84 85Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (48/49) nr 2/3, 2018

mgr in�. Krzysztof BASIURA, mgr in�. Tomasz PŁATEK – O�rodek Badawczo-Rozwojowy Urz�dze�Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o., Gliwice �

Krzysztof BASIURA Tomasz PŁATEK

UNIWERSALNO�� ROZWI�ZA� MOSTÓW RODZINY DAGLEZJA

Streszczenie. Jednym z wa�niejszych obszarów prac badawczo-rozwojowych prowadzonych w OBRUM sp. z o.o. w bie��cym dziesi�cioleciu jest tematyka mostów przewo�nych przeznaczonych dla wojsk in�ynieryjnych SZ RP. O�rodek podj�ł si� realizacji prac projektowo-wykonawczych obejmuj�cych rodzin�mostów Daglezja. Obszar realizowanych prac obj�ł trzy typy mostów: most wsparcia (most samochodowy) MS-20 Daglezja, most szturmowy na podwoziu g�sienicowym MG-20 Daglezja G i most wsparcia MS-40 Daglezja S. W artykule omówione zostały najwa�niejsze elementy decyduj�ce o wysokim stopniu uniwersalno�ci konstrukcji i wyró�niaj�ce si� na tle rozwi�za� zachodnich producentów. Przedstawione zostały istotne rozwi�zania powstałe w O�rodku we wszystkich trzech typach mostów. Pokazano rozwój pulpitu mieszcz�cego si� w klasie urz�dze� HMI (Human Machine Interface) - interfejs człowiek – maszyna. Opisany został dedykowany symulator pracuj�cy w przestrzeni wirtualnej do nauki obsługi i u�ytkowania mostu. W podsumowaniu oceniono uzyskane efekty zrealizowanych prac projektowych w O�rodku i perspektywy dalszego ich wykorzystania w produkcji przemysłowej na rynek krajowy oraz eksport.

Słowa kluczowe: mosty mobilne, mosty rodziny Daglezja, MS-20 Daglezja, MG-20 Daglezja G, MS-40 Daglezja S, innowacyjno�� mostów mobilnych.

1. WST�P

W trakcie działa� wojennych jednym z wa�niejszych zada� stawianych wojskom in�ynieryjnym jest zapewnienie w maksymalnym stopniu mobilno�ci ró�nym rodzajom wojsk. Dotyczy to zarówno przemieszczania si� na polu walki, pokonywania przeszkód terenowych i wodnych, jak i zabezpieczenia transportu po działaniach wojsk [1]. Dla realizacji zada� niezb�dne jest posiadanie specjalistycznego sprz�tu, w tym mostów o ró�nym przeznaczeniu i ró�nych parametrach eksploatacyjno-u�ytkowych. Polskie wojska in�ynieryjne zawsze przywi�zywały du�� wag� do posiadanego wyposa�enia, jak i modernizacji eksploatowanego sprz�tu przeprawowego. W przeszło�ci były to drogowe mosty składane DMS-65 [2], mosty na podwoziu g�sienicowym BLG-67 [3], most towarzysz�cy BLP-72 LAUR [4] czy te� nie wdro�ony do produkcji most szturmowy na podwoziu g�sienicowym PMC-90 [5], [6].

D���c do podniesienia unowocze�nienia �rodków przeprawowych Departament Polityki Zbrojeniowej (obecnie Inspektorat Uzbrojenia) Ministerstwa Obrony Narodowej, uruchomił w latach 2002 i 2003 prace badawczo-rozwojowe obejmuj�ce rodzin� mostów mobilnych/przewo�nych o kryptonimie Daglezja. Dokumentami bazowymi, okre�laj�cymi oczekiwane parametry techniczno-u�ytkowe były opracowane i zatwierdzone Zało�enia Taktyczno-Techniczne dla poszczególnych typów mostu. Dokumenty te pozwoliły na realizacj� prac badawczo-rozwojowych. Pracami zostały obj�te sukcesywnie realizowane projekty:

86 87Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

� MS-20 Daglezja [7];

� MG-20 Daglezja - G [8];

� MS-40 Daglezja - S [9].

Uzupełnieniem rodziny wymienionych mostów jest most pontonowy Daglezja P, który nie wszedł jak na razie w faz� realizacji prac projektowych, pozostaj�c na etapie koncepcji.

