SENSORYZMY

Sensoryzm i deficyty integracji sensorycznej (diagnoza, strategie postpowania i terapii)- cz.2.TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:

U wielu dzieci przyczyn problemw w nauce, zachowaniu, rozwoju s zaburzenia integracji sensorycznej. Terapia Integracji Sensorycznej skierowana jest dodzieci z nadmiern wraliwoci na bodce dotykowe, wzrokowe, suchowe oraz ruch, zbyt ma wraliwoci/reaktywnoci na stymulacj sensoryczn, zbyt wysokim lub niskim poziomem aktywnoci ruchowej, trudnociami z koncentracj uwagi, impulsywnoci, problemami z koordynacj, opnieniem rozwoju mowy, rozwoju ruchowego oraz trudnociami w nauce, sab organizacj zachowania, niskim poczuciem wasnej wartoci.

Wczesna interwencja wspomagania rozwoju, pozwala uchwyci podstawowe problemy zwizanez integracj sensoryczno-motoryczn wwczas, gdy ukad nerwowy dziecka rozwija si idojrzewa. Im wczeniej rozpocznie si terapi tym bdzie ona skuteczniejsza. Terapia integracji sensorycznej ma form "naukowej zabawy", w ktrej dziecko chtnie uczestniczy i wsptworzy zajcia z terapeut.

Nie uczymy dzieci konkretnych umiejtnoci lecz poprawiajc integracj sensoryczn stymulujemy procesy nerwowe lece u podstaw tych umiejtnoci, a one pojawiaj si w sposb naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania orodkowego ukadu nerwowego. Terapia SI ma na celu wzmocnienie rozwojowych funkcji dziecka, poprawi uczenie si, sprawi, by mogo cieszy si z wykonywanych w okresie dorastania zada, uatwi jego funkcjonowanie przez cae ycie.

MUZYKOTERAPI AMuzyka dziaa na czowieka jako zjawisko fizyczne, a wic okrelony zbir drga akustycznych, wzbudzajcych konkretne reakcje fizyczne, w poczeniu z jednoczesnymi reakcjami psychicznymi. Bierny lub czynny kontakt z muzyk wywouje odpowiednie doznania emocjonalne, ktrym towarzysz przemiany biochemiczne i reakcje wegetatywne. Silny rezonans emocjonalny, wegetatywny i neurofizjologiczny na muzyk wyjaniany jest cisym poczeniem organu suchu, wzgrza i ukadu limbicznego (odpowiadajcego za nasze emocje) w mzgu.

Program oddziaywa powsta w oparciu zmodyfikowany Model Mobilnej Rekreacji Muzycznej dr M. Kierya oraz dowiadczenia wasne w cigu 13-to letniej pracy terapeutycznej w Zakadzie Psychologii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka i kilkuletniej w niepublicznych orodkach pomocy psychologiczno - pedagogicznej.

Forma zaj ( indywidualna bd grupowa), dobr wicze i zabaw, czas trwania zaj wyznaczaj cele terapii oraz aktualny stan psychofizyczny dziecka. Zajcia prowadzone s w formie aktywnej - dzieci suchaj muzyki, muzykuj na prostych instrumentach perkusyjnych, wykonuj wiele wicze ruchowych, tacz. Staym elementem zaj jest relaksacja - modyfikacja treningu autogennego Schultza w wersji dla dzieci.

