REWITALIZACJA - Rozwój Miasta...

abi. biuroprojektowe mgr inż. architekt Marek Dzięglewski

KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA OSIEDLA SKARPA W PŁOCKU REWITALIZACJA PODOBSZARU ZDEGRADOWANEGO

TOM I OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO

INWESTOR: GMINA - MIASTO PŁOCK 09-402 PŁOCK, UL. STARY RYNEK 1

RE

WIT

AL

IZA

CJ

A



TOM I ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

ETAP VIII OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO

CZĘŚĆ OGÓLNA

RE

WIT

AL

IZA

CJ

A

Płock …………………………………………………………………………………………….. 2017

abi.biuroprojektowe mgr inż. architekt Marek Dzięglewski NIP: 774-107-56-96 REGON: 610-02-83-19 09-407 Płock ul. Powstańców St.17/8 tel: 24 263-62-19 tel: 24 263-62-51 [email protected] www.abibiuroprojektowe.pl

TYTUŁ OPRACOWANIA: KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA OSIEDLA SKARPA W PŁOCKU REWITALIZACJA PODOBSZARU ZDEGRADOWANEGO OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO CZĘŚĆ OGÓLNA NAZWA I ADRES INWESTORA: Gmina - Miasto Płock 09-402 Płock, ul. Stary Rynek 1 NAZWA I ADRES JEDNOSTKI PROJEKTOWANIA: ABI. Biuro projektowe mgr inż. architekt Marek Dzięglewski 09-407 Płock ul. Powstańców Styczniowych 17/8 AUTOR PROJEKTU mgr inż. architekt Marek Dzięglewski Uprawnienia zawodowe: nr: 123/88, spr.1991, 19/94, 1/94, Rzeczoznawca Budowlany w specjalności architektonicznej i urbanistycznej Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej Mazowiecka Okręgowa Izba Architektów MA-1019

K O N C E P C J A Z A G O S P O D A R O W A N I A O S I E D L A S K A R P A W P Ł O C K U

ABI. Biuro projektowe 2017 Strona | 2

SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI .......................................................................................................................................... 2 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA ............................................................................................................. 4 I. CZĘŚĆ TEKSTOWA ............................................................................................................................ 4 II. CZĘŚĆ GRAFICZNA .......................................................................................................................... 5 I. WSTĘP - DANE FORMALNE .............................................................................................................. 8

1. Informacje formalne ....................................................................................................................................... 8 2. Dane wyjściowe ............................................................................................................................................. 8

3. Regulacje prawne o znaczeniu ponadlokalnym ............................................................................................ 8

4. Regulacje prawne o znaczeniu lokalnym ...................................................................................................... 8

5. Opracowania planistyczne i dokumentacje projektowe ................................................................................. 9

6. Materiały źródłowe wykorzystane do opracowaniu ....................................................................................... 9

7. Literatura ........................................................................................................................................................ 9 II. WPROWADZENIE ............................................................................................................................. 10

1. Rewitalizacja ................................................................................................................................................ 10

2. Informacje dotyczące aspektów prawnych rewitalizacji ............................................................................... 11

3. Partycypacja społeczna w procesie rewitalizacji .......................................................................................... 11 III. INFORMACJE OGÓLNE ................................................................................................................. 12 1. Podstawa i zakres opracowania dokumentu ................................................................................ 12 2. Przedmiot i cel opracowania .......................................................................................................... 12 3. Zakres opracowania dokumentu .................................................................................................... 12 4. Etapy prac ......................................................................................................................................... 13 5. Metodyka prac .................................................................................................................................. 13 III. STAN ISTNIEJĄCY ZAGOSPODAROWANIA I UŻYTKOWANIA OBSZARU ................................ 15

1. Obszar opracowania .................................................................................................................................... 15

2. Dane statystyczne: ...................................................................................................................................... 15 3. Podział obszaru osiedla na jednostki bilansowe ......................................................................................... 16

4. Struktura przestrzenna i użytkowa jednostek strukturalnych w osiedlu ...................................................... 17

JB1 - jednostka bilansowa 1: ........................................................................................................................... 17



JB4 - jednostka bilansowa 4: ........................................................................................................................... 18 JB5 - jednostka bilansowa 5: ........................................................................................................................... 18

JB6 - jednostka bilansowa 6: ........................................................................................................................... 19 IV. ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE...................................................................................................... 20

1. Problematyka .............................................................................................................................................. 20

2. Generalne założenia projektowe ................................................................................................................ 20 3. Założenia do harmonogramu realizacji programu rewitalizacji................................................................... 20

4. Harmonogram - dywersyfikacja zadań inwestycyjnych ............................................................................... 21

4.1. Infrastruktura komunikacyjna - tereny inwestycji drogowych ................................................................... 21



4.2. Infrastruktura komunikacyjna - garaże, parkingi i miejsca postojowe ...................................................... 21

4.3. Tereny inwestycji kubaturowych ............................................................................................................... 21

4.4. Tereny zieleni osiedlowej (przymieszkaniowej) ........................................................................................ 21 Tereny i urządzenia sportu i rekreacji .............................................................................................................. 21

4.5. Zespoły parkowe ....................................................................................................................................... 21

Tereny zieleni na obszarach skarpy wiślanej oraz jaru rzeki Brzeźnicy .......................................................... 21

4.6. Gospodarka odpadami komunalnymi ....................................................................................................... 22 V. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA W PROGRAMIE REWALORYZACJI I REWITALIZACJI ............ 22 PRZESTRZENI OSIEDLA MIESZKANIOWEGO .................................................................................. 22



ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA I. CZĘŚĆ TEKSTOWA TOM I ETAP VIII OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO I. CZĘŚĆ OGÓLNA II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA TOM II ETAP VIII HARMONOGRAM REALIZACJI PLANOWANYCH ZADAŃ DYWERSYFIKACJA INWESTYCJI ZESTAWIENIA BILANSOWE TOM III ETAP II / ETAP III ZESTAWIENIA BILANSOWE • ANALIZY URBANISTYCZNE • INWENTARYZACJA CZĘŚĆ 1 - ZBIORCZE ZESTAWIENIA BILANSOWE CZĘŚĆ 2 - SZCZEGÓŁOWE ZESTAWIENIA BILANSOWE TOM IV ETAP V / ETAP VII KONSULTACJE SPOŁECZNE ETAP VII KONSULTACJE SPOŁECZNE ROZPATRZENIE WNIOSKÓW DO KONCEPCJI OPTYMALNEJ [O] ZBIÓR WNIOSKÓW ETAP VII KONSULTACJE SPOŁECZNE SYNTEZA WNIOSKÓW ZŁOŻONYCH DO KONCEPCJI PROJEKTOWEJ ETAP VII KONSULTACJE SPOŁECZNE ZBIÓR WNIOSKÓW DO KONCEPCJI OPTYMALNEJ [O] ETAP V KONSULTACJE SPOŁECZNE ZBIÓR WNIOSKÓW DO KONCEPCJI WYJŚCIOWEJ [W] TOM V: ETAP I MATERIAŁY WYJŚCIOWE I DANE DO PROJEKTU ANALIZA DANYCH I MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH I/4 - ANALIZA DANYCH I MATERIAŁÓW WYJŚCIOWYCH WNIOSKI ZŁOŻONE DO KONCEPCJI REWITALIZACJI OSIEDLI (W) I/3 - ANALIZA DANYCH I MATERIAŁÓW WYJŚCIOWYCH ZBIÓR DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH I/2 - WYNIKI WARSZTATÓW ZORGANIZOWANYCH DLA DRUGIEGO OBSZARU REWITALIZACJI OSIEDLA DOBRZYŃSKA I SKARPA • PŁOCK 2015 I/1 - REWITALIZACJA W PŁOCKU • RAPORT



II. CZĘŚĆ GRAFICZNA 1. ANALIZA DANYCH WYJŚCIOWYCH (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 01 PLO 01 OPRACOWANIA PLANISTYCZNE I PROJEKTOWE • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Płocka Uchwała Nr 565/XXXIII/2013 z dnia 26 marca 2013 roku Kierunki zagospodarowania przestrzennego - Struktura funkcjonalna PLANSZA NR 02 PLO 02 OPRACOWANIA PLANISTYCZNE I PROJEKTOWE • Plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego - MPZP NR 12 / MPZP NR 18 PLANSZA NR 03 PLO 03 OPRACOWANIA PLANISTYCZNE I PROJEKTOWE • Plany miejscowe zagospodarowania przestrzennego - MPZP NR 39 PLANSZA NR 04 PLO 04 OPRACOWANIA PLANISTYCZNE I PROJEKTOWE • Koncepcja zagospodarowania przestrzennego jaru rzeki Brzeźnicy w Płocku PLANSZA NR 05 PLW 01 WNIOSKI I INFORMACJE DO PROJEKTU • Wnioski złożone do koncepcji rewitalizacji osiedli (W) • Wnioski i postulaty z konsultacji społecznych ws. Rewitalizacji osiedli (K) PLANSZA NR 06 PLW 02 DECYZJE I POZWOLENIA ADMINISTRACYJNE GRANICE OPRACOWAŃ PLANISTYCZNYCH I PROJEKTOWYCH • Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu • Decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego • Decyzje o pozwoleniu na budowę • Lokalizacje inwestycji uzgodnionych przez ZUD UM Płocka • Granice MPZP nr: 12, 39 i 18 • Granice Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Jaru Rzeki Brzeźnicy w Płocku 2. INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 07 PLI 01 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Jednostki bilansowe (delimitacja zespołów zabudowy w granicach osiedla Skarpa) PLANSZA NR 08 PLI 02 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Stan własności gruntów PLANSZA NR 09 PLI 03 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Stan techniczny • Klasyfikacja stanu i stopnia zużycia materialnego • Klasyfikacja stanu i stopnia zużycia społecznego elementów zagospodarowania PLANSZA NR 10 PLI 04 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Delimitacja funkcjonalna zabudowy



PLANSZA NR 11 PLI 05 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Układ komunikacyjny • Tereny i obiekty obsługi komunikacji PLANSZA NR 12 PLI 06 INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA • Delimitacja obszarów zielonych • Przestrzenie otwarte i zamknięte 3. ANALIZY URBANISTYCZNE (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 13 PLA 01 ANALIZA STRUKTURY JEDNOSTKI MIESZKANIOWEJ • Handel PLANSZA NR 14 PLA 02 ANALIZA STRUKTURY JEDNOSTKI MIESZKANIOWEJ • Usługi powszechne wielobranżowe PLANSZA NR 15 PLA 03 ANALIZA STRUKTURY JEDNOSTKI MIESZKANIOWEJ • Usługi: nauka, oświata, wychowanie, kultura PLANSZA NR 16 PLA 04 ANALIZA STRUKTURY JEDNOSTKI MIESZKANIOWEJ • Sport i rekreacja PLANSZA NR 17 PLA 05 ANALIZY URBANISTYCZNE • Gospodarka odpadami komunalnymi PLANSZA NR 18 PLA 06 ANALIZY URBANISTYCZNE • Oświetlenie terenów osiedla PLANSZA NR 19 PLA 07 ANALIZY URBANISTYCZNE • Monitoring terenów osiedla 4. KONCEPCJA WYJŚCIOWA (W) (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 20 PLKW 01 Rewitalizacja - Koncepcja wyjściowa (W) • Inwestycje budowlane PLANSZA NR 21 PLKW 02 Rewitalizacja - Koncepcja wyjściowa (W) • Tereny zieleni, sportu i rekreacji



5. KONCEPCJA OPTYMALNA (O) KONSULTACJE SPOŁECZNE - WNIOSKI DO KONCEPCJI OPTYMALNEJ (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 22 PLKO 01 Rewitalizacja - Koncepcja Optymalna (O) • Inwestycje budowlane • Wnioski do koncepcji optymalnej PLANSZA NR 23 PLKO 02 Rewitalizacja - Koncepcja Optymalna (O) • Tereny zieleni, sportu i rekreacji • Wnioski do koncepcji optymalnej 6. KONCEPCJA FINALNA (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 24 PLK 01 Rewitalizacja - Projekt finalny • Inwestycje budowlane PLANSZA NR 25 PLK 02 Rewitalizacja - Projekt finalny • Tereny zieleni, sportu i rekreacji PLANSZA NR 26 - PLANSZA ZBIORCZA PLK 03 Koncepcja zagospodarowania osiedla Skarpa w Płocku - Projekt finalny • Rozwiązania modelowe 7. HARMONOGRAM REALIZACJI PLANOWANYCH ZADAŃ DYWERSYFIKACJA INWESTYCJI (plansze A1 w skali podstawowej 1:2750) PLANSZA NR 27 PLR 01 Infrastruktura komunikacyjna • Drogi i ulice PLANSZA NR 28 PLR 02 Infrastruktura komunikacyjna • Garaże, parkingi i miejsca postojowe PLANSZA NR 29 PLR 03 Tereny inwestycji kubaturowych PLANSZA NR 30 PLR 04 Tereny zieleni osiedlowej (przymieszkaniowej) • Tereny i urządzenia sportu i rekreacji PLANSZA NR 31 PLR 05 Zespoły parkowe • Tereny zieleni na obszarach skarpy wiślanej oraz jaru rzeki Brzeźnicy PLANSZA NR 32 PLR 06 Gospodarka odpadami komunalnymi



I. WSTĘP - DANE FORMALNE 1. Informacje formalne Podstawy opracowania: a) Umowa Nr 83 / WRM.IILZP / Z / 1623 / 2016z dnia 7 października 2016 roku zawarta pomiędzy Gminą - Miasto Płock, z siedzibą w Płocku, PI. Stary Rynek 1, a: ABI. Biuro projektowe mgr inż. Architekt Marek Dzięglewski, prowadzącym działalność gospodarczą, z siedzibą 09-407 Płock, ul. Powstańców Styczniowych 17/8. 2. Dane wyjściowe - mapa cyfrowa do celów projektowych; - dane dotyczące stanu własności gruntów; - dane dotyczące liczby mieszkańców i lokali mieszkalnych; źródła: • Wydział Ewidencji i Spraw Obywatelskich, stan na 31.12.2016; • Portal Mapy Akustycznej http://www.plock.eu/MapPortal/; - obowiązujące dokumenty planistyczne; - odrębne opracowania projektowe; - dane dotyczące klas dróg; - dane dotyczące polityki parkingowej; - dane dotyczące monitoringu osiedla Skarpa. 3. Regulacje prawne o znaczeniu ponadlokalnym • ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. 2015 poz. 1777), zwana dalej „ustawą”; • ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz. 95, z późn. zm.); • ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 1994 r. Nr 89, poz. 414, z późn. zm.); • rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,

jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.) • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska

(Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.); • rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów

hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826); • ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

(Dz. U. z 1996 r. Nr 132, poz. 622, z późn. zm.); • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1997 Nr 115, poz. 741, z późn. zm.); • ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Tekst jednolity (Dz. U. z 2014 poz. 1446, z późn. zm.); • ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 1985 r. Nr 14, poz. 60, z późn. zm.); • ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 19, poz. 177, z późn. zm.); 4. Regulacje prawne o znaczeniu lokalnym • Uchwały Rady Miasta Płocka zatwierdzające obowiązujące dokumentacje planistyczne; • Uchwała Nr 277/XV/2016 Rady Miasta Płocka z dnia 26 stycznia 2016 r.

w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Płocka; • Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka „wczoraj – dziś - jutro”, Płock, 27 marca 2015 roku; • Uchwała Nr 702/XLII/2013 Rady Miasta Płocka z dnia 30 grudnia 2013 roku

w sprawie: przystąpienia do opracowania dokumentu pn. „Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka - Aktualizacja na lata 2014–2020 i lata następne”;

• Uchwała Nr 729/XLIII/05 Rady Miasta Płocka z dnia 28 czerwca 2005 roku w sprawie uchwalenia Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Płocka na lata 2005 – 2013, kierunkowo do 2020 r. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka, Aktualizacja na lata 2007 – 2013 i lata następne, Płock, maj 2009; Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 729/XLIII/05;

• Uchwała Nr 482/XXVIII/2017 Rady Miasta Płocka z dnia 31 stycznia 2017 r. w sprawie programu realizacji miejsc postojowych dla pojazdów na terenie miasta Płocka; Załącznik do Uchwały Nr 482/XXVIII/2017 Rady Miasta Płocka z dnia 31 stycznia 2017 roku;



• Uchwała Nr 279/XV/2016 Rady Miasta Płocka z dnia 26 stycznia 2016 r. w sprawie przyjęcia Polityki Parkingowej Miasta Płocka; Załącznik do Uchwały Nr 279/XV/2016 Rady Miasta Płocka z dnia 26 stycznia 2016 roku;

• Uchwała Nr 524/XXX/2017 Rady Miasta Płocka z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Jaru Rzeki Brzeźnicy w Płocku;

5. Opracowania planistyczne i dokumentacje projektowe • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Płocka

przyjęte Uchwałą Nr 565/XXXIII/2013 z dnia 26 marca 2013 roku • Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego pomiędzy ulicami:

C.K.Norwida, A.Asnyka, J.Słowackiego, K.I.Gałczyńskiego, przyjęty Uchwałą Nr 414/Xix/99 Rady Miasta Płocka z dnia 23 listopada 1999 r. (MPZP NR 12);

• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w Płocku u zbiegu ulic: Polnej i Na Skarpie, przyjęty Uchwałą Nr 832/Xli/01 Rady Miasta Płocka z dnia 29 maja 2001 r. (MPZP Nr 18)

• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów zawartych pomiędzy ulicami: Dobrzyńską, Polną i jej projektowanym przedłużeniem w kierunku zachodnim oraz Parowa w Płocku przyjęty Uchwałą Nr 798/Xlv/05 Rady Miasta Płocka z dnia 27 września 2005 roku (MPZP NR 39)

• Koncepcja zagospodarowania przestrzennego jaru rzeki Brzeźnicy w Płocku, 6. Materiały źródłowe wykorzystane do opracowaniu • Zarządzenie Nr 293/2011 Prezydenta Miasta Płocka z dnia 04 kwietnia 2011 roku w sprawie

prowadzenia ewidencji zabytków, znajdujących sie na terenie działania Gminy – Miasto Płock; • Rewitalizacja w Płocku - Raport z badania sondażowego

Opracowanie: Towarzystwo Naukowe Płockie i Urząd Miasta Płocka, Płock 2014; • Wyniki warsztatów zorganizowanych dla drugiego obszaru rewitalizacji

osiedla Dobrzyńska i Skarpa, Płock 2015; • Raport z konsultacji społecznych dotyczących opracowania dokumentu pn.

„Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Płocka - Aktualizacja na lata 2014–2020 i lata następne” przeprowadzonych zgodnie z Zarządzeniem Nr 424/2015 Prezydenta Miasta Płocka z dnia 18 marca 2015 roku - opracowanie 2016 rok.

7. Literatura • Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; • Stefan Koziński: Koncepcja zabudowy miasta, Wydawnictwo Arkady; • Kazimierz Wejchert: Elementy kompozycji urbanistycznej, Wydawnictwo Arkady; • Władysław Czerny: Architektura zespołów osiedleńczych, Wydawnictwo Arkady; • Ernst Neufert: Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Wydawnictwo Arkady; • Urządzenia sportowe - praca zbiorowa pod redakcją Romualda Wirszyłło • Helena Syrkus: Społeczne cele urbanizacji, PWN Warszawa; • Tadeusz Tołwiński: Urbanistyka, Zakład Urbanistyki Politechniki Warszawskiej; • Witold Szolginia: Estetyka miasta, Wydawnictwo Arkady; • Hanna Adamczewska Wejchert: Kształtowanie zespołów mieszkaniowych, Wydawnictwo Arkady; • Seneta W., Dolatowski J., Dendrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. • W tekście wykorzystano cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info

http://www.administrator24.info/



II. WPROWADZENIE 1. Rewitalizacja Zgodnie z definicją zawartą w Art. 2 ust.1 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. 2015 poz. 1777) „Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji”.

Rewitalizacją nazywa się zespół sekwencyjnych działań prowadzących do ożywienia i trwałej poprawy kondycji zdegradowanych obszarów miejskich oraz do rozwiązania ich problemów, przy zachowaniu postulatu poprawy jakości życia lokalnych społeczności. Rozumie się przez to kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na określonym obszarze proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd terytorialny w celu wyprowadzenia zdegradowanego obszaru urbanistycznego ze stanu kryzysowego, poprzez nadanie mu nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne. Istotą takich działań jest zastąpienie dotychczasowej funkcji zdegradowanego obszaru nową (jedną lub ich zespołem) oraz idące w ślad za tym ukierunkowane przemiany społeczne, gospodarcze, środowiskowe, przestrzenne, techniczne, prawne i organizacyjne.

Strategicznym celem procesu rewitalizacji jest zainicjowanie zrównoważonego rozwoju miasta. Dlatego konieczne jest podjęcie działań w następujących sferach: - w sferze gospodarczej: m.in. poprzez wspieranie lokalnej i regionalnej gospodarki w celu zachowania istniejących i tworzenia nowych miejsc pracy, przede wszystkim w sektorze MSP, zapewnienie dogodnych warunków zakładania działalności gospodarczej; - w sferze infrastrukturalno-przestrzennej: poprzez rewaloryzację i modernizację wartościowych obiektów i zespołów, podniesienie jakości przestrzeni publicznej i otoczenia mieszkaniowego, modernizację i rozbudowę infrastruktury technicznej, poprawę sytuacji środowiskowej; - w sferze społecznej: m.in. poprzez wspieranie działań mających na celu zapewnienie sprawnie funkcjonującej infrastruktury społecznej, inicjowanie i wspieranie partycypacji mieszkańców oraz ich inicjatyw, zapobieganie wykluczeniu, przestępczości i patologiom społecznym, tworzenie sieci społecznych itd. Rewitalizacja charakteryzuje się: - kompleksowością, czyli całościowym spojrzeniem na zdegradowany obszar, na którym podejmowane działania w sferze infrastrukturalnej, gospodarczej, społecznej i środowiskowej są w pełni ze sobą zintegrowane i podporządkowane tym samym celom; - koordynacją działań, czyli takim zarządzaniem procesem, aby prowadzony był zgodnie z ustalonym harmonogramem, przy optymalnym wykorzystaniu zasobów istniejących jak i powstałych dzięki realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych; - wieloletniością - stopień skomplikowania procesu rewitalizacji, konieczność podjęcia wielu działań oraz ich kosztochłonność zmusza do rozłożenia inwestycji na wiele lat (w zależności od wielkości obszaru rewitalizacji i jego degradacji). Podstawowe definicje: Obszar objęty programem rewitalizacji – oznacza obszar dla którego opracowano i wdraża się program rewitalizacji (dla części lub całości obszaru w sytuacji kryzysowej). Projekt rewitalizacji – przedsięwzięcie, które jest częścią programu rewitalizacji, w ramach którego realizowane są zadania inwestycyjne, społeczne i ekonomiczne, trwające w określonym czasie, o określonych kosztach i wyznaczonym rezultacie, Lokalny Program Rewitalizacji (LPR) - wieloletni, interdyscyplinarny, zintegrowany program operacyjny bazujący na współpracy różnych podmiotów podczas przygotowania, opracowania i realizacji. Określenie prawidłowych kierunków działań w LPR, stanowi podstawę do pozyskania środków z funduszy europejskich.



Rewaloryzacja - nadanie pierwotnej wartości, odnowienie, przywrócenie świetności i walorów użytkowych obiektom i obszarom o charakterze zdegradowanym. Z pojęciem rewaloryzacji wiąże się większość odrębnie definiowanych działań, jak konserwacja, regeneracja, rekonstrukcja, renowacja, restauracja i rehabilitacja. Zasadniczo obiekty zrewaloryzowane ponownie nabierają wyjściowych cech jakościowych, choć może nastąpić także unowocześnienie ich funkcji (podniesienie jakości). Pojęcie rewaloryzacji najczęściej wiązano wyłącznie z substancją zabytkową, niemniej jest to mylne zawężanie przedmiotu rozważań. Można bowiem mówić o rewaloryzacji funkcji usługowej, przemysłowej czy mieszkaniowej. Tego typu procesy unowocześniania czy uszlachetniania poprzez rewaloryzację są częstym elementem we współczesnych przemianach miast. Modernizacja - nowocześnienie, uwspółcześnienie istniejącego (również zabytkowego) obiektu budowlanego lub zespołu obiektów, a także parków, trwałe ulepszenie prowadzące do zwiększenia wartości użytkowej. W ramach modernizacji przeprowadza się niejednokrotnie zmiany wcześniej istniejących funkcji. 2. Informacje dotyczące aspektów prawnych rewitalizacji 1. Zgodnie z brzmieniem Art. 2 ust. 2 ustawy:

„Interesariuszami rewitalizacji, zwanymi dalej „interesariuszami”, są w szczególności: 1) mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty

zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego;

2) mieszkańcy gminy inni niż wymienieni w pkt 1; 3) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą; 4) podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną,

w tym organizacje pozarządowei grupy nieformalne; 5) jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne; 6) organy władzy publicznej; 7) podmioty, inne niż wymienione w pkt 6, realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa”.

2. Zgodnie z brzmieniem Art. 3 ust.1 ustawy „Przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy, stanowią jej zadania własne”

3. Partycypacja społeczna w procesie rewitalizacji 1) Zgodnie z brzmieniem Art. 5 ustawy:

1. Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym poprzez uczestnictwo w konsultacjach społecznych oraz w pracach Komitetu Rewitalizacji, o którym mowa w art. 7.

2. Przygotowanie, prowadzenie i ocena rewitalizacji, o których mowa w ust. 1, polegają w szczególności na:

1) poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami; 2) prowadzeniu, skierowanych do interesariuszy, działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, w tym o istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji, wynikających z ustawy, oraz o przebiegu tego procesu; 3) inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji; 4) zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, szczególności gminnego programu rewitalizacji; 5) wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji gminnego programu rewitalizacji; 6) zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy.

3. W toku przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji dąży się, aby działania, o których mowa w ust. 2,

skutkowały wypowiedzeniem się przez wszystkich interesariuszy, o których mowa w art. 2 ust. 2 pkt 1 oraz wszystkich interesariuszy prowadzących na obszarze rewitalizacji działalność, o której mowa w art. 2 ust. 2 pkt 3 i 4.



III. INFORMACJE OGÓLNE 1. Podstawa i zakres opracowania dokumentu Podstawę opracowania stanowi Uchwała Nr 277/XV/2016 Rady Miasta Płocka z dnia 26 stycznia 2016 r., w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Płocka Granice poszczególnych podobszarów obszaru zdegradowanego określone zostały na załącznikach mapowych stanowiących odpowiednio załączniki nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 do uchwały. Zakres przedmiotowego opracowania obejmuje obszar jednostki strukturalnej „Osiedle Skarpa”, stanowiącej jeden z 7 podobszarów obszaru zdegradowanego na terenie miasta Płocka. Obszar osiedla Skarpa jest jednocześnie jednym z 4 wyznaczonych podobszarów rewitalizacji, którego granice określone zostały na załączniku mapowym nr 5 do uchwały. 2. Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest projekt koncepcyjny zagospodarowania osiedla Skarpa w Płocku. Projekt jest elementem procesu realizacji lokalnego programu rewitalizacji miasta w sferze przestrzennej i infrastrukturalnej. Dokumentacja obejmuje rozwiązania w zakresie rewaloryzacji i modernizacji układu urbanistycznego oraz zespołów istniejącej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, podniesienia jakości przestrzeni mieszkaniowej i publicznej, poprawy sytuacji środowiskowej poprzez m.in. rewaloryzację systemu zieleni oraz rozwiązania w zakresie modernizacji infrastruktury komunikacyjnej, technicznej oraz gospodarki odpadami. 3. Zakres opracowania dokumentu Zakres opracowania obejmuje tereny jednostki strukturalnej osiedla Skarpa, stanowiący jeden z 7 wyznaczonych podobszarów obszaru zdegradowanego na terenie miasta Płocka, wyznaczonego zgodnie z Uchwałą Nr 277/XV/2016 Rady Miasta Płocka z dnia 26 stycznia 2016 r., w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie miasta Płocka. Granice poszczególnych podobszarów obszaru zdegradowanego określone zostały na załącznikach mapowych stanowiących odpowiednio załączniki nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 do uchwały. Obszar osiedla Skarpa stanowi jednocześnie jeden z 4 wyznaczonych podobszarów rewitalizacji, którego granice określone zostały na załączniku mapowym nr 5 do uchwały.



4. Etapy prac - Etap 1: Analiza otrzymanych danych i materiałów wyjściowych; - Etap 2: Sporządzenie inwentaryzacji urbanistycznej. - Etap 3: Sporządzenie analiz urbanistycznych stanu istniejącego. - Etap 4: Sporządzenie Koncepcji wyjściowej (wariant „W") - Etap 5: Spotkanie z mieszkańcami - zaprezentowanie Koncepcji wyjściowej (wariant „W") - Etap 6: Sporządzenie Koncepcji optymalnej (wariant „O") - Etap 7: Spotkanie z mieszkańcami - zaprezentowanie Projektu urbanistycznego zagospodarowania terenu osiedla (wersja „O"); - Etap 8: Przekazanie przedmiotu umowy (po w prowadzeniu ostatecznych korekt na podstawie konsultacji społecznych, opracowaniu Harmonogramu realizacji planowanych działań oraz opracowaniu części opisowej) 5. Metodyka prac Metodyka opracowania dokumentu opiera się na dostosowaniu określonych narzędzi badawczych i projektowych do opracowania koncepcji zagospodarowania osiedla Skarpa. W pracy nad koncepcją przyjęto zasadę planowania otwartego z udziałem podmiotów zaangażowanych w proces rewitalizacji i aktywizacji osiedla oraz potencjalnych odbiorców - mieszkańców miasta. Założenie to wynika z faktu, iż warunkiem zbudowania dokumentu planistycznego mającego szanse powodzenia jego realizacji jest uspołecznienie procesu prac nad nim. Polega to przede wszystkim na zaangażowaniu interesariuszy w proces opracowywania koncepcji w sposób interaktywny i wypracowaniu form społecznego współdziałania w zakresie programowania kierunków działań rewitalizacyjnych oraz określenia sposobów ich realizacji. Jednocześnie aktywny udział przedstawicieli w pracach nad przygotowaniem projektu pozwolił na spełnienie istotnego z punktu widzenia planowania strategicznego kryterium zgody i reprezentacji społecznej. Pozwala to mieć nadzieję, że poprzez aktywny udział w pracach nad przygotowaniem dokumentu, społeczność lokalna jest silniej umotywowana do jego wdrożenia oraz osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. 6. Harmonogram przedmiotowy prac A: Analiza otrzymanych danych i materiałów wyjściowych:

- zebranie informacji i danych w celu zdiagnozowania sytuacji społeczno - gospodarczej osiedla oraz jakości jego struktury funkcjonalno-przestrzennej; - zebranie wniosków do projektu koncepcji zagospodarowania osiedla; - analiza zebranych danych i materiałów, w tym dokumentacji archiwalnych i obowiązujących oraz wydanych decyzji administracyjnych; - analiza Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Płocka - Kierunki zagospodarowania przestrzennego; - analiza obowiązujących planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego; - analiza informacji o planowanych inwestycjach.

