Serge Kahili King

Szaman miejski

WPROWADZENIE

Ho'omoe wai kahi ke kao'o (Posuwajmy si wszyscy razem - jak pynca woda - w jednym kierunku) Niniejsza ksika opowiada o szamanizmie, zwaszcza o szamanizmie w tradycji hawajskiej i o tym, co znaczy by szamanem miejskim". Aby mg uzyska maksymaln korzy z jej treci, ju na wstpie wyjani, o czym bdzie w niej mowa. Zdaniem francuskiego historyka Mircea Eliade'a szamanizm jest praktyk, spotykan na caym wiecie cznie z Azj, obiema czciami Ameryki i rejonem Pacyfiku. Wyraz szaman pochodzi z Syberii, z jzyka tunguskiego i jest uywany obecnie zarwno przez naukowcw jak i przez laikw jako wygodny termin dla okrelenia osoby, zajmujcej si praktykami, o ktrych wanie jest ta ksika. W wikszoci kultur czowiek taki nazywany jest rodzimym sowem w miejscowym jzyku. Przykadowo, w jzyku hawajskim jest to kupua. Ludzie maj bardzo rne pojcie o tym, kim jest szaman i czym si zajmuje, tote powiem, kogo ja sam okrelam tym sowem. Nie kady lekarz jest szamanem, lecz szaman moe by lekarzem; nie kady kapan plemienny jest szamanem, lecz szaman moe by kapanem plemiennym; nie kady uzdrowiciel jest szamanem, lecz szaman moe by uzdrowicielem. W tej ksice i podczas prowadzonych przeze mnie warsztatw uywam tego pojcia w znaczeniu uzdrowiciel zwizkw" pomidzy: ludmi, umysem i ciaem, czowiekiem i okolicznociami jego ycia, ludmi i Natur, a take pomidzy materi i Duchem.

1

W praktyce uzdrawiania szaman posuguje si zupenie innym sposobem pojmowania rzeczywistoci ni to, ktre powszechnie funkcjonuje na wiecie i jest to ten wyjtkowy punkt widzenia (zostanie on szeroko przedstawiony na dalszych stronach tej ksiki), ktry w zasadniczy sposb odrnia szamana od innych uzdrowicieli. Konsekwencj takiego rozumienia ycia s rwnie wice si z szamanizmem niezwyke techniki uzdrawiania, takie jak zmiana formy, komunikowanie si z rolinami i zwierztami, a take wdrwki do wiata podziemnego". Nie martw si, jeeli niektre z tych okrele brzmi dla Ciebie obco. Czytajc dalej, odniesiesz wraenie, e posta wielu z tych praktyk, jeeli nie wikszoci, jest dla Ciebie dziwnie swojska, a to dlatego, e w swojej sztuce szamani opieraj si na naturalnym dowiadczeniu ludzi. Stwierdzisz wic, e wiesz ju o szamanizmie wicej, ni Ci si wydawao. Szamanizm hawajski Szamanizm jest szczeglnym rodzajem uzdrawiania, a szamanizm hawajski jest szczeglnym rodzajem szamanizmu. Wyrniajc cech szamana, niezalenie od kultury, jest jego zaangaowanie i twrcze dziaanie. Ani wiedza, ani zrozumienie, ani te bierna akceptacja nie s wystarczajce, by nie pomoc. Szaman zagbia si w dowiadczenia yciowe przy pomocy umysu i zmysw, speniajc rol wsptwrcy. Niektrzy ludzie lubi podziwia ksztat i otoczenie przewrconego drzewa, szaman za przypomina bardziej rzebiarza, ktrego na widok takiego obiektu opanowuje pragnienie, by przeksztaci go w pewien obraz wewntrzny lub... w praktyczne narzdzie. Szanuje on i podziwia drzewo jako takie, lecz take dowiadcza chci poczenia si z nim w celu stworzenia czego nowego. Tak ch dziaania przejawia on przede wszystkim w swojej podstawowej dziaalnoci - w uzdrawianiu. Niezalenie od kultury, pooenia geograficznego i warunkw spoecznych jego zadaniem jest uzdrawianie umysu i ciaa oraz harmonizowanie okolicznoci yciowych. To wanie takie ukierunkowanie na dobro spoeczestwa i rodowiska odrnia szamana od zaprezentowanego przez Castaned modelu czarnoksinika, ktry poda ciek cile zwizan z wasn moc i osobistym owieceniem. Mimo, e wszyscy szamani s uzdrowicielami, wikszo z nich wybiera drog wojownika"; jedynie niektrzy z nich (stanowi oni mniejszo, obejmujc take szamanw hawajskich) wybieraj drog, ktr moglibymy nazwa drog owcy przygd". Dziaalno szamana-wojownika polega na tym, e personifikuje on takie niepodane czynniki jak strach, choroba czy dysharmonia i koncentruje si na rozwijaniu swojej mocy w celu uzyskania moliwoci ich kontrolowania i zwalczania. Z kolei szaman, kroczcy drog owcy przygd, depersonifikuje takie emocje i zdarzenia (tzn. traktuje je jako konsekwencje czego, a nie jak przedmioty) i w celu ich zmiany rozwija u siebie zdolno kochania blinich, wsppracy z nimi oraz tworzenia oglnej harmonii. Ilustracj tych rnych podej moe by taki oto prosty przykad: jeeli masz kontakt z osob niezrwnowaon emocjonalnie, szaman-wojownik mgby Ci pomc utworzy siln ochron mentaln, zabezpieczajc Ci przed negatywn energi tej osoby. Natomiast szaman, ktry jest owc przygd, nauczy Ci raczej, jak masz harmonizowa swoj2

energi tak, by zachowywa spokj w towarzystwie tego czowieka, albo nawet by sta si dla niego rdem uzdrawiajcej energii. Szaman-wojownik czsto poda swoj ciek samotnie, podczas gdy owca przygd jest z natury czowiekiem towarzyskim. Niemniej jednak, okrelenie rnic midzy mistrzami kadej z tych cieek jest rzecz trudn, a moe nawet niemoliw z uwagi na to, e im wiksz moc dysponujemy, tym wicej mamy w sobie mioci (gdy zanikaj nasze lki), im wicej mioci mamy w sobie, tym wiksza jest nasza moc (gdy wzrasta ufno). Prbowaem obu cieek i ostatecznie wybraem - dla siebie i dla swoich uczniw - drog hawajskiego owcy przygd, poniewa w moim przekonaniu jest to droga bardziej praktyczna i przynoszca wicej korzyci, chocia nie zmienia to faktu, e mam wiele szacunku dla szamanwwojownikw i dla ich sposobw uzdrawiania. Szaman miejski Tytu tej ksiki - Szaman miejski - wynika std, i w nauczaniu swoj uwag skupiam wanie na rodowisku miejskim. Chocia zwykle szamanizm kojarzony jest ze rodowiskami prymitywnych, a nawet dzikich plemion, to jego stosowanie jest rwnie naturalne i potrzebne w rodowisku miejskim, a to dlatego, e po pierwsze, niezalenie od kultury i rodowiska szaman jest uzdrowicielem, a po drugie, w dzisiejszych czasach wicej ludzi mieszka w miastach, ni poza nimi (tereny podmiejskie zaliczam do obszarw miejskich) i to wanie ci ludzie najbardziej potrzebuj uzdrawiania. Po trzecie wreszcie, szamanizm, zwaszcza w wersji hawajskiej, dobrze pasuje do wspczesnych czasw i potrzeb z nastpujcych powodw: 1) nie ma nic wsplnego z sekciarstwem i jest cakowicie pragmatyczny; nie jest on religi, lecz rzemiosem, a praktykowa go mona samodzielnie lub w grupie; 2) jest bardzo atwy do nauczenia si i stosowania, chocia, tak jak w kadym rzemiole, peny rozwj okrelonych umiejtnoci moe zaj nieco czasu; 3) hawajska wersja szamanizmu moe by praktykowana w dowolnym czasie i w dowolnym miejscu - w domu, w pracy, w szkole, podczas zabawy czy te w podry, gwnie dlatego, e szamani hawajscy zawsze zajmowali si wycznie umysem i ciaem; nie stosowali bbnw do wywoywania odmiennych stanw wiadomoci, nie uywali te masek, by udawa inne formy lub cechy; 4) natura szamanizmu jest taka, e uzdrawiajc innych uzdrawiamy siebie; rwnie przeksztacajc nasz planet, przeksztacamy samych siebie. Nauka rzemiosa W zamierzchych czasach, gdy ludzie mieszkali w wioskach, cakowicie odizolowanych od innych spoeczestw, a postrzeganie wiata przez czowieka ograniczao si do jednej doliny, gry lub wyspy, byo rzecz naturaln, e kto, kto opanowa sztuk szamask, mia tylko jednego, dwch, by moe trzech uczniw w cigu caego ycia, poniewa bya to liczba, ktra w peni zaspokajaa potrzeby wioski. Natomiast dzi yjemy w

3

Globalnej Wiosce wraz z miliardami ludzi i dla podtrzymania harmonijnej, zdrowej egzystencji potrzeba nam tysicy szamanw. Potrzebujemy ludzi wanie takich, jak Ty. Ja od dziecka byem wychowywany na miejskiego szamana. Mj ojciec by wyjtkowo dobrze obeznany z rnymi kulturami i tradycjami prawie caego wiata i przeszed gruntowne szkolenie w zakresie szamanizmu, wywodzcego si z tradycji hawajskiej. Do perfekcji mia opanowane rzemiosa i sposoby funkcjonowania w buszu i dungli, w lesie i na farmie, na pustyni i w tundrze. Nauczyem si od niego bardzo duo o Przyrodzie. Lecz by on przede wszystkim szamanem miejskim; posiada wysze wyksztacenie medyczne i techniczne, a w krgach biznesowych i rzdowych czu si prawie jak u siebie w domu. Ja pojawiem si w jego yciu na pocztku pewnej wojny, a on znikn z mojego pod koniec innej. Znaczn cz czasu pomidzy tymi zdarzeniami spdzilimy na podrowaniu z jednego orodka miejskiego do drugiego. W cigu siedemnastu lat naszej znajomoci uczyem si szamanizmu na jego przykadzie i pobieraem nauki gwnie w rodowisku wielkich miast, miasteczek i innych skupisk ludzkich. Mwi o uczeniu si, lecz nie odbywao si ono w klasach, czy w formie sesji, prowadzonych na siedzco, podczas ktrych ojciec mj wystpowaby jako nauczyciel, a ja jako ucze. Sposb mojej edukacji naleaoby uzna za bardzo tradycyjny, poniewa przebiegaa ona w toku zwykych czynnoci yciowych. Na przykad, podczas rozmowy na temat warzyw, mj ojciec przedstawia mi technik komunikowania si z rolinami, bym mg j popraktykowa, a potem omwi z nim. Albo w cigu dnia stwarza sytuacj, w ktrej miaem moliwo sprawdzenia opanowanych ostatnio umiejtnoci, a nastpnie ocenia, jak je wykorzystuj (lub nie wykorzystuj). Czsto te rzuca prowokujce aluzje, pomysy lub sugestie, bym rozway je samodzielnie. By to, oczywicie, jaki rodzaj szkolenia, poniewa by wiadomie planowany, a ja z pewnoci wycigaem z niego stosowne nauki, chocia sam proces nauczania wcale nie przypomina zaj w szkole. Po mierci ojca kontynuowaem szkolenie na szamana w ten sam sposb w ramach naszej hawajskiej rodziny, lecz uzyskiwan wiedz w dalszym cigu stosowaem na terenie wielkich miast i miasteczek, z przerw na pobyt w marynarce. Wykorzystywaem j w sposb bardzo praktyczny, poniewa do tego wanie bya przeznaczona. Pomoga mi ona poprawi ogln kondycj organizmu i wzmocni siy, wspomagaem si ni rwnie w szybkim odzyskiwaniu zdrowia, kiedy, zapominajc o posiadanych umiejtnociach, chorowaem lub ulegaem wypadkom. Z tej te wiedzy korzystaem, by poradzi sobie jednoczenie z przeadowanym programem studiw na uniwersytecie w Kolorado i prac w trzech miejscach, a take by uzyska stopie naukowy na Studiach Azjatyckich i odznak organizacji Phi Beta Kappa. Kolejny raz wykorzystaem swoje umiejtnoci szamaskie, pracujc nad zdobyciem dalszych stopni naukowych i specjalizacji w Amerykaskiej Wyszej Szkole Midzynarodowego Zarzdzania w Arizonie, a take duo pniej, kiedy pisaem prac doktorsk z psychologii na Uniwersytecie Zachodnim w Kalifornii. Po trzech latach maestwa, gdy mj pierwszy syn mia dwa latka, przeprowadzilimy si do Zachodniej Afryki, gdzie spdzilimy siedem lat. Prawie p roku przebywaem w dunglach, w lasach i na pustyniach, znacznie pogbiajc i rozszerzajc dotychczasow4