Cało�� prac zwi�zanych z projektami mostów mobilnych – w tym realizacja prac badawczo-rozwojowych - prowadzona jest w O�rodku Badawczo-Rozwojowym Urz�dze�Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o. Po zaprojektowaniu kinematyki układania prz�seł prowadzona jest ich optymalizacja wytrzymało�ciowa z zastosowaniem metody elementów sko�czonych. Obliczenia wykonywane s� przez współpracuj�cy z O�rodkiem wyspecjalizowany zespół pracowników naukowych Politechniki Wrocławskiej. Wymienione powy�ej mosty: MS-20, MG-20 i MS-40 znajduj� si� na ró�nych etapach rozwoju konstrukcji. Most MS-20 jest na etapie produkcji małoseryjnej, most MG-20 na etapie partii próbnej, natomiast most MS-40 – w fazie bada� kwalifikacyjnych prototypu.

Bardzo wysokie wymagania zapisane w Zało�eniach Taktyczno-Technicznych [7], [8], [9] dla poszczególnych typów mostów opracowane przez Departament Polityki Zbrojeniowej (obecnie Inspektorat Uzbrojenia MON) oraz brak na rynku krajowym wzorców odniesienia wymagały od kadry naukowo-badawczej i personelu technicznego O�rodka du�ego wysiłku intelektualnego i realizacji wielowariantowych rozwi�za� na poszczególnych etapach rozwoju konstrukcji mostów.

Mosty s� klasyfikowane w zale�no�ci od przeznaczenia i posiadanych cech funkcjonalnych. Usystematyzowany podział jest przedstawiony w normie obronnej [10].

2. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FUNKCJONALNE MOSTÓW DAGLEZJA

Wynikiem ko�cowym zrealizowanych prac s� konstrukcje, zweryfikowane podczas bada� zakładowych i bada� kwalifikacyjnych, wyró�niaj�ce gliwickie mosty na tle innych producentów europejskich czy �wiatowych. Poszczególne typy mostów maj�charakterystyczne cechy skorelowane z przeznaczeniem i wymaganiami miejsca u�ytkowania.

Klasyfikacja mostu zale�na jest od jego przeznaczenia na polu walki. W zale�no�ci od zakwalifikowania mostu oraz obszaru jego wykorzystania, przed konstrukcj� wyrobów stawiane s� zró�nicowane wymagania. Grupa mostów rodziny Daglezja charakteryzuje si�zespołem wspólnych cech, jednak zró�nicowane wymagania determinuj� zastosowane w nich szczegółowe rozwi�zania konstrukcyjno-wytrzymało�ciowe i kinematyczne. Dlatego pewne funkcjonalno�ci dost�pne s� tylko w konkretnym wyrobie – typie mostu.

Najbardziej nara�onymi na oddziaływania pola walki s� mosty szturmowe i to wobec nich postawione s� najbardziej rygorystyczne wymagania. Wymagane cechy mostów szturmowych nie zawsze musz� obowi�zywa� w wypadku mostów wsparcia, ale na pewno wiele z tych cech jest po��danych równie� w wypadku mostów wsparcia.

86 87Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

2.1. Most wsparcia MS-20 DAGLEZJA [7], [13], [14], [15], [24]

Wyró�niaj�cymi cechy mostu MS-20 (rys. 1) s�:

� Mo�liwo�� poruszania si� po drogach publicznych. Uzyskane wymiary geometryczne zestawu mostowego, w tym zmiana szeroko�ci prz�sła do pozycji transportowej oraz naciski wywierane na podło�e przez poszczególne osie, spełniaj� wymogi okre�lone w przepisach ruchu drogowego [11], dzi�ki czemu zestaw mostowy MS-20 mo�e si� porusza� po drogach publicznych bez konieczno�ci uzyskiwania dodatkowych dopuszcze�.

� Poruszanie si� zestawu mostowego w trudnym terenie otwartym. Naczepa pojazdu układaj�cego została wyposa�ona w dodatkowy nap�d hydrauliczny zabudowany na trzech osiach, który wspomaga jazd� – poruszanie si� w terenie nieutwardzonym podczas dojazdu do przeszkody terenowej.

� Prz�sło mostowe z wypełnieniami mi�dzykoleinowymi. Konstrukcja jezdni prz�sła mostowego (PM) posiada wypełnienia pomi�dzy koleinami umo�liwiaj�c ruch pieszy oraz samochodowy. Wypełnienia układaj� si� automatycznie w trakcie procesu rozsuwania prz�sła z pozycji transportowej do pozycji pracy.

� Zmiana szeroko�ci prz�sła z trybu transportowego do trybu pracy odbywa si�automatycznie. Prz�sło mostowe (zabudowane na ci�gniku) po dojechaniu do miejsca pracy, zostaje w pierwszym cyklu rozsuni�te z poło�enia transportowego (szeroko�� 3 m) do poło�enia pracy (szeroko�� 4 m). W trakcie przyj�cia poło�enia zestawu mostowego do rozkładania prz�sła, cykl zmiany szeroko�ci prz�sła odbywa si�automatycznie.

