SCENARIUSZE GODZIN WYCHOWAWCZYCH.

Bibliografia adnotowana w wyborze za lata 2000-2004.

Przykłady lekcji.

„W wychowaniu chodzi właśnie o to, żeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem – o to, ażeby bardziej był, a nie tylko

więcej miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada

umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby umiał bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich”.

Jan Paweł II

We współczesnej szkole pojęcie „wychowanie” odnosi się do kilku wąskich zakresów,mianowicie do organizacji życia wewnątrzklasowego, do działań dyscyplinujących i do interwencji w przypadkach szczególnie trudnych.

Obserwujemy przerost dydaktyki, rozrost programów kształcenia przy jednoczesnym braku spójnych programów wychowawczych.Idealną byłaby sytuacja oddziaływań wychowawczych wyrażająca się w uniwersalnych zasadach humanizmu, tolerancji, poszanowania godności człowieka.

Opracowanie niniejsze informuje o materiałach metodycznych do prowadzenia zajęć z młodzieżą na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej, w kilku przypadkach również do pracy z młodszymi dziećmi.Wszystkie są dostępne w zbiorach Publicznej Biblioteki Pedagogicznej w Pile.

Biblioteka posiada także obszerny zbiór literatury zalecanej przy opracowywaniu programu wychowawczego szkoły.

I. Wydawnictwa książkowe:

1. Dudziak Urszula: Wychowanie w klasie szkolnej. Scenariusze godzin wychowawczych dla szkół ponadpodstawowych. Warszawa: WSiP, 2002

sygn. 92 733-5 Każde z opracowań zawiera na wstępie część teoretyczną, umożliwiającą nauczycielowi zgłębienie tematu lekcji. Konspekty zostały zebrane w cztery działy:

Nasze postawy (przyjaźń, miłość, płeć, rodzina) Nasze relacje (szacunek, empatia, pomoc starszym i niepełnosprawnym) Nasze problemy (stres, agresja, śmierć, cierpienie) Nasze otoczenie (patriotyzm, święta narodowe)

Wszystkie proponowane w tej publikacji jednostki lekcyjne zostały opracowane przy udziale aktywnych zawodowo nauczycieli.

2. Gruszka Magdalena, Janiak Iwona, Prarat Justyna: Scenariusze godzin wychowawczych dla gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych. Wyd.2. Gdańsk: Wydaw. „Harmonia”, 2003 sygn. 89 994-5Książka zawiera cykl tematów do pracy z młodzieżą na godzinach wychowawczych. Obejmuje zagadnienia dotyczące integracji grupy, podnoszenia poczucia własnej wartości, profilaktyki uzależnień, przeciwdziałania agresji wśród młodzieży.

3.Gruszka Magdalena, Janiak Iwona, Prarat Justyna: Scenariusze godzin wychowawczych dla szkoły podstawowej. Gdańsk: Wydaw. „Harmonia”, 2003 sygn. 91 789-90Propozycja dla nauczycieli i wychowawców klas IV-VI. Tematyka lekcji dotyczy m.in. takich zagadnień jak współdziałanie, zdrowie, bezpieczeństwo, kreatywność i obrzędowość. Przykładowe tematy: „Dostrzegam swoje zalety”, „Moje zainteresowania”, „Trudne sytuacje” „Co to jest złość?”, „Dbam o swoje zdrowie- odmawiam”, „Savoir-vivre”.

4. Hamer Hanna: Bliżej siebie. 10 ważnych tematów – scenariusze 20 lekcji ułatwiających poznanie siebie i rozwój. Warszawa: Wydaw. „Veda”, 2001 sygn. 87 338-9Dziesięć ważnych tematów zawartych w omawianej książce H.Hamer to kryzys tożsamości wieku dorastania, psychologiczne różnice między dziewczętami i

2

chłopcami, autorytety, ucieczki z domu, mechanizmy obronne, sztuka interpretacji, gry psychologiczne w szkole, czas wolny, wytrwałość w dążeniu do celu. Scenariusze zajęć adresowane są do nauczycieli wychowawców w gimnazjum.

5. Kosińska Ewa, Zachara Barbara: Profilaktyka pierwszorzędowa w szkole: scenariusze zajęć z uczniami [gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych]. Kraków: Wydaw. „Rubikon”, 2003

sygn. 91 777PProfilaktyka pierwszorzędowa określana jest inaczej jako uprzedzająca, a jej celem jest promowanie zdrowego trybu życia oraz niedopuszczanie do pojawiania się patologii społecznych. W książce zawarte są propozycje ćwiczeń, które mogą być realizowane w ramach szkolnego programu profilaktyki przez wszystkich nauczycieli na każdej lekcji. Oddziaływania pedagogów w ramach tego programu, to głównie promowanie pozytywnych postaw społecznych, korygowanie nieprawidłowych zachowań uczniów, stwarzanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa oraz rozwijanie u uczniów poczucia wartości i brania odpowiedzialności za własne decyzje.Książka podzielona jest na bloki tematyczne:

integracja grupy klasowej, komunikacja interpersonalna, emocje i uczucia – jak sobie z nimi radzić, budowanie hierarchii wartości, konflikty i ich rozwijanie, redukowanie stresu i napięcia, zachowania ryzykowne i asertywne reagowanie,

Przykład lekcji:

ORGANIZACJA PRACY W GRUPIE SPOŁECZNEJ

Cele: określenie zadań do realizacji w konkretnej klasie; uporządkowanie struktury grupy klasowej.Materiały: kartki papieru, duży arkusz papieru pakowego, pisaki.Czas: 2 x 45 minut.

