Ryszard Petru Od kryzysu finansowego do kryzysu fiskalnego · 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 01-04 11-04 09-05...
Transcript of Ryszard Petru Od kryzysu finansowego do kryzysu fiskalnego · 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 01-04 11-04 09-05...
Warszawa, 28.11.2009
Od kryzysu finansowego do kryzysu fiskalnego
Ryszard PetruGłówny EkonomistaDyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru WłaścicielskiegoBRE Bank SA
AGENDA
PRAPRZYCZYNY KRYZYSU
ZAŁAMANIE NA RYNKU SUBPRIME
GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY
KRYZYS FISKALNY
PODSUMOWANIE
PRAPRZYCZYNY KRYZYSU
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
01-95 01-97 01-99 01-01 01-03 01-05 01-07 01-09
Stopa funduszy federalnych (%)
Niskie stopy w USA…
Stopa funduszy federalnych (%)
Źródło: Bloomberg
Przez prawie 3 lata główna
stopa procentowa
Fed była utrzymywana poni Ŝej 2,0%
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
1990 Q1 1993 Q2 1996 Q3 1999 Q4 2003 Q1 2006 Q2 2009 Q3
Konsumpcja prywatna (%rdr, odsez.)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1990 Q1 1993 Q2 1996 Q3 1999 Q4 2003 Q1 2006 Q2 2009 Q3
Stopa oszczędności w gospodarce USA (%)
Stopa oszcz ędności* gospodarstw domowych w USA (%)
Konsumpcja prywatna w USA (%rdr, odsez.)
…wspierały spadek stopy oszcz ędności
* Stosunek oszczędności do dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych.
Źródło: Departament Handlu USA
Główni posiadacze obligacji USA (czerwiec 2008)
Konsumpcj ę w USA finansowały głównie
kraje azjatyckie…
Źródło: Departament Skarbu USA
Chiny21%
Japonia24%
Brazylia6%
Inni49%
-300
-200
-100
0
100
200
300
2Q02 2Q03 2Q04 2Q05 2Q06 2Q07 2Q08 2Q09
USA Chiny
Saldo rachunku obrotów bie Ŝących USA i Chin (mld USD)
…co owocowało du Ŝąnierównowag ą...
Źródło: OECD
Stopa oszcz ędności* w Chinach i Indiach (%)
…której narastaniu sprzyjałnawis oszcz ędności w
krajach rozwijaj ących si ę
* Stosunek oszczędności do dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych.
Źródło: Bank Światowy
15
20
25
30
35
40
45
5019
78
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
China IndiaChiny Indie
100
120
140
160
180
200
220
01-00 08-01 03-03 10-04 05-06 12-07 07-09
Wskaźnik cen nieruchomości Case-Schiller
Wskaźnik cen nieruchomo ści w USA Case-Schiller(sty2000=100)
W tych warunkach nastąpił boom na rynku nieruchomo ści w USA
Źródło: Bloomberg
ZAŁAMANIE NA RYNKU SUBPRIME
0
10
20
30
03-00 10-01 05-03 12-04 07-06 02-08 09-09
Wskaźnik przeterminowanych kredytów typu subprime (%)
Wskaźnik przeterminowanych kredytów subprime (%)
Lipiec 2007 – załamanie na rynku kredytów subprime w USA
Źródło: Bloomberg
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
01-95 01-97 01-99 01-01 01-03 01-05 01-07 01-09
Stopa funduszy federalnych (%)
Kryzys zaogniły wcześniejsze podwy Ŝki stóp procentowych Fed
Źródło: Bloomberg
Stopa funduszy federalnych (%)
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
1990 Q1 1993 Q2 1996 Q3 1999 Q4 2003 Q1 2006 Q2 2009 Q3
Konsumpcja prywatna (%rdr, odsez.)
100
120
140
160
180
200
220
01-00 08-01 03-03 10-04 05-06 12-07 07-09
Wskaźnik cen nieruchomości Case-Schiller
Mocno ucierpiał rynek nieruchomo ści i konsumpcja…
Źródło: Bloomberg
Wskaźnik cen nieruchomo ści w USA Case-Schiller
(sty2000=100)
Konsumpcja prywatna w USA (%rdr, odsez.)
