Łukasz Kusiak, Dla nauczyciela. Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Starożytność, średniowiecze, klasa II szkół ponadgimnazjalnych 

Scenariusze wybranych lekcji

    Strona 7

Rozwinięcie: 

2. Wybrani wcześniej uczniowie proszeni są o przygotowanie 

referatów w postaci prezentacji multimedialnych na temat 

h dziejów poszczególnych regionów: średniowiecznyc

 I. Wielkopolski, 

ki,  II. Małopols

III. Śląska,  

,  IV. Mazowsza

a,  V. Pomorz

V. Kujaw,  

 sieradzkiej,  VII. ziemi łęczyckiej i

VIII. ziemi lubuskiej. 

Na pierwszej lekcji zostają przedstawione prezentacje 

o Wielkopolsce, Małopolsce i Śląsku. Każdy z referentów ma 

po 10 minut. Prezentacja powinna obejmować dzieje 

polityczne regionu, jego specyfikę, a także wybrane 

ze zabytki. najważniejs

(30 minut) 

Podsumowanie: 

3. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów 

o określenie, dlaczego to właśnie Wielkopolska 

i Małopolska stanowiły główne centra państwa polskiego. 

(5 minut) 

 

Przebieg lekcji 2: 

W wpro adzenie: 

1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, o czym była 

mowa na poprzedniej lekcji, które regiony zostały 

przedstawione i jakie miały one znaczenie w państwie 

polskim. (5 minut) 

Rozwinięcie: 

2. Swoje prezentacje przedstawiają kolejni uczniowie. 

Na referat o Mazowszu należy przeznaczyć 10 minut, 

na kolejne zaś – po 5 minut.  

Uwaga: jeśli uczniowie pochodzą z któregoś z omawianych 

ależy na niego poświęcić więcej czasu.  regionów, n

(30 minut)  

Podsumowanie: 

3. Uczniowie czytają forum historyczne ze s. 266 

i pod kierunkiem nauczyciela prowadzą dyskusję na temat 

tego, jakie czynniki i okoliczności sprzyjały centralizacji, 

a jakie decentralizacji państwa polskiego w średniowieczu. 

(10 minut) 

Praca domowa: 

Uczniowie pisemnie wykonują polecenie 3 z podręcznika 

ze s. 266. 

____________________________________________________________________________________________ 

V. 23. Polska i Litwa za pierwszych Jagiellonów 

C

 

zas: 2 godziny lekcyjne 

Cele lekcji: 

I. Poziom wiadomości 

miętywanie wiadomości A. Zapa

Uczeń: 

– wyjaśnia pojęcia i terminy i posługuje się nimi: unia krewska, 

sukcesja, elekcja, rządy regencyjne, unia personalna, przywilej 

szlachecki, stan, szlachcic, nietykalność osobista, pospolite 

ruszenie, wojsko najemne, autonomia, folwark szlachecki, 

pańszczyzna, sejmik szlachecki, ziemianin, sejm walny, stany 

sejmujące, senat, rada królewska, izba poselska, rzeczpospolita 

szlachecka, unia wileńsko‐radomska, unia horodelska, ród 

heraldyczny, wielka wojna, wojna głodowa, przywilej koszycki, 

poradlne, przywilej czerwiński, przywilej jedlneński, Związek 

Pruski, przywilej cerkwicko‐nieszawski, zjazd prowincjonalny, 

wojna popia, kapituła, 

– przedstawia postaci: Ludwik Węgierski, Jadwiga 

Andegaweńska, Władysław II Jagiełło, Witold, Władysław III 

Warneńczyk, Kazimierz Jagiellończyk, Wilhelm Habsburg, 

Kiejstut, Olgierd, Zygmunt Luksemburski, Świdrygiełło, Zygmunt 

Kiejstutowicz, Zofia Holszańska, Urlyk von Jungingen, Henryk 

von Plauen, Paweł Włodkowic, Zbigniew Oleśnicki, Elżbieta 

Rakuszanka, Jan Długosz, Filip Kallimach, Spytko z Melsztyna, Jan 

von Baysen, Ludwik von Erlichshausen, Andrzej Tęczyński, 

Mikołaj Tungen, Marcin Truchsess, 

– przedstawia postanowienia układu w Krewie, 

Horodle, – przedstawia postanowienia unii Wilnie, Radomiu i w 

– przedstawia genezę, przebieg i skutki wielkiej wojny 

z zakonem, 

– przedstawia najważniejsze postanowienia I pokoju 

toruńskiego, 

im, – przedstawia stosunki polsko‐krzyżackie po I pokoju toruńsk

– przedstawia okoliczności objęcia tronu polskiego przez 

Kazimierza Jagiellończyka,  

Łukasz Kusiak, Dla nauczyciela. Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Starożytność, średniowiecze, klasa II szkół ponadgimnazjalnych 

