~

Poradnia Psychologlctno-Pedagogiczna nr 20 w Warszawieul. Powstańców Śląskich 17, 01-381 Warszawa tel. (22) 666-17-73, (22) 666-17-74

, e-mail: ppp20@edu.um.warszawa.pl sekretariat@poradnia.neąstrada.pl www.poradniażtl.pl

GRYLZABA.WKJJ~SEOMAGAJĄCE-ROZW-Ó.lDZIECL5.""-6~LETNICH _

• .' Zabaw~ W kończenie zdańW zabawie może wziąć udział dowolna ilość osób. Zadaniem każdej osoby jest powtórzenie i uzupełnienie,zdania rozpoczętego przez poprzednią osobęPrzykład: Pierwsza osoba mówi: Kotek idzie. Druga osoba mówi: Kotek idzie na spacer. Kolejna osoba dodaje:Czarny kotek idzie na spacer. Następna uzupełnia: Czarny kotek idzie na spacer do lasu. . 'Możnatworzyć w ten sposób długie i zabawne historyjki.Co ćwiczymy? - umiejętność budowania zdań, poszerzamy słownictwo, ćwiczymy koncentrację uwagi i pamięć.

• Zabawa w kończenie rysunku ' 'Na dużym kartonie rodżice i dzieci wykonują wspólny rysunek kolejno dorysowując jakieś elementy. Mogąpowstać realne lub zupełnie fantastyczne przedmioty, zwierzęta, ludzie.Co ćwiczymy? - wyobraźnię; sprawność graficzną, umiejętność kojarzenia. Zabawa buduje bliskość międzyczłonkami rodziny i.pozwala doświadczyć przyjemności z czynności rysowania u dzieci, które rysują niechętnie.

• Ile potrafisznazwać?Zabawa polega na wymyślaniu jaknajwiększej liczby rzeczy pasujących do zaproponowanej kategorii, np.: jakieznasz warzywa, owoce,zwierzęta pływające, meble, sposoby podróżowania, kwiaty, itp.Co ćwiczymy? - myślenie i kojarzenie, zdolność do klasyfikowania.

• Co tam było? ••Rozkładamy przed dzieckiem 4'-5 elementów (przedmiotów, zdjęć, figur, kółek w różnych kolorach, itp.).Dziecko powinno przyjrzeć się tym elementom i wymienić je z pamięci (zakrywamy elemerity lub polecamydziecku zamknąć oczy). W innej wersji tej zabawy chowamy jeden przedmiot, gdy dziecko ma zamknięte oczy iprosimy by zgadło, co zostało schowane. 'Co ćwiczymy? - pamięć wzrokową, koncentrację uwagi. .

• Trzy kubeczkiPrzygotowujemy trzy kolorowe pojemniki, np.: po jogurcie. Pod każdym pojemnikiem W obecności dziecka

. chowamy jakiś drobny przedmiot (guzik, kasztan, klucz, szpulkę z nićmi, itp.). Zmieniamy kolejność kubków ipytamy co pod którym się znajduje. 'Co ćwiczymy? - koncentrację uwagi, pamięć wzrokową.

• Magiczne pudelkoW dużym tekturowym pudełku wycinamy z boku dwie dziury na ręce. Pudełko ozdabiamy wspólnie zdzieckiem. Do pudełka chowamy przedmioty o różnym kształcie, fakturze. Zadaniem dziecka jest włożenie rękido pudełka i tylko przy pomocy dotyku rozpoznanie, co zostało w nim ukryte.Co ćwiczymy? - wrażliwość dotykową, umiejętność rozpoznawania wrażeń dotykowych i kojarzenia ich zobrazem wizualnym.

• Układanki własnej robotyDuże kolorowe obrazki (np.: ze starej książeczki, czasopisma) naklejamy na karton i tniemy nożyczkami nakilka lub kilkanaście elementów. Zadaniem dziecka jest złożyć obrazek z części. Możemy w ten sposóbwykorzystać stare pocztówki świąteczne, zdjęcia ze starego kalendarza, itp.Co ćwiczymy? - spostrzegawczość, analizę i syntezę wzrokową.

• Kierowanie krokami dzieckaChowamy w pokoju jakiś przedmiot i mówimy dziecku, że może go odnaleźć jeśli będzie dokładnie szło tak, jakmu powiemy. Wydajemy komendy typu: zrób dwa kroki do przodu, teraz jeden krok w prawo, znów dwa krokido przodu, itp.Inną wersją tej zabawy może być kierowanie poruszaniem się jakiejś zabawki (konika, autka, żołnierzyka) naspecjalnie przygotowanej planszy przypominającej szachownicę. Zabawka powinna dotrzeć do określonegomiejsca na planszy (stajni, garażu, koszar) wg naszych słownych wskazówek.Co ćwiczymy? - orientację przestrzenną i kierunkową, koncentrację uwagi.

