grupowe rezultaty programów? Jaka była dynamika

rozwojowa (progres, constans, regres) wybranych kompetencji zajęciowych

uczestników w kontekście indywidualnym i grupowym?

3. Czy i w jakim zakresie w trakcie realizowania programów ujawniły się trudności

indywidualne i grupowe?

4. Jakiego rodzaju wsparcia wymagali uczestnicy programów?

5. Który z programów w największym stopniu przyniósł pozytywne dla uczestników

rezultaty?

Kryteria ewaluacyjne

Zebrany w badaniu materiał pierwotny analizowany będzie w kontekście następujących

kryteriów:

skuteczności – określające w jakim stopniu realizowane programy terapeutyczne

przyczyniają się do osiągania celów ogólnych i szczegółowych programu;

163

trafności – określające w jakim stopniu programy terapeutyczne były dostosowane do

możliwości zajęciowych uczestników programów.

Uczestnicy badania

Pacjenci zakwalifikowani do udziału w programach terapeutycznych oraz personel oddziału.

Metody i narzędzia badania

W badaniu ewaluacyjnym wykorzystywane będą zarówno metody i narzędzia

jakościowe badań społecznych (np. obserwacja i kwestionariusze obserwacji, analiza

wytworów uczestników), jak i narzędzia właściwe dla ilościowego podejścia badawczego

(różnego rodzaju testy i skale standaryzowane).

Charakterystyka proponowanych narzędzi zamieszczona została pod tabelami

z programami monitorowania i ewaluacji dla poszczególnych programów terapii.

Struktura raportowania

W projektowanym badaniu ewaluacyjnym zaplanowane zostało raportowanie. Z uwagi

na formatywny charakter ewaluacji przygotowywane będą cztery kwartalne raporty

cząstkowe oraz raport końcowy. Terminarz raportowania przedstawia rysunek 2.

Rys. 2. Struktura przygotowywania raportów.

Źródło: opracowanie własne

164

Wykonawcy działań ewaluacyjnych:

Cotygodniowe pomiary dokonywane będą przez wykonawców – osoby prowadzące

zajęcia w ramach poszczególnych modułów terapeutycznych. Wskazane w poszczególnych

zajęciach narzędzia pomiarowe, przygotowane i powielone w odpowiedniej do liczby

uczestników ilości mają na celu określenie zmian w trakcie procesu terapeutycznego pozwolą

na weryfikację realizacji założonych celów terapeutycznych. Weryfikacja będzie zachodziła w

ramach comiesięcznych spotkań ewaluatorów z wykonawcami oraz po analizie raportu

kwartalnego, stanowiąc tym samym ciągły, formatywny charakter procesu ewaluacji.

Materiały z procesu ewaluacyjnego przekazane zostaną przez wykonawców

ewaluatorom i autorom poszczególnych programów celem umożliwienia im stworzenia

raportów kwartalnych i raportu końcowego.

Autorzy programów będą uczestniczyć w wybranych zajęciach prowadzonych przez

wykonawców.

Adresaci wyników

bezpośredni: koordynatorzy programu; pacjenci, kadra zarządzająca i personel

Oddziału Opiekuńczo-Leczniczego Psychiatrycznego Zakładu Opiekuńczo-

Leczniczego i Rehabilitacji Medycznej SPZOZ w Poznaniu; reprezentanci instytucji

finansujących ewaluowany program; Urząd Miasta Poznania – przedstawiciele organu

prowadzącego;

pośredni: osoby niepełnosprawne intelektualnie i psychicznie przebywające w

placówkach o charakterze stacjonarnym; personel placówek prowadzących terapię

zajęciową oraz fizjoterapię pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie i chorych

psychicznie; rodziny pacjentów; pracownicy NFZ; badacze terapii zajęciowej.

165

1. Program monitorowania i ewaluacji zajęć z hortikuloterapii Faza programu ewaluacji Cele ewaluacji Zadania ewaluacyjne i

stosowane narzędzia Forma raportowania

Do 31 marca 2015 roku

Wstępna ocena dyspozycji zajęciowych uczestników zajęć Ocena nastroju uczestników zajęć Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Analiza wytworów uczestników zajęć Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć

1. Jednorazowe badanie dyspozycji zajęciowych – skalą MOHO lub inną do testowania dyspozycji zajęciowych 2. Jednorazowe badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy) Goryńskiej) 3. Systematycznie prowadzona obserwacja próbek czasowych z zajęć, od 30-60 minut – arkusze obserwacyjne uwzględniające zapis aktywności pacjentów 4. Analizowanie wytworów uczestników – doraźne stosowanie wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 5. Jednorazowe analizowanie wytworów uczestników – autorski kwestionariusz kryterialnej oceny oryginalności wytworu 6. Formatywne analizowanie ruchów manipulacyjnych pacjentów – doraźne stosowanie wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 7. Jednorazowe badanie socjometryczne

Raport kwartalny I

166

współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 8. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału.

Do 30 czerwca 2015 roku

Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Analiza wytworów uczestników zajęć Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć

1. Systematycznie prowadzona obserwacja próbek czasowych z zajęć, od 30-60 minut – arkusze obserwacyjne uwzględniające zapis aktywności pacjentów 2. Analizowanie wytworów uczestników – doraźne stosowanie wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 3. Jednorazowe analizowanie wytworów uczestników – kwestionariusz kryterialnej oceny wytworu (projektu) zastosowany przez panel ekspercki 4. Formatywne analizowanie ruchów manipulacyjnych pacjentów – doraźne stosowanie wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 5. Jednorazowe badanie socjometryczne współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 6. Trzykrotne zastosowanie list sprawdzających wykonawstwo czynności – doraźnie przygotowywane

Raport kwartalny II

167

autorskie listy sprawdzające 7. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału

Do 30 września 2015 roku

Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Analiza wytworów uczestników zajęć Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć Ocena nastroju uczestników zajęć

1. Systematycznie prowadzona obserwacja próbek czasowych z zajęć, od 30-60 minut – arkusze obserwacyjne uwzględniające zapis aktywności pacjentów 2. Analizowanie wytworów uczestników – doraźne stosowanie wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 3. Zastosowanie list sprawdzających poziom zaktywizowania uczestników – doraźnie przygotowywane autorskie listy sprawdzające 4. Jednorazowe badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy Goryńskiej) 5. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału

Raporty kwartalny III

Do 31 grudnia 2015 roku

Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Analiza wytworów uczestników zajęć Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć Końcowa ocena dyspozycji zajęciowych uczestników zajęć

1. Zastosowanie list sprawdzających poziom zaktywizowania uczestników – doraźnie przygotowywane autorskie listy sprawdzające 2. Systematycznie prowadzona obserwacja próbek czasowych z zajęć, od 30-60 minut – arkusze obserwacyjne uwzględniające zapis aktywności pacjentów 3. Analizowanie wytworów uczestników – doraźne stosowanie

Raport kwartalny IV

168

wybranych technik badania etnograficznego (jednorazowe kwestionariusze obserwacji, jednorazowe kwestionariusze analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji fotograficznej) 4. Zastosowanie list sprawdzających poziom zaktywizowania uczestników – doraźnie przygotowywane autorskie listy sprawdzające 5. Jednorazowe badanie dyspozycji zajęciowych – skalą MOHO lub inną do testowania dyspozycji zajęciowych Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału


Przygotowanie danych wtórnych do raportu końcowego

1. Scalenie uzyskanych wyników 2. Sformułowanie wniosków 3. Sformułowanie zaleceń

Raport końcowy

W ewaluacji programu hortikuloterapii wykorzystane zostaną następujące narzędzia:

1. Kwestionariusz z baterii MOHO do badania dyspozycji zajęciowych, autorstwa

Gary’ego Kielhofnera, w autorskiej adaptacji, nie był dotychczas stosowany w Polsce.

2. UMACL – Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain,

D.M. Jones w adaptacji Ewy Goryńskiej, służąca do pomiaru nastroju, rozumianego

jako doświadczenie afektywne o umiarkowanym czasie trwania (co najmniej kilka

minut), niezwiązane z obiektem lub związane z quasi obiektem, obejmujące trzy

wymiary rdzennego afektu: pobudzenie napięciowe, pobudzenie energetyczne, tonus

hedonistyczny. UMACL składa się z arkusza, na którym wydrukowanych jest 29

przymiotników. Osoba wypełniająca ma za zadanie określić na czterostopniowej skali

(od zdecydowanie tak do zdecydowanie nie) w jakim stopniu każdy z nich opisuje jej

obecny nastrój); Test służy do pomiaru nastroju u osób w wieku 16 do 79 lat.

3. Arkusze obserwacji próbek czasowych – własnego autorstwa.

4. Autorskie kwestionariusze do analizy dokumentacji filmowej lub dokumentacji

fotograficznej.

5. Listy sprawdzające własnego autorstwa do badania: wykonawstwa czynności oraz

169

poziomu zaktywizowania grupy.

6. Autorska skala socjometryczna do badania integracji i współdziałania w grupie.

7. Autorskie skale do oceny wytworów uczestników zajęć.

170

Program monitorowania i ewaluacji zajęć grupowych z muzykoterapii Faza programu ewaluacji Cele ewaluacji Zadania ewaluacyjne i



Wstępna ocena dyspozycji zajęciowych uczestników zajęć Ocena nastroju uczestników zajęć Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć, sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

1. Systematyczne badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy) Goryńskiej); 2. Systematyczne badanie arkuszem obserwacyjnym; 3. Analiza dokumentacji filmowej lub dokumentacji dźwiękowej 4. Badanie socjometryczne współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 5. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału.