PRZEBIEG:

1. Wytyczanie celów i zadań specyficznych dla klasy

(A) - Nauczyciel wypisuje na tablicy cele, do jakich zmierza klasa szkolna (każda) jako formalna grupa społeczna. Przekazuje uczniom

3

informacje, że te cele muszą być realizowane, gdyż wynikają ze specyfiki szkoły.(B) - nauczyciel prosi uczniów, aby metodą burzy mózgów podawali te cele, które chcieliby realizować, będąc uczniami tej konkretnej klasy. Zapisuje wszystkie propozycje, bez weryfikacji, na tablicy lub dużym arkuszu papieru.

(C) - Następuje weryfikacja. Każda propozycja jest przedyskutowana pod względem realności i autentycznej potrzeby.(D) - Wybrane do zrealizowania cele dzieli się na podgrupy tematyczne, np. muzyczne, turystyczne, dziennikarskie.(E) - Klasa dobiera się grupami wg ilości celów. Każda grupa ma do opracowania określony cel. Wytycza zadania, które należy wykonać, aby ten cel osiągnąć. Zadania wypisuje na osobnej kartce.

2. Przydzielanie ról i zadań do wykonania

(A) - Uczniowie wybierają spośród celów te, w których dziedzinach czują się dobrze.(B) - Nauczyciel pilnuje, aby każdy uczeń przynależał do określonego celu czy zagadnienia.(C) -Uczniowie siadają w grupach, każda grupa otrzymuje wyznaczone poprzednio zadania.Po dyskusji wybierają odpowiedzialnego za grupę i przydzielają sobie zadania do wykonania. Członkowie grupy określają czas realizacji zadania. Lider sporządza tzw. protokół.(D) - Po ćwiczeniu grupy prezentują swoje propozycje. Przewodniczący klasy będzie kontaktował się z liderami i czuwał nad realizacją zadań.

3. Ustalenie reguł grupy klasowej

(A) - Nauczyciel dzieli klasę na 4-5 grup. Każda otrzymuje arkusz papieru A5 i opracowuje listę reguł, które będą obowiązywać w tej klasie.(B) - Grupy prezentują swoje propozycje. Jedna osoba zapisuje na odrębnym arkuszu te propozycje, które są wspólne dla wszystkich grup.(C) - Po podsumowującej dyskusji można dopisać inne propozycje, jeśli zgadzają się na nie wszyscy uczniowie.(D) - Każdy uczeń podpisuje się pod sporządzoną listą.(E) - Nauczyciel przypomina, że od tej pory wszyscy są zobowiązani do przestrzegania tych zasad.

6. Nauczyciel – wychowawcą : materiały pokursowe. Piła: WOM, 2000sygn. Br 1008 P

Nauczyciel – wychowawcą: materiały pokursowe. Cz.2. Piła: WOM, 2000

sygn. Br 1009 P

Pakiety zawierające scenariusze zajęć wychowawczych i spotkań z rodzicami, które są efektem pracy nauczycieli biorących udział w kursie doskonalącym

4

organizowanym przez ODN w Pile. Przykładowe tematy: „Po co są oceny w szkole (rzecz o ściąganiu)”, „Docenić siebie”, „Konflikty w stosunkach rodzice – młodzież”, „Jakim jesteśmy zespołem klasowym”, „Twój idol, twój autorytet” i wiele innych, również okolicznościowych i regionalnych.

7. Pisanko Marzena: Kształtowanie pozytywnej postawy ucznia wobec szkoły. Scenariusze zajęć. Łódź: Wydaw. WING, 2001 sygn. 87 097 P

Wydawnictwo broszurowe, które zawiera cenne scenariusze cyklu spotkań dla grup młodzieży, które rozpoczynają wspólną drogę edukacyjną (np. I klasa gimnazjum). Autorka wykorzystuje techniki: zamiany ról, wizualizacji, relaksacyjną, zabawową. Program opiera się na założeniach pedagogiki humanistycznej, że „Każdy człowiek ma zasoby, których może czerpać w czasie kryzysu, trzeba mu tylko pomóc do nich dotrzeć”. Oto tytuły spotkań:

Poznajmy się Współdziałamy ze sobą Poznajemy nasze emocje Uczymy się skutecznie porozumiewać Rozwiązujemy konflikty Ja i szkoła Walka ze stresem Poznajemy siebie Nasze postanowienia na przyszłość

Przykład lekcji:

JA I SZKOŁA

Materiały: arkusze papieru formatu A4, mazaki.