REALIZOWANE CELE:

- motywowanie do aktywnoci poznawczej i ruchowej, - redukcja lku, niepokoju, zwikszenie poczucia bezpieczestwa, - ujawnienie i rozadowanie zablokowanych emocji i napi, - osignicie integracji w grupie, poprawy komunikacji, - podnoszenie samooceny, wzmacnianie wiary i siy we wasne moliwoci, - usprawnienie funkcji percepcyjno-motorycznych, - poprawa koordynacji, - uwraliwienie na muzyk i przyrod - nauka odpoczynku i relaksacji, - nauka przygotowania si na poziomie psycho - fizjologicznym do skutecznego uczenia si (wykorzystanie "Efektu Mozarta"), - poprawa kondycji psychofizycznej, wzrost pozytywnego nastawienia do ycia, - dostarczenie radoci, zabawy, poczucia satysfakcji . Program oddziaywa - "Efekt Mozarta wg Dona Campbella - jednego z najwikszych na wiecie autorytetw zajmujcego si wpywem muzyki na organizm czowieka, a w szczeglnoci wpywem muzyki na proces uczenia si. "Efekt Mozarta to termin oznaczajcy wpyw muzyki w dziedzinie zdrowia, edukacji i dobrego samopoczucia. Przedstawia on zastosowanie muzyki Mozarta w redukcji stresu, depresji czy lkw, wzbudzania stanu relaksacji lub snu, zaktywizowania ciaa, poprawy pamici, koncentracji uwagi. Badania naukowe potwierdzaj wpyw muzyki Mozarta rwnie na popraw percepcji przestrzenno- czasowej jak i janiejsze wyraanie swoich myli. Zastosowanie muzyki Mozarta moe by pomocne w poprawie zaburze suchania, w zespoach nadaktywnoci psychoruchowej (ADD i ADHD), dysleksji i autyzmu.

Prekursorem bada nad wpywem muzyki na percepcj suchow, aparat suchowy i mzg by profesor Alfred Tomatis. Wykaza on, e ucho jest organem nie tylko do syszenia (z natury biernego) i suchania (o charakterze wolicjonalnym, wymagajcym zaangaowania i aktywnoci) oraz instrumentem rwnowagi, wyprostowanej postawy ciaa, kontrolujcym orientacj przestrzenn oraz mow, jzyk i gos, lecz przede wszystkim, organem, ktry naadowuje kor mzgow energi elektryczn. W limaku, na wypustkach woskowych komrek suchowych narzdu Cortiego, dwik przeobraony zostaje w impulsy elektryczne. Najwicej komrek zmysowych jest w zakresie wysokich czstotliwoci - ponad 24 000, w rednich czstotliwoci - kilkaset, niskich - kilkadziesit. Oznacza to, e wysokie dwiki daj wiksz stymulacj w postaci impulsw nerwowych ni dwiki niskie.

Dlatego dwiki o wysokiej czstotliwoci okrela Tomatis jako dynamizujce, aktywizujce nasz umys, podczas gdy niskie - rozadowawczymi, dezaktywujcymi. Te ostatnie nie dostarczaj odpowiedniej stymulacji energetycznej i prowadz do stanu wyczerpania, zjawisko to jest tym silniejsze jeli dwikom towarzyszy ruch, np. taniec przy muzyce rockowej czy rapu. Tomatis zauway, e zdynamizowanie kory mzgowej poprzez dwiki powoduje nastpujce objawy: - poprawia si koncentracja uwagi, - wzrasta kreatywno, - zapamitywanie, nauka nawet przez duszy okres czasu przychodz bez wysiku, - podwysza si motywacja i organizacja w zakresie codziennych obowizkw, - objawy zmczenia odczuwa si znacznie pniej, - harmonizuje si napicie miniowe co wpywa na postaw ciaa, - rzadko cierpi si na poczucie spadku energii, depresje.

Naukowcy z University of Texas w Houston sprawdzali "efekt Mozarta" na lekarzach wykonujcych kolonoskopi, tj. badanie jelita grubego przy pomocy wziernika zakoczonego kamer. Jest to metoda wykorzystywana w diagnostyce chorb jelita grubego. Pozwala wykry (i od razu usun) zmiany nowotworowe o charakterze agodnym, tzw. polipy gruczoakowate, ktre z czasem mog przeksztaci si w raka. Lekarze szacuj, e a trzy czwarte rakw jelita grubego wywodzi si z tych agodnych guzw.

