Rolnictwo w gospodarce - Ludwik Wicki, dr hab., prof. nadzw...
Transcript of Rolnictwo w gospodarce - Ludwik Wicki, dr hab., prof. nadzw...
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 1
Wykład 2, cz.2
Znaczenie rolnictwa w gospodarce.Podstawowe tendencje w produkcji.dr hab. inż. Ludwik Wicki
Rolnictwo w gospodarce
• Rolnictwo jako dział gospodarki spełnia wiele funkcji. • Wielkość produkcji, jej opłacalność oraz zmiany w strukturze produkcji zależą przede wszystkim od popytu na żywność oraz relacji cenowych.
• Zmienia się struktura produkcji, poziom nakładów oraz uzyskiwane wydajności.
• Zmiany w rolnictwie dotyczą także struktury gospodarstw, ich wielkości i znaczenia poszczególnych grup.
• W czasie tego wykładu zostaną przedstawione najważniejsze zagadnienia z tego zakresu.
Czynniki wpływające na funkcjonowanie rolnictwa Wyróżniamy dwie grupy czynników, wpływających na rozwój rolnictwa: przyrodnicze i pozaprzyrodnicze. Czynniki przyrodnicze omawiane są na zajęciach z innych przedmiotów, natomiast na tym kursie uwagę zwracamy przed wszystkim na czynniki pozaprzyrodnicze.
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 2
Jakie jest znaczenie rolnictwa w polskiej gospodarce• W Polsce rolnictwo wytwarza około 3,5% produktu krajowego brutto. Jego znaczenie zmniejsza się.
Udział rolnictwa w tworzeniu PKB
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Wartość produkcji rolniczej
0
10
2030
4050
607080
90
2005 2006 2007 2008 2009
mld
zło
tych
(cen
y st
ałe
2009
r.)
Struktura produkcji towarowej
61 58 57 55 57
0%
10%
20%
30%
40%
50%60%
70%
80%
90%100%
2005 2006 2007 2008 2009
produkcja roślinna produkcja zwierzęca
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 3
Struktura produkcji towarowej według grup produktów (2009 r.)
zboża - 12%
ziemniaki - 4%
warzywa i owoce - 12%
buraki cukrowe - 3%
inne przemysłowe -
6%
pozostałe - 5%jaja - 6%
mleko - 18%
żywiec rzeźny - 34%
Powierzchnia zasiewów ogółem
Powierzchnia zasiewów ogółem wg GUS
0
20004000
60008000
10000
1200014000
16000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
ha
Udział zbóż w zasiewach• Udział zbóżw zasiewach systematycznie wzrastał. Wynikało to z ograniczania
produkcji innych gatunków roślin, głównie pastewnych, interwencji na rynku oraz ze zmian w systemie żywienia trzody chlewnej.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 4
Jakie zboża produkowano• Mimo ogólnej tendencji wzrostowej, niektóre gatunki zbóż produkowano na
większej powierzchni a produkcję innych ograniczano. Znacznie zmniejszyła sięprodukcja żyta, którego miejsce zajmowało pszenżyto.
0%
5%
10%
15%
20%
25%
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
pszenica pszenżyto żyto
Uprawa innych gatunków roślin• Silnie zmniejszył się udział ziemniaków w strukturze zasiewów, ograniczano też
produkcję buraków cukrowych (wynikało to z reformy rynku cukru). Popyt na biopaliwa spowodował, że znacznie wzrosła powierzchnia produkcji rzepaku.
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ziemniaki buraki cukrowe rzepak i rzepik
Rozmiary produkcji roślinnej
• Zmiany powierzchni zasiewów oraz jej struktury skutkowały zmianami w wielkości produkcji roślinnej
• Rozmiary produkcji podstawowych roślinnych produktów rolniczych przedstawiono na kolejnych ekranach. Proszę zwrócić uwagę na przedstawione trendy w wielkości produkcji.
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 5
Zbiory zbóż• Podstawową grupą gatunków są zboża. Zbiory zbóżw Polsce to około 25 mln ton.