1. SzatniaKażdy mówi „dzień dobry" tak, jakby:• spędził dzień na Saharze,• stał pod gilotyną przed wykonaniem na sobie wyroku,• właśnie dowiedział się, że wygrał miliard.

2. W szkole nie podoba mi się...Uczestnicy dyskutują w parach o tym, co nie podoba im się w szkole.

3. Warto chodzić do szkoły, bo...Również w parach uczestnicy rozmawiają o szkole. Ich zadaniem jest znalezienie przynajmniej ośmiu powodów, dla których warto chodzić do szkoły. Następnie wszystkie znalezione powody zostają zapisane na tablicy lub kartonie.

5

4. Ja jako uczeńUczniowie w 6-8-osobowych zespołach opracowują listę uczniowskich obowiązków w idealnej szkole. Każdy dokonuje oceny swojego funkcjonowania w roli ucznia, analizuje przyczynę swoich problemów w świetle własnych zaniedbań oraz ustala program pracy nad swoim postępowaniem. Prowadzący czuwa, aby podejmowane były realne cele do realizacji w krótkim terminie, np. w ciągu tygodnia. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami z kolegami i wobec świadków wypowiadają swoje cele na najbliższy tydzień.Przed tym ćwiczeniem można wprowadzić ćwiczenie Przytłaczające zadanie. Uczestnik ma sobie wyobrazić, że musi posprzątać cały dom. W kilkuosobowych zespołach uczestnicy planują, jak tozrobić - ustalają zadania szczegółowe i dzielą je między członków rodziny.

5. GoofyWszyscy zamykają oczy. Prowadzący wybiera „Goofiego", dotykając go lekko w ramię. Goofy otwiera oczy i stoi cicho w miejscu. Na dany sygnał pozostałe osoby zaczynają chodzić z zamkniętymi oczami i szukać Goofiego. Kiedy spotkają na drodze jakąś osobę, pytają: Goofy? Jeśli to jest Goofy, osoba nie odpowiada. Trzyma Goofiego i otwiera oczy. Jeśli napotkana osoba nie jest Goofim, na pytanie odpowiada pytaniem: Goofy? Poszukiwania trwają dalej. Zabawa kończy się, kiedy wszyscy dołączą do wielkiego Goofiego i otworzą oczy.

6. Najgorszy nauczycielUczestnicy siadają w parach naprzeciwko siebie z zamkniętymi oczami. Każdy przypomina sobie „najgorszego nauczyciela". Stara się przywołać w szczegółach jego wygląd, przywary i przykre dla ucznia sytuacje, wywołane przez niego. Partnerzy otwierają oczy i po kolei zwracają się do siebie nawzajem, jakby mówili do tego nauczyciela. Mówią mu wszystko, czego w rzeczywistości nie powiedzieli. Następuje omówienie tego ćwiczenia. Potem uczestnicy powtarzają to ćwiczenie, ale tym razem mówią do „najlepszego nauczyciela". Na koniec ćwiczenia - rundka ze zdaniem: „Odkryłem, że..." lub „ Zauważyłem, że...".

7. W pokoju nauczycielskimKażdy z uczestników staje się jednym ze swoich nauczycieli. Wyobraża sobie, że po skończonej lekcji ze swoją klasą przychodzi do pokoju nauczycielskiego. Nauczyciele dyskutują, wymieniają poglądy. Uczestnicy dzielą się spostrzeżeniami i odczuciami.

8. Rada PedagogicznaUczniowie znów stają się swoimi nauczycielami. Mają omówić własne zachowanie w bieżącym roku z punktu widzenia swoich nauczycieli. Prowadzący pilnuje, aby zostały dostrzeżone pozytywne cechy ucznia i wszystkie jego osiągnięcia

9. RobotyUczestnicy dobierają się w pary. Jedna osoba jest robotem, a druga technikiem. Technik, za pomocą umówionych znaków (np. dotknięcie ramienia), włącza robota i steruje nim. Potem następuje zmiana. Roboty mogą być starej lub nowej generacji, tzn. mogą, poruszać się szybciej lub wolniej w zależności od poleceń.

10. Na jego miejscuUczestnicy zastanawiają się w parach, jak czuliby się i co zrobiliby na miejscu nauczyciela, którego klasa:• uciekła z klasówki z chemii, zapowiedzianej dwa tygodnie wcześniej,

6

• spaliła dziennik lekcyjny pod koniec półrocza,• zboczyła ze szlaku podczas wycieczki w góry.

