rozwIJanie komPetencji matematycznycH i … › media › rozw-komp-matemat...– e-learningowe...

Przykłady dobrej Praktyki w Programie

„Uczenie się Przez całe życie”

rozwIJanie komPetencji matematycznycH i PodstawowycH komPetencji

naUkowycH i tecHnicznycH w ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiej

warszawa 2010

Przykłady dobrej Praktyki w Programie „Uczenie się Przez całe życie”

rozwIJanie komPetencji matematycznycHi PodstawowycH komPetencji

naUkowycH i tecHnicznycHw ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiej

warszawa 2010

koncePcja i redakcjaEwa Kolasińska

wybÓr PrzykładÓw dobrej PraktykiProgram „Uczenie się przez całe życie” Comenius Julia Płachecka Erasmus Renata Smolarczyk Leonardo da Vinci Anna Kowalczyk Grundtvig Michał Chodniewicz Wizyty Studyjne Anna Dębska eTwinning Ewa Raińska-Nowak European Language Label Anna Grabowska

sPorządzenie oPisÓw ProjektÓw Program „Uczenie się przez całe życie” Polscy koordynatorzy projektówErasmus Mobilność Beata Skibińska

oPracowanie graficzne, skład i łamanieMichał Gołaś

korektaWeronika Walasek, Agnieszka Pawłowiec

drUkTop Druk Łomża

wydawcaFundacja Rozwoju Systemu EdukacjiNarodowa Agencja Programu„Uczenie się przez całe życie”ul. Mokotowska 4300-551 Warszawawww.frse.org.plwww.llp.org.pl

isbn 978-83-62634-12-5

Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu ,,Uczenie się przez całe życie”. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treść umieszczoną w publikacji.W opracowaniu wykorzystano zdjęcia nadesłane przez beneficjentów programu, dokumentujące działania prowadzone w projektach, spotkania uczestników oraz wytworzone produkty końcowe.

PUblikacja bezPłatna

Program comenius

Przykłady dobrej praktyki2

szanowni Państwo

Niniejszy zeszyt przygotowany został jako materiał na konferencję pod tym samym tytułem, organizowaną przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji i Ośrodek Roz-woju Edukacji, 14 grudnia 2010 r. w Warszawie. Jest to kolejny zeszyt tematyczny, który stawia sobie za zadanie upowszechnianie przykładów wartościowych pro-jektów realizowanych w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie.Temat zarówno zeszytu, jak i konferencji powiązany jest z kompetencjami kluczo-wymi, określonymi przez Parlament Europejski i Radę (Zalecenie z 18 grudnia 2006 r.) jako niezbędne w procesie uczenia się przez całe życie. Wśród ośmiu kompetencji kluczowych, łączących wiedzę, umiejętności i postawy potrzebne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i odnalezienia się na rynku pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowe i techniczne znalazły się na trzecim miejscu. Ich definicje przytoczymy tu w całości za cytowanym dokumentem (1), oddają bowiem dobrze tematykę, cele, działania i osiągane rezultaty w wybranych przez nas projektach, realizowanych w programach sektorowych Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci i Grundtvig, w programie międzysektorowym Wizyty Studyjne oraz w programach eTwinning i European Language Label, w zależności oczywiście od ich specyfiki i grupy odbiorców.Prezentujemy więc w zeszycie projekty rozwijające kompetencje ściśle matematyczne „obejmujące umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Istotne są zarówno proces i czynność, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opa-nowanie umiejętności liczenia. Kompetencje matematyczne obejmują – w różnym stopniu – zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele)”.Pokazujemy też projekty rozwijające kompetencje naukowe ,,odnoszące się do zdolno-ści i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach”, a także projekty rozwijające kompetencje techniczne. Za kompetencje techniczne uznaje się stosowanie tej wiedzy i metodologii w odpowiedzi na postrze-gane potrzeby lub pragnienia ludzi. Kompetencje w zakresie nauki i techniki obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz odpowiedzialność poszczególnych obywateli.”Realizacja nowatorskich i twórczych projektów programu Uczenie się przez całe życie zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych, partnerskich, zwiększających atrak-cyjność nauczania nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych, rozbudzanie ciekawości świata i rozumienia praw nim rządzących, dobrze służy wprowadzaniu zmian na rzecz podnoszenia jakości edukacji.

Redakcja

(1) Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – Europejskie Ramy Odniesienia – DG Edukacja i Kultura

wProwadzenie

Przykłady dobrej praktyki 3

Reduction of CO2 Emission by Implementation of Renewable Resources in Central Europe Regions in the Context of EU Energy Policy(Redukcja emisji CO2 poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na przykładzie Europy Centralnej w kontekście Polityki Energetycznej Unii Europejskiej) 18

Mobilność w programie Erasmus a rozwój kompetencji matematycznych 22

Developing virtual mathematics laboratory 24

Bayesian Methods to Enhance Reimbursement Decisions – global e-learning tool with advanced computing software (Metody beyesowskie jako wsparcie dla podejmowania decyzji refundacyjnych – e-learningowe narzędzie z wykorzystaniem zaawansowanych technik komputerowych) 26

Technologie informacyjne i komunikacyjne dla innowacyjnych nauczycieli przedmiotów przyrodniczych(ICT for Innovative Science Teachers) 28

Rozwój kompetencji nauczycieli IT i mechaniki 30

Automatyka, mechatronika i informatyka podstawą sukcesu zawodowego 32

Operator obrabiarek sterowanych numerycznie – zawód na dziś i jutro 34

Partnerskie Projekty szkÓł

Fun with maths (Nauka przez zabawę – matematyka da się lubić) 7

Europejskie ogrody doświadczeń przyrodniczych 8

Z biegiem rzeki – zrozumieć wodę. Jak chronić środowisko naturalne? 10

Szkoła i muzeum nauki 12

Zielona energia nie zna granic (Grune Energie kent keine Grenzen) 14

mobilność szkolnej kadry edUkacyjnej

Content and Language Integrated Learning for Maths and Science Teachers (Zintegrowane nauczanie przedmiotu i języka obcego dla nauczycieli matematyki i przedmiotów ścisłych) 16

Program erasmus

Program leonardo da Vinci


Program comenius

sPis treści

Use of laboratories for teaching sciences and gaining vocational competences 42

Program wizyty studyjne

Projekty Partnerskie grUndtViga

Zmiksujmy kreatywność i innowacyjność w kształceniu dorosłych 36

AURORA-POLARIS. Partnership Opportunity for Learning: Astronomy Resources for Inspiring Seniors (Współpraca w Nauczaniu Astronomii jako Czynnik Inspirujący Seniorów) 38

wyjazdy szkoleniowe dla kadry edUkacji dorosłycH

Content and Language Integrated Learning for Mathematics and Science Teachers 40

1, 2 Buckle my Shoe (Pierwsze, drugie zapnij mi obuwie…) 44

Dziennik podróży Syriusza (The diary of Syrius’ travels) 46

Magic but real experiments 48

Young Scientist (Młodzi Naukowcy) 50

Program grundtvig

Program etwinning

Program european language label


Przykłady dobrej Praktyki

Comenius

Leonardo da Vinci

Erasmus

Grundtvig

Wizyty Studyjne

eTwinning

European Language Label

7

18

24

36

42

44

50

fUn witH matHsnauka przez zabawę

– matematyka da się lubić

Partnerskie Projekty szkół

cele ProjektU:Celem projektu jest podkreślenie istoty aktywnego nauczania i aktywnego udzia-łu uczniów w lekcjach matematyki, co zaowocuje podniesieniem ich kompe-tencji matematycznych. Ponadto autorzy projektu postawili sobie następujące cele:• zbudować sieć szkół europejskich• dzielić się wiedzą zawodową i do-

świadczeniem, zwłaszcza podczas sesji w czasie spotkań

• wydać zbiór pomysłów, metod i tech-nik nauczania, sfilmowanych na wi-deo i opisanych (jedna strona opisu dla każdej techniki)

• umieścić ten zbiór na stronach in-ternetowych szkół biorących udział w projekcie jako gotowy do wydruku

• zastosować system monitoringu i ewa-luacji.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Metody aktywizujące pracę uczniów i roz-wijające ich umiejętności matematyczne:• metoda projektu• metoda dramy• metoda skojarzeń• burza mózgów• metoda problemowa• praca w grupach• gry planszowe• domino dydaktyczne• puzzle

rezUltaty do osiągnięcia:• pokazać, że nauka przez zabawę uła-

twi nauczanie matematyki w szkołach podstawowych

• pokazać, że matematyka nie jest nud-nym przedmiotem i można nią zain-

teresować uczniów i zaangażować ich w czynne uczenie się tego przedmiotu

ProdUkty ProjektU:• sprawnie działająca sieć szkół• zbiór technik do wykorzystania na lek-

cjach matematyki w formie wideo i w formie pisemnej (opisy technik)

• strony internetowe poświęcone pro-jektowi, zawierające zbiór pomysłów w formie do ściągnięcia

• plan monitoringu i ewaluacji

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• spotkania z nauczycielami• spotkania z rodzicami• strony internetowe poświęcone pro-

jektowi, zawierające zbiór pomysłów w formie do ściągnięcia i powielania

• opracowanie komunikacji i upo-wszechnienia projektu. W celu upo-wszechnienia rezultatów i produktów projektu wykorzystane będą narzędzia już istniejące w szkołach partnerskich

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Celem projektu jest ukazanie żartobliwe-go podejścia do nauczania, aby ułatwić naukę matematyki w szkole podstawo-wej. Nauczyciele zaprezentują na stro-nie internetowej swoje najlepsze pomy-sły i metody. Będą one ogólnodostępne, zwłaszcza dla nauczycieli niebiorących udziału w projekcie. Kryteria brane pod uwagę przy wyborze najlepszych technik nauczania to ich adekwatność, trafność, oryginalność, zrozumiałość, aktualność.

nUmer ProjektU:2009-1-it2-com06-06255 4

obszar tematyczny ProjektU:aktywne nauczanie i uczenie się matematyki, metody podnoszenia motywacji uczniów, podnoszenie poziomu wyników w nauce uczniów

Polski Partner ProjektU:szkoła Podstawowa nr 5 im. romualda trauguttaul. romualda traugutta 4261-514 Poznańtel./faks: +48 61 833 35 48e-mail: [email protected]

koordynator szkolny ProjektU:monika wenttel.+48 501 457 197e-mail: [email protected]

koordynator ProjektU:associazione centro educativo italo svizzero „remo bordoni”, rimini, włochy

Partnerzy ProjektU:colegio Publico felix grande, tomelloso, Hiszpania, anadolu Ýlköđretim okulu, adana, turcja, scoala „constantin brancusi”, cluj napoca, rumunia

okres realizacji ProjektU:wrzesień 2009 – czerwiec 2011

język ProjektU:angielski

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP:24 000 euro

Prace Projektowe. matematyka da się lubić…


Program comenius

• rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich – uczniowie nauczyli się pracować ze swoimi kolegami z in-nych krajów jako zespół

• rozwijanie świadomości i ekspresji kul-turalnej. Poznanie kultury i tradycji krajów partnerskich

• corocznie na spotkaniu nauczycieli przeprowadzana była ewaluacja pod-niesienia poziomu wymienionych kompetencji kluczowych.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:• strona internetowa projektu www.co-

meniusgarden.edupage.org – prezen-tacja szkół, prezentacja doświadczeń i rezultatów, mandali

• katalog z opisem eksperymentów z wodą, glebą i pogodą

• katalog z pracami o mandalach (kręgi w naturze)

• zbiór zadań matematycznych – opraco-wany na podstawie zebranych danych

• katalog z opisem doświadczeń ekolo- gicznych

• mapa gatunków zagrożonych z opisem• wydanie szkolnej gazetki o przebiegu

całego projektu • wideo Życie młodych naukowców

– prezentacja dwuletniej pracy

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• strona internetowa projektu prowa-

dzona w języku angielskim zawierająca również kącik nauczyciela – miejsce, gdzie nauczyciele dzielą się doświad-czeniami, opracowaniami lekcji i zajęć

• opracowania zrealizowanych działań w postaci poradnika

• artykuły i sprawozdania w gazetkach

eUroPejskie ogrody doświadczeń PrzyrodniczycH


ogrody comeniUsa. nasiona trafiły do 9 szkół partnerskich, gdzie uczniowie założyli „ogrody comeniusa”

macyjno-komunikacyjnych (TIK) w uczeniu się przez całe życie

• wszystkie informacje zebrane podczas projektu zostały zaprezentowane przez uczniów z wykorzystaniem technik in-formatycznych. W ten sposób nauczy-ciele udoskonalili znane metody pracy i zastosowali metody innowacyjne dla podniesienia jakości zajęć

• rozwijanie kompetencji matematycz-nych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych. Uczniowie obserwowali, poszukiwali, przeprowa-dzali dowody, planowali, przewidywali, analizowali, wykorzystując umiejętności matematyczne i naukowe. Podczas bu-dowania przyrządów pomiarowych do-skonalili umiejętności techniczne, przy porównywaniu danych i opracowywaniu zadań doskonalili umiejętności matema-tyczne. Zamiana klasy w laboratorium i zbieranie danych pozwoliło uczniom poczuć się jak prawdziwi naukowcy. W efekcie nacisk w strategii nauczania został przeniesiony na doświadczanie

• rozwijanie kompetencji informatycz-nych. Podczas przygotowywania ma-teriałów o zrealizowanych doświad-czeniach, zagrożonych gatunkach, przedstawiania wniosków, prezentacji szkół, korespondencji z kolegami były wykorzystywane i doskonalone umie-jętności informatyczne / prezentacje, wykresy, diagramy, rysunki, prezenta-cja materiału filmowego, zdjęcia

• rozwijanie umiejętności uczenia się. Zbieranie informacji o otaczającym świecie, porównywanie szerokiej gamy wyników, a następnie analizowanie materiału, przewidywanie, wyciąganie wniosków jest doskonałym przykładem podnoszenia umiejętności uczenia się

cele ProjektU: • rozwijanie kompetencji kluczowych;• wzrost wiedzy o otaczającym środo-

wisku;• podniesienie umiejętności komunika-

cyjnych w językach obcych i dostarcze-nie kontekstu ich zastosowania;

• podniesienie umiejętności mate-matycznych poprzez przygotowanie i rozwiązywanie przez uczniów zadań opracowanych w oparciu o zgroma-dzone dane z doświadczeń;

• podniesienie umiejętności tech-nicznych i rozwijanie kreatywności uczniów poprzez przygotowanie i bu-dowanie prostych przyrządów pomia-rowych mających zastosowanie w do-świadczeniach;

• podniesienie umiejętności zastosowa-nia technik informacyjnych podczas wymiany informacji, pomysłów, zasad i efektów badań oraz przedstawiania rezultatów;

• wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci poprzez zaangażowanie ich w projekt

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Sposoby i metody osiągnięcia zamierzo-nych celów:• zachęcanie do nauki języków obcych;

poznanie kolegów z partnerskich szkół, możliwość wymiany informa-cji i wspólne wykonanie zadań pro-jektowych zachęciło do doskonalenia znajomości języków obcych – języka angielskiego, języka francuskiego

• wspieranie rozwoju jakości ma-teriałów, usług, praktyk i metod pedagogicznych opartych na wy-korzystywaniu technologii infor-


Program comenius

szkolnych: Co w trawie piszczy?, Pol-ska, Lantern Lane Primary Newsletter, Wielka Brytania, Ataturk Cocuklari, Turcja, Kameleon, Belgia;

• szkolne strony internetowe – kąciki projektu w językach narodowych

• artykuły w gazetach lokalnych – Gaze-ta Wyborcza, Głos Ławicy, Polska, Sud Quest News, Francja, Noticias de Vila Real, Portugalia, Gercek Fethiy, Turcja, Pietrasanta Informa, Włochy, Obiectiv, Rumunia, Loughborough Echo, Wielka Brytania, Capital, Trud, Bułgaria, Hel Balang van Limburg, Belgia

• wystawy szkolne, plakaty, bazy pro-jektowe

• wystawy organizowane w ramach ,,Fe-stiwali Comeniusa”

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?1. Strona internetowa projektu:

• źródło poznania kultury i tradycji krajów partnerskich

• wzrost umiejętności językowych oraz materiał do wykorzystania na lekcjach języka angielskiego

2. Katalog z opisem eksperymentów z wodą, glebą i pogodą:• materiał dla uczniów rozbudzający

ich zainteresowania naukami przy-rodniczymi, a dla nauczycieli ma-teriał dydaktyczny do prowadzenia ciekawych lekcji przyrody

• zebrane dane mogą służyć w przy-szłości do porównań i analizowania zmian oraz do podniesienia umie-jętności przyrodniczych, matema-tycznych i technicznych uczniów

3. Katalog z pracami o mandalach (kręgi w naturze):• zbiór mandali jest inspiracją dla

dzieci do poszukiwania przedsta-wionych kształtów w otaczającym świecie – zajęcia ze sztuki

4. Zbiór zadań matematycznych – opraco-wany na podstawie zebranych danych:• wykorzystanie zbioru na lekcjach

matematyki oraz jako przygotowa-nie do konkursów

• wzrost umiejętności matematycznych dzieci poprzez rozwiązywanie zadań

• sprawdzenie poziomu umiejętności matematycznych

5. Katalog z opisem doświadczeń eko-logicznych:• materiał dla uczniów rozbudzający

ich zainteresowanie ekologią , a dla nauczycieli materiał dydaktyczny do prowadzenia ciekawych lekcji ekologii

• zebrane dane mogą służyć w przy-szłości do porównań i analizy zmian

6. Mapa gatunków zagrożonych z opisem:• do wykorzystanie na lekcjach przy-

rody jako materiał poglądowy do nauki o gatunkach zagrożonych na terenie Europy

7. Wydanie szkolnej gazetki o przebiegu całego projektu :• gazetka jest reklamą międzynaro-

dowej współpracy każdej ze szkół i stanowi dowód zrealizowanej ścieżki edukacji ekologicznej

8. Wideo Życie młodych naukowców – prezentacja dwuletniej pracy: • materiał dla uczniów rozbudzają-

cy ich zainteresowania nauką, a dla nauczycieli materiał dydaktyczny do prowadzenia ciekawych lekcji.

mali naUkowcy w akcji – uczniowie szkoły w wielkiej brytanii

nUmer ProjektU:2008-1-Pl1-com06-009451

obszar tematyczny ProjektU:przyrodniczo-matematyczny

Polski Partner ProjektU:szkoła Podstawowa nr 58 im. jerzego kukuczkiul. ławica 3, 60-186 Poznańtel./faks: +48 61 868 18 61www.sp58poznan.edupage.org

koordynator szkolny ProjektU:anna szyftertel. +48 604 560 468e-mail: [email protected]

koordynator ProjektU:szkoła Podstawowa nr 58, Poznań, Polska

Partnerzy ProjektU:• lantern lane Primary school,

loughborough, wielka brytania• ecole elementaire bernard Palissy, la

rochelle, francja• Vrije basisschool sint-jan,

maasmechelen, belgia• agrupamento Vertical de escolas

monsenhor jeronimo amaral,Vila real, Portugalia

• istituto compresivo Pietrasanta 2, Pietrasanta, włochy

• ЧастноОсновноУчилище„СветаСофия”, sofia, bułgaria

• Visaginas „ziburys” Pagrindine,Visaginas, litwa

• fethiye merkel ataturk ilkogretim okulu, fethye, turcja

okres realizacji ProjektU:2008-2010




Program comenius

HaPPening– dbajmy o wodę

• rozwinięcie autonomii i kreatywno-ści ucznia, zwiększenie motywacji do nauki szczególnie u dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo, zwięk-szenie integracji i uspołecznienia dzieci z rodzin zagrożonych marginalizacją społeczną, otwarcie na społeczność lokalną poprzez realizację wspólnych celów, rozszerzenie współpracy euro-pejskiej w dziedzinie edukacji, poprawa jakości i atrakcyjności uczenia się przez całe życie poprzez wymianę doświad-czeń edukacyjnych w zakresie dobrych praktyk metodycznych i pedagogicz-nych, poszerzenie wiedzy na temat warsztatu pracy nauczyciela o doświad-czenia innych nauczycieli, poszerzenie wiedzy nauczycieli o systemach eduka-cji w poszczególnych krajach, wymiana

informacji w związku z innowacjami w różnych systemach oświatowych, promowanie współpracy europejskiej poprzez edukację, wzmocnienie relacji pomiędzy uczniem, nauczycielem i ro-dzicem, kreowanie europejskiego wy-miaru nauczania, szczególnie poprzez zwiększenie doświadczeń na temat wie-dzy o innych krajach, zagwarantowanie dobrego startu, mając na uwadze, że kształcenie jest procesem trwającym całe życie