• Rzuć na ...Z kolorowych kartonów (starej ceraty, opakowań, itp.)wycinamy duże figury geometryczne, np.: kółka, trójkąty,kwadraty, prostokąty, owale, itp. Rozkładamy je na podłodze w dowolny sposób. Zadaniem dziecka jest rzucenieworeczka z grochem na określoną przez nas figurę lub rzucenie na wybraną przez siebie figurę inazwanie jej.Co ćwiczymy? - koordynację wzrokowo-ruchową, różnicowanie kształtów, utrwalanie ich nazw.

• Tajemnicze dźwiękiRodzic przygotowuje kilka plastikowych pojemniczków, do których wsypuje różne materiały, np.: sól, groch,ryż. Dziecko zamyka oczy i rozpoznaje po dźwięku, którym pojemnikiem potrząsa rodzic. Może też łączyć w

2

. ,parypojemniki, w.których znajduje się ta sama substancja rozpoznając ją po dźwięku (np.: łączy dwa pojemniki,"-"- -- \v których Je.sCgrC5ćh -dwa~wktoiYcłrje'Snrrąk~citp)-·----··--·---- ....----.-----. ----- ..----------.----.--. -.:.--.------ -----

, . W i~nejwer~ji zabawy słuchowej możemy polecić dziecku by rozpoznało przedmioty na podstawiewydawanego przez nie dźwięku (np: gurnka, klucze, piłeczka pingpongowa, gazeta) lub wsłuchiwało się wdźwięki z otoczenia i rozpoznawało je (szum wody, odgłos kroków, szum wiatru, klaśnięcie, przejeżdżającysamochód, itp.). .Co ćwicZymy? ., wrażliwość' słuchową ważną pr0' rozpoznawaniu dźwięków mowy, konceritrację uwagi.

• Zagraj tak jak jaDorosły wygrywa. na bębenku lub przedmiotach codziennego użytku (garnki, sztućce, kubki, plastikowe butelki,itp.) prosty. układ dźwięków (np.: bębenek, łyżka, kubek, butelka) i mówi do dziecka by zagrało tak jak on.Dziecko może też odtwarzać proste rytmy wystukiwane palcem na blacie, na bębenku, wyklaskiwane, itp.Co ćwiczymYI- analizę słuchową, kojarzenie dźwięku z przedmiotem, koncentrację uwagi.

-. Moje własne pudełko do czytania .. .Prosimy dziecko, by powiedziało kilka słów, które chciałoby umieć przeczytać. Przygotowujemy stosowne

,napisy drukowanymi literami na komputerze lub znajdujemy je w czasopismach, naklejamy na karton iwycinarriy w formie kartoników: Kartoniki dziecko czyta razem z rodzicem i wkłada do swojego pudełka doczytania. Do tego pudełka dziecko powinno zaglądać codziennie i czytać swoje Wyrazy. Możemyuzupełniaćpudełko o kolejne kartoniki.Co ćwiczYmy? -. umiejętność globalnego czytania, różnicowania obrazu graficznego słów.

• EksperymentyPokazujemy dziecku do czego potrzebna jest waga, jak się waży. Dajemy mu możliwość porównania wagiróżnych produktów.W ten' sam sposób bawimy się z dzieckiem w mierzenie różnych rzeczy, porównywanie, co jest dłuższe: biurkoczy stolik, itp. Bawimy się miarką krawiecką wstążeczką, sznurówką) zwijając ją lub rozkładając tak, by dzieckoodkryło, że miarka tej samej długości może zajmować mniej lub więcej miejsca zależnie od przekształceń, alewciąż pozostaje tej samej długości.Eksperymentujemy wspólnie z wodą przelewaną do naczyń bardziej płaskich lub wyższych i sprawdzamy jakzachowuje się ta sama ilość wody w różnych naczyniach. .Bawimy się z dzieckiem plasteliną. Przygotowtijemy dwie kulki tej samej wielkości, a: następnie proponujemydziecku by rozwałkowało jedną z nich i sprawdziło ile miejsca zajmuje. Następnie zachęcamy byznów zrobiłokulkę iodkryło, że ilość plasteliny nie zmienia się niezależnie od przekształceń.Co ćwiczymy? - kształtujemy pojęcia ważne dla myślenia matematycznego: stałość miary, wagi, objętości,masy.

