temat: Bobrze łapy i ogony.

Szkoła podstawowa – klasy 4-6

Scenariusz 12

Cele ogólne: ‒ poznanie zwierząt wodno-lądowych, ‒ zachęcenie do obserwacji i analizy świata przyrody, ‒ kształtowanie pojęć związanych z przystosowaniem zwierząt do życia w środowi-sku ziemno-wodnym,

‒ uświadomienie mechanizmów przystosowawczych u zwierząt.

Cele operacyjne:Uczeń potrafi:

‒ wyjaśnić pojęcie: zwierzę wodno-lądowe, ‒ wymienić przykłady zwierząt wodno-lądowych, ‒ opisać przystosowania zwierząt do życia w środowisku wodnym i środowisku lądowym, ‒ wymienić przykłady pokarmu zwierząt wodno-lądowych, ‒ wyjaśnić pojęcia: „larwa” oraz „przeobrażenie”.

Miejsce: sala.

Formy pracy: ‒ indywidualna, ‒ grupowa, ‒ zbiorowa.

Metody pracy: ‒ pogadanka, ‒ film, ‒ metody aktywizujące.

Wiek uczestników: IV - VI klasa.

Optymalna liczba uczestników: 20 osób.

Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 2 godziny lekcyjne (90 minut).

Materiały i środki dydaktyczne: ‒ rzutnik multimedialny, ‒ komputer (odtwarzacz DVD), ‒ karty pracy, ‒ materiały dydaktyczne.

Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przygotuj rzutnik multimedialny lub odtwarzacz DVD do projekcji filmu.2. Wybierz z filmu o bobrze i wydrze fragmenty dokumentujące ich przystosowanie do życia w środowisku wodno-

-lądowym.3. Przygotuj dla każdego ucznia egzemplarz materiałów dydaktycznych.4. Przygotuj dla każdego z uczestników egzemplarz kart pracy nr 1, 2 i 3.

autor: Krzysztof Kus

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

2 12. Bobrze łapy i ogony

Szkoła podstawowa

Przebieg zajęć:

A. Faza wstępna zajęć:1. Przedstaw uczestnikom cel zajęć, którym jest poznanie zwierząt wodno-lądowych na przykładzie bobra.2. Zaprezentuj klasie fragmenty filmu dotyczącego życia bobra i wydry dołączonego do pakietu.3. Zapytaj, jakie wspólne cechy łączą te dwa gatunki? (Życie w wodzie i na lądzie, zewnętrzna budowa ciała).4. Rozdaj uczniom kartę pracy nr 1 i poproś o wykonanie ćwiczenia. Po jego zakończeniu wskaż uczniów, którzy na

głos przeczytają nazwy zwierząt.5. Opowiedz o zwierzętach wodno-lądowych. Potrafią one funkcjonować zarówno na lądzie, jak i w wodzie. Bobry na

lądzie poszukują pożywienia (roślin zielnych i nadwodnych oraz pędów, liści i kory drzew), woda jest ich schronie-niem i tam poruszają się bardzo sprawnie. Wydry są zwierzętami odżywiającymi się przede wszystkim rybami. Ich opływowy kształt umożliwia szybkie pływanie w pogoni za zdobyczą. Zarówno bobry, jak i wydry wydają potom-stwo w norach na lądzie. Żaby oraz traszki często traktowane są jako zwierzęta wodne, jednak większą część życia spędzają poza wodą i tam zdobywają pokarm, którym najczęściej są owady i inne bezkręgowce. Do zbiorników wod-nych spieszą na wiosnę, aby złożyć tam jaja. Wylęgłe z nich larwy pierwszy etap rozwoju spędzają w wodzie, by po przeobrażeniu wyjść na ląd.

6. Rozdaj każdemu uczniowi po jednym egzemplarzu materiałów dydaktycznych nr 1 dotyczących przystosowa-nia zwierząt wodno-lądowych do bytowania w wodzie.

7. Zwróć uwagę uczniów na pewne podobieństwa w wyglądzie zewnętrznym u różnych zwierząt zasiedlających podob-ne środowiska. Ogony bobra, wydry i traszki grzebieniastej są nieco spłaszczone, tak, aby stawiały wodzie jak naj-mniejszy opór. Służą one pod wodą do sterowania ciałem. Palce kończyn zwierząt pływających są połączone bło-ną (fałdem skórnym), dzięki czemu stają się doskonałym napędem pozwalającym przemieszczać się w toni. Oczy oraz nozdrza są umieszczone wysoko na głowie, dzięki czemu zwierzęta wodno-lądowe mogą obserwować otocze-nie, a także pobierać powietrze właściwie bez konieczności wynurzania całego ciała. Oczy bobra posiadają dodatko-wą, trzecią powiekę, która umożliwia widzenie pod wodą. Istotną rolę pełni również futro (podobnie u wydr), które będąc wyjątkowo gęstym i dzięki temu utrzymującym między sierścią powietrze, doskonale izoluje przed utratą cie-pła. Specyficznym przystosowaniem bobrów jest odpowiednia budowa języka, który może zamknąć ujście jamy gę-bowej do gardła. Jest to niezbędne w momencie transportowania gałęzi lub kłód drewna, kiedy bobry pływają i nur-kują z otwartym pyskiem. Wówczas pobieranie powietrza odbywa się za pomocą nosa.