11. Ćwiczenie relaksacyjneZamknij oczy i ułóż się wygodnie. Wyobraź sobie, że jesteś na szczycie znajomych schodów. Schodów istniejących rzeczywiście lub wyobrażonych, nie ma to większego znaczenia. Poczuj otaczającą cię przestrzeń, i jeśli chcesz, poczuj dotyk poręczy schodów w swej dłoni. Będziesz schodzić z tych schodów. Za każdym stopniem będziesz czuć, jak twoje ciało się obniża. Będzie ono schodzić coraz głębiej do stanu relaksu, którego pragniesz.Schody te mają dziesięć stopni. Będę dla ciebie liczyć stopnie, a ty będziesz słyszeć odgłos własnych kroków na każdym kolejnym stopniu. W powietrzu unosi się jakiś szczególny zapach, zapach charakterystyczny dla tego domu, dla tego miejsca. Ten zapach coś ci przypomina. Może to być np. zapach paleniska czy palonego na kominku drewna lub też przygotowywanego posiłku, a także inny, miły dla ciebie zapach. Słychać też może w dali dźwięki muzyki, jakiś głos. Wszystko to daje poczucie bezpieczeństwa.Zacznę teraz liczyć za ciebie stopnie schodów i za każdym stopniem będziesz widział, słyszał i czuł, jak bezpiecznie schodzisz do swego upragnionego stanu.

9 - głęboko,8 - schodź i odczuwaj jednocześnie,76 - głęboko,

5 4 3-za każdym krokiem czujesz, jak twoje ciało ciąży do następnego stopnia, 2 1 - głęboko, 0 - przez chwilę poczuj i doceń wszystkie przyjemne doznania w ciele. Zwróć uwagę, że ten stan zawdzięczasz własnej koncentracji. Możesz wracać do tego stanu za każdym razem, kiedy poczujesz się spięty. Powoli otwórz oczy i wypoczęty, pełen energii powróć do swoich zadań.

12. RundkaKażdy uczestnik kończy zdanie „Dziś odkryłem, że...".

13. Iskierka

Przekazanie uścisku dłoni w kręgu.

8. Stryczniewicz Barbara: Spotkania w klasie szkolnej. Propozycje scenariuszy na godziny wychowawcze dla uczniów gimnazjum (i nie tylko). Kraków: Oficyna Wydaw. „Impuls”, 2003 sygn.90 654-5

Książka zawiera 17 scenariuszy wzbogaconych o konkretne materiały dla nauczyciela i uczniów, które można powielić, powiększyć lub wykonać z nich foliogram.

9. Zajączkowski Krzysztof: Lekcje wychowawcze w gimnazjum. Kielce: Wydaw. „Jedność”, 2003 sygn. 92 364-6P

Publikacja zawiera obszerną część teoretyczną, w której znalazły się m.in.

7

informacje o prawidłowościach okresu rozwojowego młodzieży gimnazjalnej, zagrożeniach prawidłowego rozwoju, a także problematyka wychowania w świetle obowiązującego w Polsce prawa. Nauczyciele znajdą tutaj 32 scenariusze poświęcone głównie profilaktyce zachowań ryzykownych i promocji zdrowia.

10. Zestaw scenariuszy lekcji wychowawczych z zakresu orientacji zawodowej i aktywnego poszukiwania pracy – materiały pokursowe. W: Jak zaplanować pracę w szkole ponadgimnazjalne? Pod red. Danuty Kitowskiej. Piła: Pracownia Wydawniczo-Edukacyjna K&K, 2003.- S.55 – 92 sygn. 90 087-8P

Opracowanie obejmuje konspekty lekcji aktywizujących zawodowo, dotyczących pozytywnej samooceny, rozmowy kwalifikacyjnej, autoreklam, pisania CV i listu motywacyjnego.

8

II. Artykuły z czasopism.UCZEŃ W GRUPIE:

1. Antonić Teresa: Konspekt lekcji wychowawczej (kl.I szk. średniej): „Czy można mieć dobre samopoczucie w szkole?” „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 2 s. 22-23

2. Barylski Luiza: Komunikacja międzyludzka – scenariusz zajęć dla gimnazjum. ”Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 2 s.173. Białek Jolanta: Przyjaźń nie jest łatwa, ale jest pożyteczna. Scenariusz lekcji. „Charaktery” 2002 nr 2 s. 194. Burska Dorota: Tworzenie dobrego zespołu klasowego. „Edukacja

zdrowotna i promocja zdrowia w szkole” 2003 nr 6 s. 54-625. Chaber - Dądela Anna: Jak integrować klasę szkolną? (propozycja dla

nauczycieli liceum). „Nowa Szkoła” 2003 nr 7 s. 20-246. Czekała Magdalena: Integracja grupy. Propozycje ćwiczeń, gier i zabaw

dla dzieci. „Nauczyciel z klasą” 2000 nr 2 s. 22-237. Fitas Marzenna: „Jesteśmy tak różni, że aż podobni do siebie…”. Plan

zajęć integracyjnych w pierwszej klasie gimnazjum. „Wychowawca” 2003 nr 9 s. 22-23

8. Jamorska Bożena: Sięgaj po to, czego chcesz nie raniąc innych: konspektLekcji wychowawczej dla kl. II gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 11 s. 16-17