Występujące wahania wynikały z przebiegu pogody w konkretnych latach roku. Wzrost produkcji wymaga zwiększenia wydajności.
y = 0,04x + 24,23
0
5
10
15
20
25
30
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
mln
ton
zboża podstawowe trend
Struktura produkcji zbóż w 2009 r. (razem 28 mln ton)
żyto - 13%
owies - 5% pszenica - 35%
jęczmień - 14%
pszenżyto - 19%
gryka i proso - 0%mieszanki
zbożowe - 14%
Bilans zbóż w Polsce w 2008/2009
0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000
Podaż
Popyt
mln
ton
Import Produkcja Eksport Zużycie zmiana zapasów
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 6
Rozdysponowanie produkcji zbóż(średnio 2006‐2009)
spasanie59%
spożycie19%
siew6%
przetwórstwo5%
zmiana zapasów1%
straty4%
eksport6%
• Większość zbiorów zbóżw Polsce przeznaczana jest na pasze. Tylko 24% kierowane jest do spożycia lub do przetwórstwa
Zbiory ziemniaków• W latach 1990‐2011 ograniczono produkcję ziemniaków. Są one teraz
produkowane głównie na cele konsumpcyjne, a nie na pasze.
y = -1,26x + 33,72
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
mln
ton
ziemniaki trend
Zbiory buraków cukrowych• Produkcja buraków cukrowych po 2000 r. zmniejszała sięw związku z reformą
rynku cukru i ustanowieniem kwot produkcyjnych. Obecnie produkuje się około 10 mln ton korzeni buraków rocznie.
y = -0,22x + 15,18
0
2
4
6
810
12
14
16
18
20
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
mln
ton
buraki cukrowe trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 7
Zbiory rzepaku i rzepiku• Produkcja rzepaku i rzepiku znacznie zwiększyła się po upowszechnieniu
się produkcji biopaliw. Od 2004 roku zbiory wzrosły dwukrotnie.
y = 0,07x + 0,48
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
mln
ton
rzepak i rzepik trend
Plony zbóż ogółem• Plonowanie zbóż w Polsce powoli wzrasta. Średnie plony zbóż to około 30
dt/ha. W niektórych krajach UE uzyskuje się ponad dwa razy więcej.
y = 0,24x + 27,73
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
dt/h
a
plony zbóż ogółem trend
Plony wybranych gatunków zbóż• Poszczególne gatunki zbóż uprawiane są na rożnych glebach i przy innym poziomie
nakładów. Plony pszenicy, która uprawiana jest na najlepszych stanowiskach przekraczają 40 dt/ha. W produkcji żyta jest to zwykle poniżej 25 dt/ha.
0,0
5,0
10,0
15,0
20,025,0
30,0
35,0
40,0
45,0
50,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
dt/h
a
pszenica ozima żyto jęczmień jary pszenżyto
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 8
Plony ziemniaków• Plonowanie ziemniaków silnie zależy do przebiegu warunków pogodowych w
danym roku – stąd widoczne wahania. W Polsce od wielu lat uzyskuje się poniżej 200 dt ziemniaków z 1 ha.
y = 1,08x + 166,90
0,0
50,0
100,0
150,0
200,0
250,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
dt/h
a
plony ziemniaków trend
Plony buraków cukrowych• Powierzchnia produkcji buraków cukrowych została ograniczona dwukrotnie, a
liczba producentów czterokrotnie. Produkcję prowadzą najlepsi producenci w obszarach oddziaływania istniejących cukrowni, a plony zwiększyły się o 25%.
y = 8,69x + 302,65
0,0
100,0
200,0
300,0
400,0
500,0
600,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
dt/h
a
plony buraków cukrowych trend
Plony rzepaku i rzepiku• Produkcja rzepaku i rzepiku gwałtownie zwiększyła się po rozpoczęciu
produkcji biopaliw. Od 2004 roku zbiory wzrosły dwukrotnie.
y = 0,41x + 18,45
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
dt/h
a
plony rzepaku i rzepiku trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 9
Rozmiary produkcji zwierzęcej
• W produkcji zwierzęcej w Polsce od 1990 r. zachodziły duże zmiany.
• Prawie całkowicie zaniknęła produkcja owiec i koni.
• Znacząco zmniejszyło się pogłowie bydła, chociaż wydajność krów wzrastała.
• Pogłowie trzody chlewnej zmniejszało się w związku ze gorszą opłacalnością produkcji, szczególnie po 2007 r.