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Projekt badawczy: badanie czystości i własności wody, prowadzenie doświad-czeń na temat czasu rozkładu zanieczysz-czeń w wodzie. Projekt działań matematycznych i prak-tycznych: wymiarowanie działki pod oczko wodne, przeliczanie wymiarów w skali, sporządzanie planu działki, wy-konywanie makiety oczka wodnego. Projekt działań lokalnych: udział w pro-jekcie „Zaadoptuj rzekę” (obserwacja fauny i flory wodnej i przybrzeżnej, współpraca ze środowiskiem lokalnym, dbanie o czy-stość i estetykę brzegów, rekreacyjne funk-cje zbiorników wodnych, bezpieczeństwo). Happening miejski: prezentowanie przy-gotowanych plakatów, okrzyków-haseł, rozdawanie przygotowanych ulotek wśród mieszkańców miasta; spotkania z oso-bami zaangażowanymi w ochronę wód. Projekt ogólnoszkolny: budowa oczka wodnego; przygotowywanie przez ze-społy projektowe pokazów na Festiwale Comeniusa.

z biegiem rzeki – zrozUmieć wodę

jak chronić środowisko naturalne?


cele ProjektU:• kształtowanie kompetencji matema-

tycznych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych, wyjaśnianie świata przyrody i zmian spowodowa-nych działalnością ludzką, rozumienie potrzeby ochrony środowiska

• poszerzenie umiejętności nauczycieli w zakresie organizacji, projektowa-nia, wymiany opinii, materiałów oraz opracowania aktywizujących metod nauczania i uczenia się, które umocnią kompetencje kluczowe uczniów. Roz-winięcie nowych umiejętności w uży-waniu technologii informatycznych

• zapewnienie możliwości nauki języ-ka angielskiego w realnych sytuacjach (wczesne rozpoczynanie nauki języka angielskiego)

Pobieranie próbek wody do badania


Program comenius

wycieczka nad zaPorę solińską – realizacja tematu wykorzystania wody przez człowieka

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Rezultaty:• zdobycie przez uczniów umiejętności

planowania i organizowania własnego uczenia się

• umiejętność stawiania i weryfikowania hipotez badawczych

• umiejętność korzystania ze zdobytych doświadczeń w nowych sytuacjach

• rozwijanie umiejętności współpracy w grupie

• kształcenie kompetencji matematycz-no-technicznych

Produkty końcowe:• prezentacje multimedialne• zielnik, makiety, plakaty, prace pla-

styczne, opracowane dane• dokumentacja stopnia czystości wody• zdjęcia• kronika projektu

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• promocja projektu na stronie www• prezentacja projektu na forum szkoły,

miasta, wśród szkół partnerskich• udział w inicjatywach lokalnych me-

diów – radia i telewizji• organizacja imprez integracyjnych

i edukacyjnych dla zaprzyjaźnionych placówek edukacyjnych

• wydawanie materiałów edukacyjnych

nUmer ProjektU:2009-1-Pl1-com06-05282 1

obszar tematyczny ProjektU:ochrona środowiska, użytkowanie i ochrona wód, uwrażliwienie uczniów na problemy środowiska naturalnego

Polski Partner ProjektU:szkoła Podstawowa nr 3 im. alfreda freyeraul. kochanowskiego 1 39-400 tarnobrzegtel./faks: +48 15 8233511www.sp3tar.republika.pl

koordynator szkolny ProjektU:iwona śmiałektel. 668 534 026e-mail: [email protected]

adres strony internetowej ProjektU:http://sp3comenius.republika.pl/

koordynator ProjektU:szkoła Podstawowa nr 3 im. alfreda freyeraul. kochanowskiego 1 39-400 tarnobrzeg

Partnerzy ProjektU:• 12th Primary school of Xanthi, grecja• nikola yonkov Vaptsarov – general

secondary school, tsarevo, bułgaria• escola básica do Primeiro ciclo com Pré-

escolar da nogueira, Portugalia• ozel ayyildiz ilkogretim okulu, turcja

okres realizacji ProjektU:1 sierpnia 2009 – 31 lipca 2010


Przyznane dofinansowanie: Przyznane dofinansowanie z budżetu llP:15 000 euro

(broszury, ulotki, plakietki, pakiet pro-mocyjny) opatrzonych logo programu i projektu

• seminarium ekologiczne z udziałem specjalistów w dziedzinie ochrony wód

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?• wzrost kompetencji matematycznych

i naukowo-technicznych uczniów• zwiększenie świadomości ekologicznej

uczestników projektu• udoskonalenie umiejętności współ-

pracy w grupie na wszystkich etapach realizacji projektu

• zdobycie umiejętności planowania, decydowania i odpowiedzialnego wykonywania zadań

• zorganizowanie miejsca pracy i wy-poczynku dla uczniów w ogródku szkolnym

• wzbogacenie bazy edukacyjnej szko-ły o materiały edukacyjne wykonane i zakupione podczas realizacji projektu (pomoce dydaktyczne, scenariusze za-jęć, programy multimedialne, makiety, prezentacje)

• korzystanie z opracowanych mate-riałów edukacyjnych w ramach lekcji oraz różnorodnych zajęć szkolnych i pozaszkolnych


Program comenius

Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Muzeum Collegium Maius w Krakowie, Kopalni Soli w Wieliczce, wystawy Nauki dawne i niedawne w Rzeszowie, wystawy COP dla przyszłości w Stalowej Woli;

• odtwarzanie historycznych instru-mentów naukowych w nawiązaniu do zwiedzanej wystawy Nauki dawne i niedawne;

• przeprowadzanie doświadczeń i eksperymentów naukowych zwią-zanych tematycznie z poznanymi ekspozycjami; przygotowanie licznych prezentacji – wirtualnych muzeów; opracowanie wspomagających pro-ces dydaktyczny prezentacji ilustru-jących przeprowadzane eksperymenty naukowe. Ważnym i innowacyjnym elementem w szkole było prowadze-nie lekcji i zajęć pozalekcyjnych in-spirowanych przez wystawy muzealne oraz prezentacja zagadnień naukowych z uwzględnieniem kulturowego aspek-tu nauki, np. opracowano szkolną pu-blikację o polskich naukowcach daw-nych i współczesnych, przygotowano przedstawienie teatralne jako formę upowszechniającą wiedzę o wybitnym polskim naukowcu, zorganizowano piękną wystawę o muzeach nauko-wych w Polsce i za granicą. Nauczy-ciele stosowali głównie metodę pro-jektu i formę pracy grupowej, dlatego przygotowali materiały pomocnicze do oceny prac uczniów wykonywanych tą metodą i formą pracy.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Produkty końcowe to liczne prezentacje multimedialne, m.in: Liczba π, Twierdze-

nie Talesa, Ciekawe lekcje fizyki z Marią Skłodowską-Curie, Twierdzenie Pitagorasa, Morze Bałtyckie, Luksografia, Fotografia, Abaki, Maszyny liczące, Ignacy Łukasie-wicz, Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie, Muzeum Techniki w Warszawie, Muzeum Collegium Maius, Kopalnia Soli Wielicz-ka, Wystawa „Nauki dawne i niedawne”. Dodatkowo opracowano broszurę Polscy naukowcy. Uczestnicy projektu wykona-li na wzór dawnych lub odrestaurowali instrumenty naukowe: dwa abaki, liczy-dło, kamerę obscura, prototyp aparatu fotograficznego. Zorganizowano wysta-wę prezentowaną na korytarzu szkol-nym o odwiedzonych muzeach nauko-wych i wystawach, w kraju i za granicą. Przygotowano filmy dokumentujące prace nad projektem, które udostępnio-no wszystkim partnerom. Opracowano tekst sztuki o Marii Skłodowskiej-Curie w języku angielskim i przygotowano przedstawienie. Nauczyciele opracowa-li materiały pomocnicze do oceny prac wykonywanych metodą projektu. Jako efekt przeprowadzanego eksperymentu naukowego powstały luksografy.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Informacje o projekcie zostały zamiesz-czone na szkolnej stronie internetowej oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Nowa Dęba. Artykuły o spotkaniach robo-czych opublikowała lokalna gazeta „Nasze Sprawy”. Filmy o realizacji projektu były wyświetlane szóstoklasistom na „dniach otwartych” szkoły. Dla nauczycieli przed-miotów matematyczno-przyrodniczych ze szkół podstawowych i gimnazjów z terenu gminy zostało przygotowane spotkanie metodyczne, na którym przedstawiono

szkoła i mUzeUm naUki


szkolne przedstawienie o marii skłodowskiej-curie prezentowane przez polskich uczniów (na zdjęciu karolina burek) podczas spotkania roboczego w gimnazjum nr 1 w nowej dębie (17.10.2008 r.)

cele ProjektU :• rozwijanie kompetencji matematycz-

nych i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych

• wzbogacenie edukacji nauk ścisłych oraz odkrywanie ich jako części kul-tury w odniesieniu do europejskich muzeów naukowych

Cele szczegółowe:1. zwiedzanie różnych muzeów nauko-

wych oraz podejmowanie szeregu działań inspirowanych badaniem tychże muzeów:• odtwarzanie historycznych instru-

mentów naukowych• przeprowadzanie doświadczeń na-

ukowych• organizowanie wystaw• przygotowanie wirtualnych mu-

zeów• opracowanie prezentacji multime-

dialnych• przygotowanie przedstawień te-

atralnych2. połączenie nauczania przedmiotów

ścisłych z historią, sztuką, literaturą, filozofią, socjologią, życiem codzien-nym, technologią i środowiskiem natu-ralnym; poznanie wspólnej naukowej przeszłość kulturowej różnych krajów europejskich

3. rozwijanie umiejętności językowych uczestników projektu

4. poznawanie systemów edukacyjnych w różnych krajach

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Podejmowane przez nauczycieli i uczniów działania:• zwiedzanie muzeów i wystaw nauko-

wych: Muzeum Techniki w Warszawie,


Program comenius

część produktów i omówiono etapy ich realizacji. Informacje o projekcie zostały zamieszczone w folderze o projektach Co-meniusa realizowanych w województwie podkarpackim w 2008 r. Szkoła przygoto-wała stoisko prezentujące produkty koń-cowe podczas wojewódzkiej konferencji informacyjno-promocyjnej programu. Systematycznie informacje o projekcie zamieszczane były w kronice szkolnej. Po-nieważ projekt został wyróżniony oceną „dobra praktyka”, informacje o nim zo-stały zamieszczone na stronach Podkar-packiego Kuratorium Oświaty i Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Trwałe efekty, które nadal służą na-uczycielom i uczniom w szkole i które wciąż można upowszechnić w środowi-sku, to przede wszystkim: scenariusze, prezentacje multimedialne dotyczące przeprowadzanych eksperymentów na-ukowych, prezentacje o odwiedzanych muzeach naukowych i poświęcona im wystawa zdobiąca korytarz gimnazjum, odrestaurowane i wykonane na wzór daw-nych instrumenty naukowe, scenariusz sztuki teatralnej, filmy. Wykorzystywa-ne są one już po zakończeniu projektu na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych z różnych przedmiotów.Ważny jest również wzrost motywacji do

nauki szczególnie przedmiotów ścisłych i języków obcych u uczniów, podniesienie ich samooceny i zwiększenie wiary we własne możliwości. Wymiernym efektem jest uzyskanie wyższych wyników w czę-ści matematyczno-przyrodniczej egzami-nu gimnazjalnego. Realizacja projektu wpłynęła na sposób zarządzania szkołą, gdyż zdobyto doświadczenie w zakresie pozyskiwania funduszy unijnych, dzięki temu szkoła złożyła kolejny wniosek apli-kacyjny i aktualnie realizuje nowy projekt Comeniusa. Nauczyciele zaczęli stosować nowoczesne metody, zwłaszcza metodę projektu z wykorzystaniem nowych tech-nologii informacyjno-komunikacyjnych. Matematycy, fizyk i chemik opracowywali scenariusze eksperymentów naukowych. Organizowali ciekawe lekcje muzealne. Wszyscy doskonalili swój warsztat pra-cy poprzez zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności tak w zakresie metodyki, nowych technologii, nauki języków ob-cych, jak i w kwestiach merytorycznych dotyczących tematyki projektu. Wynie-sione z czasu realizacji projektu doświad-czenia, umiejętności, wiedzę nauczyciele nadal wykorzystują w pracy szkolnej. Pro-jekt spowodował zacieśnienie współpra-cy szkoły ze społecznością lokalną. Na uwagę zasługuje propagowanie projektu w szerokim środowisku oraz pozyskanie do współpracy licznych sponsorów, któ-rzy nadal chętnie współpracują ze szkołą, doceniając zaangażowanie i kreatywność zarówno nauczycieli, jak i uczniów.

nUmer ProjektU:07-Pol01-co06-00527-1

obszar tematyczny ProjektU:nauka / technologia, dziedzictwo kulturowe, metodologia nauczania / dydaktyka

Polski Partner ProjektU:gimnazjum nr 1 im. Papieża jana Pawła ii w nowej dębieul. m. reja 7 39-460 nowa dębatel./faks: +48 15 846 2052e-mail: [email protected] www.gimnazjum1ndeba.neostrada.pl

koordynator szkolny ProjektU:agnieszka Pazdertel. 606 446 010e-mail: [email protected]

koordynator ProjektU:1st HigH scHool of cHios, cHios, grecja

Partnerzy ProjektU:• guzeppi despott boys’ junior lyceum,

Hamrun, malta• feyzi̇ye mektepleri̇ Vakfi Özel ayazağa

işik li̇sesi̇, istambuł, turcja




zwiedzanie muzeum naukowego w istambule (16.03.2009 r., turcja)


Program comenius

Cele społeczne:• zaangażowanie całej szkoły oraz lokal-

nych władz samorządowych w realiza-cję projektu prowadzi do intensywnej współpracy pomiędzy nauczycielami różnych przedmiotów w różnych krajach

• wykorzystanie zróżnicowanych do-świadczeń krajów uczestniczących w projekcie przełamuje społeczne opo-ry przed stosowaniem alternatywnych źródeł energii

• młodzież propagująca w miejscu za-mieszkania ideę odnawialnych źró-deł energii praktycznie realizuje ideę uczenia się przez całe życie (młodzi uczą starszych)

• następuje zintegrowanie działań na poziomie gmin i powiatu w zakresie uświadamiania istoty i wagi inwesto-wania w odnawialne źródła energii, które są nieodłącznym elementem rozwoju zrównoważonego

działania (metody) zastosowane w Projekcie: Niekonwencjonalne metody pracy:• intensywna nauka języków obcych:

metoda Sity, wideo- i audiopodcasty, metoda Tony’ego Buzana

• praca nad kolejnymi etapami projektu: metoda projektu z elementami meta planu, burzy mózgu oraz metod Edu-arda de Bono

• metody rozwiązywania problemów oparte o algorytm postępowania: 1. Opis sytuacji problemowej – co

chcemy zbadać 2. Sformułowanie problemu (koordy-

natorzy, nauczyciele opiekunowie) 3. Sformułowanie hipotez i pytań

naprowadzających 4. Zaplanowanie sposobów rozwiąza-

nia problemu 5. Podsumowanie i wnioski końcowe

Powszechne stosowanie narzędzi infor-matycznych:• komunikacja w grupie: e-mail, konfe-

rencje wideo – Skype • platforma Moodle – dla publikacji

wyników i forum • opracowanie strony internetowej

projektu

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe: Internet:• strona projektu:

www.rataje.eu/comenius• internetowa mapa źródeł zielonej ener-

gii (Google Maps)• strona na Wikipedii• platforma Moodle – rataje.eu Publikacje:• foldery, programy spotkań • raporty roczne

zielona energia nie zna granicgrune energie kent keine grenzen


wielki finałPodsumowanie projektu w detmold (23.03.2010 r.)

spotkanie w szkole colegio montesion Palma de mallorca (6.03.2010 r.)

cele ProjektU: Cele dydaktyczne:• promocja współpracy pomiędzy

uczniami z różnych państw europej-skich w zakresie doskonalenia umiejęt-ności językowych oraz poszanowania środowiska naturalnego

• zdobywanie nowych umiejętności przez uczniów i nauczycieli, przy-datnych w życiu prywatnym i zawo-dowym: umiejętności komunikacji, prezentacji, tolerancji dla odmiennych poglądów, kreatywności i umiejętności działania zespołowego

• zwiększenie motywacji i satysfakcji nauczycieli i uczniów poprzez świa-domość własnego rozwoju i reali-zacji zadań rozwiązujących lokalne problemy


Program comenius

Multimedia:• ponad 5 GB zdjęć • 5 filmów dokumentujących poszcze-

gólne etapy realizacji projektu • wywiady z młodzieżą, dyrektorami

szkół, opiekunami

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• relacje prasowe (Lippische Landeszeitung,

Lippe aktuell, Chodzieżanin, Nowy Tygo-dnik, Kurier Chodzieski, prasa Majorki)

• telewizja regionalna OWL Aktuell - Lippe, Antserwis, Chodzież

• ulotki z wynikami projektu (czaso-pisma edukacyjne, broszury, ulotki, prezentacje)

• prezentacje w szkołach• publikacja wyników projektu na szkol-

nych stronach internetowych• strona internetowa projektu www.ra-

taje.eu/comenius• opublikowanie „zielonej mapy” na in-

ternetowych stronach samorządowych• konferencja prasowa• dokumentacja fotograficzna• uroczyste podsumowanie projektu

w Detmold

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU? Środowisko lokalne, samorząd:• „zielona mapa” opublikowana w In-

ternecie elementem lokalnej polityki z zakresu ekologii

• współpraca młodzieży impulsem do podpisania porozumienia pomiędzy powiatem Lippe (Niemcy) i powiatem chodzieskim

Edukacja:• doskonalenie metod nauczania (wy-

cieczki, współpraca z instytucjami pozaszkolnymi przy realizacji zadań)

• zwiększenie szans edukacyjnych na europejskim rynku pracy osób reali-zujących projekt poprzez poznanie innych metod ochrony środowiska

• włączenie młodzieży w dialog inter-kulturowy

• doskonalenie zawodowe nauczycieli z zakresu kompetencji językowych

• powszechniejsze stosowanie nowo-czesnych technik informacyjnych

• zwiększenie wykorzystania technik multimedialnych

• poznanie przez uczniów metod i technik samokształcenia

• przygotowanie do grupowego roz-wiązywania lokalnych problemów, wypracowywanie wniosków koń-cowych w drodze kompromisu – zwiększenie szans edukacyjnych młodzieży pochodzącej z środowisk zagrożonych

• polepszenie kompetencji językowych uczniów

• ułatwienie dostosowania się do zmie-niających się warunków socjalnych i ekonomicznych

młodzież hiszpańska zwiedzająca fermę wiatrową w margoninie (27.09.2009 r.)

nUmer ProjektU:2008-1-de3-com06-00008 2

obszar tematyczny ProjektU: środowisko / zrównoważony rozwój,media i komunikacja

Polski Partner ProjektU: zespół szkół licealno-gimnazjalnych rataje, ul. chodzieska 9 64-800 chodzież tel. +48 67 284 53 70e-mail: [email protected]

koordynator szkolny ProjektU: dr inż. franciszek wyrwatel. 606 344 063 e-mail: [email protected]

adres strony internetowej ProjektU: www.rataje.eu/comenius

koordynator ProjektU:dietrich bonhoeffer berufskolleg, detmold, niemcy

Partner ProjektU: colegio nuestra senora de montesión, Palma de mallorca, Hiszpania

okres realizacji ProjektU: 2008-2010

język ProjektU: niemiecki

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 24 000 euro


Program comenius

wycieczkado Parku narodowego dartmoor

• lepsze planowanie pracy w zespołach przedmiotowych oraz zadań nauczycieli

• przygotowanie szkoły do wprowadze-nia nauczania dwujęzycznego

• podniesienia kwalifikacji interperso-nalnych

• nawiązanie osobistych kontaktów i in-tegracja międzykulturowa

• poznanie historii, przyrody i szeroko pojętego dziedzictwa Wielkiej Brytanii

• poszerzenie wiedzy w zakresie orga-nizacji systemu edukacji i nauczania w Wielkiej Brytanii

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Tematem szkolenia było zintegrowane nauczanie przedmiotu i języka obcego (angielskiego), ze szczególnym uwzględ-nieniem matematyki i przedmiotów ści-

słych. Szkolenie koncentrowało się na praktycznych metodach stosowanych w tego typu nauczaniu. Drugim obszarem było rozwijanie umiejętności językowych uczestników szkolenia. Jednym z elemen-tów zajęć było szukanie informacji i od-powiedzi do pytań w Internecie.Zajęcia odbywały się w grupie 16-oso-bowej. Prowadzący stosowali bardzo różnorodne metody nauczania – uczest-nicy pracowali zarówno indywidualnie, w parach, jak i grupach liczących od 3 do 8 osób. Ćwiczono takie sposoby uczenia, które w szerokim zakresie an-gażują ucznia (wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa), a przez to są bardziej efektywne, niż tradycyjne.Wraz z nauczycielem z Norwegii polski uczestnik kursu przygotował i przepro-wadził mikrolekcję (30 min) w języku angielskim pt. Sine ratio in right-angled triangles. Przygotował się z zakresu słow-nictwa i odpowiednich wyrażeń w języku angielskim oraz zastosował w lekcji me-tody aktywizujące. Uczestniczył także w wycieczkach do cen-nych kulturowo, historycznie i przyrod-niczo miejsc w Devon i Kornwalii m.in. Exeter, Dartmoor National Park, Tintagel i Jurassic Coast.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Szkolenie w Exeter znacząco podniosło umiejętności zawodowe uczestnika, a jego rezultatami są m.in.:

zintegrowane nauczanie przedmiotu i języka obcego dla nauczycieli matematyki i przedmiotów ścisłych

content and langUage integrated learning for matHs and science teacHers

mobilność szkolnej kadry edukacyjnejwarsztaty w international Projects centre w eXeterprowadzone przez nauczycielkę z anglii. Uczestnicy z Hiszpanii, francji, węgier, bułgarii, norwegii i Polski

cele kUrsU:• poznanie praktycznych metod i na-

rzędzi stosowanych w dwujęzycznym nauczaniu matematyki oraz źródeł po-zyskiwania materiałów w tym zakresie

• nauka technik, które umożliwiają na-uczanie języka obcego i treści przed-miotowych jednocześnie i przedsta-wiają język angielski jako środek do nauczania przedmiotu

• praktyczne przygotowanie i poprowa-dzenie lekcji

• poszukiwanie informacji i materiałów związanych z CLIL zarówno w Interne-cie, jak i bibliotece publicznej w Exeter

• podniesienie znajomości języka angiel-skiego zarówno w sytuacjach codzien-nych, jak i związanych z nauczaniem

• podniesienie umiejętności w zakresie łączenia treści międzyprzedmiotowych


Program comenius

lekcja w języku angielskim „Pyramids” w gimnazjum w krempachach, prowadzona z siegfriedem maillardem z collège les eyquems we francji. Uczniowie z Polski i francji (maj 2010)

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Kurs „Content and Language Integrated Learning for Maths and Science Teachers” spełnił oczekiwania uczestnika. Wszyst-kie cele projektu zostały zrealizowane, a rezultaty nadal są wykorzystywane we własnej pracy. W szczególności:1. Przeprowadzenie lekcji matematyki

w języku angielskim2. Zdanie egzaminu Cambridge First

Certificate in English w styczniu 20103. Zachęcenie innych nauczycieli we

własnej szkole do uczenia w języku angielskim (biologia, fizyka); prze-prowadzenie lekcji

4. Lepsze przygotowanie szkoły do wpro-wadzenia nauczania dwujęzycznego (analiza stanu obecnego, przepisów, kwalifikacji nauczycieli, niezbędnych zmian itp.)