wiedz o rnych aspektach tamtejszego szamanizmu, ale w dalszym cigu dziaaem przede wszystkim w miecie. Stosowaem swoje umiejtnoci do podtrzymywania szczcia i peni naszego zwizku maeskiego, do utrzymywania swoich synw (trzech) w dobrym zdrowiu fizycznych, a take do budowania przyjacielskich stosunkw midzy moimi dziemi oraz midzy nimi i mn. Wiedza ta bya mi pomocna w uzdrawianiu i wychowywaniu zwierzt domowych, we wspieraniu rodziny, przyjaci i ssiadw w dziedzinie ich zdrowia i sukcesw; pomagaa mi take rozwija swoj karier i dzieli si tym, co potrafiem z ludmi na caym wiecie. Uywam jej dla utrzymywania pojazdw i komputerw w stanie sprawnego dziaania, dla zapewnienia dobrej wsppracy z liniami lotniczymi i waciwej pogody podczas moich podry. Stosuj j rwnie w celu przyspieszenia nauki szamanw i innych ludzi, ktrych nauczam. Gdziekolwiek jestem, wiedza ta pracuje na moj korzy i na korzy mojego rodowiska spoecznego i materialnego. W swoim yciu nauczyem si wielu rzeczy, studiowaem wiele systemw religijnych (np. chrzecijastwo, judaizm, buddyzm, hinduizm, konfucjanizm, islam, voodoo), filozoficznych (gwnie taoizm, jog, ze, pragmatyzm zachodni) i systemw uzdrawiania (masa, zioolecznictwo, prac z energiami, uzdrawianie wiar, hipnoz - to jedynie kilka przykadw). W kadej z tych dziedzin szamanizm pomaga mi rozszerza wiedz. Obecnie, kiedy na stae mieszkam na Hawajach i kieruj organizacj o nazwie Aloha International (bdc midzynarodow sieci szamanw-uzdrowicieli, ktra, poprzez organizowanie kursw i seminariw, muzew i miejscowych oddziaw, propaguje hawajsk tradycj uzdrawiania), rzemioso miejskiego szamana przejawia si we wszystkich naszych dziaaniach. W tej ksice zamierzam wykaza, e idee i praktyki szamanizmu hawjskiego nadaj si do wykorzystania rwnie dobrze w rodowisku wspczesnego spoeczestwa miejskiego, jak i na obszarach, ktre maj cilejszy zwizek z Natur. Jak wspomniaem wczeniej, niektre koncepcje, przykady i wiczenia bd Ci znane, a niektre z nich mog wyglda do obco. Materia pochodzi z dwch kursw, ktre prowadz i jest w ich toku prezentowany mniej wicej w tej samej kolejnoci, w jakiej go podaj tutaj. Jednake objto tej ksiki nie pozwala zagbi si w niektre zagadnienia tak, jak jest to moliwe podczas kursu. Polityka otwartych drzwi Wiele z tego, co ja prezentuj w sposb otwarty, w niektrych tradycjach uwaane jest za gbok tajemnic. Czasami jest to wynik obaw o to, e wiedza ta moe by uywana w niewaciwy sposb, czasami jest to obawa, e, gdy wiedza ta bdzie dostpna dla kadego, moe straci swoj moc, czasami za wynika to z lku przed kar ze strony wyszych kapanw, ktrzy wydali polecenie, by nie ujawnia takich rzeczy. Ale prawdziwy szaman nie robi tajemnicy z czego, co pomaga i uzdrawia. Nie sztuka utrzymywa wiedz w tajemnicy; sztuk jest sprawi, by ludzie zrozumieli j i potrafili stosowa. Co do niewaciwego uywania takiej wiedzy uwaam, e wynika ono z niekompetencji. Im wicej czowiek wie na temat tego, jak zmienia rzeczywisto, tym5

mniejsze ma skonnoci i okazje do szkodliwych dziaa. Twierdz rwnie, e to, co jest szeroko rozpowszechnione, ma o wiele wiksz moc ni to, co nie jest uywane, lecz trzymane pod kluczem. Wiedza utrzymywana w tajemnicy jest warta tyle, co pienidze pod materacem ebraka, a jej wito nie ley w zastrzeeniu nauk dla nielicznych, lecz w ich dostpnoci dla wielu. By moe obawy przed swobodnym przekazywaniem tej filozofii innym ma zwizek z lkiem, wynikajcym z tego, e stre wiedzy w rzeczywistoci niewiele maj do pilnowania, albo nie rozumiej, co posiadaj. Natomiast jeli chodzi o lk przed wyszymi kapanami, to w sprawach dotyczcych umysu szamani nie uznaj ani hierarchii, ani cudzej wadzy. Najchtniej stworzyliby oglnowiatowy system demokracji duchowej. Dziedzictwo hawajskie Hawajczycy dysponuj ogromn spucizn duchow, psychologiczn, kulturow i praktyczn, lecz ja mog przedstawi jedynie niewielk cz tego, co miaem zaszczyt pozna. Waciwie, ich dziedzictwo jest tak bogate, e w jego ramach powstaa pewna liczba lokalnych tradycji, tote nie wszyscy Hawajczycy (czy osoby zajmujce si Hawajami), s zgodni w swoich pogldach na to, co skada si na nie. To, co ja mog Wam przekaza, pochodzi od mojego przybranego ojca i jego krewnych, a take od mojego prawdziwego ojca i jego hawajskiego przyrodniego rodzestwa, ale dziki swojej szczeglnej osobowoci i osobliwemu spojrzeniu na wiat, ja rwnie wniosem swj wkad do prezentowanej wiedzy. Tak wic, jest to tradycyjna mdro, ujta we wspczesnych kategoriach i przystosowana do obecnych warunkw, ale za to, co mwi ja sam ponosz pen odpowiedzialno. Ogromna cz zachowanej przez Hawajczykw spucizny kryje si w ich jzyku. Jest on pozornie prosty: ma jedynie dwanacie liter i nie ma w nim adnej formy czasownika by; a mimo to potrafi opisywa najgbsze, jakie mona sobie wyobrazi, koncepcje wiadomoci duchowej, konstrukcji psychologicznych, natury rzeczywistoci, mioci, wadzy, dokona itd. Poniewa dla wikszoci z Was jzyk ten byby cakowicie obcy, ograniczyem si do cytowania tylko tych zda, ktre niezbyt dobrze brzmi w tumaczeniu na jzyk angielski. Jeeli chcecie sprbowa wymowy, to ryzykujc, i nara si na oburzenie ze strony purystw jzyka hawajskiego powiem, e spgoski wymawia si w sposb zbliony do spgosek angielskich, a samogoski przypominaj bardziej samogoski jzyka hiszpaskiego. A wic rozpoczynam swoj opowie. Oto jest wiedza, ktr chc si z Tob podzieli. Niechaj pomoe Ci ona odnale spokj, mio i moc, by mg si nimi radowa. PRZYGODA PIERWSZA ROZWJ SZAMANIZMU HAWAJSKIEGO

Waiho wale kahiko (Obecnie ujawniane s stare tajemnice)6

Rozleg si grzmot, zawy wiatr, strugi deszczu wypeniy przestrze, ogromne fale wznosiy si i opaday, a potny Maui zarzuca i wyciga swj magiczny haczyk na ryby. W kocu, z towarzyszeniem dwiku tysicy wodospadw z morza powoli wyoniy si wyspy, zwane Hawajami. Maui zatriumfowa po raz kolejny, a ludzko uzyskaa nowe ziemie do badania i uprawy. Rozwj szamanizmu hawajskiego rozpoczyna si tym wanie mitem. Maui - czarodziej, sztukmistrz, p-bg, cudotwrca, zaklinacz" szczcia - syn z tego wszystkiego w caej Polinezji. adna inna posta mityczna rodzaju mskiego nie bya tak znana, a jedyn kobiet w mitologii polinezyjskiej o tak szerokiej sawie bya Hina - bogini Ksiyca i matka Maui. Opowiadania o Maui, ktrych wiele jest w takich ksikach, jak: Hawaiian Mythology Beckwitha, Myths and Legends ofthe Poly-nesians Andersena i A Account of Polynesian Race Fornandera, dowodz, e by on archetypem szamana, ktry mona znale we wszystkich podobnych staroytnych tradycjach na caym wiecie, majcych styczno z wpywami polinezyjskimi. Oprcz wypitrzenia si wysp, z ktrych skadaj si Hawaje (o czym mwi jeden z mitw) Maui zwolni bieg Soca tak, by jego matka moga wysuszy swoje ubranie (o czym mwi si w innym micie o odkryciu ldw na dalekiej Pnocy), odwiedzi Wyszy wiat i, przechytrzywszy bogw, wydoby stamtd tajemnic ognia (mit o twrczej intuicji, uzyskanej w szamaskim transie), odwiedzi wiat podziemny, gdzie pokona rne potwory (kolejny mit o szamaskim transie uzdrawiajcym). Potrafi on uywa magii i przedmiotw magicznych, swobodnie rozmawia z ptakami, zwierztami i z ywioami. Maui by najpopularniejsz postaci mitw polinezyjskich dlatego, e chtnie spieszy z pomoc, lubi przygody, nie mia szacunku dla wadzy i by istot przystpn. Jako p-bg (a dokadniej - czowiek o magicznych umiejtnociach), nigdy nie by czczony, ale mona byo zwraca si do niego z prob o spowodowanie szczliwego trafu. W Nowej Zelandii, gdzie Maorysi oprawiali podobizn Maui w drewno lub jadeit na ksztat embrionu ludzkiego, ktry nosili jako maskotk, ta posta nazywana bya Maui Tikitiki". Natomiast na Hawajach, gdzie nigdy nie wykonywano takiej podobizny, nazywano go Maui Kupua". Obydwa te miana maj to samo znaczenie: Maui-szaman" Linie tradycji Kahunw W Polinezji bardzo wczenie (niektre tradycje, takie jak ta, ktr reprezentowaa moja adopcyjna rodzina Kahili, a take takie, o jakich mwi Leinani Melville w ksice Children ofRainbow, cofaj si a do czasw zaginicia kontynentu zwanego Mu, cho waciwie wiele osb nie zgadza si z tym) powstaa filozofia ycia zwana Hu-n. Nazwa ta oznacza tajemnic lub ukryt wiedz, ale znaczenie to nie wie si z jakkolwiek chci ukrywania tej wiedzy przed innymi, lecz raczej z jej charakterem, poniewa dotyczy niewidzialnej strony rzeczy. Ekspert lub mistrz w stosowaniu tej filozofii w jzyku hawajskim nazywany by kahun, w jzyku tahitaskim tahun, a po maorysku nazywa si tohung. Mistrzowie ci reprezentowali trzy odmiany tradycji. Istnienie trzech odmian odnotowane zostao w wielu rdach (na przykad, w ksice Mao Hawaiian Antiuities i7

w Ancient Hawaiian Civilization wydanej przez Szko Kamehame-ha), ale wikszo wiadomoci na ten temat, o ktrych powiem dalej, otrzymaem od Ohialaka Kahili i Wana Kahili, ktrzy - wedug hawajskich zwyczajw w zakresie adopcji - byli moim wujostwem. Kiedy miaem siedemnacie lat (po mierci mojego ojca) zostaem zaadoptowany (po hawajsku: hanai'd) przez rodzin Kahili. Nie bya to forma prawna adopcji, ale dla Hawajczykw oznaczaa przyjcie dziecka do rodziny jak wasnego. Jedna z odmian Huny, o ktrych wspomniaem, skupiaa si na sztuce uzdrawiania ciaa fizycznego, religii obrzdowej, polityce i wojnie. Na Hawajach bya ona znana jako linia, reprezentujca tradycj Ku. Przedstawiciele drugiej odmiany tej filozofii koncentrowali si na duchowych i materialnych aspektach nauk i rzemios takich, jak rybowstwo i rolnictwo, budowa statkw i egluga, rzebienie w drewnie i zbieranie zi. Na Hawajach bya to linia, pielgnujca tradycj ono. Mistrzowie trzeciej odmiany - hawajskiej linii tradycji Kane - zajmowali si magi, mistycyzmem i psychologi. Byli to szamani. W ramach tych trzech grup ekspertw Huny istniay podziay na wiele podkategorii i cho w kadej z nich byli uzdrowiciele, to sztuka uzdrawiania z wykorzystaniem si duchowych bya domen szamanw. Ku, ono i Kane byy archetypami lub personifikacj ciaa, umysu i ducha. Pena nazwa Kane brzmiaa pocztkowo Ka-newahine, co oznacza mczyzna-kobieta" i nawizuje do zagadnienia polaryzacji przypominajcej koncepcj yin/yang, uywan przez szamanw, wywodzcych si z tradycji Taoizmu. Kane by archetypowym bogiem wysokich miejsc, rde wody, lasw i pokoju. Jest to znamienne z tego powodu, e Hawajczycy z zasady mieszkali jedynie na wybrzeu swoich wysp. Nie liczc obcych najazdw, organizowanych po drewno sandaowe, po wysokie drzewa do budowy odzi oceanicznych i po pira na okrycia, jedynymi Hawajczykami, ktrzy spdzali wiele czasu w lasach i na wyynach, byli szamani. Jako cech rzemielniczy linia szamanw, reprezentujcych tradycj Kane, bya luno podzielona na takie podgrupy, jak terminatorzy, czeladnicy i mistrzowie, chocia u rnych nauczycieli mona byo spotka inn liczb takich kategorii. Kiedy ja zaczynaem swoj edukacj, byem pocztkowo terminatorem, a czynic postpy, stawaem si w rnych dziedzinach mistrzem. Hawajscy szamani, podobnie jak szamani w innych czciach wiata, nie buduj hierarchii. Terminator to zarwno ucze, jak i kolega, a nie kto niszy rang, natomiast mistrz jest mistrzem w wiedzy, a nie w panowaniu nad ludmi. Hawajskim okreleniem dla mistrza w sensie kogo, kto ma kwalifikacje duchowe i materialne w danej dziedzinie jest kahuna, o czym ju wspomniaem wyej. Obecnie sowo to uywane jest w do szerokim znaczeniu, lecz we waciwym uyciu, takim, by miao ono konkretne znaczenie, zawsze musi mu towarzyszy jakie okrelenie. Na przykad, mistrz uzdrawiania, ktry stosuje zioa, masa i dziaania energetyczne, jest nazywany kahuna lapa 'au; mistrz modlitwy i obrzdw nosi miano kahuna pule, a mistrzszaman to kahuna kupua. Nawiasem mwic, wielki kahuna" z wybrzea surfingowego nazywaby si kahuna h 'e nalu, a czarnym magom i czarnoksinikom nadano nazw kahuna 'ana 'ana. Na temat kahunw hawajskich pisano i opowiadano wiele nonsensw zaczynajc od tego, e prawdziwy kahuna ma krwawe miso w oczach, a koczc na tym, e kahuni potrafi - w dziesiciu przypadkach na dziesi - natychmiast przywraca zamane koci8

