temat: W rodzinie wydr.

Szkoła podstawowa – klasy 4-6

Scenariusz 10

Cele ogólne: ‒ zapoznanie uczniów z rozmnażaniem i rozwojem wydry, ‒ ćwiczenie spostrzegawczości i umiejętności manualnych.

Cele operacyjne:Uczeń potrafi:

‒ wymienić elementy budowy nory wydry, ‒ opisać zachowanie i zwyczaje wydry, związane z rozmnażaniem i opieką nad młodymi, ‒ przekształcać informacje zapisane w różnej formie.

Miejsce: sala wyposażona w rzutnik multimedialny i komputer.

Formy pracy: ‒ indywidualna, ‒ w parach, ‒ zbiorowa.

Metody pracy: ‒ opowiadanie, ‒ prezentacja multimedialna, ‒ praca twórcza (plastyczna), ‒ gry dydaktyczne, ‒ pogadanka.

Wiek uczestników: 10 - 13 lat.

Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: jedna godzina lekcyjna (45 minut).

Optymalna liczba uczestników: 15 - 30 osób.

Materiały i środki dydaktyczne: ‒ CD, część „Wydra” , ‒ karta pracy nr 1 - „Nora wydry”, ‒ karta pracy nr 2 – „Rok z życia wydry”, ‒ karta pracy nr 3 – „Wydrze łamigłówki”, ‒ karta pracy nr 4 – „Album rodzinny wydry”, ‒ podkładki tekturowe formatu A5, ‒ plastelina, papierowe ręczniki lub serwetki.

Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przygotuj sprzęt i odpowiedni fragment filmu, poświęcony wydrze.2. Przygotuj kartę pracy nr 1 „Nora wydry” do umieszczenia w klasie (np. wydrukuj ją na sztywnym papierze lub

naklej na tekturze).3. Przygotuj tyle sztywnych tekturek wielkości ok. połowy A4, ile jest grup w klasie. Upewnij się, że dzieci mają plaste-

linę. Przygotuj mydło i ręczniki papierowe.4. Skopiuj kartę pracy nr 2 – „Rok z życia wydry” dla każdego ucznia.5. Skopiuj kartę pracy nr 3 – „Wydrze łamigłówki” dla każdej pary uczniów.

autorzy: Karolina Dobrowolska, Jolanta Loritz-Dobrowolska

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

2 10. W rodzinie wydr

6. Skopiuj kartę pracy nr 4 – „Album rodzinny wydry” dla każdej pary uczniów.

Przebieg zajęć:

A. Faza wstępna zajęć1. Przeczytaj opwiadanie. Sprawdź, co dzieci zapamiętały; zadaj pytania, np.: „Gdzie mieści się nora Lutry?” (odp.: przy

śródleśnym strumieniu, pod drzewem), „Kiedy młode zaczęły się uczyć pływać?” (odp.: koniec czerwca), „Co się wy-darzyło, gdy Ottek poszedł nad staw?”(odp.: upolował go bielik), „Kiedy Lutka odejdzie od mamy?” (odp.: na wio-snę, kiedy pojawią się nowe młode).

2. Odtwórz fragment CD, poświęcony zwyczajom wydry. Poproś dzieci o zwrócenie uwagi na siedlisko, norę, rozmna-żanie i opiekę nad młodymi.