• Poszedł Marek na jarmarekRodzic proponuje dziecku grę, która zaczyna się od słów: Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie (wymienianazwę jakiegoś przedmiotu). Dziecko musi powtórzyć dokładnie to, co usłyszało i dodać kolejny przedmiot dolisty zakupów Marka. Gra toczy się naprzemiennie: raz rodzic raz dziecko wymyślają nowe sprawunki Marka iwyliczają za każdym razem wszystko, co kupił. Kto się pomyli, odpada z gry.Co ćwiczymy? - zapamiętywanie wielu słów, koncentrację uwagi

• Zabawa w prawdę i nieprawdęRodzic proponuje dziecku zabawę w prawdę i nieprawdę. Wymienia nazwy różnych zwierząt lub przedmiotów iróżne czasowniki, które w sposób właściwy lub niewłaściwy określają czynności i stany charakterystyczne dlatych obiektów, np.: wróbel lata, szpak lata, krowa fruwa. Gdy dziecko usłyszy niepoprawne zestawieniepowinno zawołać nie! ipodać pasujący czasownik. Modyfikacją tej zabawy jest wymyślanie zdań prawdziwychinieprawdziwych na przemian przez rodzica i dziecko, np.: po zimie przychodzi wiosna, papier robi się z cukru,krawiec piecze chleb.Co ćwiczymy? -dostrzeganie niedorzeczności, logiczne myślenie

• Wyścig na kartce z kostkąRodzic proponuje dziecku zabawę w wyścig na kartce. Kolejno rzucają kostką i rysują tyle kółek lub krzyżykówna swoim torze ile wyrzuci kostka.

Opracowanie: psycholog Irmina Wrońska

2

Poradnia Psych ologiczno-Pedagogicrna nr 20 w Warszawieul. Powstańców Śląskich 17, 01-381 Warszawa tel. (22) 666-17-73, (22) 666-17-74

e-mail: ppp20@edu.um.warszawa.pl sekretariat@poradnia.neostrada.pl www.poradniaźtl.pl

POMYSŁ Y NA ZABAWY WSPIERAJĄCE ROZWÓJ PERCEPCJI SŁUCHOWEJ6-LATKA

Uwrażliwianie na dźwiękiTajemnicze dźwięki- Rodzic przygotowuje kilka plastikowych pojemniczków, do których wsypuje roznemateriały, np.: sól, groch, ryż. Dziecko zamyka oczy i rozpoznaje po dźwięku, którympojemnikiem potrząsa rodzic. Może też łączyć w pary pojemniki, w których znajduje się tasama substancja rozpoznając ją po dźwięku (np.: łączy dwa pojemniki, w których jest groch,dwa, w których jest mąka, itp.)- W innej wersji zabawy słuchowej możemy polecić dziecku by rozpoznało przedmioty napodstawie wydawanego przez nie dźwięku (np: gumka, klucze, piłeczka pingpongowa,gnieciona gazeta) lub wsłuchiwało się w dźwięki z otoczenia i rozpoznawało je (szum wody,odgłos kroków, szum wiatru, klaśnięcie, przejeżdżający samochód, itp.).Gdzie jest zabawka?Dorosły chowa budzik lub jakąś dźwiękową zabawkę/grający telefon w pokoju. Zadaniemdziecka jest ustalić skąd dochodzi dźwięk i znaleźć schowany przedmiot.

Odtwarzanie dźwięków (rytmów)Zagraj tak jak jaDorosły wygrywa na bębenku lub przedmiotach codziennego użytku (garnki, sztućce, kubki,plastikowe butelki, itp.) prosty układ dźwięków (np.: stuknięcie łyżką w bębenek, kubek,butelkę, blat stołu) i mówi do dziecka by "zagrało" tak jak on.Zabawa: "Nadajemy sygnały"Dorosły wystukuje proste rytmy palcem na blacie, na bębenku lub wyklaskuje je. Zachęcadziecko, by za pomocą klocków spróbowało odtworzyć ten rytm. Jeśli dźwięki następująszybko jeden za drugim klocki układane są blisko siebie; jeśli odstęp między dźwiękami jestduży wówczas elementy ustawiane są w większej odległości od siebie.O czym zapomniałam?Rodzic prosi dziecko by postarało się zapamiętać zestaw kilku dźwięków, które wygrywa natamburinie/bębenku, np.: potrząśnięcie, dwa stuknięcia dłonią, pstryknięcie. Następnieodtwarza ponownie zestaw dźwięków z pominięciem jednego elementu. Dziecko odgaduje,jaki dźwięk został opuszczony.