� Jednolita powierzchnia jezdni prz�sła. W prz��le zostały zastosowane wypełnienia, co dało w efekcie ci�gł�powierzchni� jezdni, ułatwiaj�c� przejazd pojazdów o zró�nicowanej budowie oraz przemarsz piechoty.

� Zamienno�� prz�sła mostowego. Ko�cowa konstrukcja prz�sła mostowego pozwala na wykorzystanie go zarówno w mo�cie MS-20, jak i MG-20. W zale�no�ci od realizowanych zada� prz�sło uło�one na przeszkodzie przez most MG-20 (podczas działa� bojowych) mo�e by� podj�te przez most MS-20 (po zaprzestaniu działa�).

� Zamienno�� �rodków transportu (ci�gników). Ci�gnik siodłowy mostu MS-20 jest to�samy z ci�gnikiem siodłowym mostu MS-40. Zapewnia si� dzi�ki temu jednolite czynno�ci podczas napraw, jak te�mo�liwo�� podmiany ci�gnika podczas działa� bojowych (przy uszkodzeniu pojazdu transportowego).

� Mo�liwo�� przejazdu naczepy niskopodwoziowej. Zaprojektowane i wykonane jako osprz�t (wyposa�enie dodatkowe) najazdy pozwalaj� na przejazd przez most MS-20 pojazdów z naczep� niskopodwoziow�.

� Wysokie parametry eksploatacyjno-u�ytkowe. Most MS-20 posiada no�no�� dla pojazdów g�sienicowych okre�lon� klas� MLC 70, a dla pojazdów kołowych klas� MLC 110 [12].

88 89Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

� Bezpieczne u�ytkowanie mostu. Cało�� sterowania procesami układania i podejmowania prz�sła z przeszkody odbywa si� na zewn�trz pojazdu mostowego z wykorzystaniem pulpitu wyno�nego obsługiwanego przez przeszkolonego operatora.

� Podwy�szone bezpiecze�stwo u�ytkowania mostu. W celu podniesienia bezpiecze�stwa u�ytkowania mostu podczas działa� o charakterze militarnym zestaw mostowy jest wyposa�ony w system zadymiania prz�sła utrudniaj�cy jego lokalizacj� mog�c� skutkowa� próbami zniszczenia.

Rys. 1. Most samochodowy – most wsparcia MS-20

Charakterystyczne fazy układania prz�sła na przeszkodzie pokazuje rys. 2.

a) b)

c) d)

Rys. 2. Fazy układania prz�sła mostu MS-20

a) pozycja transportowa – przygotowanie zestawu do rozło�enia prz�sła mostu; b) rozpocz�cie rozkładania mostu na przeszkodzie; c) rozkładanie prz�sła mostu na przeszkodzie;

d) zako�czenie rozkładania prz�sła mostu na przeszkodzie

88 89Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

2.2. Most szturmowy MG-20 [8], [16], [17], [18], [25]

Kolejnym mostem z rodziny Daglezja jest most na podwoziu g�sienicowym MG-20 (rys. 3). Przewidywane u�ytkowanie w warunkach działa� bojowych charakteryzuje go dodatkowymi, odmiennymi od mostu MS-20 cechami, którymi s�:

� Układanie prz�sła na przeszkodzie z wn�trza pojazdu. Konstrukcja mostu pozwala na uło�enie prz�sła mostu przez operatora z wn�trza pojazdu (bez opuszczenia pojazdu przez załog�).

� Automatyzacja procesu odł�czenia prz�sła. Po uło�eniu prz�sła na przeszkodzie – pojazd g�sienicowy mo�e si� wycofa� po automatycznym odł�czeniu si� prz�sła (w tym układów hydraulicznego i elektrycznego). Cecha bardzo istotna, zwłaszcza w warunkach prowadzonych działa� militarnych.

� Mo�liwo�� pokonywania przeszkody wodnej. Most został przystosowany do pokonywania przeszkody wodnej w pełnym ukompletowaniu. Podwozie mostu jest podwoziem czołgowym o wszystkich wymaganych parametrach pojazdów g�sienicowych.

� Posiadane wspólne cechy, charakterystyczne jak dla mostu MS-20: prz�sło mostowe z wypełnieniami mi�dzykoleinowymi, zamienno�� prz�sła mostowego, mo�liwo�� przejazdu naczepy niskopodwoziowej, wysokie parametry eksploatacyjno-u�ytkowe; podwy�szone bezpiecze�stwo u�ytkowania mostu.

� Układanie prz�sła w terenie o pochyleniu wzdłu�nym do 14% i poprzecznym do 5%.