Przedstawienie tekstu bajki

Jak ten czas szybko leci! Lecą już liście z drzew, robi się zimno, mija właśnie pół roku od dnia, w którym tu przybyłam. Tyle się działo, że nie miałam czasu Wam o tym opowiedzieć. Przede wszystkim musiałam sobie wybrać miejsce na norę główną. Pamiętacie, że używam różnych miejsc do południowej drzemki, a w tej okolicy znalazłam sobie kilka bardzo wygodnych legowisk. Jak wychodzę z wody, lubię się wytarzać w trawie albo śniegu i oczyścić moje piękne futro! A po-tem hyc! - pod most albo pod rozłożystą kępę wikliny!Ale zbliża się zima i trzeba było pomyśleć o solidnej norze rodzinnej. Nora mojej mamy mieściła się na wysokim brze-gu rzeki, na skraju lasu. Była duża, pod korzeniami drzewa i miała aż 3 korytarze: wejście pod wodą, komin wentyla-cyjny z ujściem w gęstych zaroślach jeżyn (czasem tamtędy wymykałam się z domu) i drugie wyjście, w stronę rzeki, z wygodnym zjazdem. Tu na brzegu rzeki nie było tak dobrego miejsca; na pagórku wielką, głęboką norę zajmuje wujek Borsuk, a niedaleko niego, na drugim brzegu mieszka kuzyn Tchórz. Odwiedziłam obu i nawet zatrzymałam się parę dni w jednej z komór borsuka, ale musiałam się wyprowadzić. Pewnie pamiętacie, że spodobał mi się leśny strumyk? No i tam właśnie znalazłam sobie starą lisią norę pod korzeniami drzewa, którą wystarczyło tylko trochę uprzątnąć, po-szerzyć w środku i nanieść świeżą wyściółkę z trawy i mchu oraz zrobić bezpieczne wyjście do strumienia. Mam wy-godne mieszkanie i mogę w nim przetrwać zimę. Tylko trochę mi nudno samej. Wiecie, kto mnie niedawno odwiedził? Przystojny, silny samiec - ten sam, którego obecność wyczułam na początku i potem jeszcze kilka razy podczas moich nocnych łowów. Ma na imię Otter i chyba mu się podobam, bo przychodzi coraz częściej... Jego zaloty trwały długo, bo nie byłam pewna, czy to właśnie on będzie dla mnie dobrym mężem. Pod koniec zimy odbyły się nasze gody, i mam dla Was dobrą wiadomość. Będziemy mieli dzieci! Muszę poczekać na to wydarzenie, bo ciąża trwa aż dwa miesiące, ale już się cieszę!No tak, moje szczenięta od 2 miesięcy są już na świecie, a ja nie mam chwili spokoju! Otter po narodzinach potomstwa wrócił do swojej nory, a ja sama muszę zajmować się dziećmi. Urodziły się w końcu kwietnia, samiec Ottek i samiczka Lutka. Były takie maleńkie i bezbronne! Ważyły tylko 100 gram, miały 15 cm długości, były bez zębów, ślepe i miały taki myszowaty kolor, że aż się zmartwiłam. Ale piszczały za czworo; czy ja byłam tak samo głośna w dzieciństwie? Współ-czuję mojej mamie. Już po dwóch tygodniach zaczęły się rozłazić po całej norze we wszystkie strony i miałam mało cza-su na polowanie, bo musiałam wciąż ich pilnować – wiecie, ten stary Bielik czasem tu zagląda. Do tego zaczęły im wy-rastać ząbki, ostre jak szpileczki, a muszę je karmić co 3 godziny przez całą dobę. Myślałam, że jak otworzą oczka, to im coś wytłumaczę i wreszcie trochę odpocznę, ale gdzie tam! Zaczęłam im przynosić małe rybki, żeby się nauczyły jeść same i całkiem niedawno wreszcie przestały ssać mleko. Mają duży apetyt i muszę łowić więcej niż zwykle – na szczę-ście w pobliżu są obfite łowiska. A wiecie, co się działo, jak pierwszy raz zaprowadziłam je nad nasz mały, czysty stru-myk?! Była piękna, słoneczna pogoda, w sam raz do kąpieli, a one w ogóle nie chciały się zanurzyć, bały się i uciekały z powrotem do nory! Pamiętam, że ja też się trochę bałam, ale nasza rzeka była duża i głęboka... Muszę je teraz sys-tematycznie uczyć pływania i polowania, bo jak inaczej dadzą sobie radę? No i cały czas pilnie znaczę swój rewir oraz przeganiam każdego, kto się pokaże w pobliżu! Mam tyle pracy….Już znów jesień. Lato początkowo było bardzo radosne. Bawiłam się i baraszkowałam z dziećmi na brzegach strumyka, jeziora i rzeki. Zjeżdżaliśmy do wody, tarzaliśmy się w trawie, pokazywałam, jak podrzucać kępę trawy na nosie. Młode ścigały owady i żaby, upolowały też swoje pierwsze rybki. Ostrzegałam dzieci przed wpływaniem do dziwnych, długich tuneli pod wodą i tłumaczyłam, że szczekające na brzegu psy wcale nie chcą się z nimi bawić. Ale miesiąc temu wydarzy-ło się nieszczęście – Ottek sam poszedł nad staw. Był trochę osłabiony, może nieuważny i chyba nie zdążył zanurkować, kiedy wypatrzył go Bielik! Nigdy mu tego nie wybaczę, nawet jeśli wiem, że też ma swoje młode do wykarmienia. Za to

