Niniejszy skrypt obejmuje swoim zakresem zagadnienia poruszane na wiczeniach, oraz opracowania niektrych tematw z podrcznika. Od autora [klauzula wyczenia odpowiedzialnoci]: 1) Treci zawarte w tym opracowaniu s interpretacj materiaw rdowych dokonan przez autora, dlatego te jakiekolwiek treci zawarte w niniejszym opracowaniu nie mog stanowi podstawy do przypisania ich autorstwa wyej wymienionym osobom. 2) Tre zawarta w niniejszym opracowaniu podlegaa swobodnej selekcji i redakcji autora, dlatego te ma jedynie charakter pomocniczy w stosunku do uznanych rde wiedzy, z ktrych naley przygotowa si do egzaminw obejmujcych opisane niej zagadnienia. 3) Opanowanie materiau z tego opracowania NIE GWARANTUJE ZDANIA EGZAMINU, a w szczeglnoci nie rodzi adnych roszcze do autora o bdy natury merytorycznej, ktre mog spowodowa negatywny wynik na egzaminie. 4) Autor zachca do samodzielnego badania tej gazi prawa cywilnego ze szczeglnym uwzgldnieniem profesjonalnych opracowa uznanych przedstawicieli doktryny. 5) Opracowanie jest niekomercyjne, nie narusza praw autorskich osb trzecich, moe by kserowane, powielane, pobierane z sieci internetowej nieodpatnie, swobodnie modyfikowane (z zastrzeeniem punktu 6). 6) Pierwowzr opracowania znajduje si u autora, autor nie odpowiada za treci, ktre mog narusza prawa osb trzecich, a ktre zostay dodane w czasie rozpowszechniania opracowania, a ktre nie s zgodne z pierwowzorem opracowania.Zobacz take inne opracowania z serii Skrypt Jurysty:

Zobowizania cz oglna. Prawo pracy. Postpowanie administracyjne.

1

PRAWO SPADKOWE.................................................................................................................................................3 POJCIE PRAWA SPADKOWEGO...............................................................................................................................................3 EWOLUCJA POLSKIEGO PRAWA SPADKOWEGO...............................................................................................................................5 PODATEK SPADKOWY..............................................................................................................................................................6 SPADEK................................................................................................................................................................................7 PRAWA MAJTKOWE.............................................................................................................................................................10 OBOWIZKI MAJTKOWE.......................................................................................................................................................11 OGLNA CHARAKTERYSTYKA DZIEDZICZENIA.........................................................................................................................11 ZDOLNO DO DZIEDZICZENIA.................................................................................................................................................13 ZRZECZENIE SI DZIEDZICZENIA...............................................................................................................................................15 POSTPOWANIE SPADKOWE WIADOMOCI PODSTAWOWE............................................................................................................16 DZIEDZICZENIE USTAWOWE..................................................................................................................................................17 PORZDEK DZIEDZICZENIA USTAWOWEGO.................................................................................................................................17 POZYCJA MAONKA PRZY DZIEDZICZENIU USTAWOWYM.............................................................................................................19 TESTAMENT........................................................................................................................................................................21 PRZESANKI WANOCI TESTAMENTU.......................................................................................................................................22 FORMY TESTAMENTU.............................................................................................................................................................23 KONWERSJA, ODWOANIE, OGOSZENIE I WYKADNIA TESTAMENTU..............................................................................................29 USTANOWIENIE SPADKOBIERCY.............................................................................................................................................31 PODSTAWIENIE(SUBSTYTUCJA)................................................................................................................................................32 PRZYROST...........................................................................................................................................................................33 INNE POSTANOWIENIA TESTAMENTOWE..................................................................................................................................34 ZAPIS.................................................................................................................................................................................34 POLECENIE..........................................................................................................................................................................36 WYKONAWCA TESTAMENTU...................................................................................................................................................37 POZYCJA PRAWNA SPADKOBIERCY.........................................................................................................................................38 PRZYJCIE LUB ODRZUCENIE SPADKU.......................................................................................................................................38 STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU.............................................................................................................................................43 OCHRONA DZIEDZICZENIA......................................................................................................................................................46 ODPOWIEDZIALNO SPADKOBIERCW ZA DUGI SPADKOWE........................................................................................................48 WSPLNO MAJTKU SPADKOWEGO.......................................................................................................................................51 DZIA SPADKU.....................................................................................................................................................................54 INNE ZAGADNIENIA PRAWA SPADKOWEGO...............................................................................................................................59 ZACHOWEK.........................................................................................................................................................................59 UMOWA O ZBYCIE SPADKU.....................................................................................................................................................64 PRZEPISY INTERTEMPORALNE..................................................................................................................................................65

2

Prawo spadkowePojcie prawa spadkowegoPrzedmiotem prawa spadkowego w najszerszym znaczeniu s skutki prawne mierci czowieka jako podmiotu praw i obowizkw majtkowych w dziedzinie prawa cywilnego. Potrzeba regulacji wynika std, e wikszo tych praw nie wygasa z chwil mierci, ale jako cao przechodz na inne podmioty prawa cywilnego. W obrbie prawa spadkowego funkcjonuje specyficzne nazewnictwo: Spadek cao praw i obowizkw majtkowych, ktre nie wygasaj wraz ze mierci. Spadkodawca dotychczasowy podmiot tych praw. Spadkobiercy osoby, na ktre przechodz prawa i obowizki. Dziedziczenie zjawisko prawne przejcia spadku od spadkodawcy do spadkobiercw. Przedmiot regulacji prawa spadkowego 1. Wskazanie spadkobiercw oraz dopuszczalno zawierania w testamencie postanowie o innym charakterze(np. zapis): Osoby wskazane przez spadkodawc spadkodawca moe samodzielnie, za ycia, poprzez testament wskaza spadkobiercw. Osoby wskazane przez ustaw jeeli spadkodawca nie powoa spadkobiercw testamentowych ustawa przewiduje kto bdzie dziedziczy ze wzgldu na wizi krwi(pokrewiestwo) lub wizi prawne(maestwo, przysposobienie). 2. Stanowisko prawne spadkobiercy wpyw woli spadkobiercy na zachowanie lub utrat praw i obowizkw nabytych w drodze dziedziczenia(przyjcie lub odrzucenie spadku), udowodnienie wobec osb trzecich faktu, e jest si spadkobierc(stwierdzenie nabycia spadku), odpowiedzialno za dugi spadkowe, stosunki prawne pomidzy osobami dziedziczcymi ten sam spadek(wsplno majtku spadkowego, dzia spadku). 3. Instytucje pozostajce w cisym zwizku z dziedziczeniem ochrona interesw najbliszych czonkw rodziny zmarego(zachowek), przeniesienie spadku na inn osob w drodze umowy(zbycie spadku). Prawo spadkowe to problem sukcesji po osobach fizycznych nie ma dziedziczenia po osobach prawnych. Sukcesja po osobach prawnych odpowiednie przepisy dotyczce likwidacji.Art. 922. k.c. 1. Prawa i obowizki majtkowe zmarego przechodz z chwil jego mierci na jedn lub kilka osb stosownie do przepisw ksigi niniejszej. 2. Nie nale do spadku prawa i obowizki zmarego cile zwizane z jego osob, jak rwnie prawa, ktre z chwil jego mierci przechodz na oznaczone osoby niezalenie od tego, czy s one spadkobiercami. 3. Do dugw spadkowych nale take koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjtym w danym rodowisku, koszty postpowania spadkowego, obowizek zaspokojenia roszcze o zachowek oraz obowizek wykonania zapisw i polece, jak rwnie inne obowizki przewidziane w przepisach ksigi niniejszej.

W obrbie pojcia nastpstwa prawnego wyrnia si dziedziczenie: Pod tytuem oglnym spadkobierca dziedziczy cao praw i obowizkw wchodzcych do masy spadkowej zgodnie z regulacj prawa spadkowego. Pod tytuem szczeglnym szczegowe przepisy poszczeglnych gazi prawa cywilnego(prawo rzeczowe, obligacyjne) lub regulacje z zakresu prawa administracyjnego lub finansowego (np. odpowiedzialno za dugi podatkowe) przewiduj, e pewne prawa lub obowizki o charakterze majtkowym przechodz na pewne osoby bez wzgldu na dziedziczenie takie prawa lub obowizki 3

wyjte s spod regulacji prawa spadkowego i nie wchodz do masy spadkowej s regulowane przez przepisy odpowiedniej gazi prawa, czasem jednak na mocy przepisw odsyajcych stosuje si do nich normy prawa spadkowego np. regulacja przejcia najmu lokalu mieszkalnego [art. 691 k.c.]Art. 691. k.c. 1. W razie mierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstpuj: maonek niebdcy wspnajemc lokalu, dzieci najemcy i jego wspmaonka, inne osoby, wobec ktrych najemca by obowizany do wiadcze alimentacyjnych, oraz osoba, ktra pozostawaa faktycznie we wsplnym poyciu z najemc. 2. Osoby wymienione w 1 wstpuj w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeeli stale zamieszkiway z najemc w tym lokalu do chwili jego mierci. 3. W razie braku osb wymienionych w 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa. 4. Osoby, ktre wstpiy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie 1, mog go wypowiedzie z zachowaniem terminw ustawowych, chociaby umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektre z tych osb stosunek ten wygasa wzgldem osb, ktre go wypowiedziay. 5. Przepisw 1-4 nie stosuje si w razie mierci jednego ze wspnajemcw lokalu mieszkalnego.

Powstaje pytanie o to, czy polskie prawo spadkowe formuuje prawo do spadku jako odrbny rodzaj prawa podmiotowego, przedstawiony spr powsta na gruncie regulacji z 1946, ale w pewnym zakresie jest nadal aktualny: Gwiazdomorski do chwili mierci spadkodawcy potencjalnym spadkobiercom nie przysuguje adne prawo o charakterze podmiotowym, adne roszczenia wzgldem caoci majtku spadkodawcy. Potencjalny spadkobierca(ze wzgldu na testament lub ustaw) moe nie otrzyma spadku z wielu przyczyn zalenych lub niezalenych od spadkodawcy(moe nie doy spadku, testament moe by zmieniony, moe by uznany za niegodnego) a dopiero jak dochodzi do otwarcia spadku, to nabywa z mocy prawa bezporednio spadek w takim stanie rzeczy nie ma miejsca na prawo do spadku, ktre przed mierci spadkodawcy nie istnieje, a po jego mierci nie ma znaczenia ze wzgldu na automatyzm nabycia spadku. Ohanowicz(krytyka) Spadkobiercy przysuguj pewne szczeglne roszczenia, ktre podlegaj regulacji prawa spadkowego, co przemawia za uznaniem istnienia podmiotowego prawa do spadku poza ochron praw wchodzcych w skad spadku ma take prawo do ochrony dziedziczenia w ogle(w stosunku do osoby, ktra podaje si za spadkobierc a nim nie jest), wyczenie rkojmi za wady fizyczne lub prawne poszczeglnych przedmiotw w razie zbycia spadku. Na gruncie regulacji kodeksowej nie podjto dyskusji o tym problemie, ale zrezygnowano z pojcia prawa do spadku na rzecz prawa dziedziczenia, ktre pojawia si take w Konstytucji RP[art. 21 ust. 1], naley jednak zauway, i: Przed mierci spadkodawcy nie istnieje adne chronione prawnie roszczenie potencjalnego spadkobiercy do przyszej masy majtkowej, otrzymanie spadku jest jedynie ewentualnoci. Z chwil otwarcia spadku powstaj pewne szczeglne prawa po stronie spadkobiercy, ktre wykraczaj poza zakres praw i obowizkw spadkodawcy np. prawa podmiotowe ksztatujce, ktre mog ostatecznie zadecydowa o sytuacji prawnej spadkobiercy w stosunku do spadku(np. przyjcie spadku, przyjcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, odrzucenie spadku). W nauce prawa cywilnego mwi si niekiedy o prawach spadkowych jako podgrupie praw majtkowych, takich jak prawo do zapisu lub prawo do zachowku, natomiast naley wskaza, e s to prawa obligacyjne, ktrych rdo tkwi w przepisach prawa spadkowego. Funkcja prawa spadkowego Prawo spadkowe regulujc dziedziczenie, czyli przejcie praw i obowizkw majtkowych ze spadkodawcy na spadkobiercw ma na celu umocni wasno prywatn zakada bowiem, e spadkodawca ma prawo 4

decydowa co ma si sta z jego majtkiem po jego mierci rozcigajc uprawnienia do rzeczy poza okres indywidualnego ycia waciciela. Idee socjalizmu wskazyway, e dziedziczenie jest jednym z elementw utwardzania systemu wacicielskiego z ktrym naley walczy, co doprowadzio w pewnym zakresie do wypaczenia zasad prawa spadkowego(w ZSRR przez jaki czas zrezygnowano z dziedziczenia). W Polsce najjaniejszym przykadem by przepis, ktry nie dopuszcza do kumulowania ziemi w wyniku dziedziczenia powyej norm ustanowionych w ustawie(od 50 do 100 ha). Prawo spadkowe ma take na celu uregulowa i zabezpieczy sytuacj innych osb uczestniczcych w obrocie prawnym spadkobierca co do zasady wchodzi w og praw i obowizkw spadkodawcy, a zatem staje si adresatem roszcze majtkowych innych podmiotw(np. o zwrot rzeczy, ktrej dotyczyo uytkowanie). W tym zakresie prawo spadkowe ma doniose znaczenie dla porzdku prawnego wynikajcego z innych dziedzin prawa i jest naturalnym etapem porzdkowania sytuacji prawnej po mierci spadkodawcy. Dziedziczenie pozwala take zabezpieczy interes majtkowy najbliszych osb spadkodawcy, ktry przekazuje im pewne skadniki majtkowe.