W dowiadczeniu wzio udzia dwch lekarzy wykonujcych kolonoskopi, z ktrych kady przeprowadzi wczeniej co najmniej 1000 takich bada. Obydwaj wykonywali kolonoskopi z muzyk Mozarta w tle oraz bez niej. Odsetek pacjentw, u ktrych wykryli polipy porwnywano nastpnie ze rednimi wynikami, jakie uzyskali w ostatnim roku. Jak wiadomo dzieci nadpobudliwe musz by w cigym ruchu: poprzez pobudzenie czynnoci przewodu suchowego, tj. ukadu przedsionkowego poszukuj okazji aby "naadowa swj mzg".Odpowiednio dobrana stymulacja dwikowa oraz wiczenia ruchowe mog by bardzo pomocne dla tych dzieci. Po zbadaniu muzyki wielu kompozytorw okazao si, e muzyk najbogatsz w wysokie czstotliwoci, ktre "doenergetyzowuj" mzg jak rwnie aktywizuj fale beta w pracy mzgu sprzyjajce uczeniu si, jest muzyka Mozarta. Muzyka choraw gregoriaskich ma rwnie dziaanie aktywujce. Analiza piewu gregoriaskiego wykazuje, e jego fraza i rytmika odpowiada fizjologicznemu rytmowi oddechu i rytmowi bicia serca, co w konsekwencji daje poczucie zadowolenia i uspokojenia.

Muzyka Mozarta ma rwnie wyjtkowe waciwoci harmonizacji pracy serca i mzgu co daje nam poczucie wewntrznej spjnoci pozwala na bycie w danej sytuacji "tu i teraz" w zgodzie ze swoim wewntrznym rytmem co ma istotny wpyw na uczenie si. (C. Hannaford). Z wielu bada neurofizjologicznych wynika, e"... system komunikacji mzgu oparty jest na okrelonej czstotliwoci opartej na dominujcych neurotransmiterach. "Jeli przemwimy" do mzgu dokadnie w jego czstotliwoci moemy szybko i dokadnie zwikszy produkcj tego neurotransmitera, ktra przypiesza uczenie si, przynosi ulg w blu czy wzmaga wytwarzanie przyjemnych czynnikw chemicznych."(A Metera).

Na podstawie wielu bada dotyczcych metod wspierania uczenie si stwierdzono, e muzyka: - synchronizuje umys i ciao, - sprawia, e cay organizm jest w gotowoci, - sprawia, e rozlunione ciao i pobudzony mzg tworz idealny stan do optymalizacji dziaa (A. Metera )

CHOREOTERAPIA:

Terapia tacem stosowana jest w wielu krajach od blisko trzydziestu lat. Naley do niewerbalnych metod pracy z dziemi i dorosymi, ktre pozwalaj diagnozowa, wspomaga leczenie, a take stymulowa harmonijny rozwj psychofizyczny czowieka. Celem choreoterapii jest korekta zaburze psychomotorycznych i poprawa kontaktw spoecznych.

Wrd czynnikw, ktre maj najwikszy wpyw na dziecko w tej terapii autorzy wymieniaj : ruch, muzyk, czas, przestrze, dotyk, grup i terapeut, a take harmonijne angaowanie rnych sfer, jak sfera motoryczna, psychiczna, emocjonalna, poznawcza, motywacyjno - wolicjonalna, duchowa. Dobr form ruchowych i muzycznych wyznaczaj cele terapeutyczne.

Program ruchowy skada si z tacw, wicze muzyczno - ruchowych, improwizacji ruchowych oraz zabaw ruchowych. Do walorw tej metody naley zaangaowanie wielu zmysw: wzroku, suchu, zmysu kinestetycznego i zmysu dotyku. Daje te moliwo docierania do problemw emocjonalnych dziecka poprzez wiele wymienionych ju sfer odczu.