B: Analiza stanu istniejącego i sporządzenie inwentaryzacji urbanistycznej:

- analiza struktury przestrzenno-funkcjonalnej osiedla; - podział na jednostki bilansowe i opracowanie analiz bilansowych; - analiza stanu własności gruntów; - inwentaryzacja urbanistyczna: ▪ klasyfikacje elementów zagospodarowania przestrzennego, ▪ ocena stanu technicznego i stopnia zużycia społecznego elementów zagospodarowania; - delimitacja funkcjonalna zabudowy terenów; - delimitacja obszarów w granicach poszczególnych jednostek bilansowych i wyodrębnienie przestrzeni otwartych (ogólnodostępnych) i zamkniętych (wygrodzonych terenów funkcjonalnych); - analiza systemu komunikacyjnego „zewnętrznej” (ogólnomiejskiej) i „wewnętrznej” osiedla.



C: Szczegółowe analizy urbanistyczne oraz identyfikacja obszarów problemowych: - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - usługi handlowe; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - usługi: nauka i oświata, służba zdrowia; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - sport i rekreacja; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - komunikacja i system parkingowy; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - gospodarka odpadami komunalnymi; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - oświetlenie terenów osiedla; - analiza struktury Jednostki mieszkaniowej - monitoring terenów osiedla;

D: Opracowanie Koncepcji wyjściowej (wariant „W") oraz Koncepcji optymalnej (wariant „O")

Konsultacje społeczne - spotkania z mieszkańcami, prezentacja i omówienie Koncepcji wyjściowej oraz Koncepcji optymalnej - projektu urbanistycznego zagospodarowania terenu osiedla (wariant „O"): ▪ wyznaczenie obszarów do objęcia działaniami rewitalizacyjnymi na podstawie wyników przeprowadzonych analiz; ▪ określenie obszarów problemowych i priorytetów działań rewitalizacyjnych; - opracowanie założeń programowo-przestrzennych; - opracowanie wariantu wyjściowego koncepcji urbanistycznej; - przeprowadzenie konsultacji społecznych - w ramach prezentacji i dyskusji publicznej; - zebranie wniosków i analiza propozycji działań rewitalizacyjnych przedstawionych we wnioskach;

E: Opracowanie Koncepcji zagospodarowania osiedla Skarpa w Płocku

- uzupełnienie rozwiązań projektowych o wnioski z przeprowadzonych konsultacji społecznych (oznaczenie lokalizacji wniosków na planszach graficznych); - opracowanie ostatecznego programu zagospodarowania terenów osiedla; - opracowanie projektu urbanistycznego zagospodarowania przestrzennego.

F: Opracowanie harmonogramu realizacji planowanych zadań na podstawie założeń dywersyfikacji

inwestycji oraz zestawień bilansowych do projektu koncepcyjnego:

- infrastruktura komunikacyjna: tereny inwestycji drogowych z wyłączeniem terenów obsługi komunikacji; - infrastruktura komunikacyjna: parkingi - miejsca postojowe - garaże (z wyłączeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej); - tereny inwestycji kubaturowych; - tereny zieleni osiedlowej (przymieszkaniowej); - tereny i urządzenia sportu i rekreacji; - zespoły parkowe; - tereny zieleni na obszarach skarpy wiślanej oraz jaru rzeki Brzeźnicy; - gospodarka odpadami komunalnymi.

Rezultaty ww. prac zostały zamieszczone w części tekstowej oraz rysunkowej opracowania.



III. STAN ISTNIEJĄCY ZAGOSPODAROWANIA I UŻYTKOWANIA OBSZARU 1. Obszar opracowania Granice osiedla Skarpa wyznaczają: - od strony wschodniej układ ulic - dróg publicznych: ul. ul. Miodowa, Prezydenta Mościckiego, Dobrzyńska, - od strony południowej ul. Kazimierza Wielkiego oraz podnóże skarpy wiślanej, - od strony zachodniej i północnej obrzeże rzeki Brzeźnicy; Łączna powierzchnia w granicach opracowania = 1 155 838 m2 = 115,58 ha, w tym: • tereny komunikacji zewnętrznej ogólnomiejskiej = 65 044,91 m2 = 6,50 ha (drogi publiczne w liniach rozgraniczających); • powierzchnia jednostek bilansowych = 1 090 793 m2 = 109,08 ha. Powierzchnia osiedla Skarpa w granicach administracyjnych: 1,17 km2 = 117 ha. Obszar opracowania koncepcji zagospodarowania osiedla stanowi w strukturze miasta samodzielną jednostkę strukturalną. Obszar został podzielony na Jednostki bilansowe: JB1, JB2, JB3, JB4, JB5, JB6. Wskaźniki urbanistyczne dla wszystkich jednostek zamieszczono w zestawieniach bilansowych. 2. Dane statystyczne: Łączna liczba mieszkańców - zabudowa wielorodzinna - 7167; - zabudowa jednorodzinna - 1331; razem - 8498. Źródło: Wydział Ewidencji i Spraw Obywatelskich stan na 31.12.2016. Liczba mieszkańców - porównanie danych statystycznych: Rok I 2000 2005 2010 2013 2016 2017 Ludność I 10 100 10 070 9 450 9 183 8 916 8 498 średni ubytek mieszkańców = 95 rocznie. Łączna liczba lokali mieszkalnych: zabudowa wielorodzinna - 2996; zabudowa jednorodzinna - 417; Razem - 3413. Źródło: Portal Mapy Akustycznej www.plock.eu/MapPortal

http://www.plock.eu/MapPortal



3. Podział obszaru osiedla na jednostki bilansowe



4. Struktura przestrzenna i użytkowa jednostek strukturalnych w osiedlu JB1 - jednostka bilansowa 1: Położona w północnej części osiedla Skarpa. Granice jednostki wyznaczają ulice: Miodowa, Gałczyńskiego, Dobrzyńska, Mehoffera, Wyspiańskiego oraz korona jaru rzeki Brzeźnicy. Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia netto = 15,72 ha; - powierzchnia brutto = 19,07 ha, co stanowi 17,48 % pow. łącznej jednostek i 16,30 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 2041, co stanowi 24,02% ogółu mieszkańców osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkań: 673, co stanowi 19,72% ogólnych zasobów mieszkaniowych w osiedlu; Obszar o dominującej funkcji mieszkaniowej, w tym: - tereny zabudowy jednorodzinnej zajmujące 50,51 % pow. netto jednostki; - tereny wielorodzinnej zajmujące 22,13 % pow. netto jednostki; - tereny usług zajmują 13,99 % pow. netto jednostki; - tereny zieleni brutto (w tym na terenach zabudowy wielorodzinnej) zajmują ogółem 21,62 % pow. netto jednostki; Przeprowadzenia procesów rewaloryzacji i rewitalizacji wymagają w szczególności tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej oraz obsługujący ją układ komunikacji lokalnej i wewnętrznej, system parkingowo-garażowy oraz systemy: tymczasowego gromadzenia odpadów gospodarczych, monitoringu i oświetlenia. W dobrym stanie technicznym i użytkowym utrzymane są tereny zabudowy jednorodzinnej oraz usługowej. JB2 - jednostka bilansowa 2: Położona w środkowo wschodniej części osiedla Skarpa. Granice jednostki wyznaczają ulice: Miodowa, Prezydenta Mościckiego, Dobrzyńska, Gałczyńskiego. Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia netto = 9,66 ha; - powierzchnia brutto = 10,95 ha, co stanowi 10,04 % pow. łącznej jednostek i 9,36 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 2062, co stanowi 24,26 % ogółu mieszkańców osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkań: 1062, co stanowi 31,12 % ogólnych zasobów mieszkaniowych w osiedlu; Obszar o dominującej funkcji mieszkaniowej, w tym: - tereny zabudowy jednorodzinnej zajmujące 31,57 % pow. netto jednostki; - tereny wielorodzinnej zajmujące 53,83 % pow. netto jednostki; - tereny usług zajmują 7,45 % pow. netto jednostki; - tereny zieleni brutto (w tym na terenach zabudowy wielorodzinnej) zajmują ogółem 22,77 % pow. netto jednostki. Przeprowadzenia procesów rewaloryzacji i rewitalizacji wymagają w szczególności tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej oraz obsługujący ją układ komunikacji lokalnej i wewnętrznej, system parkingowo-garażowy oraz systemy: tymczasowego gromadzenia odpadów gospodarczych, monitoringu i oświetlenia. W dobrym stanie technicznym i użytkowym utrzymane są tereny zabudowy jednorodzinnej.



JB3 - jednostka bilansowa 3: Położona w środkowo-południowej części osiedla Skarpa. Granice jednostki wyznaczają ulice: Dobrzyńska, Kazimierza Wielkiego, Parowa oraz korona jaru rzeki Brzeźnicy. Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia netto = 27,13 ha; - powierzchnia brutto = 30,52 ha, co stanowi 27,98 % pow. łącznej jednostek i 26,09 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 4227, co stanowi 49,74 % ogółu mieszkańców osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkań: 1623, co stanowi 47,55 % ogólnych zasobów mieszkaniowych w osiedlu; Obszar o dominującej funkcji mieszkaniowej, w tym: - tereny zabudowy jednorodzinnej zajmujące 25,25 % pow. netto jednostki; - tereny wielorodzinnej zajmujące 41,98 % pow. netto jednostki; - tereny usług zajmują 14,63 % pow. netto jednostki; - tereny zieleni brutto (w tym na terenach zabudowy wielorodzinnej) zajmują ogółem 39,79 % pow. netto jednostki. Przeprowadzenia procesów rewaloryzacji i rewitalizacji wymagają w zasadzie w całości tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, układ komunikacji ponadlokalnej, lokalnej i wewnętrznej, system parkingowo-garażowy oraz systemy: tymczasowego gromadzenia odpadów gospodarczych, monitoringu i oświetlenia. W dobrym stanie technicznym i użytkowym utrzymane są tereny zabudowy jednorodzinnej. JB4 - jednostka bilansowa 4: Położona w południowej części osiedla Skarpa. Granice jednostki wyznaczają: ulice: Parowa, Kazimierza Wielkiego oraz przedłużenie granic Rogatek Dobrzyńskich i podnóże skarpy wiślanej nad zalewem Sobótka. Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia brutto: 16,82 ha, co stanowi 15,42 % pow. łącznej jednostek i 14,38 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 168, co stanowi 1,98 % ogółu mieszkańców osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkań: 60, co stanowi 1,76 % ogólnych zasobów mieszkaniowych w osiedlu; Obszar nadskarpowy z enklawami zabudowy mieszkaniowej, w tym: - tereny zabudowy jednorodzinnej zajmujące 8,86 % pow. brutto jednostki; - tereny wielorodzinnej zajmujące 4,52 % pow. brutto jednostki; - tereny usług i teren cmentarza zajmują 15,10 % pow. brutto jednostki; - tereny zieleni brutto (w tym na terenach skarpy wiślanej) zajmują ogółem 78,29 % pow. brutto jednostki. Przeprowadzenia procesów rewaloryzacji i rewitalizacji wymagają w całości tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, niezagospodarowane obszary nadskarpowe i zboczy skarpy wiślanej w granicach parków, a także układ komunikacji wewnętrznej, system parkingowo-garażowy oraz systemy tymczasowego gromadzenia odpadów gospodarczych, monitoringu i oświetlenia. W dobrym stanie technicznym i użytkowym utrzymane są tereny zabudowy wielorodzinnej i usługowej. JB5 - jednostka bilansowa 5: Położona w północno-zachodniej części osiedla Skarpa. Obejmuje obszar jaru rzeki Brzeźnicy. Granice jednostki wyznaczają: linia nabrzeża rzeki Brzeźnicy, granice osiedla budynków komunalnych wielorodzinnych Miodowa-Jar, ulice Wyspiańskiego, Mehoffera, Dobrzyńska Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia brutto: 14,48 ha, co stanowi 13,27 % pow. łącznej jednostek i 12,38 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 0; - łączna liczba mieszkań: 0; - tereny usług zajmują 4,70 % pow. brutto jednostki; - tereny zieleni brutto zajmują ogółem 85,64 % pow. brutto jednostki.



Przeprowadzenia procesu rewitalizacji wymaga cały obszar jednostki bilansowej w ramach odrębnego programu ochrony i zagospodarowania jaru rzeki Brzeźnicy. Ponadto modernizacji wymaga układ komunikacji wewnętrznej, system tymczasowego gromadzenia odpadów, monitoringu i oświetlenia. JB6 - jednostka bilansowa 6: Położona w zachodniej części osiedla Skarpa. Obejmuje obszar jaru rzeki Brzeźnicy. Granice jednostki wyznaczają: linia nabrzeża rzeki Brzeźnicy, ulica Dobrzyńska, korona jaru rzeki Brzeźnicy, ulica Parowa. Podstawowe dane bilansowe: - powierzchnia brutto: 17,24 ha, co stanowi 15,80 % pow. łącznej jednostek i 14,74 % pow. obszaru osiedla Skarpa; - łączna liczba mieszkańców: 0; - łączna liczba mieszkań: 0; - tereny zieleni brutto zajmują ogółem 98,09 % pow. brutto jednostki. Przeprowadzenia procesu rewitalizacji wymaga cały obszar jednostki bilansowej w ramach odrębnego programu ochrony i zagospodarowania jaru rzeki Brzeźnicy. Ponadto modernizacji wymaga układ komunikacji wewnętrznej, system tymczasowego gromadzenia odpadów, monitoringu i oświetlenia. Wnioski: 1) Zespoły zabudowy wielorodzinnej powstały w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku

w ramach realizacji programów budowy osiedli w związku z uprzemysłowieniem i rozwojem miasta. W ostatnich latach większość bloków została poddana termorenowacji, powstały też nowe bloki wzniesione przez developerów prywatnych i spółdzielnię mieszkaniową. W przeważającej części bloki zabudowy należą do wspólnot mieszkaniowych. Stan techniczny zabudowy mieszkaniowej ocenia się jako dobry lub średni;

2) W granicach osiedla istnieją wydzielone zespoły zabudowy jednorodzinnej, powstałe w większości również w latach 60-tych XX w. Ogólnie stan techniczny ocenia się jako dobry, za wyjątkiem zabudowy w JB 4.

3) W średnim a nawet w złym stanie technicznym znajdują się niemal wszystkie tereny otwarte, publicznie dostępne, w szczególności tereny zieleni publicznej;

4) System wewnętrznej komunikacji osiedla wymaga przeprowadzenia remontów i modernizacji, zwiększenia ilości miejsc parkingowych i przeprowadzenia rehabilitacji zdegradowanej przestrzeni zespołów garażowych;

5) W złym stanie technicznym i estetycznym wymagającym interwencji znajdują się niemal wszystkie: - naziemne obiekty infrastruktury technicznej; - urządzenia i tereny do czasowego gromadzenia i segregacji odpadów gospodarczych;

6) Remontów i modernizacji wymagają: - system oświetlenia terenów osiedla; - odcinki systemu infrastruktury technicznej;

7) Rozbudowy wymaga system monitoringu, w szczególności na obszarach jaru rzeki Brzeźnicy.

Inwentaryzacja, ocena stanu technicznego elementów zagospodarowania terenów oraz szczegółowe analizy urbanistyczne zostały wykonana w ramach prac nad koncepcją zagospodarowania. Rysunki oraz zestawienia bilansowe zawierają wszystkie szczegółowe dane dotyczące problematyki zagospodarowania przestrzennego osiedla Skarpa. Problemy techniczne, użytkowe, ekonomiczne, społeczne, etc., występujące na obszarze osiedla zostały zamieszczone we wnioskach zbieranych w ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych oraz wskazane na planszach graficznych.



IV. ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE 1. Problematyka

Spośród wielu problemów istniejących w obszarze przestrzennym, społecznym, technicznym i ekonomicznym osiedla Skarpa należy wyróżnić problemy najważniejsze, priorytetowe, wymagające interwencji i podjęcia działań rewitalizacyjnych, spowodowane w głównej mierze poprzez: • zużycie techniczne i niewydolność elementów wewnętrznej komunikacji w osiedlu; • rosnący deficyt miejsc parkingowych, • degradację i alienację przestrzeni publicznych, • dysfunkcjonalność systemu usług, • brak zespołu usług osiedlowych I-go stopnia; • brak obiektów służących integracji społecznej, ośrodków opieki socjalnej, domów dziennego pobytu, etc. • wygradzanie zespołów mieszkaniowych wielorodzinnych, • rozgrodzenia i defragmentacja przestrzeni publicznych, • degradację jakościowa i techniczną oraz dysfunkcjonalność terenów zielonych w zabudowie wielorodzinnej, • degradację części obszarów nadskarpowych, niewykorzystanie otwartych przestrzeni zielonych, • brak działań estetyzacyjnych i porządkowych w odniesieniu do systemu urządzeń gospodarki odpadami, • zużycie techniczne infrastruktury technicznej. 2. Generalne założenia projektowe • modernizacja, remont i rozbudowa elementów infrastruktury drogowej, w tym m.in.: - budowa miejsc parkingowych i postojowych; - budowa ścieżek i dróg rowerowych; - modernizacja i przebudowa zespołów garażowych; • budowa Parku linearnego nad jarem rzeki Brzeźnicy; • budowa Parku nad Sobótką - integracja istniejących zespołów parkowych • budowa Parku edukacyjnego - Centrum nauki i rozrywki dla dzieci i młodzieży • rozbudowa systemu urządzeń rekreacyjno-wypoczynkowych i placów zabaw dla dzieci na terenach zabudowy wielorodzinnej oraz na terenach planowanych parków • modernizacja i rewaloryzacja terenów zieleni mieszkaniowej, międzyblokowej • integracja przestrzeni publicznych poprzez rewaloryzację zagospodarowania terenów oraz stopniową likwidację wygrodzeń zespołów mieszkaniowych; • budowa osiedlowego zespołu usługowego I-go stopnia z parkingami podziemnymi oraz częścią socjalną z wielofunkcyjnym programem integracji społecznej; • budowa żłobka oraz domu opieki socjalnej (np. dziennego pobytu); • rewaloryzacja terenów zabudowy jednorodzinnej na terenach nadskarpowych (JB4); • modernizacja systemu czasowego gromadzenia odpadów gospodarczych; • rozbudowa systemu monitoringu; • modernizacja i rozbudowa systemu oświetlenia terenów osiedla. 3. Założenia do harmonogramu realizacji programu rewitalizacji Ze względu na ilość i złożoność problemów obejmujących niemal wszystkie elementy zagospodarowania osiedla oraz ze względu na potencjalne, różne źródła finansowania i metody realizacji inwestycji nie istnieją racjonalne i obiektywne przesłanki dla ustalenia jednolitego harmonogramu obejmującego wszystkie działania inwestycyjne w określonych ramach czasowych. Rozwiązania projektowe przedstawione zostały na planszach rysunkowych oraz opracowane w formie opisowej. W koncepcji zagospodarowania osiedla Skarpa uwzględniono wnioski mieszkańców, organizacji społecznych, jednostek administracji miejskiej oraz jednostek zewnętrznych. Na planszach rysunkowych projektu oznaczono lokalizację wniosków złożonych w ramach konsultacji społecznych, w szczególności wskazano tereny oraz elementy zagospodarowania wymagające przeprowadzenia pilnych remontów. W projekcie koncepcyjnym przestawiono harmonogram realizacji programu rewitalizacji którego podstawą jest dywersyfikacja obszaru zadań inwestycyjnych



4. Harmonogram - dywersyfikacja zadań inwestycyjnych 4.1. Infrastruktura komunikacyjna - tereny inwestycji drogowych a) Lokalizacja inwestycji wskazanych do realizacji przez Gminę Miasto Płock - inwestycje celu publicznego:

- rozbudowa infrastruktury drogowej: - budowa lub przebudowa i modernizacja ulic - dróg publicznych; - budowa lub przebudowa i modernizacja parkingów wraz z drogami dojazdowymi; - budowa odcinków dróg rowerowo-pieszych; - budowa ścieżek rowerowych w liniach rozgraniczających ulic; - rewaloryzacja terenów towarzyszącej zieleni urządzonej oraz integracja zagospodarowania;

b) Lokalizacji inwestycji wskazanych do realizacji przez jednostki, podmioty gospodarcze lub osoby fizyczne z wyłączeniem Gminy Miasta Płock oraz inwestycje, których procedury zostały wszczęte przed opracowaniem koncepcji: - rozbudowa wewnętrznej infrastruktury drogowej; - budowa lub przebudowa i modernizacja parkingów wraz z drogami dojazdowym rewaloryzacja terenów zieleni urządzonej i integracja zagospodarowania

c) Inwestycje infrastruktury technicznej 4.2. Infrastruktura komunikacyjna - garaże, parkingi i miejsca postojowe a) Lokalizacja miejsc parkingowych wskazanych do realizacji przez Gminę Miasto Płock

- budowa lub przebudowa i modernizacja zespołów parkingowych; b) Lokalizacja miejsc parkingowych wskazanych do realizacji przez jednostki, podmioty gospodarcze

lub osoby fizyczne z wyłączeniem Gminy Miasta Płock oraz inwestycje, których procedury zostały wszczęte przed opracowaniem koncepcji: - budowa lub przebudowa i modernizacja zespołów parkingowych;

4.3. Tereny inwestycji kubaturowych a) Lokalizacja inwestycji wskazanych do realizacji przez Gminę Miasto Płock - inwestycje celu publicznego:

- obiekty usługowo-handlowe oraz obiekty usługowe; b) Lokalizacja inwestycji preferowanych do realizacji przez Gminę Miasto Płock - inwestycje celu publicznego:

- obiekty nauki, kultury i rozrywki; c) Lokalizacja potencjalnych inwestycji preferowanych do realizacji przez Gminę Miasto Płock -

adaptacje i modernizacje obiektów - obiekty o funkcjach użyteczności publicznej socjalnych, oświatowych lub kulturalnych;

d) Lokalizacja inwestycji wskazanych do realizacji przez jednostki, podmioty gospodarcze lub osoby fizyczne z wyłączeniem Gminy Miasta Płock oraz inwestycje, których procedury zostały wszczęte przed opracowaniem koncepcji: - obiekty o funkcji mieszkalnej wielorodzinnej, mieszkalno-usługowej i usługowej.

4.4. Tereny zieleni osiedlowej (przymieszkaniowej) Tereny i urządzenia sportu i rekreacji a) Delimitacja terenów zieleni osiedlowej (przymieszkaniowej) oraz oznaczenie terenów zielonych

wskazanych do remontu, modernizacji lub rekultywacji; b) Delimitacja terenów zieleni przy obiektach szkolnych i sportowo-rekreacyjnych; c) Wyposażenie terenów osiedla w urządzenia do rekreacji i zabaw dla dzieci i dorosłych; 4.5. Zespoły parkowe Tereny zieleni na obszarach skarpy wiślanej oraz jaru rzeki Brzeźnicy a) Delimitacja obszarów wymagających kompleksowej rewaloryzacji oraz stworzenia warunków dla ochrony

wartości przyrodniczo-krajobrazowych; b) Tereny budowy oraz rozbudowy i integracji parków strukturalnych; c) Oznaczenie terenów parków wskazanych do rekultywacji, remontu i zagospodarowania

oraz wymagających wymiany i modernizacji obiektów i urządzeń towarzyszących; d) Delimitacja obszarów naturalnej zieleni skarpowej; e) Park nad Sobótką - obszary programowe; f) Park linearny nad jarem rzeki Brzeźnicy - obszary programowe; g) Urządzenie i wyposażenie terenów w urządzenia rekreacyjne; h) Budowa układu komunikacyjnego i powiązań przestrzennych;



4.6. Gospodarka odpadami komunalnymi a) Miejsca gromadzenia odpadów stałych wyznaczone dla lokalizacji obiektów małej architektury służących

utrzymaniu porządku, w tym: - zadaszone osłony lub pomieszczenia ze ścianami pełnymi bądź ażurowymi (np. altany śmietnikowe) - utwardzone place do ustawiania pojemników do czasowego gromadzenia odpadów - utwardzone place do ustawiania kontenerów z zamykanymi otworami wrzutowymi, z uwzględnieniem możliwości segregacji odpadów.

V. PARTYCYPACJA SPOŁECZNA W PROGRAMIE REWALORYZACJI I REWITALIZACJI

PRZESTRZENI OSIEDLA MIESZKANIOWEGO

Przy modernizacji przestrzeni na terenach istniejących już osiedli warto zaangażować użytkowników w proces podejmowania decyzji związanych z przekształceniem terenu między innymi poprzez partycypację społeczną. Partycypacja społeczna jest to proces, w którym przedstawiciele społeczeństwa uzyskują wpływ, a pośrednio kontrolę nad decyzjami władz publicznych, gdy decyzje te mają bezpośredni lub pośredni wpływ na ich interesy. Celem partycypacji jest umocnienie pozycji mieszkańca wobec decyzji podejmowanej przez instytucję publiczną – administrację osiedla.

Efektywna partycypacja wymaga dwubiegowego przekazu informacji tzn. zarówno pozyskiwania ich od administracji, jak i od mieszkańców. W trakcie działań administracja jest organizatorem, prowadzi działalność informacyjną i koordynującą ich przebieg; w razie konieczności organizuje spotkania z fachowcami lub warsztaty i dyskusje. Spotkania dają mieszkańcom możliwość wyrażenia swoich opinii, wątpliwości i skomentowania proponowanych rozwiązań. Pojawienie się mieszkańców we wczesnym etapie podejmowania decyzji dotyczących kreacji przestrzeni osiedlowej zwiększa ich zaangażowanie w projekt, a w przyszłości w realizowaną modernizację. Skutkuje także większym utożsamianiem się z miejscem zamieszkania, buduje więzi i poczucie bezpieczeństwa oraz zmniejsza ilość aktów wandalizmu na realizowanym terenie. Mieszkańcy wykazują się większą dbałością o przestrzeń w budowie, w której uczestniczyli. Formy udziału społeczności w decyzjach władz można podzielić na dwa rodzaje: - agregujące – gdy decyzje podejmowane są przez większość grupy; - deliberujące – poszukiwanie kompromisu pomiędzy rozwiązaniami pozwalającymi odpowiedzieć

na potrzeby różnych grup. W tym wypadku zadaniem administracji jest stworzenie warunków, umożliwiających debatę, warsztatów i spotkań z fachowcami w razie zaistnienia takiej konieczności.