Ewolucja polskiego prawa spadkowegoPrzed 1946 Pocztkowo na ziemiach polskich obowizywao prawo spadkowe pastw zaborczych, co oznaczao, e w obrbie jednego pastwa funkcjonowao kilka rnych systemw. W okresie midzywojennym rozpoczto prace unifikacyjne, ale wybuch wojny je przerwa. !946/47 Unifikacja polskiego prawa spadkowego dokonaa si poprzez dwa dekrety z roku 1946, ktre weszy w ycie z dniem 1 stycznia 1947. Gwne zasady byy nastpujce: Przyjto dwa tytuy dziedziczenia z testamentu i z ustawy, wyczono zatem wystpujce wczeniej dziedziczenie umowne. Ograniczono krg spadkobiercw ustawowych zstpni i osoby przysposobione(przy czym dzieci pozamaeskie byy w pewien sposb dyskryminowane jeli nie zostay uznane i zrwnane w prawach to dziedziczyy jedynie po matce i jej rodzinie), maonek, rodzice, rodzestwo i zstpni rodzestwa, w braku wymienionych osb gmina i skarb pastwa(w 1950 zniesiono gminy) Przepisy o testamencie oparto na zasadzie swobody testowania. Przyjto konstrukcj zachowku majc chroni interesy najbliszej rodziny spadkodawcy. Prace nad kodeksem w latach 50-tych wysunito zarzut zbytniego ograniczenia udziau w spadku maonka w zbiegu ze zstpnymi, postulowano ograniczenie swobody testowania i wprowadzenia systemu rezerw(obowizkowego udziau) zamiast zachowku oraz wyczenie z krgu dziedziczenia ustawowego zstpnych rodzestwa propozycje zmian oceniono jednak krytycznie. Przy pracach nad kodeksem powsta problem dziedziczenia gospodarstw rolnych: Zaobserwowano szkodliwe dla produkcji rolnej rozdrobnienie obszarw ziemi w wyniki dziedziczenia i znacznego obcienia spatami na rzecz innych spadkobiercw. Ustaw z 1963 wprowadzono ograniczenie obrotu ziemi zarwno inter vivos jak i mortis causa, a zatem gospodarstwo rolne mona byo podzieli w spadku tylko wtedy kiedy nie naruszao to ustalonych norm obszarowych, a ponadto spadkobierc moga by tylko osoba wykonujca zawd rolnika, ktra deklarowaa prowadzenie gospodarstwa w naturze(czasami nawet zwalniano takie osoby z obowizku spaty na rzecz innych spadkobiercw). Jeeli w pierwszej kolejnoci dziedziczenia ustawowego nie byo osb speniajcych wymagania to gospodarstwo nie przechodzio na dalszych spadkobiercw, tylko przechodzio w rce Skarbu Pastwa(bya to ukryta funkcja nacjonalizacyjna tych przepisw zgodnie z orzeczeniem SN). Takie ograniczenie podmiotowe rozcigao si take na dziedziczenie testamentowe. W kodeksie cywilnym dopuszczono powoanie dalszych osb, jeeli te w pierwszej kolejnoci nie miay kwalifikacji, ale ograniczono kategori zstpnych jedynie do wnukw spadkodawcy i wyczono zstpnych rodzestwa. 5

Przepisy dotyczce gospodarstw rolnych stosowano take do dziedziczenia lasw i gruntw lenych, choby nie wchodziy one w skad gospodarstw rolnych.

Nowelizacje kodeksu cywilnego w zakresie dziedziczenia gospodarstw rolnych: 1971 znowelizowano prawie poow przepisw prawa spadkowego, gwne zmiany o charakterze szczegowym przy pozostawieniu takiej samej idei wczono do dziedziczenia gospodarstwa zstpnych rodzestwa spadkodawcy. 1982 na fali zmian spoeczno gospodarczych i silnych naciskw osb zainteresowanych wprowadzono reform dziedziczenia gospodarstw rolnych dopuszczono do dziedziczenia wszystkie kategorie osb, ktre mogy dziedziczy z ustawy na zasadach oglnych, wprowadzono jednolity, obiektywny(a nie kazuistyczny jak dotychczas) system stwierdzenia kwalifikacji do nabycia spadku w psotaci gospodarstwa rolnego(ustalono takie same wymogi jak dla nabycia gospodarstwa w drodze umowy), zniesiono uprawnienie Skarbu Pastwa jeeli nie byo dziedzicw speniajcych wymagania, to dziedziczono gospodarstwo na zasadach oglnych. 1990 zniesiono szczeglny reim kwalifikacji przy dziedziczeniu testamentowym, dziedziczenie ustawowe gospodarstwa rolnego na zasadach szczeglnych dotyczyo gospodarstwa powyej 1 ha(poprzednio ograniczenie do 0,5 ha). Przyznano samoistnym posiadaczom nieruchomoci wchodzcych w skad gospodarstwa rolnego odziedziczonego przez Skarb Pastwa przed 6 kwietnia 1982 roszczenie o bezpatne przeniesienie wasnoci(miao to cho w czci naprawi utrat majtku). Wyrok TK z 2001 TK uzna wikszo przepisw dotyczcych szczeglnego trybu dziedziczenia gospodarstwa za niekonstytucyjne, ale w obawie o skutki prawne tego orzeczenia ograniczono jego skuteczno do spadkw otwartych od 14 lutego 2001. W wyniku tego orzeczenia dziedziczenie gospodarstw przebiega w dwch systemach: o Przed 14 luty 2001 szczeglne przepisy dotyczce dziedziczenia gospodarstwa rolnego i podziau takiego spadku. o Po 14 luty 2001 dziedziczenie na zasadach oglnych, szczeglne regulacja dotyczca podziau spadku.

Podatek spadkowyPodatek spadkowy jest uregulowany w ustawie z dnia 28 lipca 1983 o podatku od spadkw i darowizn, ktra co prawda naley do prawa finansowego, ale jej normy s cile zwizane z prawem spadkowym. Podatek spadkowy ma dwojaki charakter: W sensie ekonomicznym pomniejsza korzy uzyskiwan przez spadkobierc poprzez nabycie spadku. Zahamowanie obrotu cywilnoprawnego prawami nalecymi do spadku do czasu zapaty podatku spadkowego - bez zgody urzdu skarbowego notariusz nie moe sporzdzi aktu notarialnego, ani nawet uwierzytelni podpisu stron, jeeli przedmiotem czynnoci jest zbycie praw do spadku lub obcienie praw majtkowych ze spadku. Ponadto zapata dugu przez dunika spadkodawcy do rk spadkobiercw, a take zrealizowanie zapisu lub polecenia nie moe si odby bez zgody urzdu skarbowego. Zamanie tych zasad skutkuje solidarn odpowiedzialnoci dokonujcego zapaty za podatek spadkowy. Podatek od spadkw i darowizn obcia jedynie osoby fizyczne w przypadku kiedy spadkobierc jest osoba prawna pobierany to spadek podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, co jest w efekcie wikszym obcieniem. Opodatkowane jest nabycie wasnoci rzeczy znajdujcych si w kraju i praw majtkowych wykonywanych w kraju, niezalenie od tego, ktry z tytuw stanowi podstaw do takiego przysporzenia(ustawa, testament, zapis, zachowek). Podstaw opodatkowania stanowi warto nabytych rzeczy i innych praw majtkowych po potrceniu dugw i ciarw(czysta warto), ustalona wedug stanu z dnia nabycia spadku i wartoci rynkowej z dnia powstania obowizku podatkowego. 6

Dla spadkobiercy obowizek powstaje dwukrotnie ma to na celu zapobiec przedawnianiu si zobowiza podatkowych: Z chwil przyjcia spadku. Z chwil uprawomocnienia si stwierdzenia nabycia spadku jeli po przyjciu spadkobierca nie zgosi nabycia do opodatkowania. W stosunku do zapisobiercy obowizek podatkowy powstaje z chwil ogoszenia testamentu. W stosunku do uprawnionego z tytuu zachowku z chwil zaspokojenia jego roszczenia. Stopie obcie podatkowych jest uzaleniony od zakwalifikowania do grupy podatkowej, ktre jest ustalane wedug stosunku spadkodawcy do spadkobiercy(dla rnych grup s rne kwoty wolne od podatku i progi procentowe): I grupa maonek, zstpni, wstpni, pasierb, zi, synowa, rodzestwo, ojczym, macocha, teciowie. II grupa zstpni rodzestwa, rodzestwo rodzicw, zstpni i maonkowie pasierbw, maonkowie rodzestwa, rodzestwo, maonkowie, maonkowie rodzestwa maonkw, maonkowie zstpnych innych ni dzieci. III grupa inni nabywcy. Oglne zasady podatkowe uzupenione s wieloma wyjtkami i ulgami: Nabycie wasnoci albo prawa uytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego czci(z pewnymi wyjtkami). Nabycie przez osoby z I i II grupy przedmiotw wyposaenia mieszkania, bielizny, pocieli, przedmiotw codziennego uytku, dziea sztuki bdce przedmiotem twrczoci spadkodawcy, materiay biblioteczne jeli zajmowa si twrczoci lub dziaalnoci naukow, owiatow, publicystyczn. Nabycie budynkw w czci zajtej przez najemcw, do ktrych maj zastosowanie przepisy o czynszach regulowanych(tzw. lokatorw kwaterunkowych). Zwolnienie moe by niekiedy uzalenione od spenienia dodatkowych przesanek np. zwolnienie od podatku przy nabyciu warsztatu rzemielniczego jeli spadkobierca zobowie si do prowadzenia warsztatu przez 5 lat.

SpadekArt. 922. k.c. 1. Prawa i obowizki majtkowe zmarego przechodz z chwil jego mierci na jedn lub kilka osb stosownie do przepisw ksigi niniejszej. 2. Nie nale do spadku prawa i obowizki zmarego cile zwizane z jego osob, jak rwnie prawa, ktre z chwil jego mierci przechodz na oznaczone osoby niezalenie od tego, czy s one spadkobiercami. 3. Do dugw spadkowych nale take koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjtym w danym rodowisku, koszty postpowania spadkowego, obowizek zaspokojenia roszcze o zachowek oraz obowizek wykonania zapisw i polece, jak rwnie inne obowizki przewidziane w przepisach ksigi niniejszej.

