R O Z W Ó J S P O Ł E C Z N O - G O S P O D A R C Z Y M I A S T A C H O R Z O W AW O K R E S I E K A D E N C J I S E J M U P R L I RAD N A R O D O W Y C H 1 0 6 5 - 1 9 6 0

M I E J S K I U R Z Ą D S T A T Y S T Y C Z N Y W C H O R Z O W I E

R O Z W Ó J S P O Ł E C Z N O - G O S P O D A R C Z Y M I A S T A C H O R Z O W A

W OKRESIE KADENCJI SEJMU PRL I RAD NARODOWYCH1 9 6 5 - 1 9 6 8

C H O R Z Ó W M A R Z E C 1969

Ftiblikację opracował zespół redakcyjnyPrzewodniczący - Stanisław Sajdel Członkowie s Bronisława Hadamiec,Danuta Pacanowska,Irena Spyra,Maria Wacławska

%Przedruk w całości lub w części oraz wykorzystywanie danych statystycznych w druku dozwolone wyłącznie

z podaniem źródła

Druk OD3 Odda. Bytlgomo* Z aa. 2l7-IV-69 n ak ł. 300+11 0-7

PRZEDMOWA

Publikacja niniejsza jest specjalną publikacją etatystycz­ną, opracowaną z okazji wyborów do Sejmu i rad narodowych w roku 19&9 w oparciu o materiały liczbowe Miejskiego Urzędu Statystycznego w Chorzowie*

W publikacji zamieszczono dane dotyczące podstawowych syn­tetycznie przedstawionych zagadnień, obrazujących wszystkie dzie­dziny życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego w okresie ostatniej kadencji Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie.

Dane liczbowe zawarte w publikacji obejmują przede wszy­stkim lata wchodzące w okres ostatniej kadencji Sejmu i rad na­rodowych, to jest od roku 1965 do 1968, a ponadto lata bezpo­średnio poprzedzające, ażeby poprzez szerszą retrospekcję wzbo­gacić treść publikacji oraz szczegółowo scharakteryzować tenden­cje rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego miasta Chorzowa.

Publikacja składa się z czternastu rozdziałów.Omawiają one kolejno działy i dziedziny gospodarki i życia społecznego Cho­rzowa.

W pierwszym rozdziale zamieszczono ogólną charakterystykę miasta celem zaznajomienia czytelników z krótką historią jego powstania i rozwoju.Ostatni rozdział poświęcony jest przedsta­wieniu założeń planistycznych dotyczących dalszego rozwoju mia­sta Chorzowa na lata 1969 - 1973«Chorzów,marzec 1969 r. ZESPÓŁ REDAKCYJNI

SPIS ROZDZIAŁÓW

Przedmowa ........................................3

I.Ludność i zatrudnienie............................. 5II.Przemysł i rzemiosło ..............................11III.Inwestycje 1 budownictwo...........................23

IV.Rolnictwo i leśnictwo............................. 27V. Łączność....................................... ..35

VI.Handel wewnętrzny............................... ..37VII.Gospodarka komunalna i mieszkaniowa ............... ..45

VIII.Szkolnictwo..................................... ..52U. Kultur a i sztuka..................... ..... ....... 61Z.Oobrona zdrowia i opieka społeczna............ ..... 66

XI.Turystyka i sport ........ ........................76XII.Inne........................................... ..80XIII»Założenia planistyczne na lata 1969-1973 .......... ..82

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska /-/ - zjawisko nie występujeKropka /./ - zupełny brak informacji,albo brak informacji

wiarygodnych.Znak /x/ - wypełnienie rubryki, ze względu na układ tablicy,

Jest niemożliwe lub niecelowe."V tym" - oznacza, le nie podaje się wszystkich składników

sumy ogólnej.Uwaga. W publikaojl niniejszej, ze względu na jej charakter, pominięto w zasadzie wyJaśnienia,uwagi i notki szczegółowe, dotycząoe danych liczbowych, źródeł informaoji,zmian 1 uściś­leń metodologicznyoh, zamieszczane w otwartych publikacjach •tatystyoznyoh.

I.LUDNOŚĆ I ZATRUDNIENIE

Miasto Chorzów zajmuje bardzo mały obszar,bo tylko 33,2 kś, ale należy do najbardziej zaludnionych miast, a tym samym posia­da najwyższy wskaźnik zagęszczenia ludności w kraju,który w 1968 roku wyniósł 4544 osób na 1 km2.

źródłem wzrastającej ludności w Chorzowie jest w pierwszych latach powojennych bardzo wysoki przyrost naturalny oraz duży na­pływ ludności z innych części kraju.

W okresie ostatnich kilku lat miały miejsce w Chorzowie znaczne zmiany w liczbie i rozmieszczeniu ludności,których przy­czyną był duży ruch ludności, a mianowicie napływ ludności z In«« nych województw do pracy w chorzowskich zakładach pracy oraz zmiany administracyjne.

Dlatego też dopiero od drugiego spisu powszechnego ludnoś­ci po wojnie, to jest w 1960 roku, można mówić o ustabilizowaniu się ludności.Spis ten wykazał 147,0 tys.osób,z tego 72,6 tys.męż­czyzn i 74,4 tys. kobiet.Na 100 mężczyzn przypadało wtedy 102,5 kobiet.

W związku z rozwojem gospodarczym miasta Chorzowa nastąpiło duże zapotrzebowanie na siłę roboczą.Ludność,która przybyła do pracy z Innych części kraju jak również pewna mała część ludnoś­ci wiejskiej województwa katowickiego,była to ludność w młodszym wieku,zamieszkała przeważnie w nowowybudowanych w Chorzowie osied­lach i dlatego też osiedla te mają charakter osiedli młodych.

Poniżej prezentowana tablica 1 podaje stan ludności podczas trzech powojennych spisów a więc w latach 1946, 1950 i 1960 oraz dane szacunkowe ludności według stanu aa koniec poszczególnych lat 1960 do 1968 z podziałem na płeć oraz wskaźnik wykazujący, ile kobiet przypada na 100 mężczyzn.

TABL.l. STAN LUDNOŚCI

Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Na 100 mężczyzn przypada kobiet

Dane spisów 14 II 19^6 110675 • • •5 XII 1950 129456 60760 68696 115,16 XII 1960 147057 72621 74416 102,5Dane szacunkowe według stanu w dniu 51 XII

1960 147879 75077 74802 102,41961 149722 74752 74990 100,51962 151865 75925 75940 100,01965 155242 76725 76517 99,71964 155552 76902 76650 99,61965 155721 76965 76756 99,71966 154101 77042 77059 100,0196? 151150 74515 76657 100,11968 150924 74512 76612 105,1

W okresie 10 lat, to JeBt między spisem ludności w 1950 ro­ku a spisem w 1960 roku ludność miasta Chorzowa wzrosła o 17581 osób, to znaczy o 15,6 %, przy czym liczba mężczyzn wzrosła o 11861, co stanowi 19,5 % wzrostu, a liczi» kobiet o 6020,to Jest wzrost o 8,9 %•

W roku 1950 na 100 mężczyzn przypadało aż 115,1 kobiet,nato«»

miast w roku 1960 już tylko 102,9 kobiet.Natomiast w okresie 8 lat,to jest od 1960 roku do 1966 lud­

ność wzrosła tylko o 3045 osób.to znaczy o 2,0 %,przy czym licz­ba mężczyzn wzrosła o 1235,to jest o 1,7 56,zaś liczba kobiet o 1810, to znaczy o 2,4 %%

Liczba ludności w 1968 roku wynosiła 150924 osób,z tego 74312 mężczyzn i 76612 kobiet.W porównaniu z latami poprzednimi stan ludności zmniejszył się i jest niższy aniżeli w roku 19620 941 osób.Przyczyną tego stanu rzeczy jest przejście pewnej liczby ludności do miasta Katowic w związku z terenowymi zmiana­mi administracyjnymi oraz w związku z nowym szacunkowym przeli - czeniem ludności.Na 100 mężczyzn w 1968 roku przypadało 103,1 kobiet*

W latach 1962 i 1966 liczba mężczyzn jest prawie równa licz­bie kobiet,tak że na 100 mężczyzn przypada 100 kobiet.

Następna tablica 2 pokazuje ruch naturalny ludności Chorzo­wa^ więc liczbę małżeństw,urodzeń żywych i zgonów,a także wskaź­nik przyrostu naturalnego oraz wskaźniki ilustrujące, ile faktów małżeństw,urodzeń i zgonów przypada na 1000 ludności.Wszystkle dane liczbowe obejmują lata od 1960 do 1968,to jest za okres 9 lat.TABL.2. ROCH NATURALNY LUDNOŚCI

7

Lata MałżeństwaUrodzeniażywe ZKony Przyrostnaturaln;ogółem w tym

niemowlątW LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH

1960 1277 2446 1327 150 11191961 1331 2206 1333 76 8731962 1305 2085 1321 94 76419&3 1279 2139 1259 76 8801964 1247 2090 1322 103 7681965 1129 2013 1523 94 6901966 1154 2067 1340 80 7271967 1181 1970 1442 68 5281968 1261 1854 1452 58 402

8NA 1000 LUDNOŚCI

1960 8,7 16,6 9,0 61,3 7,61961 8,9 14,8 8,9 34,5 5,91962 8,6 13,8 8,7 45,1 5,11963 8,4 14,0 8,3 35,5 5,71964 8,1 13,6 8,6 49,3 5,01965 7,3 13,1 8,6 46,7 4,51966 7,4 13,4 8,7 38,7 *,71967 7,7 12,8 9,4 34,5 3,41968 8,4 12,3 9,6 31,3 2,7

Uwaga i Zgony niemowląt przypadają na 1000 urodzeń żywych.«

Jak widać z powyższej tablicy współczynniki ruchu natural - nego ludności miasta Chorzowa określające natężenie liczby mai - żeństw, urodzeń, zgonów 1 przyrostu naturalnego na 1000 ludności wykazują w latach 1960 do 1968 tendencję spadkową.Na podkreśle - nie zasługuje tutaj fakt wyraźnego spadku przyrostu naturalnego« Wskaźnik przyrostu naturalnego zmniejszył się z 7,6 w roku 1960 do 2,7 w roku 1968 przypadający na 1000 ludności.

Ulasto Chorzów zajmuje poczesne miejsce w województwie kato­wickim pod względem zatrudnienia.W związku z rozwojem przemysłu 1 szybkim oraz wysokim stopniem urbanizacji Chorzowa od wielu lat zatrudnienie stale wzrasta.

Korzystnym zjawiskiem jest wzrost zatrudnienia kobiet wyno­szący 33,8 %,świadczącym o aktywizacji zawodowej kobiet na tere­nie Chorzowa«

Ogólna liczba zatrudnionych w Chorzowie w 1968 roku wynoszą­ca 74630 osób, stanowi 49,4 % ogółu mieszkańców miasta.Podany stan

zatrudnienia obejmuje pełnozatrudnionyoh,niepełnozatrudnionych, młodocianych, oraz sezonowych pracowników.

Zatrudnienie w roku 1968 w przemyśle uspołeczniony* wyno­siło 41768 osób, oo stanowi w stosunku do ogółu zatrudnionych 55,9*.

Takie zatrudnienie w budownictwie jest bardzo wysokie,wy­nosi bowiem 10891 osób, oo w stosunku do ogółu zatrudnionych wy­nosi 14,3%»

Stale wzrastająoe zatrudnienie zauważa się także w obrocie towarowym,które w porównaniu z 1964 rokiem wzrosło o 7*4*. Jesz­cze wyższy wzrost notuje w roku 1968 gospodarka komunalna i mie­szkaniowa,bo aż o 60,5% w porównaniu z 1964 rokiem.

Zatrudnienie kształfrująoe się w poszczególnych działach gospodarki narodowej uwidocznione jest w poniższej tabliay 3.TABL.3. zatrudnieni* Stan w dniu 31 XII

Działy gospodarki narodowej 1964 1965 1968 1964-100

Ogółem 70056 71368 74650 106,5z togos

przemysł 40329 40564 41768 103,6budownictwo 9118 9553 10891 119,4rolnictwo 84 86 95 113,1transport 1 łączność 2938 2978 2838 96,6obrót towarowy 4997 5123 5366 107,4gospodarka komunalna i mieszkaniowa 3193 4423 5120 160,3oświata ,nauka, kultura 3229 3205 3377 104,6ochrona zdrowia,opieka społeczna,turystyka 2652 2825 2863 107,9administracja publiczna, instytuoje wymiaru spraw. 770 788 424 55,1Instytucje finansowe 1 ubezp. 479 490 50?. 104,8pozostałe 1267 1333 1406 111,0

10

Powyższa tablica ni« obejmuje uczniów i pracowników za­trudnionych w organizacjach społecznych i związkach zawodowyoh.

Bozwój postępu technicznego wpływa na stały wzrost kadr kwalifikowanych. Potrzeby wielu gałęzi gospodarki narodowej były zaspokajane przede wszystkim przoz absolwentów szkół zasad-nlozyoh i innych, ale tylko częściowo. Poza tym poszczególne za-

1kłady pracy szkoliły we własnym zakresie pracowników już zatrud­nionych. Mimo to ciągle jeszcze istnieje w Chorzowie niedobór praoownlków w niektórych przedsiębiorstwach, a szczególnie w ko­palniach węgla.

Stwierdza się, że szczególnie zatrudnienie pracowników in­żynieryjno-technicznych na terenie Chorzowa wzrosło bardzo w ostatnich latach. Tworzą oni największą grupę inteligenoji pra­cującej, która jako wykształceni fachowcy stanowią istotny czyn­nik postępu technicznego i unowocześniania produkcji przemysłu chorzowskiego. W znacznej większości są to ludzie młodzi, ab­solwenci szkół zawodowych szkół 1 uczelni, wychowani i wykształ­ceni w Polsce Ludowej.

Hależy się spodziewać, że w toku dalszego rozwoju gospo­darczego 1 społecznego będzie dalej następował wzrost pracowni­ków inżynieryjno-technicznych w ogólnym zatrudnieniu w Chorzowie.

Procesy zachodzące w dziedzinie zatrudnienia w Chorzowie dokonują się na tle dynamicznego rozwoju i przeobrażeń socja­listycznej ekonomiki naszego kraju.

11

II. PRZEMYSŁ I RZEMIOSŁO

Górnictwo węglowo, któro stanowi podstawę rozwoju gospo­darki narodowej, skoncentrowana jest w głównej mierzą na tera­nie województwa katowickiego, posiada tez swój udział na terania miasta Ohorzowa.

Chorzowski przemysł węglowy opiera się na 3 czynnych kopal­niach węgla "Prezydent", "Barbara-Wyzwolenie" i "Chorzów". Ko­palnia "Prezydent" położona jest w części wschodniej miasta,szyb "Barbara" w częśol zachodniej w pobliżu staoji kolejowej Choraów- Hiasto, szyb "Wyzwolenie", który razem ze szybem "Barbara" sta­nowi jedną gospodarczą całość, znajduje się w pobliżu granicy administracyjnej miasta Bytomia. W północnej części miasta, poło­żona Jest kopalnia "Chorzów", która w okresie przedwojennym zosta­ła skazana przez właścicieli kapitalistycznych na zamknięola s powodu jej nieopłacalności.

Kopalnie chorzowskie przechodziły w przeszłośoi różne okra­sy rozwoju w zależności od kształtowania się zbytu węgla, jako najważniejszego czynnika gospodarczego. W okresie powojennym ko­palnia rozbudowały intensywnie swoje urządzenia, wprowadzając ma- ohanlzację pracy.

Do największych Jednostek produkcyjnych w Chorzowie o pod­stawowym znaczeniu gospodarczym należą huty. Huta "Kościuszko" przekształciła się w pierwszym sześcioletnim piania gospodarczym z zacofanego zakładu przemysłowego w nowoczesną i potężną hutę surowcową. Rozbudowa huty obejmowała modernizację i automatyzację wielkiego pieoa "A", budowę dwóch wielkich pieców "B" i "C" zu­pełnie zmechanizowanych. ‘

Huta " Batory " borykająca się w okresie międzywojennym z dn-

12

żymi trudnościami ekonomicznymi znalazła w Polsce Ludowej szero­kie możliwości rozwojowe przez wybudowanie wielkich urządzeń i dokonanie ulepszeń technicznych.

Dzięki tym i wielu innym inwestycjom obie huty mogły rozwi­jać przez wiele lat swoją produkcję,która obejmuje rozmaite ro­dzaje wysokogatunkowych wyrobów.

Przemysł chemiczny w Chorzowie jest reprezentowany przez dużą fabrykę syntezy chemicznej Zakłady Azotowe im,Pawła Findera. Jest to jeden z największych zakładów tego typu w Polsce.

Drugim zakładem przemysłu chemicznego są Zakłady Koksoche­miczne ^Hajdiiki”,które przekształciły się w Polsce Ludowej z za­kładu małego w nowoczesne przedsiębiorstwo,produkujące wysokowar- tościowe surowce, przede wszystkim dla przemysłu chemicznego 1 farmaceutycznego.

Chorzowska Wytwórnia Konstrukcji Stalowych przeobraziła się z zakładu pomocniczego w duży zakład produkcyjny,Znane są na te­renie całej Polaki osiągnięcia tej fabryki,a także i zagranicą.

Elektrownia „Chorzów" należąca do dużych zakładów przemysłu wytwarza obecnie energii elektrycznej o wartości 330 milionów złotych.