9. Kołodziejczyk Hanna: Moja prywatność – moja twierdza. Scenariusz lekcji. „Charaktery” 2001 nr 4 s. 64

10.Malon Krystyna: Przyjaźń nie przychodzi od razu: scenariusz zajęć nagodzinę wychowawczą. „Wszystko dla Szkoły” 2002 nr 5 s. 15

11.Michalak Renata, Misiorna Elżbieta: Problemy klasy rozwiązywane metodą story-line. „Nauczyciel z klasą” 2001 nr 1 s. 8-11

Story-line to metoda aktywizująca, polegająca na prezentowaniu dzieciom prawdziwej lub fantastycznej historyjki, w której poruszane zagadnienia dotyczą różnorodnych problemów, którymi żyją one na co dzień. Metoda ta daje możliwości takiego zorganizowania życia klasy, w którym to każde dziecko może angażować się w rozwiązywanie aktualnych problemów szkolnych w zakresie w jakim pozwalają mu osobiste doświadczenia, umiejętności i wiedza.

9

Tutaj przykład historyjki pt. „Choroba”.Metoda ta została opracowana w Szkocji, a popularna jest także w Holandii i Danii. Adresowana do uczniów klas początkowych.

12. Salska – Kopeć Katarzyna: „Z nami zgoda”, czyli jak rozwiązywać konflikty : scenariusz lekcji j.polskiego dla kl.I gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 11 s. 1-213. Socha Elżbieta: Kontrast czy dopełnienie – czyli co mogą spowodować przeciwstawne cechy osobowości? „Drama” 2001 nr 38 s. 15-1914. Soczka Aurelia: Scenariusz lekcji wychowawczej: Od koleżeństwa do do przyjaźni. „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 1 s. 32-3315. Szalińska-Matys Małgorzata: Budowanie więzi w grupie (na progu gimnazjum). „Język Polski w Szkole – gimnazjum” 1999/2000 nr 1 s. 13-1416. Tatarowicz Jan: „O burzy w przyrodzie, człowieku i między ludźmi”. Scenariusz zajęć wychowawczych. „Drama” 2001 nr 37 s. 16-1817. Trzaskowiski Wojciech: O konflikcie w przyjaźni. Konspekt zajęć wycho- kawczych dla kl.I gimnazjum. „Drama” 2004 nr 47 s. 16-18

RODZINA. 1. Chmura Mirosława: Żyję w rodzinie i dla mojej rodziny. Scenariusz zajęć w klasie IV-VI. „Nowa Szkoła” 2003 nr 9 s. 37-392. Głowacka Jolanta, Jankowska Urszula: Rodziny zgodne i konfliktowe. Jak jest moja rodzina? Scenariusz lekcji wychowawczej dla kl. I gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 2 s. 83. Jagieła Jarosław: Rodzaje małżeństw: scenariusz lekcji. „Charaktery” 2002 nr 12 s. 184. Kadow Krystyna, Łastowska Monika: Rodzina i ja. Propozycja lekcji wychowawczych w gimnazjum. „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 2 s. 13 – 145. Skierko Ewa: „Mój dziadek, moja Babcia” ( scenariusz godziny wychowaw- czej dla V-VI klasy). „Lider” 2001 nr 12 s. 296. Sobczak Agnieszka: Wspólnie z rodzicami bawimy się i pracujemy. Scenariusz zajęć zintegrowanych z udziałem rodziców. „Wszystko dla Szkoły” 2000 nr 12 s. 4-57. Wojciechowska Julita: Z rodzeństwem za pan brat. „Charaktery” 2002 nr 11 s. 32-33

WARTOŚCI I POSTAWY.

1. Brudnik Edyta: Sprawy przykryte pieniędzmi. „Charaktery” 2001 nr 2 s. 222. Brzezińska Agnieszka: Konspekt zajęć wychowawczych „Niepełnosprawni są wśród nas…”. „Drama” 2004 nr 45 s. 12-133. Gajewska Beata J.: W świecie marzeń i iluzji. Konspekt zajęć wychowaw-

10

czych w kl. 8 szkoły podstawowej. „Wychowawca” 2000 nr 2 s. 434. Matuszyk-Stałanowska Joanna, Górniak Grażyna: Co znaczy być dobrym człowiekiem? Scenariusz warsztatów poświęconych rozważaniom na temat miłości, dobroci i szacunku w stosunku do drugiego człowieka. „Wychowawca” 2002 nr 2 s. 27-285. Michalak Urszula: Wolontariat młodzieżowy: program wychowawczy. „Biblioteka w Szkole” 2002 nr 12 s. 9-106. Michalak Urszula: Wolontariat – służba na rzecz innych. Konspekt zajęć. „Biblioteka w Szkole” 2002 nr 12 s. 10-117. Owczarska Beata: Konformizm – rozważania o wolnym wyborze i presji społecznej. „Charaktery” 2001 nr 3 s. 33

Scenariusz lekcji:

Temat: Konformizm - rozważania o wolnym wyborze i presji społecznej.