Zgodnie z ustawow definicj spadku w jego skad wchodz prawa i obowizki, ktre jednoczenie speniaj 4 wymagania: 1) Maj charakter cywilnoprawny. 2) Maj charakter majtkowy. 3) Nie s cile zwizane z osob zmarego. 4) Nie przechodz na oznaczone osoby niezalenie od tego, czy osoby te s spadkobiercami. 1. Prawa i obowizki cywilnoprawne. 7

Za cywilnoprawne uznamy wszystkie prawa i obowizki, ktre wynikaj ze stosunkw pomidzy autonomicznymi podmiotami, a zatem nie tylko stosunki regulowane przez kodeks cywilny, ale take przez inne gazie prawa(np. prawo autorskie, prawo pracy) o tym czy stosunek jest cywilnoprawny w rozumieniu prawa spadkowego decyduje zatem merytoryczny charakter, a nie kryteria formalne. Charakteru cywilnoprawnego nie maj prawa i obowizki wynikajce ze stosunkw administracyjnoprawnych, podatkowych czy prawnokarnych a zatem tam gdzie podmioty nie s autonomiczne, a wystpuje podporzdkowanie(np. nie wchodz do masy spadkowej koncesje, zezwolenia, obowizki zapaty grzywny, natomiast niektre zobowizania podatkowe przechodz na spadkobiercw, ale nie w skadzie spadku, a na mocy przepisw szczeglnych). Do masy spadkowej nie wchodz take uprawnienia rentowe i emerytalne, a te nalene w chwili mierci przechodz na osoby wskazane przez ustaw nawet jak nie s spadkobiercami. Istniej take regulacje szczegowe dotyczce poszczeglnych elementw majtku, ktre przewiduj inne rozwizania np. fundusze zgromadzone na OFE poowa przechodzi na maonka jako cz wsplnoci majtkowej, reszta przechodzi na osoby wskazane przez zmarego, a jeli nie wskaza takich osb, to dopiero wtedy podlegaj oglnym zasadom dziedziczenia. 2. Charakter majtkowy. Do spadku nale jedynie prawa o charakterze majtkowym, a wic takie, ktre s bezporednio uwarunkowane interesem ekonomicznym uprawnionego w praktyce ogromna wikszo praw i obowizkw cywilnoprawnych ma charakter majtkowy. Bezspornie niemajtkowe s tylko dwie kategorie praw podmiotowych i obowizkw: 1) Prawa osobiste zwizane z ochron dbr osobistych. 2) Prawa rodzinne wynikajce ze stosunkw rodzinnych, ktre nie s oparte na wizi ekonomicznej. Niektre przepisy szczeglne przewiduj moliwo dania oznaczonych osb ochrony konkretnych dbr osobistych zmarego, ale nie jest to prawo dziedziczne tylko wasne prawo tych osb np. zstpny wystpuje o ochron dobrego imienia rodzica. Prawa i obowizki rodzinne, ktre maj substrat majtkowy co do zasady take nie nale do spadku, ze wzgldu na to kryterium, e s cile zwizane z osob zmarego. 3. Zwizanie z osob spadkodawcy. Prawa i obowizki o treci majtkowej wynikajce ze stosunkw rodzinnych, przy czym najwiksze znaczenie w tej grupie ma prawo do dania dostarczenia rodkw utrzymania(alimentw), ktre to prawo ganie z chwil mierci uprawnionego, a w razie mierci zobowizanego odpowiedni obowizek nie przechodzi na spadkobiercw. Natomiast raty, ktre byy ju wymagalne z chwil mierci zobowizanego lub uprawnionego wchodz odpowiednio do spadku po tych osobach. Prawa majtkowe, ktre z samej swojej istoty nie mog trwa duej ni przez okres ycia uprawnionego uytkowanie, suebnoci osobiste(z wyjtkiem suebnoci mieszkania) prawo do renty przyznanej od zobowizanego w wyniku uszkodzenia ciaa lub renty umownej, prawo doywocia.Art. 266. k.c. Uytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpniej z jej mierci. Art. 299. k.c. Suebno osobista wygasa najpniej ze mierci uprawnionego.

8

Niektre umowne stosunki obligacyjne ulegaj rozwizaniu w razie mierci jednej ze stron, zwaszcza umowy, ktre opieraj si na szczeglnych umiejtnociach strony(np. umowa o dzieo) lub ze wzgldu na osobiste zaufanie(np. umowa spki). Skutek rozwizujcy mierci strony mona wyczy lub zmodyfikowa poprzez odpowiednie klauzule umowne np. w miejsce zmarego do spki mog wej jego spadkobiercy. W przypadku mierci czonka spdzielni wygasa stosunek czonkostwa i gasn spdzielcze prawa organizacyjne zwizane z osob czonka(prawo do udziau w walnym zgromadzeniu, prawo do sprawowania funkcji w organach spdzielni), natomiast na spadkobiercw przechodz prawa majtkowe wynikajce ze stosunku czonkowstwa np. prawo do udziau i do wkadu. Spdzielcze lokatorskie prawo do lokalu jest take cile zwizane z osob czonka i wygasa z chwil jego mierci, ale osobom bliskim przysuguje roszczenie o przyjcie do spdzielni i o przydzia lokalu po byym czonku. Dziedziczeniu na oglnych zasadach podlega jednak wkad mieszkaniowy jako wierzytelno. Nie przechodzi na spadkobiercw roszczenie o zadouczynienie pienine za krzywd zmarego, wyjtek stanowi wypadki, w ktrych roszczenie zostao uznane na pimie albo powdztwo zostao wytoczone za ycia poszkodowanego. 4. Przejcie na oznaczone osoby na mocy przepisw szczeglnych. Ustawodawca zawiera takie przepisy w celu ochrony poszczeglnych interesw bez wzgldu na to, czy dane osoby s spadkobiercami czy te nie. Liczba tych przepisw ronie, co oznacza oderwanie regulacji czci praw i obowizkw od prawa spadkowego. W razie mierci najemcy lokalu jego najblisi, ktrzy stale z nim mieszkali wchodz w stosunek najmu na mocy samego prawa, a jeeli takich osb nie ma to najem wygasa.Art. 691. k.c. 1. W razie mierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstpuj: maonek niebdcy wspnajemc lokalu, dzieci najemcy i jego wspmaonka, inne osoby, wobec ktrych najemca by obowizany do wiadcze alimentacyjnych, oraz osoba, ktra pozostawaa faktycznie we wsplnym poyciu z najemc. 2. Osoby wymienione w 1 wstpuj w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeeli stale zamieszkiway z najemc w tym lokalu do chwili jego mierci. 3. W razie braku osb wymienionych w 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa. 4. Osoby, ktre wstpiy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie 1, mog go wypowiedzie z zachowaniem terminw ustawowych, chociaby umowa najmu bya zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektre z tych osb stosunek ten wygasa wzgldem osb, ktre go wypowiedziay. 5. Przepisw 1-4 nie stosuje si w razie mierci jednego ze wspnajemcw lokalu mieszkalnego.

Mona umownie zastrzec, e suebno mieszkania po mierci uprawnionego przysugiwa bdzie jego dzieciom, rodzicom i maonkowi.Art. 301. k.c. 1. Majcy suebno mieszkania moe przyj na mieszkanie maonka i dzieci maoletnie. Inne osoby moe przyj tylko wtedy, gdy s przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjte jako maoletnie mog pozosta w mieszkaniu take po uzyskaniu penoletnoci. 2. Mona si umwi, e po mierci uprawnionego suebno mieszkania przysugiwa bdzie jego dzieciom, rodzicom i maonkowi.

Suma przypadajca uprawnionemu z tytuu ubezpieczenia osobowego nie wchodzi do spadku, a uprawnione do jej otrzymania s osoby wskazane w umowie lub oglnych warunkach ubezpieczenia.

9

W przypadku prowadzenia rachunkw bankowych bank moe przyj odpowiednie dyspozycje od klienta, ktry wskazuje jakie osoby bd uprawnione do odbioru sumy zgromadzonej na rachunku, ktra nie moe jednak przekroczy 20 - krotnoci redniego miesicznego wynagrodzenia(bez wzgldu na ilo wskazanych osb, osoby takie nie wchodz w umow o prowadzenie rachunku, mog jedynie da wypaty sumy). Jeeli uprawnione osoby nie zostay wskazane to suma podlega dziedziczeniu na zasadach oglnych, zarwno z ustawy jak i z testamentu. Podobna regulacja dotyczy prawa do udziaw w spdzielni. Sumy, ktrymi mona rozporzdzi w ten sposb nie wchodz do spadku, ale wlicza si je do podstawy obliczania zachowku, a s opodatkowane w ten sam sposb jak przysporzenia zwizane ze spadkiem. Widoczna tendencja do staego rozszerzania zakresu stosowania przepisw umoliwiajcych wskazanie uprawnionych do odbioru pewnych sum z pominiciem prawa spadkowego prowadzi do znacznego ograniczenia spadku i trudnoci w zabezpieczeniu interesw uprawnionych do zachowku. Problem dotyczy kwalifikacji takich przysporze czy s to darowizny dokonane za ycia, czy te zapisy. Praktyka pokazuje, e takie sumy uwzgldnia si przy obliczaniu zachowku, a take w sytuacji kiedy z daniami wystpuj wierzyciele zmarego, przy czym stosuje si do nich przepisy o zapisie.

Prawa majtkoweSpadek obejmuje og praw majtkowych, ktre speniaj odpowiednie wymagania, w szczeglnoci: 1) Wasno rzeczy oraz inne prawa rzeczowe niemajce charakteru osobistego uytkowanie wieczyste, zastaw, hipoteka. 2) Wierzytelnoci zarwno wynikajce z umw jak i z ustawy. 3) Prawa majtkowe wynikajce z czonkostwa w spdzielni prawa majtkowe do wkadu, naley take odrni spdzielcze wasnociowe prawo do lokalu, ktre jest dziedziczne, od prawa do lokalu typu lokatorskie, ktre jest wyczone z dziedziczenia. 4) Prawa majtkowe na dobrach niematerialnych prawa autorskie, patenty. 5) Prawa ksztatujce prawo uchylenia si od skutkw prawych owiadczenia woli zoonego pod wpywem bdu lub groby, prawo do odwoania darowizny z powodu racej niewdzicznoci obdarowanego, take prawo do przyjcia oferty zoonej spadkodawcy, chyba e z treci lub charakteru oferty wynika co innego. 6) Niektre prawa o charakterze majtkowym wynikajce z prawa rodzinnego prawa i obowizki powstae w skutek ustania wsplnoci majtkowej maeskiej, prawo do dania zwrotu i obowizek zwrotu alimentw osobie, ktra je dostarczaa, a nie bya do tego zobowizana lub bya zobowizana w dalszej kolejnoci. Wstpienie w stosunki majtkowe Wchodzce w skad spadku prawa majtkowe maj czsto swoje rda w pewnych stosunkach cywilnoprawnych, ktre rodz obok praw czsto obowizki, a take mog si rodzi na gruncie pewnych sytuacji prawnych spadkobierca zatem wstpuje w caoci w sytuacj prawn spadkodawcy w szczeglnoci dotyczy to zasiedzenia, zbycia lub nabycia pod warunkiem zawieszajcym lub z zastrzeeniem terminu pocztkowego. Posiadanie Do spadku wchodzi take posiadanie, zarwno samoistne jak i zalene, ktre spadkodawca sprawowa w chwili mierci. W takim zakresie przechodz na spadkobierc skutki prawne zwizane z wadaniem rzecz(posiadanie) przy czym nastpuje to na tych samych zasadach co przejcie praw majtkowych(nie jest zatem uwarunkowane objciem rzeczy we wadanie). Przejcie nastpuje niezalenie od tego, czy spadkodawca posiada tytu prawny do posiadania. Spadkobiercy przysuguj zatem wszystkie rodki ochrony posiadania(np. danie przywrcenia utraconego posiadania). 10

Dziedziczenie posiadania jest konsekwencj zasady sukcesji uniwersalnej przyjtej w prawie polskim, przy czym istnia spr w doktrynie co do tego, czy dziedziczne jest tylko posiadanie samoistne, czy take posiadanie zalene oraz czy dziedziczne oprcz posiadania jest take samo wadztwo faktyczne.

Obowizki majtkoweSpadkobierca dziedziczy caoksztat sytuacji majtkowej spadkodawcy, a wic zarwno prawa jak i obowizki.Art. 922. k.c. 1. Prawa i obowizki majtkowe zmarego przechodz z chwil jego mierci na jedn lub kilka osb stosownie do przepisw ksigi niniejszej. 2. Nie nale do spadku prawa i obowizki zmarego cile zwizane z jego osob, jak rwnie prawa, ktre z chwil jego mierci przechodz na oznaczone osoby niezalenie od tego, czy s one spadkobiercami. 3. Do dugw spadkowych nale take koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjtym w danym rodowisku, koszty postpowania spadkowego, obowizek zaspokojenia roszcze o zachowek oraz obowizek wykonania zapisw i polece, jak rwnie inne obowizki przewidziane w przepisach ksigi niniejszej.

Zgodnie z regulacj kodeksow na spadkobierc przechodzi dug, co oznacza, e spadkobierca jest osobicie zobowizany do spenienia wiadczenia, natomiast kwestia odpowiedzialnoci za ten dug jest zalena od jeszcze innych okolicznoci i przedstawia si w sposb zrnicowany. Na spadkobiercw przechodz obowizki majtkowe wynikajce ze stosunkw prawnych pozostajcych w mocy mimo mierci strony, ale spadkobiercw obciaj take: 1) Obowizki powstae na skutek rozwizania stosunku prawnego obowizek zwrotu rzeczy, ktrej dotyczyo uytkowanie, obowizek zwrotu lokalu w stanie niepogorszonym. 2) Obowizki powstae z mocy samego prawa z chwil mierci lub nawet po mierci spadkodawcy: Koszty pogrzebu w razie sporu kwestie rozstrzyga sd, przyjo si, e jest to koszt pochwku i skromnego nagrobka przyjtego w danym rodowisku. Koszty postpowania spadkowego tak samo koszty zarzdu spadkiem i wynagrodzenie wykonawcy testamentu lub kuratora jeli taki by ustanowiony. Obowizek zaspokojenia roszcze o zachowek. Obowizek wykonania zapisw i polece, a take roszczenia maonka zamieszkujcego ze spadkodawc o rzeczy wchodzce w skad wyposaenia domowego z ktrego korzysta. Obowizek dostarczania dziadkom spadkodawcy rodkw utrzymania w sytuacji ich niedostatku. Obowizek umoliwienia realizacji uprawnienia osb bliskich mieszkajcych ze spadkodawc do korzystania z mieszkania i urzdze domowych przez 3 miesice od otwarcia spadku, bez wzgldu na to czy s spadkobiercami czy nie.