Rozmieszczenie przemysłu kluczowego jest równomierne w ca­łym mieście, gdyż posiadają go wszystkie dzielnice.Najpierw bo­wiem powstał pr? emysł, a dopiero potem wokół niego rozbudowywało sią raiasto. Z tego też powodu, iż przemysł ulokował się w centrum miasta,wytworzyły się duże niedogodności urbanistyczne dla rozwo­ju miasta,szczególnie jego sieci komunikacyjnej.Cierpią na tym również mieszkańcy, którym bezpośrednie sąsiedztwo przemysłu moc­no daje się we znaki.

Zakłady przemysłu kluczowego,a więc górnictwa,hutnictwa prze-

mysłu metalowego, branży chemicznej, wyciskają swoje decydujące piętno na życiu gospodarczym, usuwając na dalszy plan przemysł średni i drobny.

Oprócz tych wyżej omówionych 9 dużych zakładów przemysło­wych znajduje się jeszcze na terenie Chorzowa 6 przedsiębiorstw przemysłowych mniejszych, należących do różnych gałęzi przemysłu.

Wobec prymatu rozwoju przemysłu kluczowego ciężkiego, prze­mysł średni nie posiada w Chorzowie warunków do szerszego roz­woju, bowiem brak Jest odpowiedniego terenu i lokali przemysło­wych. Pomimo tych trudności rozwijają się dość szybko, wykazują dużą produkcję i uzupełniają swoimi wyrobami przemysł ciężki.

Na terenie miasta Chorzowa działają jeszcze 2 przedsiębior­stwa przemysłowe należące do przemysłu terenowego oraz 12 spół­dzielń pracy o charakterze produkcyjno-usługowym. Produkują one różnego rodzaju wyroby codziennego użytku oraz wyroby pomocnicze dla przemysłu kluczowego. Inne wykonują różne usługi dla ludno­ści.

Poniższa tablioa 1 przedstawia wartość produkcji globalnej w cenach porównywalnych przemysłu uspołecznionego według gałęzi przemysłu oraz według form własności, wyłączając plan terenowy. Dane liczbowe tablicy obejmują retrospekcję lat 1963, 1965, 1967, i 1966.

Dużą rolę w rozwoju gospodarczym na terenie miasta Chorzowa odgrywają cztery gałęzie przemysłu« paliw, hutnictw.o żelaza, środków transportu i chemiczny.

Inne wymienione w tablicy gałęzie przemysłu wytwarzają wyroby konsumcyjne, których wzrastające zużycie Jest bezspornie Jedną * cech współczesnego etapu rozwoju gospodarki ogólnokrajowej.

13

Ił

TABL.l.PRODUKCJA GLOBALNA PRZEMYSŁU USPOŁECZNIONEGO WEDŁUG GAŁĘZI PRZEMYSŁU I FORM WŁASNOĆCI

#/ tym planowa­ Przemysi pań­stwowy Przemysł spół­dzielczyLata

Gałęzie prze­mysłuOgółem ny tere­nowo razem w tym plano­wany tere­nowo

razem w tym plano­wany tere­nowow tysiącach złotych w cenach porównywalnych z 1 711 1960r.

Ogółem 196? 11045635 462451 10821645 256098 225990 2065551965 11931994 602221 11645558 546675 288456 2555481967 13347255 694682 15002271 395110 544984 2995721968 15217996 760487 12855062 447936 564934 312551

Wytwarzanieenergiielektrycznej 330695 «■» 350695Przemysł paliw 1498644 - 1498644 - - -Hutnictwożelaza 7451758 _ 7451758 •m

Przemysł środ­ków transpor­tu 1097510 7273 1078021 19489 7273Przemysł meta­lowy 145645 70160 166706 61225 8957 8937

Przemysłchemiczny 1473665 124748 1455498 124748 40167Przemysł mate­riałów budow­lanych 247258 247258 247258 247258Przemysłszklarski 16461 16461 — 16461 16461Przemysłpapierniczy 17988 17988 - 17988 17988Przemysłpoligraficzny 32513 15459 17074 - 15459 15459Przemysłwłókienniczy 50547 50347 - - 50547 50547PrzemysłodzieżowyPrzemysłspożywczy

65424 65424 - - 65424 65424731346 116645 629408 14707 101958 101958

Inne gałęzie przemysłu 50744 50744 - - 50744 50744

Jak wynika x powyższej tablicy w latach 1965-1968 naatąpił dalssy znaczny rozwój przemysłu na terenie miasta Chorzowa. War­tość produkcji globalnej przemysłu uspołecznionego w roku 1968wynosiła 1321? milionów złotych w cenach porównywalnych z 1 VII1960 r. i była wyższa o 1 0 , od wartośoi produkcji globalnej w roku 1965»

Poniższa tablica 2 prezentuje wartość produkcji globalnej w cenach porównywalnych z 1 VII 1960 r.przemysłu uspołecznionego, działającego na terenie miasta Chorzowa w tysiącach złotych w re- trospekoji lat 1961 do 1968 według poszczególnych gałęzi przemy­słu.

TABL.2.PRODUKCJA GLOBALNA PKZEMTSŁU USPOŁECZNIONEGO

15

Gałęzie przemysłu 1961-1964 1 1965-1968 1961-1^64w tysiącach złotych

Wytwarzanie energii elektrycznej 1494965 1298544 86,9

Przemysł paliw 6119119 6140714 100,3Hutnictwo żelaza 24924565 28965614 116,2Przemysł środków transportu 2429991 3888095 160,0Przemysł metalowy 387137 558899 144,5Przemysł chemiczny 4815172 5731888 119,0Przemysł materiałów budowlanych 530793 865220 163,0Przemysł szklarski 49730 60651 122,0Przemysł papierniczy 32893 50149 152,4Przemysł poligraficzny 73300 118080 161,0Przemysł włókienniozy 113396 200203 176,5Przemysł odzieżowy 132906 219236 164,9Przemysł spożywczy 2822815 2936126 104,0Inne gałęzie przemysłu 71948 110471 153,5

16

Tablica 3 prezentuj« produkcję ważniejszych wyrobów w przemyśle uspołecznionym niektórych gałęzi.przemysłu i wskazuje jak się ona kształtowała w roku 1968 w stosunku do 1965.TABL.3.PRODUKCJA WAŻNIEJSZYCH WIHOBftW W PRZBMT&LE USPOŁECZNIONYM

Gałęzie przemysłu WyrobyJednost­kamiary 1965 1968 1965.100

Wytwarzanie energii elektrycznejEnergia elektryczna MWh 976*73 1059095 108,4Przemysł paliwWęgiel kamienny t 3319933 3138853 94,5Koks t 817000 821700 100,6Hutnictwo żelazaSurówka żelaza t 768693 681371 88,6Stal surowa t 679381 702295 103,4Wyroby walcowane t 965682 1098931 113,7Bury bez szwu t 929*2 97618 105,0

Przemysł metalowyOdlewytżeliwne t 3585 3825 106,7

staliwne t 417 366 87,8Przemysł chemicznyAmoniak syntetyczny t HH3 54673 50100 91,6Nawozy azotowe wprzeliczeniu na czysty składnik t 65805 45984 69,9Wyroby lakiernicze t 2121 2600 122,6Mydła t 457 642 1^0,5w tym do prania t 366 476 130,0Proszki do prania t 1570 2006 127,8

Następna tablioa 4 wykaż« dynamikę i strukturę zatrudnie­nia w przemyśle uspołecznionym w retrospekoji lat 1961-1968 według poszczególnych gałęzi przemysłu.

17

TABL.4.DYNAMIKA I STRUKTURA ZATRUDNIENIA W PRZEMYŚLE

Gałęzie przemysłu 1961 1964 1965 1968

1960 * 100Ogółem 99,5 100,3 101,6 103,4

Wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej 97,7 96,3 99,4 103,2

Przemysł paliw . 98,0 89,6 86,0 76,3Hutnictwo żelaza 100,8 105,5 107,7 113,1Przemysł środków tran­sportu 96,9 102,2 108,0 117,1

Przemysł metalowy 100,4 100,4 104,9 124,8Przemysł chemiczny 96,7 97,6 97,8 100,2Przemysł materiałów budowlanych 96,5 110,7 135,2 146,9Przemysł szklarski 100,0 102,3 98,8 98,8Przemysł papierniczy 98,0 74,5 87,2 113,7Przemysł poligraficzny 100,5 140,5 144,9 144,9,Przemysł włókienniczy 100,0 132,7 124,3 129,4Przemysł odzieżowy 97,4 88,0 93,9 104,1Przemysł spożywczy 114,6 118,7 122,4 136,2lane gałęzie przemysłu 107,4 142,4 156,0 165,0

18

Gałęzie przemysłu 1961 1964 1965 1968Struktura w odsetkach

Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0x tegot

Wytwarzanie energii elek­trycznej 1 cieplnej 1,5 1,5 1,6 1.6Przemysł paliw 28,0 25,4 24,0 21,0Hutnictwo żelaza 40,2 41,7 42,0 43,4Przemysł środków tran­sportu 6,5 6,6 6,9 7,4Przemysł metalowy 2,0 2,1 2,1 2,4Przemysł chemiczny 12,6 12,7 12,5 12,5Przemysł materiałów budowlanych 2,5 2,8 3,4 3,7Przemy8ł szklarski o,4 0,4 0,4 0,4Przemysł papierniczy 0,2 0,2 0,2 0,3Przemysł poligrafiozny 0,5 0,6 0,6 0,6Przemysł włókienniczy 0,4 0,5 0,5 0,5Przemysł odzieżowy 0,8 0,7 0,8 0,8Przemysł spożywczy 3,8 4,0 4,1 4,5Inne gałęzie przemysłu 0,6 0,8 0,9 0,9

Jak wykazuj« dynamika wzrostu zatrudnienia w poszczególnych gałęziach przemysłu,można stwierdzić,że we wszystkich niemal ga­łęziach nastąpił między rokiem 1961 s rokiem 1968 duży wzrost za­trudnienia, utrzymujący się nawet w granicach kilkunastu procent, Jak. np. w przemyśle środków transportu,hutnictwie żelaza,przemyś­le metalowym,przemyśle materiałów budowlanych,przemyśle poligra­ficznym, przemyśle włókienniczym, w innych różnych gałęziach prze­mysłu, natomiast jedynie w przemyśle paliw nastąpił spadek zatrud­nienia o 21,7%.

Następna tablloa 5 podaje zestawienie wysokości osobowego funduszu płac ogółem wypłaconego praoownlkow zatrudnionym i róż-

nych innych wynagrodzeń w przemyśle uspołecznionym w 1967 r.we- dług gałęzi przemysłu.

19

TABL.5. FUNDUSZ PŁAC I INNE WYNAGRODZENIA W PRZEMYŚLE USPOŁECZNIONYM W 1967 R.

Fundusz Dłac Wyna­ Inne

Gałęzie przemysłu Ogółem osobowyosóbwykonu­jącychpracęnakład­czą

bez­osobowy

grodzę nia z fundu­szuzakła­dowego

-wyna­gro­dzeniaobjętefundu­szemPłac

Wytwarzanie energii elektrycznej

.... w 1

24855

¡ysiącacl

24555

i złotycłi

94 62 546Przemysł paliw 415712 578264 - 1188 24648 11612Hutnictwo żelaza 724959 677020 - 4965 25916 19040Przemysł środków transportu 107010 98852 1311 2875 5972

Przemysł metalowy 25857 25855 293 429 946 .354Przemysł chemiczny 181945 164176 1547 2026 11811 2583Przemysł materiałów budowlanych 45174 42895 1178 1029 74

Przemysł szklarski 4865 4027 464 78 228 66Przemysł papierniczy 2517 1821 339 82 252 43Przemysł poligra­ficzny 7807 7005 243 78 440 43Przemysł włókien­niczy 8554 4550 2847 100 919 135Przemysł odzieżowy 11881 7504 2798 223 1024 332Przemysł spożywczy 50920 48593 - 555 1214 367Inne gałęzie prze­mysłu 10095 7951 1585 180 560 219

Na teranie miasta Chorzowa znajduje się jeszcze przemysł prywatny, który skupia 9 zakładów przemysłowych kilku różnych branż. Dominującą branżą jeat branża spożywcza, w ramach której produkuje się wody gazowe, konoentraty owocowe i soki.

Zamieszczona, poniżej tablica 6 orientuje o liczbie czynnych zakładów, o wysokości produkcji w tysiącach złotych w cenach zbytu oraz o zatrudnieniu ogółem i o liczbie pracowników najem­nych.

TABL.6. PRZEMYSŁ PRYWATNY

Produkcja ZatrudnienieLata Zakłady towarowa w tys.zł ogółem

w tym pracow­nicy na.lemniGałęzie przemysłu w cenach zbytu razem w tym

robot­nicy

Ogółem 1962 12 2719 33 21 191963 11 2515 35 21 191964 10 2562 39 25 211965 9 2410 30 18 181966 10 2446 28 17 171967 9 2019 25 14 141968 5 2081 25 1? 13

Przemysł spożywczy 5 1485 15 7 7Inne gałęzie prze­mysłu 4 596 10 6 6

Rzemiosło chorzowskie zorganizowane jest w Cechu Rzemiosł Różnych. Posiadało ono w końcu 1968 roku 4J7 indywidualnych punktów usługowych różnych branż. Branże są następujące : meta­lowa, mineralna i budowlana,drzewna,skórzana,odzieżowa i włókien­nicza, spożywcza,pozostałe przemysłowe,budowlane i różne. Liczba ich kształtowała się różnie, jak to można zauważyć na załączonej tablicy 7«

21TABL.7. RZEMIOSŁO PRYWATKĘ

ŻatrudnienieLata Nakłady ogółem

właści-iciele

człon­kowie

pracownicy na- .iemni

Grupa rzemiosł rodzinrazem

w tym ucznio­wie .

Ogółem 1962 378 841stan w 384

dniu 31 66

III391 200

196? 357 822 362 51 409 1941964 339 805 342 37 426 2121965 348 871 351 42 478 2421966 376 963 379 65 519 2621967 404 1096 409 74 613 2861968 437 1247 4^5 90 712 325

Rzemiosłoprzemysłowe 328 862 336 75 451 213metalowe 85 255 89 10 156 83mineralne 21 64 22 8 34 10drzewne 27 63 27 2 34 12skórzane 49 75 49 2 24 5odzieżowe i włókiennicze 87 208 89 12 107 65spożywcze 37 116 38 32 46 18pozostałeprzemysłowe 22 81 22 9 50 20

Rzemiosłabudowlane 49 182 49 2 131 30

Rzemiosła różne 60 203 60 13 130 82

Liczba zatrudnionych pracowników najemnych w poszczególnych branżach rzemiosła prywatnego zwiększyła się z 841 w 1962 roku do 1247 w 1968 roku,to jest aż o 48,1 %.Świadczy to o tym,że rzemio­sło jest nadal chłonne w pracowników najemnych kwalifikowanych.

Rola rzemiosła indywidualnego w zaspakajaniu wszystkich po — trzeb ludności jest bardzo duża i poważna,ponieważ zastępuje ono i wyręcza częściowo przemysł lekki,który nie jest w stanie zaspo­koić wszystkich potrzeb ludności,takiego chłonnego w usługi miasta,

¡jakim jest Chorzów.Liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła z 378 w 1962 roku

do 437 w roku 1968, to jest o 15,6 %.W pierwszych latach powojennych rozwój usług był niewy -

starczający w stosunku do istniejących potrzeb, dopiero z bie­giem czasu zostały wytworzone odpowiednie warunki, aby rozwój usług rzemieślniczych dla ludności mógł osiągnąć jak najlepsze wyniki. Z każdym rokiem sieć prywatnych zakładów rzemieślni - czych zostaje rozbudowana, ale również rozszerza się poważnie wachlarz świadczonych usług. Wiele warsztatów usługowych po - siada zmechanizowany sprzęt, który zastępuje pracę ręczną.

Sposób wykonywania usług rzemieślniczych jestjdosfcosowany do wygody klientów, ponieważ usługi te wykonywane są często w domu. Udogodnienia te sprawiają, że usługi są szybsze, tańsze i coraz sprawniej wykonywane.

Do najbardziej wzrastających usług, należą usługi radio - techniczne, telewizyjne, elektrotechniczne oraz odzieżowe i włó­kiennicze.

Należy stwierdzić, że ze wzrostem dalszej zamożności spo­łeczeństwa naszego miasta będzie się obserwowało coraz większe zapotrzebowanie na różnego rodzaju rzemieślnicze usługi.

III. INWESTYCJE I BUDOWNICTWO25

Wysokość nakładów Inwestycyjnych według rodzajów za lata 1964, 1965 i 1968 w milionach złotych ilustruje tablica 1. Nakłady są obliczane w cenach przyjętych w roku 1961. Tablica obejmuje nakłady przedsiębiorstw planujących centralnie i tere­nowo«Tabl.1. NAKŁADY INWESTYCYJNE WEDŁUG RODZAJÓW

Eodzaje nakładów 1964 1965 1968 1964=100w milionach złotychOgółem 499 661 916 185,6Nakłady na roboty budowlano-montażowe 509 425 544 176,0Nakłady na maszyny i urzędzenia 148 184 312 210,8Inne nakłady Inwestycyjne 42 54 60 142,8

Jak wynika z liczb podanych w powyższej tablicy wielkość nakładów Inwestycyjnych przedsiębiorstw działającychna terenie miasta Chorzowa w przeciągu gięciu lat,to jest od1964 do 1968 wzrosła o 85,6%. Tak samo w poszczególnych rodza­jach nakładów nastąpił wzrost,I tak w nakładach na roboty budow­lano-montażowe o 76,0%,w nakładach na maszyny i urządzenia o 10,8% oraz na inne nakłady inwestycyjne nastąpił wzrost o 42,9%,

Zaspokojenie potrzeb wszystkich ludzi pracy w dziedzinie mieszkaniowej jest stałą i największą troską miejskich władz terenowych w Chorzowie.Problem mieszkaniowy,to problem najważ­niejszy, 1 dlatego wszystkie wysiłki społeczeństwa idą w tym kie­runku,aby warunki mieszkaniowe Jak najbardziej poprawić.