do zdrowia, e wskrzeszaj umarych i e stosuj haniebn modlitw mierci". Poniewa wiele z tych rzeczy przypisuje si szamanom, chc od razu wyjani te sprawy. Zaczn od tego, e wiara w krwawe miso w oczach (o ktrej wzmianki przewijay si rwnie na antenie telewizyjnej), zrodzia si w wyniku gry sw, ktr uwielbiali Polinezyjczycy. Sowem, uywanym dla okrelenia misa jest makole, ktre oznacza rwnie kogo o czerwonych oczach, co odnosi si take do zapalenia spojwek. Ale to samo sowo oznacza tcz", bdc symbolem obecnoci wodzw, bogw lub duchw. W odniesieniu do kahuny mwi ona o szacunku do niego. Co do natychmiastowego skadania zamanych koci, to w okrelonych warunkach dokona tego moe kady uzdrowiciel. Jest to moliwe zwaszcza wtedy, kiedy dostpne s ogromne iloci energii i istnieje silna wiara, nie dopuszczajca adnych wtpliwoci. Taka opinia o kahunach zacza rozpowszechnia si od momentu, gdy w swojej ksice Cuda w wietle wiedzy tajemnej Max Freedom Long przytoczy pojedynczy przykad takiego uzdrowienia. Opowiada on tam o kahunce, ktra w mgnieniu oka doprowadzia do cakowitego zdrowia zaman nog pewnego czowieka, znajdujcego si w stanie upojenia alkoholowego. Warunki, niezbdne do uzyskania natychmiastowego skutku dziaa uzdrowicielskich byy spenione, poniewa kahunka z pewnoci miaa do energii i wiary, a mczyzna by zbyt pijany, by mie jakiekolwiek wtpliwoci. Jednak nie tylko kahuni potrafi dokonywa takich uzdrowie. Natomiast, jeli chodzi o powroty zmarych do ycia, to zdarzaj si one w kadej kulturze; czasem odbywa si to spontanicznie, bez udziau lub obecnoci szamana czy uzdrowiciela. W takich przypadkach zmary" jest w rzeczywistoci w gbokiej piczce lub w transie, albo w drodze na tamt stron". Moe naleaoby wierzy, e Jezus mia racj mwic, i dziewczyna, ktr przywrci do ycia, bya po prostu w stanie piczki. Typow technik, stosowan przez kahun-szamana do wskrzeszania rzekomo zmarych ludzi jest sprowadzanie bdzcego ducha danej osoby z powrotem do ciaa przez duy palec u nogi. Jeeli wemiemy pod uwag fakt, e ciskanie duego palca jest dobrze znan metod cucenia czowieka, ktry zemdla, to stwierdzimy, e szamani byli zadziwiajco bystrzy. A teraz o tak zwanej modlitwie mierci". Stosowali j tylko 'ana 'ana - czarni magowie i czarnoksinicy, ktrymi gardzili kahuni wszystkich linii. Tymi renegatami byli zwykle terminatorzy, ktrzy uzyskali pewn wiedz, ale zostali usunici z cechu z powodu swojej negatywnej osobowoci lub niewaciwego zachowania. To Europejczycy jako pierwsi nazwali ich kahunami, a misjonarze rozpowszechnili pogld, e wszyscy kahuni s zymi czarnoksinikami. W istocie jednak modlitwa mierci" jest niczym innym, jak kltw, ktra -przekazana w sposb otwarty lub telepatyczny wykorzystuje strach ofiary. Jeeli nie byo strachu, modlitwa taka nie wywieraa adnego skutku. Istnia rodzaj kahunw, ktrzy specjalizowali si w unieszkodliwianiu dziaa 'ana 'ana, przez wpywanie bezporednio na przeladowc, albo przez wzmacnianie jego ofiary. Czasami ci antyczarnoksinicy" byli take nazywani kahunami 'ana 'ana. Szkolenie szamanw

9

Szkolenie szamanw w Polinezji odbywa si - w zalenoci od obszaru - w sposb oficjalny lub nieoficjalny. W Nowej Zelandii Maorysi, chccy posi wiedz i umiejtnoci w dziedzinie Huny, uczszczali do Szkoy Whare Wananga lub Szkoy Metapsychicz-nej". Odbywali oni cile kontrolowane szkolenie i poddawali si rnym sprawdzianom. Tradycja hawajska bya bardziej zwizana z rodzin. Kandydatw na kahunw wybierano wrd krewnych; mogy to te by osoby, adoptowane przez rodzin szamana, ktre w sposb nieformalny byy szkolone przez niego lub jego zaawansowanych uczniw. W systemie maoryskim zadawano uczniom konkretne rzeczy do osignicia i sprawdzano wykonanie zadania, natomiast w systemie hawajskim ucze obserwowa przedstawiane mu demonstracje dziaa, otrzymywa wiczenia, zwize porady i zalecenia, a nastpnie by pozostawiany sam sobie, by mg samodzielnie rozwin wasn inicjatyw i samodyscyplin, potrzebn do opanowania umiejtnoci, wynikajcych z otrzymanych zada. A czy opanowa je, czy nie, zaleao ju wycznie od niego samego. Jeeli czu, e jest ju gotw, udawa si do mistrza i prosi o pozwolenie zademonstrowania swoich umiejtnoci. Mistrz udziela mu wskazwek, jak udoskonali umiejtnoci lub te uznawa, e ucze perfekcyjnie opanowa dane mu zadanie, i jeeli ucze poprosi o nowe, otrzymywa je. Moim zdaniem, nauka w systemie hawajskim bya trudniejsza ze wzgldu na nieprecyzyjne wskazwki. Na przykad, mj hawajski wuj, Wana Kahili, powiedzia mi pewnego razu, bez adnych wstp-nych_wyjanie: - Dobrze jest rozumie energie kamieni i podobnych im rzeczy. Zapytaem wic: - Czy oznacza to, e radzisz mi zaj si ich studiowaniem? - Nie - odpowiedzia. - Czy chcesz, bym to zrobi? - nalegaem. - Nie - powtrzy. Pocztkowo nie mogem zrozumie, dlaczego o tym wspomnia, ale dziki wczeniejszym dowiadczeniom z moim ojcem i z M'Bala, moim szamaskim mentorem z Afryki wreszcie doznaem olnienia, tote zadaem inne pytanie: - Jak mona nauczy si rozumie energie kamieni? Na to wuj odpowiedzia: - Powiniene zacz od ... - i da mi szereg wskazwek, jak mgbym rozpocz nauk. Gdybym nie zada waciwego pytania, nie pomgby mi rozszerzy wiedzy w tej dziedzinie. W szamanizmie ha-wajskim wasna inicjatywa jest wysoko ceniona i nagradzana. Aspektem szamanizmu polinezyjskiego, odrniajcym go od lepiej poznanego szamanizmu Indian amerykaskich, jest to, e nie uywa si w nim masek, natomiast wykorzystuje bbny i taniec. Nigdzie w Polinezji nie byy stosowane maski, przedstawiajce bogw, duchy czy zwierzta, cho niektrzy sdz, i maski melanezyjskie z Nowej Gwinei s pochodzenia polinezyjskiego. Kiedy tancerze, szamani lub kapani w Polinezji chcieli przywoa bogw, duchy lub zwierzta, czynili to tylko za pomoc dwiku lub gestu. Nawet staranne tatuae na twarzach nie miay stanowi maski, lecz podkrela urod. Rwnie bbny byy uywane nie do osigania zmienionego stanu wiadomoci, lecz do komunikowania si, do zachowywania rytmu i energetyzowania si. Czasami w witym hawajskim tacu hula jego wykonawca10

wchodzi w rodzaj transu, ale nastpowao to wtedy, kiedy medytowa i koncentrowa si na bogach, duchach lub intencji, ktra musiaa by przedstawiona wszystkim przed rozpoczciem taca. Sam taniec by starannie wyreyserowany, a moc, jak wyzwala, zaleaa od sprawnoci taczcego w czeniu si z duchem lub przedstawion intencj. Jako efekt uboczny mg pojawi si gbszy trans lub koncentracja, lecz podstawowym celem, witego taca hula byo to, by nauczyli si go widzowie i by si w ten sposb rozruszali. Natomiast taniec, ktrego podstawowym celem byo wywoanie ekstazy lub innego stanu zmienionej wiadomoci nie nalea do kultury polinezyjskiej. Jako uzdrowiciele szamani polinezyjscy byli ksztaceni w siedmiu obszarach. By sta si szamanem-kahun, naleao osign pewien stopie mistrzostwa we wszystkich siedmiu, ale z powodu rnic w naturalnym talencie i w stopniu zainteresowania danym obszarem, w jednych z nich osigano wiksz, a w innych mniejsz sprawno. Zasadniczo, szaman by szkolony w sprawach duchowych, w umiejtnoci uwalniania blokad psychicznych, w sprowadzaniu podanych okolicznoci, w zmianie formy, w tworzeniu pokoju, w nauczaniu i w owieniu" przygd. Kady nauczyciel prezentowa inn form nauczania, ale zawsze w procesie edukacji wane byo wyrobienie sobie poczucia wasnej wartoci, wewntrznego autorytetu i mocy sw, by mc kierowa energi, tworzy obrazy i odpowiednie przekonania. Zwykle terminatorzy otrzymywali pewne pieni (ktre dzi mona okreli jako afirmacje) lub obrazy do medytacji i bada; uczyli si naladowa ywioy, zwierzta i formy rolinne oraz wzorowa si na nich. Formalne szkolenie odbywao si zwykle od witu do pnocy, ale od terminatora oczekiwano, e bdzie on wykorzystywa do nauki kad okazj, nadarzajc si tak w cigu dnia, jak i w nocy. Dla wzmacniania energii duchowej i kierowania mylami wane te byy wiczenia oddechowe. Jako czowiek, zajmujcy si sprawami duchowymi, szaman by szkolony w telepatii i jasnowidzeniu, ale take w wdrwkach do innych wiatw - zewntrznych i wewntrznych, w kontaktowaniu si z duchami, w channelingu, w pracy ze snami, w komunikowaniu si rolinami, zwierztami i naturalnymi ywioami na Ziemi. Wszystko to byo traktowane jako rodzaj telepatii, ktra prawdopodobnie bya najwaniejsz ze wszystkich umiejtnoci szamana. Dla rozszerzania umiejtnoci i sprawnoci mentalnych czsto w szkoleniu stosowano wrenie z rzucanych kamieni. Szkolenie szamana w zakresie usuwania blokad obejmowao uwalnianie fizycznych, emocjonalnych i mentalnych napi oraz metody zmiany ograniczajcych przekona. Odblokowywanie energii najczciej polegao na wykonywaniu lomi-lomi - hawajskiej formy masau, czcego elementy przypominajce masa szwedzki, a take rolfing, polarity, akupresur, nakadanie rk oraz inne terapie. W celu uwalniania blokad stosowano take geomancj indywidualn i rodowiskow. Zmiany ograniczajcych przekona mona dokona na wiele sposobw, ale najczciej stosowan metod by rodzaj terapii konwersacyjnej, obejmujcej czsto afirmacje, ktre mona byo stosowa samodzielnie, w parach lub w grupach. Jeli chodzi o sprowadzanie podanych okolicznoci, to szkolenie obejmowao takie rzeczy, jak zmiana pogody, zwikszanie zamonoci (prawdopodobnie przez stymulacj obfitszych zbiorw albo pooww) lub inicjowanie rnych wydarze (takich jak11

odkrywanie wysp lub aranowanie spotka poszczeglnych wadcw). Wrd licznych metod by rodzaj kontemplacji lub biernego skupiania uwagi, przypominajcego pewne praktyki z jogi, ktrych celem byo utrzymywanie wiadomoci w spokoju dotd, a cignie ona dostatecznie duo energii, by moga przejawi si w formie materialnej. Szkolenie obejmowao take podre astralne i psychokinez. Szkolc si w zmienianiu formy, szaman uczy si odgrywa rne role poprzez piew, gr aktorsk lub taniec, przejmowa cechy zwierzt lub rzeczy, jednoczy si z ywioami Natury i wpywa na nie drog rezonansu, a przy najwyszym stopniu sprawnoci - znika lub ukazywa si ludziom w zmienionej postaci. W zakresie tworzenia pokoju szaman musia nauczy si harmonizowa wasne wntrze, ycie wewntrzne innych ludzi, relacje midzy ludmi, midzy czowiekiem i Natur oraz sam Natur. W dziedzinie zapewniania pokoju specjalizowao si stowarzyszenie szamanw na Tahiti, ktre nazwao si Arioi. Jego czonkowie podrowali od wyspy do wyspy i prezentowali swoje przedstawienia, w ktrych rodkami wyrazu byy piew, taniec i recytacje poezji. Szacunek do tych ludzi by tak wielki, e na czas ich obecnoci zawieszano wszystkie miejscowe wojny. Opowiadajc mity i legendy przypominali oni zaangaowanym w walki ludziom o ich wsplnym pochodzeniu i wsplnym celu, a za pomoc rubasznego i pogardliwego humoru prbowali pokaza antagonistom niestosowno ich po.-stpowania. To skupienie uwagi na pokoju jest jedn z cech odrniajcych szamanw polinezyjskich od innych. O ile wikszo szamanw na wiecie poda ciek wojownika, gdzie najwaniejsza jest koncentracja na mocy i przezwycianiu samego siebie, szamani polinezyjscy reprezentuj drog, ktr nazywam drog owcy przygd, gdzie gwny akcent kadzie si na mio (aloha) i rozszerzanie wiadomoci. Szamani przygotowujcy si do roli nauczyciela byli uczeni demonstrowania wiedzy i dzielenia si ni, pomagania ludziom w odkrywaniu ich wasnej mocy, by mogli j wykorzystywa do samodzielnej zmiany swojego ycia. Bardzo rzadko szaman zostawa ka-hun a'o, czyli nauczycielem wyszkolonym w prowadzeniu zaj grupowych. Znacznie czciej nauczanie odbywao si drog przytaczania przykadw, udzielania wskazwek i porad pojedynczym osobom. Szaman, ktry chcia dziaa jako owca przygd, uczy si elastycznoci, pozytywnego nastawienia wobec zmian, pozytywnego kierowania tymi zmianami, swobody w badaniu nowych sposobw robienia rnych rzeczy, a take w nieustannym uaktualnianiu i rozszerzaniu swojej wiedzy poprzez podrowanie i nauk u rnych nauczycieli. Wzloty i upadki szamanizmu hawajskiego Ludzie, ktrzy uzyskali moc i zdolnoci szamaskie czsto pytaj, jak to si stao, e Polinezja zostaa opanowana przez ludzi z innych kontynentw. Dlaczego szamani nie zdoali zapobiec temu? Poniewa zagadnienie to ma bezporedni zwizek z rozwojem szamanizmu polinezyjskiego, odpowiadam na to pytanie od razu. Kady region Polinezji mia swoje wasne dowiadczenia na tym polu, zalene od warunkw lokalnych, ale dowiadczenia Hawajw s do typowe, tote mog posuy jako przykad.12