Most MG-20 na podwoziu g�sienicowym jest tak�e wyposa�ony w systemy niezb�dne do przebywania na polu walki, w tym:

� system wykrywania promieniowania;

� system do wykrywania ska�enia chemicznego;

� system zadymiania prz�sła;

� system samoosłony OBRA;

Rys. 3. Most g�sienicowy – most szturmowy MG-20

90 91Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

2.3. Most wsparcia MS-40 DAGLEZJA S [9], [14]

Most MS-40 (rys. 4) przeznaczony do pokonywania przeszkód o szeroko�ci do 40 m jest jednym z nielicznych mostów, które poza O�rodkiem s� oferowane przez trzech producentów na �wiecie. Odmiennie ni� w poprzednio omówionych konstrukcjach zestaw mostowy zestawiony jest z czterech pojazdów transportowych i jednego układaj�cego. Pojazdy transportowe słu�� do przewo�enia segmentów prz�sła pomocniczego oraz głównego wraz z potrzebnym wyposa�eniem. Rysunek nr 4 przedstawia konfiguracj� pojazdów kompletnego mostu.

W mo�cie MS-40 mo�na wyró�ni� nast�puj�ce charakterystyczne cechy: � Pojazdy transportowe MS-40 mog� si� porusza� po drogach publicznych.

Konstrukcje �rodków transportowych spełniaj� wymogi okre�lone w przepisach ruchu drogowego [11] i s� dopuszczone do ruchu bez konieczno�ci uzyskiwania dodatkowych zezwole� i obecno�ci pilota.

� Kompatybilno�� i zamienno�� �rodków transportu MS-40 i MS-20. W pracach projektowo-konstrukcyjnych wykorzystany został mostowy pojazd transportowy (MPT) z mostu MS-20 i przystosowany do nowych funkcji mostu MS-40. Wbudowany dodatkowy nap�d hydrauliczny naczepy poprawia własno�ci trakcyjne w terenie nieutwardzonym.

� Dopuszczalna szeroko�� przeszkody 40 m. Maksymalna długo�� mostu wynosi 46 m, co pozwala na pokonanie przeszkód o szeroko�ci 40 m. Most jest układany przy pomocy prz�sła pomocniczego z wykorzystaniem pojedynczych segmentów prz�sła głównego w trybie półautomatycznym.

� Dostosowanie długo�ci mostu do wymiarów przeszkody. Istnieje mo�liwo�� uło�enia z posiadanych elementów prz�seł dwóch krótszych mostów.

� Mo�liwo�� układania mostów kombinowanych. W zale�no�ci od uwarunkowa� terenowych most mo�e by� rozło�ony w kombinacji z mostem pontonowym (np. PP 64).

� Układanie prz�seł mostu przy zró�nicowanych wysoko�ciach brzegu. Prz�sło o pełnej długo�ci mo�na uło�y� na przeszkodzie przy ró�nicy wysoko�ci kraw�dzi przeszkody do 2,8 m.

� Bezpieczne u�ytkowanie mostu. Cało�� sterowania procesami układania i podejmowania prz�sła z przeszkody odbywa si� na zewn�trz zestawu mostowego z wykorzystaniem pulpitu wyno�nego obsługiwanego przez przeszkolonego operatora oraz przeszkolonej obsługi. Most został wyposa�ony w specjalne mechanizmy kontroluj�ce ruchy segmentów prz�sła pomocniczego oraz prz�sła głównego.

� Specjalistyczne rozwi�zania poprawiaj�ce bezpiecze�stwo obsługi podczas przygotowywania przeprawy. Konstrukcja mostu zawiera szereg rozwi�za� maj�cych na celu zwi�kszenie bezpiecze�stwa obsługi w trakcie układania i podejmowania prz�sła z przeszkody: zestaw blokad i zabezpiecze� segmentów prz�sła głównego, zestaw podestów o regulowanym poło�eniu, kratowa konstrukcja prz�sła (zmniejsza wpływ wiatru w odniesieniu do konstrukcji skrzynkowej w trakcie układania na przeszkodzie) czy te� dodatkowe zabezpieczenia w układzie hydraulicznym

90 91Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

w postaci zaworów i zamków. Zastosowane rozwi�zania sygnalizuj� tak�e przekroczenie dopuszczalnego pochylenia gruntu, co zabezpiecza przed rozkładaniem mostu w niewła�ciwych warunkach.

� Przejazd po mo�cie ci�gników z przyczep� niskopodwoziow�. Dodatkowe wyposa�enie znajduj�ce si� w kompletacji mostu umo�liwia przejazd pojazdów z naczep� niskopodwoziow�, co rozszerza wykorzystanie mostu podczas jego eksploatacji (transport uszkodzonych ró�nego rodzaju wozów bojowych).