Wiele bowiem jeszcze ludzi mieszka w Chorzowie w mieszka­niach nieodpowiednich.

Z rozwojem przemysłu wzrastał też problem mieszkań dla lu-

24

dzl,którzy przybywali, do pracy w Chorzowie. Trzeba było im za­pewnić mieszkania odpowiednie i to jak najszybciej.

Budownictwo mieszkaniowe na terenie miasta Chorzowa reali­zowała Miejska Rada Narodowa,zakłady pracy i spółdzielczość mie­szkaniowa.Budownictwo prywatne także przyczyniło się do uzyska - nia wielu izb mieszkalnych.

Począwszy od roku 1946 do roku 1968 wybudowano w Chorzowie 37395 izb mieszkalnych.

Powstało kilka nowych oaiedli mieszkaniowych jak osiedle Ruch, osiedle Chorzów-Batory,domy indywidualne przy ul, Stefana Batorego,osiedle na Gćrze Wyzwolenia,osiedle Sląska-Gwarecka.

Zlikwidowane zostały prawie zupełnie dawne baraki mieszkal­ne,na których miejscu pobudowano nowe bloki mieszkalne.

Nowe osiedle Sląska-Gwarecka coraz bardziej się rozbudowuje, a zaplanowana jest budowa trzech nowych osiedli.

Poniższa tabela 2 przedstawia budynki mieszkalne wybudowane i oddane do użytku w latach 1961 do 1968 oraz ich kubaturę, TAB1.2. BUDYNKI ODDANE DO UŻYTKU

Łata Ogółem Gospoaarkauspołeczniona nieuspołeczniona

BUDYNKI JilESZKALNE1961 - 1964 210 125 851965 - 1968 172 129 43

1965 43 27 161966 40 27 131967 22 15 71968 67 60 7

KUBATURA W TY8. Ir1961 - 1964 528 473 551965 - 1968 870 840 30

1965 226 213 131966 229 222 71967 201 197 41968 214 208 6

Następna tablica 3 prezentuje mieszkania, izby mieszkalne i powierzchnię użytkową mieszkań oddanych do użytku w latach 1961 do 1968 według rodzajów budownictwa.

TABL.3. MIESZKANIA,IZBY MIESZKALNE I POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKA* ODDANYCH DO UŻYTKU

Wyszczególnienie 1961-1964|1965-1968|1965 1966 1967 1968MIESZKANIA

Ogółem 2742 453? 1109 1179 1070 1175mieszkania na 1000 ludności 4,5 7,4 7,2 7,7 6,9 7,8

Budownictwo:rad narodowych 773 1240 564 95 225 356zakładów pracy 636 639 178 139 157 165spółdzielcze 1219 2603 346 932 678 647indywidualne 114 51 21 13 10 7

IZBY MIESZKALNEOgółem 8002 12528 3470 3223 2845 2900mieszkania na 1000 ludności 13,2 20,4 22,5 20,9 18,6 19,8

Budownictwo:rad narodowych 2116 3486 1746 255 600 885zakładów pracy 1775 1856 518 425 498 415spółdzielcze 3676 6960 1118 2485 1703 1654indywidualne 435 226 88 58 44 36

POWIERZCHNIA UŻYTKOWA W TYS. M*Ogółem 125,4 189,4 46,7 48,9 44,1 49,7Budownictwo irad narodowych 30,4 50,8 22,7 3,8 9,4 14,9zakładów pracy 29,7 26,4 7,2 5,7 6,6 6,9spółdzielcze 55,6 107,4 14,9 38,2 27,2 27,1indywidualne 9,7 4,8 1,9 1,2 0,9 0,8

Ustrój ludowo-demokrątyczny zapewnił wszystkim obywatelom równe prawa i również rozwiązał problem mieszkań!owy.Każdy pra­cujący ma prawo do uzyskania mieszkania i to mieszkania wyposa­żonego we wszelkie urządzenia.Wszystkie nowobudowane mieszkania

przystosowane są do potrzeb ludzi pracy oraz do ich wygody»Liczby zawarte w powyższej tablicy wykazują równomierność

wzrostu nowowybudowanych mieszkań w ostatnich czterech latach, to jest od 1965 do 1968, tak samo równomierność w liczbach wy­kazujących wybudowane izby mieszkalne.Odchylenie wykazuje tylko rok 1967,w którym liczba wybudowanych izb mieszkalnych jest niższa o 18,1 % w porównaniu z rokiem 1964-,

Jeżeli chodzi o rodzaj budownictwa, to trzeba stwierdzić, że budownictwo rad narodowych znacznie się obniżyło w ostatnich trzech latach,natomiast wzrasta budownictwo spółdzielcze.Jest to właśnie dowód rozwoju budownictwa spółdzielczego zgodnie zresz — tą z założeniami realizowanymi w budownictwie mieszkaniowym,aże­by spółdzielczość przejęła, jak największy udział w budownictwie mieszkaniowym.

Efektem tej zalany w zakreśl* kierunku budownictwa mieszkaniowego, u której podłoża leży dążenie z jednej strony do wydatnego zwiększenia rozmiarów budownictwa i dalszej popra­wy sytuacji mieszkaniowej ludnośoi w Chorzowie, zaś z drugiej strony chęć wykorzystania na ten cel zasobów i oszczędności ludności*

Również oelem tej zmiany w zakresie budownictwa mieszkaniowego Jest usprawnienie gospodarki mieszkaniowej przez włąozenie do niej szerokiego samorządu spółdzielczego.

26

27*V.ROLNICTWO I LEŚNICTWO

RolnictwoWysokie uprzemysłowienie województwa katowickiego powodu­

jące na niewielkim obszarze skupienie około 11,1 % ludności ca­łego kraju,stwarza dla rolnictwa specyficzne warunki rozwoju« Duża liczba mieszkańców oraz wyższa, aniżeli w innych częściach kraju stopa życiowa powoduje większe zapotrzebowanie na arty - kuły spożywcze.

Rolnictwo województwa katowickiego nie jest w stanie, mimo stosunkowo wysoko postawionej całej gospodarki rolnej,wystarcza­jąco zaopatrzyć ludność tego regionu w podstawowe produkty ro - ślinne i zwierzęce.Zboża,ziemniaki,warzywa,owoce,mleko,masło i mięso musi się w wielkich ilościach sprowadzać na Śląsk z Innych terenów kraju.

Zadaniem więc rolnictwa województwa katowickiego jest dą­żenie do stworzenia produkcji przede wszystkim tych artykułów rolniczych,które źle znoszą daleki transport 1 szybciej od in­nych ulegają zepsuciu oraz takich artykułów roślinnych,których transport ze względu na ich dużą masę i niską cenę jest nieopła- calny. Zadania te nie są łatwe do realizacji,biorąc pod uwagę to, że na terenie województwa katowickiego przeważają gospodar­stwa drobne o niejednolitym poziomie kultury rolnej i nie naj­lepszych glebach.Gospodarstwa te nie są w stanie pokryć zapo - trzebowania ludności całego województwa, gdyż sprzyjające wa - runlci zatrudnienia w rozwijającym się ciągle przemyśle wpływają niewątpliwie na zmniejszenie zainteresowania się produkcją rol­niczą.

Pomimo tego stanu rzeczy zaopatrzenie ludności województwa

28

katowickiego w podstawowe produkty żywnościowa stanowi problen pierwszorzędnej wagi i musi być na bieżąco rozwiązany.

Analogiczny stan rzeczy,jaki znajduje się na terenie woje­wództwa katowickiego,ma miejsce również na terenie miasta Cho­rzowa i to może nawet w ostrzejszej formie.Zagadnienie rolnictv?a na terenie Chorzowa nie wygląda tak samo jak na terenie woje­wództwa katowickiego,a tym bardziej nie tak samo jak na tere­nie całego kraju.Powierzchnia bowiem użytków rolnych wykazuje stale tendencję małejącą,związaną z procesami uprzemysłowienia i urbanizacji miasta.

Doroczne spisy czerwcowe powierzchni użytków i zasiewów rol­nych przeprowadzane na terenie miasta Chorzowa odzwierciadlają we właściwy sposób kształtowanie się stosunków produkcyjnych w rolnictwie.

Wyniki spisów w zakresie użytkowania ziemi obrazuje poniż­sza tablica 1.

TABL. 1 . UŻYTKOWANIE ZIEMI Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1965 1968

Powierzchnia ogółem 3322 3322 3391Użytki rolne 702 693 665grunty orne 641 629 609w tym: ugory 5 1 -

odłogi 6 14 3sady 2 3 -łąki 37 38 33pastwiska 22 23 23

Lasy 195 192 191Pozostałe grunty 2425 2437 2535

Od kilku już lat w spisach powierzchni użytków,a zwłaszcza rolny ch, można zaobserwować spadek.W porównaniu z rokiem 1960 spis rolny wykazał w roku 1966 zmniejszenie powierzchni użytków roi - nych o 95 ha to jest o 12,5 %, w tym powierzchni gruntów ornych0 10,0 %t a łąk aż o 45,0 %. Powierzchnia pastwisk utrzymuje się w tej samej wielkości. Zmniejszenie powierzchni użytków rolnych1 gruntów ornych w okrosie wykazanych lat zauważa się głównie w gospodarce indywidualnej.

Występujące na terenie miasta ugory i odłogi.liczące jesz - cze w 1965 roku 15 ha zmniejszyły się w 1968 roku do 3 ha,to jest ° 80 %.Są to drobne działki nieuprawiane z różnych przyczyn.

Z długoletniej obserwacji wynika,że obszar użytków rolnych ulega na terenie Chorzowa stałemu zmniejszeniu się głównie po — przez zajmowanie terenów rolnych,a w tym znacznej części gruntów ornych i łąk oraz pastwisk pod zabudowę urbanistyczną,komunika - Cyjną i przemysłową,w ramach realizacji narodowych planów gospo­darczych.Również na terenie Chorzowa zmniejsza się powierzchnia gruntów ornych z powodu szkód górniczych,powodujących zalanie wo­dą terenów dotychczas uprawianych oraz oddawanie cząstek gruntów dla rozbudowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku.Zmniejszy­ła się także prawie zupełnie powierzchnia gruntów oddawanych do­tychczas przez kopalnie w dzierżawę,jako uprawne działki.

Strukturę własności użytków i grantów rolnych według czerwcowych spisów rolniczych w latach 1965 i 1968 oraz zmiany w ich wielkościach charakteryzują dane zawarte w tablicy 2. Jak z poniższej tablicy wynika stan posiadania ziemi i zmienia się na niekorzyść gospodarstw indywidualnych.

29

30

TABL.2. STRUKTURA WŁASNOŚCI GRUNTÓW Stan w czerwcu

Wyszczególnienieógólnapowierz cłinia

’ Użytki...rolne

(ł run ty rolne

1968 1965 1968 1965 1968w hektarach

Ogółem 3322 3391 693 665 614 609w tym :gospodarstwa indy­widualne 306 224 246 200 204 167państwowe gospodar­stwa rolne 242 2 77 200 226 178 204

Ogólna powierzchnia zasiewów w 1968 roku zmalała w porówna­niu z rokiem 1964 o 26 ha i to przeważnie w gospodarstwach indy­widualnych. Struktura zasiewów w porównaniu z rokiem 1964 nie uleg­ła w 1968 roku większym zmianom.Zwiększył się udział powierzchni przeznaczanej pod zasiewy pszenicy,koniczyny i warzywa,zmniejszył się natomiast udział powierzchni pod zasiewami żyta,jęczmienia i owsa z jęczmieniem.Zmniejszenie ogólnej powierzchni roślin zbo - żowych przy równoczesnym zwiększeniu powierzchni upraw pastewnych i warzyw odpowiada właśnie tendencjom przekształcania rolnictwa w województwie katowickim. Zjawisko to przejawia eię także, jak wskazują na to liczby, również i w Chorzowie.

Poniższa tablica 3 daje przegląd omówionych przemian w za - siewach.TABL.3. POWIERZCHNIA ZASIEWÓW W HEKTARACH Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1Q65 1968Powierzchnia zasiana 1 zasadzona 632 614 606

PBzenica 44 41 56żyto 72 71 56Jęczmień 26 16 18

31TABL.3. POWIERZCHNIA ZASIEWÓW W HEKTARACH /DOKV Stan w czerwcu

Wyszczególnienie 1964 1965 ' 1968

Owies i owies z jęczmieniem 45 59 37 .Kukurydza 12 10 10Strączkowe - pastewne 1 2 7Buraki cukrowe 6 9 4Rzepak i rzepik 11 • 14 6•Pastewne 58 38 28Ziemniaki 53. 53 58Pozostałe uprawy 304 301 326w tyn warzywa 291 282 302

Pąflłowje zwierząt gospodarskich.Tendencja obniża1się pogłowia koni utrzymuje się w Cho­

rzowie od szeregu lat.Spadek liczby tej kategorii zwierząt wystąpił we wszystkich rodzajach gospodarki rolnej i objął przede wszystkim konie w wieku produkcyjnym,a więc 3. letniei starsze.Przyczyną tego stanu rzeczy jest zmniejszanie się powierzchni gruntów ornych,stanowiących w zasadzie podstawę wyżywieniową zwierząt gospodarskich,coraz bardziej trudniejsze warunki wyżywieniowe zwierząt na terenie miasta przemysłowego, jakim jest Chorzów, a mianowicie brak paszy zielonej oraz treści­wej,wysoki koszt sprowadzanej do miasta paszy treściwej,coraz szerzej stosowany transport mechaniczny przez przedsiębiostwa przemysłowe i handlowe .

Wyniki, spisów czerwcowych obejmujących także zwierzęta go­spodarskie wykazują, że utrzymująca się od kilku lat tendencja spadkowa została cokolwiek zahamowana, tak że nie zauważa się już dużych odchyleń od liczb w poszczególnych latach. Spadek liczby zwierząt gospodarskich jest coraz mniejszy.

Należy także zaznaczyć,że spadek liczby zwierząt gospodar­skich notuje się w indywidualnych gospodarstwach rolnych,nato­miast w państwowych gospodarstwach rolnych utrzymuje się stale prawie na tym samym poziomie,

TABL.4. ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE Stan w czerwcu

32

ŁataBydło Trzoda chlewna

OwceKonie

ogółem w tym krowy

ogółem w tym maciory

ogółein w tym 3 let nie i star­sze

w sztukachOgółem

1960 426 238 1951 120 294 343 3331961 524 286 2044 77 398 302 2981962 376 201 2033 93 279 283 2 751963 327 263 1263 97 205 267 2641964 398 178 1409 85 177 227 2171965 428 353 1814 114 159 184 1771966 303 136 651 158 168 174 1701967 460 151 1969 98 159 172 1671968 352 184 1542 759 141 159 148

w tym gospodarstwa indywidualne1960 119 94 267 45 83 135 1271961 101 79 252 25 65 132 1281962 115 80 240 47 76 117 1141963 96 68 164 39 75 112 1111964 46 32 84 13 49 42 401965 104 75 220 44 57 107 1021966 103 61- 209 61 99 101 971967 91 58 213 31 78 100 981968 89 51 214 37 70 98 91

Dodać jeszcze trzeba,że spis czerwcowy w roku 1968 dokona­ny w zakresie zaopatrzenia w wodę wykazał, że prawie wszystkie gospodarstwa rolne jak również indywidualni właściciele zwierząt gospodarskich są zaopatrywani w wodę z publicznego wodociągu zbiorowego.Jedynie w dwóch gospodarstwach stwierdzono,że są one zaopatrywane w wodę ze studni kopanej o głębokości poniżej 6 m.

Wszystkie gospodarstwa rolne leżące na terenie miasta Cho­rzowa są zelektryfikowane.

Drzewa i krzewy owocowePodczas rolnych spisów czerwcowych w latach 1961 i 1965 zo­

stały przeprowadzone także spisy drzew owocowych w sadach,przy domach i drogach oraz krzewów owocowych w sadach,ogrodach, przy domach i w polu.

Poniższa tablica 5 obrazuje stan drzew i krzewów owocowych w latach 1961 i 1965.TABL.5. DRZEWA 1 KRZEWY OWOCOWE Etan w czerwcu

33

Wyszczególnienie łednos-fckamiary 1961 1965

Drzewa owocoweJabłonie szt« 7765 7106Grusze szt. 14800 14471Śliwy szt« 9961 9697Wiśnie szt. 3011 4047Czereśnie szt. 3938 4213Pozostałe /orzechy włoskie,brzoskwinie,morele / szt. 1739 1808

Krzewy owocoweAgrest szt. 99406 92338Porzeczki szt. 17699 21503Truskawki ha 8 9Maliny ha 1 1

Porównując dane liczbowe obrazujące stan drzew 1 krzewów owocowych stwierdza się,że w 1965 roku nastąpił spadek liczby jabłoni o 8,5 %,grusz o 2,3 śliw o 2,7 %tnatomiast wzrosła liczba wiśni o 34,4 %,czereśni o 6,9 %,pozostałych o 3,9 %• W stanie krzewów owocowych, zaszły także zmiany,a mianowicie licz­ba agrestu spadła w roku 1965 o 7,35,.natomiast liczba porze - czek wzrosła o 21,5 %•

Zaznacza się, że przeważająca liczba drzew i krzewów owo­cowych znajduje się w ogródkach pracowniczych i ogrodach przy­domowych.