W swojej ksice A Account ofthe Polynesian Race Fornan-der pisze, e okoo roku 1200 w czasach panowania rycerstwa w Europie i za rzdw Dingis Chana w Azji, czowiek o nazwisku Paao, ktry by kahtin z linii tradycji Ku, obdarzonym siln motywacj i determinacj, poprowadzi na Hawaje ekspedycj, w ktrej uczestniczy pewien wdz z Samoa oraz samoascy i tahitascy onierze. W tamtych czasach Hawaje byy do spokojnym miejscem. W rnych czciach poszczeglnych wysp rzdzili miejscowi wodzowie, ktrzy byli raczej szefami wiosek. W portach byo toczno; odzie oceaniczne odbyway regularne rejsy handlowe i migracyjne pomidzy Wyspami Hawajskimi, Samoa i Tahiti. Grupa, reprezentujca lini tradycji Ku, o ktrej Mao pisze w swojej ksice Hawaiian Antiuities, istniaa ju na Hawajach jako obrzdowy zwizek duchowiestwa, opiekujcego si wikszoci wity i organizujcego uroczystoci powicone rolnictwu, poowom i uzdrawianiu. Do momentu przybycia Paao kapani z linii Ku yli we wzgldnej harmonii z szamanami reprezentujcymi lini tradycji Kane i z mistrzami rnych zawodw (zielarzami, astrologami, mistrzami budowy odzi itp.), wywodzcymi si z tradycji Lono. ycie toczyo si bardziej ni spokojnie, byo wrcz pene bogoci. Gdyby nawet kto mg przewidzie, co si wici, i tak nikt by w to nie uwierzy. Hawaje byy rajem, wic c mogo im grozi? Paao posiada szczeglny talent, ktry w poczeniu z jego ambicj mia wprowadzi gruntowne zmiany w spoeczestwie ha-wajskim. Czowiek ten by genialnym organizatorem. Kiedy tylko wyldowa na wyspach (mwi si, e pierwsza bya Wyspa Wielka), stworzy baz operacyjn, obsadzon przywiezionymi ze sob onierzami i dowodzon przez zaufanego komendanta. Nastpnie - wykorzystujc swoj siln osobowo i zdolnoci organizacyjne - ogosi, e zamienia miejscow grup kahunw, reprezentujc tradycj Ku w silnie zhierarchizowan i ekskluzywn organizacj akolitw i kapanw. W pewnym momencie po raz pierwszy na Hawajach do ceremonii wprowadzi ofiar ludzk tumaczc, e skoro ycie ludzkie jest tak cenne, to tego rodzaju ofiara bdzie najskuteczniejsza. Gdy grupa Ku przeksztacia si w siln organizacj, Paao zacz - z pomoc swoich onierzy - rozszerza wpywy polityczne. Podbijajc kolejne obszary zmienia - z pomoc miejscowych kapanw - system rzdzenia przez miejscowych wodzw na nowy system arystokratyczny. O ile wczeniej caa ziemia bya zarzdzana wsplnie, teraz wada ni wycznie nowego rodzaju zarzdca, ktry mg dzieli j i odbiera wedug wasnej woli. Arystokracja posiadaa wasn hierarchi, podobn do systemu feudalnego w Europie, a Paao zadba o to, by jego wadza nad ludmi bya nierozerwalnie powizana z wadz kapanw, a take, by oni sami byli wzajemnie od siebie zaleni i by wzajemnie si kontrolowali, rwnie tak, jak to byo w Europie. Jednake, chocia zdoa on przeksztaci prymitywny system klasowy na Hawajach w system cile kastowy, nigdy nie udao mu si ustanowi paszczyzny. Zwyczajni ludzie byli dzierawcami, a nie chopami paszczynianymi. Zarzdcy nie byli ich wacicielami, tote jeeli czowiek nie by zadowolony z jednego zarzdcy, mg przenie si gdzie indziej pod wadz kogo innego. Potencjaln, a nawet realn opozycj dla nowego porzdku stanowili tylko szamani i mistrzowie rnych zawodw, tote Paao i jego nastpcy robili wszystko, by zniszczy jednych i drugich. To, czym naleao si zaj w tym celu, by handel z innymi wyspami13

Poudniowego Pacyfiku. Paao zabroni odziom oceanicznym opuszcza Hawaje (taka bya, rzekomo, wola bogw), a te, ktre przypyway, byy konfiskowane, tote w krtkim czasie zamara wszelka wymiana handlowa midzy wyspami. Bez handlu nie byo potrzeby budowania odzi, czego skutkiem byo zamknicie wszystkich zajmujcych si tym rzemiosem warsztatw. Niepotrzebni okazali si mistrzowie tego zawodu, nie byo pracy dla nawigatorw, tote te dwie specjalnoci zaniky; zanika rwnie wikszo zwizanej z nimi wiedzy. Na siedemset lat przed opadniciem elaznej kurtyny" w Europie, Paao spuci jeszcze skuteczniejsz kurtyn oceaniczn" na Hawaje. Czonkowie grupy reprezentujcej tradycj ono cierpieli pod rzdami Paao okrutnie i waciwie przez nastpne piset lat do momentu przybycia Cooka przetrway jedynie takie zawody jak farmer, rybak i zielarz., a to dlatego, e byy one bezsprzecznie poyteczne i nie stanowiy zagroenia dla nowego porzdku. Najwikszym lkiem napawali Paao szamani z grupy reprezentujcej lini tradycji Kane, poniewa gosili oni wolno i moc czowieka, ale oni rwnie w sposb czynny nie byli w stanie oprze si mu. Szamani robili to, co mogli - chronili si w lasach i na terenach grzystych, gdzie niewiele ludzi miao odwag lub chciao si zapuszcza. Natomiast na innych ludzi mogli wpywa tylko na tyle, na ile ci ludzie chcieli takiego wpywu. Paao zapewnia wszystkim cakowite bezpieczestwo w zamian za rezygnacj z osobistej wolnoci i odpowiedzialnoci; wykorzystywa lk jako motywacj do podporzdkowania si jego systemowi organizacji ycia. Bezpieczestwa strzegli nie tylko onierze nowych wodzw, ale i przedstawiciele klasy najemnych oprawcw, zatrudnianych przez wadcw i kapanw do eliminowania - pod oson nocy - ich wrogw i pozyskiwania ludzi na ofiary dla bogw. W nowym porzdku szerzya si ciemnota, a szamani nie stanowili dostatecznie licznej i dobrze zorganizowanej grupy, by bezporednio przeciwstawia si polityce Paao. Przenieli si wic na odludzie, zdradzajc swoje miejsce pobytu tylko nielicznym, uzdrawiajc tylko tych, ktrzy potrafili do nich dotrze i yjc w swojej spoecznoci na bardzo niskim poziomie. Do czasu odkrycia Hawajw przez Cooka pod koniec dziewitnastego wieku, kapani z grupy Ku mieli siln wadz nad caym ich obszarem, mimo, e wszystkie wyspy byy we wzajemnej wojnie midzy sob. Grupa reprezentujca tradycj Lono utracia wikszo swojej wiedzy i praktycznie staa si mao znaczcym odamem duchowiestwa, a szamani z linii Kane pozostawali w ukryciu w gbi kraju; kontaktowano si z nimi w chwilach zagroenia, lecz na co-dzie unikano ich. Jedynie na wyspie Kauai przedstawiciele tej linii zachowali znaczne wpywy. Kiedy z pomoc zachodnich doradcw i rodkw technicznych byskotliwy krl Kamehameha podbi Hawaje - wysp Maui, Oahu i Molokai - szamani z wyspy Kauai, moc swoich magicznych dziaa, dwa razy powstrzymali najazd wojsk krlewskich na ich ziemie. W ksice Ka Po 'e Kahiku (Ludzie dawnych czasw) Kamakau pisze, e w 1796 roku dziesi tysicy onierzy pod wodz Kamehamehy podjo prb przepynicia kanau, oddzielajcego wyspy Oahu i Kauai, lecz zerwa si tak silny wiatr, e kontynuacja wyprawy grozia zniszczeniem caej floty, tote krl musia si wycofa. W roku 1804 Kamehameha ponowi prb inwazji na Kauai z siedmiotysicznym wojskiem, wyposaonym, w muszkiety, armaty, dziaa obrotowe, modzierze, a take skunery i czna. Tym razem plany pokrzyowaa mu14

podobna do tyfusu choroba, ktra cakowicie zniszczya jego armi. W ksice Kauai: The Separate Kingdom opisujcej ten okres Edward Joesting pisze tak: Wrd innych wysp Kauai wyrniaa si religijnoci jej mieszkacw i czsto nazywana bya 'Kauai pule o'o'- Kauai, wyspa gorliwej modlitwy". Ani wejcie Kauai (drog negocjacji) do unii z Kamehameha, ani obalenie i faktyczne zniszczenie kapastwa wkrtce po mierci wielkiego krla, ani przybycie misjonarzy, ani te przyczenie Hawajw do Stanw Zjednoczonych nie miao wikszego wpywu na szamanw hawajskich i na ich ycie. W pewnym momencie cz z nich wysza z ukrycia, by przyczy si do podjtych przez krla Kalakaua prb wskrzeszenia staroytnej sztuki uzdrawiania. Lecz, kiedy polityczne wpywy dziaaczy, znanych jako Grupa misjonarska", wzmocniy si na tyle, e mogli oni wywiera na wadc naciski, by rozwiza swoj Komisj Zdrowia, w ktrej wiodc rol odgrywali kahuni, ci ostatni dyskretnie wystpili z Komisji i ponownie usunli si w cie. W latach ucisku kultury hawajskiej przez misjonarzy, przez nowy amerykaski system gospodarczy i amerykask elit polityczn wyspiarscy szamani robili to samo, co zmuszeni byli robi przez wieki przeladowa, zapocztkowanych przez Paao. Bdc mistrzami we wtapianiu si w otoczenie, przenieli si na wyyny, gdzie przebywali z dala od ludzkiego wzroku, albo pozostawali w spoeczestwie, wmieszani w tum jako zwykli rdzenni mieszkacy. W obu przypadkach nikt, prcz rodziny, przyjaci i osb bardzo potrzebujcych, nie korzysta z ich umiejtnoci, ale obowizujce na Hawajach prawo, wedug ktrego bycie lub nazywanie siebie kahun byo przestpstwem, nie miao wikszego wpywu na ich dziaalno. Ziarno zmian wrd hawajskich kahunw zostao zasiane przez rewolucj spoeczn w latach szedziesitych, a wykiekowao i podroso w latach siedemdziesitych i osiemdziesitych. Tak, jak inne narody na kuli ziemskiej, Hawajczycy zaczli dowiadcza dumy z tego, e s mieszkacami tych wspaniaych wysp, a najodwaniejsi z nich zaczli wskrzesza i doskonali najcenniejsze aspekty swojej staroytnej kultury. Wikszej popularnoci nabray sztuka, rzemioso, taniec i piew tak w tradycyjnej, starej postaci, jak i w ultranowoczesnym stylu, a prawo, skierowane przeciw kahunom, gdzie po drodze zostao usunite z ustawodawstwa. W miar, jak rosa duma Hawajczykw, rozszerzaa si dziaalno tamtejszych kahunw. Jednake ucisk Kocioa i pastwa doprowadzi do tego, e prawdziwych kahunw pozostao bardzo niewielu i mieli oni mniej uczniw. Chocia duma rdzennych mieszkacw Hawajw ze swego dziedzictwa znacznie wzmocnia si, jednak Koci w dalszym cigu kojarzy ich staroytn wiedz duchow z czarn magi. Nawet ci Hawajczycy, ktrzy maj odwag ujawnia uzdrawiajce aspekty tej Wielkiej tradycji, robi to z niepokojem. Niemniej liczba takich osb wzrasta. Ciekaw rzecz jest fakt, e w dzisiejszych czasach wielkie tradycje zwizane z uzdrawianiem, metafizyk i szamanizmem na Hawajach s podtrzymywane przez t sam ras, ktra prawie cakowicie je zniszczya. Gdyby nie biali przybysze z kontynentu, nawet tak nieliczna grupa rdzennych kahunw nie miaaby kogo uczy. Mj przyjaciel, kahuna hawajski powiedzia mi, e Hawajczycy nie powrc do staroytnej nauki Huny, dopki wystarczajca liczba biaych nie stwierdzi, e jest ona dobra. Inny15

kahuna, ktry przyszed na jeden z moich wykadw, by posucha, co te ten kahuna haole mwi, po zakoczeniu wykadu pochwali to, czego si nauczyem, udzieli mi swojego bogosawiestwa za to, e rozpowszechniam zdobyt wiedz, ale jednoczenie zwierzy mi si, e targay nim dziwne uczucia, kiedy sucha tej filozofii, nauczanej w tak otwarty sposb po tylu latach ucisku. Z drugiej strony, zdarzaj, si Hawajczycy, ktrzy, cho nie s - zgodnie z moj wiedz - kahunami, uwaaj, e wita tradycja hawajska powinna by przekazywana tylko rdzennym mieszkacom Hawajw. Jako tak si skada, e - czciowo na szczcie, czciowo na nieszczcie - wiedza kahunw, czyli Huna, jest obecnie wykadana gwnie mieszkacom kontynentu, pochodzcym z Kaukazu. Na szczcie dlatego, e ich liczba i stopie zainteresowania oraz stosunkowo niewielki lk gwarantuj, i wiedza ta bdzie podtrzymywana i propagowana, a na nieszczcie tylko dlatego, e mogaby ona by przydatna dla samych Hawajczykw w ich obecnych poszukiwaniach poczucia wasnej godnoci i samookrelenia. W dzisiejszych czasach jest mniej ni p tuzina nauczajcych kahunw, ktrzy prowadz szkolenia gwnie na kontynencie. Tylko jeden z nich reprezentuje tradycj Kane i tak si skada, e jest nim haole, czyli biay. Tym nauczycielem jestem ja. aden z pozostaych kahunw-szamanw, ktrych znam, nie ma ochoty naucza, ale przynajmniej kilku kahunw, reprezentujcych inne tradycje, zaczyna wychodzi z ukrycia i dzieli si wiedz i umiejtnociami w zakresie uzdrawiania. Ja osobicie wi due nadzieje z kilkoma terminatorami polinezyjskimi, jakich mam, poniewa wydaje mi si, e wchodzimy w taki okres historii, kiedy rnice staj si coraz mniej istotne. Szamanizm hawajski i duch aloha (mioci), na ktrym jest on oparty, reprezentuje sposb ycia, majcy ogromn warto dla caej ludzkoci. Nadszed czas jednoczenia si wszystkich, a najlepszym zastosowaniem wszelkiego szamanizmu, tak miejskiego, jak i kadego innego, byoby tworzenie pokoju wewntrznego i zewntrznego. Stare hawajskie przysowie mwi: He ali'i ka la'i, he haku na ke aloha (Pokj jest najwaniejszy i jest panem mioci). Niech pokj i mio bd naszym przewodnikiem i naszym celem w pracy nad uzdrowieniem obecnego wiata. PRZYGODA DRUGA SERCE, UMYS I DUCH