� Mo�liwo�ci przeprawowe ludzi i sprz�tu cywilnego. Pełna powierzchnia segmentów prz�sła głównego umo�liwia transport i przemarsz ludzi, jedno�ladów oraz pojazdów samochodowych o ró�nej masie i przeznaczeniu.

�

�

Rys. 4. Most samochodowy – most wsparcia MS-40 �

3. INTERFEJS CZŁOWIEK – MASZYNA

Zastosowane w mostach rozwi�zania do sterowania procesami układania i podejmowania prz�sła z przeszkody to zaawansowany interfejs człowiek – maszyna HMI (Human Machine Interface) zaprojektowany w postaci przeno�nego/wyno�nego pulpitu zbudowanego z zaawansowanych technicznie układów elektronicznych o du�ej skali integracji . Pulpit pozwala operatorowi poprzez dedykowany kabel prowadzi� i nadzorowa� w bezpiecznej odległo�ci od przeszkody procesy sterowania układaniem i podejmowaniem prz�sła, monitorowa� wybrane parametry układu hydraulicznego, kontrolowa� przebieg wybranego cyklu, z mo�liwo�ci� zatrzymania ruchu prz�sła i/lub układacza. Jednym z najwa�niejszych elementów zabudowanych na płycie czołowej pulpitu jest specjalny wył�cznik BHP, pozwalaj�cy na natychmiastowe zatrzymanie ruchu prz�sła w sytuacji gro��cej awari� procesów realizowanych przez układacz mostu.

Zaprojektowana wersja pulpitu [19] jest rozwini�ciem powstałych w O�rodku urz�dze� wykonanych w poprzednich latach dla stacji radiolokacyjnych (sterowanie procesami poziomowania stacji), maszyny in�ynieryjno-drogowej (sterowanie wysi�gnikiem i osprz�tem roboczym) [20] czy te� wcze�niejszych wersji pulpitu z etapów model-prototyp mostu MS-20. Interfejs HMI mostu MS-20 swoj� funkcjonalno�ci� nie odbiega od zachodnich rozwi�za� zaimplementowanych w mo�cie PMC-LEGUAN [21], [22], w którym zastosowano układ sterowania dostarczony przez niemieck� firm� MAN Technologie AG.

92 93Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

Pierwsze rozwi�zania pulpitów zrealizowane były na elementach analogowych, informacje wy�wietlano przy pomocy lampek kontrolnych lub diod półprzewodnikowych. Przykładowy pulpit – interfejs HMI opracowany w O�rodku pokazano na rys. 5.

�

��

Rys. 5. Pulpit sterowania przeznaczony do systemu poziomowania stacji radiolokacyjnej

W dalszych wersjach rozwojowych pulpitów steruj�cych wprowadzono do konstrukcji urz�dzenia panele graficzne oraz sterowanie wykorzystuj�ce moduły sterowników programowalnych. Dostarczany wraz z mostem MS-20 interfejs HMI [19] to wysoko zawansowany mikroprocesorowy sterownik graficzny z zestawem przycisków na płycie czołowej (rys. 6) umo�liwiaj�cy mi�dzy innymi:

� wy�wietlanie faz ruchu prz�sła;

� prezentowanie parametrów układu hydraulicznego – panuj�ce ci�nienia w siłownikach roboczych;

� graficzn� interpretacj� stanu obsługiwanej maszyny;

� modyfikacje zwi�zane zarówno z funkcjonalno�ci�, jak i ergonomi� obsługi w zale�no�ci od zastosowania;

� wykorzystanie w innych maszynach (z nowym oprogramowaniem) pracuj�cych w oparciu o przesyłanie danych za po�rednictwem magistrali CAN.

Rys. 6. Interfejs HMI – płyta czołowa pulpitu wyno�nego MS-20

92 93Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

4. SYMULATOR DO NAUKI OBSŁUGI I UYTKOWANIA MOSTU S - MS-20

Realizuj�c prac� rozwojow� obejmuj�c� opracowanie mostu MS-20, OBRUM sp. z o.o. (wykorzystuj�c posiadane kompetencje) dla podniesienia stopnia wyszkolenia przyszłych u�ytkowników i zwi�kszenia bezpiecze�stwa u�ytkowania opracował dedykowane narz�dzie informatyczne w postaci symulatora do nauki obsługi i u�ytkowania mostu S-MS-20 [23].

W tym celu zostało opracowane specjalistyczne oprogramowanie bazuj�ce na wykorzystaniu przestrzeni wirtualnej z zaimplementowanym modelem mostu MS-20. Wszystkie czynno�ci z obszaru sterowania procesami układania i podejmowania prz�sła z przeszkody operator mo�e przeprowadzi� z wykorzystaniem rzeczywistego interfejsu – pulpitu steruj�cego, obserwuj�c skutki czynno�ci (fazy pracy mostu) – obrazy wy�wietlane na ekranie rzutnika komputerowego. Sposób współdziałania podzespołów symulatora pokazano na rys. 7.