Leśnictwo

Na terenie miasta Chorzowa w południowej jego części poło­żony jest obszar leśny, który administracyjnie należy do Nadle­śnictwa w Katowicach - Panewnikl. Obszar leśny obejmuje 265 ha powierzchni, z której 172 ha to właściwy obszar leśny,natomiast 93 ha to inne grunty, jak drogi i nieużytki niezadrzewione.Ta - blica 1 „Użytkowanie ziemi" wykazuje w latach 1960 i 1961 cały obszar leśny, natomiast w następnych latach podany już tylko właściwy obszar leśny.

Poza tym obszarem znajduje się jeszcze na terenie miasta szkółka drzew leśnych należąca do przedsiębiorstwa miejskiego Zarząd Zieleni Miejskiej, Obszar ten wynosi 22 ha, w tym też 3 ha nieużytków. Razem więc spisy czerwcowe wykazują 191 ha lasów na terenie miasta Chorzowa i 96 ha nieużytków leśnych.

34

35V. ŁĄCZNOŚĆ

Placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, to.jest urzędów pocztowych,pocztowo-telekomunikacyjnych,pośrednictw i oddziałów pocztowych było w 1960 roku tylko 5,natomiast w roku 1965 liczba tych placówek podwyższyła się do 9, a w roku 1968 było ich już 12.

Poniższa tablica 1 zilustruje dokładnie stan placówek pocz- towo-telekomunikacyjnych w latach 196Ó - 1968.

TABL.l. PLACÓWKI POCZTOWO - TELEKOMUNIKACYJNE Stan w dniu 31 XII

Lata Ogółem Na 10000 ludności Na 100 łan

1960 5 0,3 15,11961 5 0,3 15,11962 7 0,5 21,21963 8 0,5 21,21964 8 0,9 27,31965 9 0,6 27,31966 10 0,7 30,31967 11 0,7 33,31968 12 0,8 39,4

W zakresie łączności telefonicznej Chorzów posiadał w 1960 roku zaledwie 2149 abonentów telefonicznych,w tym osoby pry.v'atne posiadały 781 aparatów telefonicznych zainstalowanych w mieszka­niach prywatnych.Ogółem przypadało wtedy 14,5 aparatów na 1000 ludności.

Natomiast w roku 1968 stan łączności telefonicznej poprawił się znacznie,bowiem miasto liczy już 5790 abonentów ogółem, a w tym osoby prywatne posiadają już 3703 aparatów telefonicznych za­instalowanych w mieszkaniach prywatnych.Przypada więc obecnie po

?8,4 aparatów telefonicznych na 1000 ludności.Stanowi to ogółem wzrost o 169,3 % w porównaniu ze stanem

aparatów telefonicznych w roku 1960.Również liczba rozmównic publicznych znajdujących się na

terenie miasta powiększyła się z 7 w 1960 roku do 31 w 1968 rolcu •

Tablica 2 dokładnie scharakteryzuje liczbowo, rozwój łącznoś­ci telefonicznej w Chorzowie.

TABL.2. ABONENCI TELEFONICZNI I ROZMÓWNICE.Stan w dnia 31 XII

LataAboneacJ telefoniczni Ogółem ne

1000 lud­ności

Rozmównicepubliczneogółem w tym osoby

prywatne

1960 2149 781 14,5 71961 2223 806 14,8 81962 2232 971 14,7 81963 2540 1066 16,6 121964 2648 1167 17,2 111965 3139 1649 20,4 141966 3875 2203 25,1 141967 4671 2820 30,5 291968 5790 3703 38,4 31*

W okresie minionej kadencji rądy narodowej nastąpiła znacz­na rozbudowa sieci łączności oraz modernizacja środków łącznoś­ci. Główne kierunki tej rozbudowy 1 modernizacji to oddanie do użytku miejscowej automatycznej centrali telefonicznej,wprowa­dzenie automatycznych połączeń telefonicznych międzymiastowych oraz zwiększanie istniejącej sieci telefonicznej w mieście.

VI. HANDEL WEWNĘTRZNY

Stały wzrost zapotrzebowania na masę towarową w Chorzowie spowodowany jest dużym zagęszczeniem ludności,a także wzrostem , jej dochodów.Masę towarową rozprowadza w przeważającej większoś­ci sieć sklepów detalicznych.Lokale sklepowe uruchomione bezpo - średnio po wyzwoleniu nie odpowiadały obecnym wymogom nowoczes­nego handlu uspołecznionego.Niedostateczne wyposażenie,ich ze - wnętrzny i wewnętrzny wygląd, a przede wszystkim ciasne pomiesz­czenia nie sprzyjały rozwojowi handlu.Obecnie wszystkie niemal sklepy w mieście są już zmodernizowane,unowocześnione, posiada­ją ładne wystawy,kolorową reklamę i oświetlenie,przyciągają wie­lu klientów z peryferyjnych dzielnic miasta, gdzie sklepy są tro­chę mniej efektowne.

Chorzów posiada dobrze rozwiniętą sieć handlu detalicznegoi to szczególnie w śródmieściu, gdzie obserwuje się największą koncentrację sklepów. Ulica Wolności jest centralnym punktem han­dlowym miasta.Trzeba podkreślić,że Chorzów,a szczególnie właśnie ulica Wolności zaopatruje nie tylko samych chorzowian,ale i wsku­tek długoletniej tradycji okoliczne miejscowości,jak Świętochło­wice,Ruda Śląska,które korzystają z usług chorzowskich sklepów. Sklepy na ogół mają małą powierzchnię użytkową, a tylko przy uli­cy Wolności istnieje kilka większych jednostek handlowych o cha­rakterze domów towarowych.

W ostatnich latach rozpoczęła się i trwa jeszcze ciągle bar­dzo pożyteczna akcja łączenia sąsiadujących ze sobą sklepów w większe lokale,które po dokonanych adaptacjach i remontach stają się nowoczesnymi i pięknymi lokalami sklepowymi.

37

Należy szczególnie podkreślić,że niektóre przedsiębiorstwa handlowe dołożyły wiele starań,troski i energii organizacyjnej, ażeby zwiększyć sieć sklepów detalicznych w zaniedbanych dotych­czas dzielnicach robotniczych.Również powstaje sieć nowoczesnych lokali handlowych w nowym budownictwie mieszkaniowym. Zbudowano też w ostatnich latach kilka nowoczesnych pawilonów handlowych.

Kultura handlu w dużej mierze przyczynia się do wzrostu obrotów, a tym samym do rozwoju handlu na terenie miasta.Poni - żej prezentowane tablice 1,2 i 3 zobrezują rozmach,w jakim roz-

rwijała się sieć handlu detalicznego w Chorzowie w latach od 1960 do 1968 oraz jak sektor uspołeczniony handlu detalicznego powięk­szał w tym czasie swój stan posiadania

TABL.l. Sieć handlu DETALICZNEGO Stan w dńlu'31 XII

LataPunictysprze­dażydeta­licznej

Liczba ludności przypa- 1 dającej na 1 punki sprzedaży detalicz­nej

Hanciel uspołecznionyHandelpry­watny

ogółemz teRO .

pań­stwowy

spół­dziel­czy

w troiwiej­ski/CRS/

1960 1057 140 829 599 230 - 2281961 1040 144 828 598 230 - 2121962 995 15? 839 610 229 - 1561963 995 154 865 632 233 - 1301964 1010 152 881 670 211 - 1291965 1052 146 927 719 208 - 1251966 1043 148 918 711 207 1 1251967 1035 148 914 722 192 1 1211968 1031 148 912 714 198 1 119

39

TABL.2. SKLEPY HANDLU DETALICZNEGOStan w dniu 31 XII

Handel uspołecznionyz tep0 Handel

Lata Sklepy ogółem państwo­wy

spółdziel­czy

w tym wiejski /CHS /

pry - watny

I960 627 566 ♦ - • - 611961 635 577 ♦ • - 581962 635 591 • • - 441963 646 625 • - 211964 647 626 • • - 211965 642 622 • • - 201966 651 630 441 189 1 211967 636 611 439 172 1 251968 638 607 430 177 1 31

TABL.3. KIOSKI HANDLU DETALICZNEGOStan w dniu 31 XII

LataKioski---straganyruchomepunktysprzedaży

Handel uspołeczniony Handelpry­watny

ogółem z teropaństwowy spółdzielczy

I960 430 263 ♦ 1671961 405 251 • ♦ 1541962 360 248 ♦ • 1121963 349 240 ♦ ♦ 1091964 363 255 • ♦ 1081965 410 305 • • 1051966 392 288 270 18 1041967 399 303 283 20 961968 393 305 284 21 88

Handel uspołeczniony w Chorzowie w okresie lat od 1961 do 1968 może poszczycić się dużymi osiągnięciami w zaspakajaniu sta­le rosnących potrzeb ludności,które są coraz większe i coraz bar­dziej zróżnicowane.

W pierwszych latach po wyzwoleniu i później powstawały du­że trudności w zaopatrzeniu ludności w towary przemysłowe i spo­żywczej po przezwyciężeniu tych trudności coraz większa masa towarowa spływała do handlu uspołecznionego oraz coraz lepsza pod względem jakości.

W miarę wzrostu stopy życiowej ludności wzrastały obroty handlu uspołecznionego spożywczego,ale wzrastały także obroty handlu podstawowymi artykułami przemysłowymi.

Wzrost obrotów handlu uspołecznionego w Chorzowie w latach1961 do 1968 wskazuje tablica 4.

TABL.4. SPRZEDAŻ W USPOŁECZNIONYM HANDLU DETALICZNYM

40

Lata Ogółem w tys.złZ fce;o handel

państwowy spółdzielczy w tymwiejski / CRS /

1961-1964 7231586 • •1965-1968 8640734 6611079 2029655 46241965 2039064 1563660 475404 •1966 2110508 1623802 486706 8271967 2175464 1681765 493699 17531968 2315698 1741852 573846 2044

Jak wynika z powyższej tablicy sprzedaż w uspołecznionym handlu detalicznym wzrosła w 1968 roku w porównaniu z rokiem1965 o 13,5 %> przy czym w handlu państwowym wzrosła o 11,4 %, a w handlu spółdzielczym o 20,8 %,

Rozwój ekonomiczny Chorzowa oraz związany z tym wzrost liczby mieszkańców powoduje ciągle rosnące zapotrzebowanie na usługi gastronomiczne. Wobec zwiększającego się stale zakresu usług gastronomicznych dokonano prsed kilku laty specjalizacji na restauracje,jadłodajnie,bary,kawiarnie,cukiernie i herba —

41

ciarnie,piwiarnie oraz bufety.Taki podział okazał się w prakty — ce bardzo pożyteczny,gdyż dał możność wyspecjalizowania się po - szczególnych lokali w rodzajach świadczonych usług, a tym samym podniosła się jakość tych usług.

W Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie wybu - dowano i oddano do użytku super - nowoczesny lokal gastronomicz­ny, a mianowicie restauracja „Parkowa".

Również na terenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczyn­ku znajduje się Ośrodek Turystyczny,który posiada restaurację, kawiarnię i bar usługowy.W roku 1967 oddana została nowa restau­racja „Łania".

Poniższa tablica 5 ilustruje sieć zakładów gastronomicznych działających na terenie miasta Chorzowa.

TABL.5- SIEĆ ZAKŁADÓW GASTRONOMICZNYCH Stan w dniu 31 XII

LataZakładygastro­nomiczneogółem

li spo­łecz­ni one

w tym Pry­watne

Stołów­ki i bufety

Miejsca w uspo­łecznio­nych za­kładach gastro­nomicznych

pań­stwowe

spół­dzielcze

I960 64 64 64 - 1 13 44721961 66 65 65 - 1 13 48941962 66 65 65 - 1 13 48451963 72 71 68 - 1 20 53401964 78 77 76 - 1 18 70211965 84 83 81 - 1 21 71671966 87 86 84 - 1 23 75861967 92 91 88 - 1 18 80161968 97 96 93 2 1 22 8281

W ciągu 9 lat liczba zakładów gastronomicznych działających na terenie Chorzowa wzrosła o 51,6 %,Równolegle wzrosła również

42

liczba miejsc w uspołecznionych zakładach gastronomicznych z 4472 w roku 1960 na 8281 w roku 1968, to jest o 85,1 %. Liczba miejsc w uspołecznionych zakładach gastronomicznych,jaka przy­pada w roku 1968 na 1000 mieszkańców wynosi 54,9»

Dla uzupełnienia pełnego obrazu sieci uspołecznionych za­kładów gastronomicznych prezentuje się tablicę 6, która wy­mienia sieć 'według poszczególnych rodzajów zakładów.

TABL.6.SIEÓ USPOŁECZNIONYCH ZAKŁADÓW GASTRONOMICZNYCH WEDŁUG RODZAJÓW

Stan w dniu 31 XIIZakłady ¡¿ie.isca

Wyszczególnienie 1964 1968 1964 1968

Zakłady gastronomiczne ogółem 77 96 7024 8281z tego:restauracje

i jadłodajnie 24 23 2514 2782bary 35 43 2394 3026bufety 3 10 160 337kawiarnie, cukiernie i herbaciarnie 15 15 1815 1871piwiarnie 2 4 138 200winiarnie - 1 - 65

Z poszczególnych rodzajów zakładów gastronomicznych naj - większą popularnością cieszą się bary,których w 1964 roku było tylko 33,a w ci4gu 4 lat wzrosła ich ilość o 10,to jest o 30,3 %• Liczba miejsc w zakładach gastronomicznych wzrosła w ciągu 4 lat o 257 to jost o 14,7 %.

Wzrost sprzedaży w uspołecznionych zakładach gastronomicz-i nych na przestrzeni 8 lat ostatnich ilustruje tablica 7.

TAEL.7. SPRZEDAŻ W ZAKŁADACH GASTRONOMICZNYCH

Lata Onółem w tys.zł

V? T O Tpaństwowe spółdzielcze

1961 - 1964 583458 58J438 -1965 - 1968 835458 819007 1474

1965 182435 182435 -1966 201867 196795 -1967 220033 215352 -1968 231123 224425 1474

Sprzedaż w zakładach gastronomicznych w latach 1965 - 1968 wzrosła o 43,2 % w porównaniu z czterema latami poprzednimi to jest 1965 - 1968. Również nastąpił duży wzrost sprzedaży w roku 1968 w porównaniu z rokiem 1965, bo o 20,6 %,

Oprócz sieci zakładów gastronomicznych o dość różnorodnym profilu znajdują się jeszcze stołówki i bufety pracownicze pro­wadzone przez zakłady pracy. Ostatnia tablica 8 przedstawi prze­gląd rozwoju tych placówek w porównaniu roku 1968 z rokiem 1964 w zakresie ich liczby i wielkości sprzedaży. Obroty dokonywane w tych placówkach stale co roku się powiększały wykazując tym samym ich szybki rozwój.

Stołówki i bufety pracownicze uzupełniają w pewnym stopniu zakłady gastronomiczne, a szczególnie w peryferyjnych zakładach pracy, bowiem ciągle jeszcze problemem jest uruchamianie lokali żywienia zbiorowego na przedmieściach Chorzowa.

TABL.8. STOŁÓWKI I BUFETY PRACOWNICZE

Wyszczególnienie 1964 1968 %

Stołówki i bufety pracownicze ogółem 18 22 22,2

Sprzedaż w stołówkach i bufe­tach pracowniczych w tys. złotych 12709 21860 72,0

Istniejąca w Chorzowie przewaga sklepów branż artykułów spożywczych nad pozostałymi grupami branż jest zupełnie prawi­dłowa, ponieważ towary spożywcze są częściej kupowane przez

konsumentów, co warunkuje odpowiednie rozmieszczenie sklepów tej grupy.

Przeprowadzona analiza rozmieszczenia sieci sklepowej w układzie poszczególnych części miasta wykazała, że sklepy branż przemysłowych nie są jeszcze równomiernie zlokalizowane w różnych częściach miasta.Branże przemysłowe są najliczniej położone w centrum miasta oraz na niektórych głównych ulicach. Wynika to z krańcowo odmiennych cech towarów nieżywnośclowych od towarów żywnościowych oraz z tradycyjnych przyzwyczajeń konsumentów, a mianowicie nabywania towarów przemysłowych, nieżywnościowych w centrum miasta*-

Nowoczesne formy sprzedaży zastosowane w handlu przyczyniły się do zwiększenia przepustowości w lokalach handlowych.Tą nową formą sprzedaży jest samoobsługa, która oprócz własnej szybkiej obsługi dokonywanej przez klienta, ma jeszcze i tę zaletę,że kon­sument ma możność bezpośredniego zetknięcia się z towarem oraz wybrania sobie najbardziej mu odpowiadającego. Ta nowoczesna for­ma sprzedaży samoobsługowej rozwinęła się dosyć szybko w Ghorzo - wie, tak że obecnie znajduje się w naszym mieście kilkadziesiąt tego rodzaju sklepów, a ponadto otwiera się je nadal.Ta forma sprzedaży daje znaczne udogodnienia przy dokonywaniu zakupów, a przedsiębiorstwa handlowe uzyskują wyższe obroty.

44

VII, GOSPODARKA KOMUNALNA I MIESZKANIOWA

Koncentracja przemysłu w Chorzowie i związane z tym nadmier­ne zagęszczenie ludności powodują zapotrzebowanie jej na wszelkie­go rodzaju usługi komunalne»

Do najważniejszych usług należą dostawy wody.Władze terenowe poświęcają problemowi zaopatrzenia w wodę 'Adele uwagi oraz przez­naczają na ten cel wysokie kwoty,

Faktem jest , że sytuacja w zakresie zaopatrzenia ludności miasta Chorzowa w wodę , z roku na rok ulega stałej i systema­tycznej poprawie.