Analiza i synteza słuchowa wyrazówWysłuchiwanie głosek na początku wyrazu- Dorosły proponuje zabawę w wysłuchiwanie, co słychać na początku różnych wyrazów.Najpierw proponuje wyrazy rozpoczynające się samogłoską (np. oko, ule, ekran, irys).Samogłoski powinny być wypowiadane w sposób bardzo wyraźny a nawet śpiewnieprzedłużane (np. eeekran). Gdy dziecko radzi sobie z tym zadaniem można przejść dowysłuchiwania spółgłosek (np. ryba, kotek, buda).- Przygotowujemy zestaw przedmiotów! obrazków tak dobranych, by ich nazwyrozpoczynały się określonymi głoskami. Prosimy dziecko, by posegregowało je wg głoski,które słyszy w ich nazwie na początku, np.: kot, kółko, kokarda, kalafior ... arbuz, antena,agrafka ... , itp.- Zabawa w detektywa: Rodzic proponuje zabawę w wyszukiwanie w pokoju jak największejilości przedmiotów, których nazwy rozpoczynają się określoną głoską.- Zabawa: kto wymyśli więcej wyrazów na określoną głoskę.

3

2

Wysłuchiwanie głosek na końcu wyrazu- Dorosły proponuje zabawę w wysłuchiwanie, co słychać na końcu różnych wyrazów.Najpierw proponuje wyrazy kończące się spółgłoską (np. bal, tor, pies). Spółgłoski powinnybyć wypowiadane w sposób bardzo wyraźny a nawet śpiewnie przedłużane (np. lisss). Gdydziecko radzi sobie z tym zadaniem można przejść do wysłuchiwania samogłosek (np. kura,noce, maki).- Zabawa w detektywa: Rodzic proponuje zabawę w wyszukiwanie w pokoju jak największejilości przedmiotów, których nazwy kończą się określoną głoską.- Przygotowujemy zestawy obrazków tak dobranych, by ich nazwy kończyły się określonągłoską. Zadaniem dziecka jest posegregować je wg głoski, które słyszy w ich nazwie nakońcu.Łańcuszek słowny- Rodzic wypowiada jakiś wyraz. Dziecko ma powiedzieć, jaką głoskę usłyszało na końcutego wyrazu, a potem wymyślić wyraz, w nazwie którego słychać na początku tę głoskę np.obraz - zegar - robot - trawa). Zabawa toczy się naprzemienni e: raz rodzic, raz dziecko.- W ten sposób można tworzyć domino obrazkowe, czyli układać obrazki w taki sposób, bynazwa dokładanego obrazka zaczynała się głoską, którą słychać na końcu poprzedniegoobrazka (np. klocek - kura - agrest - tramwaj - jajko - osa)Wysłuchiwanie głosek w środku wyrazu- Proponujemy zabawę w wysłuchiwanie wszystkich głosek, jakie są w krótkich,jednosylabowych wyrazach, np.: rak, lis, pas, dom. Głoskę w środku wyrazu należyprzesadnie wydłużać (np. paaas).- Dorosły układa zdania lub rymowanki zawierające głoski szumiące (sz lub ż), np.: Idziejesień z pełnym koszem. Jabłka gruszki wam przynoszę. Idzie jeż, idzie jeż. Może ciebie pokłućteż. Dziecko pociera dłońmi lub kubeczkami po jogurcie, gdy usłyszy w wyrazie głoskęszumiącą.- Dziecko układa tyle klocków, ile usłyszy głosek w wyrazie. Początkowo powinny to byćwyrazy krótkie, np. rak, osa. Dla dzieci z lepiej rozwiniętą percepcją słuchową wyrazypowinny być coraz dłuższe.Składanie wyrazu z głosek- Dorosły bawi się z dzieckiem w odgadywanie, co mówi robot. Wypowiada wyrazyw sposób skandowany, aby wyraźnie wydzielić każdą głoskę, np. b-u-d-a. Zadaniem dzieckajest dokonać syntezy słuchowej głosek w cały wyraz, czyli powiedzieć: buda- Proponujemy zabawę w wyszukiwanie określonego obrazka wśród wielu innych. Nazwętego obrazka wypowiadamy głoskami, np.: k-o-t-e-kAnaliza zdaniaRodzic przygotowuje zestaw kartoników/paseczków adekwatnie do tego, z ilu słów będzieskładać się zdanie do analizy oraz wydrukowane zdanie. Jeden długi pasek ma symbolizowaćcałe zdanie (np. Tomek lubi lody malinowe), odpowiednio krótsze paski (w tym przypadkucztery) oznaczają wyrazy, a małe paseczki to sylaby (w tym przypadku dziesięć małychpaseczków). Dziecko układa pod długim paskiem (symbolizującym zdanie) mniejsze paski(symbolizujące wyrazy), a pod nimi najkrótsze paski w ilości odpowiadającej liczbie sylabw danym wyrazie (w tym przypadku: po dwa paseczki pod trzema pierwszymi wyrazamii cztery paski pod wyrazem ostatnim)

Zabawy zebrała psycholog Irmina Wrońska - na podstawie materiałów opracowanych przez pracownikówPoradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 20 w Warszawie