Wrd korzyci i efektw pyncych z choreoterapii wymieni naley: - obnienie poziomu lku, - poprawa koncentracji uwagi, - obnienie poziomu neurotycznoci, - poprawa koordynacji ruchowej, - poprawa odpornoci na zmczenie, - obnienie napicia psychofizycznego, - rozadowanie nadmiaru energii i agresji, - podniesienie samooceny - lepsza ocena swoich moliwoci i ogranicze, - korzystne zmiany zachowania, zadowolenie - aktywizacja naturalnych senso-motorycznych ukadw koordynacji.

TERAPIA PROPRIOCEPTYWNA-RYTMICZNY RUCH:Od niedawna w Polsce atwa i lubiana przez dzieci metoda wsparcia w: - trudnociach w uczeniu si, - nadpobudliwoci psychoruchowej, - zaburzeniach mowy , - autymie, - mzgowym poraeniu dziecicym .

Twrcami metody s Kerstin Linde i dr Halard Blomberg (Szwecja). Inspiracj w tej metodzie terapeutycznej byy rytmiczne ruchy jakie wykonuj dzieci zanim zaczn chodzi - koysanie na cztery strony, pezanie itd. Kerstin Linde zmodyfikowaa te ruchy w rytmiczne wiczenia caego ciaa, ktre stosowane s dla dzieci jak i dorosych. Celem terapii jest intensywna aktywizacja ukadu przedsionkowego.

Rytmiczne ruchy stymuluj:kinestetyk, dotyk, rwnowag razem dostarczaj one silnego przepywu impulsw nerwowych biegncych od najniszych partii mzgu - pnia mzgu przez mdek, ukad limbiczny do patw czoowych kory mzgowej odpowiedzialnej za mylenie przyczynowo-skutkowe, przewidywanie i inne. Ta droga przepywu impulsw nerwowych ma wiele korzystnych efektw, do najistotniejszych nale : - przywrcenie waciwego napicia miniowego , - pobudzenie ciaa do aktywnoci.

Jeli przepyw impulsw z ukadu przedsionkowego poprzez ukad siatkowaty jest zbyt saby, efektem moe by niski tonus miniowy oraz problemy z koncentracj uwagi. wiczenia Rytmicznego Ruchu poprawiaj : - napicie mini, - struktur i postaw ciaa, - rwnowag statyczn i dynamiczn, - koncentracj uwagi. U dzieci z mzgowym poraeniem dziecicym rytmiczna stymulacja powoduje relaksacje mini, zmniejszenie napicia.

Podczas wicze Ruchu Rytmicznego silnie stymulujemy najwczeniej dojrzewajce zmysy jak: dotykowy, proprioceptywny i przedsionkowy, ktre wsplnie z integracj odruchw le u podstaw caego przyszego rozwoju dziecka. Badania dowodz, e dziaanie zmysw "wyszego rzdu"(suchowego i wzrokowego) jest stymulowane przez sensoryczne bodce pynce z dotyku, propriocepcji i narzdu przedsionkowego. Ukad przedsionkowy odgrywa istotn rol w utrzymaniu rwnowagi, reakcji posturalnych, percepcji wzrokowej, widzenia przestrzeni i normalizacji funkcji mini oczu.

Dzieci z powanymi trudnociami jak upoledzenie, autyzm lepiej ucz si, gdy na skutek terapii nastpi poprawa integracji w zakresie reakcji posturalnych i przedsionkowo-ocznych. Mog wwczas patrze na to , co robi i uwanie sucha tego, co maj robi, skupia wzrok na terapeucie, przedmiocie, na tym co robi rkami czy innych czynnociach. Istnieje rwnie cisa neurofizjologiczna zaleno pomidzy ukadem przedsionkowym i suchowym. Deficyty w zakresie funkcjonowania ukadu przedsionkowego pozytywnie koreluj z zaburzeniami percepcji suchowej, wzrokowej co ma zasadniczy wpyw na rozwj zdolnoci jzykowych oraz nauk czytania.