Prawie wszystkie budynki posiadają podłączenia do sieci wo­dociągowej i prawie wszystkie mieszkania zaopatrzone są w wodę. Długość sieci wodociągowej w końcu roku 1968 wynosiła 125,9 km.

Poniższa tablica wskazuje wzrost zużycia wody przez mieszkań­ców Chorzowa w gospodarstwach domowych oraz zużycie wody na 1 mie­szkańca,To zużycie wody jest obecnie zupełnie wystarczające dla każdego mieszkańca, które wynosiło w 1968 roku 42,3 m^,natomiast w 1938 roku tylko 16,5 m̂ , a w 1945 roku 20,0 m .̂

Tablica 1 obejmuje szeroką retrospekcję,dając przegląd 9 lat to jest od 1960 do 1968 roku,w czasie których zużycie wody na 1 mieszkańca wzrosło o 50,5 %•

TABL.l. ZUŻYCIE WODY W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH

Lata Zużycie wody w gospo­darstwach dpmowych Zużycie wody na ,

1 mieszkańca w nr

1960 4166 28,11961 4754 31,71962 5640 37,21963 5685 37,11964 5634 36,7

TABL.l.ZUŻYCIE WODY W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH /DOK./

46

Lata Zużycie wody w gospodar­stwach dobowych w tys.

Zużycie wody na ? 1 mieszkańca w

1965 5940 38,61966 6296 40,91967 6369 41,61968 6402 42,3

System kanalizacji, jaki istnieje w Chorzowie,polega prze­ważnie na domowych oczyszczalniach, z których następnie woda prze­wodami kanalizacyjnymi spływa do dwóch kolektorów „ Czarnego Rowu" i „ Suezu".Rowy te kończą swój bieg w Rawie.

Długość sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej liczyła w końcu 1968 roku 104,3 km.

Niewystarczająca i niewłaściwa kanalizacja jest przyczyną trudnej sytuacji w utrzymaniu stanu sanitarnego miasta,Niezależ­nie od tego główną przyczyną zanieczyszczania miasta jest wielka ilość spadających na miasto pyłów przemysłowych.Zjawisko to sta­nowi specyficzny problem miasta przemysłowego. Wielkie zgrupowa­nie przemysłu w Chorzowie powoduje znacznie większe zanieczysz­czenie niż w innych rejonach przemysłowych kraju. Najbardziej przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza w Chorzowie w ko­lejności w procentowym udziale s przemysł węglowy 22,6 %, ener - getyka 21,5 %, przemysł hutniczy 16,4 %, a dopiero później resz­ta, to znaczy przemysł chemiczny, gospodarstwa domowe i inne 39,5 %.W Chorzowie ilość opadających pyłów na dobę wynosi około 20 ton

2na km . Wskutek założenia specjalnych urządzeń filtracyjnych za­pylenie to stale się zmniejsza,ale jest ono jeszcze ciągle duże.W porównaniu z innymi miastami Górnośląskiego Okręgu Przemysło - wego zjawisko zapylenia występuje w Chorzowie w najwyższym stop-

Chorzów jest tylko częściowo zgazyfikowany.Wiele ulic nie posiada jeszcze sieci gazowej,chociaż stale ona wzrasta.niniej­sza tablica 2 prezentuje dane liczbowe określające liczbę od - biorców gazu oraz zużycie gazu w gospodarstwach domowych.

TABL.2. ODBIORCY I ZUŻYCIE GAZU W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH

47

Lata Odbiorcygazu

Żużycie gazu sieciowego w tys.m3

Żużycie gazu na 1 miesz­kańca

1960 1859 13110 93,11961 20226 14457 96,51962 21132 18307 120,51963 22093 18650 121,71964 23342 19039 124,01965 24781 17426 113,41966 25931 19938 129,41967 26896 19295 126,01968 28023 18593 123,8

Wzrost zużycia gazu przypadającego na 1 mieszkańca w m^w 1968 roku w porównaniu z rokiem 1960 wynosi o 32,9 %,

Całe miasto Chorzów jest zelektryfikowane.Wszystkie miesz­kania posiadają «nergię elektryczną.Przed wojną zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca wynosiło 37,0 KWh, zaś w roku 1945 wynosiło już 54,4 KWh. Natomiast zużycie energii w latach 1960 do 1968 przedstawi poniższa tablica 3 oraz liczbę odbiorców energii elektrycznej i zużycie jej na 1 mieszkańca w KWh.

TABL.3.ODBIORCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I ZUŻYCIE W GOSPOEARSTWACH DOMOWYCH

Lata Odbiorcy ener­gii elektrycz-

Zużycie energii elektrycznej w tys. KWh

Zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca w

KWh1960 43071 20608 146,41961 35827 19557 130,6

48

TABL.3. ODBIORCY ENERGII ELEKTRYCZNEJ I ZUŻYCIE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH /DOK./

Lata Odbiorcy ener­gii elektrycz­nej

Zużycie energii elektrycznej w tys. KWh

,Zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca w

KWh1962 36 310 24452 162,9196? 38934 22555 147,11964 39062 21761 141,61965 40307 23504 152,91966 42026 25576 165,31967 42769 28027 183,01968 43148 27747 183,8

W porównaniu z rokiem 1960 nastąpił wzrost zużycia energii elektrycznej w roku 1968 na 1 mieszkańca o 25»5 %• Natomiast w porównaniu ze stanem zużycia energii elektrycznej sprzed wojny stanowi to aż pięciokrotny wzrost. Pozycja ta świadczy o olbrzy­mim rozwoju warunków bytowych ludności Chorzcwa w okresie 25 lat Polski Ludowej.

O rozwoju urządzeń komunalnych świadczy stan oświetlenia ulic chorzowskich. Gdy bowiem w roku 194-5 świeciło na ulicach 1270 lamp tylko żarowych, a w roku 1963, w pierwszym roku uno­wocześniania oświetlenia ulicznego, świeciło nadal 1264 lamp ża­rowych, ale zostało założonych 1458 lamp jarzeniowych i 586 lamp rtęciowych.

Poniższa tablica 4 zilustruje ten stan oświetlenia ulic na terenie miasta Chorzowa.

Wyszczególnienie 1945 1963 1968Punkty świetlne 1270 3308 4199z te201 żarowe 1270 1264 83

jarzeniowe - 1458 ■1553rtęciowe — 586 2563

Tablica 5 prezentuje organizację i usługi uspołecznionych zakładów pralniczych i farbiarń w latach od 1960 do 1968.

49

TABL.5. PRALNIE I FARBIARNIEPunkty przyjęć Usługi zakładów uspołecznionych

Zakła­dy

w tym uspo­łecz­nione

pranie bieliznyLata Ogółem ogółem

w tym dla osó prywat­nych

czysz- ) czenie chemicz ne

f ar­bo wa- - nie

stan w dniu 31 XII w tonach1960 4 13 10 263 44 86 511961 4 13 10 529 54 81 691962 6 15 10 372 57 168 64196? 6 14 10 367 62 131 561964 9 27 23 410 83 153 521965 7 15 12 380 86 164 161966 9 15 13 412 80 163 461967 8 14 12 405 74 157 461968 11 17 14 413 89 151 371961-1964 X X X 1741 300 619 2921965-1968 X X X 1610 329 635 145

Usługi zakładów uspołecznionych w zakresie prania bielizny wykazują na przestrzeni lat od 1960 do 1968 duży wzrost,bo 57,0 %. Także czyszczenie chemiczne wzrosło w tych latach o 84,2 %•

Na terenie miasta znajduje się i działa tylko jeden hotel komunalny,który jest mało pojemny,liczy bowiem tylko 56 łóżek.Oto tablica 6 rejestrująca jegc działalność w latach 1960 i 1964 do 1968.TABL.fo. HOTELE

Lata Hoteie Pokoje Lólka stałe .. Udzielonenoclegistan w dniu ?1 XII

1960 1 20 60 155711961 1 21 61 211421965 1 22 59 80021966 1 22 56 159661967 1 22 56 168431968 1 22 56 , 16540

Chorzów posiada jedną z najnowocześniejszych łaźni publicz­nych łącznie z basenem kąpielowym i z urządzeniami umożliwiają­cymi udzielanie zabiegów wodoleczniczych.Poniższa tabela 7 za - prezentuje urządzenia i działalność tego obiektu od roicu 1965.

TABL.7. ŁAŹNIE I KĄPIELISKA

50

WyszczególnienieJednost­ka miary 1965 1966 1967 1968

Zakłady szt. 1 1 1 1Wanny szt. 30 30 30 30Natryski szt. 30 30 30 30Kąpiele 1000

usług 174 209 175 186wannowe II 43 33 29 37natryskowe II 36 33 33 31wodolecznicze •1 21 55 40 37parowe II 1 2 2 3w basenie II 73 86 71 78

Znaczenie zieleni w warunkach miasta Chorzowa skupiającego na niewielkim obszarze kopalnie,huty i zakłady przemysłowe, na­biera szczególnej wagi.Parki,zieleńce, skwery oraz zieleń przy- osiedlowa, zieleń na terenach zakładów pracy odgrywa poważną ro­lę w wyglądzie estetycznym naszego miasta,Nowym rodzajem ziele­ni w dużych miastach są parki kultury i wypoczynku. Na terenie Chorzowa znajduje się właśnie teki park, największy w Polsce, który ciągle się jeszcze rozbudowuje. Jest to Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku,

Doceniając szczególne znaczenie zieleni dla ludności mia­sta Chorzowa, miasta bardzo zadymionego i zapylonego, Miej­ska Rada Narodowa w Chorzowie poświęca temu zagadnieniu ciągle wiele uwagi i troski, inicjuje bowiem czyny społeczne i przez - nacza na popieranie tych czynów odpowiednie środki materiałowe

.

51

1 pieniężne. Ciągle powiększa się obszar zieleni na terenie mia­sta. Doroczny konkurs czystości i wyglądu estetycznego Chorzowa przysparza mu szereg nowych skwerów i zieleńców, a przez to po - prawia estetykę zaniedbanych jeszcze niektórych ulic naszego mia- ata.Powierzchnia wszystkich terenów zielonych w Chorzowie liczy­ła na koniec 1968 roku 652 hektarów.

Dużo wysiłków poświęca się też akcji zadrzewiania miasta, dzięki czemu zasadza się każdego roku tysiące drzew i krzewów.Za­drzewia się też hałdy i stare wyrobiska. W minionym roku 1968 na terenie miasta wysadzono 2655 drzew i 31844 krzewów.

Olbrzymią rolę w problemie zieleni miejskiej spełniają rów - nież ogródki działkowe, których liczba w 1967 roku wynosiła 38 ogrodów miejskich i zakładowych o powierzchni 236 hektarów.Licz­ba działek w tych ogrodach wynosiła 6173.

Mimo to ilość zieleni w Chorzowie przypadająca na 1 miesz - kańca jest jeszcze ciągle za mała, dlatego władze teronowe dążą do tego, aby zazielenić każdy skrawek ziemi i przyczynić się tym samym, do polepszenia wyglądu estetycznego miasta.

TABL.8. ZASOBY MIESZKANIOWE Stan w dniu 31 XII

LataMiesz­kania

Izby w miesz­kaniach

Ludność w mieszkaniachogółem na 1 izbę

Ogółem 1960 40280 95448 138364 1.41964 42592 103789 153532 1,41967 44112 107579 151150 1,4

Liczba mieszkań wybudowanych w latach między 1960 a 1967 wzrosła o 9,5 %, natomiast liczba izb w mieszkaniach wzrosła o 12,6 %.

Liczba ludności w mieszkaniach przypadająca na 1 izbę utrzy­muje się jeszcze na jednym poziomie,to znaczy przypada na i izbę po 1,4 osoby.

52

TIIL SZKOLNICTWO

Najważniejszym problemem w dziedzinie oświaty jest zapew­nienie młodzieży szkolnej możliwości ukończenia szkoły podsta­wowej ośmioletniej.Począwszy od roku 1966 został wprowadzony obowiązek 8 letniego nauczania w szkołach podstawowych.Zadaniem nowej reformy szkolnictwa jest przede wszystkim dostosowanie nauczania do potrzeb dnia dzisiejszego, danie młodzieży możli­wie jak najwięcej wiedzy praktycznej.

Władze państwowe włożyły wiele wysiłku,troski i starania, aby zapewnić dużej rzeszy młodzieży możliwość ukończenia szkoły podstawowej, przejścia do szkół średnich i wyższych.Dzięki wy - siłkom społeczeństwa chorzowskiego oraa dzięki usilnym staraniom Miejskiej Rady Narodowej zbudowano w Chorzowie w ostatnich la - tach 6 nowych szkół.

Poniższa tablica 1 przedstawi rozwój szkolnictwa podstawo­wego w Chorzowie w latach szkolnych 1962/63 do 1968/69.

TABL.l. SZKOŁY PODSTAWOWEStan na początku roku szkolnegoLata szkolne Szkoły Izby lekcyjne Uczniowie Absolwenci1962/63 38 377 193+7 23681963/64 38 400 19092 24101964/65 39 375 18896 24671965/66 36 372 18732 22991966/6? 36 374 19987 12321967/68 36 380 20621 21411968/69 36 381 20007 •

Celem umożliwienia ukończenia szkoły podstawowej wszystkim pracującym,którzy z jakichkolwiek bądź przyczyn nie mogli jej ukończyć, władze szkolno zorganizowały szkoły podstawowe dla

pracujących,do których młodzież uczęszcza w godzinach wieczor­nych.Przed wojną tego rodzaju szkół wogóle nie było.

Tablica 2 przedstawia szkoły podstawowe dla pracujących w w latach szkolnych 1962/63 do 1968/69.

53

TABL.2. SZKOLI PODSTAWOWE DLA PRACUJĄCYCH Stan na początku roku szkolnegoŁata szkolne Szkoły Uczniowie Absolwenci1962/63 4 725 4051963/64 4 643 3621964/65 4 688 3531965/66 4 682 3531966/67 3 427 2351967/68 3 461 1701968/69 3 441 •

Nauka w szkołach podstawowych dla pracujących odbywa się w budynkach szkół podstawowych.

Istnieją również szkoły dla dzieci upośledzonych, opóźnio­nych w rozwoju umysłowym. Dla nich prowadzi się w Chorzowie 4 szkoły specjalne dla dzieci niedorozwiniętych.W szkołach tych dzieci uzyskują pewien zasób wiedzy i możność dostosowania się do samodzielnego życia.

Tablica 3 przedstawia stan rozwoju szkolnictwa specjalnego w Chorzowie.

TABL.3. SZKOŁY PODSTAWOWE SPECJALNE Stan na początku roku szkolnegoLata szkolne Szkoły Uczniowie Absolwenci1962/63 3 601 691963/64 3 592 781964/65 4 652 881965/66 4 665 661966/67 4 739 311967/68 4 741 751968/69 4 831 •

Dwie poniżej podane tablice 4 i 5 przedstawiają stan szkol-jestnictwa średniego w Chorzowie,to liceów ogólnokształcących oraz liceum ogólnokształcącego dla pracujących.

54

TABL.4. LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Stan na początek foku szkolnego

Lata szkolne Szkoły Uczniowie Absolwenci1962/63 4 1303 1711963/64 4 1458 2301964/65 4 1529 3171965/66 4 1518 3011966/67 4 1103 2911967/68 4 898 3341968/69 4 958 •

TABL.5. LICEA DLA PRACUJĄCYCH Stan na początku roku szkolnego

Lata szkolne Szkoły Uczniowie Absolwenci1962/63 1 483 541963/64 1 390 321964/65 1 418 351965/66 1 475 411966/67 1 579 581967/68 1 608 901968/69 1 600 •

Wymogi współczesnego życia i szybki rozwój nauk technicz - nych zmuszają do kształcenia społeczeństwa przygotowanego do ży­cia w nowych warunkach.Położono duży nacisk na rozwój szkolni - ctwa zawodowego w Chorzowie po to,aby stworzyć kadrę wykwalifi­kowanych pracowników dla rozwijającego się szybko przemysłu.Sta­raniem władz partyjnych i państwowych przy równoczesnym zrozu - mieniu i poparciu ze strony społeczeństwa,szkolnictwo zawodowe rozwinęło się bardzo szybko.W roku 1963 po dokonanych reorgani­

zacjach szkolnictwo zawodowe ukształtowało się w 2 główne rodza­je szkół, a mianowicie zasadnicze szkoły zawodowe.kształcące wy­kwalifikowanych robotników i technika zawodowe przygotowujące do zawodu kadry techniczne.Oba te rodzaje szkół kształcą zarówno młodzież jak i dorosłych,niepracujących i pracujących.

Jak się kształtowało szkolnictwo zawodowe na terenie Chorzo­wa przedstawią poniższe tablice 6,7 i 8 według stanu na początku roku szkolnego,przy czym jako odrębne szkoły liczono jednostki pedagogiczne.

55

TABL.6. SZKOŁY ZAWODOWE WEDŁUG TYPÓW. SZKOŁY Stan na początku roku szkolnego

Typy szkół1962-63

1963-641964-65

1965-661955"-67 1967-68

I W-69

Ogółem 41 39 40 41 47 46 47Zasadnicze szkoły zawodowe 16 15 15 13 16 17 17dla niepracujących 7 7 7 6 7 8 8dla pracujących 9 8 8 7 9 9 9międzyzakładowe 4 3 3 1 1 2 2przyzakładowe 5 5 5 6 8 7 7

Technika zawodowe i szkoły zawodowe stopn: licealnego

.a21 20 21 23 25 23 24

dla niepracujących 12 11 11 12 12 12 12dla pracujących 9 9 10 11 13 11 12

Technika zawodowe zaoczne 1 1 1 2 3 3 3Szkoły artystyczne 3 3 3 3 3 3 3

I stopnia 2 2 2 2 2 2 2II stopnia 1 1 1 1 1 1 1

Jak wynika z powyższej tablicy liczba szkół zawodowych w okresie ostatniej kadencji Miejskiej Rady Narodowej,to jest w latach 1965/1966 do 1968/1969 wzrosła o 6,a mianowicie zasadni­czych szkół zawodowych / jednostek pedagogicznych / o 4,technl-

56

ków zawodowych, o 1 i techników zawodowych zaocznych o 1.Zainte­resowanie więc rozwojem szkół zawodowych na terenie -miasta Cho­rzowa jest duże i ciągle wzrasta ze względu na atrakcyjne kie­runki szkolenia.