8. Zapytaj uczniów o inne przykłady zwierząt wodno-lądowych, na przykład egzotycznych (żółw, krokodyl, hipopotam, itp).

B. Ćwiczenia:

1. Znajdź właściciela.1. Każdy z uczniów otrzymuje kartę pracy nr 2. Poproś, aby uczestnicy zajęć przeczytali uważnie polecenie i rozwią-

zali diagram.2. Prawidłowym rozwiązaniem jest słowo: piżmak. To wodno-lądowe zwierzę oznaczone jest na rysunku literą A.

N WU YT DR R

P I Ż M A KE A A E AR B W CK A A ZO KZ A

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

312. Bobrze łapy i ogony

Szkoła podstawowa

3. Krótko opowiedz o piżmakach. Zwierzęta te pochodzą z kontynentu amerykańskiego. Pojawiły się w Europie wsku-tek ucieczki z czeskiej fermy hodowlanej w roku 1905. Prowadzą tryb życia nieco podobny do bobrów. Nie ścinają drzew, lecz odżywiają się roślinnością wodną i nadwodną, a także mięczakami. Przygotowując się do okresu zimowe-go, gromadzą sterty roślinności będącej spiżarnią pokarmu i zarazem miejscem ukrycia. Doskonale pływają i nurkują.

4. Poproś, aby dzieci podały różnice w wyglądzie piżmaka i bobra. W jaki sposób piżmak przystosowany jest do życia ziemno-wodnego?

2. Pokarm zwierząt wodno-lądowych.1. Rozdaj uczniom karty pracy nr 3. Poproś, aby prawidłowo połączyli rodzaje pokarmu ze zwierzętami, które się

nim odżywiają (wydra - płotka, bóbr - drzewo, żaba - owad).2. Zapytaj uczniów, które z przedstawionych rodzajów pokarmu są dostępne na lądzie, a które w wodzie? Wśród po-

karmów poszukiwanych przez zwierzęta wodno-lądowe znajdują się zarówno rośliny, jak i zwierzęta występujące w obu penetrowanych przez nie środowiskach.

3. Oprócz przystosowania do przemieszczania się w wodzie i na stałym gruncie, zwierzęta wodno-lądowe przystosowa-ły się także do zdobywania określonego pokarmu. Wydra dzięki ostrym pazurom i zębom potrafi schwytać zwinne i śliskie ryby. Bobry posiadają twarde siekacze, których ciągły wzrost wręcz wymusza ścinanie twardych drzew i ga-łęzi. Żaby polujące na owady posługują się długim i lepkim językiem, a dodatkowo barwy ich ciała pozwalają dosko-nale zlewać się z otoczeniem i dzięki temu być niewidocznymi zarówno dla zdobyczy, jak i wrogów.

Zakończenie:W ramach zadania domowego poproś uczniów o przygotowanie, w postaci tabeli, spisu cech charakterystycznych przy-stosowania do życia na lądzie i w wodzie dowolnego zwierzęcia wodno-lądowego.

Wybrane pozycje z literatury:1. W. A. Chmielewski, Tropy i ślady zwierząt, wyd. PTTK „Kraj”, Warszawa 1983.2. http://www.bobry.org3. http://www.wigry.win.pl/bobry/biol_pl.htm

Paki

et e

duka

cyjn

y - W

słow

ach

kilk

u o

wyd

rze,

bob

rze

i wilk

u

Zw

ier

Zę

ta w

od

no

-lą

do

we

.Z

rozs

ypan

ych

sylab

ułó

ż pra

widł

owo

nazw

y zw

ierz

ąt i

podp

isz je

.

„Bob

rze ł

apy i

ogo

ny” -

kar

ta p

racy

nr

1

bóbr

ża

dra

batra

wy

szka

Pakiet edukacyjny - W słow

ach kilku o wydrze, bobrze i w

ilku

Zn

ajd

ź wła

ścic

iela.N

a poniższych rysunkach, oznaczonych numeram

i od 1 do 6, przedstawiono zwierzęta. Rozpoznaj je i właściwie dopasuj do każdego z nich brakującą część ciała, um

ieszczoną w diagram

ie. Strzałką wskazano miejsce, w którym

wpiszesz nazwę rozpoznanego przez C

iebie zwierzęcia. Po rozwiązaniu diagramu dowiesz się, jak nazywa się zwierzę przed-

stawione na rysunku A, należące do grupy zwierząt wodno-lądowych, żyjących w Polsce.

„Bobrze łapy i ogony” - karta pracy nr 2

A

1

23 4

6

5

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

Pokarm ZwierZąt wodno-lądowych.Połącz zwierzę z organizmem, który jest jego pokarmem.

„Bobrze łapy i ogony” - karta pracy nr 3

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

1. PrZystosowanie ZwierZąt wodno-lądowych do bytowania w wodZie i na lądZie.Przykłady przystosowań w budowie zewnętrznej zwierząt wodno-lądowych do życia w środowisku wodno-lądowym.

płynący bóbr płynąca wydra płynąca żaba

ogon bobra

ogon wydry

ogon traszki

tylna noga bobra noga kaczki tylna noga żaby

„Bobrze łapy i ogony” - materiały dydaktyczne nr 1