2

4

2

ZABAWY I ĆWICZENIA USPRA WNIAJACE ROZWÓJ MALEJ MOTORYKIĆwiczenia rozmachowe, usprawnianie ruchów ramion i przedramion

Krążenie ramion - różne wersjeKreślenie dowolnych kształtów w powietrzuWykonywanie określonych ruchów z latarką.Machanie raz jedną raz drugą ręką na pożegnanie, zataczanie dużych okręgów.Wykonywanie "młynka" - krążenie równolegle ułożonych przedramion.Ćwiczenia z lekkimi szyfonowymi chustami, szarfami - wymachy, krążenia ramion w różnychwariantach w rytm muzyki.Zabawy z gumą do przetykania zlewu - przyklejanie do różnych powierzchni i odrywanie jej.Podrzucanie i łapanie kulek z gazet do sitkaĆwiczenia z drążkiem lub kijkiem (np. ruchy wiosłowania, sterowania)

Przesypywanie i przenoszenie drobnych przedmiotów (np. koralików, kaszy, ryżu, guzików) z jednegonaczynia do drugiego:

szklanką z dużej miski do innej dużej miski,małą miseczką z dużej miski do innego naczynia,łyżeczką ze szklanki do miseczki,pojedynczo po jednym elemencie palcami lub szczypcami.

Gimnastyka dłoni, nadgarstków i palcówZwijanie sznurka lub wstążeczki na drążekŚciskanie gąbki lub miękkiej gumowej piłeczkiDociskanie złożonych dłoni do siebie przy rękach zgiętych w łokciachGniecenie gazet w rytm muzyki - obiema rękami, jedną ręką, itp.Zaciskanie dłoni w pięści, wysuwanie kciuka między kolejnymi palcamiZabawy z gruszką lekarską - dmuchanie w piórka, wacikiZgniatanie pęcherzyków powietrza w folii bąbelkowej.Zabawy spinaczami do bielizny (np. przypinanie do brzegów pudełka).Wbijanie wykałaczek w plastelinęGra w bierki. Można też wykorzystać do tego wykałaczki lub liczmany. Zadaniem graczy jestwybieranie pojedynczo każdej wykałaczki tak, aby nie poruszyć pozostałychPrace kuchenne: ucieranie, wyrabianie ciasta, wycinanie ciasteczek, krojenie, itp.Stukanie czubkami palców - naśladowanie gry na pianinie, padającego deszczu, kroczenia owada,rozsuwania i zsuwania palców, unoszenie pojedynczych palców dłoni leżącej płasko na stole, itp.Zabawy paluszkowe z wierszykami

Zabawy plastyczne i manualne:Odrysowywanie szablonów, a następnie dokładne kolorowanie.Wycinanie wzdłuż linii, po łuku; wycinanie obrazków z gazet, naklejanie na karton, tworzenie kolaży.Darcie papieru na paseczki lub na drobne kawałeczki, robienie z nich kulek, wyklejanie powierzchnirysunków.Wyklejanie malutkimi kulkami z plasteliny konturów rysunków.

Przygotowanie do rysowania szlaczków - tworzenie wzorów graficznych z różnych materiałówFormowanie różnych kształtów z plasteliny/mo deliny/masy solnej, a później wzorów literopodobnychz rozwałkowanej plasteliny.Układanie kształtu szlaczka ze sznurka, drucików, wykałaczek, pasków papieru, itp.Tworzenie tęczowych szlaczków (duże powierzchnie) - wielokrotne pociąganie grubymi kredkami,flamastrami lub farbami. Można tworzyć trasy dla małego samochodzika w kształcie szlaczków.

RysowanieRysowanie po śladzie flamastrem na foliowej koszulce. Można wykorzystać zestawy ćwiczeńTymichowej lub Bogdanowicz.Rysowanie szlaczków - w rytm prostych wierszyków (np. wlazł kotek, siała baba mak, entliczekpentliczek, płynie Wisła, płynie ..).Rysowanie figur geometrycznych. Połączenie serii punktów wyznaczających figury.Tworzenie prostych rysunków na bazie figur geometrycznych. Przekształcanie prostych figurgeometrycznych w rysunki pospolitych obiektów (np. dorysuj, aby powstało coś innego lub dorosłyrysuje na kartce jakiś element, a zadaniem dziecka jest dorysowanie kolejnych elementów, aby powstałz góry określony przedmiot, np. jest trapez a ma być domek; jest prostokąt a ma być lokomotywa)Rysowane wierszyki. Dziecko rysuje po kropkach proste obrazki na podstawie krótkiego wierszyka.