Oglna charakterystyka dziedziczeniaOtwarcie spadku Otwarcie spadku jest to zdarzenie prawne, ktre wie si ze mierci spadkodawcy i pociga za sob przejcie praw i obowizkw majtkowych zmarego na jego spadkobiercw.Art. 924. k.c. Spadek otwiera si z chwil mierci spadkodawcy. Art. 925. k.c. Spadkobierca nabywa spadek z chwil otwarcia spadku.

11

Moment otwarcia spadku jest bardzo istotny w momencie otwarcia spadku spadkobiercy nabywaj ten spadek, a take w chwili otwarcia ocenia si zdolno spadkobiercw do dziedziczenia oraz skad majtku spadkowego. Pojcie nabycia spadkuArt. 925. k.c. Spadkobierca nabywa spadek z chwil otwarcia spadku.

Spadkobierca nabywa spadek z chwil otwarcia spadku, czyli prawo polskie przewiduje nabycie spadku z mocy samego prawa. W prawie polskim nabycie jest w pocztkowym okresie prowizoryczne spadkobierca moe spadek odrzuci w cigu 6 miesicy o dowiedzenia si o tytule swojego powoania. Spadkobierca, ktry spadek odrzuci traktowany jest tak jakby nie doy otwarcia spadku, przyjmujemy fikcj, e nigdy spadkobierc nie by. Polska koncepcja ma tak zalet, e nie ma spadku wakujcego wedle przepisw zawsze kogo moemy uzna spadkobierc. Inne konstrukcje nabycia spadku: nabycie przez owiadczenie woli nabycie w drodze konstytutywnego orzeczenia sdowego (Austria sd wydaje dekret dziedziczenia) Sukcesja uniwersalna, nastpstwo prawne pod tytuem oglnym(succesio in universitatem) na skutek jednego zdarzenia prawnego jakim jest otwarcie spadku spadkobierca: Wstpuje w og praw i obowizkw majtkowych spadkodawcy bez wzgldu na ich charakter, Jest to przykad nabycia pochodnego, spadkobiercy wstpuj w prawa w takim zakresie jakie przysugiway spadkodawcy, a zatem nie maja analogicznego zastosowania wyjtki od zasady nemo plus iuris. Jeeli jest kilku spadkobiercw to nabywaj oni wszyscy spadek jako cao, przy czym udzia kadego z nich okrelony jest za pomoc uamka(w tzw. czci idealnej) a zatem nie ma spadkobrania konkretnych skadnikw, a jedynie pewnej czci spadku jako caoci. Na spadkobiercw przechodz take prawa bdce przedmiotem zapisu, a zapisobierca uzyskuje jedynie roszczenie wobec spadkobiercy. Powoanie do dziedziczeniaArt. 926. k.c. 1. Powoanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. 2. Dziedziczenie ustawowe co do caoci spadku nastpuje wtedy, gdy spadkodawca nie powoa spadkobiercy albo gdy adna z osb, ktre powoa, nie chce lub nie moe by spadkobierc. 3. Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do czci spadku nastpuje wtedy, gdy spadkodawca nie powoa do tej czci spadkobiercy albo gdy ktrakolwiek z kilku osb, ktre powoa do caoci spadku, nie chce lub nie moe by spadkobierc.

Do dziedziczenia mona by powoanym: z ustawy z testamentu Dwa tytuy dziedziczenia - moemy mwi o pierwszestwie dziedziczenia testamentowego, jeli testament jest wany i ustanowiono w nim spadkobierc to wyczone s przepisy o dziedziczeniu ustawowym. Testament to akt o charakterze formalnym i jest sporo przesanek wanoci testamentu. 12

Dziedziczenie ustawowe - wchodzi w gr wtedy kiedy nie zosta powoany spadkobierca lub osoby powoane nie mog lub nie chc by spadkobiercami. Nemo pro parte testatus pro parte intestatus decedere potest nie mona po czci rozporzdzi spadkiem poprzez testament, a po czci przez ustaw zasada ta nie obowizuje w polskim prawie spadkowym. Dziedziczenie po czci ustawowe i testamentowe. Powoanie do spadku to powoanie do czci uamkowej spadku, jeli zatem spadkobierca powoany zosta tylko do czci, a do czci nie, to tam gdzie nie ma postanowie testamentu to wtedy mamy dziedziczenie ustawowe. Jeli kto nie chce lub nie moe by spadkobierc dziedziczenie ustawowe, ale pierwszestwo maj dwie konstrukcje(dziedziczenie ustawowe dziaa wtedy kiedy jedna z osb powoanych nie dziedziczy a nie ma poniszych konstrukcji): podstawienie przyrost Zapis W wypadkach przewidzianych w ustawie okrelone osoby mog nabywa pewne prawa majtkowe, przy czym nie staj si spadkobiercami, prawa te nie wchodz w skad spadku, powstaj z chwil jego otwarcia i s skuteczne przeciwko spadkobiercom. Jednym z przykadw takiej instytucji jest zapis spadkodawca moe w testamencie wyrazi wol aby okrelona osoba nabya konkretne przysporzenie ze spadku nie stajc si spadkobierc. Zapis moe mie rny charakter prawny: 1) Legatum per vindicationem konstrukcja wywodzi si z prawa rzymskiego, jeeli przedmiot zapisu jest rzecz oznaczon co do tosamoci i stanowi wasno spadkodawcy z chwil otwarcia spadku to z mocy samego prawa wasno przechodzi na zapisobierc, jeli natomiast przedmiotem s rzeczy oznaczone co do gatunku to wywouje to skutek obligacyjny, a zatem zapisobierca nabywa roszczenie o spenienie wiadczenia przez spadkobiercw(pozostaoci tej koncepcji wystpuj w prawie francuskim). 2) Skutek obligacyjny bez wzgldu na przedmiot zapisu wywouje on tylko skutek obligacyjny, a wic powstaje roszczenie skuteczne przeciwko spadkobiercom(koncepcja przyjta w prawie polskim i wikszoci europejskich porzdkw prawnych).Art. 968. k.c. 1. Spadkodawca moe przez rozrzdzenie testamentowe zobowiza spadkobierc ustawowego lub testamentowego do spenienia okrelonego wiadczenia majtkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis). 2. Spadkodawca moe obciy zapisem take zapisobierc (dalszy zapis).

Zapis: Moe by ustanowiony jedynie w testamencie. Zapisobierc moe by take spadkobierca przedmiot zapisu moe by zaliczony na poczet udziau spadkowego lub moe to by zapis naddziaowy(prelegat) np. spadkobierca dzieli spadek na trzech synw po 1/3 kady, przy czym najstarszy otrzymuje w zapisie dom. Na spadkobierc przechodzi jedynie prawo majtkowe, a zatem nie jest obciony obowizkami, chyba e jest rwnoczenie spadkobierc, ale wtedy odpowiedzialno za dugi wynika ze spadkobrania a nie z zapisu. Z uwagi na wycznie obligatoryjny skutek zapisobierca ma stosunkowo sab pozycj zwaszcza wobec innych wierzycieli.

Zdolno do dziedziczenia13

Art. 927. k.c. 1. Nie moe by spadkobierc osoba fizyczna, ktra nie yje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, ktra w tym czasie nie istnieje. 2. Jednake dziecko w chwili otwarcia spadku ju poczte moe by spadkobierc, jeeli urodzi si ywe. 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawc moe by spadkobierc, jeeli zostanie wpisana do rejestru w cigu dwch lat od ogoszenia testamentu.

Warunki te dotycz zarwno dziedziczenia ustawowego i testamentowego(stosuje si je take do zdolnoci zapisobiercy): 1) przesanka pozytywna osoba fizyczna yjca w chwili otwarcia spadku, osoby prawne lub uomne osoby prawne jeli istniej w chwili otwarcia spadku [art. 927] Wyjtki 2: dziecko poczte a nienarodzone moe by dziedzicem jeli urodzi si ywe(ograniczona i warunkowa zdolno prawna nasciturusa). [art. 9273] moe dziedziczy fundacja ustanowiona przez spadkodawc w testamencie jeli zostanie zarejestrowana w cigu 2 lat od ogoszenia testamentu. 2) przesanka negatywna - nie moe by spadkobierca uznany za niegodnego dziedziczenia. Uznanie za niegodnego Uznanie za niegodnego dokonuje si w trybie sdowym to sd konstytutywnym orzeczeniem uznaje za niegodnego i moe to zrobi dopiero z chwil otwarcia spadku. Legitymacja do dania uznania za niegodnego kady kto ma w tym interes prawny w terminie: roku od dnia dowiedzenia si o niegodnoci, nie pniej ni w cigu 3 lat od dnia otwarcia spadku (dwa skorelowane ze sob terminy) korelacja polega na tym, e decyduje upyw terminu wczeniejszego.Art. 929. k.c. Uznania spadkobiercy za niegodnego moe da kady, kto ma w tym interes. Z daniem takim moe wystpi w cigu roku od dnia, w ktrym dowiedzia si o przyczynie niegodnoci, nie pniej jednak ni przed upywem lat trzech od otwarcia spadku.

Przesanki uznania za niegodnego:Art. 928. k.c. 1. Spadkobierca moe by uznany przez sd za niegodnego, jeeli: 1) dopuci si umylnie cikiego przestpstwa przeciwko spadkodawcy; 2) podstpem lub grob nakoni spadkodawc do sporzdzenia lub odwoania testamentu albo w taki sam sposb przeszkodzi mu w dokonaniu jednej z tych czynnoci; 3) umylnie ukry lub zniszczy testament spadkodawcy, podrobi lub przerobi jego testament albo wiadomie skorzysta z testamentu przez inn osob podrobionego lub przerobionego. 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyczony od dziedziczenia, tak jak by nie doy otwarcia spadku.

1) Dziaania w stosunku do spadkodawcy umylne, cikie przestpstwo przeciwko spadkodawcy( z pewnoci wszystkie zbrodnie, ale te powane wystpki) co do zasady sd cywilny jest zwizany orzeczeniem sdu karnego, ale sam ocenia co jest cikim przestpstwem, a jeeli orzeczenie sdu karnego nie zostao wydane(np. ze wzgldu na amnesti, przedawnienie) to sd cywilny moe rozstrzygn o bycie przestpstwa samodzielnie na potrzeby wasnego postpowania. 2) Dziaania w stosunku do woli spadkodawcy podstp lub groba w celu zmiany woli spadkodawcy, przy czym moe to by take pomocnictwo, podeganie lub usiowanie. 3) Dziaania w stosunku do objawu woli spadkodawcy(testament) umylne lub wiadome korzystanie z podrobionego testamentu lub zniszczenie, ukrycie albo podrobienie testamentu(przy czym zniszczenie niewanego testamentu take powoduje niegodno, chyba e osoba wiedziaa, e testament jest niewany i dlatego go zniszczya. 14

4) negatywna przesanka jeli ustawodawca nie przebaczy spadkobiercy. Przebaczenie jest przejawem uczu - nie jest czynnoci prawn, nie wymaga zdolnoci do czynnoci prawnych, polega na puszczeniu win w niepami, jeli podmiot, ktry przebacza nie ma zdolnoci do czynnoci prawnych to wymagane jest dostateczne rozeznanie(musi wiedzie co i komu przebacza nie musi wiedzie, e jest to podstawa do niemonoci za niegodnego).Art. 930. k.c. 1. Spadkobierca nie moe by uznany za niegodnego, jeeli spadkodawca mu przebaczy. 2. Jeeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie mia zdolnoci do czynnoci prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastpio z dostatecznym rozeznaniem.

Jeli sd uzna za niegodnego do dziedziczenia to osoba ta nie moe by spadkobierc, traktowana jest tak jakby nie doya do otwarcia spadku(a wic otwiera to szans na spadkobranie np. zstpnym).