Etapy partycypacji społecznej Aby partycypacja doszła do skutku należy prowadzić ją w następujących ramowych etapach: Etap pierwszy Identyfikacja problemów dotyczących terenu osiedla oraz utrudnienia w jego funkcjonowaniu ważne dla mieszkańców, Etap drugi Preferencje mieszkańców dotyczące sposobów rozwiązania zdiagnozowanych problemów oraz stopnia ich ważności dla użytkowników, co pozwoli na wyodrębnienie listy najpilniejszych zadań. Etap trzeci Prezentacja możliwych rozwiązań. Na podstawie wypracowanych w wyniku partycypacji założeń opracowanie projektu zagospodarowania, zgodny z możliwościami technicznymi i środowiskowymi terenu, odpowiednimi normami oraz możliwościami ekonomicznymi inwestora. W trzecim etapie należy przedstawić mieszkańcom przyczyny i skutki zastosowania poszczególnych rozwiązań. Etap czwarty Weryfikacja opinii mieszkańców - akceptacja rozwiązań. Etap piąty Wspólna realizacja wybranego rozwiązania. Ostatni etap partycypacji zakłada czynne wprowadzenie mieszkańców w realizowane prace, np. przy modernizacji osiedla po wyodrębnieniu zagadnień problemowych. Partycypacja nie musi składać się z tych wszystkich ramowych etapów. Taki sposób prowadzenia działań związany jest z najbardziej rozbudowaną jej formą, zakładającą relacje interaktywne między mieszkańcami a administracją. Formy uproszczone zawierają tylko wybrane z etapów partycypacji. - verte -



TOM I ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

ETAP VIII OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

RE

WIT

AL

IZA

CJ

A

Płock …………………………………………………………………………………………….. 2017

abi.biuroprojektowe

mgr inż. architekt Marek Dzięglewski

NIP: 774-107-56-96 REGON: 610-02-83-19

09-407 Płock ul. Powstańców St.17/8

tel: 24 263-62-19 tel: 24 263-62-51 [email protected] www.abibiuroprojektowe.pl

TYTUŁ OPRACOWANIA:


OPIS DO PROJEKTU KONCEPCYJNEGO CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

NAZWA I ADRES INWESTORA: Gmina - Miasto Płock 09-402 Płock, ul. Stary Rynek 1

NAZWA I ADRES JEDNOSTKI PROJEKTOWANIA: ABI. Biuro projektowe mgr inż. architekt Marek Dzięglewski 09-407 Płock ul. Powstańców Styczniowych 17/8

AUTOR PROJEKTU mgr inż. architekt Marek Dzięglewski Uprawnienia zawodowe: nr: 123/88, spr.1991, 19/94, 1/94, Rzeczoznawca Budowlany w specjalności architektonicznej i urbanistycznej Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej Mazowiecka Okręgowa Izba Architektów MA-1019


ABI. Biuro projektowe 2017

SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI ........................................................................................................................................... 1 CZĘŚĆ I.................................................................................................................................................... 3 WYPOCZYNEK I REKREACJA .............................................................................................................. 3

I. ZALEŻNOŚĆ FUNKCJI I FORM REKREACJI OD WIEKU UŻYTKOWNIKÓW ............................................. 4 II. WIELKOŚCI IZOCHRON URZĄDZEŃ WYPOCZYNKOWYCH I SPORTOWYCH OD MIESZKAŃ ............. 5

III. PLACE REKREACYJNE I URZĄDZENIA DO WYPOCZYNKU BIERNEGO I CZYNNEGO ........................ 5

IV. URZĄDZENIA PROGRAMOWE ADRESOWANE DLA OSÓB DOROSŁYCH ............................................. 7

V. ROŚLINNOŚĆ TOWARZYSZĄCA PLACOM WYPOCZYNKOWYM I REKREACYJNYM ............................ 8 CZĘŚĆ II................................................................................................................................................... 9 PARKI W OSIEDLU ................................................................................................................................. 9

I. UKŁAD LINEARNY - UWAGI ........................................................................................................................ 13

II. SYSTEM TERENÓW ZIELENI PARKOWEJ ................................................................................................ 13

III. DOBÓR ROŚLIN ......................................................................................................................................... 13

IV. BUDOWA PARKU - ELEMENTY INWESTYCJI .......................................................................................... 15 IV. METODY REALIZACJI INWESTYCJI ......................................................................................................... 16

V. SCHEMAT HARMONOGRAMU PRAC ........................................................................................................ 16 CZĘŚĆ III................................................................................................................................................17 TERENY ZIELENI OSIEDLOWEJ .........................................................................................................17

I. ROŚLINY KWITNĄCE NA TERENACH OSIEDLOWYCH ............................................................................ 18 II. ROŚLINY NA TERENACH PLACÓW ZABAW ............................................................................................. 22

III. PIELĘGNACJA TERENÓW ZIELENI .......................................................................................................... 25

IV. OCHRONA DRZEW NA PLACU BUDOWY ................................................................................................ 26

V. PRACE BUDOWLANE NA OSIEDLU .......................................................................................................... 29

VI. WYKAZ DRZEW NADAJĄCYCH SIĘ DO PRZESADZANIA W WIEKU 10-20 LAT ................................... 32 VII. WYKAZ ROŚLIN ODPORNYCH NA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ........ 32

VIII. STOPIEŃ TŁUMIENIA HAŁASÓW PRZEZ RÓŻNE RODZAJE ZIELENI ................................................ 33 CZĘŚĆ IV ...............................................................................................................................................34 PLACE ZABAW DLA DZIECI ................................................................................................................34

PLACE ZABAW DLA DZIECI ........................................................................................................................... 35 I. LOKALIZACJA I POWIERZCHNIA ................................................................................................................ 35

II. GRUPY WIEKOWE ...................................................................................................................................... 36

III. BEZPIECZEŃSTWO DZIECI ...................................................................................................................... 38

IV. DODATKOWE ELEMENTY WYPOSAŻENIA ............................................................................................ 41

V. UKSZTAŁTOWANIE TERENU ..................................................................................................................... 41 CZĘŚĆ V ................................................................................................................................................42 NORMY I PRZEPISY .............................................................................................................................42 WYMAGANIA DOTYCZĄCE WYPOSAŻENIA PUBLICZNYCH PLACÓW ZABAW ...........................42 OCHRONA AKUSTYCZNA ...................................................................................................................42

I. NORMY ......................................................................................................................................................... 43 II. PRZEPISY .................................................................................................................................................... 44



III. WYTYCZNE MEN (SZKOLNE PLACE ZABAW) ........................................................................................ 45 IV. PRZYKŁADOWE OFERTY SPEŁNIAJĄCE NORMY I PRZEPISY ............................................................ 47

V. OCHRONA AKUSTYCZNA .......................................................................................................................... 47 CZĘŚĆ VI ...............................................................................................................................................48 URZĄDZENIA SPORTOWE ..................................................................................................................48

I. TERENOWE URZĄDZENIA SPORTU MASOWEGO ................................................................................... 49 II. FORMY KORZYSTANIA Z TERENU I URZĄDZEŃ ..................................................................................... 49

III. INTENSYWNOŚĆ UŻYTKOWANIA URZĄDZEŃ ....................................................................................... 50

IV. PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA BOISK WIELOFUNKCYJNYCH ........................................................... 51 CZĘŚĆ VII ..............................................................................................................................................53 MAŁA ARCHITEKTURA ........................................................................................................................53 WYPOSAŻENIE PRZESTRZENI PUBLICZNYCH ................................................................................53

I. MAŁA ARCHITEKTURA NA TERENIE OSIEDLA ......................................................................................... 55

II. ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY ......................................................................................................... 55 CZĘŚĆ VIII .............................................................................................................................................59 PARKINGI ..............................................................................................................................................59

I. PARKINGI NA OSIEDLU ............................................................................................................................... 61

II. WYTYCZNE KOMPOZYCYJNE I ESTETYCZNE ....................................................................................... 62

III. WYTYCZNE POWIERZCHNIOWE I FUNKCJONALNE ............................................................................. 62 CZĘŚĆ IX ...............................................................................................................................................64 SEGREGACJA ODPADÓW...................................................................................................................64

I. GOSPODAROWANIE ODPADAMI ............................................................................................................... 65

PRZYKŁADY SYSTEMU URZĄDZEŃ DO TYMCZASOWEGO SKŁADOWANIA ........................................... 67

ODPADÓW GOSPODARCZYCH ORAZ OBIEKTÓW SANITARNYCH .......................................................... 67




ZASADY KSZTAŁTOWANIA I ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENI OSIEDLA

CZĘŚĆ I

WYPOCZYNEK I REKREACJA

PLACE REKREACYJNE I URZĄDZENIA DO WYPOCZYNKU BIERNEGO I CZYNNEGO PRZESTRZENIE REKREACYJNE DLA OSÓB STARSZYCH, RODZIN Z DZIEĆMI

ORAZ MŁODZIEŻY DOROSŁEJ

INTEGRACJA POKOLENIOWA

W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info - Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; - Stefan Koziński: Koncepcja zabudowy miasta, Wydawnictwo Arkady; - Ernst Neufert , Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Arkady.




I. ZALEŻNOŚĆ FUNKCJI I FORM REKREACJI OD WIEKU UŻYTKOWNIKÓW

Grupa wieku

Funkcja rekreacji Forma rekreacji Rodzaje urządzeń

Dzieci małe zapoznawanie się z otoczeniem i przedmiotami, wyrabianie samodzielności w zabawie

zabawy mało ruchliwe, przedmiotami, kopanie i budowanie w piasku, bieganie w małym zasięgu

plac z piaskownicą, stołki i ławki, zabawki służące do zabawy w piasku i inne, np. klocki

Dzieci starsze umiejętność współżycia w zespole, wyładowanie energii w ruchu, rozwijanie sprawności fizycznej, nauka życia społecznego

zabawy zespołowe według ustalonych reguł, zręcznościowe, imaginacyjne, przygodowe, gra w piłkę, jazda na rowerach, wrotkach, łyżwach, sankach, nartach, kąpiel

przeplotnia, ześlizg, karuzela, przyrząd gimnastyczny, teren do majsterkowania, budowania, plac do gier dowolnych i w piłkę, tory jazdy, górki, brodziki-prysznice, basen kąpielowy

Młodzież i dorośli

wyrabianie sprawności poprzez fizyczne ćwiczenia indywidualne, umożliwienie osiągnięć sportowych, utrzymanie kondycji, szukanie kontaktu z przyrodą

gry sportowe różnego rodzaju, z różną liczbą partnerów: siatkówka, koszykówka, tenis, tenis stołowy, badminton, piłka nożna, kąpiel, ogrodnictwo amatorskie, spacery, odpoczynek w ciszy

boiska sportowe, starannie konserwowane trawniki, baseny, ogródki przydomowe, urządzenia do gier zręcznościowych, ścieżki ćwiczebne, ogrody wypoczynkowe z ławkami

Ludzie starsi przyjemność przebywania na powietrzu samotnie lub w towarzystwie, utrzymanie sprawności fizycznej, czynny i bierny kontakt z małymi dziećmi

gry nie wymagające wysiłku, spacery, przebywanie na powietrzu (czytanie, kibicowanie), ogrodnictwo amatorskie

place do spotkań i gier towarzyskich, drogi piesze, ławki, placyki z ławkami i stolikami wśród roślinności, mini-działki przydomowe, ogrody wypoczynkowe, woda w krajobrazie

Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; Piątkowska K. Scholtz A., Wirszyłło R.\ Rekreacja w osiedlu. Tabl. 1, s. 32. CRS, Warszawa 1976



II. WIELKOŚCI IZOCHRON URZĄDZEŃ WYPOCZYNKOWYCH I SPORTOWYCH OD MIESZKAŃ Lp.

Rodzaj urządzenia Maksymalne wielkości izochrony

[m] empiryczne /1 w zależności od wielkości terenów i programu użytkowego

rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75,poz. 690,z późn.zm.) Załącznik do obwieszczenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1422)

1 Rekreacja przydomowa (dzieci małe i osoby niepełnosprawne)

20-30-50 § 40.1. W zespole budynków wielorodzinnych objętych jednym pozwoleniem na budowę należy, stosownie do potrzeb użytkowych, przewidzieć place zabaw dla dzieci i miejsca rekreacyjne dostępne dla osób niepełnosprawnych, przy czym co najmniej 30% tej powierzchni powinno znajdować się na terenie biologicznie czynnym, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. 3. Odległość placów i urządzeń, o których mowa w ust. 1, od linii rozgraniczających ulicę, od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od miejsc gromadzenia odpadów powinna wynosić co najmniej 10 m.

2 Place zabaw dzieci starszych (7-14 lat) 50-100-300 3 Ogród dziecięcy 30-50 1 Rekreacja przydomowa

(dzieci małe i osoby niepełnosprawne) 30-50

2 Place zabaw dzieci starszych (7-14 lat) 100-300 3 Ogród dziecięcy 100-300 4 Osiedlowy ogród wypoczynkowy

(w strukturalnej jednostce mieszkaniowej) 500

5 Międzyosiedlowy park wypoczynkowy (w zespole strukturalnych jednostek mieszkaniowych)

800

6 Podstawowe urządzenia sportowe - pojedyncze boiska - zespoły boisk

300 500

7 Międzyosiedlowe urządzenia sportowe (w zespole strukturalnych jednostek mieszkaniowych)

800

1) Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; III. PLACE REKREACYJNE I URZĄDZENIA DO WYPOCZYNKU BIERNEGO I CZYNNEGO Place rekreacyjne odgrywają dużą rolę w funkcjonowaniu społeczności osiedla. Dzięki przestrzeniom o takim charakterze łatwiej nawiązać kontakt z sąsiadami a przede wszystkim sprzyjają one integracji społecznej, międzypokoleniowej. Mieszkańcy nie mają więc poczucia anonimowości i chętniej utożsamiają się z miejscem zamieszkania. Wzrasta też komfort ich życia oraz poczucie bezpieczeństwa. Aby przestrzeń rekreacyjna stała się centrum życia społecznego należy uwzględnić strukturę wiekową mieszkańców, ich potrzeby, zainteresowania i preferencje dotyczące charakteru przyszłego miejsca rekreacyjnego. Zakłada się lokalizację kilku typów przestrzeni rekreacyjnych, o różnej wielkości, programie wyposażenia i dostępności. Należy przewidzieć urządzenia chroniące przed nadmiernym nasłonecznieniem i opadami deszczu. Mogą to być - jeśli obszar placu jest duży - altany lub np. daszki nad ławkami. Ze względów bezpieczeństwa nie powinny być położone w pobliżu linii wysokiego napięcia - minimalna odległość wynosi 19 m. Najnowsze trendy w kształtowaniu miejsc aktywnego wypoczynku dla osób starszych Współcześnie sport rekreacyjny zaliczany jest do sfery życia określanej mianem wypoczynku. Wypoczynek codzienny: tereny znajdują się blisko miejsca zamieszkania, czas dojścia/ dojazdu zajmuje 5 - 30 minut, obiekty usytuowane są na terenach zieleni miejskiej i osiedlowej, czas pobyt na ich terenie trwa do kilku godzin dziennie. Tereny aktywnej rekreacji mogą być projektowane, jako przestrzenie uniwersalne - mogą służyć młodzieży, osobom niepełnosprawnym, osobom starszym. Sposób kształtowania stylu aktywnego spędzania czasu wolnego, a projektantów miejsc z nim związanych, powinien być pochodną oczekiwań społecznych, co do typu uprawianego sportu oraz możliwości i ograniczeń fizycznych potencjalnych użytkowników. Jednak oprócz opracowania indywidualnego programu i infrastruktury służącej aktywizowaniu seniora jest jeszcze jeden, bardzo istotny element. Wiele osób starszych posiada duże opory do uczestnictwa w zajęciach sportowych ze względu na swoją tuszę oraz mniejszą sprawność fizyczną. Dlatego niezwykle ważną rolę w motywowaniu oraz umacnianiu cierpliwości i systematyczności mogą odegrać zajęcia grupowe



RODZAJE PLACÓW REKREACYJNYCH Na osiedlu mogą się znaleźć zarówno placyki kameralne, jak i różnego typu większe place wypoczynkowe. Ostateczna liczba placów rekreacyjnych i ich program powinny wynikać z potrzeb i zainteresowań mieszkańców oraz struktury demograficznej osiedla. Place rekreacyjne zależnie od wielkości dzielimy na kameralne i wypoczynkowe. Place kameralne: Mają niewielką powierzchnię (ok. 4-6,5 m2), pozwalającą jedynie na ustawienie 1-2 ławek, na których może jednocześnie wypoczywać najwyżej kilka osób. Istotne znaczenie dla placów kameralnych ma sposób aranżacji zieleni. Można stworzyć w przestrzeni osiedla malownicze i zaciszne zakątki, z kwitnącymi i pachnącymi gatunkami roślin. Wprowadzając żywopłoty, pergole, trejaże lub ścianki z pnączami można skutecznie odizolować place od otaczających terenów i zapewnić odpoczywającym w nich osobom intymność oraz ciszę i spokój. W takich zakątkach chętnie przebywają matki z małymi dziećmi oraz osoby poszukujące spokojnego miejsca, gdzie mogą poczytać lub porozmawiać. Z tego też powodu najlepiej, jeśli będą one oddalone od głównych ciągów komunikacyjnych i położone co najmniej 5 m od okien budynków. Place wypoczynkowe: Wymagają dużej powierzchni z bogatym programem, Ze względu na sposób spędzania wolnego czasu można je przeznaczyć do rekreacji biernej i czynnej. Place rekreacji biernej: Ich powierzchnia jest zróżnicowana i zależna od zaproponowanych elementów wyposażenia. Mogą być usytuowane w niedużym oddaleniu od budynków lecz co najmniej 10 m od nich Z placów tych korzystają głównie osoby starsze i w średnim wieku. Wyposażenie placów rekreacji biernej mogą stanowić: - elementy wodne (fontanny, studnie z hydrantami), - stoliki do gier (np. w szachy i warcaby). - altany lub zadaszenia Przestrzeń tych placów można zaaranżować wprowadzając dodatkowe elementy programowe, np. czasowe ekspozycje artystyczne. W przeznaczonych na nie miejscach powinny się znaleźć różnego typu ścianki, stelaże i gabloty na prace plastyczne czy fotografie oraz postumenty na ekspozycję rzeźb. Najbardziej praktyczne są moduły pozwalające na szybki montaż i demontaż, a także na dostosowanie ich układu do charakteru ekspozycji. Jako elementy wydzielające i porządkujące przestrzeń placu stosuje się pergole i żywopłoty. Tłem do prezentacji elementów rzeźbiarskich mogą być zwarte żywopłoty z cisu pospolitego lub konstrukcje szkieletowe obsadzone pnączami. Wystawy mogą prezentować twórczość mieszkańców osiedla lub np. zgromadzone przez nich kolekcje różnych przedmiotów. Place rekreacji biernej mogą być miejscem tematycznych spotkań i prelekcji, np. kół zainteresowań, jeśli takie działają na osiedlu. Alternatywnym rozwiązaniem wzbogacającym ofertę wypoczynkową osiedla to mini kino terenowe lub scena plenerowa. Jeśli z kina terenowego ma korzystać niewielka grupa osób, wystarczy dostatecznej wielkości ściana lub miejsce, gdzie można zawiesić ekran oraz odpowiednie zaplecze, do którego zostaną doprowadzone instalacje elektryczne. Scenę terenową najlepiej zaaranżować na niewielkim wzniesieniu albo obniżeniu - naturalnym lub sztucznym. Dobór usytuowania zależy od efektu, jaki chcemy uzyskać, oraz naturalnych warunków terenu, np. scenę można zaprojektować w obniżeniu, a widownię na łagodnych skarpach w formie niewielkiego amfiteatru. Przed ekranem i sceną należy zostawić wolne miejsce na ustawienie ławek lub krzesełek. Może to być odpowiednio przygotowany trawnik. Place rekreacji czynnej Mogą one znajdować się w pobliżu ciągów komunikacyjnych, ale nie w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Ponieważ zwykle na takich placach jest gwarno, powinny być na tyle oddalone od budynków, aby hałas nie przeszkadzał mieszkańcom. Place do rekreacji czynnej umożliwiają mieszkańcom rozwijanie sprawności fizycznej w pobliżu miejsca zamieszkania, bez dodatkowych kosztów. Aby taki plac zachęcał wszystkich mieszkańców w różnych grupach wiekowych do zajęć ruchowych, musi mieć atrakcyjny program.



IV. URZĄDZENIA PROGRAMOWE ADRESOWANE DLA OSÓB DOROSŁYCH - ścieżka rowerowa; Nowocześnie zaprojektowane ścieżki rowerowe wydziela się wzdłuż ulic, chodników lub na niezależnych traktach. Służą do jazdy na rowerze, rolkach oraz na łyżworolkach. Istotnym elementem ścieżki jest jej nawierzchnia, różniąca się od części pieszej kolorem i gładszą teksturą. Powinna być oznakowana. W okresie zimowym ścieżki te mogą służyć także uprawianiu sportu narciarskiego - nartorolek i łyżworolek; - ścieżka zdrowia - park fitness urządzeniami - Boccia (kule) - standardowe rozwiązanie to pole 24×3 m, otoczone drewnianą bandą wysokości 10-20 cm. Atutem gry jest to, że nie ma żadnych ograniczeń związanych ze sprawnością fizyczną. - Kręgielnia plenerowa modułowa 12,5 m x 1,25 m - Szachy terenowe - wymiary pola to ok. 4×4 m, może być ono większe lub mniejsze, zależnie od przeznaczonej na nie powierzchni. Również figury mogą mieć dowolną wielkość, ważne natomiast, by były stosunkowo lekkie. Figury warto też wykorzystać jako przestrzenny element dekoracyjny i nadać im oryginalną formę rzeźbiarską. - Chińczyk Gigant - gra planszowa o wymiarach 7,5 m x 7,5 m na której ustawione są pionki o wysokości 101 cm, kostka do gry jest wielkości 40 x 40 x 40 cm Ww. rozwiązania polecane jest na strzeżonych placach. - Bilard o wymiarach 8,0 m x 4,0 m Bilard (Pool Ball, Bill Art) to nowa gra łącząca dwa sporty, tradycyjnego bilarda i piłkę nożną. Zamiast kijów używamy rąk, nóg a nawet główki a grać mogą dwie osoby lub drużyna. Polecany do parków, na place zabaw oraz do miejsc wypoczynku. Gra przeznaczona dla osób w wieku od 3 – 103 lat Inne typy placów, na które wstęp będzie ograniczony: - pocket garden - niewielki ogród z altanami, miejscem na ognisko i zbiornikami wodnymi, a także z sanitariatami i zapleczem gospodarczym. Może też znaleźć się w nim grill. Pocket garden funkcjonuje jako ogród do wynajęcia. Osoba mieszkająca na terenie osiedla może za niewielką opłatą wynająć taki ogród i zorganizować w nim np. przyjęcie urodzinowe. Urządzenia programowe adresowane dla różnych grup wiekowych - stoły do tenisa - wymiary stołu to 2,74×1,52 m, ale wokół niego konieczna jest jeszcze tzw. strefa bezpieczeństwa o powierzchni 8,74×5,52 m. - minigolf - wymaga jednak stałej opieki, konserwacji i pielęgnacji - ścianki do tenisa ziemnego - powierzchnia pola wynosi 8-12×14-15 m, wysokość ścianki do gry - 3 m. Samo boisko powinno być ogrodzone np. siatką, aby piłki nie przedostawały się na zewnątrz. - siłownie terenowe - mogą zajmować różną powierzchnię, w zależności od liczby ustawionych na niej urządzeń do ćwiczeń. A urządzenia te to: twistery, surfery, rowerki, drabinki, równoważnie itp. - ścianki do wspinaczki - można je zaprojektować, dostosowując wymiary i kształt do potrzeb mieszkańców osiedla lub kupić gotowe (do wyboru jest wiele różnych modeli). Należy położyć odpowiednią nawierzchnię, a obok ścianki zaprojektować tzw. strefę bezpieczeństwa dostosowaną do wysokości i kształtu ścianki. - urządzenia terenowe do lewitacji; - elementy skateparku - niewielkie konstrukcje betonowe wpisane w ukształtowanie terenu lub uproszczona forma - rampy i pochylnie. - strzelnica bezobsługowa Istotną kwestią jest zapewnienie bezpieczeństwa korzystającym z urządzeń osobom. Wszystkie urządzenia muszą być tak wykonane i zamocowane, aby nie zagrażały ich zdrowiu. Winny spełniać obowiązujące normy i przepisy a także posiadać odpowiednie certyfikaty dopuszczające do użytkowania. Zaleca się też montowanie urządzeń wykonanych z odpornych na uszkodzenia materiałów (system antywandalowy).



V. ROŚLINNOŚĆ TOWARZYSZĄCA PLACOM WYPOCZYNKOWYM I REKREACYJNYM Na wszystkich wymienionych rodzajach placów rekreacyjnych powinna znaleźć się roślinność. uzupełniająca wyposażenie i funkcje programowe. Na kameralnych placach wypoczynkowych roślinność powinna stanowić dodatkowy atut. W otoczeniu tych miejsc mogą rosnąć gatunki o dużej dekoracyjności, zarówno z kwiatów, jak i z owoców i liści, a także wymagające stałej pielęgnacji. Nie powinno też zabraknąć roślin bylinowych i pnączy. Te ostatnie mogą porastać ściany, stropy i altany, pergole i trejaże. Polecane są także różnie prowadzone żywopłoty oraz drzewa o oryginalnym pokroju (np.parasolowatym). Atrakcyjnie wyglądają również drzewa i krzewy, którym dzięki odpowiedniemu przycinaniu gałęzi nadano różne formy. Na placach, na których dominują aktywne formy spędzania czasu, zieleń - poza funkcją dekoracyjną - powinna też izolować wizualnie od osiedla i hałasu. Najlepiej sprawdzają się gatunki roślin niewymagające wielu zabiegów pielęgnacyjnych i odporne na łamanie. Zazwyczaj w otoczeniu tego typu placów nie pojawiają się rośliny bylinowe, chyba że są to gatunki o dużej ekspansywności. Warto też zadbać o to, aby mieszkańcy mieli możliwość czynnego uczestniczenia w realizacji projektu, np. przy porządkowaniu terenu pod inwestycję czy sadzeniu roślin. Pozwoli to zbudować więź między mieszkańcami osiedla już na etapie tworzenia miejsca integracyjnego. - verte -





CZĘŚĆ II

PARKI W OSIEDLU W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info - Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; - Stefan Koziński: Koncepcja zabudowy miasta, Wydawnictwo Arkady; - Ernst Neufert , Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Arkady.




Z E S P O Ł Y P A R K O W E TERENY ZIELENI NA OBSZARACH SKARPY WIŚLANEJ ORAZ JARU RZEKI BRZEŹNICY



Dla mieszkańców osiedla ważna jest jakość utrzymania, czystość, porządek przestrzeni publicznej, bieżąca pielęgnacja, bezpieczeństwo, oraz wyposażenie terenów w urządzenia rekreacyjne i sportowe - ich ilość, rodzaj i zasięg. Często niewielkie tereny wyposażone w plac zabaw oraz sprzęty do gier i sportów stanowią o atrakcyjności miejsca zamieszkania i tworzą sieć miejsc wypoczynku aktywnego. Układ hierarchiczny różnych rodzajów rekreacji determinuje rozwiązania i określony program terenów sportowych i rekreacyjnych oraz najlepiej zaspokaja potrzeby różnorodnych użytkowników. Ważne jest łączenie tych terenów w system o coraz wyższym poziomie zagospodarowania, zapewniający ciągłość spaceru i stwarzający wiele możliwości rekreacji. Z uwagi na formę wyróżnić można wypoczynek: bierny i czynny, natomiast ze względu na wiek dzielić go można na przeznaczony dla dzieci, młodzieży, dorosłych i ludzi starszych. Dla rodziców z małymi dziećmi ważne są tereny bezpieczne i wygodne, w bezpośredniej bliskości miejsca zamieszkania. Dorastające dzieci potrzebują obszarów oferujących szerszy zakres wypoczynku, sportu i rekreacji, a duży wybór urządzeń stwarza im lepsze warunki rozwoju. Ważne, by w programie były miejsca do różnego rodzaju gier sportowych, takich jak: siatkówka, koszykówka, tenis, tenis stołowy, badminton, piłka nożna, rynny do skate’a. Tereny sportowe i place zabaw odgrywają bardzo ważną rolę w ocenie atrakcyjności osiedla. Odwiedzających przyciągają boiska sportowe i korty tenisowe, powierzchnie przeznaczone do ćwiczeń gimnastycznych, gry w kręgle, kule, zawodów łuczniczych, minigolfa. Popularnością cieszą się też lodowiska, tory rowerowe, górki saneczkowe, miejsca piknikowe, trasy przejażdżek rowerowych, narciarstwa biegowego, górki saneczkowe, ośle łączki, również ścianki wspinaczkowe, stoły do gry w ping-ponga i miejsca do innych sportów i gier np. sąuasha czy skate’a. Użytkowanie terenów zieleni jest nieregularne i zróżnicowane, zwykle uzależnione od pory dnia, pogody, a nawet pory roku. Korzystanie z tych terenów odbywa się na zasadzie dobrowolności, choć zwykle użytkownicy przyciągają się wzajemnie (np. matki z maluchami czy właściciele psów). Tereny zieleni z reguły są powszechnie dostępne, co nie stwarza zewnętrznych organizacyjnych norm i ograniczeń użytkowania. Mogą natomiast funkcjonować różne regulaminy korzystania z obiektów. Szczyt ich użytkowania przypada na okresy: późnowiosenny, letni i wczesnojesienny, w dni słoneczne, ciepłe i bezdeszczowe. W dniu roboczym obciążone są przede wszystkim tereny położone bliżej miejsca zamieszkania, w weekendy miejsca usytuowane dalej.



Wybór miejsca wypoczynku, jego rodzaj, program i wielkość wynikają z potrzeb mieszkańców. Aby taki obszar był jak najbardziej racjonalnie wykorzystany, należy przewidzieć różne formy wypoczynku dla poszczególnych grup użytkowników (np. z uwzględnieniem wieku, sprawności fizycznej, upodobań). Zagospodarowanie terenu cechować powinna elastyczność rozwiązań, w miarę możliwości zapewniająca korzystanie z obiektów w ciągu całego roku oraz ewentualnie potencjał modyfikacyjny w zależności od zmieniających się potrzeb społecznych. Ważna jest też wielofunkcyjność, czyli możliwość wykorzystywania w różnym czasie terenów zieleni. I. UKŁAD LINEARNY - UWAGI Parki linearne posiadają liczne zalety. Łączą elementy systemu zieleni, dają możliwość kreowania terenów o różnorodnym charakterze funkcjonalnym i krajobrazowym, Uatrakcyjniają krajobraz, a do tego tworzą korytarze ekologiczne. Stosunkowo nieduża szerokość powoduje, że są łatwiej dostępne. Ponadto użytkownicy uznają je za bezpieczniejsze niż rozległe parki, co jest szczególnie istotne dla kobiet. Tereny sportowe i wypoczynkowe winny mieć też charakter linearny, wyposażone w trasy biegowe, rowerowe, rolkowe lub nastawione na dydaktykę (ścieżki ornitologiczne, przyrodnicze) czy turystykę. Z obiektami tymi związane są często wypożyczalnie sprzętu sportowego lub firmy naprawiające sprzęt. II. SYSTEM TERENÓW ZIELENI PARKOWEJ Koncepcje zagospodarowania terenów zieleni zakładają wykorzystanie istniejącej na placach zieleni wysokiej. Drzewa są istotną wartością terenu i nadają mu atrakcyjny charakter i klimat, na który na terenach aktualnie pozbawionych zieleni wysokiej trzeba będzie czekać do czasu wyrośnięcia nowoposadzonych drzew. Usunięcia będą wymagały drzewa stwarzające niebezpieczeństwo, bądź niekontrolowane samosiewy tworzące zbyt duże zagęszczenie i tym samym nazbyt zacieniające teren. Wskazuje się topole, jako drzewo do usunięcia, lub zastąpienia innym - jest to gatunek krótkowieczny, zatem w każdym przypadku należy indywidualnie ocenić stan drzewa i zdecydować o jego usunięciu. W przypadku zagospodarowania parku oczyszczenie terenu z niekontrolowanych grup samosiewów drzew i krzewów jest niezbędne w celu zapewnienia bezpieczeństwa na terenie parku. Projektując zieleń na terenach parkowych wykorzystuje się zieleń wysoką i krzewy, zarówno w celu organizacji terenów i podziału ich na strefy funkcjonalne, jak i w celu ozdobnym. Rośliny przylegające bezpośrednio do terenów zabaw dzieci, muszą być specjalnie dobrane. Przede wszystkim muszą być bezpieczne, swoim wyglądem zachęcać dzieci do obcowania z przyrodą, a także powinny być wytrzymałe na ewentualne uszkodzenia wynikające z chęci poznawania świata przez najmłodszych. Odpowiednio dobrana zieleń przyciąga ptaki i owady, które dzieci uwielbiają obserwować. Zadaniem roślin na terenach placów zabaw jest również tworzenie barier oddzielających przestrzeń zabawową od obszarów niebezpiecznych oraz izolacja akustyczna, wydzielenie przestrzeni przeznaczonych na różnego rodzaju zabawy, tworzenie korzystnego mikroklimatu placu zabaw, ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem. Sadzone drzewa powinny być dobrej jakości, najlepiej hodowane w pojemnikach, z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym zapewniającym ich przyjęcie na miejscu posadzenia. III. DOBÓR ROŚLIN W doborze drzew i krzewów należy kierować się kolorystyką i atrakcyjnością w odniesieniu do 4 pór roku. Krzewy należy stosować jako element dopełniający w formie większych grup, o szczególnych walorach ozdobnych takich jak długotrwałe kwitnienie, zapach, barwne ulistnienie. Powierzchnie pod drzewami na których nie zaprojektowano krzewów porastają rośliny okrywowe. Drzewa iglaste: Świerk serbski /Picea omorica Drzewa liściaste: Grab pospolity odm. kolumnowa /Carpinus betulus ‘Columnaris’ Głóg dwuszyjkowy /Crataegus laevigata Jabłoń ozdobna /Malus ‘Royality’ Jarząb szwedzki /Sorbus intermedia Klon zwyczajny odm. o kulistej koronie /Acer platanoides ‘Globosum’ Klon zwyczajny /Acer platanoides Lipa drobnolistna /Tilia cordata Oliwnik wąskolistny /Eleagnus angustifolia Surmia bignoniowa /Catalpa bignonioides Wierzba biała odm. „płacząca” /Salix alba ‘Tristis’



Krzewy iglaste: Cis pośredni /Taxus x media/, sadzony w formie żywopłotu Krzewy liściaste: Berberys Juliany /Berberis julianae Berberys Thunberga odm. purpurowa /Berberis thunbergii ‘Artropurpurea’ Berberys Thunberga odm. purpurowa /Berberis thunbergii ‘Artropurpurea Nana’ Hortensja bukietowa /Hydrangea paniculata ‘Grandiflora’ Irga błyszcząca /Cotoneaster lucidus Jaśminowiec wonny /Philadelphus coronarius Kalina japońska/Vibumum plicatum ‘St.Keveme’ Lawenda wąskolistna /Lavandula angustifolia Ognik szkarłatny /Phyracantha cocinea Pęcherznica kalinolistna odm. żółtolistna /Physocarpus opulifolius ‘Luteus’ Pęcherznica kalinolistna odm. bordowa /Physocarpus opulifolius ‘Diabolo’ Róża parkowa /Rosa, Abraham Darby’, ‘ Westerland’ Róża rabatowa odm. o jasnoróżowych kwiatach /Rosa ‘Bonica 82’ Róża okrywowa odm. o różowych kwiatach /Rosa ‘Lovely Fairy’ Tawuła japońska /Spirea japonica ‘Anthony Waterer’ Tawuła japońska /Spirea japonica ‘Little Princess’ Pnącza i rośliny okrywowe: Bluszcz pospolity /Hedera helix Powojnik tangucki /Clematis tangutica ‘Lambdon Park’ Przywarka japońska /Schizophragma hydrangeoides Winobluszcz pięciolistkowy /Parthenocissus quinquefolia var.murorum Byliny i rośliny sezonowe: Aster gawędka odm. o ciemnofioletowych kwiatach /Aster amellus ‘Veilchenkonigin’, ‘Sonora’ Irys bródkowy odm. o białych, żółtych i fioletowych kwiatach /Iris barbata Piwonia chińska /Paeonia lactiflora, mix kolorów Rozchodnik olbrzymi odm. o ciemnoróżowych kwiatach /Sedum Telephium-Hybride ‘Herbstfreude’ Rudbekia błyskotliwa /Rudbeckia fulgida ‘Goldsturm’ Szafirek odm. o ciemnoniebieskich kwiatach /Muscari sp./, sadzony na rabacie jako gatunek towarzyszący rozchodnikowi olbrzymiemu Rośliny sezonowe Wiosna: Tulipan sp. odm. o „zimnych” barwach kwiatów /Tulipa sp Lato: Heliotrop odm. o ciemno fioletowych kwiatach /Heliotropium arborescens, Jesień: Chryzantema odm. o ciemnych: bordowych, różowych, fioletowych kwiatach /Dendranthema sp. Trawy: Trawy ozdobne o wysokiej wytrzymałości użytkowej i niewielkich wymaganiach pielęgnacyjnych.