Pogłowie bydła• Pogłowie bydła w Polsce wynosiło w 2011 r. około 6 mln sztuk. Pogłowie krów –
2,7 mln sztuk. Od 2001 r. nie było znaczących zmian pogłowia. Znaczne ograniczenie pogłowia bydła nastąpiło w latach 1990‐2000.
y = -171,92x + 8596,73
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
szt
uk
pogłowie bydła ogółem pogłowie krów trend pogłowia ogółem
Pogłowie trzody chlewnejPogłowie trzody chlewnej w Polsce systematycznie zmniejszało się. Na początku lat 90. ubiegłego wieku było około 20 mln sztuk trzody chlewnej. W kolejnych latach następowało powolne ograniczanie pogłowia , a znaczący spadek wystąpił po 2007 r. Wynikał on z niskiej opłacalności produkcji oraz silnej konkurencji ze strony producentów z innych krajów UE, takich jak Dania, czy Holandia.
y = -274x + 21231
0
5000
10000
15000
20000
25000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
szt
uk
pogłowie trzody chlewnej pogłowie loch trend pogłowia ogółem
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 10
Pogłowie owiecProdukcja owiec w Polsce prawie zanikła. W latach 1990‐1997 pogłowie owiec zmniejszyło się z 4 mln sztuk do zaledwie 0,5 mln. W 2011 r. było w Polsce tylko 250 tys. sztuk owiec. Jest to produkcja marginalna ze względu na brak popytu na baraninę czy jagnięcinę.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
szt
uk
pogłowie owiec ogółem pogłowie maciorek
Pogłowie koniPogłowie koni znacząco zmniejszało się. Nie są już one użytkowane jako siła pociągowa w rolnictwie. Większość koni w gospodarstwach utrzymywana jest ze względu na tradycję lub w celach rekreacyjnych.
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
szt
uk
pogłowie koni
Pogłowie drobiuPogłowie drobiu kurzego wynosiło prawie 140 mln sztuk. Ze względu na nieporównywalnośćdanych nie przedstawiono danych za wcześniejsze lata. Oprócz drobiu kurzego utrzymywane sątakże indyki, kaczki i gęsi. Ich łączne pogłowie to około 12 mln sztuk.
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
180000
200000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
tys.
szt
uk
pogłowie drobiu kurzego
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 11
Produkcja żywcaProdukcja żywca w Polsce wynosi prawie 5 mln ton rocznie. Najwięcej produkuje siężywca wieprzowego, a następnie drobiowego. Produkcja wołowiny zmniejszała się tak, jak następował spadek pogłowia bydła.
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
tys.
ton
żywiec wołowy żywiec wieprzowy żywiec drobiowy żywiec barani
Wielkość i struktura produkcji żywca w Polsce w tys. ton (w 2010 r.)
żywiec barani - 4 - 0%
żywiec drobiowy - 1971 - 38%
żywiec wołowy - 798 - 15%
żywiec wieprzowy - 2388 - 46%
żywiec koński - 38 - 1%
Najwięcej produkowano żywca wieprzowego – 2388 tys. ton, a następnie drobiowego 1971 tys. ton. Produkcja żywca pozostałych gatunków miała mniejsze znaczenie.
Produkcja mlekaProdukcja mleka stanowi aż 18% wartości produkcji towarowej w polskim rolnictwie. Jest to jeden z ważniejszych surowców pochodzenia rolniczego w Polsce. Od połowy lat 90. produkcja nie ulega znaczącym zmianom. Wynika to w części z systemu kwotowania produkcji. Skupowane jest około 73% produkcji mleka.
y = -0,1x + 13,0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
mld
litr
ów
produkcja mleka trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 12
Wydajność mleczna krówPrzeciętna wydajnośćmleczna krów w Polsce wzrastała. Mimo spadku pogłowia nie następował spadek produkcji mleka. W 2010 r. średnia wydajnośćmleczna krów w Polsce to 4500 litrów od krowy, chociaż w wielu gospodarstwach osiąga sięwydajności przekraczające 8000 litrów od krowy.
y = 81,5x + 2798,3
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
litró
w/k
rowę/
rok
wydajność mleczna krów trend
Kształtowanie się cen w rolnictwie
• ceny surowców pochodzenia rolniczego oraz ceny środków do produkcji podlegają znacznym wahaniom,
• główną przyczyną zmian cen produktów rolnych są zmiany w wielkości produkcji,
• w perspektywie długookresowej ceny produktów rolniczych rosnąwolniej niż ceny środków do produkcji,
• pogarszające się relacje cenowe w rolnictwie są obserwowane we wszystkich krajach.