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

310. W rodzinie wydr

Lutka jest uważna, spokojna, dobrze poluje i robi się coraz bardziej samodzielna. Niedawno spadł śnieg i tak ładnie widać na nim ślady naszych łapek – moje i córki – kiedy biegniemy obok siebie brze-giem rzeki. Jest już prawie tak duża, jak ja! Znów zaczął nas odwiedzać Otter. Na wiosnę rodzina nam się powiększy, więc Lutka będzie musiała odejść i poszukać sobie miejsca do życia, jak kiedyś ja to zrobiłam w jej wieku. Ale to już inna historia.

B. Ćwiczenia

1. Czy to nora dla potwora? 1. Umieść kartę pracy nr 1 - „Nora wydry” w widocznym miejscu i razem z dziećmi przeanalizuj elementy rysunku.

Rozdaj też grupom karty pracy nr 1. Poproś uczniów o podpisanie na rysunku elementów nory wydry. Zwróć uwagę, że to jest widok przekroju nory. W opowiadaniu Lutra ma trochę inną norę – przypomnij fragment w razie potrzeby.

2. Podziel klasę na grupy. Rozdaj grupom podkładki i poproś o przygotowanie plasteliny. Wyznacz czas: 10 – 15 min. 3. Wyjaśnij zadanie do wykonania: na podkładkach uczniowie techniką płaskorzeźby, używając różnych kolorów pla-

steliny i patyczków modelują przekrój nory wydry i jej otoczenia na podstawie wcześniej omówionej i umieszczonej w widocznym miejscu karty pracy „Nora wydry”. Upewnij się, że każda nora ma co najmniej: wlot, komorę lęgową, komin wentylacyjny (wylot). W okolicy powinny być pokazane drzewa (korzenie), woda.

4. Wspólnie z uczniami oceń, czyj model nory jest najbardziej odpowiedni dla wydr i dlaczego. Zrób wystawę goto-wych prac.

5. Wspólnie z uczniami uporządkuj klasę, przypomnij o umyciu rąk.

2. Rok z życia wydry1. Rozdaj uczniom karty pracy nr 2 – „Rok z życia wydry”. Sprawdź poprawność wykonania zadania w tabeli (zadanie

nr 1 na karcie pracy).

Rozwiązanie:

dzień wydarzenie

1 Narodziny, 100g/15 cm.15 Wyrastanie mlecznych zębów.31 Otwarcie oczu.62 Waga 1700 g.75 Przestają ssać matkę.90 Wymiana mlecznych zębów na stałe.105 Nauka pływania.140 Waga 4000 g.210 Waga 6000 g.350 Opuszczenie grupy rodzinnej.

2. Następnie poproś uczniów o wykonanie zadania 2 z karty pracy nr 2. Nadzoruj pracę, gdyż przeniesienie informa-

cji z tabeli na diagram może sprawić uczniom trudność. Wróć do bajki, jeśli to potrzebne.

3. Łamigłówki1. Rozdaj uczniom karty pracy nr 3 – „Łamigłówki”. Poleć uczniom wykonanie łamigłówki (zadania nr 1 na karcie).

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

4 10. W rodzinie wydr

Rozwiązanie łamigłówki: Hasło: POKOCHAJ PRZYRODĘ.

2. Poproś uczniów o rozwiązanie rebusu (zadanie nr 2 na karcie pracy nr 3). Rozwiązanie rebusu – hasło: „Czysta woda to życie”.

4. Album rodzinny wydry1. Rozdaj karty pracy nr 4 – „Album rodzinny wydry” - po jednej karcie dla każdej pary uczniów.2. Poproś o wykonanie zadania, sprawdź poprawność.