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
03-00 09-01 03-03 09-04 03-06 09-07 03-09
PKB USA (%kw/kw)
PKB w USA (%kw/kw)*
…a gospodarka USA zaczęła zmierza ć ku
recesji
* Dane odesezonowane i zannualizowane.
Źródło: Bloomberg
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
01-04 11-04 09-05 07-06 05-07 03-08 01-09 11-09
0,00
2,00
4,00
6,00
01-04 02-05 03-06 04-07 05-08 06-09
Stopa funduszy federalnych (%)
Obni Ŝki stóp Fed wywołały ucieczk ę od dolara
Źródło: Bloomberg
EUR/USDStopa funduszy federalnych (%)
Szybkie poluzowanie monetarne w reakcji na kryzys wywołało wyprzeda Ŝ dolara i ucieczk ę inwestorów do
wyŜej oprocentowanych aktywów
GLOBALNY KRYZYS FINANSOWY
15 WRZEŚNIA 2008
Początek kryzysu
UPADEK BANKU LEHMAN BROTHERS
GLOBALNA PANIKA NA RYNKACH FINANSOWYCH
Spready* na rynku mi ędzybankowym, bp
Upadek Lehman Brotherswywołał zamro Ŝenie rynku
międzybankowego
* 3-miesięczna stawka Libor minus rentowność 3-miesięcznego bonu skarbowego
Źródło: Bloomberg
-100
0
100
200
300
400
500
01-07 09-07 05-08 01-09 09-09
EUR USD JPY
-100
0
100
200
300
400
500
600
700
01-07 09-07 05-08 01-09 09-09
0
1000
2000
3000
4000
5000
Polska Czechy Węgry Ukraina (PO)
Stawki 5-letnich CDS* dla długu krajów Europy Śr.-Wsch. (w USD), pb
Nastąpił odwrót inwestorów od rynków
wschodz ących…
* CDS (credit default swap) - umowa, w ramach której jedna ze stron w zamian za uzgodnione wynagrodzenie zgadza się na spłatę długu naleŜnego drugiej stronie od innego podmiotu (podstawowego dłuŜnika) w przypadku niespłacenia podstawowego długu przez podstawowego dłuŜnika; wysokośćwynagrodzenia to stawka CDS określona jako odsetek wartości podstawowego zobowiązania, płatny w skali roku
Źródło: Bloomberg
225,0
255,0
285,0
315,0
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
22,0
24,0
26,0
28,0
30,0
32,0
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
…co przeło Ŝyło si ę na osłabienie walut regionu…
Źródło: Bloomberg
EUR/PLN
EUR/CZK EUR/HUF
+53%
+29%+39%
100,0
120,0
140,0
160,0
180,0
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
1,4
1,5
1,6
1,7
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
01'05 09'05 05'06 01'07 09'07 05'08 01'09 09'09
..a wsparło z kolei waluty niŜej oprocentowane…
Źródło: Bloomberg
EUR/USD
EUR/CHF EUR/JPY
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
01-05 09-05 05-06 01-07 09-07 05-08 01-09 09-09
USD 10Y EUR 10Y
…oraz popyt na papiery skarbowe na rynkach
bazowych…
Źródło: Bloomberg
Rentowno ść 10-letnich obligacji USA i Niemiec (%)
30
40
50
60
70
80
90
100
01'08 04'08 07'08 10'08 01'09 04'09 07'09 10'09
PX (Czechy) BUX (Węgry)
WIG20 (Polska) S&P500 (USA)
…podczas gdy rynki akcji notowały ostre spadki
Źródło: Bloomberg
Indeksy wybranych rynków akcji, indeks 01’08=100
-62% -54%
KRYZYS FISKALNY
Reakcja na kryzys
PAKIETY STYMULUJ ĄCE
FISKALNEMONETARNE
0
50
100
150
200
12-mar-09 30 Apr 09 18 Jun 09 06 Aug 09 24 Sep 09 12 Nov 09
Wartość skupionych przez Bank Anglii papierówwartościowych (mld GBP)
Ilościowe poluzowanie monetarne ( quantitative
easing)
Źródło: Bank Rezerwy Federalnej, Bank Anglii
Fed - nadwy Ŝkowe rezerwy sektora bankowego (mld USD)
Bank Anglii – warto śćskupionych aktywów (mld GBP)
0
200
400
600
800
1000
01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09
NadwyŜkowe rezerwy sektora bankowego w USA (mld USD)
Fiskalne pakiety stymulacyjne…
Struktura fiskalnych pakietów stymulacyjnych* w wybranych krajach w 2009 r.