TABL.7. SZKOŁY ZAWODOWE WEDŁUG TYPÓW. UCZNIOWIE Stan na początku roku szkolnego

Typy szkół195 T~-63

1963-641964-65

1965-66 1966-67

1967-68 -69Ogółem .1764 12719 13107 14064 14111 12893 12389Zasadnicze szkoły zawodowe 4229 4650 4843 5139 5137 4323 3948dla niepracu­jących 2318 2453 2486 2590 2501 2013 1960dla pracujących 1911 2197 2357 2549 2636 2310 1988międzyzakładowe 978 855 835 726 771 610 •

przyzakładowe 933 1342 1522 1823 1865 1700 •Technika zawodowe i szkoły zawodowe stopnia liceal­nego 5315 5977 6601 7093 6489 5650 5589dla niepracu­jących 3501 3863 4393 4779 4349 3828 3701dla pracujących 1814 2114 2208 2314 2140 1822 1888Technika zawodo­we zaoczne 1833 1832 1315 1495 2165 2589 2516Szkoły artysty­czne 387 360 350 337 320 331 336

I stopnia 267 245 235 234 222 234 236II stopnia 120 115 115 103 98 97 100

Tablica powyższa wskazuje, że liczba uczniów ogółem obni­żyła się w szkołach zawodowych działających na terenie Chorzowa, ponieważ w związku z powstawaniem szkół tego typu w sąsiednich miastach,odchodzi duża liczba młodzieży,która w poprzednich la­tach dojeżdżała do szkół w Chorzowie.

TABL.8. SZKOLI ZAWODOWE WEDŁUG TYPÓW. ABSOLWENCIStan z końca roku szkolnego

Typy szkół 1962-63

1963—641964-65

1965—661966-67

1967-68Ogółem 1684 2115 2393 2673 2992 3317Zasadnicze szkoły zawodowe 889 1159 1242 1233 1482 1648dla niepracują­cych 554 710 662 703 771 827dla pracujących 545 449 580 530. 711 821międzyzakładowe 207 209 250 163 142 217przyzakładowe 138 240 330 367 569 604

Technika zawodowe i szkoły zawodowe stopnia licealnego 683 812 994 1241 1291 1342dla niepracują­cych 497 450 575 687 848 870dla pracujących 186 362 419 554 443 472

Technika zawodowe zaoczne 75 111 124 170 181 290Szkoły artystyczne 37 33 33 29 38 37I stopnia 27 24 23 19 27 25II stopnia 10 9 10 10 11 12

Jak prezentuje powyższa tablica,z każdym rokiem szkolnym wzrasta liczba absolwentów opuszczających szkoły zawodowe,któ­rzy zasilają kadry kwalifikowanych robotników oraz kadry tech­ników specjalistycznych w chorzowskich zakładach pracy,ale tak­że zakłady leżące poza Chorzowem.

Dzieci w przedszkolach od najmłodszych lat przyzwyczajają się do współżycia w społeczeństwie i przygotowują się do czeka­jących je zajęć szkolnych. Matki tych dzieci mogą spokojnie pra­cować, kształcić się i dokształcać, bez obawy o los swych dzie -

58

TAEL.9. PRZEDSZKOLA X DZIECI W PRZEDSZKOLACH

LataPrzedszkola Dzieci i przedszkolach Wycho­

waw­czynieogółem

utrzymywane z budżetu rtffnl' om

ut r zymywany ch ■przez

inspek­toratówoświaty

zakładówpracy

UfcjUdL clU inspek­toratyoświaty

zakła­dypracy

1960 30 17 13 2626 1322 1304 1111961 30 18 12 2639 1351 1288 1081962 30 18 12 2688 1412 1276 1151963 30 18 12 2673 1357 1316 1181964 30 18 12 2670 1315 1335 1201965 30 18 12 2603 1261 1342 1211966 30 18 12 2640 1274 1366 1221967 29 17 12 2659 1315 1344 1311968 29 17 12 2731 1334 1397 125

Liczba dzieci w przedszkolach, wzrosła w 1968 w porównaniu z rokiem 1960 o 3,1 %, zaś liczba wychowawczyń wzrosła o 11,2 %. Na jedną wychowawczynię przypada w 1968 roku 21,8 dzieci.

W. zakresie opieki nad dzieckiem działa w Chorzowie Państ­wowy Dom Dziecka,w którym dzieci korzystają z internatu,stamtąd uczęszczają do przedszkoli,szkół podstawowych,zawodowych i in - nych, a następnie kierowane są do odpowiedniej pracy.Poniższa ta­bela 10 ilustruje działalność tego zakładu w latach 1963,1964 i 1968.TABL.10. PAŃSTWOWY DOM DZIECKA Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie 1964 1968

Miejsca w zakładzie 115 115Wychowankowie 115 102

w tym dziewczęta 55 49

Wypoczynek letni dla dzieci i młodzieży szkolnej jest orga­nizowany co roku poprzez akcję wczasów letnich dla dzieci i mło­dzieży. Są to kolonie letnie,obozy stałe i wędrowne, półkolonie i wczasy w mieście oraz małe formy wczasów / biwaki /.We wszy - stkich formach wypoczynku letniego wzięło udział w 1963 roku 15749 dzieci i młodzieży, w 1964 roku 16809, natomiast w 1968 roku 20797 dzieci i młodzieży. Na ogólną liczbę 32694 dzieci i młodzieży szkół podstawowych, ogólnokształcących i zawodowych z akcji wczasów letnich korzystało w 1968 roku 62,9 % dzieci i młodzieży.

W Chorzowie działa też Ogród Jordanowski, który prowadzi atrakcyjne zajęcia w zespołach dziecięcych podzielonych na kół­ka zainteresowań. Oprócz zajęć w różnych zespołach dzieci odra­biają zadania szkolne pod kierunkiem wychowawców. Liczba korzy­stających wynosi przeciętnie około 70 dzieci codziennie.

Również Dom Kultury Dzieci i Młodzieży organizuje imprezy masowe dla dzieci i młodzieży oraz posiada kilkanaście kół za - interesowań nauki, techniki i artystycznych. Liczba uczestników wynosi każdego roku po około 300 - 400 dzieci i młodzieży.

Przy szkołach podstawowych zorganizowane są świetlice dzie­cięce, których liczba wynosi około 20. Liczba dzieci korzysta - jących ze świetlic liczy około 1000.

Przy szkołach zawodowych istnieją internaty dla zamiejsco­wej młodzieży szkolnej. Poniższa tablica 11 pokazuje stan in - ternatów. szkolnych w latach szkolnych 1964/65 do 1967/68 według stanu na początku roku szkolnego.

59

TABL.ll. INTERNATY PRZY SZKOŁACH ZAWODOWYCH Stan na początku roku szkolnego

GO

Wyszczególnienie 1964/65 1965/66 1966/67 1967/68

Internaty 6 8 7 7Miejsca 1177 1282 1229 1151Korzystający 1371 1433 1148 930

Rozwój szkolnictwa wszelkiego typu i opieki nad dzieckiem i młodzieżą w okresie lat 1964 do 1968 jest szczególnie wyraźny dzięki trosce i staraniom terenowej władzy państwowej oraz in - stancji partyjnych.

Godnym uwagi i zasługującym na podkreślenie jest fakt, że na terenie Chorzowa w dużym stopniu rpzwinęło się szkolnictwo zawodowe, ponieważ znakomita większość młodzieży chce się uczyć w szkołach z perspektywą zdobycia pełnego wykształcenia średnie­go nie tylko ogólnego, ale szczególnie zawodowego.

Stworzenie właśnie dobrych warunków dla rozwoju szkolnictwa zawodowego w Chorzowie było 1 pozostaje nadal jednym z ważnych założeń polityki gospodarczej i społecznej.

Sprawy kulturalne w mieście takim jakim jest Chorzów, w ośrodku wybitnie robotniczym, rozwijają się pomyślnie.Istnieją wszystkie Instytucje, które do rozwoju kultury są po­trzebne i które temu rozwojowi sprzyjają. Instytucje kultural­ne w Chorzowie cieszą się trwałą opieką zarówno terenowych władz państwowych jak i organizacji partyjnych, a także 1 zrozumiałą opieką poszczególnych zakładów pracy.

Poniższe tablice ilustrujące rozwój poszczególnych insty­tucji kulturalnych, działających na terenie Chorzowa dadzą wła­ściwy obraz dorobku kulturalnego w okresie ostatnich lat.

W Chorzowie działa Miejska Biblioteka Publiczna łącznie z 16 filiami, rozrzuconymi w różnych punktach miasta, zaopatrzo­nymi w książki o różnej treści od beletrystyki do książek o tre- ś ci naukowe j.

Stan i działalność tej Biblioteki w końcu lat 1960, 1964 1 1968 przedstawia poniższa tablica 1.

61

IX. KUWURA I SZTUKA

TABL.l. PUBLICZNA BIBLIOTEKA POWSZECHNA

Wyszczególnienie 1960 1964 1968

Biblioteki i filie 13 15 16Woluminy / tomy / 96600 122440 139743

na 1000 ludności 686,3 797,4 925,9Czytelnicy w ciągu roku 16400 18522 19934

na 1000 ludności 116,5 118,8 132,1Wypożyczenia w ciągu roku 345500 386616 443401

na 1 czytelnika 21,5 21,1 22,2

Życie kulturalne zgrupowane jest w zakładowych domach kul­tury,klubach fabrycznych,w których istnieją zespoły baletowe i inne,które znajdują się często na wysokim poziomie pod względem

62

artystycznym, nie odbiegając zbytnio niejednokrotnie od poziomu zespołu zawodowego.

Na terenie miasta działają następujące placówki kulturalno - ońwiatowe podane w tablicy 2.

TABL.2. PLACÓWKI KULTURALNO - OŚWIATOWE

Wyszczególnienie 1964 1968

Domy kultury 7 6Kluby 7 30

z tego: kluby zakładowe 3 4kluby Z II S 4 4kluby P U P i K „Ruch" - 22

Cborzów posiada obecnie 5 kin, z tego 4 państwowe i 1 związ­kowe .Posiadają one 2703 miejsc na widowni, a zatem na 1000 mie­szkańców przypada 17,9 miejsca. Stan kin jest dobry, ilość miejsc wystarczająca, natomiast posiadają bardzo niewłaściwe rozmiesz­czenie, gdyż wszystkie cztery kina państwowe znajdują się w dzielnicy I, w centrum miasta, a jedno kino związkowe w Chorzo­wie III, nie zaspakaja potrzeb mieszkańców tej dzielnicy pery - feryjnej.Tablica 3 daje obraz działalności kin w latach 1960,1964 i 1968

TABL.3. K I N AWyszczególnienie 1960 1954 1968

Kina ogółem 6 5 5z tego: państwowe 5 4 4

związkowe 1 1 1Miejsca na widowni ogółem 4101 30Ć0 2703z tego:w państwowych 3861 2840 2523

związkowych 240 220 180Miejsca na 1000 ludności 27,7 19,9 17,9Seanse 5103 3355 5051Widzowie 1511100 882000 1073696na 1000 ludności 10218 5745 7114

Chorzów, posiada własny budynek teatru o 974 miejscach. Do końca roku 1963 należał organizacyjnie do Państwowej Ope­retki Śląskiej w Gliwicach jako druga scena w Chorzowie. Począwszy od 1964 roku teatr przeszedł pod zarząd Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chorzowie i na jego scenie wystę­pują różne zaangażowane zespoły teatralne.

Poniższa tablica 4 prezentuje działalność Miejskiego Teatru w latach 1964 i 1968.

TABL. 4. TEATR MIEJSKI

Wyszczególnienie 1964 1968

Przedstawienia i imprezy 180 148Widzowie 169 100 139 120

Muzeum w Chorzowie, mieszczące się we własnym budynku o ppowierzchni 613 m przystosowanym dla celów muzealnych spełnia

doniosłą rolę w rozwijaniu i krzewieniu kultury wśród mieszkań­ców robotniczego miasta, między innymi organizuje różne wystawy w zakresie kultury materialnej Śląska, wystawy historyczne oraz malarstwa współczesnego. Posiada ono własną bibliotekę naukową liczącą około 15 tysięcy tomów. Frekwencja na wystawach jest duża, zwłaszcza młodzież szkolna bardzo chętnie je odwiedza.I tak np. w roku 1968 zorganizowano 3 wystawy z własnych ekspo­natów. Zbiory muzeum powiększyły się w roku 1968 o 1052 ekspona­tów w dziale historycznym, numizmatycznym, medalierskim, sztuki, plakatu i innych materiałów.

Radio i telewizja na terenie Chorzowa są bardzo popularne. Dowodem tego jest fakt,że prawie całe miasto jest zradiofonlzowane, to znaczy niemal wszystkie rodziny posiadają własny aparat ra­diowy oraz 70 % "Irodzin posiada własny telewizor.

64

Poniższa tablica 5 zilustruje to zagadnienie w latach 1960, 1964 i 1968. Jest to stan dia miasta bardzo pomyślny i świadczy rów­nież o pewnej wyraźnej stopie życiowej robotników chorzowskich.

TABL.5. ABOiJENCI RADIA I TELEWIZJI Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie 1960 1964 1968Radioodbiorniki ogółem 30795 40360 37904z tego posiadający:odbiorniki radiowe 33529 37789 35720głośniki i słuchawki 5266 2571 2184

na 1000 ludności 262,3 262,8 251,1Abonenci telewizji 9269 21962 29378na 1000 ludności 62,7 143,0 194,7

Liczba sprzedanych i prenumerowanych gazet i czasopism na terenie miasta jest również miernikiem stopnia rozwoju potrzeb kulturalnych jego mieszkańców.Tablica 6 daje rozeznanie w zakre­sie sprzedaży gazet i czasopism w latach 1960 i 1968.

TABL.6. GAZETY I CZASOPISM

Wyszczególnienie 1960 1968

Sprzedaż i prenumerata w tys. egzemplarzy

gazet 12343,0 21490,6czasopism 2996,0 4615,1

Liczba egzemplarzy przypadająca na 1 mieszkańca

gazet 83,5 142,4czasopism 20,3 30,6

W Chorzowie istnieje i pracuje nowoczesna placówka naukowa Planetarium i Obserwatorium im.Mikołaja Kopernika.Jest to bardzo ciekawy ośrodek kulturalny,który powstał w roku 1955 na terenie

Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Podstawowym zadaniem tej instytucji jest szerzenie wiedzy astronomicznej i nauk po­krewnych poprzez seanse i pokazy dzienne i wieczorne oraz prowa­dzenie wykładów, seminariów i kursów specjalnych. Pracownicy na­ukowi prowadzą prace naukowo - badawcze nad zagadnieniami w za­kresie plam słonecznych, meteorytów i gwiazd. Pracownicy obsłu­gują wycieczki krajowe i zagraniczne, które zwiedzają urządzenia Planetarium i Obserwatorium.

Również trzeba wspomnieć o istniejących i działających na terenie miasta Chorzowa różnego rodzaju stowarzyszeniach i związ­kach, których jest około 40 skupiających przeszło 50 tysięcy członków.

Do najważniejszych i najaktywniejszych stowarzyszeń należą: Stowarzyszenie Miłośników Chorzowa, Społeczny Komitet Upiększania Miasta, Dobrowolna Kasa Samopomocy Pracowników Huty "Batory", Amatorski Klub Sportowy przy Hucie "Kościuszko", Klub Sportowy "Ruch 1920", Górniczy Klub Sportowy "Prezydent" i inne.

Działają też na terenie Chorzowa oddziały ogólnokrajowych stowarzyszeń jak: Związek Esperantystów, Związek Inwalidów Wojen­nych PRL, Związek Kynologiczny, Polski Związek Niewidomych, Polskie Towarzystwo Lekarskie, Polski Związek Wędkarski, Polski Związek Miłośników Akwarium, Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze.

Do stowarzyszeń wyższej użyteczności należą: Związek Har­cerstwa Polskiego, Polski Czerwony Krzyż, Towarzystwo Przyjaźni Polsko - Radzieckiej, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację.

66

X. OCHRONA ZDROWIA I OPIEKA SPOŁECZNA

Szczególnie niesprzyjające warunki klimatyczne miasta przemysłowego, jakim jest Chorzów oraz skutki wojny, sprzy­jały rozszerzaniu się chorób zakaźnych i społecznych.

Bezpośrednio po wojnie zostały uruchomione wszystkie 4- istniejące na terenie Chorzowa szpitale. Brak było lekarzy, a personel pomocniczy w większości nie posiadał odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Położono więc wiele starań, aby lecz­nictwo zamknięte jak najszybciej w pełni mogło służyć społe­czeństwu. Dzięki tym staraniom do roku 1960 przekazano do użytku 1421 łóżek, które uzyskano w wyniku odbudowy i rozbu­dowy pawilonów szpitalnych, przeprowadzenia kapitalnych re­montów i racjonalnego rozmieszczania łóżek.W roku 1963 powstał nowy szpital przeciwgruźliczy o 70 dodat­kowych łóżkach, a w roku 1964 szpital dziecięcy. Przy szpita­lu przeciwgruźliczym istnieje również półsanatorium liczące 12 łóżek.Zostało też w Chorzowie zorganizowane sanatorium rehabilita­cyjne dla niewidomych na 53 łóżek.