WICZENIA RYTMICZNYCH RUCHW:S bardzo korzystn form terapii dla dzieci majcych zaburzenia mowy i jzyka, zwykle reaguj one zwikszon rozmownoci czy wokalizacj na czynnoci pobudzajce ukad przedsionkowy. W wiczeniach tych dziaajc na procesy integracji zmysowych z poziomu pnia mzgu mona wspomc funkcje pochodzce z wyszych poziomw mzgu, tj. mow, zdolnoci jzykowe, percepcj suchow.

Dzieci nadpobudliwe psycho-ruchowo s w cigym ruchu , ich mzg domaga si stymulacji, wymuszajc zachowani, ktre zwykle oceniane jest jako niewaciwe. Dla dzieci z ADHD charakterystyczne jest silne przeywanie emocji, ktre czsto kocz si wybuchem, gdy impulsy nerwowe pynce z niszych partii mzgu zatrzymuj si w rodkowych czciach - ukadzie limbicznym (odpowiedzialnym za emocje) i nie docieraj do orodkw wiadomej kontroli w patach czoowych. Ju po 5-6 miesicach wicze u wiczcych wiele zaczyna si zmienia pojawia si integracja na wszystkich poziomach mzgu, co przejawia si zmianami w zachowaniu: - dzieci rzadziej trac kontrol nad swoimi emocjami, - czciej myl przyczynowo- skutkowo, wydaj sdy, - pojawia si kontrola emocji i zachowania, - umiejtno przewidywania konsekwencji wasnych zachowa, - znacznie poprawia si koncentracja uwagi.

Dzieci z autyzmem niepewnie stoj na nogach ich ruchy s nieskoordynowane (dysharmonia ruchw, chaotyczno). Powodem jest brak integracji midzy procesami pobudzenia i hamowania czego konsekwencj jest rwnie due zrnicowanie w napiciu miniowym. Czsto obserwuje si nadmierne napicie mini, w szczeglnoci mini plecw w poczeniu z wiotkoci mini brzucha, obszaru ydkowego w poczeniu z obnionym napiciem minia czterogowego uda. Terapia kinezjologiczna oraz wiczenia Ruchu Rytmicznego mog przynie wiele pozytywnych zmian dzieciom z autyzmem, ktre maj rwnie trudnoci w utrzymaniu rwnowagi - postawa ciaa najczciej nadmiernie "pochylona do przodu". rodek cikoci ciaa odpowiednio nieproporcjonalnie przenosi si do przodu , eby utrzyma rwnowag mzg przekazuje polecenie cignom i miniom podkolanowym o koniecznoci "wytenia wszystkich si, eby usta". Taka sytuacja nadmiernie aktywizuje obronn reakcj "walki lub ucieczki". Prowadzi ona w jeszcze wikszym stopniu do ruchw impulsywnych.Wysoka impulsywno na poziomie kinestetycznym jako obrona ciaa obnia emocjonaln wraliwo dziecka. Im bardziej dziecko nachyla si do przodu, tym bardziej napinaj si minie brzucha, plecw i ng, a take zatrzymuje si oddychanie - zatrzymanie na wdechu (typ oddychania przyspieszonego, powierzchownego, piersiowego) i tym bardziej narasta potrzeba "szybkiego biegnicia". Niestabilno pracy mini i typ oddychania zatrzymanego nieustannie aktywizuje tylne czci mzgu (pie) i tym samym uniemoliwia rozwj rodkowych partii mzgu - ukadu limbicznego odpowiedzialnego za emocje, przednich przyczynowo uwarunkowanych czci mzgu. WICZENIA RUCHU RYTMICZNEGO:aktywizuj wysze partie mzgu odpowiedzialne za procesy poznawcze w tym: - mylenie przyczynowo-skutkowe, - koncentracj uwagi, - pami, - rozwj mowy, - stymuluj pojawienie si nowych koordynacji, - wpywaj rwnie na popraw napicia miniowego, relaksuj i wyciszaj.