IV. BUDOWA PARKU - ELEMENTY INWESTYCJI ZAKRES ROBÓT BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH

1 roboty w zakresie burzenia i rozbiórki obiektów i urządzeń budowlanych: roboty ziemne; rozbiórki istniejących ogrodzeń, schodów terenowych i murków oporowych; rozbiórki nawierzchni i podbudów istniejących ścieżek, dróg i ciągów pieszo-jezdnych wskazanych do remontu lub wymagających modernizacji, zmiany przebiegu lub wymiany nawierzchni;

2 roboty przygotowawcze - roboty w zakresie kształtowania terenów zielonych: porządkowanie terenów parku, zieleni parkowej, zieleni urządzonej; wykonanie inwentaryzacji dendrologicznej; wskazanie drzew do usunięcia - wycinka drzew ze względów sanitarnych, drzew stwarzających zagrożenia dla życia i zdrowia mieszkańców lub stwarzających niedającą się uniknąć kolizję z planowaną inwestycją; zabiegi pielęgnacyjne istniejącego drzewostanu i szaty roślinnej wskazanej do adaptacji;

3 roboty w zakresie kształtowania terenów zielonych: prace związane z urządzaniem trenów zieleni, w tym plantowanie terenu, uzupełnienie humusu; nowe nasadzenia szaty roślinnej niskiej, średniej i wysokiej; rekultywacja i założenie nowych trawników; uzupełnienie istniejącego drzewostanu pojedynczymi okazami ;

4 wykonanie elementów systemu komunikacji pieszo-jezdnej: ciągów pieszych, pieszo-rowerowych oraz ścieżek rowerowych, alejek parkowych, chodników, dojść i dojazdów: rozbiórki istniejących urządzeń komunikacji pieszej i kołowej wskazanych do remontu i modernizacji, w tym: - wywóz materiałów rozbiórkowych; - wykonanie podbudów; - wykonanie nawierzchni; - wykonanie obrzeży, murków oporowych; rodzaje nawierzchni: - nawierzchnie bezpieczna syntetyczne na terenach placów zabaw oraz pod urządzenia sportowe; - nawierzchnie utwardzone (kamień, kostka); - nawierzchnie trawiaste; - nawierzchnie z roślin okrywowych /bylin zadarniających;

5 instalowanie urządzeń budowlanych (mebli ulicznych i parkowych): montaż ławek, stolików i plansz terenowych, koszy na odpadki i odchody zwierząt; montaż tablic informacyjnych, osłon i krat ochronnych drzew; cokołów pod elementy ekspozycji; montaż elementów małej architektury; montaż urządzeń wyposażenia miejsc wypoczynku i rekreacji, placów zabaw, urządzeń terenowych, stojaków na rowery; montaż przenośnych urządzeń sanitarnych, altan, zadaszeń i ekranów ekspozycyjnych;

6 roboty w zakresie kształtowania terenów parku i skwerów zieleni urządzonej: budowa i renowacja schodów terenowych; budowa elementów aranżacji placów (skrzyżowań komunikacyjnych); budowa nawierzchni z kamienia naturalnego i kształtowanie, profilowanie i wzmacnianie terenu (górki, nasypy, wzniesienia, etc.);

7 wznoszenie ogrodzeń i murków oporowych oraz murków wydzielających lub umacniających tereny;

8 modernizacja i budowa obiektów oraz urządzeń sportowych oraz modernizacja i remont (wymiana nawierzchni, ogrodzeń, wyposażenia, et.): boiska jedno- lub wielofunkcyjne; place zabaw; urządzenia rekreacyjne do ćwiczeń na wolnym powietrzu;

9 roboty budowlane w zakresie modernizacji i przebudowy miejsc oraz urządzeń do składowania odpadów gospodarczo-bytowych;

10 roboty budowlane w zakresie obiektów parkingowych;

11 roboty budowlane w zakresie rozbiórki, modernizacji lub przebudowy istniejących naziemnych urządzeń infrastruktury technicznej;



12 roboty w zakresie systemów infrastruktury technicznej: remont odcinków istniejących sieci i przyłączy; odwodnienie alejek i placów powierzchniowo poprzez system rynien pojedynczych i podwójnych wykonanych z kostki kamiennej wzdłuż alejek parkowych i placów oraz dodatkowo odwodnienie podłoża drenażem; wykonanie odcinków odwodnień liniowych; budowa instalacji zasilających urządzenia wodne służące rekreacji;

13 remont systemu oświetlenia terenów zieleni, placów, parkingów i dróg: modernizacja oświetlenia parkowego (wymiana istniejących opraw i źródeł światła, wymiana okablowania i słupów);

14 modernizacja elementów monitoringu;

IV. METODY REALIZACJI INWESTYCJI Koncepcja może być realizowana w dwojaki sposób. • Może to być realizacja zagospodarowania zgodne ze sztuką zagospodarowania terenów publicznych - całkowita realizacja na podstawie generalnego, wielobranżowego projektu budowlano-wykonawczego. Taki sposób daje efekt natychmiastowy, podnosi jakość miejsca i często powoduje identyfikację z nim. • Innym sposobem jest realizacja koncepcji etapami - za pomocą działań społecznych, pozwalającą na większą niż zwykle identyfikację z miejscem i powodzeniem inwestycji; Taki sposób jednak nie daje szybkiego efektu wizualnego i może powodować liczne zmiany zatwierdzonych rozwiązań projektowych, a w konsekwencji wzrost kosztów realizacji inwestycji Należy poszukiwać liderów lokalnych i zachęcać społeczność do tworzenia miejsc wspólnych, istniejących i utrwalonych w świadomości oraz rozbudzić przywiązanie do tych miejsc, gdzie mieszkańcy osiedla mogą spędzać wspólnie czas wolny. V. SCHEMAT HARMONOGRAMU PRAC • opracowanie wielobranżowej dokumentacji budowlanej; • weryfikacja projektu budowlanego - partycypacja społeczna - konsultacje; • zatwierdzenie projektów budowlanych poszczególnych zadań inwestycyjnych; • uzyskanie decyzji środowiskowej nie wymagającej przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko; • zatwierdzenie projektu budowlanego i uzyskanie pozwolenia na budowę; • opracowanie projektów wykonawczych dla poszczególnych zadań inwestycyjnych; • ostateczne zatwierdzenie całości dokumentacji i przekazanie do realizacji; • ogłoszenie postępowania przetargowego na wybór generalnego wykonawcy; • ogłoszenie postępowania przetargowego na świadczenie usług inżyniera budowy; • podpisanie umów na wykonanie inwestycji; • przekazanie placu budowy i rozpoczęcie robót budowlanych; • odbiór końcowy obiektu i decyzja pozwolenia na użytkowanie; • otwarcie inwestycji. - verte -





CZĘŚĆ III

TERENY ZIELENI OSIEDLOWEJ W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info - Seneta W., Dolatowski J., Dendrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. - Władysław Korzeniewski, Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego - Ernst Neufert , Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Arkady.




I. ROŚLINY KWITNĄCE NA TERENACH OSIEDLOWYCH Komponowanie przestrzeni Struktura roślinności na terenie osiedla mieszkaniowych jest stosunkowo uboga. Zazwyczaj dominują rzadko rosnące krzewy, posadzone w niewielkich grupach przydomowe żywopłoty oraz skupiska drzew. Problem kreowania przestrzeni przy wykorzystaniu zieleni w wielu osiedlach jest marginalizowany. Wprawdzie sadzi się drzewa czy krzewy, ale rozmieszcza się je przypadkowo, nie dbając o harmonijną ich kompozycję. Efekt jest odwrotny od zamierzonego, a kompozycyjny chaos wzmacnia jeszcze niewłaściwa pielęgnacja istniejącej już zieleni. Efektowne zestawienie różnych form roślinnych z pozostałymi elementami zagospodarowania terenu pozwoli na stworzenie harmonijnego układu krajobrazowego, o dużych walorach estetycznych. i spowoduje, że zakomponowany zielony teren będzie zachęcał mieszkańców do wychodzenia z domu, przebywania na świeżym powietrzu, co z kolei sprzyja nawiązywaniu sąsiedzkich więzi. Olbrzymie możliwości tworzenia oryginalnych, barwnych kompozycji dają rośliny kwitnące. Ich asortyment na rynku jest obecnie niezwykle bogaty, dzięki czemu bez problemu można dobrać je do każdych warunków siedliskowych. Przestrzeń osiedlową można zaaranżować na wiele sposobów - tworząc układy jednobarwne lub komponując rośliny kaskadowo, tak aby w każdym okresie sezonu wegetacyjnego pojawiał się inny akcent kolorystyczny. Dodatkowe efekty można też uzyskać, wykorzystując walory dekoracyjne liści i owoców. Rośliny wykorzystywane na osiedlowych zieleńcach dzieli się na kilka grup, różniących się trwałością, intensywnością i kosztami pielęgnacji oraz charakterem. Są to: - kwiaty jednoroczne i dwuletnie, - rośliny bylinowe, - krzewinki, - krzewy, - pnącza. Krzewy, tworząc szpalery czy żywopłoty, wyznaczają widoki, budują ściany wnętrz ogrodowych i tym samym porządkują przestrzeń osiedla. Zwykle też wraz drzewami stanowią trzon kompozycji roślinnej zielonych terenów. Natomiast kwiaty jednoroczne i wieloletnie wspomagają i podkreślają ważne punkty osiedlowych przestrzeni.



Rośliny jednoroczne i dwuletnie Grupę roślin jednorocznych i dwuletnich tworzą te gatunki roślin, które nie zimują u nas w gruncie, a ich cykl rozwojowy przebiega podczas jednego sezonu wegetacyjnego, później zamierają. Najczęściej wykorzystuje się je do dekorowania balkonów, tarasów, donic czy niewielkich obszarów na rabatach bylinowych lub wśród nasadzeń krzewów. Ich okres kwitnienia jest krótki, dlatego w sezonie wegetacyjnym trzeba kilkakrotnie zmieniać nasadzenia, aby zachować dekoracyjność kompozycji. Kwiaty mają zazwyczaj żywe kolory, tworzące wyraźne barwne plamy. Rośliny te znakomicie nadają się do kolorystycznego wzbogacania kompozycji roślinnych, zdobiących wejścia do budynków czy ważne punkty w przestrzeni osiedla. Do najpopularniejszych roślin jednorocznych należą: - aksamitka (Tagetes sp.), - cynia (Zinnia sp.), - celozja (Celosia sp.), - dalia zmienna (Dahlia pinnata), - gazania lśniąca (Gazania splendens), - lobelia (Lobelia sp.), - lwia paszcza (Antirrhinum majus), - nagietek lekarski (Calendula officinalis), - petunia (Petunia sp.), - szałwia błyszcząca (Salvia splendens), - werbena ogrodowa (Verbena hybrida), - żeniszek meksykański (Ageratum houstanianum). Rośliny dwuletnie największą wartość dekoracyjną uzyskują w drugim roku wegetacji. Do najczęściej wykorzystywanych na osiedlowych zieleńcach należą: - bratek szwajcarski (Viola wittrockiana), - bratek rogaty (Viola cornuta), - gaillardia trwała (Gaillardia aristata), - naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea), - stokrotka (Bellis perennis).

Zarówno rośliny jednoroczne, jak i dwuletnie wymagają stanowiska słonecznego, podłoża piaszczysto-gliniastego o średniej wilgotności. Wiele z nich pozyskuje się z rozsady i dostępne są w sprzedaży wiosną, a do gruntu sadzi się je zazwyczaj po 15 maja, inne wysiewamy od kwietnia do pierwszej dekady maja bezpośrednio do gruntu - na stałe miejsce. Zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się głównie do odchwaszczania, podlewania i spulchniania gleby. Byliny Cenione są przede wszystkim za wieloletni efekt dekoracyjny. Gatunków zaś i odmian bylin, różniących się zarówno walorami dekoracyjnymi, jak i wymaganiami siedliskowymi, jest ogromnie dużo. Dzieli się je na grupy w zależności od wysokości, pokroju i wymagań, decydujących o sposobie ich wykorzystania. Są więc np. byliny skalne, tworzące rozesłane poduchy i kobierce. Byliny z tej grupy często sadzi się na rabatach - o układzie geometrycznym lub swobodnym. Najkorzystniejsze jest umieszczenie rabaty bylinowej w wydzielonej części ogrodu osiedlowego, gdyż trudno jest stworzyć taką, która byłaby atrakcyjna przez cały sezon wegetacyjny. Byliny mogą też dopełniać kompozycję krzewów. Nadadzą one całej grupie roślin lekkości, a ponadto w takich kompozycjach mogą znaleźć się również gatunki atrakcyjne tylko w okresie kwitnienia - np. serduszka okazała czy orlik alpejski. Ciekawe efekty można także osiągnąć, zestawiając byliny kwitnące w jednym kolorze przez cały sezon lub o barwach zmieniających się wraz z porami roku. Natomiast byliny niskie o pokroju kobiercowym i intensywnym wzroście mogą być interesującą alternatywą dla trawnika, zwłaszcza w miejscach zacienionych, pod koronami dużych drzew, gdzie jego utrzymanie jest utrudnione. Może to być np. dąbrówka rozłogowa ‘Atropururea' czy jasnota plamista ‘White Nancy'. W zależności od wysokości najczęściej stosowane w terenach publicznych byliny dzieli się na niskie (kobiercowe), średnie i wysokie. Te pierwsze osiągają wysokość do 40 cm i zwykle wykorzystuje się je w ogrodach skalnych, na murkach lub jako obwódki rabat. Należą do nich: - bodziszek kantabryjski ‘Cambridge' (Geranium xcantabrigense ‘Cambridge'), - bodziszek czerwony (Geranium sangiuneum), - dąbrówka rozłogowa ‘Atropururea' (Ajuga reptans ‘Atropururea'), - goździk kropkowany (Dianthus deltoides), - płomyk szydlasty (Phlox subulata),



- smagliczka górska (Alyssum montanum), - tiarella Wherry'ego (Tiarella wherreyi), - zawciąg nadmorski (Armeria maritima), - żagwin ogrodowy (Aubrieta hybrida). Z kolei byliny średnie, wysokości 40-100 cm, wykorzystuje się do obsadzania rabat lub w kompozycjach mieszanych, a do tej grupy wchodzą m.in.: - dzwonek skupiony (Campanula glomerata), - funkia (Hosta sp.), - kosmatka śnieżna (Luzula nivea), - łubin trwały (Lupinus polyphullus), - przetacznik kłosowy (Veronica spicata), - szałwia omszona (Salvia nemorosa), - rozchodnik okazały (Sedum spectabile), - rozchodnik ogrodowy ‘Herstfreude' (Sedum ‘Herstfreude'), - tawułka Arendsa ‘Fanal' (Astilbe arendsii ‘Fanal'), - zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris). Natomiast byliny wysokie, powyżej 100 cm, zazwyczaj sadzi się w eksponowanych miejscach, gdzie stanowią barwny akcent w kompozycjach roślinnych (rzadziej w grupach). Najpopularniejsze z nich to: - dyptam jesionolistny (Dictamnus albus), - ostróżka - grupa Pacific (Delphinium sp.), - parzydło leśne (Aruncus dioicus). Byliny zimują w gruncie. Przed ich posadzeniem glebę należy starannie przygotować - usunąć trwałe chwasty, zastosować organiczne nawożenie i przekopać (na głębokość 20-30 cm). Rośliny te można sadzić przez cały sezon wegetacyjny, ponieważ przeważnie sprzedawane są w pojemnikach. Najkorzystniej jest jednak sadzić byliny wiosną. Wysadzane późną jesienią nie zdążą się przed zimą ukorzenić i wówczas trzeba je zabezpieczyć przed przemarzaniem. Przy sadzeniu bylin ważne jest zachowanie odpowiedniej odległości między pojedynczymi roślinami. Zależy ona od cech gatunkowych rośliny, jej siły wzrostu i ostatecznej wielkości. Przyjmuje się, że na 1 m2 sadzi się: - do 4 roślin wysokości do 100--200 cm, - 8-10 roślin wysokości 60-100 cm, - 12-15 roślin wysokości 25-50 cm, - 25-40 roślin wysokości do 25 cm.

Byliny powinny być objęte stałą pielęgnacją.Konieczne zabiegi to odchwaszczanie, podlewanie w czasie suszy, usuwanie przekwitłych kwiatostanów i uschniętych części roślin. Co kilka lat (w zależności od wymagań gatunkowych roślin) konieczne jest odmładzanie roślin, tj. podzielenie skarp korzeniowych wiosną oraz usunięcie martwych części. Wymagają też nawożenia i ściółkowania w celu uzupełnienia substancji mineralnych w podłożu. Jeśli gleba przed posadzeniem bylin zostanie odpowiednio przygotowana, zabiegi te wykonuje się co kilka lat. Niektóre z bylin (np. przetacznik kłosowy) wymagają okrywania na okres zimowy, w celu zabezpieczenia przez przemarzaniem. Rabaty obok trawnika Jeśli z rabatami sąsiaduje trawnik, warto oddzielić go od nich krawężnikami z kamieni, drewna, cegieł lub betonu. Zapobiegnie to „wchodzeniu" murawy na rabaty i ułatwi jej koszenie. Krzewinki Są to niskie (do 50 cm) rośliny o rozgałęzionych zdrewniałych pędach, bez wyraźnego pnia głównego. Mogą występować pojedynczo, w kępach lub tworzyć łany całkowicie okrywające ziemię. Często stosuje się je także do obsadzania rabat. Wśród krzewinek występują zarówno gatunki o liściach zimotrwałych (barwinek pospolity), jak i liściach opadających na zimę. Krzewinki zimują w gruncie, a sadzi się je podobnie jak byliny. Do najczęściej wykorzystywanych na terenach publicznych należą następujące krzewinki: - barwinek pospolity (Vinca minor L.), - lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia).



Krzewy To najczęściej wykorzystywane rośliny na terenach osiedli, gdzie tworzą one zwarte, większe lub mniejsze grupy, szpalery czy żywopłoty. Są bowiem łatwe i tanie w uprawie, dekoracyjne, a jednocześnie mają małe wymagania siedliskowe i duże możliwości adaptacji do stworzonych im warunków. A do najchętniej sadzonych krzewów kwitnących należą: - berberys (Berberis sp.), - forsycja pośrednia (Forsythia xintermedia), - hortensja bukietowa ‘Grandiflora' (Hydrangea paniculata ‘Grandiflora'), - hortensja piłkowana ‘Intermedia' (Hydrangea serrata ‘Intermedia'), - jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius), - kalina hordowina (Viburnum lantana), - kolkwicja chińska (Kolkwitzia amabilis), - krzewuszka (Weigela sp.), - lilak pospolity (Syringa vulgaris), - magnolia (Magnolia sp.), - pięciornik krzewiasty (Potentilla fruticosa), - pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica), - róże - wykorzystuje się zarówno odmiany wielkokwiatowe (np. ‘Queen Elizabeth', ‘Frisia', ‘Allotria'), jak i okrywowe (np. ‘Lovely Fairy', ‘Alba Meidiland', ‘Weisse Immensee'), - suchodrzew tatarski ‘Arnold Red' (Lonicera tatarica ‘Arnold Red'), - tawuła (Spirea sp.), - żylistek szorstki ‘Plena' (Deutzia scabra ‘Plena'). Krzewy powinny być posadzone w odległościach pozwalających im na prawidłowy wzrost, zależnie od cech gatunkowych oraz sposobu ich komponowania (krzewy prowadzone na żywopłot sadzi się gęściej). Odpowiednie przygotowanie gleby przed posadzeniem krzewów oraz dobra ich pielęgnacja znacznie skracają czas potrzebny na zaaklimatyzowanie się tych roślin. Termin sadzenia zależy od materiału szkółkarskiego - krzewy w pojemnikach można sadzić przez cały okres wegetacyjny, a z odkrytymi korzeniami tylko od 15 marca do 15 kwietnia oraz od 15 października do końca listopada, jeśli nie ma mrozów. Krzewy sadzi się do dołków wypełnionych żyzną spulchnioną glebą, wzbogaconą np. kompostem, a następnie obficie podlewa. Bardzo ważnym i koniecznym dla większości gatunków krzewów kwitnących zabiegiem pielęgnacyjnym jest cięcie. Warto jednak pamiętać, że powinno być ono wykonane w sposób właściwy, niezniekształcający pokroju typowego dla gatunku i odmiany. A najczęstszym błędem jest niedostosowanie terminów cięcia do terminów kwitnienia krzewów, co ma negatywne skutki dla ich walorów dekoracyjnych. Dlatego też krzewy należy przycinać w różnych terminach, zależnie od pory ich kwitnienia: - zimą i wczesną wiosną - krzewy kwitnące na tegorocznych pędach, np. żylistki, niektóre odmiany tawuły, pięciorniki, tamaryszki; - po przekwitnięciu - krzewy kwitnące wczesną wiosną na pędach zeszłorocznych, np. forsycję, niektóre odmiany tawuły, krzewuszki, jaśminowce; przy wcześniej wykonanym cięciu istniałoby ryzyko usunięcia pędów z kwiatostanami. Co kilka lat potrzebne jest przeprowadzenie wiosennego cięcia prześwietlającego i odmładzającego krzewy, a jego wysokość zależy od gatunku i odmiany. W ciągu roku można także wykonywać cięcia regulujące, poprawiające pokrój rośliny, a u krzewów szczepionych - usuwać zdziczałe pędy. Uwaga na instalacje podziemne Przed wyznaczeniem miejsc na posadzenie drzew i krzewów trzeba prześledzić przebieg instalacji podziemnych, aby zachować niezbędne od nich odległości. Jeśli będą rosły zbyt blisko, to w razie konieczności naprawy lub wymiany tych instalacji ograniczą swobodny do nich dostęp, a rośliny zostaną zniszczone. Pnącza Projektując roślinność osiedlową, warto także uwzględnić kwitnące pnącza. Istnieje wiele ich gatunków i odmian, najważniejsze są te, szczególnie polecane na tereny osiedli mieszkaniowych. Charakteryzują się one wysoką odpornością na mróz, stosunkowo silnym wzrostem, mają piękne kwiaty i wymagają małej ilości zabiegów pielęgnacyjnych. Pnącza stwarzają zupełnie inne możliwości aranżacyjne niż pozostałe grupy roślin. Rozpięte na pergoli tworzą kwitnące sklepienia, a na ścianach budynków czy trejażach - barwne plamy lub osłony dzielące przestrzeń. Można je także stosować w miejscach, gdzie powierzchnia terenu jest zbyt mała, aby zmieściły się na niej krzewy czy rabaty bylinowe.



Ponadto pnącza sadzi się też jako rośliny okrywowe, a niektóre spośród mniej intensywnie rosnących odmian można uprawiać w pojemnikach. Pnącza polecane przez szkółkarzy do stosowania na terenach miejskich: - milin amerykański (Campsis radicans) - punktowo na mocnych podporach, w miejscach osłoniętych, - powojnik ‘Praecox' (Clematis L. ‘Praecox'), - powojnik ‘Paul Farges' (Clematis L. ‘Paul Farges'), - powojnik ‘Lambton Park' (Clematis L. ‘Lambton Park'), - powojnik ‘Bill MacKenzie' (Clematis L. ‘Bill MacKenzie'). Glebę przed posadzeniem pnączy przygotowuje się podobnie jak dla krzewów. Sadzi się je w odległości co najmniej 50 cm od podstaw murów lub drzew. Zabiegi pielęgnacyjne polegają na podlewaniu w miarę potrzeb i nawożeniu wiosną oraz ochronie przed szkodnikami i patogenami. Silne cięcie sprzyja zawiązywaniu kwiatów, np. u powojników (z gatunków i odmian kwitnących latem) oraz milinu amerykańskiego. Cięcie odmładzające polecane jest co 3-6 lat. Na terenie osiedli mieszkaniowych nie wolno sadzić tych gatunków i odmian roślin, których owoce lub liście są silnie toksyczne. Wśród krzewów najwięcej jest gatunków kwitnących wiosną, a wiele gatunków i odmian bylin kwitnie latem i jesienią. Bez problemu można je więc tak dobrać, aby osiedlowa przestrzeń zamieniła się barwny ogród, mieniący się wieloma kolorami przez cały sezon wegetacyjny. Jednak stworzenie ładnego ogrodu wymaga szczegółowej wiedzy o roślinach - porach ich kwitnienia, wymaganiach glebowych i pielęgnacyjnych. Warto zasięgnąć opinii mieszkańców na temat ich oczekiwań związanych z szatą roślinną osiedla. Dodatkową korzyścią będzie ich większa dbałość o otoczenie budynków. II. ROŚLINY NA TERENACH PLACÓW ZABAW Zieleń na placach zabaw nie tylko uatrakcyjnia je wizualnie, ale także tworzy korzystny mikroklimat, poprawia wilgotność powietrza i chroni przed nadmiernym nasłonecznieniem. Pełni też funkcję edukacyjną, ponieważ dzieci mogą z bliska obserwować, jak zmieniają się rośliny wraz z porami roku i na przestrzeni lat. Obszary na których znajdują się tylko urządzenia zabawowe, dzieci odbierają jako przestrzenie nudne. W odczuciu dzieci bardziej atrakcyjny jest park czy łąka, które dają możliwość kontaktu z przyrodą i rozwijania wyobraźni. Dlatego projektując place zabaw, trzeba uwzględnić nie tylko urządzenia zabawowe, ale także różne gatunki roślin. Dzieci bardzo chętnie wykorzystują do zabaw drzewa, kępy krzewów i murawy. Przy czym: - drzewa traktują jako najważniejszy element roślinny, ponieważ podczas zabawy mogą one pełnić wiele funkcji, - kępy krzewów i wysokich roślin służą za wspaniałą kryjówkę, - trawniki są z kolei dobrym miejscem na zabawy ruchowe. Obecność roślin na terenie placu zabaw wspomaga prawidłowy rozwój psychofizyczny dziecka. Rośliny mają duże znaczenie dla edukacji dzieci - umożliwiają bowiem poznanie przemian zachodzących w przyrodzie w trakcie wegetacji. Wśród drzew i krzewów żyje też wiele gatunków ptaków i owadów. Ponadto rośliny na terenach zabaw dziecięcych: - tworzą bariery oddzielające przestrzeń zabawową od obszarów niebezpiecznych, np. dróg jezdnych czy miejsc składowania śmieci, oraz od pozostałych terenów osiedla, a także izolują akustycznie; - wydzielają przestrzenie przeznaczone dla różnych grup wiekowych dzieci; - odpowiednio kształtowane kompozycje roślinne tworzą korzystny mikroklimat placu zabaw; - grupy drzew czy pergole chronią teren przed nadmiernym nasłonecznieniem. Dzieci do lat 7 Pierwsze oznaki zainteresowania roślinnością wykazują już 3-letnie dzieci, które dotykają lub chwytają gałązki i liście drzew lub krzewów. Zdobywają w ten sposób pierwsze informacje o roślinach, np. o tym, że róża kłuje. Dzieci chętnie zrywają i obserwują różne elementy roślin: liście, owoce czy kwiaty. Poznają w ten sposób cechy roślin charakterystyczne dla poszczególnych ich gatunków, takie jak barwa czy faktura. Jednak najważniejszym zmysłem poznawczym w tym okresie rozwojowym dzieci jest wzrok, a nie dotyk. To wrażenia wizualne budzą zainteresowanie otaczającym światem. Dopiero gdy przedmiot wygląda interesująco, rodzi się w dziecku chęć zbadania go innymi zmysłami. Najbardziej interesują je rośliny o żywych barwach i ciekawych kształtach kwiatów lub owoców (kasztanowce, dęby, buki, róże) oraz rośliny pachnące (konwalia, bez lilak, jaśminowiec wonny).