Podczas gdy w roku 1949 przypadało na 10 000 mieszkań­ców Chorzowa 72,2 łóżka, to w roku 1964 już było 97»1, a w 1968 roku 107,2 łóżka.

Poniższa tablica 1 zilustruje szczegółowo stan zakładów leczniczo - zapobiegawczych pomocy zamkniętej w latach 1960, 1964 i 1968.

TABL. 1. ZAKŁAD! LECZNICZO - ZAPOBIEGAWCZE POMOCY ZAMKNIETEJ Stan w dniu 31 K U

67

Lata Szpitale Izby chorych PółsanatoriaSanatoriarehabili­tacyjne

Z A K Ł A D Y1960 4 4 - -1964 6 5 - -1968 6 2 1 1

Ł i) Ż K A1960 1 421 64 - -1964 1 491 81 - -1968 1 618 30 12 53

L E C Z E N I1960 23 682 2 042 - -1964 23 155 4 161 - -1968 23 676 1 188 35 1(51

Obecnie na terenie Chorzowa działają przychodnie i poradnie, których liczba wykazana jest w poniższej tablicy 2. W liczbie przy­chodni przyzakładowych podane są również przychodnie i poradnie górniczej służby zdrowia działającej na terenie Chorzowa.

TABL. 2. ZAKŁADY LECZNICZO- - ZAPOBIEGAWCZE POMOCY OTWARTEJ Stan w dniu 31 XII

LataPrzychodnie Poradnie Punkty

położ­niczeogółem

w tym przy zakładach ife"-: ___

ogółemw tym przy zakładach

..r_r; ̂1960 24 15 82 33 181964 25 16 84 35 181968 27 17 97 49 19

Działalność poradni jako zakładów leczniczo - zapobiegaw­czych pomocy otwartej bez lecznictwa przyzakładowego w latach 1964 do 1968 jest zilustrowaaa w poniższej tablicy 3.

68

TABL.J. PORADNIE I PORADY

Wyszczególnienie 1964 1965 1966 1967 1968PORADNIE

Ogółem 49 50 43 43 48w tym:

dla dzieci 14 14 7 7 7Dla kobiet 6 6 6 6 6Przeciwgruźlicze 1 1 1 1 1Skórno-weneryczne 1 1 1 1 1Chirurgiczne 3 3 • 4 4 4Reumatologiczne 2 2 2 2 1 2Laryngologiczne 2 2 2 2 2Okulistyczne 1 1 1 1 2Przeciwalkoholowe 1 1 1 1 1Dentystyczne 4 4 4 4 5

PORADYOgółem 759621 751579 707904 750450 705220w tym :Dla dzieci 131657 130124 139070 146840 132623Dla kobiet 47223 55947 53407 48552 50057Przeciwgruźlicze 26553 27659 21399 19122 16104Skórno-weneryczne 48902 44609 38490 27717 27059Chirurgiczne 43416 41396 57093 59316 58821Reumatologiczne 16791 15807 14064 14522 14156Laryngologiczne 34653 35034 36434 32178 31336Okulistyczne 19238 20253 24140 24521 22344Przeciwalkoholowe 790 1130 1582 1529 1288Dentystyczne 60182 57767 57875 53875 52081

Liczbę poradni podano według stanu w dniu 31 grudnia. Po - cząwszy od roku 1966 połączono poradnie dla dzieci D i Dl w jedną całość, dlatego w latach 1966 do 1968 było ich tylko 7,

Chorych na gruźlicę zarejestrowanych w poradni przeciwgruź­liczej było w 1960 roku 8672, w 1964 roku już 7371, a w 1,968 ro­

69

ku 5670. W 1968 roku liczba w stosunku do 1960 roku pomniejszy­ła się o 34,6 %, a w stosunku do 1964 roku o 23,1 %• Tablica 4 zobrazuje szczegółowo dane liczbowe w układzie grup wiekowych oraz wskaźniki chorych na 10000 ludności.Podano również liczbę chorych na gruźlicę nowozarejestrowenych w poradni przeciwgruźli­czej, którzy dotychczas wogóle nie byli leczeni.

TABL.4. CHORZY NA GRUŻLIC? ZAREJESTROWANI W PORADNI PRZECIWGRUŹLICZEJ

Stan w dniu 31 H IWyszczególnienie 1960 1964 1968

Chorzy zarejestrowani ogółem 8672 7371 5670z tego: według wieku

0 - 4 344 188 755 - 9 93^ 607 20610 - 14 787 698 31915 - 19 674 540 29320 - 29 1381 1093 66230 i więcej 4552 4245 4115

Chorzy zarejestrowani ogółemna 10000 ludności 586,4 479,5 375,5

Z liczby ogółem chorzy nowo- zarejestrowani dotychczas nieleczeni 1246 1621 639

Liczba wszystkich lekarzy medycyny pracujących w 1938 roku w Chorzowie wynosiła 81, zatem jeden lekarz wypadał średnio na 1697 ludności.W roku 1960 było już lekarzy 182, a więc jeden wy­padał na 812 ludności. Natomiast w 1968 roku Chorzów liczył 215 lekarzy, w tym wielu o różnych specjalnościach.Zatem jeden lekarz przypada średnio na 702 ludności,

W okresie powojennym, a szczególnie w latach sześćdziesią - tych bardzo.szeroko została rozbudowana opieka zdrowotna nad mie­szkańcami Chorzowa nie tylko poprzez szereg placówek leczniczych,

70

ale również powstała odpowiednia ilościowo i jakościowo kadra lekarzy i personelu medycznego.Śląska Akademia Medyczna dostar­czyła już wielu lekarzy,którzy pracują w Chorzowie na różnych stanowiskach, a pielęgniarek o pełnych kwalifikacjach dostarcza Liceum Medyczne Pielęgniarstwa w Chorzowie.

Poniższa tablica 5 zilustruje szczegółowo personel służby zdrowia w latach od 1960 do 1968, jak również wskaźniki przypa - dające na 10000 ludności,

TABL.5. PERSONEL SŁUŻBY ZDROWIAStan w dniu 31 XII

LataLekarzemedycy­ny

Lekarzedentyś­ci

Farma­ceucidyplo­mowani

Fel­czerzy

Pielęg­niarki

W tym o pełnych uprawnie­niach

Położ­ne

W LICZBACH BEZW ZGL^DNYCH1960 128 38 30 26 ! 432 264 461961 211 36 34 28 435 272 471962 188 44 34 22 425 283 481963 211 44 31 19 439 293 531964 202 46 32 20 453 311 541965 224 48 34 21 520 342 551966 216 46 39 18 540 361 601967 209 47 42 18 579 396 591968 215 49 41 19 623 441 65

NA 10000 LUDNOŚCI1960 12,9 2,7 2,1 1,8 30,7 18,8 3,31961 14,1 2,4 2,3 1,9 28,5 18,2 3,11962 12,4 2,9 2,2 1,4 28,0 18,6 3,21963 13,8 2,9 2,0 1,2 28,6 19,1 3,51964 13,2 3,0 2,1 1,3 29,5 20,3 3,51965 14,6 3,1 2,2 1,4 33,8 22,2 3,61966 14,0 3,0 2,5 1,2 35,0 23,4 3,91967 13,6 3,1 2,7 1,2 37,8 25,9 3,91968 14,2 3,2 2,7 1,3 41,3 29,2 4,3

71

Chorzów,posiada 10 aptek i 9 punktów aptecznych. Stan ten jest korzystny, bowiem jedna apteka względnie punkt apteczny przypadają w 1968 roku na 6 860 ludności. Jest to wynikiem tro­ski władz terenowych o zdrowie i wygodę swoich obywateli.Troską tych władz o zdrowie mieszkańców miasta jest choćby wskaźnik wykazany w poniższej tablicy, że dopłaty z budżetu te­renowego za leki wzrosły w 1968 roku w porównaniu z 1964 rokiemo 49,3 %.

Tablica 6 obrazuje całą działalność aptek na terenie Cho - rzowa.

TABL.6. APTEKI I PUNKTY APTECZNE

Wyszczególnienie 1964 1968 1964 = 100

Apteki 10 11 110,0Liczba ludności na 1 aptekę 15353 13720 89,4Punkty apteczne 10 11 110,0Personel aptek i punktów aptecznych

106 121 114,2

w tymsfarmaceuci dyplo­mowani 28 35 125,0technicy farma - ceutyczni . 10 22 220,0

Sprzedaż w aptekach i punkt«cł aptecznych ogółem w tys.zł

i31417 47745 152,0

Dopłaty za leki z budżetu t erenowego 21570 32200 149,0

O trosce zdrowia mieszkańców miasta świadczy również rozwój Stacji Pogotowia Ratunkowego, której obraz i działalność « l a ­tach 1960, 1964 i 1968 pokaże tablica 7.

72

TABL.7. STACJE POGOTOWIA RATUNKOWEGO

Wyszczególnienie I960 1964 1968Stacje 1 1 1Karetki sanitarne 9 10 9Wyjazdy w ciągu roku z powodu zachorowań 7502 10189 9970wypadków 1464 1159 1375

Dla zapewnienia opieki nad dziećmi małymi i umożliwienia ich matkom podjęcia pracy zawodowej, utworzono w Chorzowie 6 żłobkówt z tego 3 dzielnicowe i 3 przy zakładach pracy.Dzieci w żłobkach mają zapewnioną fachową opiekę lekarską i pielęgniarską, oraz do­bre wyżywienie.

Dla dzieci do 3 lat pozbawionych opieki rodzicielskiej Cho­rzów posiada jeden dom małych dzieci.

Opiekę nad matką i dzieckiem prezentuje tablioa 8,

TABL.8. ZAKŁADY OPIEKI NAD MATKA I DZIECKIEMStan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie I960 1964 1968

Żłobki ogółem 6 6 6dzielnicowe 3 3 3zakładowe 3 3 3

Miejsca ogółem 385 415 425dzielnicowe 180 210 220zakładowe 205 205 205

Dzieci przebywające ogółem 712 830 937 -dzielnicowe 362 425 498zakłndowe 350 405 439

Dom małych dzieci 1 1 1Miejsca ogółem 85 85 86

dzieci 85 85 80mutkl - — 6

Przebywające ogółem 117 125 144dzieci 117 125 129matki - - 17

Zadaniem służby zdrowia jest nie tylko leczenie,lecz rów­nież zapobieganie chorobom, czyli profilaktyka.W trosce o zdro­wie społeczeństwa upowszechniona i usprawniona została akcja szczepień ochronnych.W coraz szerszym zakresie przeprowadz.an* są okresowe badania społeczne,wstępne badania przystępujących do pracy oraz kontrola stanowisk pracy pod kątem wpływu szkodliwych czynników na zdrowie pracownika. Specjalną troską objęto dzieci, które są okresowo badane i poddawane szczepieniom ochronnym. Szczepienia ochronne stosuje się niemal od pierwszych chwil ży­cia dziecka. Są to szczepienia przeciw gruźlicy,ospie,tyfusowii innym chorobom. W wypadku epidemii szczepieniami ochronnymi

* obejmuje się również i dorosłych,jak to miało miejsce w 1963 ro­ku, w związku z epidemią ospy. Szczepienia ochronne przeprowadza w Chorzowie Stacja Sanitarno Epidemiologiczna.

Wszystkie dzieci szkolne są objęte opieką lekarską,poddawa­ne badaniom okresowym i w razie potrzeby kierowane do specjalis­tycznego leczenia. Przy szkołach funkcjonują gabinety higieny szkolnej, gabinety ogólnolekarskie i dentystyczne.

Zadania w zakresie służby zdrowia na terenie Chorzowa są bai'4zo trudne oraz odpowiedzialne i pomimo dużego rozwoju opieki zdrowotnej w porównaniu z pierwszym okresem powojennym,wymagają ciągłej i stałej troski ze strony władz terenowych.Dało się to zaobserwować i stwierdzić szczególnie w okresie ostatniej kaden­cji Miejskiej Rady Narodowej.Bardzo dużym osiągnięciem właśnie w okresie tej kadencji,to w listopadzie 1968 roku otwarta i oddana do użytku Miejska Przychodnia Obwodowa Nr 2.Jest to nowoczesny obiekt, zbudowany według najnowszych wymogów budownictwa sani­tarnego.Przychodnia została zlokalizowana na tex'enie II dziel - nicy Chorzowa, a przeznaczona jeat dla II i III dsielnicy, więc dla około 60 tysięcy mieszkańców, rekrutujących się głównie z

73

74

hutników, metalowców i górników.Przychodnia jest wyposażona w najwyższej jakości sprzęt i

aparaturę medyczną. Obejmuje wiele poradni, a więc kardiologicz­ną, przeciwgruźliczą, laryngologiczną, dentystyczną, stomatolo - giczną, ginekologiczną oraz pierwszą w Chorzowie poradnię orto­doncji.

Oddanie mieszkańcom Chorzowa tej bardzo potrzebnej placów­ki leczniczej jest jeszcze jednym dowodem troski władz partyj - nych i państwowych o dalszą poprawę warunków zdrowotnych ludnoś­ci miasta Chorzowa.

POMOC SPOŁECZNANa terenie Chorzowa działają trzy zakłady opieki społecz -

nej, z tego dwa państwowe i jeden społeczny.Domy państwowe opie­ki społecznej obejmują Państwowy Dom Rencistów przeznaczony dla rencistów mężczyzn i kobiet oraz Państwowy Zakład Specjalny dla Dzieci,przeznaczony jest dla dzieci o wysokim stopniu niedoroz­winiętych umysłowo.

Społeczny Zakład opieki społecznej, to Zakład Specjalny dla Dorosłych „Caritas", który jest przeznaczony dla kobiet przewle­kle chorych.

Poniższa tablica 1 zilustruje pomoc zakładową w latach 1964 i 1968.

.

75

TABL.9. ZAKŁADY OPIEKI SPOŁECZNEJ Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie Miejsca Pensjona­riusze

Osobodni

Państwowy Zakład Rencistów1964 90 94 332271968 90 103 33479

Państwowy Zakład Specjalnydla Dzieci 1964 100 101 36794

1968 100 106 37577Zakład Specjalny dla Doros­łych i,Caritas" 1964 90 90 33061

1968 90 76 29471

Zaznacza eię, że spadek liczby pensjonariuszy w Zakładzie Specjalnym dla Dorosłych ,, Caritas " spowodowany został prze - prowadzaniem kapitalnego remontu budynku.

Równolegle z działalnością lecznictwa zamkniętego i otwar­tego w Chorzowie wypełnia swoje obowiązki także opieka społeczna nad ludźmi, którzy jej potrzebują ze względu na wiek lub zły stan zdrowia, a także ze względu na trudne warunii życia.

76

Znane są szerokie zamiłowania mieszkańców Chorzowa do tu­rystyki.Ruch turystyczny obejmuje kilkanaście tysięcy osób zrze­szonych w 30 kołach chorzowskiego oddziału Polskiego Towarzy - stwa Turystyczno - Krajoznawczego.Faktycznie liczba turystów jest znacznie większa, ponieważ poza członkami zrzeszonymi upra­wia turystykę wiele osób niezrzeszonych.Warunki rozwoju turystyki są bardzo dobre,ponieważ w bliskiej i dalszej okolicy Chorzowa znajdują się doskonałe tereny turystyczne z dobrze wytyczonymi szlakami turystycznymi, zwłaszcza w Beskidzie Śląskim oraz w pa­śmie Jury Krakowsko - Częstochowskiej.

Oddział chorzowski Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Kra­joznawczego, poza turystyką kwalifikowaną, wymagającą specjał - nego przygotowania pod względem fizycznym i określonych umiejęt­ności posługiwania się sprzętem turystycznym, organizuje rów - nież wycieczki o charakterze sportowo - wypoczynkowym do takichmiejscowości jak Świerklaniec, jezioro Dzierżno, jezioro Pogo - wria, czy Beskid Śląski.

Poniższa tablica 1 zaprezentuje działalność chorzowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego w latach 1960, 1964 i 1968 oraz zilustruje rozwój ruchu turystycz­nego wśród mieszkańców Chorzowa. Turystyka bowiem jest dla mie­szkańców miasta przemysłowego, jakim jest Chorzów, bardzo po - trzebna 1 pożyteczna.

XI. TURYSTYKA I SPORT

77

TABL.l. DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁU PTTK

Wyszczególnienie 1960 1964 1968

Oddziały PTTK 1 1 1Koła ogółem 31 30 34

z tego: przyzakładowe 30 29 33terenowe 1 1 1

Komisje turystyczno - kwalifi­kacyjne 8 6 7Członkowie 2670 2300 3184Szkoleniekursy organizatorów wycieczek 1 2 6absolwenci 25 40 167Imprezy zorganizowane 3 3 9Góraka Odznaka Turystyczna 192 340 340Koła Przewodników 6 1 2członkowie 29 40 66

Turystyka kwalifiiow na wycieczki 359 245 217uczestnicy 5896 6554 6506Turystyka zwykła -wycieczki 387 491 898uczestnicy 20127 32183 42768

Chorzów Jest znany w całej Polsce jako ośrodek sportowy. Działające tu kluby i organizacje sportowe wydały wielu znako­mitych sportowców,którzy w wielu dyscyplinach sportowych indy­widualnych i zespołowych rozsławili sport Chorzowa w kraju i za granicą. Chorzów przez wiele lat rywalizował 1 nadal rywalizu­je z innymi miastami o palmę pierwszeństwa w wielu dyscyplinach

78

sportowych i przyczynił się do tego, że Śląsk należał do naj - silniejszych okręgów sportowych w Polsce.

