ORGANIZACJA SEJMU WALNEGO

ROZWÓJ DEMOKRACJI SZLACHECKIEJ

ORGANIZACJA SEJMU WALNEGO

1493r.-wyodrębnienie się dwóch izb parlamentu-poselskiej i senackiej

Król zwoływał sejm i ustalał datę obrad, miał inicjatywę ustawodawczą, kierował polityką zagraniczną

senat- biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, kanclerze, marszałkowie, podskarbiowie Korony i Litwy (140 senatorów); w praktyce była to reprezentacja magnaterii; senat obradował pod przewodnictwem króla

ORGANIZACJA SEJMU WALNEGOsejm- posłowie ziem wybrani na sejmikach ziemskich;

uchwalał ustawy, podatki, nadawał szlachectwo, przyjmował posłów, kontrolował skarb, zwoływał pospolite ruszenie, dysponował prawem łaski i amnestii(170 posłów w tym 48 z Litwy); Izba Poselska obradowała pod przewodnictwem marszałka sejmu wybranego spośród posłów

obrady sejmu-rozpoczynały się wspólną mszą z udziałem trzech stanów sejmujących, po czym izby obradowały oddzielnie; obrady przerywano spotkaniami z monarchą i senatorami, powoływano też wspólne komisje do załatwiania poszczególnych spraw

PODZIAŁ UCHWAŁUchwały przyjęte przez Izbę Poselską, Senat i

zaaprobowane przez króla dzieliły się na:konstytucyjne(statuty) – zawierały

postanowienia o charakterze prawnym lub decyzje polityczne

uniwersały poborowe- określały rodzaj i wysokość uchwalonych podatków oraz tryb ich ściągania, a także reformy podatkowe

RODZAJE SEJMÓWsejm walny zwyczajny (ordynaryjny)-początkowo

zwoływany przeważnie co roku, najczęściej w Piotrkowie, od artykułów henrykowskich wybierany co dwa lata na 6-tygodniowe obrady

sejm walny nadzwyczajny (ekstraordynaryjny)- od 1573r. miał być zwoływany w razie konieczności na 2-tygodniowe obrady

sejm konwokacyjny- zawiązany po śmierci króla pod „laską” konfederacji pod przewodnictwem prymasa (interrexa); podejmował decyzje większością głosów, wyznaczał czas i miejsce wolnej elekcji, podejmował decyzje w sprawach porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa

RODZAJE SEJMÓWsejm koronacyjny- odbywał się w Krakowie,

kończył bezkrólewie, król –elekt zaprzysięgał artykuły henrykowskie i był koronowany

sejm rokoszowy- prawo do udziału w nim miał każdy szlachcic; przykładem był rokosz lwowski z 1537r. zwany „wojną kokoszą”

SEJMIKI ZIEMSKIEprzedsejmowy- szlachta nie mogła być

zaskoczona tematyką obrad sejmu, dlatego syn wysyłał swojego posłańca (legata)na sejmik danej ziemi, gdzie przedstawiono tematykę obrad sejmu, wybierano posłów na sejm (1-6), sporządzano instrukcję, w której zawarte były wskazówki, jak posłowie mają głosować w danej sprawie

do instrukcji były włączone też własne życzenia szlachty dotyczące danej ziemi lub poszczególnych osób

w XVII w. posłowie musieli przysięgać na instrukcje, że będą głosować tak, jak ustalono na sejmiku

SEJMIKI ZIEMSKIErelacyjny- po zakończeniu obrad sejmu;

wysłuchiwano relacji z obrad sejmuelekcyjny- wybierano kandydatów na

sędziego ziemskiegokapturowy- wybierano władze

konfederacji i sądu kapturowego w czasie bezkrólewia dla danej ziemi

deputacki- wybór deputata do Trybunału Koronnego

RUCH EGZEKUCYJNY PRAW I DÓBRprzyczyny- wzrost znaczenia średniej szlachty w

związku z rozwojem gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, ukształtowanie się sejmu, tendencje absolutystyczne Zygmunta I Starego, otaczanie się magnatami szerzenie się reformacji

program- obóz średniej szlachty domagał się wykonywania i przestrzegania istniejącego prawa i zwrotu zabranych dóbr królewskich, stworzenia skarbu publicznego, reformy sądownictwa, kodyfikacji prawa, reformy wojska, opodatkowania duchowieństwa, stworzenia kościoła narodowego