Dla rozwoju najmłodszych dzieci duże znaczenie ma też obserwowanie roślin kwitnących - uczą się w ten sposób rozpoznawania przemian zachodzących w przyrodzie wraz ze zmianą pór roku. Dziecku najłatwiej jest obserwować rośliny jednoroczne i bylinowe, gdyż przemiany, jakie w nich zachodzą, są dla niego najczytelniejsze. Rośliny te rozwijają się na tyle szybko, że dziecko jest w stanie zwrócić uwagę i zapamiętać wszystkie ich etapy rozwojowe. Z tego względu wskazane jest, aby w pobliżu terenów zabaw dziecięcych znalazły się nasadzenia takich gatunków roślin, których kwitnienie jest charakterystyczne dla poszczególnych pór roku. Mogą to być np.: - astry (Aster sp.), - fiołki (Viola sp.), - konwalia majowa (Convallaria majalis), - krokusy (Crocus sp.), - narcyzy (Narcissus sp.), - niezapominajka (Myosotis sylvatica), - pierwiosnki (Primula sp.), - sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris), - stokrotki (Bellis perennis), - tulipany (Tulip sp.). Dla dzieci w wieku 6-7 lat ważnym zmysłem poznawczym, poza wzrokiem i dotykiem, staje się smak. Dlatego na terenach zabaw najmłodszych warto posadzić także gatunki roślin o jadalnych owocach. Unikać jednak należy kłujących krzewów (np. jeżyn czy agrestu), bo małe dzieci, sięgając po owoce, mogą się niebezpiecznie poranić. Ze względu na poznawcze znaczenie roślin w edukacji najmłodszych powinny być one dla nich dostępne. Najlepiej sprawdzają się niskie krzewy i krzewinki, kobierce kwiatowe oraz drzewa i krzewy o ciekawych kształtach owoców lub liści. Dzieci starsze Starsze dzieci często wykorzystują liście i kwiaty roślin do zabawy - obrzucają się nimi lub tworzą z nich różnego rodzaju formy przestrzenne. Łodygi zaś i gałęzie służą im do budowy kryjówek, szałasów czy altan, a z żołędzi i kasztanów tworzą ludziki, zwierzątka i korale. U dzieci starszych rośliny występujące w pobliżu miejsca zamieszkania mogą obudzić zainteresowania botaniczne. Kontakt z przyrodą wpływa także pozytywnie na wrażliwość i rozwój emocjonalny dzieci. Wiedza o zachodzących w niej przemianach i potrzebach roślin buduje świadomość ekologiczną. Pozwala także ocenić ryzyko i konsekwencje wybranego rodzaju zabawy, co uczy unikania w przyszłości sytuacji niebezpiecznych. Dlatego na terenach przeznaczonych dla starszych dzieci mogą już pojawić się np. pojedyncze rośliny o kłujących pędach. Dobór roślin Najkorzystniej jest, gdy na terenie, na którym ma powstać plac zabaw, rosną już drzewa o dobrze rozwiniętych koronach i ciekawym pokroju. Na to, aby nowo posadzone drzewa osiągnęły spore wymiary, trzeba poczekać co najmniej kilka lat. A dzieci chętnie wykorzystują dorosłe drzewa w różnych zabawach tematycznych - do zabawy np. w dom czy statek. Lubią też wspinać się po nich i zbierać liście czy owoce. Marzeniem prawie każdego dziecka jest domek na drzewie. Dlatego drzewa powinny stanowić główny element kompozycji roślinnej terenu zabaw. Drzew jednak nie powinno być dużo - wystarczy niewielka ich grupa. Duża liczba drzew wysokich może za bardzo zacienić plac. Najpopularniejsze gatunki drzew na terenach zabaw dziecięcych to: - buk pospolity ‘Pendula' i ‘Purpurea Pendula' (Fagus sylvatica), - dąb szypułkowy (Quercus robur), - dąb czerwony (Quercus rubra), - głóg dwuszyjkowy (Crateagus oxcantha), - jarząb pospolity i jego odmiany (Sorbus aucuparia), - kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), - klon pospolity i jego odmiany (Acer platanoides), - wierzba biała (Salix alba). » Mieszkasz w budynku wielorodzinnym?



Pamiętać jednak należy, że pyłki niektórych gatunków drzew wywołują alergie. Dlatego też przed ich posadzeniem należy sprawdzić, które mogą okazać się niebezpieczne dla dzieci. Za niewywołujące alergii uznawane są m.in. następujące gatunki drzew: - choina kanadyjska (Tsuga canadensis), - czereśnia (Prunus avium ‘Plena'), - grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum), - jodła kalifornijska (Abies concolor), - jodła koreańska (Abies coreana), - kasztanowiec krwisty (Aesculus x carnea), - kłęk kanadyjski (Gymnocladus dioicus), - surmia zwyczajna (Catalpa bignonioides), - metasekwoja chińska (Metasequia glyptostroboides), - perełkowiec japoński (Spohora japonica), - sosna wejmutka (Pinus strobus), - świerk serbski (Picea omorica). Krzewy - żywopłoty Z odpowiednio kształtowanych krzewów tworzy się też żywopłoty, z powodzeniem zastępujące ogrodzenia z siatki czy sztachetek. Powinny to być jednak gatunki dobrze znoszące cięcie. Żywopłoty formowane wymagają bowiem 2-3-krotnego cięcia w roku. Łatwiejsze w utrzymaniu i znacznie bardziej dekoracyjne są żywopłoty z gatunków kwitnących. Do najbardziej atrakcyjnych gatunków należą: tawuły, róże, lilaki, jaśminowce i pięciorniki. Najpopularniejsze gatunki krzewów stosowane na terenach zabaw: - dereń biały (Cornus alba), - forsycja (Forsythia), - jeżyna jadalna (Rubus sp.), - karagana syberyjska (Caragana arborescens), - śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), - tawuła (Spirea sp.). Gatunki krzewów niewywołujące alergii: - berberys Thunberga (Berberis thunbergii), - magnolia gwiaździsta (Magnolia stellata), - migdałek (Prunus x cistena), - moszenki południowe (Colutea arborescens), - pęcherznica kalinolistna (Phsoycarpus opulifolius), - tamaryszek (Tamarix tentandra), - żylistek różowy (Deutzia x rosea). W doborze krzewów należy zwrócić także uwagę na gatunki atrakcyjne dla zwierząt. Jeśli uwzględnimy w projekcie gatunki roślin, na których żerują lub gniazdują ptaki, damy dzieciom możliwość zapoznania się z ich zwyczajami. Są to np.: - irga (Cotoneaster sp.), - pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica), - rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides). W miejscach nasadzeń takich gatunków można także zaprojektować poidełka oraz karmniki na zimę. Projektując zieleń na placach zabaw, należy wziąć pod uwagę to, że aktywność poznawcza dzieci często prowadzi do niszczenia roślin. Wynika to z potrzeby tworzenia i wykorzystywania roślin do zabawy. Dlatego na terenach zabawowych należy sadzić przede wszystkim gatunki roślin odporne na łamanie oraz o dużej żywotności i tempie wzrostu. W sąsiedztwie terenów zabaw mogą się znaleźć rabaty lub grupy złożone z różnych gatunków roślin bylinowych, które podniosą jakość kompozycji roślinnej oraz będą pełnić funkcje edukacyjne. Spośród bylin na terenach zabaw dziecięcych warto uwzględnić takie gatunki, jak np.: - funkia (Hosta sp.), - len trwały (Linum perenne), - malwa różowa (Altea rosea), - wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), - szałwia zwyczajna (Salvia x superba), - zawciąg pospolity (Armeria maritima).



Ważne przy projektowaniu nasadzeń roślinnych Najważniejszy jest jednak program placu zabaw. Zieleń można tak ukształtować, aby była jego podstawowym elementem lub też tylko go uzupełniała. Mogą to być np.: - labirynty o ścianach z żywopłotów lub konstrukcji łączonej, złożonej z trejaży i pergoli porośniętych różnymi gatunkami pnączy (powojnikami, groszkiem pachnącym czy rdestem Auberta), - sady i przestrzenie niewielkich ogródków dziecięcych - wprowadzenie takiego elementu programowego wymaga jednak starannego przemyślenia i może on znaleźć się jedynie na placu zabaw o ograniczonym dostępie, np. w osiedlach zamkniętych. Dobierając drzewa, krzewy, rośliny jednoroczne, bylinowe i pnącza trzeba pamiętać, że niektóre gatunki roślin mogą być niebezpieczne dla dzieci. Roślin np. mających kolce nie należy całkowicie pomijać, gdyż plac zabaw ma także uczyć o niebezpieczeństwach. Powinny one jednak rosnąć w pewnym oddaleniu od urządzeń zabawowych. Zakazane są natomiast wszelkie rośliny trujące. Mają one często atrakcyjne owoce i miły zapach, co zachęca dzieci do ich zrywania i jedzenia. Rośliny te stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci. Dlatego na terenie placu zabaw nie może się pojawić żadna roślina toksyczna. Najgroźniejsze gatunki to: - cis pospolity (Taxus baccata), - jałowiec sabiński (Juniperus sabina), - rycynus pospolity (Ricinus communis), - wawrzynek wilczełyko (Daphne mezerum), - złotokap pospolity (Laburnum anagyroides). W pobliżu placu zabaw lub bezpośrednio na jego terenie powinien znajdować się także dość duży trawnik. Ze względu na intensywność użytkowania rosnące tam gatunki traw powinny charakteryzować się dużą odpornością na wydeptywanie (wiechlina łąkowa, życica trwała, kostrzewa rozłogowa czerwona, grzebienica pospolita, tymotka kolankowa). Pielęgnacja roślin Dla jakości roślin duże znaczenie ma systematyczne podlewanie i nawożenie, zgodnie z ich wymaganiami. Pielęgnacja zieleni na placu zabaw nie może się jednak ograniczać tylko do tych czynności. Stałej kontroli wymaga też stan zdrowotny drzew. Z ich koron należy systematycznie usuwać suche i spróchniałe gałęzie. Krzewy powinny być cięte zgodnie z zaleceniami dla poszczególnych gatunków. Aby żywopłoty pełniły przypisaną im funkcję, trzeba je w odpowiednim czasie przycinać, żeby były dostatecznie gęste. A nieprzycinany żywopłot z ligustra lub śnieguliczki może nawet zagrażać zdrowiu dzieci - ich owoce zawierają bowiem substancje toksyczne. Na terenach zabaw nie wolno stosować wielu środków ochrony roślin. A walka ze szkodnikami wymaga specyficznego podejścia. Mszyce można zwalczać środkami na bazie oleju parafinowego lub rzepakowego (75-proc. emulsje). Pierwszy oprysk wykonywany jest w momencie otwierania się pąków i rozwoju liści - usuwa się wtedy szkodniki, które przezimowały na roślinach. W razie potrzeby we wczesnych godzinach rannych wykonuje się następny oprysk. Do zwalczania szkodników żerujących w glebie stosuje się środki, którymi podlewa się rośliny. Choroby grzybicze natomiast zwalcza się środkami naturalnymi, np. siarką krystaliczną. Na czas zabiegu plac zabaw powinien być zamknięty. Niezastąpionymi sprzymierzeńcami w walce ze szkodnikami roślin są ptaki - także z tego powodu warto na drzewach rozwiesić dla nich budki i karmniki. III. PIELĘGNACJA TERENÓW ZIELENI Podlewanie wierzchniej warstwy gleby nie stanowi wystarczającego źródła wody dla większości roślin; poprawia ich wygląd, ale nie pozwala na uzupełnienie rzeczywistych strat wody przez nie poniesionych. Zgodnie z zasadami prawidłowego nawadniania roślin, podlewając drzewa i krzewy, szczególną uwagę trzeba zwrócić na zakres systemu korzeniowego. Największa masa korzeni tych roślin znajduje się bowiem do 30 cm pod powierzchnią – w tej warstwie jest aż 70% korzeni chłonnych, które odpowiadają za pobieranie wody i soli mineralnych. Pozostałe 30% sięga głębiej i dzięki nim roślina pobiera wodę z pokładów wody gruntowej. Ich dodatkową funkcją jest stabilizowanie rośliny. Badania dotyczące gospodarki wodnej w naszym klimacie wskazują, że latem 1 m2 gleby w ciągu tygodnia traci ok. 25 l wody, a wiosną i jesienią – połowę tej ilości. Rośliny o głębokim systemie korzeniowym w warunkach naturalnych w czasie suszy pobierają wodę gruntową. Niestety, w dużych miastach zwierciadła wody gruntowej położone są głęboko, a to ze względu na przebieg infrastruktury, budynków, układu odpadów budowlanych. Mowa zazwyczaj o od kilku do kilkunastu metrów głębokości.



Podlewając rośliny, musimy pamiętać, że trzeba rozpocząć te zabiegi jeszcze zanim zauważymy pierwsze oznaki suszy. Przy średniej temperaturze (17–21ºC) na glebach średnio przepuszczalnych rośliny należy podlewać co ok. 10 dni. Gdy gleba na głębokości kilku centymetrów jest sucha, a liście stały się matowe, należy zwrócić uwagę na rośliny, których liście zaczynają się zwijać i kurczyć, przebarwiać, obsychać lub opadać – to pierwsze objawy suszy. Brak wody najszybciej można zaobserwować u roślin świeżo posadzonych oraz u gatunków o płytko zalegającym systemie korzeniowym. Podlewanie możemy sobie darować, gdy po posadzeniu padał deszcz o obfitości ok. 20 mm opadu na dzień. Trzeba podkreślić, że warunek ten nie dotyczy drzew i krzewów z uprawy pojemnikowej. U starszych roślin, o głębokim systemie korzeniowym (jak np. róże), niedobory wody skutkują najpierw mniejszą intensywnością i długością ich kwitnienia. Roślinom szkodzi nie tylko strata wody, lecz także zbyt częste lub zbyt obfite podlewanie. Zbyt rzadkie i skąpe powoduje z kolei, iż rośliny korzenią się płycej, a podłoże zaczynają przerastać chwasty. Lepiej nawadniać rośliny rzadziej (co 10 dni, a co siedem dni wtedy, gdy nie pada deszcz), ale tak, by woda przesiąkła w głąb podłoża. Potrzebna jej ilość to 15–40 l na roślinę, w zależności od jej rozmiarów. Najlepszą porą na podlewania jest wieczór lub wczesny ranek. Drzewa i krzewy po posadzeniu trzeba obficie podlewać przez pierwsze kilka lat, zwłaszcza późną wiosną i latem, gdy panują najwyższe temperatury. Jeśli nie mamy możliwości zapewnienia nawadniania zieleni na osiedlu, najkorzystniejsze będzie posadzenie gatunków roślin odpornych na okresowe niedobory wody, co zmniejszy do minimum częstotliwość ich podlewania. Oczywiście, dla trawników nawadnianie stanowi podstawowy zabieg pielęgnacyjny. W słoneczny letni dzień z jego 1 m² mogą wyparować nawet 3 l wody! Sygnałem do rozpoczęcia nawadniania jest przeschnięcie warstwy 5 cm trawnika. Wówczas należy uzupełnić wodę w ilości 10 l/m². Intensywnie rosnący trawnik tygodniowo potrzebuje ok. 20–30 l wody na 1 m² powierzchni. Latem zazwyczaj podlewamy go co trzy dni. Częstotliwość ta może być większa w czasie upałów i na glebach piaszczystych. Nie powinno się jednak podlewać go codziennie, ponieważ powoduje to płytkie korzenienie się trawy. Płytko zakorzeniony trawnik jest bardziej wrażliwy na zmiany ilości wody i przemarzanie. Nawadnianie późnym wieczorem sprzyja rozwojowi mchu pomiędzy kępami trawy i wspomaga rozwój chorób grzybowych. Nie powinno się też podlewać trawnika w południe, gdyż przy dużych temperaturach może to skutkować poparzeniem roślin i ich żółknięciem. Optymalną porą nawadniania w przypadku trawnika jest poranek. Słabe opady nie nawadniają głębszych partii korzeni, więc można podlewać go bezpośrednio po małym (3–5 mm) i średnim deszczu (5–7 mm). IV. OCHRONA DRZEW NA PLACU BUDOWY Prace budowlane mają znaczący wpływ na roślinność znajdującą się zarówno wokół istniejącego już, remontowanego budynku, jak i obiektu nowopowstałego, jeszcze niewykończonego. Podczas prac budowlanych nie należy zapominać o ochronie drzew rosnących na terenie osiedla, które na czas remontu staje się niebezpiecznym dla roślin placem budowy. Prace budowlane związane ze zmianami w układzie przestrzennym i funkcjonalnym, z modyfikacją infrastruktury technicznej czy drogowej, jak również prace związane z remontami np. elewacji osiedli mieszkaniowych, mają znaczący wpływ na znajdującą się w ich obrębie roślinność. Obowiązujące regulacje prawne Obowiązek zabezpieczenia roślinności na okres prowadzenia prac budowlanych określają następujące polskie przepisy: art. 82 Ustawy o ochronie przyrody z 16.04.2004 r.: „Prace ziemne oraz inne prace związane z wykorzystaniem sprzętu mechanicznego lub urządzeń technicznych prowadzone w obrębie bryły korzeniowej drzew lub krzewów na terenie zieleni lub w zadrzewieniu powinny być wykonane w sposób najmniej szkodzący drzewom lub krzewom”; rozdz. 3 art. 22 Ustawy Prawo budowlane: „obowiązek zabezpieczenia środowiska przyrodniczego na czas realizacji robót spoczywa na wykonawcy”. Jednakże inwestor winien sprawować kontrolę nad sposobem realizacji ww. prac. Niedopatrzenie skutkujące zniszczeniem lub wyraźnym pogorszeniem kondycji zdrowotnej drzew może prowadzić do nałożenia na wykonawcę przez Wydział Ochrony Środowiska kary pieniężnej liczonej zgodnie z zapisami Ustawy o ochronie przyrody (Art. 88 ust. 1 i ust. 3 oraz Art. 89 ust. 1 ww. ustawy).



Zabezpieczenie roślin na czas prac budowlanych W trakcie podjęcia procesu inwestycyjnego należy przewidzieć wieloetapowość prac związanych z zabezpieczeniem drzew i krzewów na okres jego realizacji. Rozpoczęcie tych prac powinno być poprzedzone inwentaryzacją i gospodarką roślinnością. Dokumenty te powinny być wykonane w oparciu o aktualny podkład sytuacyjno-wysokościowy (inwentaryzacja) oraz dokumentację projektową dotyczącą planowanej realizacji (gospodarka drzewostanem – stanowi niejako wniosek z inwentaryzacji powstały po zestawieniu jej z projektem). Pozwolą one na określenie miejsc kolizji roślin z inwestycją oraz miejsc najbardziej zagrożonych jej oddziaływaniem na rośliny znajdujące się w jej otoczeniu. Wymagania stawiane projektantom i wykonawcom określające warunki realizacji robót ziemnych i prac budowlanych w pobliżu drzew i krzewów uzależnione są od wielu czynników, takich jak: odległość prowadzonych prac od drzewostanu, wiek drzew, wielkość obwodów pni mierzonych na wysokości 130 cm oraz skład gatunkowy. W trakcie planowania sposobu ochrony drzew na terenie budowy należy uwzględnić: - zagrożenia bezpośrednie – związane z urazami mechanicznymi (obłamania gałęzi i konarów, obtarcia pnia) czy zanieczyszczeniem chemikaliami podłoża; - zagrożenia pośrednie – związane z nagłym pogorszeniem warunków siedliskowych, np. realizacja budynku z podpiwniczeniem lub z garażem podziemnym w pobliżu drzew (nawet w odległości 20–30 m) może wpływać na zmiany w położeniu zwierciadła wód gruntowych, powodować jego obniżenie, co wpływa na stan zdrowotny drzew starszych niektórych gatunków. Etapy zabezpieczenia drzew na placu budowy - zabezpieczenie czasowe – tylko na okres realizacji budowy – wiąże się z przeciwdziałaniem powstawaniu urazów mechanicznych oraz zanieczyszczeń chemicznych podłoża, jak również zabezpieczeniem podłoża przed ubiciem prowadzącym do pogorszenia jego areacji; - stałe zabezpieczenia drzew – realizowane wtedy, gdy w wyniku budowy warunki siedliskowe znajdujących się w pobliżu drzew uległy nieodwracalnym zmianom. Zabezpieczenie czasowe Rodzaje zabezpieczeń czasowych, usuwanych po zakończeniu budowy, możemy podzielić na grupy zależnie od części drzewa, której dotyczą: 1) Zabezpieczenia strefy korzeniowej

Strefa korzeniowa jest to obszar występowania najważniejszych ze względu na fizjologię drzew korzeni, pełniących zarówno funkcje stabilizujące jak i magazynujące (pobierające składniki mineralne i wodę z podłoża). Jej kształt i wielkość uzależnione są od gatunku drzewa oraz warunków siedliskowych w jakich ono rośnie. Na terenach zurbanizowanych często spotykamy drzewa, których system korzeniowy wyrósł dostosowując się do miejsca w jakim mógł się rozwijać. Są to niekiedy systemy silnie zmodyfikowane, wykształcone jednostronne. Przy pracach budowlanych lub prowadzeniu odkrytych wykopów należy uwzględnić taką ewentualność. Jednakże dla większości drzew strefę ochronną systemu korzeniowego wyznaczamy na podstawie obrysu korony, powiększając go o 1–2 m; inny sposób wyznaczenia tej strefy to doliczenie do wielkości średnicy korony ok. 20%. W wypadku, gdy na budowie mało jest miejsca pozwalającego na planowanie rozkładu robót ochroną powinno być objęte pole w kształcie kwadratu o wymiarach 4 m x 4 m, z pniem zlokalizowanym w centrum. Pozwoli to zabezpieczyć przed uszkodzeniem chociaż główne korzenie szkieletowe. Planując prace w obrębie systemu korzeniowego należy pamiętać, iż ilość cięć większa niż 20% ich objętości stanowi zagrożenie dla drzewa, skutkujące w skrajnych wypadkach jego obumarciem. Uszkodzenia korzeni drzew są najczęściej występującymi przyczynami zamierania lub pogorszenia kondycji drzew w kilka lat po budowie. Przyczyniają się do tego warunki panujące w podłożu. Rana stanowi miejsce wnikania patogenów, a warunki panujące w środowisku glebowym przyczyniają się do przyśpieszenia procesów rozkładu drewna, między innymi przez występujące w nim różne mikroorganizmy. Dlatego w tym artykule to zagadnienie zostało omówione najszerzej.

2) Zapobieganie powstaniu urazów mechanicznych oraz ubytków wody na skutek prowadzenia wykopów

Roboty ziemne realizowane w strefie korzeniowej drzew najlepiej jest zaplanować na okres spoczynku zimowego, czyli od października do kwietnia. Należy natomiast unikać prowadzenia tego typu prac latem, szczególnie w okresie upałów. Roboty ziemne związane z prowadzeniem instalacji w otwartym wykopie powodują duże straty wody oraz urazy mechaniczne. Dlatego prace te powinny być wykonywane ręcznie, z pozostawieniem korzeni o średnicy większej niż 3 cm.



Jeśli konieczne jest obcinanie korzeni, powinno zostać ono wykonane w sposób fachowy, prostopadle do osi korzenia. Niezbędne jest usunięcie całej części chorej, aż do miejsca zdrowego. Powstałą ranę należy zabezpieczyć preparatami powierzchniowymi, żeby uniemożliwić wnikanie w nią patogenów. Na rany o średnicy do 5 cm wystarczą preparaty emulsyjne, np. LacBalsam lub Dendromal. Rany większe oraz powierzchniowe zabezpieczamy dwuetapowo, krawędzie preparatem emulsyjnym (pierścień o grubości 1,5–2 cm), a wnętrze impregnatem np. Imprez W. Korzenie przykrywamy ziemią dopiero po stwardnieniu preparatu. Rany w korzeniach należy zabezpieczyć, jak najszybciej. Prac tych nie wolno prowadzić w temperaturach ujemnych ze względu na ryzyko przemrożenia korzeni. Jeśli jest to możliwe przed realizacją prac ziemnych należy wykonać osłonę korzeniową, w postaci szczeliny wydzielonej szalunkiem, wypełnionej kompostem oraz torfem przebiegającej za wykopem, o szerokości 0,3–0,5 m i głębokości 1 m. Najkorzystniej jest wykonać ją na rok przed realizacją planowanej inwestycji. Prace ziemne w strefie korzeniowej nie powinny trwać dłużej niż 2 tygodnie (przy pochmurnej i deszczowej pogodzie dopuszczalne jest wydłużenie ich okresu do 3 tygodni). W przypadku przerw w pracy wykopy należy zasypać lub przykryć korzenie matami słomianymi, aby przeciwdziałać ich wysychaniu. Gdy prace prowadzone są zimą korzenie należy zabezpieczać przed mrozem przykrywając je na matami słomianymi lub owijając jutą, a wykopy wypełnić. Korzeni nie wolno zasypywać ziemią z dna wykopu, gdyż nie ma ona wartości odżywczych, ze względu na brak substancji organicznych. Do zasypania dołów można wykorzystać tylko wierzchnią warstwę podłoża (do 20 cm). Jest to możliwe tylko w przypadku gdy była ona w prawidłowy sposób składowana (w pryzmach o wys. do 2,5 m). Pozostałą część wykopu uzupełniamy ziemią urodzajną lub kompostem. Możemy wzbogacić ją o preparaty wspomagające regenerację korzeni. Zraszanie wodą ziemi, którą zasypywane są wykopy przyczynia się do poprawienia przylegania gruntu do powierzchni korzeni.

3) Zapobieganie zanieczyszczeniu podłoża przez odpady z budowy

Materiały wykorzystywane w trakcie budowy, takie jak: cement, kruszywa, paliwa, lepiszcze itp. należy składować co najmniej 10 m od pni drzew. Szczególnie niebezpieczne są materiały sypkie, wypłukiwane przez deszcze w głąb podłoża. Nie należy dopuścić do składowania stali i ciężkich elementów konstrukcyjnych w strefie korzeniowej, gdyż niekiedy może to prowadzić do zniszczenia korzeni znajdujących się w przy powierzchni. Należy unikać wlewania wody z oczyszczania terenu prac w obrębie strefy korzeniowej drzew.

4) Zapobieganie zmianom areacji systemu korzeniowego wywołanym nadmiernym ubiciem podłoża

Jeśli obsługa komunikacyjna prac wypada w strefie korzeniowej drzew należy obszar przeznaczony na ten cel przykryć płytami stalowymi lub zbrojonymi betonowymi, aby uniknąć ubicia podłoża. Ich grubość musi być dostosowana do spodziewanych obciążeń. Obszar ruchu pojazdu nie powinien jednak podchodzić zbyt blisko pni drzew. Nie powinien wchodzić w strefę ryzyka korzeni, zależną od wielkości i gatunku drzewa. Jeżeli ze względu na małą powierzchnię terenu kontenery zaplecza budowy muszą być ustawione pod koronami drzew należy przed ich ustawieniem podłoże przykryć 20 cm warstwą pospółki piaskowo-żwirowej. Zabezpieczenie części nadziemnej Poza korzeniami na uszkodzenia w trakcie budowy najczęściej narażone są pnie drzew. Tak jak poprzednio sposób realizacji należy ustalić na początku prac.

5) Wydzielenie grupy drzew

Jest najprostszym a zarazem najskuteczniejszym sposobem zabezpieczenia roślin na czas budowy, dodatkowo stanowi zabezpieczenie pozwalające uniknąć urazów zarówno części nadziemnych, jak i podziemnych. Polega ono na całkowitym wygrodzeniu z terenu opracowania grupy drzew przez zastosowanie różnego typu płotów i siatek wspartych na słupach. Minimalna wysokość ogrodzenia wynosi 1,7 m. Jest to możliwe gdy teren jest dość duży i występują na nim zwarte grupy roślinności. Powierzchnia rozstawienia ogrodzenia powinna odpowiadać obszarowi wyznaczonemu przez rzuty koron drzew powiększonemu o bufor w wielkości 1–2 m.



6) Zabezpieczenie pojedynczych drzew Z tym rozwiązaniem spotykamy się najczęściej, gdyż zazwyczaj albo powierzchnia budowy jest niewielka i wygrodzenie grupy jest niemożliwe albo drzewa rosną w zbyt dużym oddaleniu od siebie. Wygrodzenie pni drzew – wygląda podobnie jak wyżej omawiane, ale dotyczy pojedynczych drzew. Realizując je należy uważać na przebieg systemu korzeniowego, aby nie uszkodzić słupami konstrukcyjnymi ogrodzenia korzeni szkieletowych. Oszalowanie pni – realizowane jest przez obłożenie powierzchni pni deskami sosnowymi o grubości min. 20 mm. Pień należy oszalować do wysokości osadzenia pierwszych gałęzi (jeśli nie jest to możliwe min. wysokość wynosi 1,7 m). Dół desek powinien opierać się na podłożu lub być nim obsypany. Dodatkowo powierzchnię pnia (bezpośrednio pod szalunkiem) można zabezpieczyć matami słomianymi. Deski powinny do siebie ściśle przylegać, a przy ich mocowaniu należy uważać na nabiegi korzeniowe znajdujące się u podstawy pnia. Ułożenie desek należy wzmocnić przez zastosowanie min. 3 stalowych lub aluminiowych opasek założonych w odległości 40–60 cm. Należy pamiętać, iż stosowane materiały muszą zabezpieczać przed urazami mechanicznymi spowodowanymi np. przez sprzęt budowlany dlatego muszą być stosunkowo wytrzymałe.

7) Zabezpieczenie koron drzew

Ten typ zabezpieczenia powinien być realizowany w przypadku prowadzenia prac elewacyjnych, gdy np. w ich realizacji wykorzystywane są urządzenia natryskowe; oraz wyburzeniowych. W trakcie prac pozostałości tynku, farby lub gruzu spadają na dół i osiadają na znajdujących się tam roślinach. Jest to szczególnie niebezpieczne dla roślin zimozielonych gdyż iły pozostają na nich przez więcej niż jeden sezon wegetacyjny a osadzone na nich pyły utrudniają asymilację. Rośliny na okres prac tynkarskich zabezpieczamy stosując na rusztowaniu od strony koron drzew siatkę lub folię przeciwdziałającą opadaniu resztek na podłoże.