'A 'oho pau ka 'ika i ka halau ho'okahai (W jednej szkole nie zdobdziesz caej wiedzy) Hawajski system szamaski jest podobny do innych systemw mylenia, ktre dotycz umysu i jego wpywu na Wszechwiat, ma jednak pewne istotne cechy odmienne. Przed wieloma wiekami hawajscy mistrzowie duchowi doszli do tego samego wniosku, do jakiego dochodzili inni ludzie w rnych czasach i miejscach, a mianowicie, e istniej trzy aspekty wiadomoci. Jeden z nich funkcjonuje w sposb ukryty i poredni (podwiadomo), drugi dziaa otwarcie i bezporednio (wiadomo), a trzeci jest transcendentalny i obejmuje dwa poprzednie (Nadwiadomo). Rnice w hawajskim16

traktowaniu tych aspektw ich natury, funkcji i wzajemnych powiza. W tytule tego rozdziau nazwaem te elementy sercem, umysem i duchem, a zrozumienie, czym one s i jak dziaaj z hawajskiego punktu widzenia moe okaza si jedn z najbardziej praktycznych rzeczy, jakiej kiedykolwiek nauczye si lub nauczysz. Trzy aspekty wiadomoci Koncepcja trzech aspektw czy si z podziaem natury czowieka na trzy zczone ze sob czci, z ktrych kada ma swoj funkcj i wasn motywacj. Nie ma w myleniu Polinezyjczykw nic, co sugerowaoby, e te trzy aspekty s autentycznie oddzielone od siebie. (Podzia przypomina raczej podzia papai na skrk, misz i pestki. W rzeczywistoci wszystkie te trzy czci stanowi cay owoc i maj wsplny pocztek, ale czasami wygodniej jest mwi o kadej z nich oddzielnie.) Natomiast w naturze ludzkiej nie istnieje nic, co przeszkadzaoby nam w podzieleniu jej, na przykad, na czternacie aspektw, ale podzia na trzy czci jest wygodny i dlatego zosta przyjty za prawd, ktra sprawdza si w dziaaniu. Po hawaj-sku elementy te nazywaj si ku (serce, ciao lub podwiadomo), lono (umys lub wiadomo) i kane (duch lub Nadwiadomo). Serce - aspekt Ku Podstawow funkcj tego aspektu.osobowoci jest pami. To dziki ku moemy si uczy i pamita, rozwija umiejtnoci i przyzwyczajenia, zachowywa integralno ciaa i na co dzie podtrzymywa wiadomo tosamoci. Aspekt ten odpowiada zachodniej koncepcji podwiadomoci, chocia nie jest identyczny z ni. Najwaniejsz rzecz, jak naley wiedzie o pamici jest to, e przechowywana jest ona w ciele jako wzorzec wibracji lub ruchu. Wiadomo, e pami genetyczna zakodowana jest na poziomie komrkowym, natomiast pami tego, czego dowiadczylimy lub nauczylimy si, zawiera si w miniach - na jednym lub na kilku poziomach. Waciwa stymulacja - wewntrzna lub zewntrzna, fizyczna lub umysowa powoduje ruchy, dziki ktrym pami uwalnia si, w wyniku czego pobudzana jest aktywno umysowa, emocjonalna lub fizyczna. Gdy ruch jest powstrzymywany, na przykad, przez napicie lub stres, powstrzymywany jest rwnie pewien obszar pamici. Odnosi si to zarwno do pamici genetycznej jak i wyuczonej. W przypadku pamici genetycznej ciao wie tylko to, co wiedzieli przodkowie. Jest to jednak tak ogromny magazyn wspomnie, e zwykle fizyczne i emocjonalne zachowanie oraz reakcje, s - w wikszym lub mniejszym stopniu - modulowane przez pami wyuczon. W sytuacji stresowej ku najpierw siga po pami dziedziczn, by stamtd wydoby sposb, w jaki ma sobie radzi, a nastpnie - jeeli ma tam do wyboru wiele potencjalnych moliwoci -udaje si po szczegowe informacje do pamici wyuczonej. Przypumy, e znalaze si w sytuacji, powodujcej stres, zwizany z Twoim poczuciem wasnej wartoci, co zwykle manifestuje si w klatce piersiowej. Zamy te, e w pamici genetycznej masz do dyspozycji takie moliwoci: przezibienie, atak lku lub astma. Jeeli w cigu kilkunastu ostatnich dni ku dowiedziao si od innej osoby lub z17

telewizji, jakie s objawy przezibienia, istnieje due prawdopodobiestwo, e wybierze ono wanie tak reakcj. Pami genetyczna zawarta jest w kadej komrce, natomiast jeli chodzi o pami wyuczon, to wszystko wskazuje na to, e jest ona przechowywana w pewnych czciach ciaa w tkance miniowej. Wyglda na to, e obszary, przechowujce pami zdarze, s tymi obszarami, ktre w momencie dowiadczania danej sytuacji byy aktywne lub naenergeryzowane. Kiedy cz ciaa, przechowujca dane wspomnienia, jest w dostatecznym stopniu napita, wwczas pami jest zablokowana i moe by cakowicie niedostpna. Pewnego razu podczas pieszej wdrwki po bezdroach wyspy Kauai stwierdzilimy z przyjacik, e nie potrafimy okreli, gdzie znajduje si cieka, ktr mielimy wraca. Zgadzalimy si w tym, e bya ona po drugiej stronie potoku, ale nie moglimy uzgodni, jak wygldao miejsce, z ktrego odchodzia, tote cay dzie stracilimy na przechadzaniu si wzdu strumienia tam i z powrotem w poszukiwaniu jakich charakterystycznych elementw, ktre oboje moglibymy rozpozna. Nastpnego dnia, po przespaniu 'si na mokrych bagnach, postanowiem wykorzysta wiedz naszych ku. Zadajc sobie wzajemnie starannie dobrane, szczegowe pytania stwierdzilimy, e mojej przyjacice utkwi w pamici fakt, i niedaleko miejsca, skd prowadzia cieka, znajdoway si osobliwe zway gliny, czego ja nie zapamitaem; z kolei zgodnie z moj pamici, w pobliu poszukiwanego miejsca do potoku wpada strumyk, w ktrym lea duy gaz, czego z kolei moja przyjacika zupenie nie moga sobie przypomnie. Szlimy wic wzdu potoku,, a znalelimy obydwie te rzeczy pooone blisko siebie, a dokadnie midzy nimi bya nasza cieka. Kiedy uwalnia si napicie danych mini, uwalnia si rwnie pami przechowywana w tym miejscu, a blokowana przez to napicie. Ta prawda znana jest kademu, kto wykonuje masae lub sam czsto si im poddaje, lecz jest wiele sposobw wiadomych i niewiadomych - tworzenia napicia i uwalniania go. Czsto zdarza si nam, e zapominamy czyje nazwisko. Z atwoci przywoujemy w pamici twarz tej osoby, ale nazwisko nie przychodzi nam na myl. Dzieje si tak dlatego, e cz naszego ciaa, przechowujca t informacj, jest w danej chwili pod zbyt duym napiciem. Zwykle bywa tak, e gdy zrezygnujemy z wysilania pamici i zajmiemy si czym innym, nazwisko, ktre chcielimy sobie przypomnie, bynie nam w umyle w najmniej oczekiwanym momencie, a stanie si to wtedy, kiedy minie, w ktrych przechowywana jest ta informacja, rozluni si na tyle, e pami zostanie uwolniona. Pewnego razu w Afryce zdarzya mi si silnie stresujca sytuacja. Przyszedem wraz z on na przyjcie, na ktrym mielimy si spotka z ambasadorem USA. Kiedy przyszed moment przedstawienia mu mojej ony, nie mogem przypomnie sobie jej imienia. Zapewniaem ambasadora, e yj z ni od kilkunastu lat i dobrze j znam, ale trudno si dziwi, e odnis si do tego sceptycznie. W kocu Gloria sama powiedziaa swoje imi i to spowodowao rozlunienie odpowiedniego minia, mogem wic swobodnie powiedzie: No wanie, Gloria". Silny szok, powodujcy oglny stres, moe spowodowa amnezj - stan, w ktrym zablokowane s due obszary pamici. Kiedy rozluniaj si rne grupy mini, zaczyna ona powraca. Jest rzecz interesujc, e osoby cierpice na taki zanik18

pamici, prawie nigdy nie zapominaj jzyka ojczystego, nawet jeeli maj zablokowany dostp do swojego imienia i nazwiska. Jest tak prawdopodobnie dlatego, e skadniki mowy (dwiki) uywane s tak czsto, i ich pami zawarta jest w wielu obszarach ciaa. Niemniej zdarzaj si okolicznoci, w ktrych czowiek doznaje tak silnego szoku, e nie jest w stanie nawet mwi. Nadal rumieni si, gdy opowiadam przypadek zapomnienia imienia ony. Warto zaznaczy, e rumieni si opowiadajc j, poniewa w moim umyle ywa jest jeszcze pami tego zdarzenia. To daje nam jeszcze inn wan informacj o naturze pamici. Ku, nasz podwiadomy umys, zwizany z ciaem, nie rozrnia czasu przeszego, teraniejszego i przyszego. Dla niego wszystko dzieje si w chwili obecnej. Jeeli przywoujemy w pamici jakie wspomnienie, to w tym samym momencie zachodz w nas pewne procesy fizjologiczne, ktrych intensywno zaley od tego, na ile wspomnienie to jest ywe. Na przykad, jeeli przypomnimy sobie surow krytyk, jakiej zostalimy poddani w wieku siedmiu lat, nasza reakcja fizjologiczna moe by rwnie silna, jak przy wspominaniu obiadu sprzed tygodnia, o ile to pniejsze zdarzenie nie byo bardziej bolesne, ni tamto z dziecistwa. Oznacza to, e wszelkie wspomnienia, na ktrych skupiamy uwag, oddziauj na nasze ciao w momencie ich przywoywania, powodujc wytwarzanie tych samych substancji chemicznych i reakcji miniowych, jakie zachodziy w momencie autentycznego zdarzenia. Pod wpywem miych wspomnie wytwarzaj si endorfiny, a nieprzyjemne wspomnienia powoduj produkcj toksyn i to niezalenie od tego, czy dana sytuacja ma rzeczywicie miejsce, czy tylko przywoujemy w pamici jej wspomnienie. Oczywicie, im duej skupiamy si na danym wspomnieniu, tym silniejszy jest jego wpyw na nasze ciao w danym momencie. DOWIADCZ DZIAANIA PAMICI Przywoaj w pamici jakie nieprzyjemne zdarzenie i przez okoo pitnacie sekund koncentruj si na nim, uwanie obserwujc swoje ciao. Nastpnie szybko przenie uwag na jakie bardzo mie wspomnienie i skupiaj si na nim take przez pitnacie sekund, rwnie uwanie obserwujc ciao. Stwierdzisz, e nieprzyjemne wspomnienie wywoa u Ciebie uczucie zmczenia, napicia, skurczu lub przygnbienia, a nawet moesz poczu si nieszczliwy; natomiast mie wspomnienie spowoduje, e poczujesz si lejszy, odprony, rozluniony i, by moe, szczliwy. Abstrahujc od tego, e te dwa rodzaje wspomnie wywoay w Tobie rne odczucia tu i teraz, zwr uwag, jak szybko nastpia zmiana Twojego stanu emocjonalnego przy przeczeniu si z przykrego wspomnienia na mie. W jednej chwili poczue si le, natomiast w nastpnej Twoje samopoczucie si poprawio, a przecie jedyn rzecz, potrzebn dla dokonania takiej zmiany, byo przeniesienie uwagi na inne zdarzenie z przeszoci. Tak wic, jednym ze sposobw sterowania swoimi emocjami, a tym samym i zdrowiem, jest wybr waciwych wspomnie, na ktrych skupiamy uwag. Jak powiedziaem, rumieni si, gdy przypominam sobie incydent z imieniem mojej ony. Rumienienie si jest reakcj emocjonaln, wyzwalan przez wspomnienia. Jest to jedyne rdo emocji, ktre zwykle nazywamy uczuciami. Nie pojawiaj si one same z siebie, lecz towarzysz przywoywanym wzorcom pamiciowym. Na przykad, nikt nie chodzi w19