TERAPIA TAKTYLNA

W czasie terapii stosuje si specjalne techniki stymulacji, ktry pobudzaj oraz przygotowuj receptory skry do prawidowego odbioru bodcw sensoryczno-motorycznych pochodzcych z otoczenia. Zwiksza wiadomo ciaa i reguluje zaburzenia skry w odbiorze wrae dotykowych. Reguluje reakcje mzgu na informacje pochodzce ze skry i mini.

Skra jest najrozleglejszym organem naszego ciaa. Bogata jest w liczne receptory lekkiego dotyku, silnego dotyku, nacisku, ciepa, zimna, bl, propriocepcji. Propriocepcja jest wraeniem z mini, cigien i ukadu przedsionkowego, ktre sprawia, e mzg moe zdecydowa o ruchu oraz pozycji ciaa i jego czci w przestrzeni. Wraenia dotykowe docieraj do mzgu ze wszystkich obszarw skry i pobudzaj wiele rnych poziomw i obszarw mzgu od pnia mzgu, wzgrza poprzez ukad limbiczny (odpowiedzialny za emocje) do czuciowej kory mzgu (pat ciemieniowy). Uczucie, e jest si dotykanym, zwiksza produkcj specyficznego hormonu w mzgu: Nerwowego Czynnika Wzrostu (NCW), ktry podwysza aktywno ukadu nerwowego, a zwaszcza wpywa na rozwj sieci nerwowej. Gdy dzieciom brak dotyku, wykazuj one obnione funkcjonowanie sensoryczne, ruchowe i psychiczne.

W TERAPII TAKTYLNEJ:Stymulujemy produkcj nerwowego czynnika wzrostu, oddziaujemy rwnie na prac przysadki, podwzgrza i szyszynki, ktre aktywizuj orodek kontroli sensorycznych - ruchowych bodcw , wpywaj na dojrzao niektrych funkcji psychicznych. Dotyk i mio od matki s niezbdne aby utrzyma aktywno ukadu limbicznego, ktry budujc emocjonalny stosunek do nowych sytuacji jest bram do nowego uczenia si. Jeli pojawia si stres ukad limbiczny blokuje dolne i grne partie mzgu w konsekwencji nie ma nowego uczenia si. Kady z nas niezalenie od wieku powinien by dotykany minimum 30 razy dziennie! Gdy brakuje dotyku zmniejsza si stymulacja kory mzgowej, ronie napicie miniowe, impulsywno, poczucie izolacji, agresja.

TERAPIA PEDAGOGICZNA:

Jest to oddziaywanie za pomoc rodkw psycho - pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudnoci w uczeniu si, majce na celu eliminowanie niepowodze szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji (poziom samooceny, niech do dalszej nauki, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia kontaktw interpersonalnych, nerwice, trudna i patologiczna sytuacja domowa- zbyt duy nacisk na nauk), likwidowanie przyczyn, wyrwnywanie wiadomoci szkolnych, kompensacja . CELE TERAPII PEDAGOGICZNEJ: Stymulowanie rozwoju dziecka - jest to cel nadrzdny -stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psycho - motorycznych -wyrwnywanie brakw w wiadomociach i umiejtnociach -eliminowanie niepowodze szkolnych poprzez rne techniki -eliminowanie niepowodze emocjonalno - spoecznych i ich konsekwencji.

Bardzo wanym i istotnym efektem zaj terapii pedagogicznej jest to, e zajcia s efektywne, i powoduj zmiany (np. zmiana nastawienia do nauki, pracy, opanowanie niechci do szkoy).Dobr metod pracy podyktowany jest trudnociami jakie ma dziecko.