Rys. 7. Współdziałanie symulatora S-MS-20 z pulpitem wyno�nym

Symulator mo�e te� by� wykorzystywany do nauki procesów bez pulpitu wyno�nego. W tym przypadku współdziałanie symulatora pokazano na rys. 8.

Rys. 8. Konfiguracja symulatora S-MS-20 bez pulpitu wyno�nego

Wykorzystanie w procesie szkolenia rzeczywistego pulpitu operatorskiego znakomicie przyzwyczaja szkolonego do u�ytkowania przyszłego sprz�tu. Bez stresu, towarzysz�cemu pocz�tkowej fazie nauczania, realizowane s� na symulatorze wszystkie fazy i czynno�ci wymagane podczas rzeczywistych prac obsługowych. Symulator pozwala na wielokrotne powtarzanie bł�dnie wykonywanych ruchów prz�sła, a� do uzyskania pełnej umiej�tno�ci wykonywania wszystkich czynno�ci wymaganych w warunkach rzeczywistych. Taki tryb szkolenia pozwala na znaczne oszcz�dno�ci wynikaj�ce z eliminacji w tej fazie rzeczywistego wyrobu-mostu MS-20. Przykład ekranu symulatora – widok mostu przed przeszkod�pokazuje rys. 9.

�������������� ���������

�������������� �

�������

�������� ���� �

��������

� � ����������������

94 95Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

Rys. 9. Przykład ekranu symulatora – widok mostu przed przeszkod� – układanie prz�sła

Symulator mo�e pracowa� w kilku trybach. U�ytkownik mo�e zobaczy� jak wygl�daj� procedury układania i podejmowanie prz�sła mostu (w trybie prezentacji), mo�e korzysta� z symulatora samodzielnie lub uczy� si� obsługi mostu MS-20 pod nadzorem osoby szkol�cej (w trybie szkolenia). Symulator mo�e równie� pracowa� w trybie umo�liwiaj�cym przeprowadzenie egzaminu sprawdzaj�cego umiej�tno�ci obsługi mostu MS-20 w ró�nych warunkach działania (tryb egzaminacyjny).

Symulator S-MS-20 jest dostarczany w ukompletowaniu wraz z mostem MS-20.

5. WYKORZYSTANIE MOSTÓW MS-20 I MS-40 NA POTRZEBY RATOWNICTWA CYWILNEGO

Głównym przeznaczeniem opisywanych mostów mobilnych jest zastosowanie ich podczas działa� militarnych. Ze wzgl�du na zastosowane rozwi�zania konstrukcyjne oraz wbudowane systemy poprawiaj�ce bezpiecze�stwo u�ytkowania i obsługi istniej� przesłanki do ich zastosowania np. w ratownictwie cywilnym. Przy zachowaniu podstawowych zasad bezpiecze�stwa i wymaganych przepisów BHP ułatwione s� mo�liwo�ci wykorzystania i obsługi mostów przez personel cywilny.

Wyró�niaj�ce cechy konstrukcyjne mostów – rozwi�zania, które pozwalaj� na u�ytkowanie mostów w zastosowaniach innych ni� wojskowe to:

� istniej�ce wypełnienia mi�dzykoleinowe;

� zastosowane barierki i kraw��niki na prz��le głównym;

� zastosowane o�wietlenie prz�sła głównego i jego oznakowanie;

� maty – powierzchnie antypo�lizgowe;

� transport – przemieszczanie si� zestawów mostowych bez konieczno�ci konwojowania po drogach publicznych.

Wykorzystanie dodatkowego wyposa�enia (najazdy o specjalnej konstrukcji) znajduj�cego si� w kompletacji mostu MS-40 pozwala i umo�liwia:

94 95Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

� przejazd naczepy niskopodwoziowej;

� mo�liwo�� przemarszu ludzi;

� przejazd samochodów cywilnych.

Mosty z rodziny Daglezja mog� znale�� zastosowanie w ratownictwie cywilnym przy wykonywaniu przepraw tymczasowych, a tak�e na czas budowy nowych lub remontu istniej�cych obiektów mostowych.