5. Stosowanie nowych metod i tech-nik dydaktycznych w codziennym nauczaniu, a przez to podniesienie atrakcyjności lekcji i motywacji uczniów do nauki

6. Zacieśnienie współpracy z nauczycie-lami języka angielskiego; wprowadze-nie treści międzyprzedmiotowych do nauczania (j. angielski + przedmiot ścisły)

7. Uwzględnienie zagadnień dwuję-zycznego nauczania w międzynaro-dowych projektach przedmiotowych Comenius Partnerskie Projekty Szkół i eTwinning.

1. Poznanie specyfiki i wymagań naucza-nia dwujęzycznego

2. Znajomość nowych metod i technik stosowanych zarówno w tradycyjnym, jak i dwujęzycznym nauczaniu

3. Zaplanowanie i przeprowadzenie lekcji matematyki po angielsku

4. Nawiązanie kontaktów i wymiana do-świadczeń z nauczycielami z Europy

5. Podniesienie kwalifikacji językowych6. Poznanie kultury, historii i przyrody

południowej Anglii7. Podniesienie umiejętności interper-

sonalnych i pracy w grupie

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:1. Opublikowanie na stronie internetowej

Gimnazjum w Krempachach infor-macji o odbytym kursie oraz możli-wościach nauczania dwujęzycznego

2. Przekazanie informacji o odbytym kursie i nauczaniu dwujęzycznym pod-czas ogólnego spotkania z rodzicami

3. Zapoznanie nauczycieli we własnej szkole (Rada Pedagogiczna) z naucza-niem dwujęzycznym, jego zaletami, wadami i wymaganiami

4. Dzielenie się nowymi wiadomościami z nauczycielami ze szkoły partnerskiej Collège les Eyquems (Francja); stoso-wanie wiedzy we wspólnych projek-tach i lekcjach

5. Włączenie informacji i zagadnień związanych z tematyką kursu do szko-leń eTwinning organizowanych przez uczestnika jako ambasadora tego pro-gramu w województwie małopolskim

nUmer ProjektU:2009-1-Pl1-com02-03897

obszar tematyczny kUrsU:obszar tematyczny kursu doskonalenia zawodowego nauczycieli:matematyka, nauki przyrodnicze, nauka i uczenie się języków obcych

Polski Uczestnik kUrsU:Urszula UtnickaPubliczne gimnazjum nr 1 im. jana Pawła ii w krempachachkamieniec 4634-433 nowa białatel. +48 18 285 15 65faks: +48 18 285 15 65e-mail: [email protected] www.gim.krempachy.pl

organizator kUrsU:iPc - international Projects centre7 colleton crescendeX2 4dg exeterUk – wielka brytania

okres realizacji kUrsU:9-22 sierpnia 2009

język kUrsU: angielski

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 2636 euro


Program comenius

cele ProjektU: Nadrzędnymi celami projektu były:• integracja europejskich środowisk aka-

demickich w rozwiązywaniu istotnych problemów energetycznych;

• wymiana doświadczeń z zakresu no-wych technologii energetycznych;

• podnoszenie kwalifikacji studentów uczelni technicznych.

Wiodącą tematykę trzech edycji kursu in-tensywnego stanowiły odnawialne źródła energii, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ograniczenia emisji CO2 do at-mosfery – jeden z priorytetów europej-skiej polityki energetycznej. Problematyka konwersji energii, zwłaszcza w zakresie wykorzystywania źródeł odnawialnych, ma zdecydowanie wielodyscyplinarny charakter i wymaga znajomości zagad-nień z obszaru szeroko rozumianej fizyki, chemii, inżynierii chemicznej i proceso-wej, mechaniki i budowy maszyn, a także ochrony środowiska. Kurs intensywny miał na celu także zaznajomienie przy-szłych inżynierów z wybranymi aplika-cjami inżynierskimi ukierunkowanymi na nowe technologie energetyczne.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Program kursu intensywnego został opracowany wspólnie przez wszystkie uczestniczące w projekcie uczelnie.

Program dydaktyczny:• wykłady o tematyce: “Biomass gasifi-

cation in EU”, ”Biomass and hydrogen – the energy sources for future”, ”Clean energy technology”, „Co-combustion of bio-fuels and coal”, ”Energy produc-tion in Slovak Republic”, ”Fundamen-tals of renewable energy”, ”Renewable energy sources – new concept for re-duction of CO2 emission”, “Thermody-namics of low and high temperature

redUction of co2 emission by imPlementation of renewable resoUrces in central eUroPe regions in tHe conteXt

of eU energy Policyredukcja emisji co2 poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na przykładzie

europy centralnej w kontekście Polityki energetycznej Unii europejskiej

kurs intensywny

celem zajęć projektowych było nie tylko pogłębienie wiedzy, ale również opanowanie umiejętności współpracy w międzynarodowej grupiefot. z archiwum Pwr. 2009

biomass gasification”, “Utilization of biomass and bio-waste for heat and power production in Poland”;

• dwa projekty grupowe związane z odnawialnymi źródłami energii (np. zaprojektowanie pojazdu mechanicz-nego napędzanego energią elektryczną z baterii słonecznych) oraz współspa-laniem biomasy i odpadów ściekowych (np. analiza wybranych aspektów fizy-ko-chemicznych współspalania bio-masy w kotłach węglowych). Studenci opracowywali każdy z projektów przez kilkanaście godzin w kilkuosobowych, międzynarodowych grupach, a następ-nie prezentowali wyniki pracy wszyst-kim uczestnikom kursu i opiekunom naukowym grup;

• zajęcia laboratoryjne w specjalistycz-nych laboratoriach Centrum Odna-wialnych Źródeł Energii w Bielawie (obejmujące zagadnienia: ogniwa pa-liwowe (fuel cells), pompy ciepła (heat pumps), ogniwa fotovoltaiczne (photo-voltaic cells), turbina wiatrowa (power from the wind), kolektory słoneczne (solar collectors)) i Wydziału Mecha-niczno-Energetycznego Politechniki Wrocławskiej (o tematyce: własności fizyko-chemiczne biomasy ”Elemental and proximate analysis and investi-gation of biomass behaviour during the pyrolysis at different heating rate

zajęcia laboratoryjne dotyczące ogniw paliwowych – centrum odnawialnych Źródeł energii w bielawiefot. z archiwum Pwr. 2009


Program erasmus

nUmer ProjektU:era_iP_13_2008/14/2008era_iP_19_2009/14/2008_2era_iP_22_2010/3

obszar tematyczny ProjektU:energetyka, kontrola środowiska i technologia ochrony środowiska

koordynator ProjektU:Politechnika wrocławska, Pl wroclaw02wydział mechaniczno-energetycznywybrzeże wyspiańskiego 2750-370 wrocławwww.pwr.wroc.pl

koordynator ProjektU:dr Paweł reguckie-mail: [email protected]. +48 71 320 35 53 faks: +48 71 320 42 28

strona internetowa ProjektU:www.wme.pwr.wroc.pl/szkolaletnia

Partnerzy ProjektU:Vysoká Škola báňská – technická Univerzita ostrava, (VŠb-technical University ostrava), cz ostraVa01, czechy;technická Univerzita v košiciach (technical University of košice), sk kosice03, słowacja

okres realizacji ProjektU:3 lataPierwszy rok: 1 września 2008 – 31 sierpnia 2009, miejsce i termin realizacji kursu intensywnego: bielawa i wrocław,1-14 września 2008drugi rok:1 września 2009 – 31sierpnia 2010,miejsce i termin realizacji kursu intensywnego: bielawa i wrocław, 1-13 września 2009trzeci rok: 1 września 2010 – 31sierpnia 2011,miejsce i termin realizacji kursu intensywnego: bielawa i wrocław, 1-12 września 2010

język ProjektU: angielski

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 54.773 euro

umiejętności samodzielnego montażu sta-nowiska pomiarowego oraz brali czynny udział w przygotowaniu próbek i realiza-cji eksperymentu.Prezentacja wyników projektów i zaanga-żowanie w zajęcia laboratoryjne stanowiły metody oceny pracy studentów oraz de-cydowały o uzyskanej przez nich ocenie końcowej. Grono wykładowców podczas każdej edycji wybierało także MPV kursu (the most valuable participant).Podczas pierwszych dwóch edycji kursu intensywnego odbyła się wycieczka dy-daktyczna do Zespołu Elektrociepłow-ni Wrocławskich KOGENERACJA S.A. we Wrocławiu, podczas której uczestni-cy m.in. mieli możliwość zapoznania się z funkcjonującą instalacją do współspa-lania biomasy.

Program kUltUralny:• wycieczka autokarowa w Góry Sowie

(zwiedzanie systemu podziemnych korytarzy z okresu II wojny świato-wej w okolicach Walimia – kompleks Olbrzym Riese)

• zwiedzanie zamku w Książu, wizy-ta w zabytkowym Kościele Pokoju w Świdnicy

• piesze wycieczki po Bielawie i Wro-cławiu

• plenerowe ognisko i imprezy klubowe (w tym rejs statkiem po Odrze)

• zajęcia rekreacyjno-sportowe w parku wodnym Aquarius i studiu odnowy Aquariusport w Bielawie

• seans filmowy: „Janosik – prawdziwa historia”

and estimation of reactivity (analiza-tor CHNS)”, współspalanie biomasy “Co-combustion of biomass and coal at different share of fuels and emission investigation (sloping heart furnace)”, analiza produktów spalania biomasy ”Exhaust emissions test during com-bustion biomass pellets in KP-15 boiler with retort furnace (KP-15 boiler)”).

Po każdych zajęciach laboratoryjnych, prowadzonych w kilkuosobowych, mię-dzynarodowych grupach, członkowie każdej grupy pod opieką nauczyciela akademickiego opracowywali wspólne sprawozdanie w języku angielskim, zawie-rające proste obliczenia, wykresy i pod-sumowujące wnioski. Sprawozdanie było prezentowane opiekunowi naukowemu grupy, co służyło nie tylko utrwaleniu zdobytej wiedzy, ale również stwarzało możliwość posłużenia się anglojęzycznym słownictwem technicznym.Dodatkowym atutem laboratoriów, które były realizowane w Centrum Odnawial-nych Źródeł Energii w Bielawie, była możliwość skorzystania z danych mete-orologicznych gromadzonych w ośrod-ku (w tym sezonowego nasłonecznienia, temperatury, ciśnienia, siły i kierunku wiatru). Dane te były wykorzystywane nie tylko w sprawozdaniach, ale również w czasie realizacji projektów grupowych. W trakcie laboratoriów na Wydziale Me-chaniczno-Energetycznym Politechniki Wrocławskiej uczestnicy zapoznawali się z budową i zasadą działania specjali-stycznej aparatury pomiarowej, nabywali

zajęcia laboratoryjne z wykorzystaniem analizatora cHns w laboratoriach innowacyjnych technik konwersji energii wydziału mechaniczno--energetycznego Pwr.fot. z archiwum Pwr. 2009


Program erasmus

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Rezultaty:Przeprowadzenie projektu wzmocniło współpracę uczelni partnerskich i udział tych szkół wyższych w zwiększeniu liczby uczestniczących w programie Erasmus studentów i nauczycieli akademickich (w trzech edycjach kursu udział wzięło 84 studentów i 7 wykładowców).Na podstawie materiałów dydaktycznych, opracowanych na potrzeby kursu inten-sywnego, zostały uaktualnione i wzbo-gacone treści programowe dla czwarte-go i piątego roku studiów na kierunku energetyka Wydziału Mechaniczno-Ener-

getycznego Politechniki Wrocławskiej. Wyniki zajęć laboratoryjnych zostały wy-korzystane przez studentów piątego roku studiów ww. kierunku podczas realizacji projektów indywidualnych.Uczestnicy kursu mieli możliwość po-głębienia wiedzy z zakresu nowych tech-nologii energetycznych, co niewątpliwie przyczyniło się do podniesienia ich kwali-fikacji zawodowych. Wiedza przekazywana podczas kursu wykraczała poza standardy nauczania dla prezentowanych kierunków studiów, a udział w kursie stworzył studen-tom unikalną możliwość pracy na sprzęcie badawczym dostępnym jedynie w specja-

listycznych laboratoriach (np. analizator CHNS, piec opadowy do analizy współspa-lania biomasy, instalacje obejmujące różne typy konfiguracji kolektorów słonecznych, ogniwa fotovoltaiczne i paliwowe). Niewątpliwym, dodatkowym, atutem uczestnictwa studentów w kursie była możliwość pracy w międzynarodowej grupie, co rozwijało kreatywność i zdol-ność współpracy w rozwiązywaniu pro-blemów projektowych. Udział w zajęciach prowadzonych w języku angielskim po-zwolił uczestnikom rozwinąć także umie-jętności językowe i poznać zawodowe słownictwo techniczne.

Partnerzy projektu:Politechnika wrocławska, Vysoká Škola báňská – technická Univerzita ostrava, technická Univerzita v košiciach


Program erasmus

relacja z realizacji projektu w roku 2010 została opublikowana w czasopiśmie Politechniki wrocławskiej(„Pryzmat” nr 241, listopad 2010”)

Przeprowadzenie projektu wzmocniło współpracę pomiędzy uczestniczącymi w przedsięwzięciu uczelniami i insty-tucjami administracji samorządowej – Urzędem Miasta w Bielawie i Urzędem Marszałkowskim Województwa Dolnoślą-skiego, które współfinansowały działanie.Produkty:• certyfikaty udziału w kursie dla każ-

dego studenta, zawierające informacje o uzyskanej ocenie końcowej i wartości kursu w systemie ECTS – 6 punktów. Punkty ECTS zostały w pełni zaliczo-ne do dorobku studentów przez ich uczelnie macierzyste;

• materiał dydaktyczny do wykładów w postaci prezentacji multimedialnych;

• opisy ćwiczeń laboratoryjnych z odna-wialnych źródeł energii w języku an-gielskim dla Centrum Odnawialnych Źródeł Energii w Bielawie;

• opisy ćwiczeń laboratoryjnych w ję-zyku angielskim dla specjalistycznego laboratorium konwersji energii Wy-działu Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Wrocławskiej ze współ-spalania biomasy: kocioł KP-15, piec opadowy, termograwimetr TG/DTA;

• raporty z materiałami dydaktycznymi w języku angielskim: a) ”International Summer School –

Reduction of CO2 emission by implementation of renewable reso-urces in Central Europe regions in the context of EU Energy Policy”, Bielawa-Wrocław, September 1-14, 2008, redakcja zbiorowa, wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki

Wrocławskiej, Wrocław 2008, ISBN 978-83-7493-427-5;

b) ”International Summer School – Reduction of CO2 emission by implementation of renewable reso-urces in Central Europe regions in the context of EU Energy Policy”, Bielawa-Wrocław, September 1-13, 2009, redakcja zbiorowa, wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7493-485-5;

c) „International Summer School – Reduction of CO2 emission by implementation of renewable reso-urces in Central Europe regions in the context of EU Energy Policy”, Bielawa-Wrocław, September 1-12, 2010, redakcja zbiorowa, wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2010; ISBN 978-83-7493-561-6.

• strona internetowa projektu w języ-kach angielskim i polskim: www.wme.pwr.wroc.pl/SzkolaLetnia.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Artykuły prasowe w języku polskim:• Czasopismo akademickie Politechniki

Wrocławskiej „Pryzmat”, nr 232, str. 40-41, 2009, „Wypoczynek i nauka w czasie wakacji? Na W-9 to możli-we!” http://pryzmat.pwr.wroc.pl/Pry-zmat_232/pryzmat232.pdf;

• Informator Samorządu Bielawskiego „Wiadomości Bielawskie”, nr 14(315), Bielawa 16-30 września 2009 r., ISSN

1508-1362, „Międzynarodowa Szkoła Letnia”;

• honorowy patronat Marszałka Woje-wództwa Dolnośląskiego;

• raporty z materiałami dydaktycznymi;• strona internetowa projektu: www.

wme.pwr.wroc.pl/SzkolaLetnia

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Świadomość postępującej degradacji środowiska naturalnego, jak również kurczenie się zasobów konwencjonal-nych źródeł energii sprzyjają szybkiemu rozwojowi innowacyjnych technologii energetycznych. Projekt przyczynił się do rozpowszechnienia wiedzy z zakresu energetyki odnawialnej poprzez wymianę doświadczeń poszczególnych krajów ma-kroregionu Europy Centralnej (Czechy, Słowacja, Polska).Treści merytoryczne kursu intensywnego zostały włączone do programów studiów uczestniczących w kursie uczelni.Wspólna realizacja trzech edycji kursu in-tensywnego przyczyniła się do integracji kulturowej i zawodowej studentów oraz nauczycieli akademickich makroregio-nu oraz pozwoliła na rozwój kompe-tencji, wymianę wiedzy specjalistycznej i doświadczeń w dziedzinie edukacji. Współpraca w projekcie uczelni z Koszyc, Ostrawy i Wrocławia przyczyniła się do zwiększenia mobilności akademickiej, a w przyszłości może zaowocować wspól-nym programem kształcenia.


Program erasmus

resowani wyjazdami zostali podzieleni na dwie grupy:• pierwsza, mniej liczna, to studenci

o bardzo dobrych wynikach w nauce. Oni na ogół świadomie wybierają uczel-nię, w której będą mogli rozwijać swoje już sprecyzowane zainteresowania;

• druga, liczniejsza i bardziej zróżni-cowana, to studenci zorientowani na zastosowania matematyki, szczególnie te związane z finansami. Jest to zro-zumiałe, gdyż wiele z partnerskich uczelni bliżej współpracuje z insty-tucjami finansowymi i ten aspekt zastosowań ma tam dłuższą tradycję niż w naszym kraju.