METODA RUCHU ROZWIJAJCEGO:

Zostaa opracowana przez Sherborne w latach szedziesitych XX w. Gwn ide R.R. jest posugiwanie si ruchem jako narzdziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburze jego rozwoju. Ruch Rozwijajcy nie jest metod usprawniania ruchowego, cho ma ona miejsce w trakcie sesji. Celem jest stworzenie okazji do stymulowania rozwoju we wszystkich sferach (szczeglnie w sferze emocjonalno-spoecznej). Jest metod rozwojow wykorzystywan w rnych okresach wieku (od poniemowlcego do dorosoci), ktra stwarza okazj do poznania siebie i innych. Udzia w R.R. ma na celu stworzy dziecku okazj do poznania wasnego ciaa, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siy, sprawnoci i w zwizku z tym moliwoci ruchowych. Podstawowe zaoenia metody to rozwijanie przez ruch: - wiadomoci wasnego ciaa i usprawniania ruchowego, - wiadomoci przestrzeni i dziaania w niej, - dzielenie przestrzeni z innymi ludmi i nawizywanie z nimi bliskiego kontaktu.

NA ZAJCIACH RUCHU ROZWIJAJCEGO:dziecko moe zrealizowa istotne potrzeby: - poczucia bezpieczestwa, - rozlunienia, relaksu, rozadowania napicia, - "dawania" i "brania", - akceptacji samego siebie, - poczucia siy i wasnej wartoci, - bliskiego kontaktu z innymi ludmi, - poczucia wasnej energii, - satysfakcji zwizanej z wysikiem fizycznym,

- mobilizacji do pokonywania trudnoci, do sprawdzania si w trudnej sytuacji, - poznania swojego ciaa, - odkrywania wasnych moliwoci, - odczucia energii wasnej i energii drugiego czowieka, - zaufania do siebie i innych, - doznawania przyjemnoci, radoci, zabawy, - bliskoci fizycznej drugiego czowieka, - wizi z grup, - akceptacji swojego ciaa, - spontanicznoci, - pewnoci siebie, - poczucie partnerstwa.