kko z powodu zoci, ale ludzie chodz w kko, kiedy skupiaj si na wspomnieniach, podsycajcych gniew lub kiedy napinaj minie po to, by stumi wspomnienia, ktre -gdyby dotary do naszej wiadomoci - mogyby uwolni zawarty w nich gniew. Natomiast zupenie nowa wiedza lub cakowicie nowe dowiadczenia, nie majce odniesie do posiadanej wiedzy i zgromadzonych wspomnie, nie wywouj adnych emocji. Aby mogy one wzbudzi w nas emocje, musielibymy posiada w pamici jakikolwiek wzorzec reakcji (w postaci przyzwyczajenia lub oczekiwania) na pojawienie si takich cakowicie nowych informacji lub dowiadcze. Gdybymy mieli ju skrystalizowane przekonanie, e cakowicie nowe wiadomoci i dowiadczenia s ekscytujce lub przeraajce, wwczas nasza reakcja byaby zgodna z takim wanie wzorcem. W przeciwnym wypadku na obce nam okolicznoci zareagujemy, na przykad, tak: Aha...", albo Ciekawe". Chodzi tu o to, e skoro emocje wzbudzane s przez wspomnienia, innym sposobem sterowania nimi moe by zmiana wspomnie, o czym bdzie mowa dalej. Emocjami mona sterowa take porednio. W tym celu naley nauczy swoje ku pewnej sztuczki. Jest ona oparta na fakcie, e emocjom, zwaszcza tym negatywnym takim, jak strach lub gniew, zawsze towarzyszy napicie mini. DOWIADCZ DZIAANIA EMOCJI Osid lub sta w wygodnej pozycji i rozlunij wszystkie minie (utrzymuj napicie tylko w takim stopniu, w jakim jest ono potrzebne, by si nie przewrci lub nie spa z krzesa). Nastpnie - wykorzystujc swoj pami lub wyobrani -wywoaj w sobie gniew tak silny, jak tylko potrafisz, lecz nie napinaj adnego minia. Stwierdzisz, e nie moesz utrzyma mini w stanie rozlunienia, poniewa pod wzgldem fizjologicznym taki stan wyklucza moliwo wywoania gniewu. Gniew nie moe istnie bez napicia miniowego; to samo dotyczy lku. Dlatego te wywiczenie si w rozlunianiu mini na yczenie moe pomc Ci w efektywniejszym korzystaniu z posiadanej wiedzy i opanowanych umiejtnoci, a take umoliwi uniknicie stanu lku czy zoci, lub wyjcie z tych stanw, gdy ju zaistniej. Co wicej, taka umiejtno moe by pomocna w usuwaniu wielu nieprzyjemnych i niezdrowych przyzwyczaje, poniewa dziki niej moesz wprowadzi do ku nowe wzorce dziaania i reagowania w rnych sytuacjach. Pewnego razu byem z przyjacik (o ktrej ju wspominaem) w miecie o nazwie Kapaa i czekalimy tam, a przyjedzie po nas moja ona. Przyjacika zaproponowaa, bym sprbowa lodw w roku, ktre kupia. Skorzystaem z propozycji i stwierdziem, e s one bardzo smaczne. Za chwil moja towarzyszka zaproponowaa mi sprbowanie lodw o innym smaku, ale tym razem odmwiem, poniewa staraem si ogranicza ilo spoywanych tuszczw. Nieco pniej przyjacika zapytaa, jak to si stao, e potrafiem zrezygnowa ze sprbowania innego smaku takich wspaniaych lodw. Bardzo prosto" - odparem. Wystarczyo, e w tym momencie maksymalnie zrelaksowaem minie ramion tak, ebym nie by w stanie podnie rk i dziki temu nie mogem sign po roek. Inn wan rzecz, ktr naley wiedzie o ku i o funkcjonowaniu pamici, jest to, e wspomnienie kadego dowiadczenia, niezalenie od jego pochodzenia,20

przechowywane jest w ciele. Ku nie przeprowadza subtelnego rozrnienia midzy tym, czy dowiadczenie pochodzi z wewntrznego, czy te z zewntrznego rda, czy pochodzi z autentycznej sytuacji yciowej, czy te z ksiki, filmu, programu telewizyjnego, snu, intuicji lub wyobrani. W ciele gromadzona jest pami wszystkich informacji. Jedyne, co interesuje ku, to intensywno danego dowiadczenia, czyli to, jaka reakcja fizjologiczna (emocjonalna, chemiczna, miniowa) towarzyszya danemu zdarzeniu. Dla ku jest to jedyne kryterium oceny, na ile realne" jest dowiadczenie. Z tego faktu wynika praktyczny wniosek, e to, co wyobraamy sobie z odpowiedni intensywnoci, jest rwnoznaczne z autentycznym wydarzeniem, przynajmniej w takim sensie, w jakim dotyczy to zachowa opartych na pamici. Szamani hawajscy i inni przez wiele wiekw stosowali wiedz o dziaaniu ku jako narzdzie w uzdrawianiu i w samorozwoju. W ostatnich czasach takie wanie, szamaskie rozumienie tego zagadnienia wykorzystywane jest, midzy innymi, przez olimpijczykw i to z bardzo dobrym skutkiem. Uywajc wszystkich zmysw do wyobraania sobie, e za kadym razem osigaj doskonae wyniki, sportowcy tworz przechowywane w ciele wspomnienia, ktre uatwiaj osiganie autentycznych wynikw i poprawianie ich. Ten sam proces moesz i Ty wykorzysta dla doskonalenia kadej umiejtnoci, dla osignicia kadego stanu i dowolnych warunkw. DOWIADCZ DZIAANIA WYOBRANI Przywoaj w pamici jak scenk z przeczytanej ksiki lub ze swojego marzenia. Nastpnie przypomnij sobie jak wycieczk lub zdarzenie z wakacji, ktre autentycznie miao miejsce. Przez trzydzieci sekund koncentruj si najpierw na jednym obrazie, a potem na drugim. Po upywie tego czasu rozwa, czym si one rni, pomijajc, oczywicie, rnice w ich zawartoci i wiadom ocen, ktry z nich jest rzeczywisty. Stwierdzisz, zapewne, e we wspomnieniach obrazy te nie rni si niczym. Obydwa jeste w stanie przywoa z jednakow atwoci, a by moe scenka z ksiki wywiera na Tobie silniejsze wraenie, ni pami autentycznego zdarzenia. Wniosek: ku nie klasyfikuje wspomnie wedug rda ich pochodzenia. Dla niego najautentyczniejsze s te, ktre wywieraj najsilniejszy wpyw na zmysy. Podstawow funkcj ku jest pami, a podstawow jego motywacj jest ch doznania przyjemnoci. Mwic cilej, ku dy do dowiadczania przyjemnoci i unikania cierpienia. Wszystkie nasze zwyczajowe zachowania - mentalne, emocjonalne lub fizyczne -oparte na wspomnieniach dowiadcze, wynikaj z takiej wanie motywacji. Oto dlaczego pewne rzeczy lubimy robi, a innych nie lubimy, dlaczego jedne rzeczy s dla nas atwe do wykonania, inne trudne, dlaczego ocigamy si, cho to, co mamy zrobi, jest dla nas wane. Ku cakowicie automatycznie dy do tego, co przyjemne i robi wszystko, by unikn cierpienia. Jeeli stworzymy wzorzec pamici przyszoci" mwic inaczej, jeeli wyobrazimy sobie, co si stanie, kiedy zrobimy okrelon rzecz zachowanie naszego ku bdzie zalene od tego, co niesie ze sob ten wzorzec oczekiwanie blu, czy przyjemnoci. Jeeji bdziemy przekonani, e wynikiem obcowania z ludmi jest bolesne odrzucenie, to bdzie nam trudno spotyka si z21

blinimi, dzwoni do nich (zwaszcza z propozycj, by co od nas kupili), a prawdopodobnie i pisa listy. I odwrotnie - jeeli myl o blinich wywouje u nas oczekiwanie miych kontaktw, wwczas spotykanie si z ludmi bdzie dla nas atwe i przyjemne. A jeeli - co czsto si zdarza - nasze ku zgromadzio oba rodzaje oczekiwa lub wspomnie, wwczas atwo lub trudno w podejmowaniu okrelonych dziaa bdzie zaleaa od naszego aktualnego poczucia wasnej wartoci i pewnoci siebie (inaczej mwic - od naszego nastroju). Bywaj sytuacje, kiedy ku ma do wyboru dwa rwnie bolesne warianty. Niestety, nie potrafi ono dokonywa twrczych wyborw, nie potrafi wymyla nowych rozwiza. Moe jedynie robi to, czego nauczyo si z dowiadcze przeszoci lub to, co moe naladowa w chwili obecnej u innych. Kiedy ku staje wobec bolesnej sytuacji, w sposb naturalny dy do wyjcia z niej tak, by dozna przyjemnoci, ale moe to zrobi tylko na trzy sposoby: korzystajc ze wspomnie, naladujc innych ludzi, lub podajc za wskazwkami wiadomoci. Jeeli wiadomo nie dostarcza adnych wskazwek i jeeli ani w teraniejszoci, ani w przeszoci nie ma adnych rozwiza, mogcych dostarczy przyjemnoci, wwczas musi ono wykorzysta teraniejszo lub przeszo, by sign po najmniej bolesne rozwizanie. Jeeli pracujemy w warunkach, na ktre reagujemy podwyszonym poziomem stresu, zagraajcym naszemu ciau i wiadomie nie prbujemy nic z tym zrobi (dlatego, e, na przykad, potrzebujemy pienidzy), ku moe znale w swoim otoczeniu gryp lub po prostu przypomnie sobie o istnieniu tej choroby i spowodowa j, by zmusi nas do porzucenia takiej pracy. Z punktu widzenia ku grypa nie naley do przyjemnoci, ale jest ona lepsza ni tak stresujce zajcie. W takiej sytuacji wracamy do zdrowia wtedy, kiedy rezygnujemy z pracy, lub kiedy zostajemy zwolnieni, albo te, gdy cierpienie wywoane przez gryp stanie si silniejsze od wspomnienia cierpienia zwizanego z prac (rola wirusw zostanie omwiona w rozdziale na temat uzdrawiania ciaa). Czasami jednak, by osign co, musimy dowiadczy silnego cierpienia mentalnego, emocjonalnego lub fizycznego. Dotyczy to zwaszcza sportowcw, osb uprawiajcych wspinaczki wysokogrskie, sprzedawcw, naukowcw, studentw itp. W ich przypadku dochodzi tu pewien czynnik zwany koniecznoci". Ludzie wiadomie poddaj si cierpieniu, czasem nawet bardzo cikiemu, tylko wtedy, kiedy pewna ich cz uzna, e kocowy efekt lub cel jest waniejszy - a wic potencjalnie niesie ze sob wiksz przyjemno - ni cierpienie, przez ktre trzeba przej oraz kiedy stale myl o czekajcej ich przyjemnoci. Ale spodziewana przyjemno musi by wiksza od dowiadczanego cierpienia. Sportowiec pragnie przyjemnoci pyncej ze zwycistwa, alpinista marzy o satysfakcji ze zdobycia szczytu, sprzedawca chce dowiadcza wartoci zarobionych pienidzy, naukowiec dy do radoci, wynikajcej z rozwizania jakiego problemu, a student ma przed oczami korzyci, jakie wynikaj z ukoczenia studiw. Chodzi tu o to, e motywacj wszelkich zachowa, przyzwyczaje i dziaa jest denie do osignicia przyjemnoci.

22

Po to, by mc posugiwa si funkcj przechowywania wspomnie i wykorzystywa swoj motywacj, ku uywa podstawowego narzdzia doznawania wrae. Zgodnie z t koncepcj caa pami jest kinestetyczna, a wic zwizana z ciaem; taka jest rwnie przyjemno i takie jest cierpienie. Wszystkie dowiadczenia, nawet te w postaci emocji i pomysw, wytwarzaj doznania fizyczne. Jako szaman miejski bdziesz chcia rozwin i subtelnie nastroi ten wany instrument odbierania wrae, czyli wiadomo zmysow. Ta cz, ktra moe tego dokona, jest tematem nastpnego podrozdziau. Umys - aspekt Lono Lono to ta cz nas, ktra jest wiadoma wewntrznych i zewntrznych sygnaw wspomnie, myli, pomysw, wyobrae, intuicji, przeczu i inspiracji, a take wrae zmysowych - obrazw, dwikw, odczu dotykowych, smakowych, zapachowych, gbokoci, ruchu, cinienia, czasu itp. Cz ta ley na granicy midzy wiatem wewntrznym i zewntrznym. Podstawow funkcj lono jest podejmowanie decyzji. Poniewa proces ten wie si z takimi czynnikami, jak uwaga, intencja, wybr i interpretacja, omwi po kolei kady z nich, a take powizania midzy nimi. Jedn z decyzji, jak lono powinno podejmowa jest to, na czym koncentrowa uwag. Jest tyle rzeczy, ktrych trzeba by wiadomym w danym momencie, e prba bycia wiadomym wszystkiego jednoczenie szybko doprowadziaby do zupenej nieskutecznoci dziaa czowieka. Pena wiadomo wymaga cakowitego wyczenia si z dziaania, poniewa dziaanie wymaga wycznej koncentracji na nim. Wykonywanie jednej czynnoci wyklucza wykonywanie wielu innych, podobnie jak zwikszenie wiadomoci jednego faktu oznacza zmniejszenie wiadomoci wielu innych okolicznoci. Dlatego te cz roli lono polega na podejmowaniu takich decyzji, dziki ktrym wiadomo dziaa wybirczo, co ma na celu zwikszenie sprawnoci lub skutecznoci dziaa czowieka. Mwic inaczej, lono decyduje, co jest wane, a co nie i kieruje uwag na to, co wybrao. Wikszo takich decyzji wypywa ze wzorca wspomnie o przyjemnoci i cierpieniu, przechowywanego przez ku, ale lono moe mie mnstwo wasnych powodw do uznania czego za wane, opartych na innych rodzajach decyzji. Kiedy uwaga skoncentrowana jest na czym, co wedug przyjtych przez lono norm jest wane, wwczas pole skupienia moe by mae lub due, zalenie od tego, jaka cz potencjalnej wiadomoci uznana zostaa za wan. DOWIADCZ DZIAANIA WIADOMOCI Poszukaj jakiego maego przedmiotu, znajdujcego si od Ciebie w odlegoci piciu metrw lub dalej. Utrzymujc skupienie uwagi na tym przedmiocie, rozszerz wiadomo na inne obiekty, znajdujce si wok punktu koncentracji - nad nim, pod nim i po jego obu stronach. Nastpnie przyjrzyj si uwaniej przedmiotowi koncentracji i zauwa jaki szczeg w jego wygldzie. Istota tego wiczenia zawiera si w poleceniach, jakie naleao w nim wykona. Kiedy po raz pierwszy skierowae uwag na obiekt23