Warte podkreślenia jest też zwiększające się zainteresowanie mobilnością studen-tów kierunków informatycznych. Wyjazdami interesują się często studen-ci na semestrach dyplomowych. Udział w wymianie pozwala im bowiem na wykonanie badań i zebranie takich ma-teriałów do pracy dyplomowej, jakich nie uzyskaliby w kraju. Ogromną rolę w aktywizowaniu poten-cjalnych stypendystów mają nauczyciele akademiccy sprawujący pieczę nad stu-dentami kierunków matematycznych. To ich rada, doświadczenie, znajomość zagranicznych ośrodków często i zasadni-czo przyczyniają się do podjęcia decyzji o wyjeździe, a także pomagają pokonać ba-riery istniejące w świadomości studentów. Odpowiedzi wykładowców na kluczo-we pytanie o związek zrealizowania części studiów w partnerskiej uczelni zagranicznej z kompetencjami mate-matycznymi studentów wskazują przede wszystkim na większą ofertę przedmio-tów z „pogranicza” matematyki, wyko-rzystujących jej praktyczne zastosowanie

na uczelniach zagranicznych. Znakomity poziom kształcenia w polskich szkołach wyższych w zakresie przedmiotów pod-stawowych w połączeniu ze znajomością praktycznego zastosowania matematyki, czy z korzystaniem z alternatywnych me-tod obliczeń i projektowania bazującego na matematyce, to duża wartość dodana wyjazdu. Kreatywne, pomysłowe, niety-powe formy przekazywania wiedzy i or-ganizacji zajęć w uczelniach partnerskich są w oczach studentów dodatkowym atutem. Na rozwijanie kompetencji matematycz-nych dzięki realizacji studiów w zagra-nicznej uczelni partnerskiej ma wpływ jakość kształcenia w wybranym ośrodku. Studenci liczą w tym zakresie na wsparcie swoich opiekunów naukowych. Umie-jętne dobranie ośrodka zagranicznego do poziomu zaawansowania wiedzy stu-denta oraz zakresu jego zainteresowań to tzw. połowa sukcesu. Należy znaleźć złoty środek, aby zarówno wyjeżdżający na wymianę student był zadowolony, jak i uczelnia przyjmująca mogła czerpać ko-rzyści z jego obecności. Jako że rola nauczyciela (mentora) w do-borze ośrodka i programu zajęć jest nie-zaprzeczalna, poprosiliśmy wykładow-ców o określenie znaczenia wymiany nauczycieli akademickich w programie Erasmus w rozwijaniu kompetencji matematycznych. Przyjazd nauczyciela akademickiego w celu wygłoszenia wykładów jest zawsze poży-teczny i ciekawy, stwarza bowiem możli-wości do wymiany doświadczeń, twórczej dyskusji, prezentacji własnych rozwiązań oraz uzyskania koleżeńskiej opinii. Za szczególnie efektywne zostały uzna-ne takie zajęcia, które są realizowane

mobilność w Programie erasmUs a rozwÓj komPetencji matematycznycH

Analizując dane statystyczne odno-szące się do mobilności studentów i pracowników szkół wyższych kształ-cących się i prowadzących kształcenie na kierunkach matematycznych oraz pokrewnych, można zauważyć, że liczba realizowanych wyjazdów jest stabilna. W celu zdefiniowania związku pomiędzy mobilnością studentów i pracowników a rozwijaniem kompetencji matematycz-nych przeprowadziliśmy rozmowy z pra-cownikami dydaktycznymi wydziałów kształcących w tym zakresie i uczestni-czących w programie Erasmus. Opinie wykładowców dowodzą, że warto być mobilnym, studiując kierunki matema-tyczne i im pokrewne.Zapytani o skalę zainteresowania wy-jazdami Erasmusowymi wśród studen-tów kierunków matematycznych i po-krewnych potwierdzili, że program ten bardziej jest kojarzony przez studentów z możliwością studiowania na kierunkach społecznych i humanistycznych, a mniej – na ścisłych. Studenci nauk matematycznych i po-krewnych, którzy chcieliby wyjechać z Erasmusem w celu zrealizowania części studiów w partnerskiej uczelni zagranicz-nej, kierują się nie tylko przesłankami dotyczącymi podnoszenia tzw. kompe-tencji ogólnych (najczęściej wiążących się z poprawą znajomości języków obcych, wiedzy o Europie, kompetencji interper-sonalnych), ale także kryteriami związa-nymi bezpośrednio z matematyką. Wśród najczęściej wymienianych przyczyn znaj-dujemy: dostęp do specjalistycznych la-boratoriów, chęć poznania innych metod dydaktycznych, które mogą zainspirować do podejmowania nowych wyzwań. W jednym z wywiadów studenci zainte-


Program erasmus

wspólnie przez nauczycieli akademickich z obydwu uczelni (przyjmującej i wysy-łającej) – ustalenie programu modułu z profesorem zagranicznym, włączenie tego modułu do oferty zajęć na uczelni polskiej, poprowadzenie części modułu przez wykładowcę polskiego i części zajęć przez zagranicznego nauczyciela akade-mickiego, a następnie przeprowadzenie egzaminu przez obu naukowców. Takie podejście do przeprowadzenia przed-miotu umożliwiło lepsze przygotowanie studentów (przez rodzimego wykładowcę) do udziału w dalszej części prowadzonej przez profesora wizytującego. Docenianą, z punktu widzenia skuteczno-ści nabywania kompetencji, formą wspól-nej pracy jest też cykl intensywnych zajęć dydaktycznych – kilkudniowy kurs reali-zowany wspólnie przez wykładowców polskich i zagranicznych. Udział studen-

tów w takim kursie poprzedza przygoto-wanie referatów/prezentacji projektów przedstawianych następnie w obecności grupy. Dzięki temu uczestnicy zajęć są bardziej zaangażowani i lepiej przygoto-wani, co pozwala na omówienie nawet bardzo zaawansowanych zagadnień. Sty-mulujące jest także to, że uczestnicy mogą przez cały czas dyskutować między sobą i z wykładowcą/ami zagranicznym/i. Jest to szczególnie przydatne w trakcie dysku-sji, gdyż wykładowcy zagraniczni często wspierają się doświadczeniami z własnej praktyki (np. inżynierskiej), poruszając jednocześnie nietypowe zagadnienia.Podsumowując, umiejętne połączenie i rozłożenie w czasie wyjazdów studen-tów z kierunków zbliżonych do mate-matycznych oraz wyjazdów nauczycieli akademickich może przyczynić się do wzrostu kompetencji matematycznych

studentów. Istotne wydaje się w tym kon-tekście nie tylko zaangażowanie studen-tów w proces dydaktyczny, ale również doskonalenie warsztatu dydaktycznego przez samych wykładowców i czerpa-nie z doświadczeń, z dobrych praktyk występujących na uczelniach zagra-nicznych. Ważne i cenne są konsultacje pomiędzy nauczycielami akademickimi uczelni polskiej i pracownikami uczel-ni zagranicznej, mające na celu bieżący monitoring postępów studentów, odno-szących się do badanych kompetencji oraz podnoszenie poziomu kształcenia. Na podstawie wypowiedzi nauczycieli aka-demickich: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Częstochowskiej, Politechniki Gdańskiej, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie


Program erasmus

Praca nad wspólnym projektem we frankfurcie w styczniu 2010 r.

deVeloPing VirtUal matHematics laboratory

cele ProjektU:• przybliżenie matematyki jako nauki

ścisłej i podkreślenie jej znaczenia dla wszelkich działań zarówno nauko-wych, jak i pozanaukowych

• dzięki wykorzystaniu dostępności la-boratorium matematycznego w sieci pokazanie metody nauki matematyki poprzez m.in. zabawę i inne niestan-dardowe metody. Nauka dotyczyć będzie m.in. zagadnień pochodnych funkcji trygonometrycznych, różnicz-

kowania, ciągów matematycznych;• upowszechnianie e-learningu• przygotowanie e-booka dla uczniów

i nauczycieli pt. „Jak uczyć matematyki na wesoło”

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Działania podejmowane w projekcie obej-mują seminaria, konferencje oraz przepro-wadzenie we wszystkich krajach partner-skich ankiety dla użytkowników portalu. spotkanie partnerskie we frankfurcie

w styczniu 2010 r.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:• stworzenie wirtualnego laboratorium

matematycznego – projekt w trakcie realizacji

• napisanie e-booka dla uczniów i na-uczycieli pt. „Jak uczyć matematyki na wesoło” – projekt w trakcie realizacji

• organizacja warsztatów i konferencji w krajach partnerskich



nUmer ProjektU:2009-1-tr1-leo04-05414 8

obszar tematyczny ProjektU:nauki ścisłe, matematyka

Polski Partner ProjektU:wyższa szkoła ekonomiczno-informatycznaul. stokłosy 302-787 warszawatel. +48 22 457 23 37

osoba kontaktowa:beata kałuskatel. 604 99 02 68e-mail: [email protected]

adres strony internetowej:www.wsei.pl

koordynator ProjektU: academy for bildungsberatung, frankfurt, niemcy

Partnerzy ProjektU:Plovdivski Universitet Paisii, Plovdiv, bułgaria; selcuk University, konya, turcja;erclyes University, kayseri, turcja



Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 18.000 euro

współpraca partnerska, frankfurt, styczeń 2010 r.

spotkanie uczestników projektu we frankfurcie, styczeń 2010 r.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• organizacja licznych konferencji i se-

minariów w krajach partnerskich• czynny udział słuchaczy z uczelni

partnerskich w pracach wirtualnego laboratorium matematycznego

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Projekt jest w trakcie realizacji i zosta-nie zakończony w 2011 roku. Rezultaty projektu będą wykorzystywane w sposób bezpośredni poprzez osoby korzystające z laboratorium on-line, gdzie zostaną za-prezentowane m.in. przykłady nauki mate-matyki na wesoło. Portal będzie też służyć jako miejsce wymiany opinii między na-uczycielami i uczniami. Dostępny będzie również e-book dotyczący tej tematyki.



spotkania z partnerami projektu (amsterdam, czerwiec 2009 r.)

bayesian metHods to enHance reimbUrsement decisions – global e-learning tool

witH adVanced comPUting software

metody bayesowskie jako wsparcie dla podejmowania decyzji refundacyjnych

– e-learningowe narzędzie z wykorzystaniem zaawansowanych technik komputerowych

logo projektu ebayesmet

tytUl fotymarcin lićwinko tel: 0606

działania (metody) zastosowane w Projekcie:• opracowanie dwóch przeglądów sys-

tematycznych metod stosowanych w meta-analizach i porównaniach pośrednich – metod potencjalnie mogących znaleźć zastosowanie, jak również obecnie wykorzystywanych w przeglądach systematycznych i ra-portach HTA

• analiza wiarygodności metod staty-

stycznych zidentyfikowanych w ra-mach powyższych przeglądów sys-tematycznych, która stanowić będzie bazę dla merytorycznej zawartości platformy e-learningowej oraz wy-tycznych

• stworzenie wytycznych stanowiących zbiór rekomendacji pomocnych w pro-cesie statystycznej agregacji danych, przyczyniających się do racjonalizacji postępowania statystycznego

cele ProjektU:Podstawowym celem projektu eBayesMet jest stworzenie e-learningowego narzę-dzia do nauki przeprowadzania meta-analiz oraz analiz pośrednich w oparciu o dane pochodzące z badań klinicznych, ze szczególnym uwzględnieniem metod statystyki bayesowskiej.



• stworzenie platformy e-learningowej• optymalizacja ogólnodostępnego opro-

gramowania OpenBUGS, poprzez do-danie nowych funkcjonalności i popra-wę komfortu użytkowania (interface przyjazny dla użytkownika)

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Dotychczas osiągnięte:• strona internetowa projektu: www.

ebayesmet.org• forum internetowe• przegląd systematyczny metod stosowa-

nych w meta-analizach oraz porówna-niach pośrednich potencjalnie dostęp-nych do wykorzystania w przeglądach systematycznych i raportach HTA.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Rezultaty projektu (przeglądy oraz wy-tyczne) będą rozpowszechnianie po-przez stronę internetową, publikacje w czasopismach branżowych w Polsce oraz państwach partnerów, prezentacje podczas krajowych oraz międzynarodo-

spotkania z partnerami projektu (amsterdam, czerwiec 2009 r.)

nUmer ProjektU:2009-1-Pl1-leo05-05083

obszar tematyczny ProjektU:rozwój kompetencji matematycznych i naukowo-technicznych, rozwijanie umiejętności przeprowadzania analiz statystycznych

Polski Partner ProjektU:stowarzyszenie casPolskaul. mickiewicza 4032-400 myślenicetel. kom. 792 609 659faks: +48 12 263 60 38

koordynator szkolny ProjektU:sabina łyczakowskatel. kom. 796 164 040e-mail: [email protected] adres strony internetowej: www.caspin.org.pl

adres strony internetowej ProjektU: www.ebayesmet.org

koordynator ProjektU:stowarzyszenie casPolska, myślenice, Polska

Partnerzy ProjektU:• the University of birmingham,

birmingham, wielka brytania• academisch medisch centrum Universiteit

van amsterdam, amsterdam, Holandia• emmerce eeig, linkping, szwecja

okres realizacji ProjektU:1 listopada 2009 – 30 października 2011


Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 211 424,96 euro

wych konferencji. Informacje na temat platformy e-learningowej będą ponadto upowszechniane m.in. za pomocą ulotki informacyjnej rozsyłanej do decydentów w sektorze ochrony zdrowia, administra-cji publicznej i naukowców.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Platforma e-learningowa, będąca głów-nym rezultatem projektu, skierowana będzie bezpośrednio do osób odpowie-dzialnych za tworzenie opracowań z za-kresu oceny technologii medycznych, a jej głównym efektem będzie zwiększe-nie poziomu wiedzy oraz umiejętności dotyczących przeprowadzania analiz statystycznych, co przełoży się w sposób znaczący na jakość analiz HTA. Pośred-nio przyczyni się to do podejmowania bardziej racjonalnych decyzji związa-nych z alokacją ograniczonych zaso-bów finansowych na ochronę zdrowia, zarówno na poziomie jednostkowym relacji typu lekarz – pacjent, jak i całego społeczeństwa.



amsterdam – spotkanie partnerów projektu

tecHnologie informacyjne i komUnikacyjne dla innowacyjnycH naUczycieli PrzedmiotÓw PrzyrodniczycH

ict for innovative science teachers

lekcje otwarte z fizyki w ośrodku edukacji informatycznej i zastosowań komputerów w warszawie

cele ProjektU:Główne cele projektu to:• opracowanie pakietu ICT for IST – ma-

teriałów szkoleniowych, promujących innowacyjne nauczanie przedmiotów przyrodniczych z wykorzystaniem tech-nologii informacyjno-komunikacyjnych

• przeprowadzenie pilotażowych szkoleń dla nauczyciel przedmiotów przyrod-niczych w krajach partnerskich (Pol-ska, Austria, Cypr, Czechy, Holandia, Wielka Brytania)

• współpraca i wymiana doświadczeń między naukowcami, szkoleniowcami i nauczycielami przedmiotów przyrod-niczych z różnych krajów.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Projekt jest kontynuacją Projektu IT for US (Information Technology for Under-standing Science – Technologia infor-macyjna dla zrozumienia przedmiotów przyrodniczych), koordynowanego przez Ośrodek w latach 2004-2008.Przedmiotem transferu jest Pakiet IT for US, zawierający materiały szkoleniowe do innowacyjnego nauczania przedmiotów przyrodniczych z wykorzystaniem tech-nologii informacyjno-komunikacyjnych. Pakiet ten rozszerzono o nowe moduły, zawierające materiały metodyczne dla na-uczycieli i ćwiczenia uczniowskie w śro-dowisku Coach i Insight, nowe wersje językowe wybranych modułów IT for US (GE, CZ), nowe symulacje zjawisk przyrodniczych, linki do eksperymentów on-line oraz filmy wideo.

Opracowane materiały edukacyjne (Pa-kiet ICT for IST) będą testowane w cza-sie szkoleń pilotażowych (stacjonarnych i on-line na platformach edukacyjnych) dla nauczycieli przedmiotów przyrod-niczych we wszystkich krajach partner-skich oraz podczas lekcji otwartych dla uczniów i nauczycieli szkół ponadgim-nazjalnych w Polsce i Austrii. Uczestnicy projektu mają dostęp do internetowej bazy danych (Learning Object Reposi-tory) na serwerze Uniwersytetu Karola w Pradze, gdzie są umieszczane i dys-kutowane na forum materiały opraco-wywane w ramach projektu. W końco-wej fazie projektu zostanie opracowany przewodnik do szkoleń dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Planowane są następujące rezultaty i pro-dukty końcowe:• Pakiet ICT for IST – digipack z materia-

łami dydaktycznymi dla trenerów i na-uczycieli przedmiotów przyrodniczych,

• materiały dydaktyczne w bazie danych Learning Object Repository na ser-werze Uniwersytetu Karola w Pradze,

• materiały do szkoleń on-line (wspo-magające szkolenia stacjonarne),

• szkolenia pilotażowe w krajach part-nerskich,

• przewodnik do szkoleń dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych,

• strona internetowa projektu.



lekcje otwarte z chemii w ośrodku edukacji informatycznej i zastosowań komputerów w warszawie

nUmer ProjektU:2009-1-Pl1-leo05-05046

obszar tematyczny ProjektU:szkolenie nauczycieli w zakresie wykorzystania tik (ict) w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych

Polski Partner ProjektU:ośrodek edukacji informatycznej i zastosowań komputerów ul. raszyńska 8/1002-026 warszawatel. +48 22 579 41 00faks: +48 22 579 41 70e-mail:[email protected]

adres strony internetowej:http://www.oeiizk.waw.pl

koordynator szkolny ProjektU:elżbieta kaweckatel. +48 22 626 83 90e-mail: [email protected]

adres strony internetowej ProjektU:http://ictforist.oeiizk.waw.pl

koordynator ProjektU:ośrodek edukacji informatycznej i zastosowań komputerów, warszawa, Polska

Partnerzy ProjektU:• kirchliche Padagogische Hochschule

wien/krems, wiedeń, austria• University of cyprus, nikozja, cypr• charles University in Prague, faculty

of mathematics and Physics, Praga, republika czeska

• Universiteit van amsterdam, amstel institute, amsterdam, Holandia

• loughborough University, loughborough, wielka brytania

okres realizacji ProjektU:1 listopada 2009 – 31 października 2011


Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 290 131 euro

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Upowszechnianiu rezultatów projektu służą:• warsztaty ICT for IST i postery na

międzynarodowych konferencjach: CBLIS 2010 w Warszawie i GIREP-ICPE-MPTL 2010 w Reims (Francja) i innych – prezentacja materiałów dydaktycznych, opracowanych w ra-mach projektu;

• referaty i postery poświęcone projek-towi na spotkaniach i konferencjach krajowych we wszystkich krajach partnerskich.