Zrzeczenie si dziedziczeniaZrzeczenie si dziedziczenia nie byo znane prawu rzymskiemu, nie wystpuje te w niektrych wspczesnych porzdkach prawnych(np. nie ma go we Francji). W prawie polskim ta konstrukcja jest o tyle unikatowa, e jest jedynym wyomem od zasady, e umowa o spadek po osobie yjcej jest niewana.Art. 1048. k.c. Spadkobierca ustawowy moe przez umow z przyszym spadkodawc zrzec si dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna by zawarta w formie aktu notarialnego.

Zrzeczenie si dziedziczenia jest umow, moe by zawarta jedynie w drodze aktu notarialnego pod rygorem niewanoci, stronami tej umowy mog by jedynie spadkodawca i jego spadkobierca ustawowy(moe to by kady spadkobierca ustawowy z wyjtkiem gminy i Skarbu Pastwa) zrzeczenie si obejmuje zakresem rwnie zstpnych zrzekajcego si, ale skutek moe by ograniczony jedynie do zrzekajcego si(w praktyce najczciej umowy zrzeczenia zawierane s z maonkiem i zstpnymi spadkodawcy). Umowie zrzeczenia si moe towarzyszy darowizna uczyniona za ycia spadkodawcy na rzecz osoby zrzekajcej si: Darowizna moe znajdowa si w tym samym akcie notarialnym. Zrzeczenie si moe by pod warunkiem otrzymania okrelonego przysporzenia. Umowa zrzeczenia si nigdy nie jest umow wzajemn, nawet jeli jest opatrzona warunkiem. Ustawa milczy co do dopuszczalnoci zrzeczenia si na rzecz okrelonej osoby, cho w praktyce ma to istotne znaczenie(np. siostra zrzeka si spadku po to aby zwikszy si udzia brata). Naley zatem uzna, e mona zawrze umow zrzeczenia si z zastrzeeniem, e bdzie ona skuteczna jeeli dziedziczy bdzie konkretna osoba(np. siostra zrzeka si spadku na rzecz brata z zastrzeeniem, e jeeli brat umrze bezpotomnie przed otwarciem spadku to umowa bdzie bezskuteczna). Skutki umowy o zrzeczenie si dziedziczenia: Nastpuj dopiero z chwil otwarcia spadku. Zrzekajcy si zostaje wyczony od dziedziczenia traktuje si go tak jakby nie doy otwarcia spadku, to samo dotyczy jego zstpnych, chyba e umwiono si inaczej. Zrzekajcy si moe by jednak zapisobierc lub dziedziczy na podstawie pniejszego testamentu. Skutki mona uchyli poprzez zawarcie umowy o przeciwnej treci pomidzy tymi samymi osobami, tylko za ycia spadkodawcy, tylko w formie aktu notarialnego pod rygorem niewanoci. Naley odrni zrzeczenie si od odrzucenia spadku: 15

Zrzeczenie si jest umow, a odrzucenie czynnoci prawn jednostronn. Zrzeczenie si moe nastpi jedynie przed otwarciem spadku, a odrzucenie jedynie po otwarciu. Zrzeczenie si co do zasady obejmuje take zstpnych, a odrzucenie jedynie tego, ktry odrzuci. Zrzeczenie si nie moe by zaskarone przez wierzycieli, w przeciwiestwie do odrzucenia.

Postpowanie spadkowe wiadomoci podstawowePostpowanie spadkowe ma na celu potwierdzenie procesu spadkobrania wobec otoczenia prawnego i wszystkich zainteresowanych spadkobiercw, zapisobiercw, wierzycieli i innych osb. Postpowanie spadkowe moe by: Obligatoryjne w systemach prawnych gdzie nabycie spadku odbywa si na mocy aktu organu pastwowego(np. prawo austriackie). Fakultatywne w sytuacji kiedy skutki prawne powstaj z mocy samego prawa, a postpowanie ma jedynie na celu potwierdzenie wystpienia tych skutkw(np. prawo polskie). W Polsce postpowanie ma charakter fakultatywny i w praktyce jest przeprowadzane wtedy kiedy konieczne jest wykazanie przed osobami trzecimi praw do spadku lub w sytuacji kiedy spadkobiercy nie s zgodni co do udziaw spadkowych. Rodzaje i zakres postpowa spadkowych Okrelenie postpowanie spadkowe regulowane oddzielnie w k.p.c. odnosi si do postpowania w sprawach spadkowych w trybie nieprocesowym, a zatem nie wchodz tutaj w gr postpowania procesowe powizane merytorycznie z prawem spadkowym(np. uznanie za niegodnego, o zachowek, o wykonanie zapisu lub polecenia, o wydanie spadku oraz zwizane z odpowiedzialnoci za dugi spadkowe). W zakres pojcia postpowanie spadkowe wchodzi wiele rnych postpowa, ktre s wzgldnie niezalene przeprowadzenie jednego z nich nie wie si z koniecznoci przeprowadzania innych, mog by poczone w jedno postpowanie, poszczeglne postpowania s prowadzone tylko w sytuacji okrelonych stanw faktycznych do najwaniejszych postpowa nale: Ogoszenie testamentu Dzia spadku Stwierdzenie nabycia spadku Zasady postpowania spadkowego: 1) Charakter fakultatywny postpowania: a. co do zasady postpowanie wszczynane jest na wniosek, b. z urzdu podejmowane jest tylko w wyjtkowych sytuacjach(np. zabezpieczenie spadku w sytuacji braku wiadomoci o spadkobiercach, ich nieobecnoci lub braku zdolnoci do czynnoci). c. Mimo, e co do zasady postpowanie wszczynane jest na wniosek sd ma obowizek przeprowadzi pewne czynnoci z urzdu(np. stwierdzenie istnienia testamentu i jego ogoszenie)Art. 506. k.p.c. Sd wszczyna postpowanie nieprocesowe na wniosek; w wypadkach wskazanych w ustawie sd moe wszcz postpowanie take z urzdu.

2) W trakcie postpowania rozstrzyga si cao zagadnie zwizanych z danych postpowaniem nawet jeli pomidzy uczestnikami powstanie spr(nie odsya si sprawy na proces). 3) Postpowanie spadkowe naley do waciwoci sdw przed 1991 dua cz spraw spadkowych naleaa do waciwoci notariuszy, obecnie jedynym wyjtkiem jest moliwo zoenia owiadczenia woli o przyjciu lub odrzuceniu spadku przed notariuszem. 16

a. Sdem waciwym jest sd spadku jest to sd waciwy ze wzgldu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy, jeeli nie da si ustali miejsca to decyduje miejsce w ktrym znajduje si majtek lub jego cz, jeli nie mona tego ustali to sd rejonowy dla Warszawy.Art. 628. k.p.c. Do czynnoci w postpowaniu spadkowym, ktre nale do zakresu dziaania sdw, wycznie waciwy jest sd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeeli ego miejsca zamieszkania w Polsce nie da si ustali, sd miejsca, w ktrym znajduje si majtek spadkowy lub jego cz (sd spadku). W braku powyszych podstaw sdem spadku jest sd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Dziedziczenie ustawoweArt. 926. k.c. 1. Powoanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. 2. Dziedziczenie ustawowe co do caoci spadku nastpuje wtedy, gdy spadkodawca nie powoa spadkobiercy albo gdy adna z osb, ktre powoa, nie chce lub nie moe by spadkobierc. 3. Z zastrzeeniem wyjtkw w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do czci spadku nastpuje wtedy, gdy spadkodawca nie powoa do tej czci spadkobiercy albo gdy ktrakolwiek z kilku osb, ktre powoa do caoci spadku, nie chce lub nie moe by spadkobierc.

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce kiedy spadkodawca nie powoa spadkobiercy albo te adna z osb, ktre powoa, nie chce lub nie moe by spadkobierc: 1) Spadkodawca nie powoa spadkobiercy spadkodawca nie sporzdzi testamentu, sporzdzi testament niewany, odwoa sporzdzony testament, testament wskazywa spadkobierc co do czci spadku, a wic pozostaa cz podlega dziedziczeniu ustawowemu. 2) Spadkobierca nie moe lub nie chce by spadkobierc spadkobierca zrzek si dziedziczenia, odrzuci spadek, spadkobierca nie istnia w chwili otwarcia spadku(wyjtek nasciturus) albo zosta uznany za niegodnego.

Porzdek dziedziczenia ustawowegoNiedawno przepisy si zmieniy, polski ustawodawca znaczco rozszerzy zakres(do lipca naleeli tylko zstpni, rodzice, rodzestwo, zstpni rodzestwa, maonek i spadkobiercy konieczni, gmina z ostatniego miejsca zamieszkania i skarb pastwa) Obecnie wyrnia si 5 klas dziedziczenia ustawowego: 1) Zstpni i maonek spadkodawcy. 2) Rodzice, rodzestwo, zstpni rodzestwa(zarwno z klas pierwsz jak i drug bdzie dziedziczy maonek) 3) Dziadkowie i ich zstpni (pierwsze trzy klasy to klasy krewnych) 4) Pasierbowie spadkodawcy(powinowaci) 5) Spadkobiercy konieczni(nie mog odrzuci spadku): gmina ostatniego zamieszkania spadkodawcy a jak mieszka za granic lub nie da si ustali to Skarb Pastwa. Oglne zasady dziedziczenia ustawowego Jeeli istniej osoby nalece do klasy wyszej to wyczone jest dziedziczenie przez osoby znajdujce si w klasie niszej. Dziedziczenie zstpnych zstpni blisi stopniem wyczaj zstpnych dalszych stopniem. Zstpni rwni stopniem dziedzicz w czciach rwnych(dziedziczenie wedug gw in capita) W braku jednego ze wstpnych rwnych stopniem jego cz dziedzicz jego zstpni (dziedziczenie wedug szczepw - in stirpes). 17

I. Dziedziczenie klasy pierwszej Zstpni Blisi zstpni wykluczaj dalszych. Maonek jeli dziedziczy z pierwsz klas to dziedziczy w czciach rwnych nie mniej jednak ni - od czwartego dziecka wzwy ujawnia si uprzywilejowanie maonka. Jeli nie ma dzieci, a jest maonek, to maonek dziedziczy z drug klas. II. Druga klasa - Rodzice, rodzestwo, dzieci rodzestwa W pierwszej kolejnoci powoani s rodzice, natomiast jeli ktre z rodzicw nie doyo otwarcia spadku, to otwiera si droga do dziedziczenia przez rodzestwo, lub ewentualnie zstpni rodzestwa. Maonek dziedziczy spadku, jeli nie ma innych spadkobiercw, to maonek dziedziczy pierwszy cay majtek. o Powstaje problem w sytuacji kiedy dziedziczy maonek w zbiegu z jednym z rodzicw spadkodawcy(np. drugi rodzic nie yje) kiedy nie ma rodzestwa powstaje problem, czy rodzic z maonkiem dziedzicz po spadku, czy rodzic , a maonek 3/4 (Prof. Pajor i Prof. Szafnicka przychylaj si do drugiego stanowiska czyli bardziej uprzywilejowanej pozycji maonka). III. Trzecia klasa Dziadkowie Dziadkowie w czciach rwnych, jeli nie ma dziadkw to ich zstpni jeli jeden z dziadkw nie doy otwarcia spadku i nie ma zstpnych to jego udzia przypada pozostaym dziadkom. IV. Czwarta klasa - Pasierbowie (9341 pasierbowie dzieci maonka spadkodawcy) te dzieci bd dziedziczy jeli adne z ich rodzicw nie doyo otwarcia spadku(jeli drugie z rodzicw yje, to wtedy nie dziedzicz). V. Pita klasa dziedzice konieczni(gmina, skarb pastwa) W pierwszej kolejnoci dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania. Jeli nie mona takiej gminy ustali lub spadkodawca mieszka za granic to wtedy dziedziczy Skarb Pastwa. Przysposobienie a dziedziczenie ustawowe Przysposobienie pene osoba wchodzi w now rodzin, wychodzi ze starej, przysposobiony dziedziczy jak zstpni i przysposabiajcy dziedziczy po nim jak po zstpnym. o Wyjtek przysposobiony moe dziedziczy po zmarym rodzicu naturalnym - jeeli istniao maestwo A i B, ktre miao zstpnego C, a po mierci A, B pobiera si z D i D przysposabia C, to C moe dziedziczy po A i jego krewnych jeeli jest to wskazane w orzeczeniu o przysposobieniu. Przysposobienie niepene przysposobiony nie wychodzi ze swojej rodziny naturalnej, nie ma pokrewiestwa z now rodzin [art. 937 k.c.] przysposobiony dziedziczy po przysposabiajcym, a przysposabiajcy dziedziczy po przysposobionym, natomiast nie dziedziczy po rodzinnie przysposabiajcego, ani rodzina nie dziedziczy po przysposobionym. Przysposobiony dziedziczy zarwno po przysposabiajcym jak i po rodzicach biologicznych, natomiast rodzice nie dziedzicz po przysposobionym.Art. 937. k.c. Jeeli skutki przysposobienia polegaj wycznie na powstaniu stosunku midzy przysposabiajcym a przysposobionym, stosuje si przepisy ponisze: 1) przysposobiony dziedziczy po przysposabiajcym na rwni z jego dziemi, a zstpni przysposobionego dziedzicz po przysposabiajcym na tych samych zasadach co dalsi zstpni spadkodawcy; 2) przysposobiony i jego zstpni nie dziedzicz po krewnych przysposabiajcego, a krewni przysposabiajcego nie dziedzicz po przysposobionym i jego zstpnych;

18

3) rodzice przysposobionego nie dziedzicz po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiajcy; poza tym przysposobienie nie narusza powoania do dziedziczenia wynikajcego z pokrewiestwa.