Najpopularniejszą dyscypliną sportową uprawianą w Chorzo - wie jest piłka nożna, ale dużą popularnością cieszy się ponad - to piłka ręczna, lekkoatletyka, gimnastyka, boks, hokej i gry sportowe siatkówka i koszykówka. Dużą również popularność zdo­były sobie kolarstwo i pływactwo.

Dumą eportowców Śląska, a szczególnie Chorzowa,jest znaj - dujący się na terenie Chorzowa Stadion Śląski. Jest to stadion reprezentacyjny, wybudowany wysiłkiem i energią władz partyj - nych i państwowych, ofiarnością sportowców i ich synrpatyków. Jest to stadion największy w Polsce i jeden z największych w Europie, Mieści on prawie 100 tysięcy widzów. Posiada pojemną wieżę dys­pozytorską, w której znalazły pomieszczenie dla sprawozdawców prasowych, radiowych, specjalne pomieszczenie dla telewizji 1 pomieszczenia administracyjne. Poniższa tablica 2 zaprezentuje chorzowskie obiekty sportowe, kluby sportowe oraz działaczy spor­towych w latach 1964 i 1968,

TABL.2, DZIAŁALNOŚĆ SPORTOWA Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie 1963 1964 1966Stadiony 7 7 9Boiaka tdo piłki nożnej 12 13 16do piłki koszykowej

i w10 12

do piłki siatkowej i 5 12 12do piłki ręcznej - 11 13

Korty 1 4 .4Sale gimnastyczne 23 21 22

w tym szkolne 20 18 19

79TABL.2. DZIAŁALNOŚĆ SPORTOWA /DOK. / Stan w dniu 31 XII

Wyszczególnienie 1963 1964 1968

Pływalnie sztuczne 2 3 12Kluby sportowe 6 6 7Członkowie 9591 9600 14427ćwiczący • 1992 2302w tym kobiety 288 29? 478

Sekcje sportowe 31 31 35Członkowie sekcji piłki nożnej 858 936 1054

piłki ręcznej • 361 522piłki siatkowej • 151 139piłki koszykowej • 62 78lekkoatletycznej 152 16? 162kolarskiej 20 52 37innych

Ogniska Krzewienia Kultury• 689 457

Fizycznej 17 12 16Międzyszkolne Kluby sportowe 1 1 1

Sekcje sportowe 5 5 5Członkowie 220 210 285Ćwiczący • 192 268

w tym dziewczęta 85 46 108

Wychowanie fizyczne, sport i turystyka w Chorzowie mają za­sięg masowy. Znacznie wzrosłe liczba członków stowarzyszeń sporto­wych a także liczba zawodników. Upov/szechnianie wychowania fizycz­nego, sportu i turystyki jest konsekwentnie realizowane. Wyraża się to wzrostem ilościowym podstawowych jednostek upowszechniania kultury fizycznej i turystyki, znacznym podniesieniem poziomu spor­tu kwalifikowanego oraz ilością zorganizowanych imprez. Zwiększyła się też znacznie baza dla rozwoju sportu. Wiele bowiem zakładów pracy wybudowało różne obiekty sportowe.

80

Dochody budżetowe miasta Chorzowa wynosiły w 1965 roku kwo­tę 293136 tysięcy złotych, natomiast w 1968 roku kwotę 326964 ty­sięcy złotych, wzrosły więc o kwotę 33828 tysięcy złotych, to jest o 11,5 %•

Wydatki budżetowe wynosiły w 1965 roku kwotę 289308 tysię­cy złotych, natomiast w 1968 wzrosły do kwoty 301337 tysięcy zło­tych, a więc powiększyły się w porównaniu z 1965 rokiem, to jest pierwszym rokiem kończącej się kadencji rad narodowych, o kwotę 12029 tysięcy złotych, co stanowi 4,1 %.

W wydatkach ogółem mieszczą się również wydatki inwestycyj­ne, które w 1965 roku ^nosiły kwotę 4978 tysięcy złotych, nato­miast w 1968 roku wyniosły kwotę 18472 tysięcy złotych, a więc wzrosły o 271»0 %.

Poniższa tablica 1 poda obraz dochodów 1 wydatków budźeto - wych miasta Chorzowa w latach 1965* 1967 i 1968.

XII . I N N E

TABL.l. DOCHODY I WYDATKI BUDŻETOWE

Wyszczególnienie ' : : m rwDochody budżetowe 293136 310203 326964Wydatki budżetowe 289308 287272 301337

w tym inwestycyjne 4978 21986 18472na 1 mieszkańca w zł 1882 1877 1996

Ludność i zakłady pracy udzielają co roku miastu dużej po­mocy w postaci czynów społecznych. Zakres prac obejmował renowa­cję dróg i ulic, porządkowanie i budowę nowych skwerów, placów zabaw dla dzieci, terenów przyzakładowych oraz sadzenie drzew i

81

krzewów, prace pomocnicze przy remontach mieszkań, szkół,budowęi rozbudowę obiektów sportowych 1 boisk szkolnych i różne inne prace o charakterze sanitarno - porządkowym.

Poniższa tablica 2 ilustruje wartość robót wykonanych w ra­mach czynów społecznych w latach od 1961 do 1968 roku*

TABL.2. NA KI.ABY CZYNÓW SPOŁECZNYCH

ŁataWartość robót wykonanych w ramach czynów społecznych

Wartość robót w zakresie czynów społecznych w

tys. złw min zł na 1 mieszkańca

w zł1961 - 1964 53,4 347,7 533861965 - 1968 76,6 503,8 76896

1965 26,0 169,3 260341966 24,9 161,5 248911967 14,0 91,9 140791968 11.9 77,9 11892

Czyny społeczne stanowią bard*o Istotny, oboclafe trudny do wycenienia, wkład ludności w zakresie porządkowania tara­nów aiasta 1 wykonania Innyoh różnych robót* Dobrowolna prace ludności przekształciły się z Magla* czasu w planowo organi­zowaną permanentną akcję wiosennych porządków, która przyczy­niają alf do szybkiego uporządkowania całego miasta.

XIII. ZAŁOŻENIA PLANISTYCZNE NA LATA 1969 - 1973

W założeniach programowych realizacji planu gospodarczego w okresie nowej kadencji rady narodowej w latach 1969 do 1973

kierowano się wytycznymi centralnymi zgodnymi z uchwałami V Zjaz­du Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, biorąc równocześnie pod uwagę rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny miasta Cho­rzowa, a przede wszystkim jak najwyższe dobro jego mie szkańców.

Jak wynika z podanych dotychczas rozważań, ostatnia kaden - cja rady narodowej lat 1965 do 1969 wykazała się dużym dorobkiem, którego charakterystyczną cechą były dalsze przeobrażenia we wszy­stkich dziedzinach gospodarki miejskiej, co w wysokim stopniu wpłynęło na istotną poprawę warunków życia i pracy mieszkańców miasta Chorzowa.

Nowy program gospodarczy uwzględnia wszelkie realne możli - wości, oparty jest na koniecznych potrzebach ludności i przede wszystkim bierze pod uwagę rozwój budownictwa mieszkaniowego i remonty mieszkań oraz zwiększenie i właściwe rozmieszczenie usług dla ludności i rozszerzenie komunikacji miejskiej.

W zakresie przemysłu założenia planistyczne przewidują,że wartość produkcji globalnej przemysłu planowanego centralnie w ciągu najbliższych 4 lat podwyższy się o około 18,0 Do produk­cji zostanie wprowadzonych kilkadziesiąt nowych wyrobów hutni - czych z przeznaczeniem dużej części na eksport. Przemysł metalo­wy i chemiczny poważnie zwiększą swoją produkcję.

W najbliższych latach produkcja energii elektiy cznej zosta­nie obniżona na korzyść energii cieplnej,bowiem Elektrownia w Cho­rzowie zostanie po modernizacji zmieniona na Elektrociepłownię.

Z braku odpowiednich terenów budowlanych w Chorzowie nie mo- gą być budowane nowe zakłady przemysłowe, a jedynie może być

zastosowana modernizacja i rekonstrukcja zakładów poprzez wymia­nę urządzeń technicznych i hal produkcyjnych. Na najbliższe la­ta zakłada się dalsze doskonalenie procesu produkcji i wydatne poprawienie jakości produkowanych wyrobów.

Terenowy przemysł państwowy zakłada duży wzrost produkcji artykułów rynkowych, a szczególnie galanterii metalowej oraz wy­robów włókienniczo - odzieżowych. Również planuje się w bran - żach konfekcyjno - odzieżowej i chemicznej wzrost produkcji wy­robów eksportowych.

Przewiduje się także uruchomienie dalszych 42 punktów usłu­gowych w poszczególnych częściach miasta,które będą zlokalizo - wane przede wszystkim w dzielnicach peryferyjnych i nowobudowa­nych osiedlach mieszkalnych. Rozwój drobnej wytwórczości i wzrost usług dla ludności wpłynie poważnie na zwiększenie się zatrud - nienia, szczególnie kobiet.

Nowy program w porównaniu z poprzednią kadencją ustala dal­szy dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego na okres 1970- 1973» Wybudowanych zostanie około 16520 izb mieszkalnych, to jest o 17,4 % więcej, aniżeli w poprzedniej kadencji.

Prowadzona będzie nadal rozbudowa osiedla mieszkaniowego przy ulicy Stefana Batorego, Rozpoczęta zostanie budowa nowego osiedla „ Irys" w centrum miasta.Budowane będzie także nowe osiedle mieszkaniowe Węzłowiec - Bytków.

Istotną sprawą i bardzo ważną na terenie miasta Chorzowa jest utrzymanie istniejącej substancji mieszkaniowej,dlatego akcją remontów kapitalnych będzie objętych 818 budynków państwo­wych i prywatnych.

Problem dobrego funkcjonowania komunikacji miejskiej w Cho­rzowie jest eprowtł aktualną i bardzo ważną ze względu na

85

położenie centralne względem innych miast GOPu oraz połączenie centrum miasta z odległymi peryferiami.

W roku 1973 zostanie rozpoczęta budowa drugiego toru tram­wajowego linii nr 9 Chorzów - Chebzie. W roku 1973 będą budowa­ne połączenia torowe na liniach tramwajowych nr 6,12, a na linii nr 15 w roku 1971. Do roku 1971 będzie trwała przebudowa linii tramwajowej Chorzów - Bytom.

Celem usprawnienia komunikacji między Chorzowem a Bytomiem prowadzone będą dalsze prace nad przebudową ulicy Dzierżyńskie­go.

Oprócz tego będą również prowadzone dalsze prace związane z przebudową ulicy Inwalidzkiej i dwóch wiaduktów.

Do roku 1973 liczba abonentów telefonicznych wyniesie 8500. Będzie to wzrost o 22,3 %»

W zakresie obrotu towarowego założenia nowego programu go­spodarczego na lata 1970 - 1973 przewidują wzrost obrotów handlu detalicznego 1 żywienia zbiorowego o dalsze 17,5 %.

Natomiast sieć handlu detalicznego zwiększy się w tych la - tach o dalsze 23 placówek handlowych i o 18 zakładów gastrono - micznych.

W każdym roku w tym okresie wyremontuje się średnio około 50 placówek handlu detalicznego i żywienia zbiorowego.

W roku 1970 zostanie oddany do użytku pawilon handlowy przy placu Barskim, Na placu Kazimierza natomiast będzie wybudowany dom handlowo - administracyjny WSS » Społem".

W okresie przyszłej kadencji rad narodowych lat 1970 - 1973 plan gospodarczy obejmuje w zakresie gospodarki komunalnej zwięk­szenie liczby punktów świetlnych w mieście o 302, a także zwięk - azenio punktów pralniczych do 15.Planuje się powiększenie zazie -

84

lenienia nieużytków o 9 ha. W północnej części miasta została już rozpoczęta tunelowa pracowniczych ogródków działkowych otwar­tych na wzór parku, których zakończenie nastąpi w 1972 roku.

W tym okresie zostanie przebudowany między innymi plac Mickiewicza i plac Stefana Batorego.

Kilka ulic otrzyma nową sieć wodociągową o długości 4,3 km oraz kilka dalszych ulic sieć kanalizacyjną o długości 4,0 km.

Okres noweji kadencji rad narodowych przewiduje zupełne zli­kwidowanie w Chorzowie ulic o nawierzchni gruntowej i zastąpie­nie jej nawierzcŁnią trwałą.

W związku 3, planowaną przebudową Elektrowni w Chorzowie na Elektrociepłownię uzyska się źródło ciepła dla małych zakładów przemysłowych, a także i dla obiektów komunalnych i mieszkanio­wych. Zakończenie wszystkich prac związanych z wykorzystaniem tego źródła ciepła pi-zewiduje się na rok 1975«

Także problem zgazyfikowania mieszkań jest bardzo ważnym zagadnieniem. W latach 1968 do 1970 zakłada się podłączenie do sieci gazowej około 620 budynków mieszkalnych, a w latach 1971 do 1975 pozostaje do podłączenia dalszych 829 budynków.

Plan na najbliższą kadencję rad narodowych przewiduje wy­budowanie dwóch nowych szkół podstawowych o 18 Izbach lekcyj - nych na terenie nowego osiedla mieszkaniowego Śląska - Gwareckai przy ulicy Stefana Batorego. Te dwie nowe szkoły powinny roz­wiązać trudny problem izb lekcyjnych w tych częściach miasta,po­nieważ nauka szkolna odbywa się tam ciągle na 3 zmiany.

Realizowane będzie dalsze wyposażenie szkół w nowoczesny sprzęt szkolny i w pomoce naukowe, co pozwoli w szerszej mierze nastosowanie i realizację pełnego programu politechnizacji na - uczania.

05

W latach 1969 <ło 1970 przewiduje się wybudowanie przedszko­la przy ulicy Łagiewnickiej. Inwestycja ta rozwiąże ostatecznie problem zabezpieczenia opieki nad dziećmi matek pracujących w tej części miasta.

W dziedzinie rozwoju kultury, do czego przywiązuje się wiel­ką wagę,w nowym okresie kadencji rad narodowych przewiduje się powstanie w Chorzowie kilku nowych obiektów.

W roku 1970 w ramach czynów społecznych wybuduje się w par­ku im.Gen. Świerczewskiego i w parku im.Bohaterów Stalingradu estrady koncertowe.

W ogrodzie „ Kasyno " przy ulicy Stefana Batorego Huta „Ba­tory" wybuduje kino letnie.

W nowowybudowanych osiedlach mieszkaniowych „ Śląska - Gwa­recka" i „ Różanka" przystąpi się do budowy pawilonów bibliotecz­nych.

Zakładowy Dom Kultury „ Koastal " zostanie nadbudowany i uzyska modernizację sceny. Również nastąpi rozbudowa przyległego ogrodu z przystosowaniem go dla amfiteatru i kina letniego.

Zakłady Azotowe im.Pawła Findera rozpoczną budowę nov/ego do­mu kultury, którego ukończenie przewidziane jest na rok 1975.

W zakresie służby zdrowia już w roku 1970 rozpocznie się adaptacją na szpital obecnego hotelu robotniczego Huty „Kościusz­ko" przy ulicy Armii Czerwonej.

W lecznictwie zamkniętym prowadzona będzie nadal moderniza­cja i rozbudowa Szpitala im. Dr Rostka, jak również przeprowadzi się dalszy remont największego ze szpitali chorzowskich,mianowi­cie Szpitala im.Dr Mielęckiego.

Rozpocznie się budowę pawilonu skórno - wenerycznego z fun <* dU3zów szkód górniczych.

Tl latach 1969 do 1975 przeprowadzi się modernizację i remont

86

37

Słownego budynku Szpitala im. Dr Urbanowicza oraz rozpocznie się budowę typowego pawilonu zakaźnego na 120 łóżek.

Planowana modernizacja szpitala oraz odzyskanie obiektów na cele 3łużby zdrowia pozwoli zwiększyć liczbę łóżek szpital - nych w sumie o 180, a tym samym powiększy się także liczba leka­rzy i personelu pielęgniarskiego,

W programie dotyczącym rozwoju sportu i organizacji wypo - czynku ra terenie Chorzowa planuje się w latach 1970 do 1973 dal­szą rozbudowę ,, Doliny Górnika" oraz zagospodarowanie przyległych terenów. Przeprowadzi się też remont głównego boiska do piłki nożnej w „Dolinie Górnika".

Celem rozładowania stadionu KS „Ruch" po meczach piłki noż­nej zostanie urządzone wydzielone miejsce postoju pojazdów mecha­nicznych / parking/ od strony ulicy Cichej wraz z drogą dojazdo­wą. Zagospodaruje się także drugie boisko do piłki nożnej.

W latach 1971 do 1973 planuje się wybudowanie wielkiej no­woczesne j, spełniającej wszelkie wymogi,hali sportowej przy ulicy Dąbrowskiego.

,7 tych.samych latach zostanie wybudowany pawilon sportowy dla KS „ Azoty".Przeprowadzi się również modernizację basenu ką­pielowego oraz kapitalny remont boiska piłki nożnej AKS.Natomiast w latach 1972 do 1973 dokona się modernizacji kortów tenisowych dla AKS.

W celu utworzenia podstawy dla uprawiania sportów zimowych zamierza się również wybudować sztuczne lodowisko przy ulicy Ga­łę czki.

Oprócz wyżej podanych podstawowych założeń,będą one jeszcze rozszerzone poprzez wnioski i postulaty wyborców.

Mcwr

OKBB3H WyßOfiCZE HG).o kâçc* MBoaay nu

b**mr

Cena zł 10,-