Poza tym opracowane materiały dy-daktyczne będą umieszczone na stro-nie internetowej projektu, w Learning Object Repository na Uniwersytecie Karola w Pradze oraz na platformach szkoleniowych partnerów, a Pakiet ICT for IST zostanie rozesłany do instytucji krajowych i zagranicznych, zajmujących się szkoleniem nauczycieli przedmiotów przyrodniczych.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Do rezultatów projektu należy zaliczyć: wzrost kompetencji i umiejętności jego uczestników, a także wzrost umiejętności nauczycieli i trenerów uczestniczących w szkoleniach pilotażowych w zakresie wykorzystania technologii informacyj-nych i komunikacyjnych w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych.Opracowane materiały dydaktyczne

(Pakiet ICT for IST, materiały do szko-leń on-line, Przewodnik do szkoleń dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych) mogą być wykorzystane do szkolenia nauczycieli przedmiotów przyrodni-czych w ramach działalności instytucji pracujących w projekcie, a także przez inne ośrodki zajmujące się szkoleniem nauczycieli. Ćwiczenia i materiały me-todyczne zawarte w Pakiecie ICT for IST mogą być wykorzystane przez nauczy-cieli przedmiotów przyrodniczych szkół ponadgimnazjalnych, zainteresowanych stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych w nauczaniu fizyki, chemii i biologii.

lekcje otwarte z fizyki w ośrodku edukacji informa-tycznej i zastosowań komputerów w warszawie



Pokaz dla mieszkańców miasta – uczestnicy stażu opowiedzieli o swoich wrażeniach i doświadcze-niach, które zdobyli podczas pobytu w niemczech

rozwÓj komPetencji naUczycieli it i mecHaniki

kurs obsługi programu użytkowego autocad

cele ProjektU: Poznanie:• struktury systemu edukacji zawodowej

w Niemczech• metod dydaktycznych stosowanych

w średnich szkołach technicznych z wykorzystaniem technologii infor-macyjno-komunikacyjnych (TIK) – wymiana doświadczeń z niemieckimi nauczycielami

• wykorzystania w praktyce zawodowej firm niemieckich technologii infor-macyjno-komunikacyjnych (TIK), ze szczególnym uwzględnieniem programów użytkowych (np. AU-TOCAD)

• organizacji i systemów jakości pracy, jej standaryzacji (ISO), systemów za-bezpieczeń danych stosowanych w nie-mieckich firmach (np. ISA SERWER, Firewall)

• historii i kultury regionu Saksonii

działania (metody) zastosowane w Projekcie:• prezentacja: podstawowe informacje

na temat firmy VITALIS• prezentacja: zapoznanie się ze stan-

dardami jakości pracy w firmach niemieckich, jej standaryzacji i or-ganizacji

• wymiana doświadczeń na temat struk-tury edukacji, metod dydaktycznych stosowanych w nauczaniu przedmio-tów zawodowych informatycznych i mechanicznych

• warsztaty: poznanie struktury systemu edukacji w Niemczech

• wycieczki do firm i instytucji nie-mieckich

• wycieczki z przewodnikiem po Ber-linie i Lipsku

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Umiejętności zawodowe:• poznanie metod dydaktycznych stoso-

wanych w średnich szkołach technicz-nych z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK)

• znajomość wykorzystania w firmach niemieckich technologii informacyj-no-komunikacyjnych (TIK), ze szcze-gólnym uwzględnieniem programów użytkowych (program AutoCAD)

Umiejętności językowe:• doszkolenie praktycznej znajomości

języka zawodowego niemieckiegoProdukty końcowe:• prezentacja multimedialna z wymiany• plakat • warsztaty dla uczniów Technikum Me-

chanicznego z zakresu obsługi progra-mu AutoCAD

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• relacje w lokalnej prasie z przebiegu

i wyników wymiany• umieszczenie sprawozdań uczestników

z przebiegu wymiany na stronie inter-netowej szkoły http://www.zsp-prza-snysz.edu.pl, na portalu internetowym http://www.eprzasnysz.pl

• wysłanie do Firmy Vitalis tekstu autorskiego, przygotowanego przez uczestników, w celu zamieszczenia go na stronie internetowej Firmy Gosz-czącej http://www.gut-wehlitz.de

• zorganizowanie szkoleniowej rady pedagogicznej upowszechniającej re-zultaty wymiany – prezentacja mul-timedialna

• przedstawienie przez uczestników wy-miany prezentacji multimedialnej z prze-biegu wymiany mieszkańcom Przasnysza podczas spotkania w Klubie Otwartego Umysłu przy Miejskim Domu Kultury;



Pokaz prezentacji multimedialnych przygotowanych przez uczestników wymiany

jeden z produktów końcowych – plakat z wymiany w niemczech

• wykonanie plakatu upowszechniające-go przebieg wymiany, który potwierdzi wzbogaconą ofertę edukacyjną szko-ły. Plakat został umieszczony jako element stałej ekspozycji (obok po-dobnych plakatów z realizacji innych projektów) w bibliotece szkolnej ZSP i w obu budynkach szkoły

• przygotowanie i przeprowadzenie (przez uczestników wymiany, wyko-rzystujących doświadczenia zdobyte podczas wizyt szkoleniowych) kursu obsługi programu użytkowego Auto-CAD. Kurs skierowany był do uczniów klasy III Technikum Mechanicznego

nUmer ProjektU:Pl/08/llP-ldV/VetPro/140108

obszar tematyczny ProjektU:kształtowanie kompetencji nauczycieli w zakresie informatyki i mechaniki

Polski Partner ProjektU:zespół szkół Ponadgimnazjalnych im. mjra H. sucharskiego w Przasnyszuul. mazowiecka 2506-300 Przasnysztel./faks: +48 29 752 23 00 adres strony internetowej:http://zsp-przasnysz.edu.pl

koordynator szkolny ProjektU:małgorzata sobiesiaktel. +48 29 752 23 00e-mail: [email protected]

koordynator ProjektU:zespół szkół Ponadgimnazjalnych im. mjra H. sucharskiego, Przasnysz, Polska

Partner ProjektU:Vitalis betreuungsgesellschaft für modellprojekte mbH leipzig-schkeuditz, niemcy

okres realizacji ProjektU:1 stycznia 2009 – 30 czerwca 2009

język ProjektU: niemiecki

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 8 715,23 euro

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?W projekcie zaplanowano i zrealizowano następujące działania zapewniające trwa-łość rezultatów projektu:• wykonanie stałej ekspozycji plakatu

upowszechniającego rezultaty wymia-ny w bibliotece szkolnej ZSP i obu bu-dynkach szkoły,

• zamieszczenie na stronie internetowej szkoły podsumowania wyników i re-zultatów wymiany,

• przeprowadzenie przez uczestników wymiany kursu obsługi programu użyt-kowego AutoCAD, w którym zostały wykorzystane metody dydaktyczne poznane podczas wizyt szkoleniowych.

Efektem materialnym kursu są schematy wykonane przez jego uczestników, które posłużą jako pomoce dydaktyczne do nauczania przedmiotów mechanicznych.W oparciu o doświadczenia zdobyte przez nauczycieli powstał projekt dla uczniów Technikum Informatycznego, napisany wspólnie z tą samą organiza-cją przyjmującą. Projekt został złożony w Konkursie 2010.



aUtomatyka, mecHatronika i informatyka Podstawą sUkcesU zawodowego

Uczniowie przy pracy w czasie prezentacji końcowej nabytych umiejętności programowania linii automa-tycznej i robota przemysłowego w bbs ii

cele ProjektU: Projekt realizowany był jako praktyka miesięczna obowiązkowa dla uczniów klas III technikum. Staż zagraniczny to forma uzupełnienia treści kształcenia o te zagadnienia, których realizacja na bazie wyposażenia szkoły byłaby mocno ogra-niczona lub niemożliwa. Wyjazd to także forma nagrody za dobre wyniki i sposób motywacji, a także wyraz docenienia wy-siłków uczniów w nauce. Główne cele, które w założeniach projektu powinien osiągnąć uczeń, to:• uzyskanie pierwszych doświadczeń

zawodowych w środowisku między-narodowym oraz nabycie umiejętności programowania sterowników programo-walnych Siemens wg IEC 61131 i STEP 7, zapoznanie się z normami i symbola-mi branży elektrycznej, informatycznej oraz automatyki przemysłowej;

• poznanie programowania automatycz-nych procesów produkcyjnych i zna-jomość techniki systemów sterowania automatycznego;

• poznanie podstawowych norm i sym-boli branży elektrycznej i sterowania automatycznego; nabycie umiejętności korzystania z tabel, symboli i norm technicznych IEC 61131;

• uzyskanie umiejętności prezentacji wiedzy i doświadczenia technicznego w języku obcym;

• praca w zespole w zakładzie Siemens AG (dwa tygodnie)– wykonywanie pro-stych prac produkcyjnych i współdzia-łanie w grupie pracowników, poznanie norm i zasad BHP koncernu oraz norm technicznych branży elektrycznej;

• programowanie procesów technicz-

nych przy pomocy Siemens SIEMA-TIC i sterowanie nimi;

• programowanie SPS zespołu modułów przy pomocy STEP 7;

• instalacja oprogramowania oraz samo-dzielna naprawa i diagnostyka kom-putera – wykorzystanie komputera w procesie projektowania układu i sy-mulacji sterowania automatyką PLC;

• korzystanie z narzędzi MS OfficeTM do edycji dokumentów:

• zapisywanie i zarządzanie dokumen-tami elektronicznymi

• tworzenie prezentacji multimedialnych;• prezentacja osiągnięć i nabytych umie-

jętności w czasie multimedialnej pre-zentacji w obecności szerokiego grona zaproszonych gości (przedstawiciele szkoły, zakładu Siemensa, rówieśni-cy z BBS) w całości w języku obcym – angielskim i niemieckim.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Zgodnie z założeniami projektu staż był zorganizowany głównie we współpracy z firmą Siemens AG, produkującą kom-pleksową automatykę sterowania ruchem kolejowym. Uczniowie pracowali na hali produkcyjnej. Realizacja projektu w przy-jętym kształcie umożliwiła uczestnikom przedsięwzięcia zdobycie wiedzy i umie-jętności programowania sterowników przy pomocy programu STEP 7. Praktycz-na praca na hali fabrycznej firmy Siemens przy wykonywaniu prac pod okiem przy-dzielonego opiekuna pozwoliła uczniom poznać niemiecki system pracy, normy BHP i ostre rygory jakościowe produktu finalnego. Testowanie wykonanych ele-

mentów i sprawdzanie połączeń odbywało się w centrum szkolenia na wydzielonych stanowiskach badawczych. Zajęcia były ciekawie prowadzone w pod-grupach (2-, 3-osobowych), a praca na te-renie takiego zakładu pozwala na przeżycie niezwykłych wrażeń. Zajęcia w BBS II po-zwoliły nauczyć się programowania robota przemysłowego na modelu kompletnej linii produkcyjnej, gdzie błędy programo-wania można było bez szkody materialnej usunąć. Czas stażu – miesięczna prakty-ka zawodowa – wydaje się optymalnym okresem na realizację zadań i osiągnięcie założonych w projekcie celów. Niektórzy uczestnicy postulują wydłużenie czasu stażu, co jednak nie wydaje się wskazane – dłuższy okres powoduje monotonność i znudzenie, dłuższa rozłąka z domem niekorzystnie wpływa na psychikę, a sys-tem kształcenia (obowiązkowa miesięczna praktyka zawodowa w technikum) nie po-zwala na wydłużenie czasu stażu.Staż w czasie programowania sterowni-ka PLC i linii automatycznej odbywał się w grupie z podziałem zadań. Każda grupa wykonywała część zadania, a po złożeniu wszystkich części programu testowano całość poprawnej pracy linii i robota. W programie stażu była także wizyta w PTB – instytucie badawczo-legali-zacyjnym, w którym m.in. znajduje się atomowy zegar dostarczający wzorzec czasu dla całej Europy. Wzajemne kon-takty są tak dobre, że wspólnie planowa-ne są przedsięwzięcia nie tylko z zakresu zawodowego, ale także z obszaru sportu (np. wspólny spływ kajakowy po Odrze), turystyki (nauczyciele z Niemiec uczest-niczyli w wycieczce do Sandomierza na-



Paul kavanagh (z lewej ) – koordynator z siemens ag i konrad Hajdasz w czasie prezentacji końcowej grupy iii – uczniowie prezentują swoje osiągnięcia

uczycieli ZSM) czy też inne jak udział w II Raciborskich Dniach Techniki w październiku 2009 r.Opiekunowie w Niemczech zapewnili także zajęcia kulturalno-sportowe. Zor-ganizowano zwiedzanie miasta, wyciecz-ki, wspólne wyjścia do kina, na pływalnię i kręgielnię oraz na mecze Bundesligi. Waż-nym wydarzeniem były wyjazdy na targi CeBit 2008 i 2009. Pobyt na stażu zawsze kończyła prezentacja osiągnięć i efektów, a wieczorem zorganizowane były spotkania z młodzieżą niemiecką „Abschitssparty”.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Uczniowie poprawili swoje kompetencje językowe – szczególnie z obszaru techniki. Pracowali w międzynarodowym zespo-le (w fabryce Siemensa i potem w BBS II w czasie programowania), nabywając pierwsze doświadczenia i umiejętność ada-ptacji, współdziałania i pracy w zespole. Dzięki udziałowi w projekcie poszczegól-ni jego uczestnicy stali się bardziej odpo-wiedzialni i mogli się sprawdzić w radze-niu sobie z rozwiązywaniem problemów technicznych i życia codziennego.Poprzez pracę w firmie za granicą ucznio-wie mieli możliwość zaobserwowania in-nych, nowych metod i sposobów pracy, poznali nowe technologie i rozwiązania techniczne na światowym poziomie, poznali słownictwo techniczne i zasa-dy BHP, nabyli umiejętność korzystania z literatury fachowej. Poznali życie co-dzienne mieszkańców Niemiec – część zakwaterowania odbywała się w niemiec-kich rodzinach, poznali kulturę, historię

i rozwój gospodarczy kraju gospodarza. Uczniowie nawiązali kontakty z rówie-śnikami (w BBS II), co pomaga w prze-łamywaniu barier i obalaniu stereotypów oraz uprzedzeń.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• upublicznienie projektu i jego efek-

tów przez stale uaktualnianą stronę internetową www.leonardo.zsm.slask.pl/?p=61#more-61, artykuły opubli-kowane w prasie lokalnej i radiu: „Ty-godnik Raciborski”, „Nowiny”, Radio Vanessa (100,3 MHz), druk materia-łów o efektach i programie w ogól-nopolskim branżowym miesięczniku „Napędy i sterowanie” wydawanym w Raciborzu (wydawca stale współ-pracuje ze szkołą)

• zaproszenie i zorganizowanie dwu-krotnie spotkań władz samorządowych z uczestnikami, poświęconych podsu-mowaniu staży, osiągnięć i umiejęt-ności zdobytych na praktyce, a tym samym zwrócenie uwagi na wagę kształcenia zawodowego

• przekazanie materiałów projektu LdV i materiałów z FRSE zainteresowanym firmom i partnerom szkoły – na przy-kład działowi szkolenia kadr RAFAKO (firma zainteresowana udziałem w re-alizacji międzynarodowych projektów edukacyjnych)

• przygotowanie stoisk i materiałów na Raciborskie Dni Techniki w 2008 i 2009 roku

• prezentacje osiągnięć w czasie Dni Otwartych dla odwiedzających szkołę

nUmer ProjektU:Pl / 07 / llP- ldV / iVt / 140394

obszar tematyczny ProjektU:miesięczna praktyka zawodowa uczniów technikum – technik mechatronik, elektryk, informatyk

Polski Partner ProjektU:zespół szkół mechanicznych im. arki bożka w raciborzuul. zamkowa 147-400 racibórz tel. +48 32 415 33 88

adres strony internetowej:www.mechanik.rac.pl e-mail: [email protected]

koordynator szkolny ProjektU:konrad Hajdasze-mail: [email protected] adres strony internetowej projektu: www.leonardo.zsm.slask.pl/?p=61#more-61

koordynator ProjektU:zsm, racibórz, Polska

Partnerzy ProjektU:• siemens ag – rail transportation systems

academy, braunschweig, niemcy• brufsbildende schule ii (bbs ii),

braunschweig, niemcy

okres realizacji ProjektU:15 stycznia 2008 – 31 maja 2009

języki ProjektU:polski, niemiecki, angielski




oPerator obrabiarek sterowanycH nUmerycznie – zawÓd na dziś i jUtro

Uczestnik projektu wraz z opiekunem podczas zajęć stażowych

cele ProjektU: Celem projektu jest pomoc młodym ludziom w zdobyciu wykształcenia praktycznego, znacząco ułatwiającego znalezienie zatrudnienia w regionie, a także w nowoczesnych zakładach ob-róbki mechanicznej zlokalizowanych w kraju i za granicą. Poprzez zdobycie certyfikatu ustanowionego przez Komisję Europejską uczestnik uzyskuje mobil-ność na europejskim rynku pracy. Na podkreślenie zasługuje też cel związany z oczekiwaniami lokalnego rynku pracy. Projekt ten jest bowiem spójny z pod-karpackimi działaniami polegającymi na budowaniu Doliny Lotniczej, która potrzebuje dobrze wykształconych pro-gramistów obrabiarek oraz operatorów obrabiarek sterowanych numerycznie. Celem projektu jest również zwiększenie szansy uczestnika na zatrudnienie po-przez uzyskanie wartości dodanej w jego kształceniu zawodowym: poznawanie przykładów dobrych praktyk, kształcenie międzykulturowe, trening w posługiwa-niu się zawodowym i ogólnym językiem obcym, osiągnięcie rezultatów dodat-kowych poza tymi, które uzyskiwane są podczas nauki szkolnej. Projekt przy-czyni się do realizacji tak nakreślonych celów, zapobiega więc wzrostowi bez-robocia poprzez dostarczanie na rynek pracy bardzo dobrze wykształconych pracowników, którzy znajdą zatrudnienie w zakładach Doliny Lotniczej. Priory-tety ZST zakładają bowiem kształcenie uczniów, którzy łatwo znajdą zatrudnie-nie na lokalnym i szerszym rynku pracy,

posiadają europejskie certyfikaty, posłu-gują się językami obcymi, znają meto-dy samokształcenia i będą praktykować naukę przez całe życie.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Dla osiągnięcia wyżej określonych ce-lów szkoła systematycznie uczestniczy w stażach w ramach programu Leonardo da Vinci. Projekt ten został zrealizowany poprzez staż grup uczniów w organizacji partnerskiej w Hiszpanii. Na zagranicz-nym stażu młodzież poznała zasady pracy w lokalnej instytucji oraz poszerzyła swą wiedzę zawodową o techniki i technologie stosowane w zawodzie, którego się uczy. Odbyła praktyki językowe, a na stażu posługiwala się językiem angielskim. Przeszła hiszpańskie szkolenie BHP oraz uzyskała certyfikat Europass-Mobilność. Szkoła włączyła do projektu młodzież z mniejszymi szansami edukacyjnymi, wspierając w ten sposób uczestników pochodzących z terenów słabiej rozwi-niętych gospodarczo.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Umiejętności zawodowe uczestników zostały zwiększone poprzez rozszerzenie i poznanie zasad technik oraz technologii hiszpańskich, zasad pracy oraz procedur obowiązujących w organizacji partnerskiej. Uczniowie mogli wykonywać zadania na stażu jako przedłużenie swoich szkol-nych programów nauczania. Uczestnicy stażu nauczyli się pracować według hisz-

pańskich norm i zasad. Można to nazwać ich wartością dodaną uzyskaną w projekcie. Uczniowie w pracy posługiwali się hisz-pańską dokumentacją techniczną. Musieli zatem poznać oznaczenia stosowane na ry-sunkach technicznych oraz opisy używane na dokumentacji technologicznej. Aby móc wykonywać pracę w Hiszpanii i uzyskać po stażu certyfikat Europass-Mobilność, musieli przejść hiszpańskie szkolenie w za-kresie bezpieczeństwa i higieny pracy.Umiejętności językowe były doskonalone w dwóch przedziałach – po raz pierwszy na zajęciach kształcenia językowego, które odbywały się w szkole przed wyjazdem na staż dla każdej z grup w zakresie ter-minów i zwrotów zawodowych. Następnie podczas trzytygodniowego pobytu na te-renie Hiszpanii, gdy uczniowie rozmawia-li w pracy wyłącznie w języku angielskim.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Strategia upowszechniania projektu pro-wadzona była na każdym etapie i przez cały czas trwania projektu. Dotyczyło to nie tylko staży uczestników, ale też okre-sów wstępnych przed rozpoczęciem prak-tyk oraz końcowych po zakończeniu cza-su staży. Upowszechnianiu podlegały idea projektów Leonardo da Vinci „Uczenie się przez całe życie”, potrzeba kształcenia uczestników na terenie całej Unii Euro-pejskiej, zasady kształcenia zawodowego w Hiszpanii, wartość dodana w projekcie oraz inne korzyści związane z uczestnic-twem ucznia w pracach projektu. Ponadto upowszechniano:



Uczestnik projetu podczas zajęć stażowych

nUmer ProjektU:Pl/08/llP-ldV/iVt/140068

obszar tematyczny ProjektU:kompetencje naukowo-techniczne

Polski Partner ProjektU:zespół szkół technicznych im. eugeniusza kwiatkowskiegoul. matuszczaka 735-084 rzeszówtel. +48 17 784 31 40faks: +48 17 784 31 61e-mail: [email protected]

koordynator szkolny ProjektU:wanda chodur-filip osoba kontaktowa: edyta niemiec tel. +48 17 748 31 45e-mail: [email protected]

adres strony internetowej:www.zstrzeszow.pl

koordynator ProjektU:zespół szkół technicznych im. eugeniusza kwiatkowskiego rzeszów, Polska