Raport kwartalny I


Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć, Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć, Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć, sposób przebiegają zajęcia; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

1. Systematyczne badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy) Goryńskiej); 2. Systematyczne badanie arkuszem obserwacyjnym; 3. Analiza dokumentacji filmowej lub dokumentacji dźwiękowej 4. Badanie socjometryczne współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 5. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału

Raport kwartalny II


Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć, Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć,

1. Systematyczne badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G.


171

Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć, sposób przebiegają zajęcia; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy) Goryńskiej); 2. Systematyczne badanie arkuszem obserwacyjnym; 3. Analiza dokumentacji filmowej lub dokumentacji dźwiękowej 4. Badanie socjometryczne współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 5. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału


Monitorowanie wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników zajęć, Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć, Ocena integracji i współdziałania uczestników zajęć, sposób przebiegają zajęcia; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

1. Systematyczne badanie nastroju wybranych pacjentów – UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain, D.M. Jones w adaptacji Ewy) Goryńskiej); 2. Systematyczne badanie arkuszem obserwacyjnym; 3. Analiza dokumentacji filmowej lub dokumentacji dźwiękowej 4. Badanie socjometryczne współdziałania i integracji grupy – autorska skala socjometryczna 5. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału

Raport kwartalny IV




Raport końcowy

W ewaluacji programu muzykoterapii grupowej wykorzystane zostaną następujące

narzędzia:

1. UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain,


172




hedonistyczny. UMACL składa się z arkusza, na którym wydrukowanych jest 29

przymiotników. Osoba wypełniająca ma za zadanie określić na czterostopniowej skali

(od zdecydowanie tak do zdecydowanie nie) w jakim stopniu każdy z nich opisuje jej

obecny nastrój);

2. Arkusz obserwacyjny – oparty na standardowym arkuszu obserwacyjnym do działań

muzykoterapeutycznych (autorstwa Kingi Lewandowskiej), obejmujący opis: nastroju,

poziomu koncentracji uwagi na zadaniu, poziomu aktywności, motywacji do

działania, komunikacji, spontaniczności i kreatywności, psychomotoryki, wskaźników

fizjologicznych, sugestii do dalszych sesji;

3. Analiza rozmowy terapeutycznej na poruszane tematy, będące werbalizacją zadań

muzykoterapeutycznych opartą o subiektywną ocenę pacjentów;


dźwiękowej (analiza wytworów muzycznych pacjentów);


173

Program monitorowania i ewaluacji zajęć indywidualnych z muzykoterapii Faza programu ewaluacji Cele ewaluacji Zadania ewaluacyjne i


Zajęcia 1-9 Wstępna ocena dyspozycji zajęciowych uczestników zajęć, Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; Sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcje życiowe pacjenta (ciśnienie krwi, tętno), sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta

1. Systematyczne badanie przy pomocy arkuszu obserwacyjnego, 3. Systematyczna analiza dokumentacji filmowej, 4. Systematyczny pomiar ciśnienia krwi, 5. Systematyczny pomiar tętna pacjenta, 6. Doraźne prowadzenie wywiadów swobodnych z pracownikami oddziału.

Raport kwartalny I

Zajęcia 10-17 Dalsza ocena dyspozycji zajęciowych uczestników zajęć, Obserwacja aktywizacji podczas kolejnych zajęć Sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; Sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcje życiowe pacjenta (ciśnienie krwi, tętno), sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta


Raport kwartalny II




174



Raport kwartalny IV




Raport końcowy

W ewaluacji programu muzykoterapii indywidualnej wykorzystane zostaną następujące

narzędzia:

1. Arkusz obserwacyjny – oparty na standardowym arkuszu obserwacyjnym do działań

muzykoterapeutycznych (autorstwa Kingi Lewandowskiej), obejmujący opis: nastroju,

poziomu koncentracji uwagi na zadaniu, poziomu aktywności, motywacji do

działania, komunikacji, spontaniczności i kreatywności, psychomotoryki, wskaźników

fizjologicznych, sugestii do dalszych sesji;


dźwiękowej (analiza wytworów muzycznych pacjentów);

3. Pomiar ciśnienia krwi dla określenia reakcji fizjologicznych na muzykę i wykonywane

ćwiczenia;

4. Pomiar tętna dla określenia reakcji fizjologicznych na muzykę i wykonywane

ćwiczenia.

175

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z teatroterapii Faza programu ewaluacji

Cele ewaluacji Zadania ewaluacyjne i stosowane narzędzia Forma raportowania


- sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na rozpoznawanie emocji na twarzy innych osób; - sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; - sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

- wypełnienie przez opiekunów uczestników z placówki testu przymiotnikowego dla każdego uczestnika; - wypełnienie przez opiekunów z placówki arkusza obserwacyjnego dla każdego z uczestników; - wypełnienie arkusza obserwacyjnego przez prowadzącego zajęcia dla każdego z uczestników (po każdych zajęciach);

- badanie Przymiotnikową Skalą Nastroju UMACL (po każdych zajęciach)

- analiza prac plastycznych uczestników; - rozmowa terapeutyczna - analiza dokumentacji filmowej; - analiza dokumentacji fotograficznej; - analiza treści „przypominajek” każdego z uczestników spisanych przez prowadzącego; - badanie rozpoznawania emocji na twarzy innych osób Testem PENN; - wypełnienie przez prowadzącego dla każdego uczestnika zajęć skali oceny pracy grupowej;

Raport kwartalny I


- sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; - sprawdzenie czy uczestnictwo w zajęciach wpływa na zmianę w osobowości pacjenta; - sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; - sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

- wypełnienie arkusza obserwacyjnego przez prowadzącego zajęcia dla każdego z uczestników (po każdych zajęciach); - badanie Przymiotnikową Skalą Nastroju UMACL (po każdych zajęciach); - analiza prac plastycznych uczestników; - analiza dokumentacji filmowej; - wypełnienie przez opiekunów uczestników z placówki testu przymiotnikowego dla każdego uczestnika; - wypełnienie przez opiekunów z placówki arkusza obserwacyjnego dla każdego z uczestników; - rozmowa terapeutyczna; - badanie kwestionariuszem asertywności; - analiza dokumentacji fotograficznej; - wypełnienie przez prowadzącego dla każdego uczestnika zajęć skali oceny pracy grupowej;

Raport kwartalny II


- sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; - sprawdzenie czy

- wypełnienie arkusza obserwacyjnego przez prowadzącego zajęcia dla każdego z uczestników (po każdych zajęciach); - badanie Przymiotnikową Skalą Nastroju UMACL (po każdych zajęciach); - analiza prac plastycznych uczestników; - analiza dokumentacji filmowej; - wypełnienie przez opiekunów uczestników z placówki testu przymiotnikowego dla każdego uczestnika;


176

uczestnictwo w zajęciach wpływa na zmianę w osobowości pacjenta; - sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; - sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

- wypełnienie przez opiekunów z placówki arkusza obserwacyjnego dla każdego z uczestników; - rozmowa terapeutyczna; - badanie kwestionariuszem asertywności; - analiza dokumentacji fotograficznej; - wypełnienie przez prowadzącego dla każdego uczestnika zajęć skali oceny pracy grupowej; - analiza zbioru recenzji napisanych przez osoby oglądające pochód; - analiza mandal wykonanych przez uczestników zajęć;


- sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; - sprawdzenie czy uczestnictwo w zajęciach wpływa na zmianę w osobowości pacjenta; - sprawdzenia jak zajęcia wpływają na zdolności komunikacyjne pacjenta; - sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

- wypełnienie arkusza obserwacyjnego przez prowadzącego zajęcia dla każdego z uczestników (po każdych zajęciach); - badanie Przymiotnikową Skalą Nastroju UMACL (po każdych zajęciach); - analiza prac plastycznych uczestników; - analiza dokumentacji filmowej; - wypełnienie przez opiekunów uczestników z placówki testu przymiotnikowego dla każdego uczestnika; - wypełnienie przez opiekunów z placówki arkusza obserwacyjnego dla każdego z uczestników; - rozmowa terapeutyczna; - analiza dokumentacji fotograficznej; - wypełnienie przez prowadzącego dla każdego uczestnika zajęć skali oceny pracy grupowej; - analiza arkuszy samooceny wypełnionych przez każdego z uczestników;

Raport kwartalny IV


- sprawdzenie w jaki sposób przebiegają zajęcia; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na nastrój pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpływają na funkcjonowanie w grupie pacjenta; - sprawdzenie czy uczestnictwo w zajęciach wpływa na zmianę w osobowości pacjenta; - sprawdzenie jak zajęcia wpłynęły na zdolności komunikacyjne pacjenta, - sprawdzenie umiejętności manipulacji małymi przedmiotami.

- wypełnienie arkusza obserwacyjnego przez prowadzącego zajęcia dla każdego z uczestników (po każdych zajęciach); - badanie Przymiotnikową Skalą Nastroju UMACL (po każdych zajęciach); - analiza prac plastycznych uczestników; - analiza dokumentacji filmowej; - wypełnienie przez opiekunów uczestników z placówki testu przymiotnikowego dla każdego uczestnika; - wypełnienie przez opiekunów z placówki arkusza obserwacyjnego dla każdego z uczestników; - rozmowa terapeutyczna; - analiza dokumentacji fotograficznej; - wypełnienie przez prowadzącego dla każdego uczestnika zajęć skali oceny pracy grupowej; - analiza stanu realizacji postanowień z „przypominajek” ze stycznia 2015r. i notatek prowadzącego dotyczących zauważonych zmian przez grupę u poszczególnych uczestników grupy;

Raport końcowy

W ewaluacji programu teatroterapii wykorzystane zostaną następujące narzędzia:

177

1. Lista przymiotnikowa ACL - ACL jest narzędziem przeznaczonym do badania

różnych cech osobowościowych. W standardowej wersji zadaniem badanego jest

wybranie spośród 300 przymiotników tych, które, jego zdaniem, dobrze go opisują.

Można również stosować Listę jako skalę obserwacyjną, polecając wybór

przymiotników osobom znającym osobę badaną. Lista Przymiotnikowa pozwala na

obliczenie wyników w 37 skalach, wśród których znajdują się skale potrzeb, skale

tematyczne, skale analizy transakcyjnej oraz skale twórczości i inteligencji, a także

skale kontrolne);

2. UMACL - Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL (G. Mathews, A.G. Chamberlain,





hedonistyczny. Test obejmujące trzy wymiary rdzennego afektu: pobudzenie

napięciowe, pobudzenie energetyczne, tonus hedonistyczny. składa się z arkusza, na

którym wydrukowanych jest 29 przymiotników. Osoba wypełniająca ma za zadanie

określić na czterostopniowej skali (od zdecydowanie tak do zdecydowanie nie)

w jakim stopniu każdy z nich opisuje jej obecny nastrój.