TERAPIE TOWARZYSZCE:Aby bra udzia w zabawach spoecznych, dziecko musi radzic sobie z naladowaniem innych oraz rozumie mow, poczwszy od prostych polece, takich jak: ,,Chod tu, ,,Usid i ,,Zrb to.Pomagamy dzieciom opanowa i wiczy przydatn w relacjach spoecznych zdolno suchania, reagowania polecenia, komunikowania si, naladowania oraz oczekiwania na swoj kolej. Jedn z uywanych przez nas metod jest pokazywanie, jak waciwie bawi si zabawkami. Wiele dzieci ze spectrum autyzmu uywa ich w sposb powtarzalny, biorc je do ust, uderzajc nimi i obracajc je. Terapeuta zaczyna od prostej zabawki, opartej na zwizku przyczynowo-skutkowym, ktr dziecko wyranie lubi. Wydaje polecenie: ,,Zrb to, pokazujc dziecku waciw, zwizan z ni czynno. Zabawka od razu trafia do rk dziecka, ktre poprawne wykonanie zadania. Jeeli ma z tym problem, terapeuta pomaga mu.Zabawki dziaaj rwnie motywujco w nauce oczekiwania ma swoj kolej. Dziki delikatnemu i konsekwentnemu podejciu stosowanemu w programie ,,Star opartemu na strategiach amerykaskiej analizy behawioralnej (ABA-American Behavioral Analysis), niektre dzieci zaczynaj sucha, patrze i postpowa zgodnie z prostymi poleceniami. Praca behawioralna pomaga zbudowa podstawy interakcji z innymi ludmi, ktra jest wanym elementem zabawy. GRY I ZABAWY odnosz si do poszczeglnych cech dzieci ze spectrum autystycznego ASD (Autism Spectrum Disorder) oraz SPD (Semantic-Pragmatic Disorder):Znaczna cz ze spectrum autyzmu i z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego jest oniemielona i niespokojna. Ich defensywna postawa oznacza, e prbuj si przed czym uchroni. Sytuacja spoeczna, ktra nam wydaje si normalna, czsto jest dla nich stresujca, poniewa nie wiedz, co si zaraz stanie albo czego si od nich oczekuje. Irytuje dwiki, zapachy, faktura przedmiotw, mczce owietlenie lub gone haasy mog postawi ich ukady sensoryczne w stan gotowoci. Dzieci te yj w bezustannym strachu. Dlatego te yj w bezustannym strachu. Dlatego atwo je rozproszy. Trudno jest im uspokoi si i na czym skupi. Znalezienie przyczyny stresu i wyeliminowanie jej s w tym wypadku niezwykle istotne. Najpierw naley zapewni dziecku pewien porzdek. Pokj nie moe by zagracony. wiato powinno by rozproszone i naturalne. Aby zredukowa niepokj dziecka, stwrzmy obrazkowy plan dnia, eby wiedziao co je czeka. Zajcia musz by znajome i przewidywalne. Zanim wprowadzimy modyfikacje gier i zabaw, pokonujemy za kadym razem ten sam tor przeszkd. Aby ograniczy niepokj dziecka w czasie zabawy, powiedz mu, czego oczekujesz i kiedy skoczya si gra. Na przykad: ,,Trzeba bdzie zrobi dwie rzeczy: napisa cos wiec na papierze, a potem pomalowa po wierzchu farb. Mona te narysowa pdzlem, a na kocu sowo ,,GOTOWE. Zacht bdzie te obrazek z ulubion zabawk lub gr, ktrymi dziecko zajmie si, jak tylko wykona zadanie.Oprcz wprowadzenia porzdku naley znale troch czasu na oswojenie i swobodn zabaw. Pomimo e powinno si trzyma materiay potrzebne w grach poza zasigiem wzroku dziecka, gdy mog zwiksza rozproszenie uwagi, mona umieci kilka przedmiotw na pkach, aby zachci dzieci do zapoznania si z nimi. Pozwalamy te na zabaw rnymi, wybranymi przez dziecko zabawkami na dywanie lub mikkim kocu, gdzie mona swobodnie si pooy lub posiedzie. Taka nieskrpowana zabawa podziaa uspokajajco przed lub po przeprowadzeniu gier terapeutycznych i zredukuje zwizany z nimi stres. INNE ODPRAJCE WICZENIA STOSOWANE W GRACH TO:Zawijanie dziecka w koc lub inny materia o duej powierzchni;Bandaowanie rk i ng (zabawa w mumi);Noszenie obciajcych przedmiotw, na przykad kamizelek, kocw, woreczkw wypenionych fasol, pluszowych zwierztek lub ciarkw na nadgarstki i kostki u ng;Delikatny masa koczyn lub plecw;Powolne, powtarzajce si ruchy takie jak hutanie, koysanie lub lizganie.

TERAPIA WODNA:Wszystkie gry powinny opiera si na przewidywalnym schemacie. Od czasu do czasu mona urozmaicenia doda now zabaw. Dzieciom trzeba te umoliwi inicjonowanie wicze. Czas przeznaczony na zaplanowane gry warto przerywa, aby pozwoli dziecku na chwil swobodnej zabawy w wodzie, samodzielnej lub z innymi dziemi, pod nadzorem dorosych. Ze wzgldw bezpieczestwa kademu dziecku bawicemu si w wodzie powinien towarzyszy dorosy. Uspokajajce wiczenia w terapii wodnej to na przykad: masae, hutanie, koysanie, wyciskanie wody z pojemnikw i inne wiczenia zwizane z silnym naciskiem.

Jest wspaniaym rozwizaniem w pracy z dziemi z ASD i SPD. Mona j przeprowadzi w pytkiej wodzie, w misce z wod albo baseniku dziecicym. Niektre z zabaw sprawdzaj si rwnie w gbszej wodzie, na przykad w jeziorze lub basenie, oczywicie pod cigym nadzorem dorosym.