Opracowanie: psycholog Irmina Wrońska

Poradnia Psychologiczno-Pedagogicma nr 20 w Warszawieul. Powstancow Ślqskiclt 17, 01-381 Warszawa tel. (22) 666-17-73, (22) 666-17-74

e-mail: ppp20@edu.um.warszawa.pl sekretariat@poradnia.neostrada.pl www.poradnia20.pl

ZABAWY I ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE ROZWÓJ DUŻEJ MOTORYKIStanie

na jednej nodze z zamkniętymi oczami (trzeba asekurować dziecko)zabawa "pomnik" (próba wytrącenia dziecka z równowagi) - dziecko przyjmuje różne pozycje siedzącei stojące (np. w lekkim rozkroku lub na czworakach), a rodzic lekko popycha je za barki i biodra.Przyjmowanie różnych pozycji na "naleśniku" do ćwiczeń rehabilitacyjnych.Przyjmowanie pozycji typu "bocian" i"jaskółka".

Chodzeniepo rozłożonej na podłodze liniej szerokiej taśmie na różne sposoby oraz w różnych kierunkachpo ławeczce gimnastycznej (murku)po niestabilnej powierzchni (np. dmuchany materac)stopa za stopą z otwartymi i zamkniętymi oczami.Chodzenie z woreczkiem lub małą poduszeczką na głowie.Chodzenie po ścieżce zrobionej z kartonów (małych obręczy) - powoli, szybko, na palcach, naczworakach jak koty.

Skokiprzez skakankę poruszaną przez inną osobę nisko nad ziemią.gra w "klasy".Skoki na trampolinieSkoki na dużej piłce z "uszami"Skoki w workuPrzeskakiwanie przez przeszkody o różnej wysokościPodskoki obunóż w miejscu, w przód, w tył i na boki.Przeskoki z nogi na nogę ..Skoki po wyznaczonych polach ułożonych z kartonów lub gazet.

Zabawy z piłkąRzucanie piłki znad głowy, "po koźle" (z odbiciem piłki o podłogę mniej więcej w połowie odległościmiędzy rodzicem a dzieckiem) oraz rzut jedną ręką.Rzucanie piłki z klaskaniem w dłonie lub uda po każdym rzucie.Łapanie małej piłeczki wyrzuconej w górę do plastikowej miseczki.Skoki obunóż z piłką między nogami.Marsz z przerzucaniem piłeczki z ręki do ręki.Prowadzenie piłki nogą po określonym torze, np. po slalomie, między przeszkodami.Strzelanie goli

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha:Dziecko leży na plecach z ugiętymi stawami kolanowymi - rzuca woreczkami do celu (ustawionegoprzed stopami) unosząc górną część klatki piersiowej,Dziecko leży na plecach i przenosi piłkę stopami do rąk.Dziecko mocno trzyma poduszkę między nogami, a rodzic próbuje ją wyciągnąć.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie karku oraz grzbietu:Dziecko leży na brzuchu i unosi jednocześnie w górę wyprostowaną lewą rękę i prawą nogę; próbujewytrzymać w tej pozycji kilka sekund, następnie to samo ćwiczenie wykonuje ze zmianą unoszonej rękii nogi,Dziecko leży na brzuchu, przykłada dłonie do głowy tworząc z palców wskazujących rogi ślimaka inieznacznie unosi głowę oraz górną część klatki piersiowej ponad poziom podłogi - utrzymuje tąpozycję przez kilka sekund,toczenie piłki z ręki do ręki w leżeniu na brzuchu,Skłony, skręty (np. z toczeniem piłki wokół nóg)Krążenia głowy w różnych pozycjachPrzeciąganie linyChód kraba, taczki

Inne zabawy ogólnorozwojowe:Ruchy naprzemienne (prawą ręką do lewego kolana, prawą ręką do lewej pięty, zginanie jednocześnieprawej nogi i lewej ręki, itp.)Rzuty do celu (woreczkami z grochem, kulkami z gazet, piłeczkami)Zabawy w dyrygenta (rób to, co ja)Tory przeszkód do pokonania: z elementami skoków, czołgania, równowagi, itp.Korzystanie ze sprzętu ogrodowego na placach zabaw.

Poradnia Psychologicino-Pedagogiczna nr 20 w Warszawieul. Powstańc6wŚląskich 17, 01-381 Warszawa tel. (22) 666-17-73, (22) 666-17-74

e-mail: ppp2{}(jiJedu.um.warszawa.pl sekretariat@poradnia.neostrada.pl www.poradnlaźll.pl

·ZABAWY WSPOMAGAJĄCE ROZWÓJ ORIENTACJI PRZESTRZENNEJDZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

W dojrzewaniu orientacji przestrzennej można zaobserwować następującą kolejność:• Najpierw dziecko uświadamia sobie własną odrębność i poznaje schemat własnego ciała.• Na tej bazie rozwija się orientacja kierunkowa w stosunku do własnego ciała.• Następnie kształtuje się zdolność do różnicowania i określania kierunków i położenia w odniesieniu do

drugiej osoby.• Ostatnim etapem jest ustalanie wzajemnego położenia jednych obiektów względem drugich i

wyznaczania kierunku od lub do wybranego przedmiotu.