Scenariusze wybranych lekcji

    Strona 8

– przedstawia genezę, przebieg i skutki wojny trzynastoletniej 

z zakonem, 

– przedstawia najważniejsze postanowienia II pokoju 

toruńskiego, 

– przedstawia stosunki polsko‐krzyżackie po II pokoju 

toruńskim, 

– przedstawia genezę stanu szlacheckiego, 

– wymienia najważniejsze przywileje szlacheckie i przedstawia 

ich postanowienia, 

– przedstawia genezę polskiego parlamentu, 

– przedstawia skład i zasady funkcjonowania sejmu walnego, 

– przedstawia politykę Kazimierza Jagiellończyka wobec Kościoła 

polskiego. 

mienie wiadomości B. Rozu

Uczeń: 

– charakteryzuje sytuację państwa polskiego po śmierci Ludwika 

Węgierskiego, 

– wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania 

związków Polski z Litwą w XIV–XV w., 

– charakteryzuje sytuację państwa polskiego po układzie 

w Krewie, 

– charakteryzuje sytuację państwa litewskiego po układzie 

w Krewie, 

Jadwigi, – charakteryzuje sytuację państwa polskiego po śmierci 

– charakteryzuje sytuację państwa polskiego po śmierci 

Władysława Jagiełły, 

– charakteryzuje sytuację państwa litewskiego i stosunki polsko‐

litewskie po śmierci Witolda, 

– charakteryzuje sytuację państwa litewskiego i stosunki polsko‐

litewskie po śmierci Jagiełły, 

– wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania 

związków Polski z Węgrami w XV w., 

– wyjaśnia konsekwencje śmierci Władysława pod Warną 

dla Polski i dla Węgier, 

– charakteryzuje sytuację ludności pruskiej pod panowaniem 

krzyżackim, 

– charakteryzuje politykę wewnętrzną Kazimierza 

Jagiellończyka, 

– charakteryzuje stan szlachecki, 

– wyjaśnia znaczenie przywilejów szlacheckich dla rozwoju 

polskiego parlamentaryzmu, 

– wyjaśnia, na czym polegała polityka dynastyczna Jagiellonów. 

II. Poziom umiejętności 

wanie wiadomości w sytuacjach typowych  C. Stoso

Uczeń: 

– przedstawia na mapie rozwój terytorialny państwa polskiego 

w XIV–XV w., 

– porównuje pozycję międzynarodową Polski na początku 

panowania Jagiellonów i za Kazimierza Jagiellończyka.  

D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych  

Uczeń: 

– analizuje sytuację historyczną, w której Polska nie weszłaby 

w unię z Litwą,  

– ocenia militarne oraz polityczne znaczenie bitwy 

pod Grunwaldem, 

– ocenia stosunki polsko‐krzyżackie na płaszczyźnie politycznej, 

gospodarczej i kulturowej, 

– ocenia politykę dynastyczną Jagiellonów, 

 przedstawia bilans panowania Jagiellonów w Polsce w XV w. –

 

Metody i formy pracy: 

czająca z elementami wykładu, – pogadanka nau

– praca z mapą,  

– praca w grupach, 

ęcznika, – praca z tekstem podr

– drzewko decyzyjne, 

tywną, – praca z mapą interak

 praca z kartą pracy.  –

 

Środki dydak

– podręcznik Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Starożytność, 

67–277, 

tyczne: 

średniowiecze, autorstwa Pawła Żmudzkiego, s. 2

– mapa ścienna państwa Kazimierza Wielkiego, 

 – mapa ścienna Polski i Litwy za pierwszych Jagiellonów, 

z drzewka decyzyjnego (zob. załącznik, s. 17), – formular

– płyta CD Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Starożytność 

aktywne, średniowiecze. Dla nauczyciela, mapy inter

– karta pracy 1 (zob. karta pracy 1, s. 18), 

 karta pracy 2 (zob. karta pracy 2, s. 19). –

 