3. Analiza rozmowy terapeutycznej na poruszane tematy, będące werbalizacją zadań

muzykoterapeutycznych opartą o subiektywną ocenę pacjentów;


fotograficznej;


6. Analiza wytworów uczestników (prac plastycznych, recenzji, treści „przypominajek”

każdego z uczestników spisanych przez prowadzącego);

7. Badanie rozpoznawania emocji na twarzy innych osób Testem PENN - The University

of Pensylwania Computerized Neuropsychological Test Bartery - Test jest oparty na

teście komputerowym, na który składa się 96 kolorowych zdjęć twarzy wyrażających

wywołane lub odczuwane emocje: radości, smutku, gniewu, strachu, obrzydzenia oraz

twarze pozbawione emocji lub neutralne. Pośród tych zdjęć wyróżnić można osiem

o niskiej intensywności i osiem o wysokiej intensywności ekspresji każdej z emocji

oraz szesnaście zdjęć twarzy o wyrazie neutralnym. We wszystkich kategoriach

emocjonalnych zrównoważono takie bodźce jak: płeć i pochodzenie etniczne. Wśród

sfotografowanych twarzy jest 48 mężczyzn i 48 kobiet; 59 to twarze rasy Kaukaskiej,

178

natomiast 37 to twarze przedstawicieli innych ras. Osoby badane są proszone

o ocenienie walencyjności każdej ekspresji emocjonalnej bez limitu czasowego);

179

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z dogoterapii Faza programu

ewaluacji Zadania ewaluacyjne i stosowane narzędzia

Cele ewaluacji Forma raportowania

Do końca marca 2015

Wykonanie systematycznej obserwacji próbek czasowych do analizy aktywności pacjentów podczas zajęć – arkusze obserwacyjne oraz dokumentacja filmowa.

Jednorazowe wypełnienie ankiety nt. zachowania pacjentów przez pracowników oddziału – autorski kwestionariusz.

Jednorazowe zaznaczenie przez uczestnika na skali VAS nastawienia pacjenta do zajęć oraz do psa – kwestionariusz oceny.

Test równowagi – elementy testu Eurofit – jednorazowa ocena.

Wypełnienie wraz z pacjentami kwestionariusza w jaki sposób zachowywać się bezpiecznie wobec psa –jednorazowa ocena na podstawie autorskiego kwestionariusza.

Wystandaryzowana skala do oceny koordynacji ruchowej – jednorazowa ocena, The Fullerton Advanced Balance (FAB) scale.

Weryfikacja, czy zajęcia wpływają neutralnie bądź pozytywnie na pacjentów (wykluczanie pacjentów, którzy reagują negatywnie).

Ocena nastawienia pacjenta do psów oraz zajęć.

Sprawdzenie zdolności utrzymania równowagi.

Sprawdzenie koordynacji ruchowej.

Raport kwartalny I

Do końca czerwca 2015




Test równowagi – elementy testu Eurofit – jednorazowa ocena.

Wypełnienie wraz z pacjentami kwestionariusza

Weryfikacja wzrostu aktywności zajęciowej uczestników.

Ocena nastawienia pacjenta do psów i zajęć.

Sprawdzenie czy pacjenci wiedzą jak bezpiecznie zachowywać się w stosunku do psa.


Raport kwartalny II

180

w jaki sposób zachowywać się bezpiecznie wobec psa.

Do końca września 2015





Test równowagi – elementy testu Eurofit.

Weryfikacja wzrostu aktywności zajęciowej uczestników.



Ocen koordynacji. Ocena równowagi

Raport kwartalny III

Do końca grudnia 2015





Test równowagi – elementy testu Eurofit.

Wypełnienie wraz z pacjentami kwestionariusza w jaki sposób zachowywać się bezpiecznie wobec psa –jednorazowa ocena na podstawie autorskiego kwestionariusza.

Weryfikacja wzrostu kompetencji zajęciowych uczestników.



Ocena sprawności manualnej.

Ocen koordynacji. Ocena równowagi Sprawdzenie wiedzy

pacjentów nt. bezpiecznych postaw wobec psów.

Raport kwartalny IV

Do 15 marca 2016

Opracowanie uzyskanych wyników.

Przygotowanie danych wtórnych do raportu

Raport końcowy

181

Sformułowanie wniosków końcowych i przygotowanie zaleceń.

końcowego

W ewaluacji programu dogoterapii wykorzystane zostaną następujące narzędzia:

1. Autorski arkusz obserwacji aktywności pacjentów podczas zajęć z dogoterapii – służy

do notowania aktywności w poszczególnych częściach zajęć. Możliwy do wypełnienia

po obserwacji dokumentacji filmowej.

2. Autorski kwestionariusz nt. zachowania pacjentów pomiędzy poszczególnymi

zajęciami z dogoterapii – pracownicy oddziału deklarują czy zauważają zmiany

w zachowaniu pacjentów pomiędzy poszczególnymi zajęciami.

3. Skala VAS – ocena nastawienia pacjenta do zajęć oraz do psa. Analogiczna skala

wizualna w zakresie od 0 do 10. Pacjenci wskazują swoje nastawienie do psa, oraz do

samych zajęć. Jak wskazują autorzy licznych prac, nastawienie pacjentów do zwierząt

może znacząco wpływać na różnice w efektach. Pacjenci o nastawieniu negatywnym

powinni zaprzestać udziału w zajęciach.

4. Elementy testu Eurofit – służące do oceny zdolności utrzymania równowagi.

Poszczególne składowe testu Eurofit zostaną zaadaptowane do potrzeb pacjentów

oddziału.

5. The Fullerton Advanced Ballance scale (FAB) – skala służąca do oceny koordynacji

pacjentów. Skala polecana szczególnie dla pacjentów starszych jako alternatywna dla

skali Berga, pozwala na kompleksową ocenę koordynacji.

6. Autorski kwestionariusz weryfikacji wiedzy nt. bezpiecznych postaw wobec psa.

Świadomość form bezpiecznego zachowania z psami znacząco podnosi

bezpieczeństwo pacjentów.

182

Program monitorowania i ewaluacji zajęć z usprawniania ruchowego

Faza programu ewaluacji

Zadania ewaluacyjne i stosowane narzędzia

Cele ewaluacji Forma raportowania

Do końca stycznia 2015

Jednorazowe wypełnienie ankiety dotyczącej danych demograficznych (BMI, wiek, rozpoznanie) – dotyczy wszystkich pacjentów Wykonanie pomiaru sprawności fizycznej u wszystkich pacjentów: 1. Europejskim testem sprawności fizycznej (EUROFIT specjalny): pomiar równowagi, siły) 2. Wykonanie pomiaru wytrzymałości z użyciem testu Fullerton- próba 6-minutowego marszu 3. Pomiar siły mięśniowej za pomocą dynamometru 4. Pomiar zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych i górnych za pomocą goniometru (odwodzenie, zgięcie, rotację zewnętrzną i wewnętrzną- dotyczy kończyn górnych; odwodzenie, zgięcie, wyprost dotyczy stawów biodrowych) 5. Określenie bólu u pacjenta poprzez wskazanie na przygotowanym schemacie (człowieka) miejsca bólu

Sprawdzenie aktywności fizycznej w zakresie: 1.równowagi, 2.wytrzymałości 3. siły statycznej (dynamometr) w celu kwalifikacji do zajęć ruchowych. Sprawdzenie czy u pacjenta występują dolegliwości bólowe, w celu poprawnego doboru usprawniania ruchowego (ćwiczenia indywidualne, grupowe) Dostosowanie do indywidualnych potrzeb trzech zabiegów fizykalnych Wskazanie ograniczeń dotyczących sprawności kończyn górnych i dolnych

Materiał do: dyskusji z

prowadzącym terapię fizjoterapeutą

wykorzystania w przygotowywanych raportach kwartalnych

Do końca lipca 2015

Ponowne wypełnienie ankiety dotyczącej danych demograficznych - BMI dotyczy wszystkich pacjentów 1.Wykonanie pomiaru sprawności fizycznej Europejskim testem sprawności fizycznej (EUROFIT specjalny): pomiar równowagi, siły) Wykonanie pomiaru

Obserwacja zmian sprawności fizycznej testem Eurofit w celu indywidualnej weryfikacji zaproponowanego usprawniania ruchowego.

Weryfikacja natężenia wysiłku fizycznego

Obserwacja zmian dotyczących równowagi




183

wytrzymałości z użyciem testu Fullerton, próba 6-minutowego marszu 2. Pomiar siły mięśniowej za pomocą dynamometru 3. Pomiar zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych i górnych za pomocą goniometru 4. Określenie bólu u pacjenta poprzez wskazanie na przygotowanym schemacie (człowieka) miejsca bólu

i wytrzymałości Analiza zmian

występowania bólu u pacjentów (ewentualne zmiany programu usprawniania).

Analiza zastosowanych zabiegów fizykalnych

Do końca grudnia 2015

Ponowne wypełnienie ankiety dotyczącej danych demograficznych -BMI dotyczy wszystkich pacjentów 1.Wykonanie pomiaru sprawności fizycznej Europejskim testem sprawności fizycznej (EUROFIT specjalny): pomiar równowagi, siły) Wykonanie pomiaru wytrzymałości z użyciem testu Fullerton, próba 6-minutowego marszu 2. Pomiar siły mięśniowej za pomocą dynamometru 3. Pomiar zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych i górnych za pomocą goniometru 4. Określenie bólu u pacjenta poprzez wskazanie na przygotowanym schemacie (człowieka) miejsca bólu w stawach kończyn dolnych i górnych za pomocą goniometru

Weryfikacja zmian sprawności fizycznej (równowagi, siły statycznej, dynamicznej oraz wytrzymałości)

Analiza wpływu zabiegów fizykoterapeutycznych u wybranych pacjentów

Analiza zakresu ruchu




Do 15 marca 2016

Opracowanie uzyskanych wyników

Sformułowanie wniosków końcowych i przygotowanie zaleceń




wykorzystania w przygotowywanym raporcie końcowym

184

Wykorzystane narzędzia ewaluacyjne:

U wszystkich pacjentów zostaną zebrane dane demograficzne (wiek) oraz sprawdzony

zostanie wskaźnik BMI.

U pacjentów sprawnych ruchowo:

1.Zanalizowana zostanie sprawność fizyczna próbami Europejskiego Testu Sprawności

Fizycznej – EUROFIT specjalny.