Poznawanie schematu własnego ciała• Rodzic opowiada dziecku z jakich części składa się jego ciało i do czego służą poszczególne części.

Dziecko powinno mieć lusterko, aby mogło dokładnie uświadomić sobie jak wygląda (jakiego koloru sąjego włosy, oczy, jak jest ubrane, itp.) Przy omawianiu każdej części ciała rodzic zachęca dziecko dorozmowy o tym, jakie znaczenie ma ta część ciała, jaka jest jej funkcja, do czego służy. Możeprzygotować rekwizyty, które pomogą dziecku zrozumieć i zapamiętać treść rozmowy orazproponować zabawy, które ją uatrakcyjnią, np.: nosem oddychamy - poćwiczmy oddychanie,zdmuchnijmy noskiem piórko ze stolu, nosem wąchamy - powąchaj i zgadnij, co jest w buteleczce(dziecko ma zawiązane oczy, podajemy do powąchania perfumy, ocet, kawałki jedzenia o wyrazistymzapachu, itp.); uchem słyszymy - posłuchaj izgadnij, jaki przedmiot wydal dźwięk (dziecko odwraca sięa rodzic generuje różne dźwięki, np.: szeleści kartką, przelewa wodę, potrząsa kluczami, itp.); ustamówią - poćwiczmy mówienie wierszyka, w ustach czujemy smak - rozpoznaj smak tego, co daję ci dopróbowania, rękami możemy robić różne rzeczy - zgadnij, co robią moje ręce (pokazujemy przypomocy ruchu rąk wykonywanie różnych czynności), pobawmy się w łapanie woreczków, itp.

• Zabawa w witanie się różnymi częściami ciała: witają się rączki, ramionka, kolanka, stópki, itp.• Obrysowywanie postaci dziecka na dużym papierze pakowym. Dziecko uzupełnia tak powstały obrys

wrysowując części twarzy, zaznaczając ubranie, itp.• Rysowanie własnej postaci przez dziecko na dużej kartce papieru. Wskazane jest podpowiadanie

dziecku, co jeszcze mogłoby 'narysować, aby postać wyglądała tak jak ono, np.: zobacz w lusterku jakiemasz włosy, jakiego koloru są twoje oczy, sprawdź, jakie masz dziś spodenki i kapcie, itp.

Poznawanie kierunków w odniesieniu do własnego ciała• Dziecko staje w ograniczonym polu, np.: na kartce papieru, w kółku. Rodzic staje za nim, kładzie dłonie

wzdłuż kręgosłupa i przesuwając je mówi: w górę, w dół, do góry, do dołu. Potem wydaje polecenia:Schyl się, kucnij, wszystko w dół, a teraz wyprostuj się, wyciągnij ręce, wszystko do góry. Następniezachęca dziecko, by powiedziało, co widzi przed sobą, co maj duje się z tyłu, z boku, itp.

• Rzucanie woreczków na polecenie: do góry, na dół, przed siebie, za siebie.• Rodzic staje za dzieckiem i dotykając poszczególne części ciała po jednej stronie mówi: to jest twoje

lewe ucho, lewe ramię, ... , połóż rączkę ipoczuj jak bije twoje serduszko, ono jest po lewej stronie, tujest twoja lewa ręka, lewe biodro, itd. Potem prosi dziecko, by powiedziało, co znajduje się po jegolewej stronie, prawej stronie.

• Rzucanie woreczków na polecenie z uwzględnieniem kierunku: prawo, lewo: Rzuć woreczek (kulkę zgazety) w prawą stronę, w lewą stronę.

• Machanie chorągiewkami, chustami, itp. Dziecko trzyma w obu rękach takie same chorągiewki lubchusty (szarfy). Rodzic mówi, którą chorągiewką (chustą, szarfą) ma machać dziecko.

• Kierowanie krokami dziecka by doszło do określonego celu: Zrób krok do przodu, teraz do tylu, zróbdwa kroki w prawo, teraz dwa kroki w lewo, itd.

• Dziecko stoi w ograniczonym polu a rodzic kładzie zabawkę, np. misia w różnym miejscu w stosunkudo osi jego ciała. DzieCKOpróbuje określić, gdzie znajduje się zabawka.

2

• Dziecko kręci się wokół osi swojego ciała a zabawka pozostaje w tym samym miejscu. Przekręcając siędziecko zauważa i określa, że zabawka jest z boku, z przodu, z tyłu, po prawej, po lewej.