6 . PODSUMOWANIE�

Mosty rodziny Daglezja zostały zaprojektowane i opracowane z najwy�sz�staranno�ci� i dbało�ci�. Szczególnie wa�ne było spełnienie wymaga� zapisanych w ZTT. W zrealizowanych pracach rozwojowych skupiono si� tak�e na zapewnieniu jak najszerszej grupy cech funkcjonalnych przez ka�dy z wyrobów rodziny mostów. Przy tym starano si�uzyska� jak najwi�kszy stopie� unifikacji zastosowanych rozwi�za� konstrukcyjnych oraz u�ytych podzespołów. Do głównych obszarów unifikacji mo�na zaliczy� zamienno��ci�gników, dodatkowych nap�dów (nap�dów naczep), zastosowanych układów nap�dowych i hydraulicznych oraz układów sterowania.

Szeroko poj�ta unifikacja na etapie projektowania/rozwoju, produkcji i eksploatacji jest czynnikiem wysoce po��danym, umo�liwia bowiem zamienno�� systemów, układów i podzespołów w całej rodzinie wyrobów. Pozwala tak�e na uproszczenie konstrukcji i obni�enie kosztów na etapie rozwoju i produkcji oraz w okresie eksploatacji (serwisowanie urz�dze�).

Unifikacja w pewnych sytuacjach jest utrudniona lub niemo�liwa, poniewa�przeznaczenie, specyficzna konstrukcja oraz gabaryty poszczególnych wyrobów wchodz�cych w skład rodziny wyrobów cz�sto wymagaj� stosowania odmiennych rozwi�za�konstrukcyjnych i u�ycia komponentów dedykowanych, projektowanych i dobieranych do ka�dego wyrobu indywidualnie.

Znalezienie kompromisu pomi�dzy unifikacj� wyrobów, a zapewnieniem jak najszerszej grupy cech funkcjonalnych stanowi jedno z najwi�kszych wyzwa� w procesie projektowania oraz badawczo-rozwojowym w całym cyklu �ycia produktu. Dlatego opracowane i zastosowane systemy opieraj� si� głównie o dost�pne na rynku podzespoły, cz��ci, interfejsy i układy wykonawcze. Takie podej�cie zapewnia wysok� skuteczno�� i efektywno��, przy jednoczesnym zachowaniu unifikacji, co tak�e zapewnia łatwo�� w dost�pie do podzespołów oraz cz��ci eksploatacyjnych i zamiennych. Dzi�ki temu mo�na mówi� o du�ej uniwersalno�ci rozwi�za� mostów rodziny Daglezja.

Zastosowane rozwi�zania w omawianych mostach MS-20, MG-20 oraz MS-40 pozwalaj� stwierdzi�, �e s� to konstrukcje spełniaj�ce wymagania stawiane przed nowoczesnym sprz�tem wojskowym, a szczególnie przed mostami dzisiejszego pola walki. Konstrukcje przedstawionych w artykule mostów rodziny Daglezja z powodzeniem mog�konkurowa� ze znanymi w �wiecie rozwi�zaniami.

Wykonana przez konsorcjum firm: O�rodek Badawczo-Rozwojowy Urz�dze�Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o. oraz ZM „Bumar - Łab�dy” S.A. na zamówienie Ministerstwa Obrony Narodowej i przekazana w roku 2017 do u�ytkowania wojskom in�ynieryjnym pierwsza partia produkcyjna dziesi�ciu egzemplarzy mostów MS-20 stanowi dobr� rekomendacj� opracowanych w O�rodku mostów rodziny Daglezja.

96 97Krzysztof BASIURA, Tomasz PŁATEK

7. LITERATURA

[1] Cie�lar P.: Przygotowanie dróg i przepraw do ruchu wojsk. Akademia Obrony Narodowej. Wydział Wojsk L�dowych. Katedra Wojsk In�ynieryjnych. AON. Warszawa 2000.

[2] Pytel P.: Co dalej z mostami składanymi? Przegl�d Wojsk l�dowych 2010/04, str. 34-37. Warszawa, kwiecie� 2010.

[3] Skołozdra A.: Most szturmowy BLG 67. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (36) nr 1/2015, str. 169-174. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, marzec 2015.

[4] Skołozdra A.: Most towarzysz�cy LAUR BLP-72. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (36) nr 1/2015, str.175-180. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, marzec 2015.

[5] Nawrocki J., Lachowicz W.: Przewo�ne mosty segmentowe. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (18), nr 2/2003, str. 117-122. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, wrzesie� 2003.

[6] Most szturmowy PMC-90. http://www.obrum.gliwice.pl/most-szturmowy-pmc-90, [dost�p – 20.03.2018].

[7] Zało�enia Taktyczno-Techniczne Most Samochodowy MS-20. Departament Polityki Zbrojeniowej MON. Warszawa, 2003 r.

[8] Zało�enia Taktyczno-Techniczne na most towarzysz�cy na podwoziu g�sienicowym, kryptonim DAGLEZJA – G. Departament Polityki Zbrojeniowej MON. Warszawa, 2008 r.