koncentracji, prawie wszystkie inne rzeczy zostay usunite z Twojej wiadomoci. Potem powikszye pole obserwacji, by rozszerzy wiadomo. Wreszcie zauwaye, e gdy Twoj uwag przycign szczeg pocztkowego obiektu skupienia, wiadomo wszystkiego innego ponownie zostaa wyczona. Dowiadczenie to pokazuje, jakie s konsekwencje tego, e co jest wane i jak elastyczna jest uwaga. Intencja jest rodzajem procesu podejmowania decyzji, ukierunkowujcego wiadomo i dziaanie. Jest to potne narzdzie sterowania naszym ku, ktre - jeeli jest waciwie uywane - daje zadziwiajce efekty w dziedzinie zdrowia, szczcia i sukcesw. Teoria zarzdzania rozrnia trzy podstawowe sposoby dziaania: autorytarny, demokratyczny i wolnej rki". Tak si skada, e pojcia te opisuj take trzy podstawowe sposoby, ktrymi czowiek wpywa na wasne ku. Aby ich opis by bardziej przejrzysty, nazwiemy je: rcznym sterowaniem", wspprac i brakiem kontroli. Zamy, e mamy zamiar przej przez pokj. Po okreleniu naszej intencji wcza si wiadomo, za ktr poda dziaanie. Kierowanie naszym ku drog rcznego sterowania" polega na tym, e lono nieustannie monitoruje i koryguje jego dziaanie tak, by nie robio nic w sposb niewaciwy. W wyniku takiego sterowania prze-szlibymy przez pokj wykonujc sztywne, skrpowane, a nawet niezdarne czy spastyczne ruchy (jeeli w ogle bylibymy w stanie wykona jakikolwiek ruch). Sposb kierowania dziaaniem ku, polegajcy na wsppracy charakteryzuje si tym, e przedstawiamy mu swoj intencj i ufamy, i zrobi ono to, co ju umie. W wyniku takiego podejcia przeszlibymy przez pokj spokojnie, a w najlepszym wypadku - nasze ruchy byyby pynne i pene gracji. Przy cakowitym braku kontroli nad dziaaniami naszego ku nie dotarlibymy w ogle do przeciwnego koca pokoju, poniewa nasz uwag odwracaoby wiele innych dodatkowych rzeczy, wanych i przyjemnych, ktre napotkalibymy po drodze. Jeeli mwimy do kogo z intencj, by powiedzie co konkretnego, ku przeglda pami i w cudowny sposb, ktrego dotd jeszcze nikt nie potrafi wyjani, wywouje wibracje strun gosowych, porusza szczk, jzykiem i wargami tak, e wydajemy bardziej lub mniej znaczce dwiki. ono, ktre usiuje rcznie" sterowa mow, zakca jedynie ten proces prbami sprawdzania, czy uywane s odpowiednie sowa i czy s one wypowiadane we waciwy sposb. Takie dziaanie prowadzi do przerywania mowy wstawkami typu yyy..." lub powiedzmy", a nawet do jkania si. Lono, dziaajce na zasadzie wsppracy, przedstawia swoj intencj i pozwala ku robi swoje, co czsto skutkuje humorem, niespodziewanie trafnymi spostrzeeniami i zgrabnymi zdaniami. Natomiast lono, ktre pozostawia ku bez jakiejkolwiek kontroli, pozwala mu odbiega od tematu lub nawet bekota". To, co ku ju opanowao, potrafi ono robi dobrze i odnosi si to do wszystkiego -od umiejtnoci uzdrawiania samego siebie do korzystania z wyuczonych umiejtnoci. Nie tak dawno syszaem, i lotnie zostay skonstruowane tak, e zawsze powinny lata doskonale. Jedyn przyczyn ich katastrof jest zbyt gorliwe sterowanie maszyn, wynikajce z lku czowieka. Jak zobaczymy dalej, to lono wywouje lk. Ku jest jak doskonale skonstruowana lotnia. Przesadnie kontrolowane nie bdzie dziaao w sposb waciwy; przy prowadzeniu na zasadzie wsppracy bdzie robio to, czego chcemy, a24

pozostawione bez kontroli bdzie zajmowao si tym, co je w danej chwili zainteresuje. Wybr jest tym, co wikszo ludzi nazywa podejmowaniem decyzji. Jest to decydowanie o skierowaniu uwagi w tym, a nie innym kierunku lub o zrobieniu tej, a nie innej rzeczy (rzeczywiste dziaanie naley do ku). Wiele ludzi ma ogromne trudnoci w podejmowaniu takich decyzji i zwykle tumacz oni, e boj si wybra niewaciw moliwo, ktra mogaby mie negatywne konsekwencje w dalszym yciu. Ale w rzeczywistoci obawiaj si oni albo tego, e si rozczaruj, albo te, e spotkaj si z dezaprobat. Naley tu zaznaczy, e nikt nie moe podj niewaciwej decyzji co do przyszoci, poniewa dzisiejsza decyzja nie tworzy przyszych zdarze. Obecna decyzja moe spowodowa jedynie aktualne zdarzenia, natomiast przysze okolicznoci s tworzone przez przysze decyzje, lub mwic cilej, przez decyzje podejmowane wtedy, kiedy przyszo jest dowiadczeniem chwili obecnej. Jeeli dwie osoby mieszkajce, na przykad, w St. Luois w stanie Missouri - jedna mylca pozytywnie, a druga negatywnie - musz podj decyzj, dokd jecha - do Honolulu czy do Nowego Jorku i obie wybieraj Honolulu, istnieje due prawdopodobiestwo, e osoba mylca pozytywnie bdzie miaa pozytywne dowiadczenia, a ta, ktra myli negatywnie, dowiadczy negatywnych rzeczy. Jest rwnie wielce prawdopodobne, e (o ile nie przeczytaj tej ksiki) kada z nich, w zalenoci od swoich dowiadcze, bdzie albo bogosawia przybycie do Honolulu, albo je przeklinaa. Ale gdyby obie wybray Nowy Jork, sytuacja byaby taka sama. adna decyzja nie spowoduje zmiany przyszoci w konkretny sposb. Tym, co powoduje tak zmian przyszoci, jaka autentycznie ma miejsce, jest sposb, w jaki mylisz ju po podjciu decyzji. Jeli za chodzi o rozczarowanie, jest to nic innego, jak zadecydowanie, e konsekwencje naszej decyzji spowoduj, i bdziemy czuli si le. A wic niech do podjcia decyzji w obawie, i si rozczarujemy, jest rwnoznaczna z obaw, e moglibymy zadecydowa o zym samopoczuciu niezalenie od tego, jakie bd rzeczywiste konsekwencje, lub e boimy si, i konsekwencje te nie bd takie, jakie bymy chcieli. Nie wiem, jak wedug Ciebie, ale wedug mnie brzmi to gupio. To tak, jakbymy bali si wstawa z ka dlatego, e moglibymy podj decyzj, e w zwizku z czym bdziemy czuli si nieszczliwi, lub dlatego, e wszystko mogoby si toczy niezgodnie z naszym planem. Jak si przekonasz, decyzja o byciu nieszczliwym nie ma nic wsplnego z rzeczywistymi zdarzeniami i (bardzo mi przykro, e musz to powiedzie) rzadko kiedy wszystko dzieje si zgodnie z planem. Ale jeeli nasze mylenie jest waciwe, czsto zdarzaj si nam rzeczy lepsze od zaplanowanych. Tak wic w aspekcie dokonywania wyboru, na czym mamy si koncentrowa lub co mamy robi, nie ma znaczenia, co wybierzemy. Niektre wybrane przez nas rzeczy mog by atwiejsze od innych, ale ma to zwizek raczej z istniejc w ku pamici i z jego przyzwyczajeniami ni z tym, jakiego dokonalimy wyboru. Znacznie waniejsze od takich wyborw s decyzje, jakie podejmujesz w odniesieniu do interpretacji swoich dowiadcze. Interpretacja jest decyzj odnoszc si do znaczenia tego, czego dowiadczamy. Takie decyzje tworz wzorce oczekiwa, ktre maj bardzo duy wpyw na to, czego bdziemy dowiadczali w przyszoci. Interpretacji dokonujemy poprzez ocen albo analiz. Ocena25

polega na podjciu decyzji co do tego, czy co jest dobre, czy ze, pozytywne czy negatywne, natomiast analiza to decyzja, czy co jest lub nie jest. Gdy oceniamy podwadnego, zwracamy uwag na rzeczy, za ktre mona go ukara lub pochwali, podejmujemy decyzj odnonie tego, jakie aspekty jego pracy s ze, a jakie dobre. Natomiast, gdy analizujemy sposb dziaania pracownika, podejmujemy decyzj co do jego wydajnoci i skutecznoci - albo wykona powierzon mu prac w danym terminie, albo nie. Ale kiedy z pomoc swojego lono wartociujemy jego skuteczno, przestajemy analizowa, a zaczynamy ocenia. Dla jasnoci mylenia rnica ta jest bardzo wana, poniewa ocena zwykle powoduje emocjonaln reakcj albo szczcia, albo te lku lub gniewu, podczas gdy czysta analiza nie powoduje takich reakcji. Dzieje si tak dlatego, e to, co dobre", tworzy wzorce oczekiwania przyjemnoci (aprobaty, akceptacji), a to ze" - wzorce oczekiwania blu (potpienia, odrzucenia). Natomiast czyste istnienie stymuluje tylko zainteresowanie lub obojtno (w oparciu o wzorce decyzji dotyczcych wanoci). Wspomniaem ju, e podstawow motywacj ku jest ch przeywania przyjemnoci, co tumaczy wiele ludzkich zachowa. Jeszcze wicej zachowa mona wyjani podstawow motywacj lono, jak jest porzdek. Porzdek nie musi koniecznie oznacza schludnoci, chocia niektre lono mog tak do tego podchodzi. Pojcie to ma wicej wsplnego z zasadami, kategoriami i zrozumieniem. Lono czowieka po prostu uwielbia logik, nawet jeeli opiera si ona na faszywych przesankach; kocha ono rwnie wyjanienia, o ile s one oparte na pamici i motywacji ku lub jeeli wprowadzaj porzdek w warunkach oglnego chaosu. Niektrzy ludzie spdzaj cae ycie, na przykad, na klasyfikowaniu rolin i nie ma w tym nic zego, jeeli im si to podoba. Lecz w rzeczywistoci Natura nie jest podzielona na rodzaje, gatunki, odmiany. S to kategorie wymylone przez lono czowieka po to, by wprowadzi do przytaczajcej nas rnorodnoci Natury poczucie adu. Czsto ludzie - zanim dadz sobie samym pozwolenie na jakkolwiek zmian - odczuwaj potrzeb zrozumienia, dlaczego rzeczy s, jakie s. Dla wprowadzania po porzdek w warunkach oglnego chaosu. Niektrzy ludzie spdzaj cae ycie, na przykad, na klasyfikowaniu rolin i nie ma w tym nic zego, jeeli im si to podoba. Lecz w rzeczywistoci Natura nie jest podzielona na rodzaje, gatunki, odmiany. S to kategorie wymylone przez lono czowieka po to, by wprowadzi do przytaczajcej nas rnorodnoci Natury poczucie adu. Czsto ludzie - zanim dadz sobie samym pozwolenie na jakkolwiek zmian - odczuwaj potrzeb zrozumienia, dlaczego rzeczy s, jakie s. Dla wprowadzania pozytywnych zmian takie zrozumienie nie jest konieczne, ale ludzie czsto czuj si lepiej, jeeli najpierw uzyskaj jakie wyjanienie. Gdy istnieje lk, motywacja do porzdku staje si motywacj do bezpieczestwa. Podstawowym narzdziem lono jest wyobrania. Dla szamana miejskiego rozwj tego narzdzia jest spraw najwyszej wagi, poniewa lono jest jedyn czci nas, nad ktr sprawujemy bezporedni kontrol. To za pomoc naszej wyobrani wpywamy na nasze aspekty i na wiat wok nas.