Partner ProjektU:akademia cordoba traductores, cordoba, Hiszpania

okres realizacji ProjektU:1 lipca 2009 – 31 grudnia 2009

języki ProjektU:angielski, hiszpański


rezultaty twarde: zyskanie dodatkowego doświadczenia zawodowego w okresie nauki szkolnej, zwiększenie szans na za-trudnienie dzięki nabyciu dodatkowej wiedzy praktycznej oraz uzyskanemu cer-tyfikatowi, trening językowy w zakresie języka obcego zawodowego;rezultaty miękkie: zwiększenie aspiracji zawodowych, chęć szukania lepszej pra-cy, uzyskanie wysokiego statusu wartości ucznia na niwie klasy i szkoły. Rezultaty projektu upowszechniano po-przez: systematyczne informacje o stażu i jego przebiegu, zamieszczone na stronie internetowej szkoły www.zstrzeszow.pl w dziale aktualności, artykuł w szkolnej gazetce „EUREKA” oraz wydawnictwie „Nasz DOM Rzeszów”, informacje dyrek-tora szkoły o projekcie stażu dla Urzędu Miasta Rzeszowa i jego Wydziału Edukacji, wiadomości podawane w szkolnej telewi-zji wewnętrznej dla rodziców i uczniów. Ponadto przeprowadzono wywiad ra-diowy z grupą uczestników, który został wyemitowany w Radiu VIA. W szkole została zorganizowana wystawa zdjęć z uczestnikami projektu, zorganizowano także konferencję dotyczącą szkolnictwa zawodowego, podczas której zostały po-ruszone sprawy związane ze: współpracą szkoły z zakładami pracy i uczelniami, za-sadami kształcenia ucznia w szkole, syste-mem edukacji i na zakończenie dokonano podsumowania realizacji stażu.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Zagraniczny staż stworzył uczniom możliwość sprawdzenia się i zdobycia doświadczenia zawodowego na konku-rencyjnym europejskim rynku pracy. Poprzez uczestnictwo w stażu uczniowie mieli możliwość: zapoznania się z za-sadami funkcjonowania hiszpańskich przedsiębiorstw, poznania odrębnej kul-tury organizacyjnej, zachowań ludzkich w innych realiach gospodarki rynkowej, zapoznania się i pracy z najnowocze-śniejszymi technologiami CNC, przyj-rzenia się obiegowi informacji i doku-mentacji, a także technikom zarządzania zasobami ludzkimi. Poza tym uczniowie podnieśli umiejętności praktycznego posługiwania się językiem angielskim oraz umiejętność adaptacji i pracy w zespole międzynarodowym, zwięk-szyli pewność siebie i samodzielność. Są bardziej otwarci na europejski rynek pracy. Otrzymali certyfikat Europass-Mobilność, który poświadcza odbycie stażu zagranicznego, uzyskanie wiedzy i umiejętności oraz informuje, że projekt dotyczył programu Leonardo da Vinci. Uzyskali również certyfikat językowy uczestnictwa w kursie języka angielskie-go oraz języka hiszpańskiego, a także instytucji przyjmującej.



zmiksUjmy kreatywność i innowacyjność w kształceniU dorosłycH

Projekt Partnerski

sztuka wystawiana przez uczniów escUela oficial de idiomas marÍa moliner

cele ProjektU:Głównym celem projektu jest dzielenie się wiedzą oraz wymiana doświadczeń na temat, jak nauczać w atrakcyjny i kre-atywny sposób.Partnerzy z Austrii, Włoch, Litwy, Pol-ski oraz Hiszpanii realizują cel główny poprzez:• promowanie innowacyjnych praktyk

w kształceniu dorosłych,• motywowanie ludzi do nauki dzięki

wykorzystywaniu atrakcyjnych spo-sobów edukacji,

• wymianę kreatywnych pomysłów w różnych obszarach wiedzy,

• rozwój kreatywnych i innowacyjnych umiejętności pod kątem przekazywa-nia ich w kształceniu dorosłych,

• poprawę i wzrost działań na szczeblu lokalnym i międzynarodowym.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Działania podejmowane w projekcie obejmują prezentacje oraz wystawy na szczeblu lokalnym w celu promowania innowacyjnych metod nauczania, a także upowszechniania informacji na temat eu-ropejskiej kreatywności i innowacyjności w kształceniu dorosłych.Podczas każdej wizyty międzynarodo-wej/spotkania partnerów projektu każde goszczące państwo prezentuje swój wła-sny przykład dobrej praktyki w kształce-niu dorosłych:• Polska prezentuje przykłady dobrej

praktyki w nauczaniu geofizyki i hi-storii, wykorzystując naukowo-multi-medialne oraz interaktywne wystawy,

• Litwa przeprowadza grę symulacyjną, na którą składają się różne umiejętno-ści, szanse i strategie w celu symulo-

wania aspektów rzeczywistości, takich jak rozprzestrzenianie się społecznych i technologicznych innowacji w róż-nych grupach odbiorców,

• Hiszpania przygotowuje krótkie przed-stawienie w języku angielskim, oparte na ważnym wydarzeniu historycznym,

• Austria przedstawia kreatywne metody nauczania dorosłych, wykorzystując elementy własnej kultury m.in. festiwal w otwartej przestrzeni zamkowej oraz wystawy w muzeum zamkowym,

• Włochy demonstrują, jak wykorzystać e-learning w kształceniu dorosłych oraz jak certyfikować kompetencje zdobyte poprzez kształcenie formalne oraz nieformalne.

Podczas każdego spotkania nagrywany jest film ukazujący kreatywne i innowacyj-ne sposoby edukacji w kraju goszczącym. Na bazie krajowych przykładów w zakre-sie innowacyjnych metod kształcenia po-wstaje jeden wspólny film DVD, nazwany „E-podręcznikiem Europejskiej Kreatyw-ności”, który będzie zawierał kompendium dobrych europejskich praktyk.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Powstający „E-podręcznik Europejskiej Kreatywności” będzie służył jako elek-troniczna książka zawierająca końcowe rezultaty partnerstwa europejskiego i bę-dzie się składał z materiałów, które zostały wypracowane podczas trwania projektu. W zakres „E-podręcznika Europejskiej Kreatywności” wchodzić będą:• filmy powstałe w każdej instytucji

partnerskiej, dotyczące innowacyjnych i kreatywnych metod nauczania,

• newsletters z każdej instytucji part-nerskiej,

• arkusze informacyjne dotyczące wszystkich instytucji partnerskich,

• komunikaty prasowe dotyczące dzia-łań podejmowanych podczas wizyt międzynarodowych,

• programy, raporty, ewaluacje ze spo-tkań międzynarodowych.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Każda instytucja partnerska będzie pro-mowała projekt wewnątrz własnej orga-nizacji poprzez:• dystrybucję arkusza informacyjnego

oraz filmu pomiędzy działami orga-nizacji

• przekazywanie informacji o projekcie na spotkaniach pracowników w insty-tucji partnerskiej

• zamieszczanie materiałów, które po-wstały w ramach projektu na tablicach informacyjnych wewnątrz instytucji.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU na zewnątrz instytUcji PartnerskicH odbywać się będzie PoPrzez:• przekazanie „E-podręcznika Euro-

pejskiej Kreatywności” do instytu-cji współpracujących z partnerami projektu

• informowanie mediów lokalnych o po-stępach w realizacji projektu

• publikowanie artykułów dotyczących projektu w magazynach i prasie lokalnej

• wysyłanie ulotek i broszur na temat projektu do priorytetowych grup odbiorców

• upowszechnianie informacji o po-stępach w realizacji projektu m.in. na stronach internetowych instytucji partnerskich


Program grundtvig

w kraju partnera projektu – muzeum nauki im. księcia filipa w walencji, Hiszpania

• włączenie do oferty edukacyjnej do-datkowych elementów, które możliwe są dzięki realizacji projektu,

• upowszechnianie informacji oraz promowanie macierzystej instytucji w Europie,

• poznanie specyfiki kształcenia doro-słych w państwach uczestniczących w projekcie przez pryzmat instytucji partnerskich,

• przybliżenie kultury i zwyczajów państw realizujących projekt,

• nawiązanie długofalowej współpracy międzynarodowej.

Ponadto rezultaty projektu mogą sta-nowić podstawę do dalszej współpracy w ramach projektów wielostronnych Grundtviga.

spotkanie w gdańsku– lekcja geofizyki dla osób 55+

nUmer ProjektU:2009-1-Pl1-grU06-05108 1

obszar tematyczny ProjektU:Projekt uwzględnia kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, wpisując się ponadto w kilka obszarów tematycznych: edukacja w zakresie nauk ścisłych, innowacja, kultura, multimedia, przedsiębiorczość.

Polski Partner ProjektU:Park kulturowy fortyfikacji miejskich „twierdza gdańsk” ul. 3 maja 9a80-802 gdańsktel. +48 58 300 08 42faks: +48 58 300 08 42 wew. 30

adres strony internetowej:www.hewelianum.pl

koordynator:arleta Pławska – kierownik działu funduszy i Projektów europejskichtel. +48 58 300 08 42 wew. 40e-mail: [email protected]

koordynator ProjektU:Park kulturowy fortyfikacji miejskich „twierdza gdańsk”, gdańsk, Polska

Partnerzy ProjektU:• lietuvos jaunųjų mokslininkų sąjunga,

wilno, litwa• escuela oficial de idiomas maría moliner,

almansa, Hiszpania• culture circle kulturbüro wien, wiedeń,

austria• e.ri.fo. ente per la ricerca e formazione,

rzym, włochy




• zarejestrowanie projektu w Bazie Pro-duktów Grundtviga.

„E-podręcznik Europejskiej Kreatywno-ści” będzie również przekazywany na ży-czenie do innych zainteresowanych part-nerów wewnątrz społeczności uczącej się przez całe życie w krajach europejskich.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Wymiana doświadczeń na szczeblu eu-ropejskim w zakresie innowacyjnych po-dejść w kształceniu dorosłych umożliwi:• poznanie zróżnicowanych metod

nauczania, które stosują instytucje europejskie,

• wykorzystanie „sprawdzonych” do-brych praktyk i wdrożenie ich w in-stytucjach macierzystych,


Program grundtvig

aUrora – Polaris PartnersHiP oPPortUnity for learning:

astronomy resoUrces for insPiring seniors

współpraca w nauczaniu astronomii jako czynnik inspirujący seniorów

Projekty Partnerskie grundtvigadlaczego słońce świeci

cele ProjektU:Celem projektu jest nawiązanie bezpośred-niej współpracy dotyczącej popularyzacji i przekazu informacji związanej z edukacją w dziedzinie astronomii. Powstała w wy-niku realizacji projektu międzynarodowa grupa edukatorów umożliwia dzielenie się doświadczeniem i umiejętnościami w pracy z osobami w starszym wieku oraz pozwala zdobywać im nowe umiejętności. Wspólne działania pozwalają na wytwo-rzenie szerokiego wachlarza zasobów edu-kacyjnych, stanowiących spuściznę obcho-dów Międzynarodowego Roku Astronomii 2009. Zaplanowano, że każdy z partnerów opracuje dwa projekty edukacyjne, które zostaną przetestowane w praktyce przez pozostałych partnerów, będą udosko-nalane, a następnie rozpowszechniane. Przykładem takich produktów są przygo-towane w formacie DVD multimedialne wykłady na tematy związane z astronomią. Są one zilustrowane zdjęciami, filmami i animacjami przedstawiającymi i wyjaśnia-jącymi różnorodne zjawiska zachodzące w otaczającym nas kosmosie. Szczególną grupą uczestników zajęć proponowanych w ramach projektu AURORA-POLARIS są osoby niedowidzące i niewidome – dla nich opracowane zostały specjalne mate-riały o tematyce astronomicznej.

działania (metody) zastosowane w Projekcie:W ramach Warmińsko-Mazurskiego Uni-wersytetu Trzeciego Wieku (WMU3W) w Olsztynie została zorganizowana grupa seniorów zainteresowanych astronomią, którzy biorą udział w różnorodnych for-mach działań prowadzonych przez pra-cowników (Olsztyńskiego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego

(OPiOA). Działania te sprzyjają rozwo-jowi wiedzy i zainteresowań uczestników. W lutym 2008 r., po ogłoszeniu informacji o tej inicjatywie, do grupy przystąpiło 27 słuchaczy, którzy uczestniczyli w pierw-szym semestrze zajęć. W roku akademic-kim (2008/09) grupa ta ukonstytuowała się jako Koło Miłośników Astronomii (KMA), działające przy WMU3W. Spo-tkania Koła odbywały się w Planetarium i w Obserwatorium Astronomicznym.W ciągu dwuletniego okresu działalności KMA odbyły się 22 spotkania, wypełnio-ne wykładami, zajęciami warsztatowymi i obserwacjami nocnego nieba. Zajęcia KMA stanowiły dla seniorów aktywną formę spędzania czasu, a zarazem po-zwoliły im poznać tajniki kosmosu i zro-zumieć wiele zachodzących tam zjawisk. Ogromne wrażenie na seniorach wywarło spotkanie z amerykańskim astronautą polskiego pochodzenia Georgem Zam-ka (listopad 2008). Niezwykły gość po-dzielił się swoimi wrażeniami z pobytu w kosmosie oraz odpowiedział w sposób niezwykle interesujący na wiele pytań za-danych mu przez uczestników spotkania.Ciekawym wydarzeniem był wykład prof. Xenophona Moussesa z Uniwersytetu Ateńskiego (maj 2009), zatytułowany „Mechanizm z Antikythery” omawiający historię powstania, przeznaczenie i zasady działania tego starożytnego instrumen-tu. Wykład połączony był z prezentacją repliki tego, liczącego ponad 2000 lat, „antycznego komputera”.Najaktywniejsi członkowie Koła Miłośni-ków Astronomii spotkali się z seniorami z Anglii i Słowacji oraz z grupą studen-tów i pracowników Wydziału Astronomii Uniwersytetu w Atenach, w ramach spo-tkań roboczych partnerów projektu. Spo-

tkania te umożliwiły seniorom wzajemne poznanie się i nawiązanie kontaktów. Dużym zainteresowaniem cieszyły się wykłady plenarne o tematyce astrono-micznej przeznaczone dla wszystkich słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wie-ku. W każdym z nich uczestniczyło 150-300 słuchaczy: • „Historia Astronomii”, dr J. Szubia-

kowski (marzec 2008)• „Historia wykorzystania światła”,

mgr Lidia Kosiorek (marzec 2009)• „Rozwój poglądów na kształt Ziemi”,

dr J. Szubiakowski (październik 2009)• „Historia teleskopu”, dr L. Błaszkiewicz

(listopad 2009).W ramach projektu AURORA-POLA-RIS odbyły się również cztery spotkania robocze zorganizowane przez poszcze-gólnych partnerów. W spotkaniach tych oprócz uczestniczących w projekcie pra-cowników OPiOA udział brali słuchacze działający w KMA:• Ateny (Grecja): 25-28 września 2008• Olsztyn (Polska): 6-11 maja 2009• Stara Lesna (Słowacja): 30 września

– 5 października 2009 • Hereford (Anglia): 25-30 kwietnia

2010. Nawiązano kontakt i podjęto współpracę z Domem Pomocy Społecznej Polskie-go Związku Niewidomych w Olsztynie. Podczas spotkania partnerów projektu w Olsztynie przeprowadzono zajęcia z podopiecznymi centrum, podczas których po raz pierwszy w Polsce wy-korzystano nowoczesną technologię edukacyjną, Talking Tactile Technology. Spotkania i zajęcia z osobami z upośle-dzeniem wzroku są nadal kontynuowane. Rozwijane są także materiały edukacyjne przeznaczone dla tych osób.


Program grundtvig

Uczestnicy projektu zgłębiali tajemnice optyki

nUmer ProjektU:2008-1-gb2-brU06-00100 3

obszar tematyczny ProjektU:astronomia i historia astronomii, edukacja seniorów, edukacja osób niewidomych i niedowidzących

Polski Partner ProjektU:olsztyńskie Planetarium i obserwatorium astronomiczne (oPioa)al. Piłsudskiego 3810-450 olsztyntel. +48 89 533 49 51faks: +48 89 533 49 84; e-mail: [email protected]

adres strony internetowej:www.planetarium.olsztyn.pl

koordynatorzy ProjektU:elżbieta Plucińska, jacek szubiakowskitel. +48 89 533 49 51e-mail: [email protected]@planetarium.olsztyn.pl

adres strony internetowej ProjektU:www.aurora-polaris.eu

koordynator ProjektU:the sHare initiative cic, Hereford, wielka brytania

Partnerzy ProjektU:• astronomický ústav slovenskej akadémie

vied, tatrzańska łomnica, słowacja• national and kapodistrian University of

athens, ateny, grecja




osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:W ramach projektu AURORA-POLARIS powstały następujące produkty opracowa-ne wspólnie przez uczestników projektu:• DVD „Touch the Universe” (Słowacja) • DVD „Astronomers” (wszyscy part-

nerzy projektu) • obrotowa mapa nieba (Polska i Grecja) • wystawa poświęcona mechanizmo-

wi z Antikythery (Grecja, Polska i Słowacja)

• strona internetowa www.aurorapolaris.eu (Polska).

Ponadto w OPiOA przygotowano:• dostępne na CD scenariusze zajęć ru-

chowo-edukacyjnych przeznaczonych dla osób niewidomych i niedowidzących

• przeznaczoną dla osób niewidomych książkę o tematyce astronomicznej, ilustrowaną obrazkami typu tactile z opisami w języku Braille’a

• podcasty: „Gwiazdozbiory i mity”„Kosmiczna pogoda”.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• projekty słuchaczy Uniwersytetu Trze-

ciego Wieku• CD, DVD, InternetUczestnicy projektu AURORA-POLARIS brali czynny udział w imprezach zorga-nizowanych przez OPiOA w ramach obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii 2009, takich jak:• wystawa FETTU (From Earth to The

Universe)• pokonkursowa wystawa rysunków sa-

tyrycznych zorganizowana przy współ-

udziale Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Oddział w Olsztynie

• wystawa rzeźby Edyty Jurkowskiej, inspirowanej dziełem M. Kopernika

• wykład otwarty „Mechanizm z Anti-kythery”, wygłoszony przez prof. Xe-nophona Mousasa.

Słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku przygotowali także materiały informacyjne dotyczące działalności Koła Miłośników Astronomii. Materiały te będą publiko-wane w wydawnictwie przygotowywanym z okazji 15-lecia WMU3W w Olsztynie. Przygotowanie materiałów koordynuje Jan Wernio.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Dostępna pozostanie strona projektu prezentująca:• scenariusze działań z osobami niewi-

domymi w postaci plików PDF• podcasty • prezentacje powstałe podczas realizacji

projektu.Nawiązane podczas realizacji projektu kontakty z WMU3W zostały sformali-zowane i nadal będą prowadzone dzia-łania edukacyjne na rzecz słuchaczy. Podobną formę ma przybrać współpra-ca Olsztyńskiego Planetarium i Obser-watorium Astronomicznego (OPiOA) z Domem Pomocy Społecznej Polskiego Związku Niewidomych. OPiOA zamierza kontynuować prace nad rozwojem metod i materiałów dydaktycznych dotyczących nauk przyrodniczych, a przeznaczonych dla osób niewidomych i niedowidzących.


Program grundtvig

Prowadzenie zajęć metodami aktywnymi

content and langUage inegrated learning

for matHematics and science teacHers

wyjazdy szkoleniowe dla kadry edukacji dorosłych

Ukończenie kursu

cele szkolenia:(cele założone przez organizatora oraz cele wyznaczone przez uczestnika)• wzmocnienie umiejętności języko-

wych• pokazanie technik, dzięki którym

możliwe jest jednoczesne nauczanie matematyki oraz języka angielskiego;

• pomoc w znajdowaniu w Internecie źródeł i materiałów do prowadzenia lekcji

• pokazanie, jak tworzyć własne innowa-cyjne materiały, wzbogacające warsztat pracy

• spotkanie i wymiana doświadczeń z nauczycielami z różnych państw;

• współpraca z innymi nauczycielami w celu podniesienia jakości nauczania

zastosowane Podczas szkolenia metody naUczania:Rozwijanie umiejętności kadry eduka-cyjnej dorosłych realizowano poprzez

prowadzenie zajęć metodami aktyw-nymi: pokazy, ćwiczenia, inscenizacje, praca z książką, praca z użyciem kom-putera. Na zakończenie kursu każdy uczestnik poprowadził swoją lekcję, stosując umiejętności rozwijane pod-czas kursu.

osiągnięte rezUltaty i korzyści dla Uczestnika oraz organizacji macierzystej:• wzmocnienie umiejętności języko-

wych, dzięki czemu uczestnik szkole-nia prowadzi zajęcia z wykorzystaniem materiałów anglojęzycznych

• nabycie umiejętności wyszukiwania w zasobach internetowych materiałów do wyżej wymienionych zajęć

• wymiana doświadczeń oraz współ-praca, także po zakończeniu kursu, z pozostałymi uczestnikami

• poszerzenie własnej wiedzy o innych krajach i kulturach

• zmotywowanie do udziału w innych szkoleniach

• nadanie szkole, w której pracu-je uczestnik szkolenia, wymiaru europejskiego

• zachęcenie uczniów do udziału w pro-jektach programu „Uczenie się przez całe życie”

UPowszecHnianie rezUltatÓw szkolenia:• prezentacja na Radzie Pedagogicz-

nej, zachęcająca do udziału w tego typu szkoleniach oraz w projektach partnerskich

• przekazanie informacji słuchaczom i zachęcenie ich do udziału w warsz-tatach

• opis kursu na stronie internetowej szkoły

wartość, Użyteczność, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty szkolenia na rzecz organizacji macierzystej i sPołeczności lokalnej?Udział w kursie:• przyczynił się do podniesienia kwa-

lifikacji zawodowych uczestnika, a tym samym do podniesienia jako-ści pracy kadry edukacyjnej w szkole, w której uczy;

• zwiększył atrakcyjność oferty edu-kacyjnej, poprawił organizację pracy dzięki poznanym innowacyjnym me-todom prowadzenia zajęć;

• zachęcił słuchaczy do wzięcia udziału w projektach programu ,,Uczenie się przez całe życie”.