NIEMCY
JAPONIA
WLK. BRYTANIA
USA
CHINY
Konsumpcja publiczna i transfery
ObniŜka opodatkowania konsumpcji
ObniŜka opodatkowania pracyInwestycje
ObniŜka opodatkowania kapitału Pozostałe
* Udziały poszczególnych kategorii w wartości całego pakietu stymulacyjnego.
Źródło: MFW
…wraz z pomoc ą dla sektora finansowego…
Rządowa pomoc dla sektora finansowego i innych sektorów (w % PKB z 2008 r., stan na sierpie ń 2009)
Źródło: MFW
DokapitalizowanieZakup aktywów i poŜyczki rządowe Gwarancje
Niemcy 3,8 0,4 18,0Francja 1,4 1,3 16,4Wlk. Brytania 3,9 13,8 53,2Japonia 2,4 11,4 7,3USA 5,2 1,5 10,6Chiny 0,0 0,0 0,0
…zaowocowały nasileniem nierównowag bud Ŝetowych…
Źródło: MFW
Saldo bud Ŝetu państwa (w % PKB)
Świat
Gospodarki rozwini ęte
Gospodarki wschodz ące
Gospodarki nierozwini ęte
(Przed kryzysem)
…zwłaszcza w krajach rozwini ętych…
* Saldo budŜetu minus płatności odsetkowe.
Źródło: MFW
Prognoza strukturalnego salda bud Ŝetu państwa* w 2010 r. (w % PKB)
Włochy
Niemcy
Kanada
Francja
USA
Hiszpania
Japonia
Wlk. Brytania
…a te przeło Ŝyły si ę na wzrost długu publicznego…
Źródło: Financial Times, prognozy MFW
Dług publiczny Wielkiej Brytanii i USA (w % PKB)
Wlk. Brytania USA
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09USD 10Y EUR 10Y
…oraz rosn ące rentowno ści obligacji
Źródło: Bloomberg
Rentowno ść 10-letnich obligacji USA i Niemiec (%)
0
1000
2000
3000
4000
5000
01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09
Ukraina - CDS 5Y USD
Stawka 5-letniego CDS dla długu Ukrainy (w USD), pb
Niektóre pa ństwa kryzys doprowadził niemal Ŝe do
bankructwa…
Źródło: Bloomberg
Wartość funduszy pomocowych MFW dla wybranych pa ństw w latach 2008-2009 (mln SDR*)
…do czego nie doszło dzięki pomocy MFW
* SDR – Specjalne Prawa Ciągnienia (ang. Special Drawing Rights) - międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego; jej wartość wyznaczana jest na podstawie koszyka walutowego, składającego się obecnie z euro, japońskiego jena, funta szterlinga i dolara amerykańskiego.
Źródło: MFW
2008 2009Islandia 560 105Ukraina 3000 4000Węgry 4215 3422Łotwa 535 178
Podsumowanie
• Kryzys był efektem wielkich nierównowag• Po upadku Lehman Brothers nastąpił zwrot w kierunku równowagi• Pakiety fiskalne jednak w istotny sposób opóźniają momnet powrotu do
równowagi• Co do zasady w okresie spowolnienia deficyty zawsze rosną• Ale tym razem przyrost jest wyjątkowy• Rośnie ryzyko kryzysu fiskalnego – i tym samym niŜszego wzrostu
Dziękuj ęza
uwagę!