RUCH EGZEKUCYJNY-PRZYWÓDCY

Hieronim Ossoliński (przywódca kalwiński)Mikołaj Sienicki (arianin-polski „Demostenes”)Rafał Leszczyński- związany z Braćmi

CzeskimiJan Twardowski

RUCH EGZEKUCYJNY1537r.- „wojna kokosza” - rokosz lwowski szlachty

przeciw polityce dworu Zygmunta Starego i jego żony Bony Sforza (oparcie polityki dworu na magnaterii, wyniesienie na tron Zygmunta Augusta za życia ojca-elekcja vivente rege, skupienie królewszczyzn przez Bonę); król poręczył szlachcie nienaruszalność jej praw, elekcyjność tronu; skup dóbr królewskich został obwarowany przepisami; ponownie podjęto sprawę zwrotu przez magnaterię dóbr królewskich

RUCH EGZEKUCYJNYwystąpienie przeciw Zygmuntowi Augustowi i jego

małżeństwu z Barbarą Radziwiłłówną, które wzmacniało pozycję oligarchii litewskiej, zwłaszcza Mikołaja Radziwiłła Rudego; po śmierci Barbary król przystąpił do ruchu egzekucyjnego

OSIĄGNIĘCIA RUCHU EGZEKUCYJNEGOprzystąpienie do obozu reform Zygmunta

Augusta na sejmie w Piotrkowie w 1562r.lustracja (spis) dóbr koronnych- dokonano

weryfikacji granic i dochodów królewszczyzn

egzekucja dóbr-zwrot przez magnaterię dóbr rozdanych ze skarbu państwa po 1504r.

przeznaczenie czwartej części dochodów z królewszczyzn na „ wojsko kwarciane ”, utworzono około 4-tysięczną armię do obrony południowych granic

OSIĄGNIĘCIA RUCHU EGZEKUCYJNEGO

kontrola nad finansami królewskimi; powołano ekonomie generalne mające na celu sprawny zarząd dobrami królewskimi

reforma podatkowa- podniesiono podatek z łanu kmiecego z 12 do 20 groszy z prawem potrącenia przez chłopa 10 groszy z dziesięciny kościelnej; w ten sposób pośrednio opodatkowano kościół

zakaz wykonywania wyroków sądów kościelnych przez starostów

Gwarancja tolerancji religijnej-konfederacja warszawska 1573r.

OSIĄGNIĘCIA RUCHU EGZEKUCYJNEGO

ujednolicenie miar i wag w skali krajuunia lubelska 1569r.utworzenie przez króla Stefana Batorego w 1578r.

Piechoty wybranieckiej, do której powoływani byli chłopi z dóbr królewskich-1 wybraniec z 20 łanów

utworzenie w 1578-1581 Trybunałów Koronnego i Litewskiego-najwyższych organów sądowych państwa, oddanych w ręce szlachty szlachty i duchowieństwa

ZAKOŃCZENIE RUCHU EGZEKUCYJNEGO

ostatecznym zakończeniem ruchu egzekucyjnego był rokosz Mikołaja Zebrzydowskiego w latach 1606-1607; od tamtego czasu zaczęły się rządy oligarchii magnackiej

przyczyny zakończenia ruchu egzekucyjnego wiążą się z kryzysem gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej i zwycięstwem kontrreformacji

ZNACZENIE DEMOKRACJI SZLACHECKIEJ

oddanie spraw kraju w ręce szlachty, a później magnaterii, podczas gdy w innych państwach władza zmierzała do ustroju absolutnego

rozwój świadomości narodowej, wzrost znaczenia średniej szlachty

wpływ na kulturę odrodzeniatolerancja religijna