Cele:• uczniowie uświadamiają sobie złożoność zjawiska konformizmu,• dokonują własnych wyborów,• potrafią pracować w zespole,• ćwiczą umiejętność selektywnego czytania,• uczestniczą w dyskusji na trudny temat.

Metody:szybkie czytanie, metoda tekstu przewodniego, dyskusja, niemy dialog.

Środki dydaktyczne:foliogram z historyjką obrazkową, artykuł Urszuli Jakubowskiej, tekst przewodni do pracy w grupach, plakat do ewaluacji zajęć, mazaki, duże arkusze papieru.

Przebieg lekcji:

11

1. Podziel klasę na grupy i poproś uczniów, aby przez chwilę (ok. l min.) przyjrzeli się symbolicznej historyjce przedstawionej na rysunkach.Zadaniem grup jest wymyślić tytuł i zapisać go mazakiem na kartce. Tytuł historyjki ma stanowić hipotezę do tematu lekcji.2. Zebrane na kartkach propozycje zawieś w widocznym miejscu w klasie.3. Poproś uczniów, aby utworzyli cztery nowe grupy. Ich skład powinien być różny od poprzedniego. Przedstawiciele każdej grupy losują przygotowane (pocięte) przez Ciebie frag-menty tekstu Urszuli Jakubowskiej oraz otrzymują teksty przewodnie. Upewnij się, że zadanie zostało dobrze zrozumiane.4. Poproś przedstawicieli grup o zaprezentowanie informacji zebranych na plakatach.5. Porozmawiaj z uczniami na temat znanych im przykładów zachowań konformistycznych i nonkonformistycznych. Niech przez chwilę, indywidualnie, zastanowią się nad przeżytymi sytuacjami, w których dało się zauważyć postawy, o których mowa w artykule. Niech pointą wypowiedzi będzie wyraźnieokreślony osobisty stosunek uczniów do opisywanej sytuacji i postaw osób w niej występują- cych.6. Przygotuj na plakacie zestaw problemów z życia klasy lub szkoły, zmuszających do zajęcia stanowiska (np. usunięcie ze szkoły ciężarnej uczennicy, przymusowa składka na remont klasy etc.).7. Poproś uczniów, aby wyłonili najciekawszy temat poprzez oznaczenie go mazakiem. W przypadku wyłonienia dwóch tematów przeprowadź powtórne wybory.8. Podziel losowo klasę na grupy uczniów, nauczycieli, dyrekcji szkoły, rodziców. Poproś o przygotowanie się do dyskusji na wybrany temat w studiu telewizyjnym. Na zebranie argumentów z perspektywy społeczności, którą będą reprezentować podczas debaty, mają 10 minut.9. Wybierz moderatora dyskusji i pomóż mu przygotować się do roli.10. Dyskusja (nie powinna trwać dłużej niż 20 minut).11. Poproś uczniów, aby sformułowali temat lekcji. Niech im pomogą tytuły zebrane w pierwszym ćwiczeniu.12. Na zakończenie poproś wszystkich o wypełnienie plakatów ewaluacyjnych (metoda: niemy dialog).

12

8. Pasich Lidia : Ekstremizm – pojęcie jedno- czy wieloznaczne. „Charaktery” 2000 nr 3 s. 23

Scenariusz lekcji

Temat: Ekstremizm - pojęcie jedno- czy wieloznaczne?

Oto nasza propozycja dla nauczycieli gimnazjów i szkół średnich. W kolejnych numerach „Charakterów" będziemy zamieszczać scenariusze lekcji oparte na artykułach poruszających tematy aktualne, kontrowersyjne, sporne. Scenariusze można wykorzystać na lekcjach języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, na godzinie wychowawczej lub przy innych okazjach. Mamy nadzieję, że proponowane scenariusze dostarczą pomysłów na zajęcia z młodzieżą. Zainspirują dyskusje. Będą okazją, by spojrzeć na problem z różnych stron. I pozwolą zrozumieć codzienne zjawiska, którymi rządzą mechanizmy psychologiczne.

Cele:

Uczeń: zastanawia się nad pojęciami: ekstremizm polityczny, latentny i deklaratywny, prezentuje w scenkach pantomimicznych właściwości psychologiczne

ekstremistów, uświadamia sobie wpływ doświadczeń przeżytych w dzieciństwie na

funkcjonowanie osoby dorosłej, analizuje różne teorie wyjaśniające zjawisko politycznego ekstremizmu.

13

Metody: aktywizujące — mapa mentalna, drama, dyskusja panelowa.

Środki dydaktyczne: artykuł Urszuli Jakubowskiej pt. „Skąd się biorą ekstremiści?", mazaki, arkusze papieru.

Przebieg lekcji: l. Uczniowie zostają podzieleni na grupy (4-6).Każda grupa otrzymuje arkusz białego papieru, na którym widnieje hasło - Ekstremiści . Młodzież dopisuje skojarzenia związane z tym pojęciem. W ten sposób powstają „mapy mentalne", które nauczyciel omawia wraz z uczniami.