V. PRACE BUDOWLANE NA OSIEDLU KOLIZJE DRZEWOSTANU Z INFRASTRUKTURĄ PODZIEMNĄ I NADZIEMNĄ Prace budowlane na terenie osiedla w znaczącym stopniu przyczyniają się do trwałych zmian warunków siedliskowych dla drzew istniejących lub wykreowania stosunkowo trudnych warunków wzrostu dla drzew nowoprojektowanych. Prace budowlane na terenie osiedla wiążą się niekiedy z licznymi przemianami w układzie elementów jego zagospodarowania. Przez wprowadzanie i modernizowanie wszelkiego typu instalacji czy przez realizację nowych ciągów pieszych i jezdnych, aż po zmiany w układzie wysokościowym. Wszystkie te zagadnienia w znaczącym stopniu przyczyniają się do trwałych zmian warunków siedliskowych dla drzew istniejących lub wykreowania stosunkowo trudnych warunków wzrostu dla drzew nowoprojektowanych. Duża część tych elementów wpływa w znaczącym stopniu na strefę korzeniową drzew. Problematyka związana z czasowym zabezpieczeniem korzeni jest rozległa i wynika ze specyficznych funkcji, jakie pełnią korzenie: - stanowią element stabilizujący drzewo – funkcje te pełnią duże zdrewniałe korzenie szkieletowe oraz elastyczne i silnie wydłużone korzenie II rzędu; - absorbują i transportują wodę oraz sole minerale – funkcje te pełnią głównie korzenie żywicielskie, jedne z najdrobniejszych tzw. włośniki oraz korzenie szkieletowe, przewodząc te materiały w górę rośliny. Tkanki przewodzące substancje odżywcze znajdują się tuż pod powierzchnią kory korzeni, dlatego jej uszkodzenia są szczególnie niebezpieczne i w znacznym stopniu osłabiają drzewo; - stanowią swego rodzaju magazyn – w ich tkankach miękiszowych kumulowane są składniki potrzebne do wytworzenia nowych liści i przyrostów na wiosnę; - prowadzą wymianę gazową – dlatego nadmierne zagęszczenie podłoża wpływa negatywnie na wzrost drzew (także ze względu na utrudnienie dostępu do wody). W skrajnych przypadkach, szukając lepszych warunków, korzenie mogą przyczyniać się do podnoszenia nawierzchni lub kruszyć fundamenty. Ze względu na wyżej wymienione funkcje korzeni należy szczegółowo rozważyć wprowadzanie trwałych elementów infrastruktury podziemnej i nadziemnej, szukając jednocześnie możliwości minimalizowania skutków ich oddziaływania na istniejącą lub projektowaną roślinność.



Skutki prac w obrębie systemu korzeniowego są zależne od wielu czynników: - siedliskowych – na glebach żyznych, zasobnych i przepuszczalnych regeneracja korzeni przebiega szybciej niż na glebach ubogich lub nieprzepuszczalnych; - gatunkowych – w zależności od tempa regeneracji i odporności systemu korzeniowego na zmiany warunków siedliskowych oraz jego redukcję możemy podzielić drzewa stosowane najczęściej na terenach zurbanizowanych na następujące grupy: - Grupa I – gatunki dobrze znoszące redukcję systemu korzeniowego: klon pospolity, klon jesionolistny, klon srebrzysty, topola czarna odm. piramidalna, wierzba biała, wiąz; - Grupa II – gatunki tolerujące redukcję systemu korzeniowego: kasztanowiec biały, brzoza brodawkowata, świerk kłujący, jesion wyniosły, jarząb pospolity, dąb czerwony, lipa; - Grupa III – gatunki źle znoszące redukcję systemu korzeniowego: buk zwyczajny, dąb szypułkowy, modrzew europejski, sosna zwyczajna, sosna czarna. Biorąc pod uwagę obie te grupy można zauważyć, iż u drzew z grup wrażliwych na redukcje systemu korzeniowego na siedliskach ubogich trzeba dążyć do pozostawienia znacznie większej bryły korzeniowej niż u warunków dobrze znoszących redukcję rosnących w tym samym miejscu. Kolizje drzewostanu z infrastrukturą Zagadnienia kolizji drzewostanu z infrastrukturą zostały podzielone na trzy główne grupy: - kolizje z instalacjami podziemnymi; - kolizje z projektowaną nawierzchnią lub elementami liniowymi na fundamentach – np. ogrodzenie; - kolizje wynikające ze zmiany wysokości gruntu – tworzenie wszelkiego typu skarp, obniżeń terenu czy nasypów. Instalacje podziemne Instalacje wszelkiego typu przecinają obszar osiedli w różnych kierunkach, pozwalając na podłączenie mediów do zabudowy oraz elementów infrastruktury (np. lamp). Idealnym rozwiązaniem dla zieleni jest prowadzenie ich pod powierzchnią nawierzchni, jednak nie zawsze jest to możliwe. Jednak w wyniku wzrostu korzeni może dojść z czasem do kolizji z infrastrukturą podziemną lub negatywnego jej oddziaływania na rośliny w przypadku awarii. Każda awaria rodzi ryzyko uszkodzenia roślin znajdujących się w pobliżu istniejącej infrastruktury. Ponadto urządzenia podziemne mogą pogarszać warunki wzrostu drzew np. przez drenaż podłoża, osuszanie i ogrzewanie podłoża (ciepłociągi) – w temperaturze powyżej 35° korzenie obumierają; zanieczyszczenie powietrza glebowego (gazociągi – w przypadku nieszczelności). Przykładowe zalecane odległości pomiędzy instalacjami podziemnymi, a pniem drzewa (mierzone od środka pnia) wynoszą - podziemny kabel energetyczny i telekomunikacyjny – odległość od drzew 2 m, od krzewów 1 m; - gazociąg, ciepłociąg, wodociąg – odległość od drzew 2 m, od krzewów 2 m; - kanalizacja – odległość od drzew 2 m, od krzewów 1,5 m; - sączek melioracyjny, jednak nie zawsze jest to możliwe. Zazwyczaj odległość od drzew to 2 m, od krzewów 1,5 m. Podane parametry dotyczą głównie drzew nowoprojektowanych, gdyż w przypadku drzewostanu istniejącego nadrzędnym elementem wpływającym na przebieg instalacji względem korzeni, szczególnie w wypadku starszego drzewostanu, powinna być strefa ryzyka korzeni. Zakres tych wielkości będzie podobny tylko w odniesieniu do drzew młodszych. Prace związane z prowadzeniem instalacji w odkrytych wykopach należy ograniczyć do minimum. Najkorzystniej jest prowadzić je tylko w przypadku, gdy instalacja przebiega w pobliżu drzew młodszych (o obwodzie pnia do 50 cm). stres spowodowany pracami będzie najmniejszy. Jeśli sieci mają być prowadzone w pobliżu drzew starszych, o ile to możliwe należy prace zrealizować w inny sposób, np. za pomocą przecisku. Tam, gdzie prace prowadzone są w przecisku, rozpoczynane będą przed strefą ryzyka korzeni oraz prowadzone będą na głębokości, co najmniej 60–70 cm. Przy zachowaniu odległości od osi pnia zgodnej z podanymi poniżej wartościami minimalnymi. Nawierzchnie Bardzo często rewaloryzacja osiedli lub ich modernizacja niesie z sobą zmiany w ich układzie komunikacyjnym. Ze względu na potrzeby mieszkańców pojawiają się nowe drogi i parkingi, których ilość stale jest niewystarczająca. Warstwa powierzchniowa gruntu jest zabudowywana przez nawierzchnię, której minimalny przekrój wynosi 10 cm (nawierzchnia piesza układana na podsypce piaskowej), a maksymalny ok 62 cm (w przypadku dróg pożarowych). Na terenach osiedli stosuje się zazwyczaj nawierzchnie nieprzepuszczalne, nie pozwalające na przepływ wody i tlenu w głąb profilu glebowego.



Na powierzchniach parkingów i placów rekreacyjnych często pozostawiane są jedynie misy o wymiarach 50 × 50 cm lub 100 × 100 cm dla projektowanej zieleni lub niewiele większe dla zieleni już istniejącej. Jest to bardzo niewiele przestrzeni życiowej dla korzeni drzewa, niewystarczająco ze względu na jego potrzeby. Na podstawie wieloletnich obserwacji drzewa podzielono na dwie grupy w zależności od minimalnej wielkości misy dającej szanse na normalne funkcjonowanie drzewa po jego posadzeniu, przy założeniu że są one połączone z gruntem i mają przepuszczalne dno (podane parametry dotyczą nowych nasadzeń): - misy o wielkości min. 2 m średnicy – drzewa o niewielkich koronach (głóg, klon odm. kuliste, robinia odm. kuliste); - misy o wielkości min. 3 m – pozostałe gatunki. Nowo posadzone drzewo w stosunkowo krótkim czasie zaczyna zamierać (do 10 lat). Cykl życiowy drzewa w terenie miejskim może trwać dłużej, o ile zapewnimy mu odpowiednią ilość podłoża bogatego w tlen i składniki mineralne oraz wodę. Klasyczna nawierzchnia brukowa nie pozwala na realizację takich rozwiązań. Jest to spowodowane jej dużą grubością i charakterem wykorzystanego materiału. Dodatkowo, wprowadzanie nawierzchni (ze względu na konieczność realizacji elementów wydzielających i podtrzymujących w postaci krawężników lub obrzeży) niesie ze sobą ryzyko dodatkowej utarty korzeni ze względu na specyfikę montażu tych elementów (ucinanie korzeni na głębokość od 20 cm do 67 cm). Rozwiązanie stanowi lokalizowanie w miejscach newralgicznych, gdy nawierzchnie realizowane są w obrębie istniejącego cennego drzewostanu krawężników wspieranych punktowo lub ograniczanie nawierzchni elementami elastycznymi. Ponadto do konstrukcji dróg i parkingów można zastosować nawierzchnie z tworzyw przepuszczalnych np. żwirowych, na ekokratach, w technologii Hansavia lub na netlonie (trawnik wzmacniany). Innym rozwiązaniem jest układanie kostki w ramach nawierzchni pieszych na podsypce z kamienia łamanego o frakcji 2– 8 mm, bez wykorzystania cementu. Brak powietrza pomiędzy przykrytą nawierzchnią glebą jest kolejnym czynnikiem wpływającym na pogorszenie kondycji drzew na terenach utwardzonych. Dlatego w ramach umożliwienia dostępu do korzeni powietrza atmosferycznego dobrze jest zastosować elementy wspomagające areację w postaci instalacji z rur drenarskich, które zapewniają efekt napowietrzenia podłoża przez wiele lat. Dodatkowo warto wykonać zabezpieczenie instalacji drenarskiej drzew przez zastosowanie odpowiedniego podłoża, wzbogacając glebę urodzajną w mieszankę kamienia łamanego z gliną. Ma to szczególnie duże znaczenie w przypadku parkingów, gdzie duża masa pojazdów może przyczynić się do zniszczenia wprowadzonego tam systemu areacji. Nie należy jednak wykorzystywać tych elementów do nawożenia i nawadniania drzew, z wyjątkiem nawadniania kropelkowego. Przed realizacją systemów napowietrzających u drzew istniejących należy określić głębokość przebiegu korzeni, np. przy pomocy płytkich punktowych odkrywek. Innym rozwiązaniem na terenach nawierzchni jest instalacja antykompresyjna, która nie tylko poprawia warunki tlenowe, ale dodatkowo ukierunkowuje rozwój korzeni, tak aby nie przerastały np. przez sieci podziemne lub pod nawierzchnią parkingu. Elementami tego systemu są ażurowe moduły wykonane z tworzywa sztucznego, w których mogą rozwijać się korzenie, nie będąc jednocześnie narażone na zgniatanie. Przestrzeń w elementach tych zostaje wypełniona specjalna mieszanką podłoża (także rozwiązanie stosowane przy nowych nasadzeniach). Zmiany poziomu gruntu Niezależnie od powodu, każda zmiana poziomu gruntu w najbliższym otoczeniu istniejącego drzewa może przyczyniać się do znacznego pogorszenia jego kondycji. W przypadku nasypów o niewielkiej wysokości (10– 15 cm) skutki nie są drastyczne. Wyjątki stanowią niektóre gatunki drzew – np. brzoza brodawkowata, bul pospolity i olsza czarna. Znacznie większe szkody może wyrządzić obniżenie poziomu gruntu, wiąże się to zarówno ze ewentualną zmianą wielkości bryły korzeniowej, jak również ze zmianą warunków wodnych, może dojść do obniżenia poziomu wód gruntowych. Zarówno dla rozwiązań związanych z podniesieniem, jak i obniżeniem gruntu stosuje się pojęcie cembrowiny. - Cembrowina wklęsła – konstrukcja stosowana w wypadku podnoszenia gruntu w najbliższym otoczeniu drzewa. - Cembrowina wypukła – konstrukcja trwała wykonana wokół drzewa, gdy doszło do obniżenia gruntu w jego otoczeniu.



VI. WYKAZ DRZEW NADAJĄCYCH SIĘ DO PRZESADZANIA W WIEKU 10-20 LAT Lp. Nazwa Uwagi

Drzewa iglaste 1 Abies concolor — jodła kalifornijska 2 Picea omorica — świerk serbski 3 Picea pungens — świerk kłujący 4 Picea pungens „Argentea”

świerk kłujący odmiana srebrzysta

5 Pseudotsuga taxifolia — jedlica Douglasa Drzewa liściaste

1 Acer — klon cały rodzaj 2 Aesculus — kasztanowiec wszystkie gatunki 3 Catalpa — surmia wszystkie gatunki 4 Fraxinus — jesion wszystkie gatunki 5 Malus — jabłoń wszystkie gatunki 6 Platanus acerifolia— platan klonolistny 7 Tilia — lipa cały rodzaj

VII. WYKAZ ROŚLIN ODPORNYCH NA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Lp. Nazwa Odporne na

SO2 (dwutlenek

siarki)

HF (fluorowodór)

HCl (chlorowodór)

zanieczyszczenia

Drzewa i krzewy iglaste 1 Larixeuropaea

modrzew europejski

— — — + 2 Picea pungens

świerk kłujący

— — + — 3 Pinus nigra

sosna czarna + + + +

4 Pinus strobus sosna wejmutka

— — — + 5 Thuja occidentalis

żywotnik zachodni

+ + — — Drzewa i krzewy liściaste

1 Acer campestre klon polny — — — + 2 Acer dasycarpum

klon srebrzysty

— — — + 3 Acer negundo

klon jesionolistny

— — — + 4 Acer platanoides

klon zwyczajny

— — — + 5 Acer tataricum

klon tatarski

— — — + 6 Alnus glutinosa olsza czarna + — — +



VIII. STOPIEŃ TŁUMIENIA HAŁASÓW PRZEZ RÓŻNE RODZAJE ZIELENI

Rodzaj zieleni Źródło hałasu Średnie tłumienie w dB drzewa z liśćmi drzewa bez liści

Dwa rzędy topoli o wysokości ok. 7 m, oddalone ok. 3 m

trolejbus 20 14

przed nimi rząd drzew owocowych i żywopłot o wysokości 2 m i szerokości 1,5 m; całość szer. ok. 15 m

autobus 19 13 traktor 16 11 samochód ciężarowy 22 15 motocykl 30 18

Żywopłot o wysokości 2 m i szerokości 1,5 m samochód ciężarowy 11 6 Żywopłot z czarnego bzu, o wysokości 1,8 m i szerokości 1,8 m, bogato ulistniony

samochód ciężarowy 10 5 motocykl 13 7 tramwaj 9 3

Park o szerokości 50 m z gęstymi drzewami tramwaj 19 3 hałasy komunikacyjne 20-30

Dwa rzędy młodych lip przedzielone trawnikiem o szerokości 8,5 m ze świeżo zasianą trawą

tramwaj 7 2 motocykl ó 2

Dwa rzędy młodych lip przedzielone trawnikiem o szerokości 8,4 m ze świeżo zasianą trawą oraz 10 m chodnika i następnie dwa rzędy lip z trawnikiem

motocykl 13 3 tramwaj 12 3

Dwa rzędy klonów 10-letnich zasadzonych na trawniku o szer. 22 m

samochód ciężarowy 10 4

Dwie przegrody z dzikiego wina wys. 1,8 m oddalone od siebie o 1,5 m i zakryte z wierzchu dzikim winem

samochód ciężarowy 11 5 motocykl 11 5

- verte -





CZĘŚĆ IV

PLACE ZABAW DLA DZIECI

W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info - Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; - Neufert Ernst, Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Wydawnictwo Arkady,




PLACE ZABAW DLA DZIECI Tereny zabaw dziecięcych stanowią ważny element funkcjonalny osiedli mieszkaniowych. Według badań psychologów wyposażenie tych terenów jest często zbyt monotonne, a to powoduje, że korzystające z nich dzieci nie rozwijają w dostatecznym stopniu swojej sprawności fizycznej. Urządzenia zabawowe, ustawione w ściśle określonej przestrzeni, szybko się im nudzą, nie pobudzają wyobraźni oraz nie pełnią funkcji edukacyjnej. Ponadto place zabaw zwykle uwzględniają potrzeby dzieci w wieku do 7 lat, a tylko niewiele z nich ma wyposażenie odpowiednie dla dzieci starszych i młodzieży. Place zabaw aby dobrze służyły dzieciom w różnym wieku, muszą uwzględniać ich potrzeby fizyczne i psychiczne oraz zapewniać im bezpieczeństwo. Plac zabaw powinien włączać do dziecięcych zabaw najbliższe otocznie miejsca, w którym są ustawione urządzenia zabawowe - trawniki i tereny zieleni. Wówczas plac stanie się ogrodem dziecięcych zabaw. Istotny jest przede wszystkim pomysł na aranżację przestrzeni i właściwy dobór urządzeń zabawowych. I. LOKALIZACJA I POWIERZCHNIA Place zabaw powinny być usytuowane na tyle blisko budynków, aby z okien mieszkań można było bez problemu obserwować bawiące się dzieci. Natomiast ze względów bezpieczeństwa i zdrowotnych powinny być oddalone od ciągów komunikacji samochodowej i infrastruktury technicznej osiedla, np. linii wysokiego napięcia. Wybierając miejsce na ogród dziecięcy trzeba też pamiętać, że dochodzący z nich gwar nie powinien zakłócać spokoju mieszkańcom osiedla. Podstawowe zasady lokalizacji i powierzchnię placów zabaw na terenie osiedli mieszkaniowych określają polskie i europejskie normy oraz rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Na podstawie tych dokumentów i innych materiałów można przyjąć następujące zasady budowy i aranżacji placów zabaw:



1. Place zabaw dla dzieci najmłodszych - do 5 - 7 lat: wskaźnik powierzchni terenu w przeliczeniu na 1 mieszkańca - 0,6 m2, powierzchnia placu - 50-150 m2, 2. Place zabaw dla dzieci w wieku 7-12 lat: wskaźnik powierzchni terenu w przeliczeniu na 1 mieszkańca - 1 m2, 3. Wszystkie tereny rekreacji dzieci i młodzieży powinny być zlokalizowane w odległości co najmniej 10 m od okien zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi, linii ulic, parkingów oraz miejsc składowania i przechowywania nieczystości; 4. Teren placu zabaw powinien być nasłoneczniony co najmniej przez 4 godziny w dniach równonocy (21 marca i 21 września), w godzinach od 10.00 do 16.00, a w zabudowie śródmiejskiej dopuszczalne są 2 godziny; 5. Powierzchnia przydomowej zieleni wypoczynkowej na terenie osiedla powinna wynosić co najmniej 50% terenu netto, a przeznaczoną na rekreację dla dzieci i młodzieży liczy się według wskaźnika 10 m2/1 mieszkańca. Bardziej szczegółowe wskaźniki powierzchni, jaką powinien zajmować teren rekreacji dziecięcej, zawarte są w opracowaniach dotyczących projektowania architektonicznego. Znaleźć w nich można na przykład wskaźniki powierzchni placów zabaw dla określonych grup wiekowych dzieci [3]: od 0 do 6 lat - 0,6 m2/osobę, od 6 do 12 lat - 0,5 m2/osobę, od 12 do 18 lat - 0,9 m2/osobę, ponad 18 lat - 1,5 m2/osobę. Podane są w nich także inne wskaźniki ważne dla bezpieczeństwa dzieci, np. odległość placu zabaw od osi napowietrznych linii wysokiego napięcia, która powinna wynosić nie mniej niż 19 m. II. GRUPY WIEKOWE Plac zabaw jest miejscem rozwijania jego sprawności motorycznej, edukacji oraz budowania świadomości społecznej, ekologicznej i wrażliwości na piękno. Program, który powinien uwzględniać to, że z placu zabaw równocześnie korzystają dzieci w różnym wieku. Wszystkie elementy programowe na placu zabaw należy więc dostosować do potrzeb psychofizycznych różnych grup wiekowych dzieci. Urządzenia zabawowe powinny być tak dobrane, aby z placu zabaw mogły korzystać dzieci w różnym wieku. Przy czym istotne jest, jakie grupy wiekowe dominują na osiedlu, bo dla nich trzeba przeznaczyć więcej urządzeń. W ustaleniu programu placów zabaw mogą pomóc konsultacje społeczne. Na ich podstawie można bowiem określić grupę wiekową dominującą wśród dzieci mieszkających na osiedlu oraz potrzeby i oczekiwania rodziców. Dzieci najmłodsze (do lat 5) Dla dzieci w tym wieku najatrakcyjniejsze są żywe kolory - głównie czerwony, żółty i niebieski. Kolory zgaszone, np. szarości i delikatne pastele, wywołują uczucie smutku. Dlatego też w otoczeniu małego dziecka powinny przeważać kolory intensywne. W tym okresie w rozwoju dziecka zabawy mają charakter statyczny i poznawczy. Na placach zabaw swoją aktywność koncentrują głównie na takich czynnościach, jak raczkowanie, czołganie się i bieganie na niewielkiej powierzchni, kopanie w piasku i wznoszenie z niego różnych budowli. Zalecane wyposażenie: a) piaskownica, b) różnego rodzaju bujaki, c) niskie huśtawki d) plansze i klocki do zabaw o charakterze edukacyjnym (puzzle przestrzenne złożone z kilku elementów).



Wysokość urządzeń przeznaczonych dla tej grupy dzieci powinna wynosić ok. 1 m. Bardzo ważny jest też rodzaj nawierzchni, po której poruszają się i na której bawią się najmłodsi. Ze względu na ich bezpieczeństwo ważne jest, aby piasek w piaskownicy zawsze był czysty i pozbawiony kawałków szkła, twardego plastiku czy gałęzi. Piaskownicę trzeba często czyścić, a na noc i w niepogodne dni osłaniać gęstą siatką lub płachtą plastiku. Przestrzeń przeznaczona dla najmłodszych dzieci, ze względu na ich bezpieczeństwo, powinna być oddzielona od pozostałych stref zabawowych - szpalerem niskich roślin, bezpieczną siatką itp. Dzieci średnie (5-10 lat) Strefy przeznaczone dla tej grupy wiekowej wymagają znacznie większej powierzchni - ok. 200-300 m2 i ze względu na panujący w nich hałas - wyizolowania. W czasie zabawy często dochodzi do konfliktów i rywalizacji, którym towarzyszą głośne spory. Sugeruje sie budowanie tej strefy w większej odległości od okien budynków - ok. 20 m. Potrzeby dzieci w tym wieku są bardzo różnorodne, w zależności od sprawności psychofizycznej, zainteresowań, dojrzałości społecznej i osobowości dziecka. Powinny znaleźć się w niej zarówno miejsca i urządzenia do zabaw indywidualnych, jak i grupowych (do gier zespołowych). Dzieci w tym wieku uczą się budować relacje społeczne. Sprzęt do zabaw powinien być różnorodny, aby każde dziecko było w stanie znaleźć coś dla siebie. Zalecane wyposażenie: a) różnego rodzaju huśtawki, b) zjeżdżalnie, c) karuzele, d) przeplotnie i drabinki rozwijające sprawność motoryczną, e) różne kryjówki (np. domki i wigwamy). Strefy dla dzieci średnich zwykle też wyposaża się: a) w tory do jazdy na rowerze czy wrotkach b) w niewysokie ścianki do wspinaczki. Budując takie ścianki, w ich otoczeniu koniecznie trzeba zaprojektować miękkie podłoże. Dzieci starsze (10-14 lat) W tym wieku coraz większe znaczenie mają gry i zabawy ruchowe, a także różne formy sportu. Zalecane wyposażenie: a) stoliki do gier w tenisa stołowego b) place lub niewielkie boiska do gier. c) tory do jazdy na rowerze czy wrotkach urozmaicone niewielkimi pochylniami. d) place dla poszukiwaczy przygód oraz urządzenia pozwalające na kreację i aranżację przestrzeni, a tym samym wspomagające rozwój wyobraźni. W granicach wyznaczonych terenów zabaw dla dzieci, w zależności od grupy wiekowej i możliwości terenowych występują: a) place sportowo-rekreacyjne - place zabaw - place z przyrządami do ćwiczeń gimnastycznych, - place do gier różnych, - place imprez masowych z ewentualnymi ławkami dla niewielkiej widowni, - place zabaw przygodowych, - place dla rowerów i hulajnóg, b) place otwarte, wypoczynkowe, o nawierzchni trawiastej c) urządzenia wodne i sanitarne: - brodziki, - prysznice, - place do zabaw wodnych (splash pad) - toalety publiczne (tzw. toiki), Sprzęt rekreacyjny lub zestawy sprzętu rekreacyjnego, pozwalające na prowadzenie z dziećmi różnych form zajęć ruchowych w szczególności: - pokonywanie przeszkód, - wspinanie, - czworakowanie, - przeskoki,



- przeploty, - zwisy, - różnorodne drabinki, - drążki do ćwiczeń, - ścianki wspinaczkowe, - pomosty, - równoważnie, - pochylnie, - przeplotnie, - kolorowe huśtawki, zróżnicowane ze względu na możliwości dzieci. Przykładowe, kompleksowe oferty wyposażenia placów zabaw dla dzieci Firma Proludic (http://www.radosnaszkola.pl) a) zestawy zabawowe Tiboo, Vivarea, Diabolo, Biibox, Ixo, Kanopé, Origin' b) urządzenia ruchome bujaki, karuzele, zjazdy linowe c) podstawowe urządzenia domki zabawowe, huśtawki, zjeżdżalnie d) urządzenia tematyczne City, Adventure, Metropolis, Medieval, Aquatica e) Sensory play activities Play panels & Interactive playexperiences, Fabryka Piasku, Sand, water & gardening workshop f) grafic games Grafik, Etnik, Ocean, Metropolis, Średniowiecze, Amazonia g) Origin' ścieżki wspinaczkowe, zestawy zabawowe h) Balancing and climbing equipment Trails, Trampolines, Climbing equipment III. BEZPIECZEŃSTWO DZIECI Do najważniejszych błędów zagrażających ich bezpieczeństwu należą: nieprawidłowa nawierzchnia, niewłaściwe mocowanie i rozmieszczenie urządzeń, brak systematycznych przeglądów i konserwacji, odpowiedniego ogrodzenia i regulaminu. 1. NAWIERZCHNIA Zgodnie z normą PN-EN 1176 bezpieczną nawierzchnię na placu zabaw powinien zapewnić jego właściciel. Bezpieczną, czyli taką, której stopień amortyzacji jest dostosowany do wysokości urządzeń zlokalizowanych na placu zabaw i aktywności zabawowej dzieci. Zabawy o dużej motoryce - ponieważ występuje w nich duże prawdopodobieństwo upadku, nawierzchnie powinny być miękkie: piasek, luźny, drobny żwir, wióry drewniane, rozdrobniona kora, miękkie tworzywa sztuczne (tartan). Zabawy na wysokich urządzeniach o dużej i średniej motoryce - nawierzchnie miękkie: wióry drewniane, rozdrobniona kora, tworzywa sztuczne. Dla dzieci w wieku powyżej 6 lat dopuszczalne są również naturalne nawierzchnie gruntowe, żwirowe i tłuczniowe. Należy zadbać o prawidłowe odwodnienie terenu. Przy urządzeniach o wysokości do 1 m mogą to być także nawierzchnie trawiaste. Zabawy o małej motoryce - wymagają przede wszystkim nawierzchni higienicznych i ciepłych, np. drewnianych czy gumowych, ponieważ bawią się w nie przede wszystkim małe dzieci. Jazda na rowerze czy rolkach - przeznaczone na nią tory wymagają nawierzchni bitumicznych lub betonowych. Gry zespołowe (zbijak, piłka nożna, siatkówka itp.) - mogą być rozgrywane na nawierzchniach gruntowych ulepszonych, żwirowych stabilizowanych oraz wykonanych z tworzyw sztucznych.