Zakończenie1. Pogadanka sprawdzająca, ile wiadomości uczniowie zapamiętali z lekcji.2. Ewaluacja przy pomocy symboli: uczniowie przy temacie lekcji rysują „buźkę” uśmiechniętą, poważną lub smutną

w zależności od indywidualnej oceny zajęć.

Słowniczek trudniejszych pojęćGody – okres łączenia się zwierząt w pary.Komin wentylacyjny – w norach z wyjściem pod wodą doprowadza powietrze (np. u bobrów, wydr); pełni też rolę wyj-ścia zapasowego.Komora lęgowa – główna część nory, w której rodzą się młode.Zaloty – okres zabiegania o partnera do rozrodu.

Wybrane pozycje z literatury:1. J. Reichholf, Leksykon przyrodniczy. Ssaki, Świat Książki, Warszawa 1996.2. P. Sumiński, J. Goszczyński, J. Romanowski, Ssaki drapieżne Europy, PWRiL, Warszawa 1993. 3. http://www.otternet.com/species/otter.htm4. http://lutra22.w.interia.pl/zycie.html

G K A R M I E N I E S

O S Z A

D C I Ą Ż A A M

Y M L I

P O R Ó D I O C

P O S Z C Z E N I Ę T A

K O C H A J C P R Z Y R

O D Ę G N I A Z D O P L

Szkoła podstawowa – klasy 4-6Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

510. W rodzinie wydr

nora wydry.

„W rodzinie wydr” - karta pracy nr 1

Na podstawie: Werner Jorga,Der Lausitzer Wassermann lebt, Der Fischotter, CGA-Verlag Cottbus 1998.

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

rok z życia wydry.1. Połącz dzień życia młodej wydry z wydarzeniem, które się z nim wiąże.

2. Do „zegara” wpisz uzyskane na lekcji informacje o rozwoju wydr. Każda „godzina” to 1 miesiąc; wpisz nazwy miesię-cy. Do wpisywania wydarzeń możesz używać różnych kolorów.

„W rodzinie wydr” - karta pracy nr 2

dzień Wydarzenie1 Waga 6000 g.15 Przestają ssać mleko. 31 Opuszczenie grupy rodzinnej.62 Waga 1700 g.75 Wyrastanie mlecznych zębów.90 Nauka pływania. 105 Wymiana mlecznych zębów na stałe.140 Waga 4000 g.210 Narodziny, 100 g/15 cm.350 Otwarcie oczu.

12

100 dao

o=aje na=cie

to

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku

wydrze łamigłówki.1. Wykreśl słowa, które wiążą się z rozmnażaniem wydr, wpisane poziomo i pionowo. Litery, które pozostaną w 3 ostat-

nich linijkach, utworzą hasło – rozwiązanie łamigłówki.

HASŁO: …………………………………………………………………………………………………………………

2. Rozwiąż rebus. Rozwiązanie wpisz w wyznaczone miejsce.

ROZWIĄZANIE: ………………………………………………………………………………………..…………..…

„W rodzinie wydr” - karta pracy nr 3

G K A R M I E N I E M S

O G H E R A S T Y N Z A

D Y C I Ą Ż A R C I A M

Y D Y T U S M I L A L I

P O R Ó D Z I C E F O C

P O S Z C Z E N I Ę T A

K O C H A J C P R Z Y R

O D Ę G N I A Z D O P L

Paki

et e

duka

cyjn

y - W

słow

ach

kilk

u o

wyd

rze,

bob

rze

i wilk

u

alb

um

ro

dz

inn

y wyd

ry

1. M

ama

wydr

a m

a kł

opot

: chc

e um

ieśc

ić w

album

ie z

djęc

ie m

łody

ch w

yder

ek. M

a ne

gaty

w i 3

odb

itki.

Któ

ry z

obr

azkó

w jes

t wła

ściw

y? P

rzyj

rzyj

się

uważ

nie

nega

tywo

wi i

wybi

erz w

łaśc

iwą f

otog

rafię

.

„W ro

dzin

ie w

ydr”

- ka

rta

pra

cy n

r 4