2. Nauczyciel czyta na głos artykuł dr Jakubowskiej i zapisuje temat lekcji. Każda grupa otrzymuje skserowany egzemplarz artykułu. 3. Uczniowie ponownie pracują w grupach i wykonują konkretne zadania:

Grupa l — opracowuje na plakacie (arkuszu) symbol autorytaryzmu,Grupa 2 - przygotowuje scenkę pantomimiczną prezentującą zachowanie autorytarne,Grupa 3 — opracowuje na arkuszu symbol nietolerancji wieloznaczności,Grupa 4 — przygotowuje scenkę pantomimiczną unaoczniającą brak tolerancji,Grupa 5 — opracowuje na plakacie symbol dogmatyzmu umysłu,Grupa 6 — przygotowuje scenkę pantomimiczną unaoczniającą dogmatyzm.

Przygotowując zadania, uczniowie odwołują się do własnych obserwacji i doświadczeń oraz zdobytej wiedzy. Istotnym elementem tej części lekcji są odczucia uczniów i ich refleksje. 4. Nauczyciel rysuje na plakacie okrąg, który może nazwać „kołem błędów". Chętni podchodzą do plakatu i wpisują w okręgu przyczyny „skrzywień osobowościowych". 5. Trzej uczniowie szczególnie zainteresowani tematem rozpoczynają dyskusję na temat ekstremizmu, przy czym każdy z nich prezentuje inną teorię:pierwsza — ekstremizm to efekt szczególnych metod wychowawczych stosowanych wobec dzieci,druga - dotyczy przemyśleń Philipa Tetlocka zwanych „złożonością integratywną",trzecia — dotyczy kokurencyjnego wobec dwóch poprzednich podejścia Jima Sidaniusa.Każdy uczeń, który popiera jedną z teorii, może wyrazić swoje zdanie i wesprzeć jednego z głównych dyskutantów.

9. Płaskoń Elżbieta: „Każdy może świętym być”. „Wychowawca” 2003 nr 11 s. 26-2810.Potocka Bożena: Czy życie jest zawsze usłane różami? Scenariusz lekcji. „Charaktery” 2002 nr 1 s. 19

Scenariusz lekcjiTemat: Czy życie jest zawsze usłane różami?

Cele:Uczniowie potrafią:

określić cele pesymisty i optymisty, współpracować i komunikować się w grupie,

14

selektywnie dobierać informacje z przeczytanego tekstu, uczestniczyć w dyskusji, dokonać autorefleksji, wypowiadać własne myśli i sądy.

Metody: mapa skojarzeń, szybkie czytanie, metoda tekstu przewodniego, dyskusja, graffiti. Środki dydaktyczne: artykuł Dariusza Dolińskiego, tekst przewodni do pracy w grupach, mazaki, duże arkusze papieru. Przebieg lekcji:

1. Podziel zespół klasowy na dwie grupy. Uczniowie w ciągu 5 minut opracują na arkuszach papieru własne mapy skojarzeń do określeń: „optymista", „pesymista".2. Liderzy grup prezentują wykreślone mapy skojarzeń, które zawierają „blaski" optymisty i „cienie" pesymisty.3. Rozdaj uczniom fragmenty tekstu Dariusza Dolińskiego pt. „Cienie optymizmu, blaski pesymizmu" oraz teksty przewodnie.

Na ich przeczytanie przeznacz uczniom 5 minut.4. Opierając się na przeczytanym tekście, poleć uczniom uzupełnić swoje mapy skojarzeń o „cienie" optymistów i „blaski" pesymistów - uczniowie dalej pracują w tych samych grupach.5. Podziel losowo klasę na dwie grupy uczniów i rozdaj im tematy do dyskusji (czas na przygotowanie 5 minut):

Jaką rolę pełnią „cienie" optymizmu i „blaski" pesymizmu w naszym codziennym życiu? Czy optymistą lub pesymistą jest się czy się bywa?6. Dyskusja czas (10 minut). Następnie uczniowie zapisują wnioski z dyskusji na tablicy.7. Poproś uczniów o autorefleksję - analizę znanych im przypadków „blasków" pesymizmu i „cieni" optymizmu. Chętni uczniowie przedstawiają je w dowolnej formie (słownej, graficz-nej lub scenki dramowej).8. Na zakończenie poproś uczniów o uzasadnienie stwierdzenia: „nawet najbardziej zadowoleni optymiści powinni czasami zdejmować z nosa różowe okulary".

11.Radzki Stefan: Scenariusz lekcji wychowawczej na temat : Twój idol, twój autorytet. „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 1 s. 3112.Sendecka Bożena: Empatia – umiejętność potrzebna w życiu. „Gazeta Szkolna” 2003 nr 19 s. 1913.Szydłowska Mariola, Mielczanek Andrzej: Konspekt zajęć na godziny wychowawcze : Hierarchia wartości. „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 1 s. 30-3114.Walczak Beata: Inni to także my – lekcja wychowawcza dla uczniów gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 5 s. 22-23

15

EMOCJE I UCZUCIA.