Przebieg lekcji 1: 

W wpro adzenie: 

1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, w jakiej sytuacji 

znalazło się państwo polskie po śmierci Kazimierza 

Wielkiego, w jakich okolicznościach na tronie zasiadł 

Ludwik Węgierski i jak wyglądały jego rządy. Prosi też 

o wskazanie na mapie ściennej granic Polski na koniec 

panowania Kazimierza i za czasów Ludwika. (5 minut) 

Rozwinięcie: 

2. Uczniowie czytają tekst podręcznika, a następnie w małych 

grupach analizują sytuację Polski i Litwy tuż przed 

zawarciem aktu w Krewie oraz wypełniają drzewka 

decyzyjne (zob. załącznik, s. 17) w trzech wyznaczonych 

wariantach:  

I. decyzja możnowładców polskich, czy zawrzeć układ 

z Litwą, czy oddać rękę Jadwigi Wilhelmowi Habsburgowi, 

II. decyzja Jagiełły, czy zasiąść na tronie polskim, czy rządzić 

na Litwie, 

Łukasz Kusiak, Dla nauczyciela. Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Starożytność, średniowiecze, klasa II szkół ponadgimnazjalnych 

h lekcji Scenariusze wybranyc

    Strona 9

III. decyzja możnowładców litewskich z otoczenia Jagiełły, 

czy poprzeć układ i przyjąć katolicyzm, czy nie wchodzić 

ństwem polskim.  w unię z pa

(10 minut) 

3. Nauczyciel sprawdza i podsumowuje wyniki pracy uczniów. 

(10 minut) 

4. Nauczyciel prosi o przypomnienie, o co toczył się spór 

polsko‐krzyżacki i na jakim etapie był w chwili 

obejmowania tronu przez Jagiełłę. Następnie przedstawia 

przyczyny wielkiej wojny z zakonem i na mapie 

interaktywnej omawia jej przebieg, na koniec wskazuje 

skutki. (10 minut)  

5. Nauczyciel przedstawia przyczyny wybuchu wojny 

trzynastoletniej z zakonem krzyżackim i na mapie 

interaktywnej omawia jej przebieg, na koniec wskazuje 

skutki. (5 minut) 

Podsumowanie: 

6. Uczniowie czytają forum historyczne ze s. 276 

i zastanawiają się, w jaki sposób unia polsko‐litewska 

wpłynęła na dalsze losy Polski i Litwy. (5 minut) 

Praca domowa: 

czniowie wypełniają kartę pracy 1 (zob. karta pracy 1, s. 18). U

 

Przebieg lekcji 2: 

W wpro adzenie: 

1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, w jaki sposób 

Jagiełło znalazł się na tronie polskim, kto miał wpływ na tę 

decyzję i komu ona służyła. (5 minut) 

Rozwinięcie: 

2. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela ustalają, jak 

wyglądała sprawa sukcesji na tronie polskim po śmierci 

Jadwigi przy kolejnych władcach: kto następował na tronie, 

kto o tym decydował i musiał wyrazić zgodę, w jaki sposób 

następca zyskiwał przychylność szlachty, zwłaszcza 

możnowładców. Mogą do tego zadania wykorzystać tabelkę 

z pracy domowej. (5 minut) 

3. Uczniowie czytają tekst podręcznika, następnie 

indywidualnie wypełniają karty pracy 2 (zob. karta pracy 2, 

s. 19) na temat kształtowania się stanu szlacheckiego 

i początków parlamentaryzmu polskiego. (15 minut) 

4. Nauczyciel sprawdza i podsumowuje wyniki pracy uczniów. 

(10 minut) 

5. Nauczyciel prosi o wyjaśnienie, czym była polityka 

dynastyczna Jagiellonów i jak się przejawiała. (5 minut) 

Po umowanie: 

6. Nauczyciel prosi o przedstawienie krótkiego bilansu 

panowania Jagiellonów w Polsce w XV w. Powinien przede 

wszystkim zwrócić uwagę na: liczącą się w stosunkach 

międzynarodowych dynastię na tronie, zyskanie przewagi 

w konflikcie z Krzyżakami, odzyskanie Pomorza, 

wykształcenie parlamentaryzmu i wzmocnienie sojuszu 

z Litwą. (5 minut) 

ds

Praca domowa: 

Uczniowie wykonują pisemnie polecenie 7 z podręcznika 

e s. 277. z