W skład testu wchodzi pomiar :

równowagi ciała - składowa koordynacji ruchowej

siła dynamiczna - rzut piłką lekarską

2.Wykonany zostanie pomiar siły mięśniowej za pomocą dynamometru - siła statyczna

3. Wykonany zostanie pomiar zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych i górnych za

pomocą goniometru

4. Sprawdzone zostaną miejsca występowania bólu za pomocą specjalnie przygotowanego

schematu

TEST FULLERTON:

Próba 6-minutowego marszu

Próba określa poziom wytrzymałości wysiłkowej. Dla osób korzystających z pomocy

ortopedycznych czy potrzebujących pomocy podczas chodzenia może być ona zmieniona na

próbę 2-minutowego marszu w miejscu

185

Część III. Program kwalifikacji pacjentów Kwalifikacja pacjentów do programów terapeutycznych

W poszczególnych programach podczas kwalifikacji pacjentów do udziału w zajęciach będą

rozpatrywane następujące kryteria:

Nazwa programu Kryterium kwalifikacji Punktacja

Hortikuloterapii Sprawność manualna 1-5 Zainteresowanie rodzajem zajęć lub umotywowanie do udziału w nich

1-5

Opinia terapeuty zajęciowego/psychologa z oddziału

1-5

Muzykoterapii Możliwość współpracy z pacjentem

1-5

Zainteresowanie rodzajem zajęć lub motywacja osobista

1-5


1-5

Teatroterapii Możliwość współpracy z pacjentem

1-5


1-5


1-5

Dogoterapii Możliwość współpracy z pacjentem

1-5


1-5


1-5

Fizjoterapii Reprezentowanie niepełnosprawności w zakresie narządu ruchu

1-5

Motywacja osobista 1-5 Opinia lekarza/fizjoterapeuty 1-5

Ocena sprawności na wyżej wskazanych wymiarach dokonywana będzie

(w zależności od rodzaju zajęć) przez psychologa, lekarza lub terapeutę zajęciowego w skali

1-5 dla każdego rodzaju badanej sprawności. W przypadku każdego modułu terapeutycznego

możliwe jest zdobycie od 3 do 15 punktów. Do zakwalifikowania pacjenta do poszczególnych

186

programów terapeutycznych konieczne jest zdobycie jedynie 5 punktów.

Narzędzie skonstruowano w oparciu o założenie zminimalizowania marginalizacji

pacjentów z większymi niepełnosprawnościami w celu objęcia programem jak największej

liczby pacjentów.

PROGRAM KWALIFIKACJI PACJENTÓW DO HORTIKULOTERAPII

(MOŻLIWOŚCI RUCHOWE, UMYSŁOWE, KOMUNIKACYJNE).

Sugerowane kryteria włączenia pacjentów do grupy na zajęcia z hortikuloterapii:

- rozpoznanie: niepełnosprawności umysłowej w stopniu lekkim (F70) lub w stopniu

umiarkowanym (F71) lub niepełnosprawność umysłowa nieokreślona (F79) lub schizofrenia

(F20) lub zaburzenie afektywne dwubiegunowe (F31) lub epizod depresyjny (F32) lub

zaburzenia depresyjne nawracające (F33);

- sprawność makro- i mikromotoryczna – minimalna,

- możliwość współpracy z pacjentem pełna, nieznacznie ograniczona lub ograniczona.

Sugerowane kryteria wyłączenia pacjentów z grupy na zajęcia z hortikuloterapii:

- możliwość współpracy z pacjentem mocno ograniczona

- sprawność fizyczna bardzo mała,

- rozpoznanie niepełnosprawności umysłowej w stopniu znacznym (F72) lub głębokim (F73)

- rozpoznanie zaburzenia psychicznego organicznego otępienia (F00)

187

PROGRAM KWALIFIKACJI PACJENTÓW DO MUZYKOTERAPII GRUPOWEJ

(MOŻLIWOŚCI RUCHOWE, UMYSŁOWE, KOMUNIKACYJNE).

Sugerowane kryteria włączenia pacjentów do grupy na zajęcia z muzykoterapii grupowej:





- sprawność makro- i mikromotoryczna – minimalna,

- możliwość współpracy z pacjentem pełna, nieznacznie ograniczona lub ograniczona.

Sugerowane kryteria wyłączenia pacjentów z grupy na zajęcia z muzykoterapii grupowej:

- możliwość współpracy z pacjentem mocno ograniczona,




PROGRAM KWALIFIKACJI PACJENTÓW DO MUZYKOTERAPII

INDYWIDUALNEJ (MOŻLIWOŚCI RUCHOWE, UMYSŁOWE,

KOMUNIKACYJNE).

Sugerowane kryteria włączenia pacjentów do grupy na zajęcia z muzykoterapii grupowej:




zaburzenia depresyjne nawracające (F33), rozpoznanie niepełnosprawności umysłowej w

stopniu znacznym (F72) lub głębokim (F73), rozpoznanie zaburzenia psychicznego

organicznego otępienia (F00);

- sprawność makro- i mikromotoryczna – minimalna;

- możliwość współpracy z pacjentem pełna, nieznacznie ograniczona, ograniczona lub mocno

ograniczona,

- sprawność fizyczna bardzo mała.

Brak kryteriów wyłączenia z oddziaływań indywidualnych.

188

PROGRAM KWALIFIKACJI PACJENTÓW DO TEATROTERAPIII (MOŻLIWOŚCI

RUCHOWE, UMYSŁOWE, KOMUNIKACYJNE).

Sugerowane kryteria włączenia pacjentów do grupy na zajęcia z teatroterapii:





- sprawność fizyczna pełna lub nieznacznie ograniczona;

- możliwość współpracy z pacjentem pełna lub nieznacznie ograniczona.

Sugerowane kryteria wyłączenia pacjentów z grupy na zajęcia z teatroterapii:

- możliwość współpracy z pacjentem ograniczona

- możliwość współpracy z pacjentem mocno ograniczona




189

PROGRAM KWALIFIKACJI PACJENTÓW DO DOGOTERAPII

Sugerowane kryteria włączenia pacjentów do grupy na zajęcia z dogoterapii:




zaburzenia depresyjne nawracające (F33); rozpoznanie niepełnosprawności umysłowej w

stopniu znacznym (F72) lub głębokim (F73)

- sprawność fizyczna pełna, nieznacznie lub mocno ograniczona;

- możliwość współpracy z pacjentem pełna, nieznacznie lub mocno ograniczona

- brak alergii na psa

Kryteria wyłączenia pacjentów z grupy na zajęcia z dogoterapii:

- alergia na psa

- brak akceptacji psa ze strony pacjenta (agresja, lęki)

190

Część IV. Materiały potrzebne do przeprowadzenia działań

terapeutycznych

Zestawienie ilości materiałów niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych z Horticuloterapii w

okresie grudzień 2014 – kwiecień 2016

L.p Rodzaj materiału Jednostka miary Ilość w

jednostkach miary

Uwagi

1 bejca do drewna opakowanie (0,45l) 5 opakowań

2 bibuła kolorowa (różne kolory) sztuka 60 sztuk różne kolory (min. 5 różnych kolorów)

3 blok milimetrowy (A4) sztuka 20 sztuk

4 blok techniczny A3 (biały) sztuka 40 sztuk

5 blok techniczny A4 (biały) sztuka 40 sztuk

6 blok techniczny A4 (kolorowy) sztuka 40 sztuk

7 bloki rysunkowe A4 sztuka 140 sztuk

8 brokat w sprayu SREBRNY opakowanie 3 sztuki

np.. Rust-Oleum dekoracyjna farba z brokatem AE0210001E8 Glitter Silver

9 brokat w sprayu ZŁOTY opakowanie 3 sztuki

np.. Rust-Oleum dekoracyjna farba z brokatem

10 brystol biały, 70x100cm sztuka 200 sztuk brystol B1 100x70cm - 250g/m2

11

brystol kolorowy, 70x100cm (kolory: zielony, brązowy, czarny, niebieski, granatowy) sztuka 100 sztuk brystol B1 100x70cm - 250g/m2

12 bryt tkaniny (pas tkaniny)

metr bieżący (ok.140cm)

10 metrów bieżących

tkaniny o różnej przepuszczalności światła, w różnych wzorach/kolorach

13 cukier kilogram 5 kilogramów

14

deska do krojenia (kuchenna, średniej wielkości) sztuka 5 sztuk

15 deska do rysunku, B2 na sztalugę sztuka 20 sztuk wymiar 52cm x 72cm (B2)

16

dłutko do linorytu i drzeworytu (graficzne) sztuka 20 sztuk

Dłutko do linorytu i drzeworytu (graficzne), proste-kątowe 90˚ szerokość

wynosi 4mm. Rączka drewniana w kształcie gruszki, lakierowana. Całkowita długo dłutka ok.145mm, dług. Rączki ok.