Najczęściej stosowane nawierzchnie możemy podzielić na: - sypkie (rozdrobniona kora, wióry drzewne, pola piaskowe) - aby pełniły funkcje amortyzujące, ich grubość powinna wynosić ok. 30 cm. Nadają się pod wszelkiego rodzaju wyciągi czy kolejki linowe (elementy poziome), ale nie należy stosować ich pod urządzeniami wymagającymi sztywnego posadowienia; - gumowe - mogą być wylewane lub wykonane z drobnych elementów, różnej wielkości płytek albo też kratek wypełnionych ziemią, w której rośnie trawa. Wybierając ten rodzaj nawierzchni, należy zwrócić uwagę, czy ma ona certyfikaty informujące, w jakim stopniu spełnia kryterium HIC (Kryterium Urazu Głowy). Kratki gumowe amortyzują upadek z wysokości do 3 m. Dobrze sprawdzają się zwłaszcza na placach zabaw na terenach podmiejskich; - dywanowe - wykonane z materiałów syntetycznych, rozwijane na miejscu. Wymagają analogicznych certyfikatów jak nawierzchnie gumowe. Piasek - dobrze utrzymana warstwa piasku o odpowiedniej grubości spełnia wymogi normy EN 1177, nawet do wysokości upadku 3 m. Koszt wykonania takiej nawierzchni jest tańszy w początkowym stadium inwestycji. Z perspektywy czasu jednak okazuje się, że koszty utrzymania takiej nawierzchni znacznie przekraczają koszty nawierzchni gumowej. Wynika to z następujących czynników: z czasem piasku ubywa, a więc trzeba go regularnie uzupełniać. Piasek jest również popularny wśród zwierząt i przez zanieczyszczenia może stać się źródłem infekcji. Odpady, takie jak szkło, gwoździe, kamienie są bardzo trudne do usunięcie z piasku. Ponadto piasek przy wysokich ujemnych temperaturach zamarza, a wtedy nawierzchnia staje się niebezpieczna dla dzieci Nawierzchnia gumowa - wymaga niewielkiej konserwacji: mech lub algi usuwa się myjką wysokociśnieniową bez użycia detergentów, nieczystości zaś miękką szczotką. Dzięki temu jest rozwiązaniem bardziej ekonomicznym w porównaniu do nawierzchni sypkich. Inne walory tego typu rozwiązania: po zabawie buty dziecka nie są wypełnione piaskiem, zaś zimą plac zabaw nadal spełnia normy bezpieczeństwa. Warte zauważenia jest również to, że płyty bardzo szybko wysychają po deszczu. Nawierzchnia z płyt jest jednak zdecydowanie bardziej elastyczna od nawierzchni wylewanej, przemawiają za tym następujące argumenty: istniejąca pod podłożem instalacja podziemna, np. fundamenty, okablowania, rury, itp. jest niedostępna pod nawierzchnią wylewaną. Zrywanie i ponowne układanie nawierzchni wiąże się z dodatkowymi kosztami, ponadto trudno jest uzupełnić brakujący fragment, dopasować go kolorystycznie do wyciętej części. Nawierzchnię z płyt w takich okolicznościach się demontuje i po naprawieniu usterki np. hydraulicznej, montuje na nowo. Naprawa i ewentualne skorygowanie błędów w podbudowie pod nawierzchnią wylewaną jest kosztowne. wszelkie uszkodzenia na terenie placu zabaw wynikające z aktów wandalizmu mogą być naprawione, wiąże się to jednak z wyższymi kosztami naprawy nawierzchni wylewanej niż nawierzchni z płyt. Nawierzchnia gumowa wylewana - to rozwiązanie cieszy się szczególną popularnością wśród projektantów ze względu na nieograniczone możliwości konstruowania takiej powierzchni. Koszt wylania nawierzchni jest zbliżony do kosztów ponoszonych w przypadku wyboru nawierzchni z płyt. Przy zakupie nawierzchni wylewanej inwestor ma ograniczone możliwości weryfikacji zakupionej nawierzchni. Trudno sprawdzić skład chemiczny zawarty w granulatach, farbach i klejach, ale także trudno sprawdzić grubość warstwy nawierzchni uzyskanej po wylaniu i czy nie stwarza ona zagrożenia dla bezpieczeństwa dzieci. Niestety, posiadanie certyfikatu nie daje gwarancji faktycznie spełnianych norm wymaganych EN1177. Nawierzchnia wylewana nie nadaje się do ponownego recyklingu. Koszty związane z usunięciem i składowaniem nawierzchni mogą znacznie obciążyć budżet, natomiast płyty EUROFLEX® nadają się do ponownego recyklingu. Producent daje gwarancję, że bezpłatnie przyjmuje płyty EUROFLEX® po eksploatacji. Trawnik - jest często stosowany jako nawierzchnia pod urządzenia zabawowe, ale zdecydowanie odbiega od ideału. Starannie pielęgnowany trawnik spełni wymogi, co do wysokości upadku, o ile ten nie przekroczy 1 metra. Jednak wskutek intensywnego użytkowania urządzeń zamontowanych na placu zabaw, trawa szybko się niszczy. Zdaje więc ona egzamin tylko w przypadku zamontowania niskich urządzeń przeznaczonych dla małych dzieci. Nie zaleca się nawierzchni trawiastych, ponieważ wydeptana murawa zmniejsza właściwości amortyzujące darni.



2. ROZMIESZCZENIE I MONTAŻ URZĄDZEŃ ZABAWOWYCH Lokalizując urządzenia zabawowe, warto zwrócić uwagę na to, aby: - bujające się na huśtawkach dzieci nie zagrażały bezpieczeństwu przechodzących za nimi osób, - zjeżdżalnie były tak ustawione, aby nie nagrzewały się od Słońca; nie powinny być więc skierowane na południe, najlepiej umieścić je w półcieniu. Ustawienie elementów zabawowych na placu zabaw musi uwzględniać bezpieczne strefy minimalne, przewidziane dla wszystkich znajdujących się na jego terenie urządzeń. Wzory pozwalające na określenie ich wielkości znajdują się w normie PN-EN 1176-1. Dotyczą urządzeń o wysokości większej niż 1,5 m. Strefy bezpieczeństwa przewidziane dla huśtawek czy karuzeli są znacznie obszerniejsze. Dla większości dostępnych na rynku urządzeń zabawowych mających certyfikaty wielkość i kształt tych stref określona jest w dokumentacji technicznej. Minimalna bezpieczna strefa w obrębie wysokich urządzeń (4-6 m), huśtawek, karuzeli i zjeżdżalni musi być pokryta miękką, amortyzującą upadki nawierzchnią. Wszystkie urządzenia znajdujące się na placu zabaw powinny mieć tabliczki znamionowe. Dostawca lub producent zobowiązany jest zamieścić w dokumentacji technicznej informacje o sposobie ich montażu, lokalizacji względem stron świata, ewentualnej konieczności odpowiedniego ukształtowania terenu oraz sposobu konserwacji. Przestrzeganie tych zaleceń jest bardzo ważne, gdyż od tego zależy bezpieczeństwo bawiących się dzieci. 3. PRZEGLĄDY I KONSERWACJA Norma PN-EN 1176-1 i 7 narzuca konieczność przeprowadzania trzech rodzajów przeglądów urządzeń zabawowych na placach zabaw: - kontrola regularna - mająca charakter kontroli doraźnej, prowadzonej w sposób ciągły, co 1-7 dni, - kontrola funkcjonalna - co 1-3 miesiące, może ją przeprowadzić administrator lub wybrana przez niego i odpowiednio przeszkolona osoba, a wyniki kontroli należy wprowadzić do dokumentacji terenu zabaw, - kontrola podstawowa - prowadzona przez niezależnego specjalistę, jej celem jest sprawdzenie stanu technicznego wszystkich elementów konstrukcyjnych, ich posadowienia i nawierzchni. Na podstawie wyników kontroli określa się zakres niezbędnych napraw i konserwacji urządzeń zabawowych. Uszkodzone elementy należy niezwłocznie naprawić, a gdy nie jest to możliwe, trzeba zadbać o to, aby dzieci z nich nie korzystały. Wszystkie naprawy powinni wykonać fachowcy. Piasek w piaskownicach, ze względów sanitarnych, należy wymieniać dwa razy w roku, a na polach piaskowych - raz w roku. 4. OGRODZENIE Polskie akty prawne i normy nie wymagają grodzenia terenów zabaw dziecięcych. Wprowadzenie elementów wydzielających je z przestrzeni osiedla wynika z przesłanek racjonalnych. Ogrodzenie zapobiega bowiem spontanicznemu wybieganiu dzieci w trakcie zabawy poza obszar placu oraz chroni teren przed wtargnięciem zwierząt. Preferowana wysokość ogrodzenia dla tego typu terenów to zazwyczaj 1 m. Budując ogrodzenie, szczególną uwagę należy zwrócić na sposób kształtowania wejścia na teren zabaw dziecięcych. Jego lokalizacja powinna uwzględniać główne kierunki komunikacyjne na terenie osiedla. Wejście na teren zabaw nie może w żaden sposób kolidować z urządzeniami zabawowymi. Przy projektowaniu ogrodzenia trzeba też uwzględnić wjazd dla karetki pogotowia w razie ewentualnego wypadku. Dlatego w ogrodzeniu powinna znaleźć się bramka szerokości 2,15 m lub furtka szerokości 1,2 m pozwalająca na swobodne przejście sanitariuszy z noszami. Szerokość bramki wejściowej i mechanizmy zamykające muszą być dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz matek z wózkami dziecięcymi. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest furtka otwierająca się na zewnątrz, także ze względu na utrudnienie zwierzętom dostępu na teren zabaw. Jeśli jest wyposażona w mechanizm samozamykający, czas na jej zamknięcie powinien wynosić co najmniej 5 sekund. 5. REGULAMIN Powinien znajdować się na każdym placu zabaw. Tablicę informacyjną należy ustawić w widocznym miejscu. Poza zasadami funkcjonowania obszaru zabaw niezbędne są dane oraz telefon zarządcy terenu osiedla.



IV. DODATKOWE ELEMENTY WYPOSAŻENIA Na terenie placów zabaw, poza urządzeniami przeznaczonymi do zabaw dziecięcych, powinny się znaleźć także ławki i śmietniki. Ławki (lub inne siedziska) ustawia się w miejscach, z których dobrze widoczny jest teren placu i możliwie blisko urządzeń zabawowych. Od ogrodzenia zaś powinien je dzielić 1 m. Śmietniki ustawia się w odległości 2-3 m od ławek i wejść na teren placu zabaw. V. UKSZTAŁTOWANIE TERENU Zróżnicowana rzeźba terenu placu zabaw znacznie podnosi jego atrakcyjność. Pozwala na wydzielenie go z przestrzeni osiedla oraz oddzielenie stref przeznaczonych dla różnych grup wiekowych dzieci. Korzystne są niewysokie pagórki o nachyleniu do 30°. Można też zbudować sztuczne wzniesienia, pokryć je nawierzchnią tartanową i zamontować drewniane okrągłe elementy pionowe, ułatwiające dzieciom wspinanie się na wzgórze. Atrakcją będzie też tunel zjazdowy wbudowany w zbocze wzgórza. VI. ZNACZENIE I DOBÓR ROŚLIN Roślinność znajdująca się na terenie i w sąsiedztwie placów zabaw pełni nie tylko funkcję dekoracyjną, ale i edukacyjną. Obserwując rozwój roślin, dzieci - zwłaszcza te najmłodsze - uczą się rozpoznawania przemian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku. Dziecku najłatwiej jest obserwować rośliny jednoroczne i bylinowe, gdyż przemiany, jakie w nich zachodzą, są dla niego najczytelniejsze. Rośliny te rozwijają się na tyle szybko, aby dziecko było w stanie zwrócić uwagę i zapamiętać wszystkie etapy rozwojowe rośliny. - verte -





CZĘŚĆ V

NORMY I PRZEPISY

WYMAGANIA DOTYCZĄCE WYPOSAŻENIA PUBLICZNYCH PLACÓW ZABAW

OCHRONA AKUSTYCZNA



I. NORMY Spis norm zawierających wymagania dla wyposażenia na publiczne place zabaw Najnowsze normy zostały opublikowane w sierpniu 2009 roku i mają rangę Polskich Norm. 1. Normy z grupy PN-EN 1176 odnoszące się do wyposażenia publicznych placów zabaw oraz

określające wymogi dla bezpiecznej nawierzchni na placach zabaw: - PN-EN 1176-1:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań. - PN-EN 1176-2:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 2: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek. - PN-EN 1176-3:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 3: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań zjeżdżalni. - PN-EN 1176-4:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 4: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych. - PN-EN 1176-5:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 5: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzeli. - PN-EN 1176-6:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 6: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań urządzeń kołyszących. - PN-EN 1176-7:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 7: Wytyczne instalowania, sprawdzania, konserwacji i eksploatacji. - PN-EN 1176-10:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 10: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań całkowicie obudowanych urządzeń do zabaw. - PN-EN 1176-11:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 11: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań sieci przestrzennej. (Jest już dostępna zaktualizowana wersja PN-EN 1176-11:2014-11 - na razie w wersji angielskojęzycznej) 2. Norma dotycząca metod badania właściwości amortyzujących nawierzchni syntetycznych: - PN-EN 1177:2009 Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki. Wyznaczanie krytycznej wysokości upadku. 3. Pozostałe Normy: - PN-EN 14960:2014-02 Nadmuchiwany sprzęt do zabawy. Wymagania bezpieczeństwa i metody badań. - PN-EN 14974+A1:2010 Urządzenia dla użytkowników sprzętu rolkowego. Wymagania bezpieczeństwa i metody badań. - DIN 79000:2012-05 Standortgebaundene Fitnessgeräte im Außenbereich - Sicherheitstechnische Anforderungen und Prüfverfahren. (Wyposażenie siłowni zewnętrznych montowane na stałe - Wymagania bezpieczeństwa i metody badań). - prPN-prEN 16630E Projekt Polskiej Normy dla wyposażenia siłowni zewnętrznych. - PN-EN 350-2 Naturalna trwałość drewna litego. Wytyczne dotyczące naturalnej trwałości i podatności na nasycanie wybranych gatunków drewna mających znaczenie w Europie. - PN-EN 335-2 Definicja klas zagrożenia ataku biologicznego. Trwałość drewna i materiałów drewnopochodnych. Zastosowanie do drewna litego. - PN-EN 351-1 Drewno lite zabezpieczone środkiem ochrony. Trwałość drewna i materiałów drewnopochodnych. Klasyfikacja wnikania i retencji środka ochrony. - PN-EN ISO/IEC 17050-1:2010 Ocena zgodności. Deklaracja zgodności składana przez dostawcę. Część 1: Wymagania ogólne. - PN-EN 71-8:2012 "Bezpieczeństwo zabawek - Część 8: Zabawki aktywizujące przeznaczone do użytku domowego". Z zakresu tej normy wyłączono sprzęt przeznaczony do stosowania w szkołach, przedszkolach, na publicznych placach zabaw, w restauracjach, w centrach handlowych i w podobnych miejscach publicznych, uwzględniony w PN-EN 1176.



II. PRZEPISY WYMAGANIA DOTYCZĄCE WYPOSAŻENIA PUBLICZNYCH PLACÓW ZABAW 1. Zgodnie z Prawem Budowlanym place zabaw muszą być bezpieczne.

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego w Komunikacie do właścicieli i zarządców placów zabaw powołuje się na Normy, jako wytyczne do zapewnienia należytego bezpieczeństwa. Nadzór w tym zakresie należy do Powiatowych Inspektorów Nadzoru Budowlanego. Zarówno przy budowie, jak również przy eksploatacji, Prawo Budowlane wymaga stosowania się do zasad wiedzy technicznej. Ministerstwo Infrastruktury określiło, że w przypadku placów zabaw tą wiedzą techniczną są normy z grupy PN-EN 1176. Ustawa o Ogólnym Bezpieczeństwie Produktów daje prawo Inspekcji Handlowej do sprawdzania urządzeń zabawowych z punktu widzenia zgodności z nieobowiązkowymi Normami. Inspekcja prowadzi kontrolę urządzeń przed ich zamontowaniem. Ponadto szkoły i placówki podlegające Ministerstwu Edukacji Narodowej mają obowiązek nabywać produkty posiadające odpowiednie atesty lub certyfikaty (zgodnie z rozporządzeniem z dn. 31.12.2002 Dz.U. 2003 nr 6 poz. 69).

2. Jednak obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa należy do właścicieli placów zabaw, którzy mają prawny obowiązek stosować się do instrukcji kontroli i konserwacji przekazanych przez wykonawcę placu zabaw. Dotyczy to w szczególności o przeprowadzanie 3 rodzajów przeglądów. Ostatecznie to właściciele decydują, czy ich place zabaw są bezpieczne.

3. Poświadczanie zgodności produktów z Normą

Odnośnie wyposażenia na place zabaw funkcjonują trzy formalne sposoby przekonania odbiorców, że produkt jest zgodny z normami: - Deklaracja Zgodności wystawiana przez producenta. Deklaracja dotyczy pojedynczego, dostarczonego egzemplarza wyrobu, który powinien być w niej konkretnie określony (np. przez podanie nr faktury sprzedażowej i numeru seryjnego). Musi być podparta badaniami w wymaganym zakresie i wystawiona zgodnie z wymogami obowiązującej Normy ISO/IEC 17050-1. - Certyfikat wystawiany przez zewnętrzną instytucję (stronę trzecią), na podstawie przedstawionego egzemplarza, lub precyzyjnego projektu. Certyfikat zaświadcza, że wykonany produkt jest zgodny z normami. - Świadectwo lub Sprawozdanie z Inspekcji wystawiane przez zewnętrzną instytucję, na podstawie kontroli placu zabaw z natury.

4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.)

Rozdział 8. Zieleń i urządzenia rekreacyjne § 39. Na działkach budowlanych, przeznaczonych pod zabudowę wielorodzinną, budynki opieki zdrowotnej (z wyjątkiem przychodni) oraz oświaty i wychowania co najmniej 25% powierzchni działki należy urządzić jako powierzchnię terenu biologicznie czynnego, jeżeli inny procent nie wynika z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. § 40. 1. W zespole budynków wielorodzinnych objętych jednym pozwoleniem na budowę należy, stosownie do potrzeb użytkowych, przewidzieć place zabaw dla dzieci najmłodszych i miejsca rekreacyjne dostępne dla osób niepełnosprawnych, przy czym co najmniej 30% tej powierzchni powinno znajdować się na terenie biologicznie czynnym, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. 2. Nasłonecznienie placu zabaw dla dzieci powinno wynosić co najmniej 4 godziny, liczone w dniach równonocy (21 marca i 21 września) w godzinach 10oo-16oo. W zabudowie śródmiejskiej dopuszcza się nasłonecznienie nie krótsze niż 2 godziny. 3. Odległość placów i urządzeń, o których mowa w ust. 1, od linii rozgraniczających ulicę, od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od miejsc gromadzenia odpadów powinna wynosić co najmniej 10 m.



III. WYTYCZNE MEN (SZKOLNE PLACE ZABAW) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie form i zakresu finansowego wspierania organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w klasach I-III szkół podstawowych i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia (Dz. U. z dnia 14 lipca 2009 r. z późn. zm.) ZAŁĄCZNIK Nr 1 DO ROZPORZĄDZENIA ZAKRES WSPARCIA FINANSOWEGO NA ZAKUP ALBO ZWROT KOSZTÓW ZAKUPU POMOCY DYDAKTYCZNYCH DO MIEJSC ZABAW W SZKOŁACH 1. Miejsca zabaw w szkołach wyposaża się w rodzaje pomocy dydaktycznych mających na celu

wspomaganie kształtowania u dziecka umiejętności motorycznych, w szczególności w: 1) duże, miękkie klocki, wałki, zestawy dużych figur geometrycznych, wykonane w kolorystyce

przyjaznej dzieciom - służące aktywności ruchowej i zabawom konstrukcyjnym, umożliwiające poznawanie różnych kształtów i zabawę w grupie;

2) miękkie piłki w różnych kolorach i wielkościach, w tym piłki skaczące, sensorynki - mające na celu kształtowanie w zabawie koordynacji wzrokowo-ruchowej, zręczności i precyzji ruchu;

3) materace do zabaw ruchowych, które mogą być łączone i ustawiane w różnych konfiguracjach - służące zapewnieniu bezpiecznych warunków zabaw ruchowych oraz stanowiące element stymulacji zmysłowej;

4) tory przeszkód, które mogą składać się z elementów wykonanych z różnych faktur i mogą być układane w różnorodne kształty - mające na celu kształtowanie sprawności motorycznej i równowagi, w tym dające możliwość czołgania się, przeskakiwania, zjeżdżania;

5) elementy lub zestawy elementów umożliwiające pokonywanie wysokości i dające możliwość wspinaczki, w tym drabinki, liny, siatki o dużych oczkach - służące rozwijaniu równowagi;

6) inne materiały do integracji zmysłowej i stymulacji wielozmysłowej - służące poznawaniu rzeczywistości przez dostarczanie dziecku różnych doświadczeń zmysłowych, a jednocześnie umożliwiające dziecku odpoczynek.

2. Dodatkowo miejsca zabaw w szkołach mogą być wyposażone w rodzaje pomocy dydaktycznych

mających na celu wspomaganie kształtowania u dziecka umiejętności w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej, spostrzegawczości, sprawności i zdolności manualnych, a także precyzji i celowości ruchu oraz wyobraźni przestrzennej, w szczególności w:

1) układanki - mające na celu kształtowanie spostrzegawczości i precyzji ruchu, umożliwiające tworzenie historyjek tematycznych oraz służące kształtowaniu umiejętności tworzenia wypowiedzi zdaniowych;

2) materiały do integracji zmysłowej i stymulacji wielozmysłowej - służące kształtowaniu wyobraźni oraz wspomaganiu rozwoju spostrzegawczości i koordynacji wzrokowo-ruchowej;

3) klocki, z których dzieci indywidualnie lub grupowo mogą budować różnorodne formy przestrzenne - służące rozwijaniu wyobraźni przestrzennej i umiejętności pracy w grupie;

4) gry planszowe - służące rozwijaniu umiejętności pracy w grupie i uczące zasad dobrego współzawodnictwa;

5) zabawki dydaktyczne - umożliwiające zabawy tematyczne i stanowiące pomoc w zajęciach relaksacyjnych.



ZAŁĄCZNIK Nr 2 DO ROZPORZĄDZENIA Zakres wsparcia finansowego na utworzenie lub modernizację albo zwrot kosztów utworzenia lub modernizacji szkolnych placów zabaw 1. Koszty zakupu i instalacji pojedynczych elementów sprzętu rekreacyjnego lub zestawów sprzętu

rekreacyjnego, pozwalających na prowadzenie z dziećmi różnych form zajęć ruchowych w szczególności: - pokonywanie przeszkód, - wspinanie, - czworakowanie, - przeskoki, - przeploty, - zwisy, następującego rodzaju: - różnorodne drabinki, - drążki do ćwiczeń, - ścianki wspinaczkowe, - pomosty, - równoważnie, - pochylnie, - przeplotnie, - kolorowe huśtawki, zróżnicowane ze względu na możliwości dzieci. Sprzęt rekreacyjny powinien posiadać co najmniej trzyletni okres gwarancji, powinien być wykonany z bezpiecznych i trwałych materiałów, powinien być zgodny z Polskimi Normami oraz z warunkami bezpieczeństwa określonymi w szczególności w przepisach o ogólnym bezpieczeństwie produktów oraz przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.

2. Koszty prac przygotowawczych, w szczególności koszty sporządzenia dokumentacji dotyczącej

utworzenia lub modernizacji szkolnego placu zabaw, w tym projektu szkolnego placu zabaw. 3. Koszty zagospodarowania terenu szkolnego placu zabaw obejmujące w szczególności: 1) pokrycie powierzchni szkolnego placu zabaw: nawierzchnią, na której zostanie zainstalowany

sprzęt rekreacyjny, amortyzującą upadek dziecka z wysokości do 1,50 m, piankową albo gumową, w kolorze pomarańczowym w odcieniu PANTONE: 152 C, RAL: 2011 - Tieforange, zgodną z Polskimi Normami, nawierzchnią syntetyczną typu tartan lub inną nawierzchnią syntetyczną w kolorze niebieskim w odcieniu PANTONE: 540 C, RAL: 5003 - Saphirblau, zgodną z Polskimi Normami, oraz zielenią, przy czym:

a) w przypadku szkolnego placu zabaw o powierzchni około 240 m2(mały plac zabaw) -

nawierzchnia, na której zostanie zainstalowany sprzęt rekreacyjny, powinna wynosić około 150 m2, około 20 m2 powinno być pokryte nawierzchnią syntetyczną typu tartan lub inną nawierzchnią syntetyczną, a około 70 m2powierzchni powinno być pokryte zielenią,

b) w przypadku szkolnego placu zabaw o powierzchni około 500 m2(duży plac zabaw) - nawierzchnia,

na której zostanie zainstalowany sprzęt rekreacyjny, powinna wynosić około 240 m2, około 50 m2 powinno być pokryte nawierzchnią syntetyczną typu tartan lub inną nawierzchnią syntetyczną, a około 210 m2powierzchni powinno być pokryte zielenią;

2) wykonanie i zainstalowanie na terenie szkolnego placu zabaw tablicy zawierającej regulamin

określający zasady i warunki korzystania z placu zabaw oraz napis o treści "Szkolny plac zabaw wyposażony w ramach programu rządowego "RADOSNA SZKOŁA" ".



IV. PRZYKŁADOWE OFERTY SPEŁNIAJĄCE NORMY I PRZEPISY http://www.radosnaszkola.pl/ PROLUDIC to francuski producent urządzeń zabawowych, które wyróżniają się doskonałym konceptem i najwyższą jakością. Urządzenia zabawowe PROLUDIC zostały zbadane i zatwierdzone zgodnie z normami europejskimi EN 1176-2008 (PN-EN 1176-2009), posiadają aktualne certyfikaty TÜV. EUROFLEX to wysokiej jakości bezpieczne nawierzchnie Żywe i trwałe kolory, brak odkształceń, bezwonność, brak zastosowania niebezpiecznych klej i farb, niski poziom ścieralności. Bezpieczne nawierzchnie EUROFLEX zostały zbadane i zatwierdzone zgodnie z normami EN 1177-2008 (PN-EN 1177-2009), posiadają aktualne certyfikaty TÜV oraz certyfikaty PZH. V. OCHRONA AKUSTYCZNA 1. Na obszarze osiedla do terenów chronionych akustycznie należą następujące rodzaje terenów,

usystematyzowanych wg jednakowych wskaźników dopuszczalnego poziomu hałasu, określonych w przepisach odrębnych: 1) tereny zabudowy mieszkaniowej i mieszkaniowo-usługowej jednorodzinnej, 2) tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej, wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego,

2. Poziom hałasu w środowisku, określony poziomem dźwięku A wyrażonym w decybelach [dB],

spowodowany przez obiekty i działalność będącą źródłem hałasu oraz drogi z wyłączeniem hałasu powodowanego przez przeloty statków powietrznych, mierzone wskaźnikami: a) LAeqD i LAaqN, stosowanymi do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby, b) LDWN i LN, stosowanymi do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzania map akustycznych oraz programów ochrony środowiska przed hałasem, dla poszczególnych rodzajów terenów chronionych akustycznie, nie może przekraczać wartości dopuszczalnego poziomu hałasu, ustalonego w przepisach odrębnych.

3. Na terenach przeznaczonych pod więcej niż jeden rodzaj zagospodarowania uznaje się,

że dopuszczalny poziom hałasu powinien odpowiadać wskaźnikom ustalonym dla przeznaczenia podstawowego.

4. W zakresie rozwiązań zapewniających ochronę przed hałasem dopuszcza się stosowanie

odpowiednich technologii budowlano-materiałowych oraz nieinwazyjne przestrzennie i krajobrazowo rozwiązania techniczne, polegające na stosowaniu nawierzchni cichobieżnych (budowa i remont dróg) lub utworzeniu strefy zielonej izochrony w formie intensywnych nasadzeń odpowiednio dobranych gatunków zieleni średniej i wysokiej.

5. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego

monitoringu środowiska, zgodnie z obowiązującymi przepisami odrębnymi. 6. Dla terenów, na których wielkość emisji hałasu wyznaczona na podstawie pomiarów poziomu hałasu

w środowisku, przekracza poziom dopuszczalny, należy tworzyć programy ochrony środowiska przed hałasem, w celu dostosowania poziomu hałasu do dopuszczalnego, zgodnie z przepisami odrębnymi.