1. Białek Jolanta: Scenariusz lekcji „Co można wyczytać z twarzy? „Charaktery” 2002 nr 7 s. 272. Cicha Łucja: Uwierz w siebie: program wychowawczy. „Wszystko dla Szkoły” 2001 nr 2 s. 133. Hamer Hanna: Scenariusz lekcji wychowawczej [na temat nieśmiałości]. „Charaktery” 2000 nr 6 s. 284. Kąkol Piotr T.: Sztuka prezentacji. „Biologia w Szkole” 2004 nr 1 s. 51-535. Krzeszowiak Anna: Jak radzić sobie ze stresem? Scenariusz lekcji wycho- wawczej. „Biologia w Szkole” 2002 nr 4 s. 232-2366. Sikora Marlena: Scenariusz lekcji wychowawczej: Czy umiem słuchać? „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2000 nr 1 s. 28 – 297. Tatarowicz Jan: Drama dla chłopców (wraz z projektem scenariusza zajęć pt. „Człowiek silny i słaby”). „Drama” 2001 nr 38 s. 8-128. Więch Walerian: Scenariusz programu z profilaktyki wychowawczej „Uwierzmy w siebie”. „Lider” 2000 nr 3 s. 21-24

PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH.

1. Banaczek Daniel: Scenariusz zajęć teatralno - edukacyjnych: Ulica, podwórkoszkoła… Przemoc wśród młodzieży. „Drama” 2000 nr 36 s. 13-172. Bargielska Anna: Czy to naprawdę mnie nie dotyczy? Konspekt zajęćwychowawczych dla kl. III gimnazjum. „Drama” 2004 nr 47 s. 21-26(metodą dramy o narkomanii)3. Baś Czesława: Rozpoznają zagrożenia – sekty. Konspekt lekcji wychowaw- czej dla klas gimnazjalnych i licealnych. „Wychowawca” 2001 nr 6 s.224. Depczyńska Katarzyna: Sytuacje trudne i ja : propozycja zajęć wychowaw- czych. „Wszystko dla Szkoły” 2002 nr 4 s. 16-175. Jankowska Urszula, Głowacka Jolanta: Wagary – czy to się opłaca? Scenariusz lekcji wychowawczej dla klasy II gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2003 nr 11 s. 156. Kwiatkowska – Żak Iwona: Ryzykuję – wygrywam? „Charaktery” 2001 nr 6 s. 647. Leszczyńska Elżbieta: Jak pokonać agresję? „Życie Szkoły” 2001 nr 8 s. 460 - 4648. Szczęsna Lidia: Uzależnienia – konspekt lekcji wychowawczej w gimnazjum. „Wychowawca” 2001 nr 7/8 s. 36-379. Wiśniewski Agata: Groźni dorośli. „Gazeta Szkolna” 2002 nr 43 s. 13 (scenariusz dla młodszych dzieci)10.Woszczek Mirosława: Asertywne mówienie „NIE”. Scenariusz zajęć wychowawczych dla klasy VI szkoły podstawowej. „Wszystko dla Szkoły”

16

2000 nr 12 s. 2-311.Zientkowska Violeta: Nasze zdrowie w naszych rękach. Scenariusz otwartej lekcji wychowawczej. „Biuletyn Pilskiej Oświaty” 2003 nr 2 s. 20-2112. Zebrzycka – Maciąg Teresa: Rozwijanie asertywności u dzieci. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2002 nr 2 s. 38-4213.Żak Franciszka: Jak skutecznie odmawiać, gdy ktoś nakłania nas do zrobie- nia czegoś złego? „Wszystko dla Szkoły” 2001 nr 5 s. 4-5

INNE.

1. Białek Jolanta: Wybieramy swój przyszły zawód. Scenariusz lekcji. „Charaktery” 2002 nr 5 s. 252. Bieniecka Urszula: Uczymy się dobrych manier: propozycja lekcji dla kl.I i II gimnazjum. „Wszystko dla Szkoły” 2002 nr 4 s. 13-143. Brudnik Edyta: Dbamy o wygląd. „Charaktery” 2002 nr 3 s. 34-354. Brygider Beata: Prawa dziecka – scenariusz zajęć w kl. III. „Życie Szkoły” 2000 nr 8 s. 489-4915. Piwczyk Ewa: Jako uczeń mam prawo…Propozycja zajęć na temat praw ucznia. „Biblioteka w Szkole” 2002 nr 3 s. 16-176. Sałasiński Mirosław: Rzecznik praw ucznia – scenariusz. „Gazeta Szkolna” 2002 nr 51 s. 177. Tatarowicz Jan: Dobre wychowanie w szkole: przymus kulturowy czy animacja? Propozycja zajęć dramowych z młodzieżą. „Drama” 2003 nr 44 s. 12-16

Wybór i opracowanie: Magdalena GutowskaWydział Informacji Pedagogiczno-Bibliograficznej

17