• Zabawy na siedząco. Dziecko i rodzice siedzą na podłodze w kręgu. Wykonują różne ćwiczeniawymagające orientacji w kierunkach, np.: obroty wokół własnej osi w prawo i w lewo, rytmicznestukanie piętami w podłogę (raz lewą, raz prawą), dotykanie prawą lub lewą ręką różnych części ciała(np.: dotknij prawą ręką lewego kolana, złap się prawą ręką za lewe biodro)

• Powitanie. Dziecko i rodzic stają naprzeciwko siebie. Rodzic wymienia różne części ciała, którymi będąsię dotykać na powitanie: witają się prawe kolanka, witają się lewe uszka, lewe stópki, itp.

Poznawanie kierunków w odniesieniu do drugiej osoby• Rodzic prosi dziecko by stanęło obok niego i pomagało mu w ustaleniu, gdzie jest jego prawa ręka,

lewa ręka, co znajduje się po jego prawej i lewej stronie, z przodu z tyłu, itd.• Kierowanie krokami rodzica przez dziecko: Powiedz mi w którą stronę mam. iść i sprawdź, czy się nie

pomylilem.• Rodzic staje w ograniczonym polu, np.: na kartce papieru a dziecko przekłada położenie zabawki.

Zadaniem rodzica jest stwierdzenie, gdzie jest zabawka. Zadaniem dziecka jest sprawdzenie czy rodzicprawidłowo określa położenie misia. Dla uatrakcyjnienia ćwiczenia rodzic może specjalnie mylić siętak, by dziecko mogło korygować nieprawidłowe odpowiedzi.

• Rodzic staje w ograniczonym polu, np.: na kartce papieru i obraca się wokół własnej osi. Obok niegoumieszczona jest zabawka. W trakcie zmiany pozycji rodzic odpowiada na pytania dziecka, gdzie jestteraz zabawka.

• Wykonywanie poleceń. Rodzic wydaje dziecku krótkie polecenia, następujące dynamicznie jedno zadrugim. Zadaniem dziecka jest wykonać je szybko i bez błędu. (Przykładowe polecenia: Stań do mnieprzodem i obróć się w prawo. Stań za mną izrób dwa kroki w lewo. Złap się prawą ręką za lewe ucho i

zrób dwa kroki do przodu. Połóż samochodzik po prawej stronie lalki między domkiem a misiem.)

Poznawanie kierunków vis a vis• Rodzic staje za dzieckiem i splata swoje dłonie z jego rączkami nazywając strony ciała. Uświadamia

dziecku, że stojąc za nim w tym samym położeniu ma tam, gdzie dziecko prawą rękę, nogę, itd.(Wcześniej zaznacza swoją i dziecka lewą rękę poprzez nałożenie opaski lub napisanie na dłoni dużejliterki L.) Trzymając dziecko za ręce rodzic przesuwa się tak, aby znaleźć się naprzeciwko niego. Ichręce krzyżują się. Po ich opuszczeniu dziecko może zaobserwować, że jego lewa ręką jest teraznaprzeciwko prawej ręki rodzica.

• Rodzic i dziecko siadają naprzeciwko siebie przy stole i sprawdzają, gdzie jest lewa i prawa stronarodzica, a gdzie dziecka (mogą mieć napisane literki na dłoniach lub włożone opaski). Potemjednocześnie wykonują zadania polegające na układaniu przedmiotów (np.: kasztanów, klocków) polewej lub prawej stronie i omawiają dlaczego przedmioty są tak ułożone.

• Rodzic przygotowuje dla dziecka ćwiczenia polegające na oglądan!u obrazków w lustrze, odbijaniuplam z farby na złożonej kartce papieru, robieniu wycinanek na złożonej kartce papieru - by dzieckomogla wielokrotnie i w różnych sytuacjach doświadczyć efekt odbicia i symetryczności.

Poznawanie kierunków na płaszczyźnie.• Rodzic wspólnie z dzieckiem ustala, gdzie jest góra kartki, dół kartki, lewy i prawy bok kartki dolny,

górny, prawy i lewy róg kartki. Potem ćwiczy i utrwala tę wiedzę dając dziecku różne zadania dowykonania na płaszczyźnie, np.: prosi dziecko by wykonało jakiś znaczek/rysunek lub położyło jakiśdrobny przedmiot (np.: guzik)w określonym miejscu kartki

• Dyktanda graficzne. Na kratkowanym papierze dziecko wykonuje rysunek, szlaczek pod dyktandorodzica, np.:jedna kratka w górę, dwie w prawo, jedna w dół, i/d.

• Wykonywanie z pomocą rodzica planu umeblowania pokoju.

Opracowanie: psycholog mgr lrrnina Wrońska