60 mm

17

donica balkonowa drewniana, rozmiar min. 40x20cm sztuka 8 sztuk

rozmiar 40cmx20cmx30cm, waga 3,2 kg, np. donica balkonowa surfinia, producent:

sobex

18 donica ceramiczna, rozmiar min. sztuka 20 sztuk

kolor naturalny, rozmiar 220mmx250mm, waga 4,2kg

191

22cmx25cm

19 drut stalowy (miękki fi 0,90 mm) szpula/szt. 5 sztuk/szpul min. 20m długości

20 dziurkacz sztuka 3 sztuki

21

Epson papier foto półbłyszczący Premium A4 20 arkuszy

opakowanie (20 arkuszy w

opakowaniu) 20 opakowań

22

farba akrylowa w tubce - min. 10 kolorów 100 ml/tubka 600 sztuk

szeroka paleta barw (kolory podstawowe + kolory natury), każdy z 10 kolorów po

60 szt. (po 3 tubki na uczestnika)

23

farby akwarelowe (zestaw min.12 kolorów)

komplet (min. 12 kolorów) 40 sztuk

24 farby do drewna (różne kolory, min.10) opakowanie (0,25l) 10 opakowań

25

flamastry (w komplecie min. 4 kolory)

sztuka (4 szt. w opakowaniu) 40 opakowań

26 folia aluminiowa, 20m opakowanie (20m) 5 opakowań

27 gąbka do naczyń sztuka (10 szt. W

opakowaniu) 10 opakowań

28 gąbka florystyczna sztuka 20 sztuk kształt: cegła (piankowa), wymiary pianek 23x11 cm, wysokość 8 cm

29 gips ceramiczny kilogram 40

kilogramów

30 glina kilogram,

(opakowanie 10kg) 3 opakowania

po 10kg

31 gorczyca 0,5kg/opakowanie 5 opakowań (po 0,5kg)

32

gotowe półfabrykaty drewniane (do złożenia) sztuka 30 sztuk (rozmiar, min. 30cmx30cm)

33 grabie sztuka 5 sztuk

34 groch kilogram 10

kilogramów

35 grys biały / żwir ogrodowy opakowanie (22kg) 1 opakowanie min. 20kg w opakowaniu

36 gumka do mazania sztuka 20 sztuk 37 gumki chlebowe sztuka 20 sztuk

38 guziki różnej wielkości

opakowanie/50 szt. różnej wielkości 5 opakowań

39 gwoździe (różnej wielkości)

komplet (550szt.różnego

rodzaju) 5 kompletów komplet FIXA, 550 szt. 40 kalka techniczna arkusz 20 arkuszy

41 Kamiennie płaskie (otoczaki) duże opakowanie (10kg) 1 opakowanie

min. 10kg, kolorowe lub jednobarwne wg uznania

42 Kamiennie płaskie (otoczaki) małe opakowanie (10kg) 1 opakowanie

min. 10kg, kolorowe lub jednobarwne wg uznania

43 karimata sztuka 20 sztuk

44 kartki papieru białego (ksero) opakowanie - 500szt. 5 opakowań

45 karton klapowy do składania sztuka 20 sztuk

Rozmiar: 395x300x340mm Klapowy - najbardziej popularny

46 katalog roślin sztuka 2-3 sztuki

192

ogrodowych (min. 2 różne wydania)

47 klej do kamienia opakowanie (15kg) 1 opakowanie

48 klej do papieru w sztyfcie sztuka 80 sztuk

49 klej WIKOL w tubce, 40 ml 40ml/opakowanie 40 opakowań

50 klipsy do mocowania papieru do sztalugi sztuka 50 sztuk 2 szt. na sztalugę

51

knot do świec min. gr. 2,5mm (lub sznurek bawełniany) szpula 4 szpule

52 kombinerki sztuka 5 sztuk szczypce uniwersalne 200mm, np. typ

SILVERSTAR SV40012 53 konewka sztuka 5 sztuk

54 kosz na kwiaty, wiklinowy sztuka 10 sztuk kształt dowolny

55 kuweta malarska, poj. 1l sztuka 5 sztuk

56 lakier do drewna litr (w opakowaniu

2,5l) 5 opakowań

57 lakier ochronny do drewna opakowanie (0,8l) 4 opakowania

58 lampa ze światłem białym sztuka sztuka

59 linka ekspozycyjna metr 12 metrów

60

łańcuch żarówek (Oświetlenie ogrodowe led, żarówki, łańcuch) sztuka/1 łańcuch 5 łańcuchów

Oświetlenie ogrodowe led, żarówki, łańcuch. Opis szczegółowy: Lampki LED

do ogrodu. Pięknie oświetlają dom, namiot lub ogród na Święta i nie tylko. - pasuje do pozycji BA19207, BA19208 - energooszczędne żarówki - transformator IP 44 230 V 24 V - GS - 50 diod LED 3,0 V / 0,02 A = 3 W pobór mocy - kabel 3m, czarny - całkowita długość 7m - system

rozszerzalny - w komplecie kabel z zasilaniem

61 łopata sztuka 5 sztuk

62

małe śrubki z oczkiem lub opakowanie spinaczy na zawieszki sztuka 100 sztuk

63

marker permanentny czarny okrągła końcówka sztuka 40 sztuk

64 młotek ciesielski sztuka 5 sztuk rodzaj i wielkość - dowolna 65 naczynie szklane, 4l sztuka 5 sztuk poj. min. 4l

66 nakrętki na słoiki (białe lub złote) opakowanie (100szt.) 1 opakowanie min.65 mm (wielkość), złote lub białe

67 narzędzia rolnicze, drewniane, małe

sztuka (4 szt. w zestawie) 4 zestawy

opis: Zestaw narzędzi rolniczych wykonany z drewna. Wielkość narzędzi:

45 cm

68 nasiona (różne rodzaje) 0,01kg/opakowanie 100 opakowań

69 nawozy do zasilania kilogram/opakowanie 10 opakowań 70 nożyczki sztuka 20 sztuk 71 nóż do tapet, 18mm sztuka 5 sztuk

72 obudowa gliniana do zniczy sztuka 40 sztuk

193

73 ocet litr 3 litry

74

pastele olejne- opakowanie min. 24 kolory

opakowanie (24 kolory) 40 opakowań

minimum 24 kolory w opakowaniu, po 2 opakowania na uczestnika

75 ołówek sztuka 40 sztuk

76 papier kolorowy do pakowania prezentów rolka

10 rolek w różnych kolorach wzory świąteczne

77 papier pakowy szary w arkuszach

100 szt. w opakowaniu 20 opakowań

1 opakowanie na uczestnika (tj.100 arkuszy)

78

papier samoprzylepny A4 biały 100szt. nacięty opakowanie/100szt. 1 opakowanie

79 papier ścierny (arkusz) sztuka/arkusz 20 arkuszy

Papier ścierny Atlas P40-arkusz A257 225x275mm

80

parafina kosmetyczna - BEZZAPACHOWA 400ml opakowanie 400ml 40 opakowań

81 klej do butów Pattex 50 ml/opakowanie 30 opakowań

82 pędzel nylonowy płaski szeroki 5 cm sztuka 20 sztuk 1 szt. na uczestnika

83

pędzle do akwareli (min.4 szt w opakowaniu)

komplet (4 szt. w opakowaniu) 20 sztuk

84 piasek 10kg/opakowanie 1 opakowanie

85 pineski opakowanie/50 szt. 10 opakowań wysoka główka do podparcia łańcucha,

tzw. beczułki

86

Pióra naturalne barwione (różne kolory)

opakowanie/kilka sztuk

10 opakowań w różnym

kolorze

87 pistolet klejący z wkładami sztuka 2 sztuki

88

plastikowa siatka rabatowa, małe oczko 7x7mm - 1,2x50m, zielona rolka (1,2x50m) 1 rolka

89 podłoże uniwersalne 50 litrów w opakowaniu 10 opakowań

90

podobrazia bawełniane ART CREATIVE sztuka 20 sztuk wielkość 30x50cm

91 podstawki pod knot (blaszane)

100 szt. w opakowaniu 1 opakowanie

92 rafia naturalna opakowanie/1

warkocz (ok.1 kg) 1 opakowanie

93 rośliny na skalniak (min. kilka rodzajów)

sztuka lub opakowanie 15 sztuk/op.

94 sadzonki kwiatów i ziół (różne rodzaje) sztuka 100 sztuk

95 sekator nożycowy sztuka 3 sztuki np. Fiskars Sekator nożycowy 9634

96

skrzynie inspektowe do wysiewu kwiatów i ziół sztuka 5 sztuk

Wymiary skrzyni UNI: dł.1,36m,szer.1,0m,wys.0,22m,waga32kg, konstrukcja ocynkowana (profile o gr. Do

1,5mm), szkło szklarniowe typu Helios (grubość 4mm)

97

słoik z zakrętką (pojemność: 1 litr) – Kilner sztuka 20 sztuk

np.. KILNER, Słoik z zakrętką (pojemność: 1 litr) –

98 słoiki szklane z sztuka 50 sztuk

194

nakrętką 0,5l

99 słoiki szklane z nakrętką 0,75l sztuka 50 sztuk

100 słoma 60g w opakowaniu 10 opakowań 101 słój szklany 1l sztuka 10 sztuk 102 sól kilogram 3kg

103 styropian metr kwadratowy metr

kwadratowy 104 sucha fasola kilogram 10kilogramów

105

pastele suche - opakowanie min. 12 kolorów

opakowanie (12 kolorów) 40 opakowań

minimum 12 kolorów w opakowaniu, po 2 opakowania na uczestnika

106 susz kwiatowy (kilka rodzajów) opakowanie 80g 10 opakowań

107

szary papier do pakowania (70x100cm)

arkusz (10szt. W opakowaniu) 10 opakowań

108

szczotka ulicówka 60 cm z drewnianym trzonkiem (Duża ) sztuka 5 sztuk

109 szklany trójkąt do rozczepiania światła sztuka 5 sztuk

110 sznurek JUMATEX KONOPNY 0,5kg/szt. 5 sztuk

111 szpachelka (min. 4cm) sztuka 20 sztuk

112 szpadel sztuka 5 sztuk 113 sztalugi malarskie sztuka 20 sztuk 1 sztaluga na uczestnika

114 tablica korkowa duża (min. 90x120 cm) sztuka 2 sztuki

115 tablice korkowe (min.60x90cm) sztuka 5 sztuk

116 tabliczki drewniane sztuka 30 sztuk

117 taśma miernicza do 10m sztuka 5 sztuk 5x15

118 taśma pakowa sztuka 5 sztuk rozmiar: 48x66, brązowa kauczuk

119 utrwalacz do farby akrylowej 180ml w opakowaniu 5 opakowań

120 wata opakowanie 3 opakowania

121 wiadro (średniej wielkości) sztuka 5 sztuk

122 wieszak druciany (na ubrania)

sztuka (100 szt. w opakowaniu) 1 opakowanie

123 włóczka (motek - kilka kolorów) sztuka

10 sztuk (motków) gramatura i rodzaj bez znaczenia

124 worek płócienny sztuka 20 sztuk

125 wstążeczki (kolorowe, różne wzory) metr 20 metrów

126 wypalarka do drewna sztuka 2 sztuki

Wypalarka LUTOWNICA do drewna i skóry + 22 grotów, Dane techniczne: moc 30W, temperatura 275°C, zasilanie 230V

127 zakrętki do słoików (min. wielkość 8,2cm) 10 szt. w opakowaniu 10 opakowań

128

zapałki (małe opakowania, klasyczne) opakowanie 10 opakowań

129 zestaw 12 pędzli nylonowych

opakowanie (min.12 szt.) 20 sztuk

1 opakowanie na uczestnika (okres 17 miesięcy)