26

Aspekt duchowy - Kane Kane rozumiane jest jako aspekt rda", czysto duchowej esencji, przejawiajcej si w naszej zorientowanej na materi rzeczywistoci. Mona te nazwa je dusz lub naddusz; powinnimy jednak przy tym rozumie, e jest to co, co mona utraci lub co moe by oddzielone od nas i z tego powodu czsto nazywane jest ono Wysz Jani lub Boskim Ja (pochodzcym z jeszcze wikszego rda, ktre mona okreli mianem siedziby Boga lub innym terminem, ktry Ci bardziej odpowiada). W tradycji hawajskiej najczciej nazywa si je aumakua, a symbolicznie przedstawia jako przodkw lub dziadkw. Podstawow funkcj kane jest tworzenie w formie dowiadczenia mentalnego i fizycznego. Lono tworzy wzorzec decydujc, e co jest prawd, ku zapamituje ten wzorzec, a kane wykorzystuje go, by zamanifestowa dowiadczenie. Jednoczenie kane stale inspiruje do udoskonalania wzorca, poniewa jego podstawow motywacj jest harmonia. Inspiracja taka moe przyj drog mentaln, na noznaczne z przeznaczeniem. Chodzi o to, e my wraz z kane sami podjlimy si wykonania pewnych zada w obecnym yciu i wykonamy swoj misj wierzgajc i krzyczc, lub te miejc si i taczc. To tak, jakbymy zdecydowali si przepyn ocean z jednego brzegu na drugi. Przeznaczeniem, jakie sami sobie wyznaczylimy wczeniej, jest dotarcie do przeciwlegego brzegu, ale to, jaki obierzemy kierunek, z jakimi prdami bdziemy podali, jakiego agla uyjemy, jak wybierzemy zaog, na jakich wyspach si zatrzymamy i jakie postawy wyrobimy sobie podczas podry - to wszystko zaley od naszych aktualnych dziaa. Jedyne przypadki, w ktrych kane interweniuje to takie, kiedy jestemy bliscy wydarze, porednio lub bezporednio grocych niedopyniciem do celu. Interwencje przybieraj zwykle posta wypadkw", przerywajcych potok myli, do ktrego potem ju nie wracamy. Moe to by co takiego, jak potrcenie przez przechodnia lub uraenie palca u nogi. Pewnego razu jadem kolacj ze znajomymi szamanami w chiskiej restauracji na wyspie Kauai. W momencie, kiedy siedzca obok mnie po prawej stronie kobieta zacza opowiada jak histori, signem po pmisek stojcy na rodku stou. W poowie drogi moja rka przekrcia si w prawo i w ten sposb potrciem kieliszek, oblewajc winem moj ssiadk. Natychmiast rzucilimy si, by pomc jej doprowadzi si do porzdku, ale po tym zdarzeniu kobieta ta nie moga sobie przypomnie, o czym chciaa opowiedzie. Nikt z nas rwnie nie pamita. Po upywie wielu tygodni kobieta w dalszym cigu nie moga przypomnie sobie, czy miaa w ogle cokolwiek do powiedzenia. Przeprosiem j, oczywicie, zaraz po zajciu, ale wcale nie byem zakopotany, poniewa miaem silne przeczucie, e co takiego si zdarzy. Byo dla mnie rzecz jasn, e kane bdzie interweniowao, gdy opowiadanie mogoby mie niepodane konsekwencje (w kategoriach drogi yciowej) dla jednej z obecnych osb lub nawet dla kilku z nich. Podstawowym narzdziem kane jest energia. Cay Wszechwiat skada si z energii; to ona podtrzymuje nasze marzenia, ona te powoduje ich zmiany, natomiast wyobrania ono nadaje energii kierunek, a wraenia ku pozwalaj nam dowiadcza rezultatw jej dziaania.27

W wielu tradycjach i naukach podkrela si, e uzyskanie kontaktu z naszym aspektem duchowym jest mozolnym, dugotrwaym procesem, wymagajcym samodyscypliny i specjalnych technik. Ja jednak zapewniam Ci tu i teraz, e jest to rzecz prosta i atwa. Musi by taka, poniewa nie ma nic, co byoby blisze Tobie, ni Twj wasny duch. DOWIADCZ POCZE DUCHOWYCH Usid wygodnie i zamknij oczy. Odetchnij kilka razy gboko i uwiadom sobie swoje ciao. Nastpnie wyobra sobie co piknego, co jak najpikniejszego. Moe to by co, co masz w pamici, co gdzie widziae lub o czym gdzie przeczytae, ale moe to by take to, co wymylie na poczekaniu. Myl o tym intensywnie. Jeeli doznasz uczucia odprenia, przyjemnoci, lub przypywu energii, wiedz, i to ku informuje Ci, e teraz jeste w bezporednim, wiadomym kontakcie ze swoim kane. Jest to dobry moment dla wiadomego skomunikowania si z nim, a jednym z najlepszych sposobw uczynienia tego jest podzika. Podzikuj za wszystkie dobre rzeczy, ktre Ci otaczaj i za dobro, ktre zda do Ciebie. Powi kilka chwil, by skoncentrowa si na konkretnych rzeczach wedug wasnego wyboru i podzikowa za nie, a nastpnie wypowiedz jakie zdanie, ktre wedug Ciebie wyraa zakoczenie i pozytywne oczekiwanie. Moesz, na przykad, powiedzie: I tak si stao! Amen", lub wypowiedzie hawaj-skie amama". Wyniki jakie uzyskasz, bd zaleay od stopnia Twojej ufnoci i wiary. Tym wanie zagadnieniem zajmiemy si teraz. PRZYGODA TRZECIA PODSTAWOWE ZASADY SZAMASKIE

Hili hewa ka mana 'o ke 'ole ke kukakuka (Pomysy pojawiaj si ywioowo, bez dyskusji) Moi nauczyciele powiedzieli mi, e dawno temu mdrzy uzdrowiciele spotkali si, by wymieni obserwacje na temat ycia i uzdrawiania, a take zebra wsplne dowiadczenia w takiej formie, by mona byo ich naucza i zapamita je jako rzemioso. Podczas spotkania wysunito setki pomysw, ktre zebrano w siedem podstawowych zasad. Liczb t wybrano ze wzgldu na jej symboliczne znaczenie ezoteryczne. S to podstawowe zasady, okrelajce w jaki sposb przejawiaj si ukryte i wewntrzne przyczyny zewntrznych zdarze. W wielu dawnych tradycjach liczba siedem symbolizowaa wewntrzn wiedz, poniewa skada si ona z liczb 3 i 4, ktre z kolei symbolizuj podstawowe energie - msk i esk lub - inaczej mwic biegunowo Wszechwiata. Nie wszystkie tradycje s zgodne co do tego, ktra energia jest ktra. W jzyku ha-wajskim liczb siedem okrela si sowem hiku, ktre skada si z dwch sylab: hi - zasady eskiej (jako samodzielne sowo znaczy pyn") oraz ku zasady mskiej (oznacza sta pewnie").28

SIEDEM ZASAD SZAMASKICH Poznaem siedem zasad szamaskich w ich hawajskiej wersji jako siedem oddzielnych sw, majcych wiele szerokich znacze, lecz po to, by mc propagowa t wiedz w wiecie zachodnim postanowiem wyrazi kad z nich w formie penego zdania. Wkrtce jednak stwierdziem, e nawet zdanie nie oddaje w peni istoty poszczeglnych zasad, tote dodaem do nich rozwinicie". Zaprezentowane niej zasady i ich rozwinicie stanowi praktyczne przedstawienie filozofii ycia i przewodnik po szamanizmie miejskim. Zasada pierwsza: IKE - wiat jest taki, jaki mylisz, e jest O wodzie, ktra do poowy wypenia szklank, powiemy -zalenie od naszego spojrzenia na wiat - albo, e jest jej a p szklanki, albo te, e jest jej tylko p szklanki. Jeeli jestemy zainteresowani tym, by zboe dobrze roso, uwaamy, e deszcz podczas suszy jest prawdziwym dobrodziejstwem, ale kiedy wybieramy si na piknik, okazuje si, e deszcz jest zdecydowanym zem. W zalenoci od naszego nastawienia, kady problem jest albo przeszkod, albo te wyzwaniem. W podanym przykadzie wpyw naszego nastawienia na to, czego dowiadczamy jest jasny, oczywisty i zrozumiay. Jednak sposb mylenia wpywa na nasze ycie rwnie w sposb bardziej subtelny, co jest szeroko udokumentowane przez psychosomatyk, psychoimmunologi i psychologi motywacyjn. Stwierdzono mianowicie, e myli nacechowane lkiem, obaw, gniewem i uraz mog spowodowa chorob i w ten sposb obniy sprawno naszego funkcjonowania, podczas gdy myli wyraajce ufno, zdecydowanie, mio i wybaczenie wzmacniaj zdrowie i zwikszaj nasze moliwoci dziaania. Rozcigajc to stwierdzenie na poziom duchowy, moemy si przekona, e w sposb telepatyczny cigamy do swojego ycia to, o czym mylimy. Ujmujc to prociej mona powiedzie, e pozytywne myli przycigaj do nas waciwych ludzi i tworz pozytywne zdarzenia, a negatywne przycigaj wszystko, co negatywne. Jest to mniej oczywiste od podanych wyej przykadw, ale miliony ludzi zgadzaj si, e w myleniu naley by ostronym i uczciwym wobec samego siebie, a wwczas nasze ycie samo w sposb jasny potwierdzi t prawd. Wielu nauczycieli duchowych na caym wiecie traktuje to zagadnienie gbiej twierdzc, e dowiadczenia yciowe wynikaj z naszych przekona, czyli z tego, w co wierzymy. Historia staroytna i nowoytna dysponuje ogromn liczb przykadw potwierdzajcych, e moc myli, modlitwy, wiary i przekonania mona wpywa na zdarzenia, okolicznoci i warunki ycia. Wszystko to, a nawet co wicej, zawiera si w pierwszej zasadzie Huny. Wniosek dodatkowy: Wszystko jest snem Szamani nie tylko dostrzegaj wpyw naszych postaw, oczekiwa, telepatii i przekona na to, czego dowiadczamy; reprezentuj oni take osobliwy pogld, e ycie jest snem, e tak naprawd, to tworzymy nasz rzeczywisto przy pomocy snw. Nie oznacza to jednak, e nasze ycie jest iluzj. Oznacza natomiast, e sny s rzeczywiste, a rzeczywisto jest snem. To, czego dowiadczamy w danym momencie, jest tylko jednym z wielu snw. Pocztkowo taki pogld moe Ci si wyda dziwny i baamutny, a nawet29

nielogiczny, poniewa realno naszego ycia moemy sprawdzi tukc gow o cian, syszc dwiki wok nas, widzc w szczegach wiele otaczajcych nas rzeczy. Co wsplnego ze snem ma otaczajce nas rodowisko? Zastanw si jednak przez chwil. Ta ciana, o ktr moesz tuc gow, w rzeczywistoci nie jest ciaem staym; to samo odnosi si do Twojej gowy. Obie te rzeczy zbudowane s z czsteczek, zoonych z atomw, a atomy to pola energii drgajcej z rn czstotliwoci. Jedynym powodem, dla ktrego Twoja rka nie przechodzi przez cian jest to, i wibracje rki i ciany s tak podobne, e interferuj ze sob. Tymczasem fale radiowe i telewizyjne tak swobodnie przechodz zarwno przez cian, jak i przez Twoja rk, e nawet nie dowiadczasz ich istnienia. Uderzajc czymkolwiek o cian nie uderzasz o ciao stae. Zachodzi tu zderzenie dwch energii, o ktrym informacja jest przesyana do mzgu, gdzie - w oparciu o zapamitane dowiadczenie - interpretowana jest jako uderzenie o cian. No, a co z dwikiem, ktry towarzyszy uderzeniu? Zamy, e jest on muzyk. W rzeczywistoci nie syszysz jej bezporednio. Dowiadczasz jedynie wzorca fali wibracyjnej, przenoszonej przez powietrze, ktra uderza w bbenek ucha i jest przeksztacana w impuls elektryczny, przekazywany przez ukad nerwowy do mzgu. Nastpnie mzg wytwarza sygna, ktry Ty interpretujesz - rwnie w oparciu o wczeniejsze dowiadczenia - jako muzyk. Natomiast jeli chodzi o obiekty i ich szczegy, ktre odbieramy zmysem wzroku, s one widzialne jedynie dlatego, e energia wietlna odbija si od innych pl energetycznych w kierunku Twoich oczu, ktre przetwarzaj dan czstotliwo na wzorce interpretowane przez Ciebie jako przedmioty. To, co uwaamy za skrajnie materialn rzeczywisto waciwie istnieje tylko w naszej gowie. Czy wic nie przypomina to snu? Jeeli cigle jeszcze negujesz te fakty, zastanw si nad tak rzecz. Czy kiedykolwiek ni Ci si sen, ktry by tak rzeczywisty, jak codzienne dowiadczenia, a moe nawet jeszcze bardziej? Jeeli tak, to wiesz, e jedyn rnic midzy snem a rzeczywistoci jest to, e ten sen (czyli rzeczywisto) zawiera wicej wspomnie, na ktrych moesz si oprze. Jednak, z punktu widzenia szamana, wspomnienia s rwnie snami. Jeeli nie zdarzy Ci si tak realistyczny sen, to moe syszae lub czytae o ludziach szamanach, mistykach, pijanych, schizofrenikach, narkomanach czy lekomanach, o ludziach cierpicych na bezsenno lub jakie choroby, o dzieciach czy o ludziach starych - ktrzy dowiadczali tego, co psychiatrzy nazywaj halucynacjami", a co dla nich byo rwnie, a moe nawet bardziej rzeczywiste ni ten sen, ktry nazywamy codziennym dowiadczeniem (halucynacja oznacza: twj sen nie pasuje do mojego"). Rozwamy fakt, e jedynym sprawdzianem, jakiemu poddajemy realno naszych dowiadcze jest to, czy ktokolwiek inny dowiadczy ju czego takiego. Ale nawet i to nie zawsze nam wystarcza. Jeeli jeste zy, e nie dowiadczye czego, co byo udziaem innych, jeeli w dodatku nie podobaj Ci si te dowiadczenia, zawsze moesz nazwa je zbiorow halucynacj". Dla szamanw to, co okrelamy mianem zwyczajnej, codziennej rzeczywistoci, jest wanie zbiorow halucynacj lub - ujmujc to nieco delikatniej - wsplnym nieniem. To tak, jak gdyby kady z nas ni swj wasny sen, a punkty wsplne powstaway wtedy, kiedy wszyscy s zgodni co do treci snu. Gdyby, na przykad, w tej chwili znalaz si w moim biurze, obaj zgodzilibymy si, e wanie30

pracuj na swoim komputerze, przed ktrym stoi wyrzebione sowo love (mio), a take jadeitowa rzeba Maori tiki z Nowej Zalandii. Ale by moe nie wyczuby, ani nie zobaczy pola energii wok tej rzeby, a ja nie poczubym zapachu Twojej wody koloskiej czy pynu po goleniu, ani nie usyszabym muzyki, ktrej suchaby przez suchawki ze swojego walkmana. Cz naszych indywidualnych snw byaby dla nas wsplna, a reszta nie. Oczywicie, zawsze istnieje moliwo, e przysunby si bliej tak, e mgbym poczu Twj zapach lub oddaby mi suchawki, bym usysza muzyk, a ja nauczybym Ci odczuwania energii jadeitu, lecz to wszystko nie dowodzi niczego ani odnonie snw, ani odnonie rzeczywistoci, poniewa moemy nauczy si dzieli tymi innymi dowiadczeniami, ktre zwykle rwnie nazywaj si snami. Bdc ludmi praktycznymi, szamani miejscy wiedz, co wynika z takiego punktu widzenia. Jeeli ycie jest snem i jeeli moemy cak