Jeeli przysposobienie zostanie rozwizane przed otwarciem spadku to ustaj wszelkie jego skutki, take w prawie spadkowym. Szczeglne uprawnienie dziadkw spadkodawcy roszczenie alimentacyjneArt. 938. k.c. Dziadkowie spadkodawcy, jeeli znajd si w niedostatku i nie mog otrzyma nalenych im rodkw utrzymania od osb, na ktrych ciy wzgldem nich ustawowy obowizek alimentacyjny, mog da od spadkobiercy nie obcionego takim obowizkiem rodkw utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i do wartoci jego udziau spadkowego. Spadkobierca moe uczyni zado temu roszczeniu take w ten sposb, e zapaci dziadkom spadkodawcy sum pienin odpowiadajc wartoci jednej czwartej czci swojego udziau spadkowego.

Przesanki uprawniajce dziadkw do wystpienia z roszczeniem: Niedostatek. Niemono otrzymania rodkw utrzymania od osb, na ktrych ciy ustawowy obowizek ich dostarczania nie ma takich osb lub obowizek wobec tych osb nie moe by wyegzekwowany. Przy spenieniu obu przesanek cznie dziadkowie mog da od spadkobiercy(zarwno testamentowego jak i ustawowego) rodkw utrzymania w stosunku do wartoci jego udziau spadkowego: 1) Uprawnienie to przysuguje dziadkom tylko jeli nie dziedzicz. 2) Uprawnienie to nie przysuguje wobec spadkobiercy na ktrym ciy obowizek alimentacyjny wzgldem dziadkw dziadkowie maj wtedy roszczenie alimentacyjne. 3) Roszczeniu temu spadkobierca moe zadouczyni na dwa sposoby facultas alternativa: Dostarcza dziadkom rodkw utrzymania w stosunku do ich potrzeb zakres obowizku wyznacza si wedug wartoci udziau spadkowego. Wypaci dziadkom sum pienin stanowic rwnowarto jego udziau spadkowego.

Pozycja maonka przy dziedziczeniu ustawowymNakadaj si tutaj przepisy prawa rodzinnego i spadkowego, wikszo z maestw w Polsce jest we wsplnoci majtkowej maeskiej. W przypadku mierci maonka, wspmaonek: ma oczywicie wasny majtek osobisty poowa majtku wsplnego co do zasady przechodzi na niego zgodnie z prawem rodzinnym druga poowa majtku wsplnego wraz z majtkiem osobistym stanowi mas spadkow, ktr zgodnie z okrelonymi zasadami dziedziczy. Separacja prawna wycza dziedziczenie maonka. Wyczenie maonka od dziedziczenia [art. 940 k.c.]Art. 940. k.c. 1. Maonek jest wyczony od dziedziczenia, jeeli spadkodawca wystpi o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a danie to byo uzasadnione. 2. Wyczenie maonka od dziedziczenia nastpuje na mocy orzeczenia sdu. Wyczenia moe da kady z pozostaych spadkobiercw ustawowych powoanych do dziedziczenia w zbiegu z maonkiem; termin do wytoczenia powdztwa wynosi sze miesicy od dnia, w ktrym spadkobierca dowiedzia si o otwarciu spadku, nie wicej jednak ni jeden rok od otwarcia spadku.

19

Wyczenia dokonuje sd na danie innych spadkobiercw ustawowych powoanych razem z maonkiem. Powdztwo musi by zoone w terminie prekluzyjnym(dwa terminy): 6 miesicy od dowiedzenia si o otwarciu spadku, rok od terminu otwarcia spadku, (Decyduje upyw terminu wczeniejszego) Przesanka wyczenia wyczenie nastpi jeeli spadkodawca jeszcze za ycia wystpi z daniem o separacj lub rozwd z winy wspmaonka, a danie to byo uzasadnione. Chodzi gwnie o sytuacj kiedy postpowanie o rozwd lub separacj zostao umorzone z powodu mierci wspmaonka(wystarczy uznanie wspwiny maonka). Uprawnienia maonka do przedmiotw urzdzenia domowegoArt. 939. k.c. 1. Maonek dziedziczcy z ustawy w zbiegu z innymi spadkobiercami, wyjwszy zstpnych spadkodawcy, ktrzy mieszkali z nim razem w chwili jego mierci, moe da ze spadku ponad swj udzia spadkowy przedmiotw urzdzenia domowego, z ktrych za ycia spadkodawcy korzysta wsplnie z nim lub wycznie sam. Do roszcze maonka z tego tytuu stosuje si odpowiednio przepisy o zapisie. 2. Uprawnienie powysze nie przysuguje maonkowi, jeeli wsplne poycie maonkw ustao za ycia spadkodawcy.

Maonkowi przysuguje prawo do przedmiotw urzdzenia domowego jeli: Dziedziczy z ustawy. Nie dziedziczy w zbiegu ze zstpnymi spadkodawcy, ktrzy mieszkali z nim razem w chwili jego mierci. Uprawnienie to przysuguje bez wzgldu na maeski ustrj majtkowy. Dotyczy urzdze gospodarstwa domowego z ktrych maonek korzysta wsplnie lub wycznie. Uprawnienie to oparte jest na konstrukcji prelegatu (zapis naddziaowy), a zatem przedmioty urzdzenia domowego s maonkowi przyznane ponad jego udziaem spadkowym wynika to z faktu, e najczciej najbardziej szkodliwe skutki ekonomiczne mierci odczuwa mieszkajcy wsplnie maonek. Uprawnienie to maonkowi nie przysuguje jeli: Wsplne poycie maonkw ustao za ycia spadkodawcy przy czym chodzi tutaj o tzw. separacj faktyczn, a wic kiedy formalnie istnieje maestwo, ale maonkowie nie mieszkaj ze sob. Maonek nie dziedziczy z ustawy dziedziczy jedynie z testamentu, pozostawa ze spadkobierc w separacji, zrzek si dziedziczenia, odrzuci spadek, zosta uznany za niegodnego, zosta wyczony od dziedziczenia w trybie art. 940 k.c.(uzasadnione powdztwo o rozwd lub separacj wniesione przez wspmaonka, umorzone ze wzgldu na jego mier), wyczony od dziedziczenia na mocy testamentu. Maonek dziedziczy z ustawy razem ze zstpnymi , ktrzy mieszkali ze spadkodawc w chwili otwarcia spadku Uprawnienie to moe by wyczone przez spadkobierc w testamencie. Szczeglne uprawnienie bliskich do mieszkaniaArt. 923. k.c. 1. Maonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, ktre mieszkay z nim do dnia jego mierci, s uprawnione do korzystania w cigu trzech miesicy od otwarcia spadku z mieszkania i urzdzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Rozrzdzenie spadkodawcy wyczajce lub ograniczajce to uprawnienie jest niewane.

20

2. Przepisy powysze nie ograniczaj uprawnie maonka i innych osb bliskich spadkodawcy, ktre wynikaj z najmu lokali lub ze spdzielczego prawa do lokalu.

Maonek inne osoby, ktre zamieszkiway wsplnie ze spadkobierc do dnia jego mierci s uprawnione do korzystania z mieszkania i urzdzenia domowego w zakresie dotychczasowym: Uprawnienie to przysuguje nawet jeli wymienione osoby nie s spadkobiercami. Uprawnienie przysuguje przez 3 miesice od otwarcia spadku. Uprawnienie to nie ograniczaj uprawnie wynikajcych z sukcesji szczeglnej przewidzianej dla najmu lokalu lub spdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

TestamentPodstawow zasad prawa spadkowego w tym zakresie jest swoboda testowania polega ona na tym, e osoba fizyczna moe swobodnie dysponowa swoim majtkiem poprzez czynnoci prawne dokonywane na wypadek mierci (mortis causa). Swoboda testowania nie jest jednak absolutna, doznaje ogranicze przewidzianych przez przepisy o charakterze ius cogens, co w praktyce oznacza, e swoboda musi mieci si w granicach prawa(a zatem np. testator nie moe zawrze umowy dziedziczenia, bo jest ona niedozwolona)Art. 1047. k.c. Z zastrzeeniem wyjtkw przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie yjcej jest niewana.

Swoboda testowania ma swoje pozytywne i negatywne strony: Pozytywne pozwala uelastyczni i dostosowa dziedziczenie po mierci tak eby byo to jak najlepiej dostosowane do faktycznej sytuacji rodzinnej i yciowej spadkodawcy i jego otoczenia, czego nie gwarantuje sztywny i obiektywny system na ktrym opiera si np. porzdek dziedziczenia ustawowego. Negatywne moe prowadzi do cakowitego ominicia najbliszej rodziny w procesie dziedziczenia co moe negatywnie odbi si na ich sytuacji materialnej niemniej jednak temu zagroeniu czciowo zapobiega system rezerw albo instytucja zachowku. Pojcie testamentu ma dwa znaczenia: 1) Czynno prawna jednostronna i odwoalna czynno prawna w ktrej testator rozrzdza majtkiem na wypadek mierci. 2) Dokument dokument, ktry obejmuje owiadczenie woli testatora co do rozrzdzenia majtkiem na wypadek mierci. Testament jako czynno prawna charakteryzuje si trzema cechami: Owiadczenie woli testatora nie jest skierowane do jakiejkolwiek osoby. Testament wywouje skutki prawne dopiero z chwil mierci testatora, nigdy wczeniej. Testament moe by w kadym momencie odwoany lub zmieniony w caoci lub w czci, co jest logiczn konsekwencj poprzednich cech. Wyczno testamentu testament jest jedyn prawnie dopuszczaln form rozrzdzenia majtkiem na wypadek mierci dotyczy to jednak spadku jako caoci praw i obowizkw, jeli chodzi za o poszczeglne skadniki majtkowe to na podstawie szczegowych przepisw mona rozrzdzi nimi na wypadek mierci poza testamentem(np. co do rodkw zgromadzonych na rachunku bankowym).Art. 941. k.c. Rozrzdzi majtkiem na wypadek mierci mona jedynie przez testament.

Tre testamentu 21

Kodeks cywilny wymienia rozrzdzenia, ktre mog by zawarte w testamencie: Powoanie spadkobiercy Ustanowienie zapisu lub polecenia Powoanie wykonawcy testamentu Wydziedziczenie Ustanowienie fundacji Katalog ten ma charakter przykadowy, mona zatem zawrze w testamencie: Inne postanowienia dotyczce majtku np. pozbawienie maonka uprawnie do przedmiotw urzdzenia domowego lub wyczenie przyrostu. Postanowienia o innym charakterze np. zalecenia co do pogrzebu lub wskazanie opiekuna dla maoletniego dziecka. Testament negatywny jest to testament w ktrym testator wycza od dziedziczenia potencjalnego spadkobierc ustawowego nie wskazujc innych spadkobiercw. Osoba wyczona w taki sposb od dziedziczenia traktowana jest tak jakby nie doya otwarcia spadku, ale przysuguje jej roszczenie o zachowek jeli dziedziczyaby z ustawy. Co prawda kodeks expressis verbis nie wspomina o dopuszczalnoci testamentu negatywnego, ale doktryna i orzecznictwo stoj na stanowisku, e mieci si on w ramach swobody testowania.

Przesanki wanoci testamentuTestament jako czynno prawna musi przede wszystkim spenia oglne wymogi nie moe by zatem sprzeczny z prawem lub ZWS(jeeli niewane s tylko niektre postanowienia, to reszta testamentu utrzymana jest w mocy). Ze wzgldu na szczeglny charakter tej czynnoci testament musi speni take szczeglne wymogi: 1. Zdolno testowania zdolno tak maj tylko osoby posiadajce pen zdolno do czynnoci prawnych(w obrbie tego pojcia nie ma wyodrbnionej ograniczonej zdolnoci) jest to zatem w pewnym zakresie przejaw oglnej zdolnoci do czynnoci prawnych.Art. 944. k.c. 1. Sporzdzi i odwoa testament moe tylko osoba majca pen zdolno do czynnoci prawnych. 2. Testamentu nie mona sporzdzi ani odwoa przez przedstawiciela.