195

130

zestaw noży kuchennych (min.5 sztuk) komplet (min. 5 szt.) 1 komplet

131 ziarna zbóż kilogram 5 kilogramów

132 ziele angielskie całe (15g w opakowaniu) opakowanie 5 opakowań

133 żwir kilogram 5 kilogramów dowolny materiał, wg uznania

prowadzącego

196

Zestawienie ilości materiałów

niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych z Muzykoterapii

w okresie grudzień 2014 – kwiecień 2016

L.p Rodzaj materiału Jednostka miary Ilość w

jednostkach miary

Uwagi

1. Kartki papieru białego (ksero) opakowanie -

500szt. 10 opakowań

2. Ksero jedna strona 5000

ksero umożliwi stworzenie arkuszy obserwacyjnych

oraz śpiewników dla uczestników

3. Bindowanie jeden śpiewnik 70

stron 15

bindowanie umożliwi zrobienie śpiewników dla

uczestników

197


niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych z Teatro-terapii


L.p Rodzaj materiału Jednostka miary

Ilość w jednostkach miary

Uwagi

1. Flamastry czarne sztuka 50

2. Arkusz białego papieru – wielkość A2 arkusz 2

3. Zestaw 30 – kolorowy flamastrów opakowanie 10

4. Brystol biały A3 Sztuka 50

5. Nożyczki sztuka 20

6. Kolorowe sznurki (czerwony, czarny, niebieski, zielony, żółty, fioletowy, biały, beżowy, różowy, brązowy)

Rolka (25m) z każdego koloru

5 rolek z każdego koloru

(łącznie 100)

7. Tektura formatu A2 sztuka 4

8. Piłka z materiału sztuka 2

9. Karty ze zdjęciami różnych zwierząt (pies, kot, papuga, wróbel, gołąb, zebra, lew, tygrys, żyrafa, słoń, struś, lama, puma, i inne…)

sztuka 40 różnych

10. Film video z nagranymi różnymi zwierzętami wydającymi różne odgłosy

płyta 1

11. Gotowe maski różnych zwierząt sztuka 30 różnych

12. Papier fotograficzny (do wydruku zdjęć) Opakowanie po 100sztuk

10 Papier fotograficzny 10x15cm, opakowanie 100szt., Epson

13. Blok techniczny Biały A4 blok 20

14. Klej biurowy 20

15. Papier kolorowy samoprzylepny (zeszyty z kartkami różnych kolorów – wymiar A4)

Opakowanie po 50 arkuszy

25 różne kolory

16. Film video z nagraniem pokazu sztucznych ogni z Sylwestra 2014 z Dubaju

płyta 1

17. Kolorowe wstążki i tasiemki atłasowe rolka 30 wstążek 30 atłasowych

18. Krepa w różnych kolorach sztuka 50

19. Taśma klejąca sztuka 20

20. Kawałki różnokolorowych materiałów (różnej wielkości – od 30x30cm do 1,5x1,5m)

sztuka 100

21. Flipchart sztuka 1

22. Biały papier do flipchartów Zestaw 5

23. Biały brystol A2 sztuka 40

198

24. Kolorowe gazety – różne sztuka 150 Mogą być używane, do kupienia w kartonach np. na allegro

25. Różnokolorowe włóczki Rolka 25 m 1 Po jednej z różnych kolorów (np. zielona, czerwona, fioletowa, niebieska, pomarańczowa, żółta, różowa, brązowa, granatowa, czarna, biała, srebrna, szara, złota)

26. Skrawki różnokolorowych materiałów (wielkość pojedynczej sztuki - nie większa niż 30 cm x 30 cm)

sztuka 50

27. Klej – który sklei również materiał z papierem

sztuka 15

28. Zszywasz biurowy sztuka 5

29. Zszywki opakowanie 10

30. Dziurkacz biurowy sztuka 15 Każdy z uczestników będzie przygotowywał konfetti w trakcie zajęć, dlatego po jednym dla każdego. Poza tym będą one używane na innych zajęciach również.

31. Pisaki do pisania po materiale / ubraniach sztuka 20

32. Papier kolorowy Zeszyt 25

33. Szary papier o długości 2m i na 1,5m sztuka 21

34. Marker czarny sztuka 40

35. Markery permanentne – 12 kolorów w opakowaniu

opakowanie 4

36. Karton (o wymiarach 1,5m, 1,5m, 1m) sztuka 17

37. Papier kolorowy samoprzylepny (arkusze A3) – zeszyt różnokolorowy

zeszyt 15

38. Blok techniczny A5 - biały blok 15

39. Blok techniczny A3 - biały blok 25

40. Farby plakatowe – opakowanie 14 -kolorów

opakowanie 10

41. Kubeczki do wody do farb plakatowych sztuka 15

42. Pędzle do malowania farbami plakatowymi

sztuka 20

43. Pastele – opakowanie wielokolorowe (50-kolorów)

opakowanie 15

44. Papier ksero ryza 20

199

45. Kredki do malowania na twarzy i ciele – zestaw różnokolorowy

zestaw 5

46. Karton o wymiarach 1x1x1m sztuka 1

47. Przedmioty do zajęć 2 w marcu 2015r.(temat: moje zmysły) - (jabłko, pomarańcza, łyżeczka, piasek, liść, grzebień, kawałek materiału, ziemniak, gąbka do naczyń, kawałek plasteliny, długopis, worek foliowy, folia aluminiowa, tulipan, ryż, zakręcona tubka pasty do zębów, patyczek, gumka do włosów, szklana kulka dunia….)

Po jednym z każdego

48. 50 kawałków różnego koloru materiału o wielkości 1x1 metr

sztuka 50

49. lustro stojące, tak aby osoby mogły widzieć całą swoją sylwetkę

Sztuka 2

50. lustro mniejsze, które można postawić na stoliku – takie aby było widać w nich twarz i ramiona

sztuka 4

51. Czarne przepaski na oczy sztuka 15

52. Taca o wymiarach 70cmx30cm Sztuka 1

53. Artykuły do ćwiczeń 2 w marcu 2015 (temat: moje zmysły) – (laską wanilii, cynamonem, imbirem, owocem goi, musztardą, cukrem, solą, bananem, pomidorem, żurawina, czosnek, cebula)

Po jednej sztuce na pacjenta – w

odniesieniu do owoców lub warzyw. Musztarda – 1 słoik

na grupę.

54. mocny, rozciągliwy materiał o wymiarach 3x3 metry

sztuka 1

55. Kolorowy materiał 2x2 m – każdy uczestnik dostaje 1 kawałek materiału, każdy w innym kolorze

sztuka 20

56. Kolorowe kartki A5 (czerwone, żółte, zielone)

sztuka 150 z każdego koloru

po 10 z każdego koloru, dla każdego uczestnika

57. Długopisy sztuka 30

58. Bloczek karteczek 500sztuk o wymiarach ok. 7cmx7cm

bloczek 1

59. Pisaki czarne (mające cieńsze końcówki do pisania niż flamastry)

sztuka 30

60. Szary papier – duże arkusze (papier pakowy 100x130cm) – 200 arkuszy

Paczka – po 200 arkuszy

1

61. Film video z nagraniami różnych pochodów karnawałowych z Rio i Wenecji

płyta 1

200

62. Brokat (srebrny, złoty, niebieski, czerwony, zielony)

opakowanie 25 10 opakowań z każdego koloru (do przyozdabiania kartek i masek oraz strojów do przedstawień)

63. Różnokolorowe pióra opakowanie 7 Piórka do dekorowania wykonanych kartek świątecznych i masek, do kupienia w sklepach z materiałami do decupag’u

64. Zestaw różnokolorowych pisaków opakowanie 10

65. Ubrania używane Paczka 40 kg 2 Kupowane na kg

67. Przebrania karnawałowe różne 20 różne

68. Kredki bambino – opakowanie 24 –kolorowe

opakowanie 15

69. Kredki ołówkowe – opakowanie 24 kolory

opakowanie 15

70. Temperówka sztuka 5

71. Kolorowe woreczki na konfetti (wielkość woreczka ok. 15x10cm)

sztuka 15

72. owoce do sałatek (banan, pomarańcze, kiwi, jabłka, winogrona) Gotowa sałatka jarzynowa – 2 kg