Program grundtvig

Uczestnicy kursu na wycieczce

nUmer Umowy finansowej:2008-3-Pl1-grU03-02504

obszar tematyczny szkolenia:matematyka, tik, metody podnoszenia motywacji uczniów

Uczestnik szkolenia: ewa duda

instytUcja macierzysta:miejsce pracy:centrum kształcenia Ustawicznego nr 2ul. szczęśliwicka 5602-353 warszawatel. +48 22 822 98 95e-mail: [email protected]

adres strony internetowej: http://www.cku2.waw.pl

organizator szkolenia:international Projects centre, exeter, wielka brytania

termin szkolenia:16 listopada 2008 – 29 listopada 2008

język szkolenia:angielski

Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP:2000 euro

Praca z użyciem komputera

współpraca w grupie


Program grundtvig

Use of laboratories for teacHing sciences and gaining Vocational comPetences

sPotkanie z Uczniamipodczas wizyty w liceum na wyspie aegina

cele ProjektU:• poznanie funkcjonowania EKFE –

Centralnego Laboratorium dla nauk przyrodniczych oraz SEK – szkolnych laboratoriów

• znaczenie EKFE i SEK dla szkół i uczniów

• rola eksperymentów przyrodniczych w uczeniu się i nauczaniu

• rola laboratoriów zawodowych w kształ-towaniu kompetencji zawodowych

• poznanie rozwiązań dotyczących stosowania ćwiczeń laboratoryjnych w krajach uczestniczących w wizycie

działania (metody) zastosowane w Projekcie:• spotkania• prezentacje• wizytowanie szkół w Atenach oraz

na pobliskiej wyspie Aegina• udział w zajęciach laboratoryjnych

i warsztatowych• wizyty w centralnym laboratorium

EKFE, laboratoriach szkolnych SEK oraz szkolnych warsztatach w szkołach zawodowych VET

• wymiana doświadczeń pomiędzy uczestnikami wizyty a organizatora-mi, a także greckimi nauczycielami i uczniami

• zwiedzanie zabytków Aten

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Organizatorzy zaprezentowali syste-mowe rozwiązania (EKFE, SEK, VET) dotyczące wykorzystywania ćwiczeń la-

boratoryjnych i praktycznych w procesie nauczania. Uczestnicy mieli możliwość porównania stosowanych rozwiązań ze sposobem organizacji w swoich krajach. Rozmowy z uczniami i nauczycielami pozwoliły przybliżyć też problemy grec-kiego szkolnictwa. Dobra organizacja wizyty zachęciła do dalszej wspólnej pracy.Kontakty nawiązane podczas wizyty za-owocują udziałem w innych, wspólnych programach i projektach.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:• prezentacja podczas posiedzenia rady

pedagogicznej w szkole• zamieszczenie informacji na szkolnej

stronie www.v-lo.tarnov.pl• prezentacja podczas spotkania dyrek-

torów szkół w mieście• napisanie artykułu w miesięczniku

dla kadry kierowniczej oświaty• opracowanie projektu POKL EFS z wy-

korzystaniem wiedzy zdobytej podczas wizyty studyjnej

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Udział w wizycie przekonuje, jak duże znaczenie odgrywają ćwiczenia prak-tyczne i laboratoryjne w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych i zawo-dowych. Uczenie przez działanie po-winno być podstawową strategią każdej współczesnej szkoły. Taki sposób ucze-

nia i nauczania pomaga lepiej zapa-miętywać wiedzę teoretyczną, a także zdobyć umiejętności praktyczne poprzez samodzielne wykonywanie ćwiczeń i eksperymentów.

wnioski:1. W większości krajów Europy Za-

chodniej laboratoria są wykorzysty-wane powszechnie, kraje uczestniczące w wizycie takie jak Węgry, Słowacja i Polska odbiegają od standardów za-chodnioeuropejskich, wyjątek stanowi Rumunia.

2. Szansę na rozwiązanie tego proble-mu daje nowa podstawa programowa (w gimnazjum od 2009 r., a w LO od 2012 r.).

3. Konieczne wydaje się doposażenie pracowni przedmiotowych w nowo-czesny sprzęt i pomoce finansowane z budżetu państwa, przez prywatny sektor lub środki EFS.

4. W polskich szkołach powinno się wzmocnić i upowszechnić stosowa-nie ćwiczeń laboratoryjnych oraz praktycznych w procesie nauczania przedmiotów przyrodniczych.

5. Rozwiązania dotyczące kształtowa-nia kompetencji kluczowych poprzez stosowanie ćwiczeń laboratoryjnych i praktycznych w Grecji i innych kra-jach europejskich mogą zostać wyko-rzystane podczas opracowania pro-jektu w ramach POKL EFS czy LLP.



nUmer wizyty:85

obszar tematyczny wizyty:rozwijanie kompetencji kluczowych, znaczenie ćwiczeń praktycznych i laboratoryjnych w kształceniu kompetencji zawodowych

Polski Uczestnik:joanna jasiakV liceum ogólnokształcące w tarnowieul. rejtana 2033-100 tarnówtel. +48 14 621 05 14e-mail: [email protected]

Henryk kondratowiczzespół szkół elektronicznych i informatycznych w giżyckuul. mickiewicza 2711-500 giżyckotel. +48 87 428 30 21e-mail:[email protected]

koordynator ProjektU:iky/state scholarship foundation-national agency for the lifelong learning Programme ateny, grecja

Partnerzy ProjektU:• eine kurkinen, north karelia, finlandia• susanna occhipinti, Valle d’aosta, włochy• marta bors, szekszaed, węgry• thomas clark, scunthorpe, wielka

brytania• murat gunel, erzurun, turcja• Huseyin bayrakceken, afyonkarafisar,

turcja• ana luis, oeiras, Portugalia• sadoVeanU georgeta – marioara,

oradea, rumunia• detlef e. Peukert, oberusel, niemcy• stefan bege, nurnberg, niemcy• tatiana busova, kosice, słowacja

okres realizacji ProjektU:14-18 marca 2010 r.


Przyznane dofinansowanie:Przyznane dofinansowanie z budżetu llP: 1300 eurowizyta w ekfe

doświadczenia wykonywane przez nauczyciela fizyki joannisa syskakis

Vetwarsztaty szkolne

zajęcia Praktyczneanalityka medyczna, szkoła zawodowa, ateny



1, 2 bUckle my sHoe

„Pierwsze, drUgie zaPnIJ mi obUwie…”

Przedszkolaki chętnie brały udział w zajęciach

cele ProjektU:• opanowanie umiejętności matema-

tycznych przez dzieci w wieku przed-szkolnym oraz wymiana praktyk pe-dagogicznych pomiędzy nauczycielami

• wzajemna motywacja do podejmowa-nia aktywności w celu zaprezentowa-nia efektów nowym kolegom

• rozwinięcie umiejętności dzieci, ta-kich jak:• rozwiązywanie problemów (myśle-

nie krytyczne i logiczne)• komunikacja w grupie oraz przez

Internet• obserwacja otoczenia, stawianie

hipotez, badanie i wyciąganie wniosków

• utworzenie zestawu cyfrowych gier, puzzli, quizów, książeczek do zasto-sowania w przedszkolu i domu

• usprawnienie techniki posługiwania się narzędziami ICT

• rozwinięcie świadomości dotyczącej

innych europejskich kultur i języków• organizowanie dzieciom wspaniałej

zabawy

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Całe przedsięwzięcie zostało podzielone na etapy. Na początku wspólnie ustalono plan pracy, który został włączony do pro-gramu każdego przedszkola i szkoły. Na-uczyciele przeprowadzili wiele dyskusji na temat zaplanowanych zabaw i zajęć, w następstwie których odbyły się kon-kretne działania z udziałem dzieci. Efek-ty działalności dzieci i pracy nauczycieli opublikowane zostały na stronach inter-netowych projektu. Tematy z zakresu edukacji matematycznej zaplanowano na każdy miesiąc. W pierw-szym roku projektu skupiono się na ta-kich pojęciach, jak:• przeliczanie, rozumienie liczebników

głównych i porządkowych

• porównywanie liczebności zbiorów (o 1 więcej, mniej etc.)

• dodawanie i odejmowanie • położenie przedmiotów w przestrzeni • klasyfikowanie • mierzenie. Następnie tematy te przedyskutowano w przedszkolu i rozdzielono zadania po-między grupy. Pod koniec każdego miesią-ca efekty pracy wysyłano partnerom. Pro-wadzono obserwacje oraz dyskutowano na temat różnych metod pracy z dziećmi. W drugim roku trwania projektu praco-wano nad zastosowaniem umiejętności matematycznych w życiu codziennym – „Matematyka wokół nas”, np.: • matematyka i zabawki • matematyka w sklepie • matematyka w czasie Świąt Bożego

Narodzenia • matematyka na ulicy • matematyka w kuchni • matematyka na placu zabaw • matematyka w ogrodzie • matematyka w wodzie.Dzieci wykonały serię matematycznych prac, rysunków, zdjęć, filmów wysyłanych nowym przyjaciołom. Aktywnie uczestni-czyły w przygotowaniu prezentacji zabaw oraz wymyślały gry matematyczne z regu-łami. Grały on-line w domu i przedszkolu.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Produktem końcowym projektu są te-matycznie uporządkowane rezultaty współpracy partnerów, opublikowane na Wikispaces oraz Moodle. Na Wiki zamiesz-czono artykuły oraz prezentacje realizacji zadań. Na platformie Moodle w kursie „Time for Children” jest zestaw puzzli, gier, książek interaktywnych, poradniki.

dzieci dobrze się bawiły, porównując liczebność zbiorów


Program etwinning

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Projekt, dzięki zastosowaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej, w niesza-blonowy sposób zaangażował nauczy-cieli w realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego w zakresie kształcenia pojęć matematycznych dzieci w wieku przedszkolnym. Nauczyciele pra-cowali zespołowo, wymieniali się prakty-ką pedagogiczną wewnątrz przedszkola oraz z zagranicznymi partnerami.Współtworzono interesujące środowi-sko uczenia się dzieci oraz bazę uni-wersalnych materiałów dydaktycznych, zamieszczonych na platformie Moodle, możliwych do zastosowania w wielu europejskich przedszkolach. Z zasobów wypracowanych w projekcie korzystali zarówno rodzice w domu, jak i nauczy-ciele w przedszkolu (quizy, gry, puzzle, książeczki interaktywne, strony interne-towe dla dzieci).W realizację projektu zaangażowali się również rodzice dzieci oraz cała spo-łeczność przedszkola. Wśród korzyści płynących z realizacji projektu należy podkreślić rozwinięcie umiejętności posługiwania się narzędziami ICT oraz pogłębienie znajomości języka angielskie-go poprzez jego praktyczne zastosowanie w komunikacji i tworzeniu wspólnych materiałów. Projekt może być zastoso-wany w każdym polskim lub europejskim przedszkolu lub szkole.

Przedszkolaki piekły ciasteczka w kształcie cyferek.

nUmer ProjektU:5545

obszar tematyczny ProjektU:edukacja matematyczna przedszkolaków

Polski Partner ProjektU:Przedszkole Publiczne nr 5 w głogowieul. niedziałkowskiego 7a, 67-200 głogówtel./faks: +48 76 833 23 77e-mail: [email protected]://pp5.wikispaces.com/

koordynator ProjektU:ewa kurzake-mail: [email protected] tel./faks: +48 76 833 23 77

strona głÓwna ProjektU:http://twinmath.wikispaces.com/;http://moodlepp5.webhost.pl/moodle/;http://my.twinspace.etwinning.net/math?l=en

koordynator ProjektU:ewa kurzak Przedszkole Publiczne nr 5 w głogowie

Partnerzy ProjektU:• st. thomas more college, fgura Primary

a, fgura, malta• escuela infantil gloria fuertes, gijón,

Hiszpania• bowhouse Primary school, grangemouth,

wielka brytania• cauldeen Primary school, inverness,

wielka brytania• leikskolinn furugrund, kopavogur,

islandia• cliff lane Primary school, ipswich,

wielka brytania• i circolo didattico „leonardo da Vinci”,

trapani, włochy• kauno lopšelis-darželis „giliukas”,

kaunas, litwa• kindergarten 43, sibiu, rumunia;• scuola dell’infanzia ex i.P.P.a.i., genua,

włochy• st catherine’s ns, rush, irlandia;• kindergarten florenceville elementary,

kanada• P.s.135, brooklyn, new york, Usa

okres realizacji ProjektU:17 września 2007 – 31 sierpnia 2009


Część materiałów obrazujących wykona-ne zadania opracowano indywidualnie, część została wykonana wspólnie przez wszystkich partnerów. Wiele radości spra-wiało dzieciom logowanie się na Moodle i korzystanie z książeczek interaktywnych, puzzli, gier, do których wykonały ilustra-cje. Część rodziców posiada indywidualne konto na platformie szkoleniowej Moodle i korzysta wraz z dziećmi z gier w domu.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Projekt był prezentowany w czasie licz-nych konferencji ogólnopolskich oraz międzynarodowych. Został także zapre-zentowany podczas Międzynarodowych Warsztatów Rozwoju Zawodowego dla na-uczycieli, które odbyły się w Warszawie w maju 2009 r. Projekt ten umieszczono jako przykład dobrej praktyki w publi-kacjach eTwinning. Jego opis znalazł się na plakatach, ulotkach oraz DVD.Przedsięwzięcie to zostało nagrodzone w następujących konkursach:• Finalista konkursu Globar Junior

Challenge 2009• II miejsce w konkursie europejskim

„eTwinning Prizes 2009” – kategoria ‘Matematyka i Nauka’

• I miejsce w ogólnopolskim konkursie „Nasz projekt eTwinning 2008 IV edy-cja – kategoria wiekowa 3-6 lat.”

Ponadto projekt zdobył uznanie poprzez uzyskanie:• Krajowej Odznaki Jakości• Europejskiej Odznaki Jakości• iEARN Project Book 2008-2009, 2009-

2010.


Program etwinning

Uczniowie nagrywali kolejne etapy podróży syriusza w programie camstudio

dziennik PodrÓży syriUsza

tHe diary of syriUs’ traVels

Uczennice przygotowały mapę europy i kartki z życzeniami

cele ProjektU:• ćwiczenie umiejętności matematycz-

nych• układanie zadań matematycznych

przez dzieci• rozwijanie prawidłowych norm i zasad

wspólnej zabawy• stwarzanie sytuacji sprzyjających po-

znaniu kultur innych krajów euro-pejskich – wpajanie zamiłowania do podróży po Europie

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Uczniowie wzięli udział w grze, w której głównym bohaterem była postać o imie-niu Syriusz. Ich zadaniem było uzupełnie-nie dziennika podróży należącego do Sy-riusza. W trakcie uzupełniania dziennika podróży uczniowie zdobywali informacje na temat ciekawych do zwiedzania miejsc,

określali kolejność i czas zwiedzania, po-znawali koszty podróży oraz drogę i pręd-kość poruszania się. Dzieci wspaniale się bawiły, odtwarzając ten dziennik. Każdy zespół gościł Syriusza w swoim kraju przez tydzień. Zadaniem każdego zespołu było przygotowanie ko-lejnego etapu jego podróży. Podróż Syriusza rozpoczęła się w Polsce. Dzieci z polskiej szkoły przygotowa-ły I etap podróży. Uczniowie umieścili na platformie Moodle (platforma pro-jektu) zadanie interaktywne, w którym na podstawie współrzędnych geograficz-nych należało odczytać miejsca, które Sy-riusz odwiedził w Polsce. Przygotowali także 3 zadania interaktywne o tematyce matematycznej, które również umieścili na platformie. Dotyczyły one prędkości, drogi i czasu oraz skali na mapie i kosztów poniesionych podczas I etapu podróży. Kolejne zadania interaktywne dotyczące najciekawszych zakątków stolicy kraju,

w którym aktualnie przebywał Syriusz, również cieszyły się ogromnym zaintere-sowaniem. W ich rozwiązywaniu uczest-niczyły zespoły z krajów partnerskich. W następnych tygodniach zadania przy-gotowywały kolejno zespoły z Anglii, Hiszpanii, Włoch, Rumunii, Węgier, Słowacji i Czech. Podczas rozwiązywania zadań interak-tywnych uczniowie mieli sposobność sprawdzenia, czy poprawnie je wykonali. Było to możliwe dzięki specjalnej opcji zainstalowanej na platformie Moodle, przygotowanej przez polską szkołę będącą jednocześnie koordynatorem projektu.W pracy nad projektem wykorzystano programy: HotPotatoes, CamStudio, Audacity, PowerPoint, Word, Gimp oraz aparat cyfrowy. Uczniowie rozwiązywali zadania indywidualnie przy stanowiskach komputerowych lub grupowo z wykorzy-staniem tablicy interaktywnej. Zarówno uczniowie, jak i rodzice mogli na bieżąco śledzić i aktywnie uczestniczyć w pracach nad projektem.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Dzieci ze szkół partnerskich:• utworzyły elektroniczny dziennik po-

dróży po krajach partnerskich• utworzyły interaktywny zbiór zadań

matematyczno-przyrodniczych• przedstawiły najciekawsze obiekty

w stolicach swoich krajów w postaci zadań interaktywnych

• nagrały list Syriusza w różnych języ-kach

• przesyłały tradycyjne kartki z pozdro-wieniami do szkół partnerskich

• utworzyły krótką prezentację o swojej stolicy, swoim mieście i szkole


Program etwinning

Uczniowie wykorzystywali program google earth i atlas

Uczniowie wykorzystywali program google earth i atlas

nUmer ProjektU: 12576

obszar tematyczny ProjektU:matematyka, przyroda, informatyka, język angielski

Polski Partner ProjektU:szkoła Podstawowa nr 1 ul. obr. westerplatte 1a73-200 choszcznotel./faks: +48 95 765 22 18e-mail: [email protected]

adres strony internetowej:http://www.sp1.choszczno.edu.pladres strony internetowej projektu:http://projekty.sp1.choszczno.edu.pl/course/view.php?id=11http://twinspace.etwinning.net/launcher.cfm?lang=en&cid=35089

koordynator ProjektU:szkoła Podstawowa nr 1, choszczno, Polska koordynator: bożena koronowicze-mail: [email protected]

Partnerzy ProjektU:• ceiP les aigÜes – cardedeu, Hiszpania• direzione didattica 1° circolo – lauria,

włochy• limehurst High school – loughborough,

wielka brytania• scoala nr. 32 „al. macedonski”

– craiova, rumunia• sP im. Henryka sienkiewicza – jablunkov,

czechy• weöres sándor Általános iskola – gyömrő,

węgry• zakladni skola – ostrava, czechy• zŠ snP – sučany, słowacja

okres realizacji ProjektU:27 stycznia 2009 – 26 czerwca 2009


UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Wypracowane materiały są dostępne na szkolnej platformie projektu http://pro-jekty.sp1.choszczno.edu.pl/course/view.php?id=11http://twinspace.etwinning.net/launcher.cfm?lang=en&cid=35089. Uczniowie, na-uczyciele i rodzice mogą przeglądać zaso-by powstałe podczas realizacji projektu. Każdy uczeń może rozwiązywać zadania matematyczno-przyrodnicze opracowane w języku angielskim.Projekt został laureatem ogólnopolskich konkursów eTwinning. Uzyskał I miej-sce w kategorii matematyka w pierwszej edycji konkursu dla nauczycieli przed-

miotów matematyczno-przyrodniczych oraz II miejsce w kategorii wiekowej 7-12 lat w V edycji konkursu „Nasz projekt eTwinning”. Projekt został umieszczony na krajowym portalu programu eTwin-ning www.etwinning.pl jako przykład dobrej praktyki.

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Prowadzenie projektu matematycznego z wykorzystaniem wiedzy przyrodni-czej, umiejętności językowych oraz in-formatycznych uczniów to taki sposób nauczania, który w przyszłości zaprocen-tuje wykorzystaniem tych umiejętności w praktyce i w życiu codziennym. Nabycie tych umiejętności wymusza na uczniu zdobywanie wszechstronnej wiedzy z zakresu matematyki, przyrody, geografii, informatyki oraz uświadamia potrzebę kształcenia językowego. Układa-nie zadań przez dzieci stanowiło dla nich wspaniałą zabawę, która w przyszłości umożliwi uczniom efektywne organizo-wania czasu wolnego – planowanie cieka-wych podróży po swoim kraju, jak rów-nież Europie czy innych kontynentach.