2. Indywidualny charakter testament mona sporzdzi jedynie osobicie, nie mona tego dokona przez przedstawiciela ani penomocnika (dlatego te wymagana jest pena zdolno do czynnoci prawnych). 3. Testament musi by wolny od wad owiadczenia woli owiadczenie woli musi by zatem zoone na serio i z wol wywoania skutkw prawnych (tzw. animus testandi wola testowania), a take musi by wolne od wad, przy czym przy rozumieniu wad owiadczenia woli wystpuj pewne modyfikacje: Stan wyczajcy wiadome albo swobodne podjcie decyzji pojcie to naley rozumie w takim samym zakresie jak przy innych owiadczeniach woli stan ten moe by spowodowany chorob psychiczn, niedorozwojem umysowym lub innymi zaburzeniami czynnoci psychicznych choby byy tylko przemijajce. Bd jest rozumiany znacznie szerzej ni w czci oglnej, dotyczy bowiem kadego istotnie subiektywnego bdu testatora zarwno co do samej czynnoci prawnej jaki i stanu faktycznego a zatem bd istotny bdzie mia miejsce wtedy kiedy testator wiedzc o bdzie nigdy nie sporzdziby testamentu takiej treci(a nie wtedy kiedy aden testator w ogle nie sporzdziby 22

takiego testamentu). Dotyczy rwnie podstpu(wiadomego wykorzystania bdu lub jego wywoania przez inn osob). Groba w przepisie nie dodano okrelenia bezprawna, bo zawiera si w samej hipotezie kada groba majca nakoni testatora do sporzdzenia testamentu okrelonej treci jest bezprawna, natomiast groba ma miejsce wtedy kiedy testator pod jej wpywem moe si obawia, e jemu lub innej osobie grozi niebezpieczestwo osobiste lub majtkowe.

Nie wchodz w gr przy testamencie inne wady owiadczenia woli z czci oglnej wyzysk(dotyczy jedynie umw), pozorno(dotyczy tylko czynnoci skierowanych do innej osoby).Art. 945. k.c. 1. Testament jest niewany, jeeli zosta sporzdzony: 1) w stanie wyczajcym wiadome albo swobodne powzicie decyzji i wyraenie woli; 2) pod wpywem bdu uzasadniajcego przypuszczenie, e gdyby spadkodawca nie dziaa pod wpywem bdu, nie sporzdziby testamentu tej treci; 3) pod wpywem groby. 2. Na niewano testamentu z powyszych przyczyn nie mona si powoa po upywie lat trzech od dnia, w ktrym osoba majca w tym interes dowiedziaa si o przyczynie niewanoci, a w kadym razie po upywie lat dziesiciu od otwarcia spadku.

Testament dotknity wad owiadczenia woli jest bezwzgldnie niewany, co oznacza, e moe si na ni powoa kady kto ma w tym interes prawny, a sd powinien bra tak okoliczno pod uwag z urzdu. Moliwo powoania si na tak okoliczno jest jednak ograniczona w czasie: 3 lata od dnia kiedy osoba majca w tym interes dowiedziaa si o przyczynie niewanoci przy czym pocztek biegu tego terminu moe si rozpocz dopiero z chwil mierci testatora, a zatem nie mona podwaa wanoci testamentu osoby yjcej. 10 lat od otwarcia spadku. Upyw dziesicioletniego terminu od chwili otwarcia spadku powoduje, e nie mona ju obali wanoci testamentu ani na wniosek ani z urzdu, co w praktyce oznacza jego konwalidacj. 4. Zakaz testamentw wsplnych testament moe zawiera rozrzdzenia tylko jednego spadkodawcy, dotyczy to testamentu w znaczeniu dokumentu(nie tylko samego testamentu w postaci aktu notarialnego, ale take protokou z owiadczenia woli testatora). Problematyczna staje si sytuacja spisania w jednym dokumencie owiadcze woli dwch testatorw skadajcych testament ustny wobec tych samych wiadkw SN w jednej z uchwa siedmiu sdziw dopuszcza wano takiego testamentu, ale przy okazji zagadnienia konwersji niewanego testamentu allograficznego(ustnie przed urzdnikiem) SN wypowiedzia si negatywnie o takiej moliwoci.Art. 942. k.c. Testament moe zawiera rozrzdzenia tylko jednego spadkodawcy.

5. Zachowanie odpowiedniej formy testament powinien by sporzdzony w formie przewidzianej przez prawo pod rygorem niewanoci.

Formy testamentuUstawodawca ogranicza i ustala rygorystyczne formy sporzdzania testamentw z kilku powodw: Gwarantuje to wiksz pewno co do autentycznoci testamentu co przynajmniej czciowo zapobiega nielegalnym machinacjom i oszustwom osb trzecich. Szczeglna forma pozwala upewni si, e testator posiada wol testowania. Pozwala to na ustalenie relacji pomidzy kilkoma testamentami tego samego testatora (zwaszcza ustalenie ktry z nich ma najpniejsz dat). 23

W Polsce istnieje do szeroki katalog form testamentw, a dodatkowo istnieje do liberalne podejcie orzecznictwa co do wymogw zachowania formy, a zatem czsto sdy utrzymuj w mocy testamenty mimo ich wad formalnych. Istnieje spr w doktrynie co do oceny takiej praktyki sdw, przy czym przewaa pogld krytyczny, ktrego wiodcym przedstawicielem jest Gwiazdomorski postulujcy rygorystyczne podejcie do norm dotyczcych formy testamentu. W prawie polskim tradycyjnie dzieli si formy testamentw na zwyke i szczeglne. Testamenty zwyke Kodeks cywilny dopuszcza sporzdzenie testamentu zwykego w jednej z trzech form: Testament holograficzny wasnorczny. Testament notarialny. Testament allograficzny. 1. Testament holograficzny(wasnorczny).Art. 949. k.c. 1. Spadkodawca moe sporzdzi testament w ten sposb, e napisze go w caoci pismem rcznym, podpisze i opatrzy dat. 2. Jednake brak daty nie pociga za sob niewanoci testamentu wasnorcznego, jeeli nie wywouje wtpliwoci co do zdolnoci spadkodawcy do sporzdzenia testamentu, co do treci testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentw.

Jest to testament opierajcy si na pisemnym owiadczeniu woli spadkodawcy, ktry je: W caoci wasnorcznie napisa adna cz testamentu nie moe by napisana przy uyciu mechanicznych rodkw pisma, a take sporzdzona przez inn osob choby pod dyktando spadkodawcy uchybienie temu warunkowi powoduje bezwzgldn niewano. Podpisa podpis wskazuje na zakoczenie testamentu przez spadkodawc(powinien znajdowa si pod rozrzdzeniami), a take nadaje stanowczoci takiemu owiadczeniu woli aden przepis nie precyzuje pojcia podpisu, naley zatem zawsze zbada, czy dane okrelenie osoby tworzcej testament jest wystarczajce do uznania za podpis czy te nie brak podpisu powoduje bezwzgldn niewano powinien to by podpis zwykle skadany na dokumentach, naley jednak uzna, e podpisem bdzie imi i nazwisko, inicja imienia i nazwiska lub wyjtkowo samo nazwisko(moe by take pseudonim jeli osoba ta jest pod nim znana) raczej nie bdzie podpisem inicja, lub parafka, lub jaki nieczytelny znak graficzny. Opatrzy dat co do zasady testament powinien zawiera dat dla uznania jego wanoci brak daty nie bdzie jednak powodowa niewanoci testamentu holograficznego jeli nie wywouje wtpliwoci: a. co do zdolnoci testowania spadkodawcy. b. co do treci testamentu c. co do wzajemnego stosunku kilku testamentw Testament holograficzny w postaci listu orzecznictwo dopuszcza moliwo sporzdzenia testamentu holograficznego w postaci listu, przy czym trzeba bardzo dokadnie i indywidualnie ocenia charakter takich listw: Wola testowania naley dokadnie zbada list pod ktem tego, czy autor listu istotnie chcia wywoa skutki, czy bya to tylko deklaracja lub owiadczenie planu lub zamysu co do przyszego sporzdzenia testamentu. Podpis powsta problem co do uznania mniej formalnych podpisw pod listem jako warunku wanoci testamentu holograficznego(np. czy podpis Twj wujek lub Tata jest wystarczajcy) wikszo doktryny i orzecznictwa aprobuje takie uznanie z zachowaniem pewnej ostronoci, ale 24

istniej take gosy bardzo stanowczej krytyki(Gwiazdomorski). Obecnie krytyka ta nasila si, a zoenie kontrowersyjnego podpisu moe by polem do prb obalenia testamentu. 2. Testament notarialny.Art. 950. k.c. Testament moe by sporzdzony w formie aktu notarialnego.

Testament moe by sporzdzony w formie aktu notarialnego, stosuje si przepisy prawa o notariacie. 3. Testament allograficzny(urzdowy).Art. 951. k.c. 1. Spadkodawca moe sporzdzi testament take w ten sposb, e w obecnoci dwch wiadkw owiadczy swoj ostatni wol ustnie wobec wjta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszaka wojewdztwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzdu stanu cywilnego. 2. Owiadczenie spadkodawcy spisuje si w protokole z podaniem daty jego sporzdzenia. Protok odczytuje si spadkodawcy w obecnoci wiadkw. Protok powinien by podpisany przez spadkodawc, przez osob, wobec ktrej wola zostaa owiadczona, oraz przez wiadkw. Jeeli spadkodawca nie moe podpisa protokou, naley to zaznaczy w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. 3. Osoby guche lub nieme nie mog sporzdzi testamentu w sposb przewidziany w artykule niniejszym.

Istnienie moliwoci sporzdzenia testamentu allograficznego byo uzasadnione utrudnieniami w dostpie do notariusza oraz trudnoci dla pewnych osb co do sporzdzenia testamentu holograficznego, a zatem dopuszczono sporzdzenie testamentu przed odpowiednim urzdnikiem (utrzymano regulacj z 1946). Obecnie dostp do notariuszy jest znacznie rozszerzony, panuje take wiksza wiadomo w spoeczestwie co do sporzdzania testamentw holograficznych co powoduje, w poczeniu z rozronitymi obowizkami urzdnikw, wtpliwoci co do ratio legis utrzymania tej instytucji. Testament allograficzny jest sporzdzany przez uprawnionego urzdnika pastwowego, obecnie jest to: Przewodniczcy zarzdu jednostki samorzdu terytorialnego Wjt, Burmistrz, Prezydent Miasta, Starosta, Marszaek Wojewdztwa. Sekretarz gminu lub powiatu. Kierownik Urzdu Stanu Cywilnego. Urzdnik uprawniony jest bez wzgldu na waciwo miejscow miejsca zamieszkania spadkodawcy i nie moe przekazywa swoich uprawnie innym osobom nawet pracownikom podlegego urzdu. Testament sporzdzony przed osob nieuprawnion jest niewany na tym tle powstaje problem testamentw sporzdzanych w okresie PRL to przepisy kodeksu cywilnego wskazuj na urzdnikw uprawnionych, a czsto wraz z reorganizacj administracyjn nie szy nowelizacje k.c., a zatem uprawnione byy organy nieistniejce lub istniejce nie miay uprawnie(w pewnym sensie korygowao to liberalne orzecznictwo sdw). Zdarzao si take, e odpowiednie wadze(zwaszcza na najniszym szczeblu organizacyjnym gromady) miay beztroskie podejcie do przepisw co powodowao niewano wielu testamentw z powodw wad formalnych. Problem moe pojawi si w praktyce, bo badajc wano przepisw naley bra pod uwag stan prawny z dnia sporzdzania testamentu. Procedura sporzdzenia testamentu allograficznego: Spadkodawca owiadcza sw wol ustnie wobec odpowiedniego organu urzdowego i w obecnoci dwch wiadkw(spadkodawca moe korzysta z notatek, ale owiadczenie woli nie moe si ograniczy do odczytania ich i potwierdzenia uprawniony urzdnik i wiadkowie musz by obecni przez cay czas, zarwno przy owiadczaniu woli jak i przy ogaszaniu i podpisywaniu 25

protokou dopuszcza si nieobecno przy sporzdzaniu protokou jeli nie zbiega si to z owiadczaniem woli). Testament zostaje sporzdzony z chwil zakoczenia ustnego owiadczenia. Owiadczenie to spisuje si w protokole z podaniem daty jego sporzdzenia nie ma znaczenia kto sporzdzi protok, orzecznictwo dopuszcza nawet, ze protokolant moe by beneficjentem testamentu bo nie podlega przepisom o wiadku. W wypadku braku daty orzecznictwo dopuszcza stosowanie przez analogi przepisw o testamencie holograficznym co spotkao si z krytyk ze strony doktryny(Mczyski data wymagana jest przy wszystkich testamentach, a wyjtek ustanowiono jedynie dla testamentu holograficznego). Dopiero po sporzdzeniu protokou testament moe wywoa skutki. Protok odczytuje si spadkodawcy w obecnoci wiadkw brak odczytania powoduje niewano testamentu. Protok podpisuj: spadkodawca, odpowiedni organ urzdowy oraz wiadkowie. Osoby guche lub nieme nie mog owiadcza swej woli w formie testamentu allograficznego pozostaje im zatem moliwo sporzdzeniu testamentu holograficznego lub notarialnego.