0,5 kg Opakowanie gotowej sałatki jarzynowej 1kg

0,5 kg z każdego owocu

2 opakowania

Do 4 zajęć w sierpniu 2015 POCHÓD

73. Miski na sałatki sztuka 6

74. Deski do krojenia Sztuka 6

75. Sztućce (noże, widelce, łyżki, łyżeczki Zestaw 15

76. Plastikowe naczynia, kubki, sztućce Zestawy po 10 sztuk

10

77. Chleb Pokrojony - opakowanie

4 Do 4 zajęć w sierpniu 2015 POCHÓD

78. Ser, wędlina 1,5 kg sera 1,5 kg wędlin


79. Taca wymiary 50cm / 20cm Sztuka 4 Do 4 zajęć w sierpniu 2015 POCHÓD

80. Napoje 1,5 l woda niegazowana Soki – 1l

10 butelek wody 10 opakowań soku


81. Kawa, herbata Herbata – opakowanie po 100 torebek Kawa rozpuszczalna – 250g

1 opakowanie herbaty

1 opakowanie kawy


201

82. Serwetki - kolorowe opakowanie 10 Jednorazowe

83. Serwetki – kolorowe z motywem z Bożego Narodzenia

opakowanie 2 jednorazowe

84. Samoprzylepne narożniki do zdjęć – opakowanie 240szt

Opakowanie 6

85. Gotowe albumy do zdjęć – papierowe na zdjęcia 10x15

Sztuka 32

86. Cienkopisy do opisu zdjęć sztuka 10

87. Maski (z motywami zwierząt i postaci) sztuka 20

88. Maski karnawałowe - różne sztuka 20

89. Miecze, tarcze plastikowe lub tekturowe sztuka 15 15 mieczy 15 tarczy

90. Różnokolorowe papeterie z kopertami Opakowanie po 8 sztuk

3

91. Cienkopisy – różne kolory – opakowanie 20szt

Opakowanie po 20 sztuk

4

92. Naklejki samoprzylepne z motywami z Bożego Narodzenia

Bloczek A4 10

93. Blok techniczny z kolorowymi kartkami Blok A4 5

94. Papierowe torebki na prezenty z motywami z Bożego Narodzenia

Sztuka 17 Mały rozmiar

95. Przebranie Świętego Mikołaja (Gwiazdora) z workiem na prezenty

sztuka 3

96. Obrus świąteczny z motywem z Bożego Narodzenia duży (wymiary 2m/1,5m – wielorazowy)

sztuka 1

97. Sianko

opakowanie 1

98. Barszcz opakowanie Gorący Kubek

20 Do zajęć 3 z grudnia 2015

99. Kubki do barszczu sztuka 16

100. Kawa i herbata Opakowanie 100 torebek – herbaty Kawa rozpuszczalna – 250g

1 opakowanie herbaty

1 opakowanie kawy

101. Paszteciki z kapustą i grzybami sztuka 38 Do zajęć 3 z grudnia 2015

102. Pierniczki Opakowanie 200 gramowe

5 Do zajęć 3 z grudnia 2015

103. Listwy drewniane Sztuka o długości 1,5

5 Szerokość 5-7 cm, grubość 2-3cm

104. Szara włóczka rolka 2

105. Kolorowa tektura Kartka A3 20

202

106. Igły Opakowanie 55 sztuk (różnej wielkości)

1

107. Gumka z metra Sztuka 1m 30 Do mocowania masek – szerokość 1cm

108. Nici – różne kolory szpulka 15

109. Styropian fasadowy 20cm Opakowanie po 6 sztuk

2

110. Styropian fasadowy 15cm Opakowanie po 6 sztuk

2

111. Nóż termiczny do cięcia styropianu sztuka 3

112. Pędzle różnej grubości komplet 4 sztuk

8

113. Papier ozdobny do drukowania zaproszeń Opakowanie po 200 sztuk

1

114. Koperty na zaproszenia Opakowanie po 200 sztuk

1

115. Znaczki pocztowe sztuka 100

116. Kartony różnej wielkości sztuka 10

117. Taśma klejąca dwustronna sztuka 10

118. Kartony o wielkości 10x10x10cm sztuka 15

119. Gotowe dyplomy do wypisania dla uczestników uznające zdolności artystyczno-teatralne

sztuka 15

120. Różnokolorowe balony Opakowanie po 100 sztuk

1

121. Gumki recepturki Paczka po 100 sztuk

2

122. Mapa Owińsk – prosta sztuka 1

203


niezbędnych do realizacji programu działań terapeutycznych - dogoterapeutycznych


L.p Rodzaj materiału Jednostka miary Ilość w jednostkach miary

Uwagi

1 Farby plakatowe opakowanie 10 8 kolorów

2 Pędzle sztuka 30 średniej wielkości

3 Brystol rozmiar A1 sztuka 30 jasny kolor

4 Flamastry opakowanie 10 24 kolory

5 Smaczki dla psa opakowanie 34 opakowanie ok. 250 g

6 Masa solna (mąka, sól, woda) kg 4 przygotowane wcześniej przez prowadzącego

7 Glina rzeźbiarska opakowanie 520 g 10

8 Plastelina opakowanie 12 sztuk 20

9 Gra Memory z rasami psów sztuka 2 firmy Alexander

10 Kredki ołówkowe opakowanie 10 24 kolory

11 Papier A4 ryza 5

12 Folia do laminarki opakowanie 2 laminarkę prowadzący zapewnia we

własnym zakresie

13 Blok techniczny (A4) sztuka 10

14 Włóczka kłębek 20 różne kolory

15 Piłki sensoryczne sztuka 10 średnica 10 cm

16 Hula-hop sztuka 10

17 Długopisy sztuka 10

18 Taśmy Teraband sztuka 10 żółte oraz czerwone

19 Worki z grochem sztuka 10

20 Groch opakowanie 0,5 kg 1

21 Fasola opakowanie 0,5 kg 1

22 Kasza manna opakowanie 0,5 kg 1

23 Krepa Sztuka (rolka) 20 różne kolory

24 Kamienie sztuka 50 różnej wielkości, zebrane przez prowadzącego

204

Sprzęty potrzebne do oddziaływań terapeutycznych.

Wymienione w tabeli sprzęty zastosowane zostaną we wskazanych w kolumnie czwartej modułach. Jednak w niektórych przypadkach

wybrane urządzenia przydatne będą również w innych modułach.

Lp. Nazwa sprzętu Charakterystyka Moduł Sztuk Uwagi 1. Pendrive 8G Szybkość odczytu: 18 MB/s

Szybkość zapisu: 5 MB/s Horticuloterapia 5

2. Głośniki z możliwością podłączenia do komputera

Subwoofer Wyjście słuchawkowe Zasilanie (V): 220 - 240V Zdalne sterowanie: (pilot

przewodowy)

Horticuloterapia 1

3. Aparat fotograficzny – cyfrowy

Do użytku przez pacjentów - prosty w obsłudze,

zerokokątny obiektyw, 14 megapikselowy sensor, cyfrowa stabilizacja obrazu, duży ekran LCD (3 cale,

rozdzielczość 230,400 punktów)

Horticuloterapia 4

4. Drukarka atramentowa z możliwością czytelnego drukowania zdjęć

Drukowanie atramentowe na żądanie (piezoelektryczne)

Minimalna wielkość kropel 3 pl Technologia tuszów Dye Ink Rozdzielczość drukowania 5.760

x 1.440 DPI Szybkość druku ISO/IEC 24734

9 Str./min. Monochromatyczny, 4,5 Str./min. Kolor

Maksymalna szybkość druku 33 Str./min. Monochromatyczny (papier zwykły), 15 Str./min. Kolor (papier zwykły)

Rozdzielczość skanowania 1.200 DPI x 2.400 DPI (poziomo x

Horticuloterapia 1

205

pionowo) Typ skanera czujnik kontaktowy

obrazu (CIS) Formaty papieru A4, A5, A6, B5,

C6 (koperta), DL (koperta), Nr 10 (koperta), Letter, 9 x 13 cm, 10 x 15 cm, 13 x 18 cm, 13 x 20 cm, 20 x 25 cm, 100 x 148 mm, 0.6729166666666666, Legal

Automatyczny podajnik dokumentów

5. Drukarka laserowa Prędkość drukowania (28str./min.),

Wejście USB 2.0, Możliwość wydruku

dwustronnego, Rozdzielczość wydruku: 600 x

600 dpi (rozdzielczość interpolowana 1200 x 1200),

Procesor 400 MHz, Pamięc standardowa 32MB

Horticuloterapia 1

6. Ekran projekcyjny Kolor biały Wymiary powierzchni

projekcyjnej - 200 x 200 cm Format obrazu 1:1 Kąt widzenia : 120° Tył ekranu czarny - nie

przepuszcza światła

Horticuloterapia 1

7. Program, do projektowania komputerowego ogrodów

Rzut z góry,

Wizualizacja 3D, Biblioteka roślin, Symulacja wzrostu, Import plików 2D i 3D, Modelowanie terenu, Lista roślin,

Horticuloterapia 1

206

Zmiany sezonowe, Tekstury bylin, Symulacja zacienienia, Import materiałów, Rozbudowane modelowanie

terenu, Edytor roślin, Dwa stanowiska.

8. Sprzęt grający - wieża z możliwością odtwarzania formatu mp3 z wejściem USB -

Wzmacniacz klasy D o mocy 50W x 50W i 2 x 2-drożne głośniki

Źródła: CD, USB, RDS AM / FM radio, iPod dock, Bluetooth

Kompatybilność: MP3 / WMA / WAV / FLAC / AAC

Odtwarza iPad przez USB lub iPod, iPhone przez iPod dock, CD, włącznie z MP3 / WMA, MP3, MPEG4, WMA, WAV, ACC, FLAC z USB i DLNA

Pilot zdalnego sterowania w zestawie

Horticuloterapia 1

9. Kamera cyfrowa Rozdzielczość zapisu – minimum 1920 x 1080i – FullHD

SteadyShot z Aktywnym Trybem, optyczny stabilizator obrazu

Balans bieli - utomatyczny, zapamiętywany po naciśnięciu, plener, pomieszczenie

Wyjścia, wejścia: mikrofonowe, USB,

Wyjścia, wejścia obrazu – HDMI

Horticuloterapia 4

10. Statyw do kamery Funkcja blokady nóg ułatwiająca rozkładanie i składanie

Pokrowiec w komplecie

Horticuloterapia 4

207

11. Przenośny sprzęt grający typu bombox

odtwarzane formaty CD, CD-R, CD-RW, MP3, WMA

dźwięk stereo wyjście słuchawkowe odtwarzacz CD z odczytem

plików MP3 port USB

Horticuloterapia 1

12. Reflektor sceniczny z białym światłem

Horticuloterapia 2

13. Reflektor z wymiennymi wkładkami pozwalającymi uzyskać różne kolory światła

Teatroterapia 2

14. Mikrofon bezprzewodowy

Technologia HDAP (High Definition Audio Performance)

Pokrętło głośności Volume wpływające na poziom sygnału na wyjściu 1/4 TRS (wyjście duży Jack)

Trwałe metalowe sitko zabezpieczające kardioidalną wkładkę dynamiczną stanowiącą serce mikrofonu.

odbiornik SR 40 MINI2, dwa doręczne nadajniki HT 40

MINI

Teatroterapia 2 W zestawach zwykle są dwie sztuki. Chodzi o dwie sztuki, nie o dwa zestawy

15. Mikrofon bezprzewodowy nagłowny

zakres częstotliwości – 548…865 MHz

liczba częstotliwości nośnych 960

liczba presetów – 12 nadajnik – wejście liniowe: 60-

16000 Hz moc wyjściowa – 10mW czułość – 1,6 mV/Pa

Teatroterapia 4

208

maksymalne natężenie – 150 dB

16. Statyw do mikrofonu standardowy uchwyt Duży zakres regulacji ustawień

Teatroterapia 2

17. Statywy do kolumn Materiał – Aluminium wysokość minimalna 1470 mm wysokość maksymalna 2180 mm obciążenie maksymalne – co

najmniej 60kg

Teatroterapia 2

18. Kurtyna Teatroterapia 1

19. Biały materiałowy parawan

Teatroterapia 1

20. Kabel mikro USB Teatroterapia 4 Potrzebne do zgrywania materiałów z kamer i aparatów na laptopy

21. Bębenek imitujący szum morza

Metalowe kuleczki między membranami

Membrany z naturalnej skóry

Muzykoterapia 2

22. Zaklinacz deszczu Wysokość co najmniej 75cm, Szerokość co najmniej 7cm

Muzykoterapia 2

23. Instrumentarium Orffa

Minimum 17 instrumentów w zestawie

Zestaw powinien zawierać: o bębenek, średnica ok.