• rolnicy muszą produkować na coraz większą skalę, aby utrzymać poziom dochodów.
Zmiany relacji cenowych w rolnictwieW latach 1990‐2009 ceny produktów rolnych w Polsce wzrosły ośmiokrotnie podczas, gdy ceny środków do produkcji rolniczej wzrosły prawie czternastokrotnie.
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1990
=100
ceny produktów ceny środków do produkcjitrend cen produktów rolniczych trend cen środków do produkcji
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 13
Zmiany cen realnych w rolnictwie
• Ceny realne większości produktów rolniczych obniżały się. Po uwzględnieniu wpływu inflacji tylko ceny mleka były na podobnym poziomie. Wyraźny był spadek cen zbóż oraz żywca wieprzowego.
Ceny realne pszenicy i rzepakuCeny skupu pszenicy i rzepaku z uwzględnieniem wpływu inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ceny
rela
ne z
201
0 r.
pszenica rzepak trend cen pszenicy trend cen rzepaku
Ceny realne żywcaCeny realne skupu żywca wieprzowego i wołowego. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ceny
rela
ne z
201
0 r.
trzoda chlewna bydłotrend cen żywca wieprzowego trend cen żywca wołowego
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 14
Ceny realne buraków cukrowychCeny skupu buraków cukrowych z uwzględnieniem inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.
0
5
10
15
20
25
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ceny
rela
ne z
201
0 r.
buraki cukrowe trend cen skupu burakow cukrowych
Ceny realne mlekaCeny skupu mleka z uwzględnieniem inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ceny
rela
ne z
201
0 r.
mleko trend cen skupu mleka
Spożycie podstawowych produktów żywnościowych
• Poziom spożycia produktów pochodzenia rolniczego jest ważnym czynnikiem rozwoju rolnictwa. Determinuje on, wraz z saldem obrotów produktami żywnościowymi z zagranicą, popyt na produkty wytwarzane przez rolnictwo.
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 15
Spożycie zbóżNa wykresie przedstawiono spożycie ziarna zbóż w kilogramach na osobę. Poziom spożycia zmniejszył się o około 10 kg/osobęw ciągu 20 lat.
y = -0,3x + 121,0
104,0
106,0
108,0
110,0
112,0
114,0
116,0
118,0
120,0
122,0
124,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie zbóż w kg/osobę trend
Spożycie ziemniakówPoziom spożycia zmniejszył się o około 25 kg/osobę w ciągu 20 lat.
y = -1,4x + 146,7
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
160,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie ziemniaków w kg/osobę trend
Spożycie warzywPoziom spożycia zmniejszył się o około 25 kg/osobę w ciągu 20 lat.
y = -0,5x + 122,5
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie warzyw w kg/osobę trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 16
Spożycie mięsa i podrobówPoziom spożycia nieco wzrastał. w 2010r r. wynosił 74 kg/osobę.
74
y = 0,5x + 64,4
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie mięsa i podrobów w kg/osobę trend
Struktura spożycia mięsa
W strukturze spożycia dominuje wieprzowina i drób.
16 16 13 11 9 9 9 8 8 8 7 6 5 6 5 4 5 4 4 4 2
38 42 42 4137 39 40 35 38 40 39
3839 41 39 39 41 44 43 42 43
8 8 9 9 11 10 10 13 13 14 15 17 20 20 22 23 24 24 24 24 25
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
wołowina wieprzowina drób inne
Spożycie mlekaPoziom spożycia mleka i jego przetworów w 2010r r. wynosił 191 litrów/osobę ( w przeliczeniu na mleko).
191
y = -2,4x + 221,0
0,0
50,0
100,0
150,0
200,0
250,0
300,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
litró
w/o
sobę
/rok
spożycie mleka w l/osobę trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 17
Spożycie cukruSpożycie cukru liczone jest także w produktach przetworzonych zawierających cukier (ciastka, napoje itp.).