[9] Zało�enia Taktyczno-Techniczne na mobilny most składany MLC70/110 do pokonywania �rednich przeszkód wodnych i terenowych kryptonim DAGLEZJA –S. Departament Polityki Zbrojeniowej MON. Warszawa, 2007.

[10] Norma Obronna NO-54-A200. Mosty wojskowe. Klasyfikacja i terminologia. Ministerstwo Obrony Narodowej. Warszawa, 2011.

[11] Ustawa z dnia 15 wrze�nia 2017 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Dziennik Ustaw 2017 - poz. 1926. Warszawa, 15.09.2017.

[12] NATO STANAG 2021. Military Load Classification of Bridges, Ferries, Rafts and Vehicles.

[13] Sitarski M.: Most samochodowy MS-20 Daglezja. Nowa Technika Wojskowa, str. 26-32. Warszawa. Wrzesie� Nr 9/2008.

[14] Sitarski M., Pasieka D.: Mosty przewo�ne Daglezja. Nowa Technika Wojskowa str.115-118. Warszawa. Wrzesie� Nr 9/2011.

[15] Pasieka D.: Most towarzysz�cy na podwoziu samochodowym. Materiały konferencyjne: „In�ynieria wojskowa. Problemy i perspektywy”, str. 89-98. Wrocław 2014.

[16] Foremny S., Grabania M.Ł., Olek J.: Most towarzysz�cy na podwoziu g�sienicowym. Materiały konferencyjne: „In�ynieria wojskowa. Problemy i perspektywy”, str. 99 - 108. Wrocław 2014.

96 97Uniwersalno�� rozwi�za� mostów rodziny Daglezja �

[17] Makulski P.: Kompatybilno�� układaczy w mostach MS-20 oraz MG-20. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (40), nr 2/2016, str. 5-14. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, czerwiec 2016.

[18] Łuczak W.: Daglezja – G - nowy produkt polskiej zbrojeniówki. RAPORT. Wojsko, technika, obronno��. 02/2018, str. 4-12.Warszawa, luty 2018.

[19] Opis i u�ytkowanie mostu MS-20. Edycja 2017. Ministerstwo Obrony Narodowej. Warszawa 2017. (Materiały własne OBRUM sp. z o.o. - nie publikowane)

[20] Płatek T., Płatek D.: Uniwersalny pulpit sterowania. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (27), nr 1/2011, str. 85-92. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, marzec 2011.

[21] PMC-LEGUAN. Operator manual bridge and launching system. Zakłady Mechaniczne „Bumar – Łab�dy” S.A. Gliwice, 2008. (Materiały OBRUM sp. z o.o. - nie publikowane).

[22] Grabania M. Ł., Grabi�ski M.: Most szturmowy PMC- LEGUAN. Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (48/49) nr 2/3, 2018, str. 97. ISSN: 0860-8369. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, wrzesie� 2018.

[23] Symulator mostu S-MS-20. Instrukcja u�ytkowania. Edycja 2016. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, 2016. (Materiały własne OBRUM sp. z o.o. – nie publikowane).

[24] Dokumentacja konstrukcyjna. Most towarzysz�cy na podwoziu kołowym. MS20.00.0000.1. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, pa�dziernik 2017. (Materiały własne OBRUM sp. z o.o. – nie publikowane).

[25] Dokumentacja konstrukcyjna. Most g�sienicowy. MG20.000.0000. OBRUM sp. z o.o. Gliwice, wrzesie� 2013. (Materiały własne OBRUM sp. z o.o. – nie publikowane).

VERSATILITY OF THE ENGINEERING SOLUTIONS APPLIED IN THE BRIDGES OF THE DAGLEZJA GROUP

Abstract. One of the most important areas of research and development carried out at OBRUM during the current decade is that of transportable bridges designed for the engineering troops of the Polish Armed Forces. OBRUM has undertaken design and fabrication works on the bridges of the Daglezja group. The works included three types of bridges: MS-20 Daglezja support bridge on wheeled chassis, MG-20 Daglezja G assault bridge on tracked chassis and MS-40 Daglezja S support bridge. The article discusses the most important elements that are decisive for the high degree of versatility of design and that stand out against the background of design offered by Western manufacturers. Engineering solutions devised at OBRUM and applied in all three bridge types are described. The development history of the control panel of HMI (Human Machine Interface) class is presented. Description is given of a dedicated simulator working in a virtual space for training in the manipulation and operation of a bridge. In the summary, the effects of the projects completed at OBRUM and prospects for their further use in industrial manufacture of products for the domestic market and exports were assessed.

Keywords: mobile bridges, Daglezja group bridges, MS-20 Daglezja, MG-20 Daglezja G, MS-40 Daglezja S, innovative features of mobile bridges.