Program etwinning

magic bUt real eXPeriments

Uczniowie gimnazjum w brzeźnicy

cele ProjektU:• nauczanie fizyki i chemii oraz szeroko

pojętych nauk przyrodniczych poprzez proste doświadczenia przygotowane, wykonywane i opisane przez uczniów. Tematyka doświadczeń jest wpisana w program nauczania

• nagrywanie i fotografowanie prze-prowadzanych doświadczeń oraz ich umieszczenie na ogólnodostępnym blogu projektu wraz z opisem i inter-pretacją

• umożliwienie uczniom z innych szkół przeprowadzenia tych samych do-świadczeń oraz ich modyfikacji, a tak-że dodawanie własnej opinii na blogu projektu

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Projekt był prowadzony na zajęciach kółka chemicznego, na które uczęszczali uczniowie klas pierwszych gimnazjum. Nauczyciel koordynator wyszukał na portalu eTwinning partnerów chętnych do współpracy z dziedziny chemii. Po dołączeniu do projektu, którego za-łożycielami były szkoły z Hiszpanii i Ru-munii, uczniowie zostali zarejestrowani na platformie TwinSpace, gdzie zamiesz-czono informacje o szkole i grupie pro-jektowej. Część uczniów od razu zabierała głos na forum.Jeden z założycieli projektu zaprezento-wał swoje doświadczenia z chemii i fizyki na własnej stronie internetowej, na której przedstawił ideę dokumentowania i opi-sywania eksperymentów. Uczniowie po obejrzeniu nagranych przykładowych do-świadczeń pracowali w grupach i wybiera-li do przeprowadzenia te doświadczenia, które podobały im się najbardziej. Zostały

one przeprowadzone na zajęciach kół-ka i omówione w takim zakresie, na jaki pozwalała wiedza uczniów na tym etapie edukacji. Wiele doświadczeń, które nie wymagały stosowania skomplikowanej aparatury ani odczynników chemicznych, uczniowie wykonywali samodzielnie w domu. Największym powodzeniem cie-szyły się doświadczenia „Widelce w rów-nowadze” i „Gaśnica”. Następnie nauczyciel współpracujący pokazał uczniom kilka efektownych eks-perymentów, niewykonywanych wcze-śniej w żadnej ze szkół partnerskich. Pod okiem nauczyciela uczniowie przystąpi-li do przygotowania tych doświadczeń oraz ich przeprowadzenia w pracowni chemicznej. Eksperymenty te zostały na-stępnie zarejestrowane za pomocą kamery wideo i przetworzone przez nauczyciela koordynatora i uczniów na obrazy przy wykorzystaniu specjalnego oprogramo-wania (Windows Movie Maker). Zre-alizowane filmy zostały zamieszczone na YouTube i na blogu projektu, gdzie dołączono do nich opisy i objaśnienia.Stały kontakt między uczestnikami projek-tu był utrzymywany poprzez wpisy na fo-rum bądź poprzez pocztę elektroniczną, co zapewniało szybki przepływ informacji. Do komunikacji między uczniami ze szkół partnerskich wykorzystano także blog do-stępny na platformie TwinSpace.To, co wyróżnia ten projekt to przede wszystkim zasoby, czyli nagrania prostych w wykonaniu a jednocześnie „magicz-nych” eksperymentów. Uczniowie mieli okazję zobaczyć, a nawet przeprowadzić nieznane im eksperymenty. Odpowiedni opis doświadczeń i interpretacja ekspe-rymentów umożliwiły uczniom zrozu-mienie zjawisk zachodzących w świecie.

Praca w grupie i samodzielne wykonanie doświadczeń pozwalało uczniom wyko-rzystać ich predyspozycje i kształtować umiejętności w zakresie chemii, techno-logii informacyjno-komunikacyjnych i ję-zykowych. Każdy z uczestników projektu miał możliwość wykazać się kreatywno-ścią zgodnie ze swoimi uzdolnieniami, które mógł wykorzystać w praktyce przy wyborze i przeprowadzaniu doświadcze-nia, nagrania filmu, wykonania opisów w języku angielskim czy wyborze ścieżki dźwiękowej.

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:Efektem działań projektowych jest zbiór wielu doświadczeń z zakresu fizyki i che-mii nagranych i umieszczonych na blogu projektu http://magic-but-real-experiments.blog-spot.com. Jest to cenne źródło informacji zarów-no dla uczniów, jak i nauczycieli fizyki i chemii.Udział w projekcie niezwykle zaktywizo-wał dzieci i sprawił, że zainteresowały się chemią i fizyką. Projekt spopularyzował wśród nich także inne strony poświęco-ne eksperymentom, np. www.spryciarze.pl, www.brainiac.pl. Poprzez wspólne i samodzielne wykonanie doświadczeń uczniowie nauczyli się stosowania odpo-wiednich procedur bezpieczeństwa oraz stosowania sprzętu ochronnego. Umiejętności niektórych uczniów zapro-centowały w następnym roku szkolnym, kiedy odnieśli oni sukcesy na szczeblu wojewódzkim w konkursie na projekt doświadczenia fizycznego, który odbył się pod patronatem Uniwersytetu Jagiel-lońskiego „Feniks”.


Program etwinning

rodniczych została podkreślona poprzez I nagrodę w Konkursie Europejskim eTwinning 2010 w kategorii „Matema-tyka i przedmioty przyrodnicze”. Projekt okazał sie na tyle trwały i atrakcyjny, że część partnerów (w tym także polska szkoła) w bieżącym roku szkolnym kon-tynuuje projekt o podobnych celach i za-łożeniach „Magic experiments in the real world”. Uzyskał on Krajową Odznakę Jakości. O atrakcyjności projektu może świadczyć liczba szkół partnerskich – jest ich aż 26.Uczniowie z Zespołu Szkolno-Przedsz-kolnego w Brzeźnicy, którzy uczestniczyli w projekcie w roku 2008/9, w bieżącym roku szkolnym także pozostają aktywni w dziedzinie nauk przyrodniczych, bio-rą udział w innych projektach („Feniks” z fizyki, „Fascynacje zaklęte w nauce i biznesie”, projekt eTwinning „Magic experiments in the real world”), odnoszą sukcesy w wielu konkursach w dziedzi-nach pokrewnych – „Lwiątko” z fizyki, „Genius Logicus”, konkursy na doświad-czenia w projekcie „Feniks”.

nUmer ProjektU:9047

obszar tematyczny ProjektU:chemia, fizyka, biologia, przyroda, informatyka, język angielski

Polski Partner ProjektU:zespół szkolno-Przedszkolny w brzeźnicy 34-114 brzeźnica 53 tel./faks: +48 33 879 22 30e-mail: [email protected] szkoły: anna lange-mail: [email protected]

adres strony internetowej ProjektU:http://magic-but-real-experiments.blogspot.com

koordynator ProjektU:zespół szkolno-Przedszkolny w brzeźnicy, Polskakoordynator: danuta tracz, nauczyciel współpracujący: stanisław tracz tel. +48 33 879 22 30 e-mail: [email protected]

Partnerzy ProjektU:• colegio sagrado corazón, sewilla,

Hiszpania• escola secundária de loulé, loulé,

Portugalia• liceo scientifico „f. cecioni”, livorno,

włochy• lycée jules Verne, limours, francja• Pagiriu gimnazija, Pagiriai, litwa• colegiul national, satu mare, rumunia• scoala “mircea eliade”, satu mare,

rumunia• Şcoala gimnazială “gheorghe lazăr”,

zalau, rumunia

okres realizacji ProjektU:październik 2008 – czerwiec 2009

języki ProjektU: angielski, francuski, hiszpański

Wiele radości sprawiło uczestnikom pro-jektu obserwowanie rówieśników w ich ojczystych szkołach – porównywano sale szkolne, mundurki, a nawet odmienny akcent języka angielskiego. Gimnazjaliści mogli przekonać się, że młodzież w Eu-ropie ma wiele wspólnego i że prawdzi-we jest hasło: „Różni, a jednak tacy sami”. Dyskusje na forum i TwinSpace sprzyjały rozwojowi otwartości i tolerancji wobec innych kultur.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Rezultaty projektu były upowszechnia-ne na terenie szkoły w postaci gazetek i plakatów, w czasie „Tygodni eTwinning 2009” oraz obchodów 5-lecia eTwinning. W czerwcu 2009 r. podczas wymiany uczniowskiej ze szkołą w Pagiriai na Li-twie nauczyciele i uczniowie, którzy go-ścili w Brzeźnicy, mieli okazję do dyskusji i wymiany opinii na temat dwóch wspól-nie prowadzonych projektów: „Water is life” oraz „ Magic but real experiments”. Rezultaty projektu upowszechniano na te-renie gminy i powiatu poprzez artykuły w prasie lokalnej „Taka Malownicza Gmi-na” i powiatowej „Wiadomości Powiato-we”, „Dziennik Polski”. wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Nagrane eksperymenty mogą zostać wplecione w tok lekcji i wykorzystane w klasach gimnazjalnych lub licealnych, w zależności od podstawy programowej i bieżących potrzeb nauczyciela.Wartość projektu w szerzeniu nauk przy-

eksperymenty – jedno z licznych doświadczeń przeprowadzonych podczas zajęć

efektem działań projektowych jest zbiór wielu doświadczeń z zakresu fizyki i chemii nagranych i umieszczonych na blogu projektu


Program etwinning

yoUng scientist – młodzi naUkowcy

wybUcH wUlkanU.jedno z ulubionych doświadczeń uczestników projektu

cele ProjektU:Young Scientist jest autorskim projektem dla dzieci w wieku od 4 do 6 lat, mającym na celu poszerzenie wiedzy przedszkolaków na temat otaczającego świata. Dzieci pod kierunkiem nauczyciela języka angielskiego wykonują proste doświadczenia przyrodni-cze, przeprowadzają obserwacje i badania, odkrywając prawa rządzące naturą.

edUkacyjne cele ProjektU: • rozbudzanie zainteresowania otacza-

jącym światem i jego różnorodnością• rozwijanie naturalnych zdolności

dzieci do obserwowania, zadawania pytań, stawiania hipotez, analizowania i wyciągania wniosków

• ćwiczenie umiejętności obserwowania zmian zachodzących w przyrodzie

• poznanie podstawowych pojęć nauk przyrodniczych

• rozwijanie świadomości i wrażliwości ekologicznej

• aktywizowanie dzieci podczas zajęć poprzez wspólne wykonywanie pro-stych doświadczeń, eksperymentowa-nie i odgadywanie ich rezultatów

• rozwijanie umiejętności współpracy w grupie

• rozwijanie kreatywności dzieci• rozwój zdolności wizualno-prze-

strzennych

językowe cele ProjektU:• naturalne przyswajanie języka / słow-

nictwa poprzez aktywny udział dzieci w zajęciach

• używanie języka angielskiego jako narzędzia do opisywania odkrytych zjawisk fizycznych, przyrodniczych

• poznanie i używanie słownictwa zwią-zanego z naukami przyrodniczymi

• rozumienie instrukcji i prawidło-we wykonywanie poleceń potrzeb-nych do wykonania doświadczeń i eksperymentów

• rozbudzanie w dzieciach chęci wy-rażenia spontanicznych wniosków w drugim języku

• kształcenie umiejętności porozumie-wania się w języku obcym w trakcie in-terakcji w dziecięcej grupie badawczej

działania (metody) zastosowane w Projekcie:Projekt Young Scientist trwa trzy lata. Dzieci w wieku 4-6 lat na cotygodnio-wych spotkaniach 45-minutowych wy-konują jedno lub dwa proste doświadcze-nia z pogranicza fizyki, chemii i biologii zakończone krótką samodzielną pracą podsumowującą. Projekt zawiera również doświadczenia długoterminowe, takie jak hodowanie pleśni lub mierzenie opadu deszczu. Każdy miesiąc roku szkolnego jest podporządkowany innej tematyce. Na przykład w styczniu dzieci odkrywają funkcje swoich zmysłów, a w maju po-znają właściwości wody oraz jej obiegu w przyrodzie. Dzieci uczą się poprzez za-bawę i eksperymentowanie, dzięki czemu są w pełni zaangażowane w zajęcia. Con-tent and Language Integrated Learning (CLIL), czyli nauczanie poprzez treść jest metodą, na której oparty jest program.Działania projektowe na przestrzeni trzech lat pokazały nowe możliwości i formy przekazu treści edukacyjnych za pośrednictwem drugiego języka. Jed-nocześnie utwierdziły w nauczycielach przekonanie, że głównie nauka poprzez aktywne, spontaniczne działanie przynosi najbardziej oczekiwane rezultaty w edu-kacji przedszkolnej.

najpierw dzieci pod nadzorem nauczyciela lepią wulkan z gliny i malują go. Później dodają magiczny proszek (sodę), dolewają ocet i wybuch gotowy



obszar tematyczny ProjektU:przyroda, ekologia, otaczający świat: fizyka, chemia i biologia

instytUcja Prowadząca:dwujęzyczne Przedszkole „tęczowy ogród” ul. miłobędzka 1402-634 warszawaagata żurowska-tuchowskae-mail: [email protected] adres strony internetowej: http://teczowyogrod.pl

koordynatorzy ProjektU:ewa mach, tatiana machowskatel. 665 156 543e-mail: [email protected]

okres realizacji ProjektU: 2006 – 2009

język ProjektU: angielski

osiągnięte rezUltaty i ProdUkty końcowe:1. Na podstawie rocznej, systematycznej

pracy i jednoczesnej obserwacji dzieci z grupy badawczej powstał trzyletni program kursu edukacji językowej z cy-klu „Young Scientist”, zawierający opisy ponad 300 doświadczeń naukowych do przeprowadzenia w warunkach przed-szkolno-szkolnych oraz domowych.

2. Wypracowane podczas realizacji pro-jektu pomoce, konspekty, materiały multimedialne pozwoliły na dalsze nadbudowywanie dydaktycznej bazy materiałów i pomocy potrzebnych w dalszej pracy nad projektem.

3. Jednym z ważniejszych rezultatów projektu jest zacieśnienie kontaktów z rodzicami, którzy stali się partnerami projektu.

4. Działania projektowe zaprezentowane zostały podczas:• Pikniku Naukowego Polskiego Ra-

dia w latach 2007 i 2008; • Pikniku Rodzinnego przedszkola

w 2008 i 2009 z aktywnym udziałem rodziców i dzieci w projekcie.

5. Kolejnym efektem projektu jest kurs dla dzieci w wielu 5-9 lat Young Stu-dents, którego jednym z elementów są zajęcia Young Scientist.

UPowszecHnianie rezUltatÓw ProjektU:Rozwinięcie tematyki zajęć w przedszkolu poprzez planowane wprowadzenie zajęć geograficznych i kulturowych w języku angielskim nie tylko w przedszkolu, ale w nowo powstającej dwujęzycznej szkole podstawowej.Comiesięczne doświadczenia wykony-wane przez dzieci wspólnie z rodzicami.Tablica informacyjna „Young Scientist”.Przesyłanie comiesięcznych e-maili ze zdjęciami z zajęć rodzicom.Albumy dziecięce – opisy i rysunki wy-konanych doświadczeń, które dzieci ko-lekcjonują przez cały rok. Popularność zajęć przyczyniła się do rozwoju współpracy z rodzicami. Wpro-wadzenie dodatkowej formy realizacji projektu. Polega ona na wykonywaniu comiesięcznych projektów „domowych” z udziałem rodziców. Wyniki samodziel-nych działań rodzinnych są omawiane na forum internetowym i stanowią podstawę dalszej integracji grup przedszkolnych, będąc jednocześnie sympatyczną zabawą.

elektrycznośćteż jest tematem interesującym

samonadmuchujący się balon

wartość, Użyteczność ProjektU, trwałość rezUltatÓw. w jaki sPosÓb są lUb mogą być wykorzystane rezUltaty ProjektU?Projekt „Young Scientist” może być re-alizowany we wszystkich placówkach przedszkolnych i wczesnoszkolnych z roz-szerzonym językiem angielskim, a także na kursach prowadzonych metodą CLIL dla dzieci w różnym wieku. Program ten został szczegółowo opisany i przetestowa-ny w grupach dzieci w wieku od 4 do10 lat, dlatego też z łatwością może być wdra-żany w innych jednostkach edukacyjnych.



rozwÓj Przedsiębiorczości w ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiejZeszyt tematyczny zawierający wybór przykładów dobrej praktyki w europejskim programie edukacyjnym „Uczenie się przez całe życie”. Publikacja obejmuje tematykę rozwoju przedsiębiorczości, ujętą w projektach europejskich. Rozbudzanie ducha przedsiębiorczości poprzez edukację, zarówno edukację szkolną, szkolnictwo wyższe, jak i kształcenie ustawiczne, jest jednym z priorytetów strategii lizbońskiej.

dialog międzykUltUrowy w ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiejZeszyt poświęcony tematyce dialogu międzykulturowego, stanowiącego istotę współpracy w projektach realizowanych przez polskie placówki edukacyjne wspólnie z europejskimi partnerami. Praca z zagranicznymi partnerami umożliwia poznanie dru-giego człowieka, wywodzącego się z innej kultury, innego środowiska. W ślad za poznaniem idzie zrozumienie, a od zrozumienia „innego” jest już tylko krok do akceptacji różnorodności kulturowej. Bez akceptacji tej różnorodności praca w międzynaro-dowym środowisku kulturowym czy praca w zróżnicowanym kulturowo środowisku byłaby po prostu niemożliwa. Tego też uczą projekty programu „Uczenie się przez całe życie”. Uczą aktywnej tolerancji, dostrzegania wartości w innym człowieku, w innych grupach społeczno-kulturowych i w innych narodach.

naUczanie i Uczenie się językÓw w ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiejZeszyt obejmuje tematykę uczenia się i nauczania języków obcych, ujętą w projektach europejskich. Wybór tej tematyki jak i poprzednich – rozwoju przedsiębiorczości i dialogu międzykulturowego – prezentowanych w zeszytach przygotowanych w ramach eurpejskiego programu edukacyjnego nie jest przypadkowy. Znajomość języka obcego, postawa przedsiębiorcza oraz interkulturowość to trzy z ośmiu kompetencji, określonych przez Komisję Europejską jako kluczowe w budowaniu wspólnej Europy z efektywną gospodarką opartą na wiedzy.

wykorzystywanie rezUltatÓw ProgramU „Uczenie się Przez całe życie”Publikacja waloryzacyjna promująca upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów osiąganych w projektach programu „Uczenie się przez całe życie”. Mamy nadzieję, że zachęcimy Państwa do zgłębienia tego, co wypracowują polskie instytucje edukacyjne w programach sektorowych tego programu i zainspirujemy do przenoszenia ich innowacyjnych rozwiązań do systemu edukacji na szerszą skalę.

Przykłady dobrej Praktyki w Programie „Uczenie się Przez całe życie” kreatywność i innowacjePublikacja prezentuje wybór przykładów dobrej praktyki w programie „Uczenie się przez całe życie”, tym razem nie pod kątem wybranego tematu, lecz w kontekście Europejskiego Roku Kreatywności i Innowacji 2009.

zwiększanie szans edUkacyjnycH PoPrzez realizację ProjektÓw wsPÓłPracy eUroPejskiejZeszyt tematyczny poświęcony zwiększaniu szans edukacyjnych przeciwdziałających ubóstwu i wykluczeniu społecznemu poprzez realizację projektów w programach europejskich (realizowanych w programie „Uczenie się przez całe życie” i programie „Młodzież w działaniu”). Zeszyt przygotowany został na konferencję tema-tyczną, zorganizowaną przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji 25 maja 2010 r. w Warszawie, w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady ogłoszenia roku 2010 Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym).

szanowni Państwo,

zachęcamy Państwa do zajrzenia na naszą stronę internetową http://waloryzacja.llp.org.plprowadzoną przez zespół Upowszechniania i wykorzystywania rezultatów programu „Uczenie się przez całe życie”. znajdziecie tu Państwo m.in. wszystkie zeszyty tematyczne z serii Przykłady dobrej praktyki, poświęcone bardzo dobrym projektom realizowanym w różnych obszarach tematycznych.

fundacja rozwoju systemu edukacji

narodowa agencja Programu

„Uczenie się przez całe życie”

ul. mokotowska 43

00-551 warszawa

www.frse.org.pl

isbn 978-83-62634-12-5

rozwIJanie komPetencji matematycznycH i … › media › rozw-komp-matemat...– e-learningowe...

Documents

Transcript of rozwIJanie komPetencji matematycznycH i … › media › rozw-komp-matemat...– e-learningowe...