40
y = -0,1x + 40,9
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
45,0
50,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie cukru w kg/osobę trend
Spożycie piwaSpożycie tego trunku znacznie wzrastało. Jest to produkt przetworzony. Do jego produkcji wykorzystuje się znaczne ilości jęczmienia.
91
y = 3,6x + 23,7
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kg/o
sobę
/rok
spożycie piwa w l/osobę trend
Środki produkcji w rolnictwie
• Nakłady środków produkcji związane są z użytkowaniem środków trwałych oraz zużyciem środków obrotowych.
• Do ważniejszych środków plonotwórczych można zaliczyć nawozy, środki ochrony roślin czy kwalifikowany materiał siewny.
• W produkcji zwierzęcej wykorzystuje się głównie surowce pochodzenia rolniczego, lecz ważne są takie nakłady jak leki weterynaryjne, czy dodatki paszowe.
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 18
Zużycie ważniejszych środków produkcji
• Stosowanie środków produkcji spoza gospodarstwa znacząco wpływa na poziom wydajności.
• Bez nawozów sztucznych, czy środków ochrony roślin poziom plonów byłby znacznie niższy.
Poziom nawożenia mineralnegoPoziom nawożenia mineralnego w latach 70. i 80. ubiegłego wieku przekraczał często 170 kg NPK/ha UR. Po transformacji gospodarczej znacząco obniżył się. Po 2006 r. było to około 120 kg NPK/ha UR.
0
20
40
60
80
100
120
140
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
kg N
PK/h
a U
R
kg NPK/ha trend
Zużycie środków ochrony roślinZużycie środków ochrony roślin przedstawiono od 2005 r. gdyż wcześniejsze dane były inaczej gromadzone i nie są porównywalne. Zużycie to jest stosunkowo niskie. Przykładowo w Niemczech czy we Francji przekracza 4,5 kg substancji aktywnej na 1 ha GO .
0
0
0
1
1
1
1
1
2
2
2
2005
2006
2007
2008
2009
kg s
.a/h
a G
O
kg substancji aktywnej na 1 ha GO trend
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 19
Zużycie kwalifikowanego materiału siewnego
Zużycie kwalifikowanego ziarna zbóż świadczy o wprowadzaniu nowych odmian i wysokiej jakości materiału siewnego do produkcji. Od 1996 r. zużycie nasion kwalifikowanych wciążmaleje. Obecnie nasiona kwalifikowane są stosowane średnio na 10% powierzchni zasiewów zbóż. Nie sprzyja to uzyskiwaniu wysokich plonów.
0
5
10
15
20
25
30
35
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
kg/h
a
kg nasion kwalifikowanych/1 ha ziasiewów trend
Udział nasion kwalifikowanych w zasiewach
Zużycie kwalifikowanego ziarna siewnego było w Polsce bardzo niskie. W niektórych krajach wymienia się co roku ponad 50% nasion.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Pols
ka
Litw
a
Esto
nia
Łotw
a
Finl
andi
a
His
zpan
ia
Węg
ry
Cze
chy
Sło
wac
ja
W. B
ryta
nia
Nie
mcy
Aus
tria
Bel
gia
Fran
cja
Hol
andi
a
Szw
ecja
Irlan
dia
Wło
chy
Dan
ia
Zużycie energii w rolnictwieZużycie energii w rolnictwie ustalane jest szacunkowo. Ogólne zużycie szacuje się na 142 petadżule [Rynek środków dla rolnictwa nr 37/2010, s. 25]. W przeliczeniu na olej napędowy daje to ponad 280 litrów na 1 ha UR, lub 2500 litrów na 1 gospodarstwo.
paliwa ciekłe54%
ciepło1%
paliwa stałe38%
energia elektryczna
4%
paliwa gazowe3%
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 20
Struktura gospodarstw rolniczych
• W Polsce, wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010 było 2,3 mln gospodarstw rolniczych.
• Gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha było 1,6 mln.
• W strukturze gospodarstw dominują te o najmniejszej powierzchni. Nie są to jednak gospodarstwa najważniejsze z punktu widzenia produkcji rolniczej.
Liczba gospodarstw rolniczych w Polsce
Liczba gospodarstw rolniczych o powierzchni powyżej 1 ha w Polce stale maleje. W 2010 r. było to 1563 tys. gospodarstw, czyli prawie 600 tysięcy mniej niż w 1991 r.Wnioski o dopłaty bezpośrednie złożyło w 2010 r. 1373 tys. gospodarstw ‐ 88% ogólnej liczby.