Naruszenie ktregokolwiek z tych wymogw formalnych powoduje bezwzgldn niewano testamentu, przy czym orzecznictwo dopuszczao konwersj wadliwego testamentu allograficznego na testament ustny co spotkao si ze stanowcz krytyk doktryny postulujcej usunicie testamentu allograficznego z kodeksu. Testamenty szczeglne Wszystkich testamentw szczeglnych dotycz dwie zasady generalne: 1) Mog by sporzdzone jedynie w pewnych okolicznociach przewidzianych przepisami dla wanoci nie wystarczy spenienie wymaga formalnych, musz jeszcze istnie te szczeglne okolicznoci. 2) Testament szczeglny traci moc z upywem 6 miesicy od dnia ustania danych okolicznoci, chyba e spadkodawca zmar przed upywem tego terminu bieg terminu ulega zawieszeniu na czas w cigu ktrego spadkodawca nie mia moliwoci sporzdzenia testamentu zwykego. Obecnie przepisy przewiduj trzy rodzaje testamentw szczeglnych: Testament ustny. Testament podrny. Testament wojskowy. 1. Testament ustny. Spord wszystkich testamentw szczeglnych ma najwiksze znaczenie ze wzgldu na tradycje prawn powszechny gwnie w rodowisku wiejskim.Art. 952. k.c. 1. Jeeli istnieje obawa rychej mierci spadkodawcy albo jeeli wskutek szczeglnych okolicznoci zachowanie zwykej formy testamentu jest niemoliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca moe owiadczy ostatni wol ustnie przy jednoczesnej obecnoci co najmniej trzech wiadkw. 2. Tre testamentu ustnego moe by stwierdzona w ten sposb, e jeden ze wiadkw albo osoba trzecia spisze owiadczenie spadkodawcy przed upywem roku od jego zoenia, z podaniem miejsca i daty owiadczenia oraz miejsca i daty sporzdzenia pisma, a pismo to podpisz spadkodawca i dwaj wiadkowie albo wszyscy wiadkowie. 3. W wypadku gdy tre testamentu ustnego nie zostaa w powyszy sposb stwierdzona, mona j w cigu szeciu miesicy od dnia otwarcia spadku stwierdzi przez zgodne zeznania wiadkw zoone przed sdem. Jeeli przesuchanie jednego ze wiadkw nie jest moliwe lub napotyka trudne do przezwycienia przeszkody, sd moe poprzesta na zgodnych zeznaniach dwch wiadkw.

Testament ustny moe by sporzdzony w jednej z dwch sytuacji(przesanki alternatywne): 26

Istnieje obawa rychej mierci spadkodawcy istnieje pewien problem w doktrynie co do tego, czy obawa rychej mierci jest kryterium zobiektywizowanym(ustalanym na podstawie dostpnej wiedzy medycznej o stanie zdrowia spadkodawcy i dowiadczenia yciowego) czy te do spenienia tej przesanki wystarczy subiektywne przekonanie spadkodawcy o ryzyku rychej mierci przede wszystkim bierze si pod uwag obiektywne przesanki medyczne, ale mona to uzupeni subiektywnym przekonaniem spadkodawcy. Wskutek szczeglnych okolicznoci zachowanie zwykej formy testamentu jest niemoliwe lub bardzo utrudnione - przy czym maj to by okolicznoci utrudniajce sporzdzenie testamentu w kadej z trzech podstawowych form(holograficzny, notarialny, allograficzny) ustawodawca jest w tym wypadku niekonsekwentny, gdy przewiduje moliwo sporzdzenia testamentu ustnego w czasie podry na polskim statku morskim lub powietrznym mimo, e ma moliwo sporzdzenia testamentu holograficznego.

Testament ustny polega na tym, e spadkodawca owiadcza swoj ostatni wol ustnie w obecnoci co najmniej trzech wiadkw okrelenie ustnie naley rozumie cile(nie moe zatem jedynie potwierdzi ustnie pisemnego projektu testamentu). Testament ustny moe by take sporzdzony za pomoc znakw alfabetu guchoniemych, jeli jest on w peni zrozumiany, bez adnych wtpliwoci przez wszystkich wiadkw. Ustno owiadczenia woli i obecno trzech wiadkw s wystarczajcymi przesankami formalnymi wanoci testamentu, natomiast ustawa przewiduje jeszcze obowizek potwierdzenia treci testamentu na pimie, od ktrej uzalenia skuteczno tego testamentu(zgodnie z zasad verba volant, scripta manent sowa ulatuj, pisma pozostaj). Stwierdzenie treci testamentu moe nastpi w dwojaki sposb: 1) wiadek albo osoba trzecia spisuje owiadczenie spadkodawcy przed upywem roku od zoenia, z podaniem miejsca i daty owiadczenia oraz miejsca i daty sporzdzenia pisma(pismo bez obu dat lub wskazania obu miejscowoci jest bezskuteczne), a pismo to podpisze spadkodawca i dwaj wiadkowie, a jeeli nie podpisze spadkodawca, to musz podpisa wszyscy wiadkowie. 2) Gdy tre nie zostaa potwierdzona w powyszy sposb mona j stwierdzi przed sdem w cigu szeciu miesicy od dnia otwarcia spadku przez zgodne zeznania wszystkich wiadkw zoone przed sdem(ta zasada jest agodzona, uwaa si, e w cigu 6 miesicy musi by zoony wniosek o przesuchanie wiadkw). Jeeli przesuchanie jednego ze wiadkw jest niemoliwe lub napotyka na trudne do przezwycienia przeszkody, to sd moe poprzesta na zgodnych zeznaniach dwch wiadkw. Przedstawiony sposb udowodnienia treci testamentu ustnego ma charakter dowodw wycznych, co oznacza, e sd nie dopuci innego dowodu stwierdzajcego tre testamentu. W doktrynie pocztkowo panowa pogld, e testament ustny moe by potwierdzony poprzez jego spisanie jedynie przed mierci spadkodawcy, a po mierci spadkodawcy jedynym sposobem byy zgodne zeznania wiadkw SN w 1980 uchwa siedmiu sdziw wpisa do ksigi zasad prawnych, e testament ustny zarwno przed jak i po mierci mona potwierdzi w jakikolwiek z tych dwch sposobw. 2. Testament podczas podry na polskim statku morskim lub powietrznym.Art. 953. k.c. Podczas podry na polskim statku morskim lub powietrznym mona sporzdzi testament przed dowdc statku lub jego zastpc w ten sposb, e spadkodawca owiadcza sw wol dowdcy statku lub jego zastpcy w obecnoci dwch wiadkw; dowdca statku lub jego zastpca spisuje wol spadkodawcy, podajc dat jej spisania, i pismo to w obecnoci wiadkw odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisuj spadkodawca, wiadkowie oraz dowdca statku lub jego zastpca. Jeeli spadkodawca nie moe podpisa pisma, naley w

27

pimie poda przyczyn braku podpisu spadkodawcy. Jeeli zachowanie tej formy nie jest moliwe, mona sporzdzi testament ustny.

Testament w podry jest szczegln wersj testamentu allograficznego, z tym, e w miejsce urzdnika pastwowego wchodzi dowdca statku lub jego zastpca(tylko na polskiej jednostce). Ustawodawca wskazuje, e jeeli nie jest moliwe sporzdzenie tego testamentu, to zamiast tego mona sporzdzi testament ustny(przy czym jest niekonsekwentny co do szczeglnych okolicznoci, ktre dozwalaj na sporzdzenie testamentu ustnego). 3. Testament wojskowy.Art. 954. k.c. Szczegln form testamentw wojskowych okreli rozporzdzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci.

Testament wojskowy mog sporzdzi onierze Si Zbrojnych, a take niektre osoby cywilne, tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli. Szczegowe regulacje dotyczce tej formy testamentu s przewidziane w rozporzdzeniu Ministra Obrony Narodowej z 1965. wiadkowie testamentu We wszystkich wypadkach kiedy przepisy wskazuj na obecno wiadkw przy sporzdzaniu pewnych form testamentu pewne osoby wyczone s od zdolnoci do bycia wiadkiem.Art. 956. k.c. Nie moe by wiadkiem przy sporzdzaniu testamentu: 1) kto nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych; 2) niewidomy, guchy lub niemy; 3) kto nie moe czyta i pisa; 4) kto nie wada jzykiem, w ktrym spadkodawca sporzdza testament; 5) skazany prawomocnie wyrokiem sdowym za faszywe zeznania.

Nie moe by wiadkiem: Nie majca penej zdolnoci do czynnoci prawnych. Osoba niewidoma, gucha lub niema. Nie mogca czyta lub pisa. Nie wadajca jzykiem w ktrym spadkodawca sporzdza testament. Prawomocnie skazana za skadanie faszywych zezna. Jeeli jedna z osb wymienionych jest wiadkiem, to cay testament jest niewany, chyba e byo wicej wiadkw ni wymaga ustawa i po wyczeniu jest ich wymagana liczba.Art. 957. k.c. [fragment] 1. Nie moe by wiadkiem przy sporzdzaniu testamentu osoba, dla ktrej w testamencie zostaa przewidziana jakakolwiek korzy. Nie mog by rwnie wiadkami: maonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostajce z ni w stosunku przysposobienia. 2. Jeeli wiadkiem bya jedna z osb wymienionych w paragrafie poprzedzajcym, niewane jest tylko postanowienie, ktre przysparza korzyci tej osobie, jej maonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostajcej z ni w stosunku przysposobienia. Jednake gdy z treci testamentu lub z okolicznoci wynika, e bez niewanego postanowienia spadkodawca nie sporzdziby testamentu danej treci, niewany jest cay testament.

28

Wyczona od penienia funkcji wiadka jest take osoba: Dla ktrej przewidziano w testamencie jakkolwiek korzy. Maonek, krewni, powinowaci pierwszego stopnia lub osoby pozostajce w stosunku przysposobienia z osob, dla ktrej przewidziano w testamencie jakkolwiek korzy. Jeeli jedna z osb wymienionych jest wiadkiem to testament jest wany z wyczeniem postanowienia dotyczcego osoby dla jakiej przewidziano korzy jeeli jednak z treci testamentu lub okolicznoci wynika, e bez tego postanowienia spadkodawca nie sporzdziby testamentu tej treci to cay testament jest niewany. Kodeks nie przewiduje sankcji niewanoci jeli osob, ktrej przypada korzy jest notariusz lub urzdnik biorcy udzia w sporzdzaniu testamentu, jednake w prawie o notariacie przewiduje si zakaz dokonywania przez notariusza czynnoci, ktre dotycz jego lub jego bliskich(szeroki krg podmiotw). Doktryna uznaje, e w drodze analogii stosuje si te zasady take w stosunku do urzdnika.

Konwersja, odwoanie, ogoszenie i wykadnia testamentuKonwersja testamentu Konwersja testamentu konwersja testamentu polega na tym, e testament, ktry nie spenia wymaga pewnej formy moe zosta uznany za wany, jeli spenia wymagania innej formy testamentu(pojcie konwersji na gruncie innych gazi oznacza przeksztacenie jednej czynnoci prawnej w inn, natomiast na gruncie prawa spadkowego oznacza przeksztacenie jednego testamentu w inny, ktry jest tak sam czynnoci prawn). Przykady konwersji: Spadkodawca wzywa do siebie notariusza i w obecnoci dwch wiadkw sporzdza testament notarialny i umiera po owiadczeniu woli a przed podpisaniem testamentu testament notarialny jako nieukoczony jest niewany, natomiast notariusz staje si trzecim wiadkiem i testament zmienia si w wany testament ustny(jeeli dopeni si obowizku potwierdzenia treci w wyznaczonym terminie). Konwersj testamentu uznawano te w wypadku, kiedy przy sporzdzaniu testamentu allograficznego popeniono bdy, ktre wykluczay jego wano(nie sporzdzono protokou,