20cm o marakasy, długość ok.

23cm o 4 pudełka akustyczne

różnej długości (ok. 20-25cm)

o tamburyn, średnica ok. 20cm,

Muzykoterapia 3

209

o 5 trójkątów o różnej długości boku (ok. 10-20cm)

o klawesyn (długość ok. 20cm)

o kastaniety (średnica ok. 5cm)

o kastanieta, długość ok. 20cm

o guiro, długość ok. 40cm o shaker metalowy,

długość ok. 20cm Torba w zestawia

24. Instrument klawiszowy z wbudowanymi głośnikami i aranżerem

Klawiatura – minimum 61 klawiszy syntezatorowych

polifonia: 62-głosowa pamięć próbek (PCM ROM):

32MB ilość brzmień fabrycznych: co

najmniej 660 wyświetlacz graficzny

podświetlany wbudowany czytnik kart SD: tak sekwencer: dwa niezależne

moduły sekwencera (2x16 śladów) z oddzielnym sterowaniem

programowalne pady funkcja Backing Sequencer wbudowany wzmacniacz:

2x15W system głośników: dwa głośniki

szerokopasmowe

Muzykoterapia 1

25. Gitara elektroakustyczna

aktywna elektronika świerkowa płyta wierzchnia tył, boki, szyjka – klon podstrunnica – palisander

Muzykoterapia 1

26. Mobilny rejestrator wymieniane kapsuły mikrofonu Muzykoterapia 1

210

dźwięku jednoczesne nagrywanie na sześciu ścieżkach

cztery wejścia Mic/Line ze złączami zespolonymi XLR/TRS

regulator wzmocnienia i przełącznik PAD -20 dB na wejście

zasilanie phantom dla wszystkich wejść głównych: +12/+24/+48 Volt

duży kolorowy wyświetlacz LCD, zaokrąglony,

bezpośrednie nagrywanie na nośniki pamięci SD, SDHC i SDXC do 128 GB

rozdzielczość do 24 Bit /96 kHz jako pliki WAV kompatybilne z BWF lub wybór formatów MP3

funkcje Auto Record, Pre Record i Backup Record

wewnętrzna funkcja Mixdown multitrack na stereo

niezależne połączenie monitorowania i odtwarzania

wirtualny wskaźnik poziomu VU funkcja Voice Memory (99

punkty oznaczeniowe na nagranie)

funkcja Overdub (99 nagrania) wbudowane efekty, w tym filtr

górnoprzepustowy, kompresor, limiter

wbudowane dekodowanie MS funkcje edycji Normalize, Divide

i Trim tuner chromatyczny, metronom odtwarzanie w pętli z

211

definiowanymi przez użytkownika punktami rozpoczęcia i zatrzymania

zmienna prędkość odtwarzania, 50-150%

zmienna wysokość tonów na ścieżce, niezależnie od prędkości odtwarzania

złącze USB do wymiany danych z komputerem

wielokanałowy interfejs Stereo-USB-Audio do PC/Mac/iPad

27. Kaossilator syntezator wyposażony w touchpada, który umożliwia grywalność nut i manipulowanie dźwiękiem poprzez dotyk,

250 programów brzmieniowych, funkcja LOOP RECORDING, złącze USB MIDI, możliwość zapisywania

nagranych loopów w formacie WAV na karcie SD/SDHC

Muzykoterapia 1

28. Misa tybetańska (30cm)

średnica 30 cm pałka dedykowana dla gongu

tego rozmiaru wyrób rękodzielniczy

Muzykoterapia 1




Muzykoterapia 1




Muzykoterapia 1

31. Mikser dźwięku 8 kanałów przedwzmacniacze mikrofonowe 2 kanały mikrofonowo liniowe

Teatroterapia 1

212

mono XLR/TRS z przełącznikiem czułości

wyświetlacz LED poziomu sygnału,

Regulacja czułości Gain, Filtr górnoprzepustowy 100 Hz

we wszystkich przedwzmacniaczach,

Duże uszczelnione potencjometry poziomu,

Przycisk Mute dla każdego kanału,

Przełącznik Solo w każdym kanale ustawiony do trybu pracy przed regulacją głośności,

Stereofoniczny powrót efektowy TRS,

wyjście AUX TRS, Wyjście odsłuchowe Control

Room stereo TRS z możliwością wyboru źródła odsłuchu,

Wyjście słuchawkowe, Zasilanie z zewnętrznego

zasilacza, 32. Aktywna kolumna

dwudrożna Kolumna aktywna Wbudowane wydajne końcówki

mocy Fast Recovery. Końcówka niskotonowa 300W

(max) pracująca w klasie D, Końcówka wysokotonowa 100W

(max) pracująca w klasie A/B, 12 głośnik niskośredniotonowy, kompresowany driver, wbudowany 3-punktowy

korektor z parametrycznym środkiem z możliwością wyłączenia, regulacja poziomu dźwięku,

Teatroterapia 2 Zwykle sprzedawane są po dwie w zestawie

213

Symetryczne wejście i wyjście XLR,

2 uchwyty boczne, pasmo przenoszenia 57 Hz – 20

kHz 33. Przenośna kurtyna

teatralna Teatroterapia 1

214

Płyty CD: Lp. Płyta Sztuk Uwagi

1. J.S. Bach „Koncert d-

moll na dwoje skrzypiec”

1

2. J.S. Bach „Koncerty

Brandenburskie”

1

3. J.S. Bach muzyka

organowa

1 Przykładowe utwory:

Preludium i fuga

D-dur,

Toccata C-dur,

Passacaglia i

fuga c-moll,

Toccata i fuga d-

moll

4. F. Mendelssohn-

Bartholdy „Koncert

skrzypcowy e-moll”

1

5. W.A. Mozart „Eine

kleine nachtmusik”

1

6. W.A. Mozart „Koncert

fortepianowy c-dur”

1

7. C. Saint-Saens

„Karnawał zwierząt”

1

8. M. Ravel „Bolero” 1

9. C. Debussy „Morze” 1

10. C. Debussy „Kącik

dziecięcy”

1

11. Koncert trzech tenorów 1 J. Carreras, P. Domingo,

L. Pavarotti

12. E. Grieg „Peer Gynt” 1

13. L. van Beethoven

„Symfonia 5”

1

14. L. van Beethoven

„Symfonia 3”

1

15. l. van Beethoven

„Symfonia 9”

1

16. F. Chopin – mazurki 1 Przykładowe nagrania:

Mazurek E-dur

op. 6 nr 3,

215

Mazurek C-dur

op. 6 nr 5,

Mazurek B-dur

op. 7 nr 1,

Mazurek As-dur

op. 7 nr 4,

Mazurek B-dur

op. 17 nr 1,

Mazurek C-dur

op. 24 nr 2,

Mazurek C-dur

op. 33 nr

17. P. Czajkowski „Dziadek

do orzechów”

1

18. P. Czajkowski „Koncert

fortepianowy b-moll”

1

19. P. Czajkowski „Jezioro

łabędzie”

1

20. J. Haydn „Symfonia

dziecięca”

1

21. A. Dvorak „Tańce

słowiańskie”

1

22. J. Brahms „Tańce

węgierskie”

1

23. J. Strauss – walce 1 Przykładowe

utwory: Eolskie

tony

Gazetki poranne

Nad pięknym

modrym

Dunajem

Opowieści Lasku

Wiedeńskiego

Wino, kobieta i

śpiew

Walc cesarski

Odgłosy wiosny

24. A. Vivaldi „Cztery pory

roku”

1

216

25. Vanessa Mae „Violin” 1

26. Vanessa Mae „My

Favourite Things-Kids'

Classics”

1

27. Soundtrack do filmu

„Amelia”

1


„Braveheart”

1


„Requiem for a dream”

1


„Gladiator”

1


„Ostatni Mohikanin”

1


„Misja”

1


„1492. Wyprawa do raju”

– Vangelis

1

34. Vangelis „Voices” 1

35. J. Pachelbel „Kanon D-

dur”

1

36. Kitaro „Kojiki” 1


„Dirty dancing”

1

38. Muzyka relaksacyjna –

szum morza

1


deszcz lub burza

1


szmer strumyka

1


śpiew ptaków

1


śpiew delfinów

1


śpiew mnichów

tybetańskich

1

44. Muzyka relaksacyjna – 1

217

odgłosy dżungli

afrykańskiej


gongi

1

46. Kolędy polskie –

wykonanie chóralne

1 Dowolne


wykonanie solowe

1 Dowolne


wykonanie góralskie

1 Dowolne


„Król lew” – Elton John

1

50. ABBA „The best of” 1

51. Modern Talking „The

best of”

1

52. The Beatles „Beatles for

sale”

1

53. The Beatles „Help!” 1

54. The Beatles „Please,

Please me”

1

55. Elvis Presley „Greatest

hits”

1

56. Paul Anka „Golden Hits” 1

57. Kołysanki 1 Przykład: ISBN: 978-83-7568-416-2

58. Sting „Symphonicities” 1

59. Steve Wonder „Greatest

hits”

1

60. Tony Levin „Waters of

Eden”

1

61. Brian Eno „Another

green world”

1

62. Glenn Miller Orchestra

„The very best of swing”

1

63. Kenny G. „Paradise” 1

64. Krzysztof Krawczyk

„The best of”

1

65. Maryla Rodowicz „The

best of”

1

66. Donatan i Cleo 1

218

„Kiper/Chimera”

67. Massive Attack

„Mezzanine”

1

68. Sigur Ros „(…)” 1

69. Mazowsze „Pieśni

polskie”

1

70. Czerwone gitary „The

best of”

1

Koncepcja terapii zajęciowej dla osób niesamodzielnych, z...

Documents

Transcript of Koncepcja terapii zajęciowej dla osób niesamodzielnych, z...