0
500
1000
1500
2000
2500
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
*
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
*
tys.
gos
poda
rstw
liczba gospodarstw rolniczych liczba wniosków o płatności trend
Zmiany powierzchni gospodarstw rolnych (powyżej 1 ha)
Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie wzrasta bardzo wolno. w 2010 r. było to 7,9 ha. Ogólna średnia powierzchnia gospodarstw była wyższa i wynosiła 9,9 ha. Porównywanie wielkości w rożnych latach jest utrudnione ze względu na zmiany w ewidencji statystycznej.
8,6 8,99,9
0
2
4
6
8
10
12
2002
2005
2010
ha uży
tków
rol
nych
powierzchnia UR
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 21
Średnia wielkość gospodarstw wg województw
Najwięcej gospodarstw małych występuje w południowo‐wschodniej części Polski. Największe gospodarstwa są na północy i zachodzie.[Źródło: Raport z wyników. Powszechny Spis Rolny 2010. GUS Warszawa, s 30.]
Średnia powierzchnia gospodarstw rolnych w wybranych krajach UE (wg Eurostatu)
W porównaniu z gospodarstwami w najważniejszych krajach UE w Polsce gospodarstwa sąmałe. Duże rozdrobnienie gospodarstw występuje wciąż na południu Europy (dane z 2007 r.)
4 56 7
12
24 2528 29
46
5254
60
0
10
20
30
40
50
60
70
Rum
unia
Gre
cja
Buł
gari
a
Pol
ska
Litw
a
His
zpan
ia
Hol
andi
a
Sło
wac
ja
Bel
gia
Nie
mcy
Fran
cja
W. B
ryta
nia
Dan
ia
tys.
go
spo
dars
tw
średnia powierzchnia gospodarstwa w ha
Liczba gospodarstw rolniczych w wybranych krajach (wg Eurostatu)
Liczba gospodarstw rolniczych w wysokorozwiniętych krajach UE jest znacznie niższa niżw Polsce. We Francji czy w Niemczech, które mają podobną ilość użytków rolnych jest to nawet czterokrotnie mniej (dane z 2007 r.).
45 86249 371
527
1044
1679
2391
3931
0500
1000
15002000
2500
30003500
4000
4500
Dan
ia
Hol
andi
a
Wie
lka
Bry
tani
a
Nie
mcy
Fran
cja
His
zpan
ia
Wło
chy
Pol
ska
Rum
unia
tys.
gos
poda
rstw
liczba gospodarstw rolniczych
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 22
Struktura gospodarstw rolniczych w Polsce (wg PSR 2010)
W strukturze gospodarstw rolniczych dominują gospodarstwa najmniejsze. Gospodarstwa do 10 ha stanowią aż 55% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa największe, powyżej 20 ha to tylko 8% ogólnej liczby gospodarstw
1-2 ha - 22%
2-3 ha - 15%
3-5 ha - 18%
5-7 ha - 11%7-10 ha - 11%
10-15 ha - 10%
15-20 ha - 5%
20-30 ha - 4%
30-50 ha - 2%
powyżej 50 ha - 2%
Zmiany w strukturze gospodarstw rolnych w Polsce
Od 1991 roku w strukturze gospodarstw rolniczych znacząco wzrosła liczba gospodarstw większych. W 1991 r. było to 6%, a w 2010 r. już 12% gospodarstw.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1991
2002
2010
do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha powyżej 15 ha
Zmiany w strukturze użytkowania ziemi wg wielkości gospodarstw
Gospodarstwa o powierzchni powyżej 15 ha, których było 12%, użytkowały 51% ziemi rolniczej. Podobnie duże jest ich znaczenie w produkcji towarowej.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1991
2002
2010
do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha powyżej 15 ha
-
2012
Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 23
Porównanie znaczenia gospodarstw według grup obszarowych (dane z 2010 r.)
Biorąc pod uwagęwytwarzaną produkcję rolniczą, to produkcja kilkunastu procent gospodarstw średnich i dużych jest najważniejsza.
55%
16%
12%
51%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
liczb
ago
sp.
prod
ukcj
ato
war
owa
do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha powyżej 15 ha
Zakończenie
KONIEC WYKŁADU