7. Obowiązujące przepisy - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826). - verte -

http://www.radosnaszkola.pl/





CZĘŚĆ VI

URZĄDZENIA SPORTOWE W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - Władysław Korzeniewski: Poradnik projektanta budownictwa mieszkaniowego, Wydawnictwo Arkady; - Stefan Koziński: Koncepcja zabudowy miasta, Wydawnictwo Arkady; - Ernst Neufert , Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Arkady. - Urządzenia sportowe - praca zbiorowa pod redakcją Romualda Wirszyłło



I. TERENOWE URZĄDZENIA SPORTU MASOWEGO • W ODNIESIENIU DO LICZBY MIESZKAŃCÓW • INTENSYWNOŚĆ UŻYTKOWANIA Nazwa urządzenia

Liczba jednocześnie ćwiczących

Ilość osób ćwiczących w jednym okresie ćwiczebnym (przeciętna przepustowość) (dwa okresy ćwiczebne / dobę)

Średnia tygodniowa przelotowość (ilość osób) założenia dla 7 dni ćwicz. w tygodniu

Statystyczna liczba mieszkańców przypadających na boisko (urządzenie)

piłka ręczna 7-osobowa

14 18 2x18x7=252 10 000

koszykówka 12 16 2x16x7=224 6 400 siatkówka (zamiennie kometka badminton)

12 16 2x16x7=224 2 400

RAZEM 38 50 700 - II. FORMY KORZYSTANIA Z TERENU I URZĄDZEŃ Forma korzystania

Liczba jednocześnie korzystających

Ilość osób w jednym okresie obliczeniowym (przeciętna przepustowość) (dwa okresy ćwiczebne / dobę)

Średnia tygodniowa przelotowość (ilość osób) założenia dla 7 dni ćwicz. w tygodniu

Statystyczna liczba mieszkańców uprawiających formę wypoczynku

Odsetek ludności uprawiającej formę wypoczynku % / ilość osób w stosunku do liczby mieszkańców

Biegi: ścieżka zdrowia jogging

10 - 30 10 - 30 (10x2x7) – (30x2x7) = 140 - 420

3600 - 7200 5% = 175

Spacery rekreacja

20 - 60 20 - 60 (20x2x7) – (60x2x7) = 280 - 840

3600 - 7200 5% = 175



III. INTENSYWNOŚĆ UŻYTKOWANIA URZĄDZEŃ ORIENTACYJNE ZESTAWIENIE PODSTAWOWYCH TERENOWYCH URZĄDZEŃ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I SPORTU MASOWEGO W ODNIESIENIU DO LICZBY MIESZKAŃCÓW

Nazwa urządzenia Powierzchnia terenu z wybiegami pasem ubezpieczeń stwa m2

Liczba jedno cześnie ćwiczących

Przeciętna przepusto wość jednego okresu ćwiczebnego osób

Średnia tygodniowa przeloto wość osób

Odsetek ludności ćwiczącej %

Liczba mieszkańców przypadających na boisko (urządzenie)

Boi

ska

do g

ier

kometka badminton 170 2 lub 4 4

48

3,0 1 600 ringo (tenis pokładowy) 110 kręgle (pojedynczy tor) 70 2—6 1,0 4 800 tenis stołowy (ping-pong) 50—100 2 lub 4 2,0 2 400

siatkówka 290—650 12

16 192 8,0 2 400

koszykówka 400—450 12 192 3,0 6 400 tenis ziemny 660—800 2 lub 4 4 48 1,0 4 800 piłka ręczna 7-osobowa 800—930 14 18 216 2,0 10 000 piłka nożna 4500—8000 22 30 360 3,0 12 000 hokej lodowy 1800—2400 14 20

240 1,0 24 000

Boiska do gimnastyki

do ćwiczeń wolnych

200—300 20—32 24 288 3,0 9 600

plac na jeden przyrząd

40—80 3—8 6 72 2 400

„Ścieżka zdrowia" testowa

600 m — 8 stacji

900 8—25 15 180 5,0 3 600

800 m — 10 stacji

1 200 10—30 20 240 4 800

1000 m — 12 stacji

1 500 12—40 30 360 7 200

Lodowisko 600 m2 powierzchni lodowej 10,0 1 200 ZAPLECZA SANITARNE liczba przyborów sanitarnych / 1 osobę = 0,01 w tym: kobiety=40% / mężczyźni = 60% 3,0 m2 PU / 1 kpl



IV. PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA BOISK WIELOFUNKCYJNYCH





CZĘŚĆ VII

MAŁA ARCHITEKTURA

WYPOSAŻENIE PRZESTRZENI PUBLICZNYCH





I. MAŁA ARCHITEKTURA NA TERENIE OSIEDLA Właściwy dobór i rozmieszczenie małej architektury wpływa na bezpieczeństwo osób z jej elementów korzystających oraz odgrywa istotną rolę w harmonijnym i funkcjonalnym powiązaniu projektowanego otoczenia z zabudową osiedla. Elementy małej architektury, określane mianem drobnych form architektonicznych (DFA) są to wszystkie elementy budowlane – poza budynkami – odgrywające istotną rolę w kompozycji terenów zieleni, oraz wyposażenie uzupełniające i wspomagające funkcjonowanie tych terenów. Zakres tej definicji obejmuje zatem dużą grupę elementów użytkowych i kompozycyjnych znajdujących się na terenie każdego osiedla mieszkaniowego. Nie tylko właściwy dobór i rozmieszczenie elementów małej architektury ma znaczenie dla funkcjonalnego zagospodarowania terenu. Prawidłowy dobór stylistyki urządzeń, dostosowany do jakości i charakteru przestrzeni osiedla warunkuje pozytywne ich przyjęcie przez mieszkańców, zarówno w przypadku osiedli nowo powstających, jak i modernizowanych. Ponadto wpływa w znaczącym stopniu na sposób postrzegania osiedla, co przekłada się między innymi do ocenę standardu mieszkań, a tym samym ich wartość na rynku nieruchomości. Do elementów małej architektury należą niewielkie obiekty użytkowe i utrzymania porządku, takie jak: ławki, kosze na śmieci, gabloty i tablice ogłoszeniowe, parkingi dla rowerów, kwietniki i donice, stoliki do gier, rzeźby oraz obiekty o większych gabarytach, na trwałe związane z gruntem: wszelkiego typu altany, pergole, trejaże czy elementy wyposażenia placów zabaw. Do tej grupy można zaliczyć także murki oporowe i schody terenowe czy tarasy, będące niekiedy integralnym elementem układu komunikacyjnego, w przypadku osiedli znajdujących się na terenach o zróżnicowanej wysokości. II. ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY Elementy małej architektury możemy podzielić na kilka grup. Do pierwszej należą elementy o małych gabarytach, często wolno stojące, ruchome lub połączone z gruntem za pomocą różnego rodzaju wkrętów, mocowanych do nawierzchni. Są to m.in.: - ławki - kosze na śmieci - gabloty i tablice ogłoszeniowe - parkingi dla rowerów - kwietniki i donice - stoliki do gier - rzeźby - fontanny Ławki Ławki stanowią jeden z najważniejszych elementów wyposażenia terenów zieleni otaczających osiedle. Ich kształt powinien być dostosowany i zharmonizowany z formą architektoniczną otoczenia. Ponadto ławka musi być łatwo dostrzegalna w przestrzeni, a wybór miejsca ustawienia gruntownie przemyślany i dostosowany do warunków i kompozycji osiedla. Na terenie osiedli mieszkaniowych ławki powinny być usytuowane przede wszystkim w obrębie placów zabaw dla dzieci oraz placów wypoczynkowych i kameralnych znajdujących się na jego obszarze. Jeśli jest to możliwe, mogą być także ustawione na terenie placów wejściowych lub przy głównej alei osiedla, jeśli pozwala na to jej szerokość. Ławkę należy ustawić tak, aby zapewnić osobie wypoczywającej osłonę przed słońcem, wiatrem i przyjemny widok. Korzystnie jest też, gdy przestrzeń za oparciem jest zagospodarowana za pomocą np. krzewów do wys. ok. 1,2 m – daje to wrażenie bezpieczeństwa, a także osłania przed wiatrem. Przy ustawianiu ławek trzeba wziąć pod uwagę różnice w oświetleniu w trakcie dnia oraz różnych pór roku. Ilości ławek zlokalizowanych w cieniu i na słońcu powinny być zbliżone. Należy unikać sytuowania ławek w miejscach nasilonego ruchu – jeśli to konieczne na tych obszarach należy stosować ławki bez oparcia lub wprowadzać zatoczki, w których zostaną ustawione ławki. Ławki powinny być ustawione na twardych, gładkich nawierzchniach, o spadkach zapewniających odprowadzenie wód opadowych. Ze względu na warunki atmosferyczne oraz warunki użytkowania elementów wyposażenia na osiedlu konstrukcja ławki powinna zapewniać odpowiednią wytrzymałość. Na osiedlach otwartych najczęściej stosowane są elementy, które można w sposób trwały związać z nawierzchnią, wykonane z materiałów trwałych, stosunkowo łatwe w konserwacji. Ponadto ławki te powinny być wykonane z materiałów zapewniających komfort ich użytkowania.



Na osiedlach mieszkaniowych w Polsce stosowane są zazwyczaj ławki o konstrukcji betonowo-drewnianej. Producenci oferują szeroki wachlarz innych rozwiązań, dostosowanych do przestrzeni o różnym charakterze, np. żeliwne ławki nawiązujące stylistyką do elementów wyposażenia stosowanych w dziewiętnastowiecznych parkach czy różnego typu ławki metalowe o siedziskach z drewna egzotycznego lub tworzywa sztucznego, po formy futurystyczne, które w niewielkim stopniu przypominają tradycyjną ławkę. Siedziska i oparcia ławek zazwyczaj wykonane są z drewna – ostatnio popularne jest drewno egzotyczne, charakteryzujące się dużą odpornością na czynniki zewnętrzne; stal i beton wykorzystywane są zazwyczaj do budowy elementów nośnych. Ławki z oparciem powinny być zaprojektowane z uwzględnieniem anatomii ludzkiego ciała, jak i zgodnie z zasadami statyki. Najczęściej spotykane wymiary ławek są następujące: ławka bez oparcia – wysokość 40-45 cm, szerokość siedziska 40–50 cm; ławka z oparciem – wysokość 35–40 cm, szerokość siedziska 40–50 cm, wysokość oparcia 35–40 cm. Kosze na śmieci Kosze na śmieci powinny być wykonane z materiałów trwałych, takich jak beton, stal czy kamień. W celu podniesienia funkcjonalności korzystne jest wyposażenie ich w wyjmowany pojemnik i popielniczkę oraz w daszek. Ze względów funkcjonalnych kosze na śmieci powinny być ustawiane w sąsiedztwie ławek. Takie podejście wpływa nie tylko na ich rozmieszczenie, ale także formę stylistyczną. Jako że kosz i ławka są elementami często występującymi w przestrzeni wspólnie powinny zachowywać spójną formę, tj. być powiązane poprzez jednolite zastosowanie materiałów, kolorystykę bądź formę. Pozwala to zachować ład projektowanej przestrzeni, a wprowadzone na teren osiedla elementy małej architektury nie są zbiorem przypadkowych urządzeń. Kosze na śmieci ustawiać należy ponadto wzdłuż ciągów pieszych, w regularnych odstępach, co kilkanaście metrów oraz w sąsiedztwie wejść na klatkę schodową. Należy umieszczać je w granicach nawierzchni, wbudowane fundamentem w jej konstrukcję, co zapewnia im trwałe i stabilne mocowanie. Ważne jest, by nie stały bezpośrednio w otoczeniu krzewów, kwietników lub na trawnikach, gdyż w wypadku przepełnienia odpadki zanieczyszczają glebę. Gabloty i tablice ogłoszeniowe Tablice informacyjne najczęściej zlokalizowane są w przestrzeniach głównych stref funkcjonalnych osiedla, tj. przy terenach wejściowych (na osiedlach zamkniętych), przy zewnętrznych granicach placów lub przy wejściach na klatki schodowe. Wyróżniamy wśród nich dwie grupy: tablice informacyjne wiszące na ścianach budynków, pojawiające się najczęściej przy klatkach oraz tablice wolno stojące występujące zazwyczaj na większych osiedlach, znajdują się przy najważniejszych terenach rekreacyjnych (np. place zabaw) i wejściowych osiedla. Stanowią one bazę informacji dotyczącą wydarzeń związanych z zarządzaniem osiedlem, jak i nośnik informacji o życiu społecznym i kulturalnym osiedla, ponadto mogą zawierać informacje dotyczące regulaminu korzystania z niektórych przestrzeni osiedlowych. Producenci zazwyczaj oferują proste formy, wykonane ze stali i szkła, pasujące do kompozycji nowoczesnych przestrzeni osiedlowych, na których te materiały odgrywają istotną rolę w kompozycji elewacji. Natomiast do przestrzeni historycznych, o spokojniejszej kompozycji i rzeźbionych elewacjach będą pasować elementy wykonane z żeliwa lub z ciemnej stali – o stylistyce wyważonej, stanowiące kompromis między dziewiętnastowieczną klasyką a nowoczesnością. Parkingi dla rowerów Stojaki czy parkingi dla rowerów stanowią element pomocniczy wyposażenia osiedli. Ich rozmieszczenie związane jest z przebiegiem układu komunikacyjnego i osi funkcjonalnych osiedla. Parkingi dla rowerów w postaci ram lub bramek znajdują się przede wszystkim przy klatkach wejściowych oraz na terenie dużych placów wypoczynkowych, mogą być ponadto zlokalizowane przy wejściach na tereny osiedlowych domów kultury. Sposób ustawienia tych elementów powinien pozwalać na bezkolizyjne pozostawienie roweru, tak aby nie utrudniał on mieszkańcom przemieszczania się czy korzystania z innych urządzeń znajdujących się na terenie placu. Najlepiej, aby parking dla rowerów znajdował się w bocznej strefie nawierzchni, w miejscu gdzie szerokość po ustawieniu tego elementu pozwala na swobodne minięcie się dwu osobom, czyli wynosi min. 1,5 m.



Kwietniki i donice Kwietniki i donice pełnią funkcję dekoracyjną na osiedlu, dlatego powinny znajdować się na obszarach reprezentacyjnych osiedla, tj. przy wejściach do budynków, jak również na placach wypoczynkowych i kameralnych. Zróżnicowanie wielkości i materiałów, z których są wykonywane dostępne obecnie na rynku donice, jest duże. Firmy oferują nam mrozoodporne donice, przeznaczone do terenów zewnętrznych, wykonane z drewna, stali nierdzewnej, betonu, polimerobetonu, ceramiki i tworzywa sztucznego oraz z kilku tych materiałów jednocześnie, gdzie jeden stanowi dopełnienie estetyczne i funkcjonalne drugiego. Wprowadzając na teren osiedlowy kwietniki czy donice, musimy rozważyć szczegółowo problemy związane z ich trwałością i ceną, np. donice ze stali nierdzewnej stanowią bardzo interesujące rozwiązanie, ale ze względu na koszt lepiej stosować je na osiedlach objętych dozorem lub na niewielkich przestrzeniach o dużym znaczeniu funkcjonalnym jako jeden z elementów podkreślających rangę przestrzeni. Nie tylko trwałość i miejsce lokalizacji odgrywa rolę przy wyborze donic, duże znaczenie ma ich przeznaczenie, a konkretnie to, czym zamierzamy je obsadzić. W zależności od wielkości systemu korzeniowego rośliny wymagają innych pojemników. Uwzględniając ich głębokość, należy wziąć pod uwagę potrzebną ilość gleby oraz drenażu: dla bylin wystarczą pojemniki o głębokości ok. 30 cm, dla krzewów i pnączy – pojemniki o minimalnej głębokości 50 cm, a średnicy 35 cm, dla niewielkich drzew – pojemniki o minimalnej głębokości 70 cm, a średnicy ok. 1 m. Jednak są to tylko ogólne wytyczne, szczegółowe wskazania dotyczące wymiarów pojemników do roślin zależne są od specyficznych cech gatunku, powinny być rozpatrywane indywidualnie przy wyborze donicy i materiału szkółkarskiego stosowanego do obsadzenia. Stoliki do gier Tego typu elementy znajdujące się na terenie osiedla ustawiane są zazwyczaj na terenie placów rekreacyjnych dla osób starszych. Miejsce ustawienia stolików powinno zapewnić mieszkańcom maksymalny komfort ich użytkowania, w przestrzeni odizolowanej od głównych ciągów komunikacyjnych oraz ruchu samochodowego. Ze względu na to, iż użytkownicy mogą spędzać przy nich dość dużo czasu, należy zapewnić im także odpowiednie zacienienie, szczególnie w okresie letnim. Dlatego stoliki do gier powinny być, podobnie jak ławki, ustawione na obszarach o zróżnicowanych warunkach świetlnych. Minimalne wymiary stolików wynoszą 60 cm x 60 cm, jest to wystarczająca ilość miejsca na planszę do gry w szachy czy warcaby wraz z pewnym marginesem pozwalającym graczom na swobodne ruchy rąk czy ustawienie czegoś na stolikach. Stoliki mocowane są zazwyczaj w sposób trwały, na fundamencie betonowym, wyposażone są w niewysokie siedziska w formie np. klocków ze szczytem wykończonym drewnem, o wymiarach typowych, tj. ok. 40 cm x 40 cm. Stosowane na osiedlach stoliki stanowią elementy prefabrykowane, wykonane zazwyczaj z betonu, co daje im dużą odporność na zniszczenia mechaniczne i warunki pogodowe. Przestrzeń planszy wydzielona jest poprzez zastosowanie innego materiału lub zróżnicowanie stosowanych barwników. Rzeźby Rzeźby, podobnie jak donice, kwietniki, pełnią w przestrzeni osiedla przede wszystkim funkcję estetyczną. Zlokalizowane powinny być na terenach placów rekreacyjnych lub placów wejściowych. Projektując ich ustawienie, należy wziąć pod uwagę odpowiednią przestrzeń ekspozycji, dostosowaną zarówno do wielkości, jak i charakteru rzeźby, chociażby związanego z jej specyficzną tematyką jak i zastosowanym materiałem. Na terenach osiedli historycznych eksponowane mogą być w gablotach także pozostałości dawnych detali architektonicznych czy zachowane elementy wyposażenia. Daje to możliwość stworzenia w przestrzeni osiedla jego własnego muzeum lub podkreślenia historii obszaru, na którym osiedle się znajduje. Projektowanie ekspozycji rzeźby wymaga także odpowiedniej oprawy roślinnej – np. ciemne żywopłoty wykonane z cisu będą stanowić dobre tło dla jasnych rzeźb wykonanych z piaskowca czy odlewów gipsowych. Ponadto należy rozważyć możliwość oświetlenia terenu ekspozycji – np. przez podświetlenie reflektorami najciekawszych elementów dużych rzeźb lub też niewielkie punkty świetlne o ustawionym kierunku światła dla rzeźb mniejszych. Dodatkowo proste formy rzeźbiarskie mogą stanowić element rozpoznawczy charakterystyczny dla danego osiedla.



Zagospodarowanie terenu W ocenie jakości zastosowanych elementów wyposażenia znaczenie mają walory estetyczne, funkcjonalność, trwałość i jakość materiałów, z których zostały wykonane. Ponadto istotną rolę odgrywa ilość elementów danego typu znajdujących się na obszarze osiedla. Zgodnie z badaniami dotyczącymi osiedli powstałych do połowy lat 80., prowadzonymi w ostatnich latach, ilość wyposażenia na ich terenie nie jest wystarczająca. Szczególną wagę przywiązywano do ławek oraz koszy na śmieci. Ponadto analizując wyposażenie starszych osiedli, można w wielu wypadkach zauważyć, iż pozostałe omawiane elementy pojawiają się sporadycznie i nie są elementem standardowym. - verte -





CZĘŚĆ VIII

PARKINGI





I. PARKINGI NA OSIEDLU Obecnie, polska rodzina posiada często więcej niż jeden samochód. Tak duża ilość pojazdów generuje problem z parkowaniem w dużych miastach, widoczny zwłaszcza na osiedlach nieposiadających podziemnych garaży. W odpowiedzi na rosnącą liczbę samochodów w miastach powinna powstać odpowiednio funkcjonująca sieć komunikacji oraz parkingów. Przy stale rosnącej gęstości zabudowy znalezienie odpowiednich rozwiązań tych problemów dużych miastach o znacznym zagęszczeniu zabudowy nie jest najprostszym zadaniem. Zwłaszcza, że projektowane układy przestrzenne muszą spełniać szereg wytycznych: technicznych, ekologicznych, prawnych i estetycznych. Ilość problemów na terenach osiedli modernizowanych spowodowana jest istniejącą już i nienaruszalną formą zagospodarowania terenu. Obszarów otwartych, które można przeznaczyć na parkingi na starych osiedlach jest niewiele lub zlokalizowane są w taki sposób, iż wymagają odpowiedniego powiązania komunikacyjnego w celu odpowiedniego ich funkcjonowania. Dodatkowo parkingów na starszych osiedlach jest zdecydowanie za mało. Wynika to z niedoszacowania ilości pojazdów przez projektantów w latach wcześniejszych. W konsekwencji powoduje to konieczność rozważenia optymalnych miejsc lokalizacji nowych przestrzeni parkingowych, w taki sposób aby były to elementy prawidłowo funkcjonujące, a jednocześnie nie zaburzające istniejącej już kompozycji przestrzeni. Częstym obrazem jaki możemy zobaczyć na starszych osiedlach są „betonowe pustynie”. Wybrukowane place bez roślinności, będące kiedyś placami rekreacyjnymi, obecnie pełnią funkcję parkingów. Często zdarza się również, że na osiedlach gdzie brak jest miejsc parkingowych, każda wolna przestrzeń wykorzystywana jest do zaparkowania samochodu. Prowadzi to do degradacji przestrzeni wokół budynku. W projektowaniu parkingów na terenach publicznych należy brać pod uwagę następujące zagadnienia: - czytelne i bezpieczne powiązanie powierzchni parkingu z drogami jezdnymi i pieszymi oraz trasami rowerowymi przebiegającymi w jego sąsiedztwie; - łagodzenie efektu wyspy cieplnej poprzez odpowiednie kształtowanie powierzchni biologicznie czynnej; - retencjonowanie wód opadowych wraz z tworzeniem pól filtrujących i oczyszczających wodę opadową, jeśli to możliwe z zastosowaniem roślinności rodzimej pełniącej funkcję biologiczną i filtrującą; - wpisanie powierzchni parkingu w przestrzeń go otaczającą, tak aby nie stanowił negatywnej wizualnej dominanty.



- należy unikać – o ile to możliwe – dużych zabetonowanych powierzchni pozbawionych roślinności (parkingi o takiej formie są odbierane negatywnie, a sposób ich kształtowania przyczynia się do powstania wymienionych wcześniej wysp cieplnych); - odpowiednie przygotowanie i dobranie nawierzchni do natężenia i obciążeń ruchu rozumianego jako ilość projektowanych samochodów znajdujących się na danym terenie z uwzględnieniem istniejących na tym obszarze warunków gruntowo-wodnych - rozmieszczenie i charakter znajdującego się na terenie parkingu i w jego sąsiedztwie zadrzewienia. Dobrze jest zadecydować na etapie projektu, które drzewa chcemy zachować, aby odpowiednio do ich potrzeb i wielkości kształtować nawierzchnię. Obcięcie 40% korzeni drzewa prowadzi do jego śmierci. Zwłaszcza, że większość korzeni stabilizujących znajduje się w promieniu 3 m od środka pnia drzewa. Pozostawienie istniejących większych drzew pozwoli nam na poprawę mikroklimatu parkingu. Decyzja o lokalizacji parkingu nie musi być jednoznacznie związana z usunięciem wszystkich drzew, o ile pozostawione dla nich przestrzenie będą odpowiednio duże. W innym wypadku korzystniej jest zaproponować nowe nasadzenie. Zwłaszcza jeśli drzewa są w złym stanie zdrowotnym lub mają małą wartość biologiczną i estetyczną. Pomocna w decyzjach związanych z tymi zagadnieniami będzie szczegółowa inwentaryzacja dendrologiczna oraz konsultacja z architektem krajobrazu lub chirurgiem drzew. Po wykonaniu projektu parkingu powinna zostać opracowana gospodarka zielenią weryfikująca zagadnienia związane z istniejącą zielenią na jego terenie i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Najbardziej optymalna odległość parkingu od terenu zamieszkania wynosi mniej niż 150 m, natomiast jeśli odległość od parkingu przekracza 350 m jest odbierana negatywnie przez mieszkańców, jako rodzaj uciążliwości, element obniżający standard zamieszkania. II. WYTYCZNE KOMPOZYCYJNE I ESTETYCZNE Każdy element wprowadzany na teren osiedla powinien być w czytelny i jasny sposób powiązany z charakterem i kompozycją terenu. Lokalizując parking należy zadbać o funkcjonalne jego powiązanie z układem drogowym oraz układem zabudowy. Jeśli teren parkingu zlokalizowany jest od strony okien budynków konieczne jest stworzenie oprawy wizualnej np. przez kształtowanie samej roślinności lub w powiązaniu z małą architekturą (ogrodzenia i murki). Zgodnie z obowiązującymi obecnie warunkami prawnymi, parking ziemny lub wielopoziomowy może znajdować się w odległości nie mniejszej niż 10 m jeśli jest przewidziany na 60 stanowisk, dla większej ilości granica wynosi co najmniej 20 m. Należy pamiętać, iż miejsca dla parkingowe dla osób niepełnosprawnych, powinny być zlokalizowane minimum 5 m od budynku, ale możliwie najbliżej. W przypadku gdy odległość parkingu od ściany budynku jest mniejsza niż 20 m przy parkingach mieszczących więcej niż 60 samochodów, a 10 m przy parkingach do 60 miejsc postojowych; należy uwzględnić też stworzenie jakiejś bariery akustycznej izolującej hałas. W kształtowaniu granic parkingu można wykorzystać ukształtowanie terenu w celu maskowania oraz izolowania akustycznego parkingu poprzez wprowadzanie różnego typu wałów lub murków osłoniętych roślinnością. Charakter tych elementów powinien być dostosowany do sposobu kształtowania przestrzeni całego osiedla Przy komponowaniu parkingu należy nawiązywać materiałowo i kolorystycznie do elementów występujących na terenie osiedla. Wtedy parking stanowi spójną całość z resztą jego zagospodarowania. III. WYTYCZNE POWIERZCHNIOWE I FUNKCJONALNE Powierzchnia parkingu to obszar sumaryczny wszystkich miejsc parkowych wraz z drogami potrzebnymi do jego obsługi. Typowe wymiary miejsca parkingowego dla jednego samochodu osobowego to 2,3–2,5 m × 5 m, powierzchnia jednego miejsca parkingowego to 12,5 m. Dla stanowisk postojowych przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych przyjmuje się wymiary 3,6 m × 5 m, muszą być one oznaczone w sposób zgodny z przepisami. Rozkład miejsc parkingowych i kształt parkingu zależny jest od tego jaki typ parkowania zostanie przyjęty na jego terenie. Ważne jest aby uwzględnić przy lokalizacji miejsc parkingowych konieczny do zaparkowania danego typu pojazdu promień skrętu, dla samochodów osobowych przyjmuje się wartość 6 m. Najczęściej spotykane na dużych parkingach są rozwiązania dla parkowania pod kątem 45° lub 90°, spowodowane to jest dużą łatwością manewru oraz stosunkowo małymi wymaganiami powierzchniowymi. Szerokość parkingu przy założeniu lokalizacji miejsc parkingowych po obu stronach drogi, dla drogi jednokierunkowej wynosi 15,5 m.



Gdy parking przebiega wzdłuż drogi dwukierunkowej łączna szerokość parkingu z drogą wynosi 16,5 m. Trochę węższy pas zajmuje parking, na którym założono miejsca do parkowania skośnego – kąt 45°. Wtedy na drodze jednokierunkowej szerokość wynosi ok. 14 m, a na drodze dwukierunkowej 15,5 m. Miejsca parkingowe powinny być oznaczone w sposób trwały pasami o szerokości 12-20 cm. Rozplanowanie parkingu Powierzchnio-chłonność parkingu w zależności od wybranego w projekcie układu miejsc parkingowych w odniesieniu do możliwości rozmieszczenia miejsc na 100 m2 powierzchni terenu, kształtuje się w następujący sposób: Parkowanie równoległe – jego zastosowanie jest korzystne na terenie, gdzie występuje duża ilość wąskich uliczek. Na jedno miejsce parkingowe ze względu na manewrowanie potrzebne jest 22,7 m2 . Na powierzchni 100 m2 jesteśmy w stanie zlokalizować 4,4 stanowiska postojowe. Przy założeniu, iż znajdują się one na odcinku drogi osiedlowej o długości 100 m możliwa jest lokalizacja 17 miejsc postojowych po jej jednej stronie. Parkowanie pod kątem 30° – w uliczce osiedlowej o ruchu jednokierunkowym. Korzystna jest duża łatwość wykonania manewru. Jednak to rozwiązanie zajmuje dużą powierzchnię terenu. Pod jedno miejsce parkingowe należy przeznaczyć 26,3 m2, co daje tylko 3,8 miejsc postojowych na 100 m2 powierzchni parkingu. Jednakże w tym wypadku, lokalizując miejsca parkingowe na odcinku 100 m, po jednej jego stronie uzyskamy już 21 miejsc. Parkowanie pod kątem 45° – rozwiązanie stosowane na terenach o ruchu jedno i dwukierunkowym. Charakteryzuje się dobrym wykorzystaniem powierzchni, na jedno miejsce parkingowe przyjmuje się 20,3 m2, co daje na 100 m2 4,9 miejsc. Ilość miejsc parkingowych liczona dla pasa drogi o długości 100 m wynosi wtedy 31 miejsc. Parkowanie pod kątem 60° – rozwiązanie stosowane na terenach o ruchu jedno i dwukierunkowym. Charakteryzuje się dobrym wykorzystaniem powierzchni, na jedno miejsce parkingowe przyjmuje się 19,2 m2, co daje na 100 m2 – 5,2 miejsc. Ilość miejsc parkingowych liczona dla pasa drogi o długości 100 m wynosi wtedy 37 miejsc. Parkowanie pod kątem 90° – rozwiązanie stosowane na terenach o ruchu jedno i dwukierunkowym, z założeniem ostrego skrętu przy parkowaniu pojazdu. Charakteryzuje się dobrym wykorzystaniem powierzchni, na jedno miejsce parkingowe przyjmuje się 19,4 m2, co daje na 100 m2 5,1 miejsc. Ilość miejsc parkingowych liczona dla pasa drogi o długości 100 m wynosi wtedy 40 miejsc. - verte -





CZĘŚĆ IX

SEGREGACJA ODPADÓW

W tekście wykorzystano następujące materiały źródłowe: - cykl artykułów mgr inż. Ewy Szadkowskiej zamieszczonych na portalu www.administrator24.info




I. GOSPODAROWANIE ODPADAMI Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 1996 Nr 132 poz. 622 z późn. zm.) w Polsce obowiązują wymogi dotyczące odpadów zgodne z prawem unijnym. Problem właściwie przygotowanych miejsc i urządzeń do segregacji odpadów dotyczy głównie terenów publicznych i osiedlowych. Mieszkańcy domów jednorodzinnych stanowią zupełnie odrębną grupę. W przypadku osiedli za właściwe zorganizowanie przestrzeni składowania i segregacji odpadów odpowiada spółdzielnia lub inna jednostka administrująca jego obszarem. Ważne jest aby w śmietniku osiedlowym pojawiły się pojemniki dostosowane do zbierania poszczególnych materiałów, tj. na papier, szkło białe i kolorowe oraz plastik i pozostałe odpadki nie podlegające segregacji. Sam śmietnik i jego otoczenie powinno być zaprojektowane w prosty, a zarazem funkcjonalny sposób. W śmietniku, w którym zaplanowano miejsce do segregacji odpadów może pojawić się dodatkowo tablica informacyjna dotycząca sposobu segregowania śmieci. Powinna zawierać informacje dotyczące przeznaczenia poszczególnych pojemników, sposobu przygotowania odpadów przekazywanych do recyklingu, częstotliwości zabierania odpadów itp. Można zorganizować raz zbiórkę elektro-śmieci, jeśli mieszkańcy wyrażą takie życzenie, z odbiorem tych elementów, co miesiąc lub kwartał przez odpowiednią firmę. Sezonowo organizowane są zbiórki makulatury, starych mebli, metalu itp. Przy kształtowaniu przestrzeni w okolicy śmietnika warto uwzględnić zapas miejsca na ustawienie np. kontenera (wym. ok 3,5×1,7 m). Ulokowanie śmietnika Przestrzeń zaplecza gospodarczego ze śmietnikiem musi być rozwiązana w funkcjonalny sposób. Istotna jest odległość od budynków i terenów rekreacyjnych (placów zabaw) Śmietnik, na terenie którego składowane są materiały z recyclingu powinien charakteryzować się odpowiednią wielkością. Konieczne jest także zapewnienie takiej ilości wolnej przestrzeni przy wejściu (wjeździe) do śmietnika aby możliwe było bezkolizyjne zabieranie odpadów z poszczególnych grup. Należy założyć, iż poszczególne rodzaje odpadów mogą być zabierane przez odrębne jednostki organizacyjne, w różnych terminach. Powierzchnia śmietnika zależna jest także od wielkości pojemników. Klasyczne kontenery na kółkach, o pojemności 1100 l mają szerokość ok. 1,3 m. Zgodnie z zasadami segregacji ich ilość powinna wynosić 5 szt., co najmniej po 1 na każdy rodzaj odpadów. Zakładając ten typ koszy powierzchnia zajmowana przez same te elementy wynosi ok. 9 m2, a koniecznie jest uwzględnienie dodatkowo ok. 4 m2 ze względów funkcjonalnych (np. na wystawienie kontenera). Daje nam to ok. 13 m2 powierzchni, bez uwzględnienia miejsca na dojście do koszy. W sumie potrzeba zatem ok. 18–20 m2 powierzchni. Innym typem kontenerów są pojemniki zamknięte. Wykonane zazwyczaj z blachy pomalowanej na odpowiednie kolory. W wielu wypadkach wymagają otwartego obszaru, ustawione są w ramach placu manewrowego, również pokrytego nawierzchnią nieprzepuszczalną. Brak jest możliwości lokalizacji zadaszenia, ze względu na sposób opróżniania pojemników. Elementy wydzielające obszar placu stanowią jednocześnie wydzielenie części terenu składowania odpadów. Sposoby wydzielenia są podobne ale dużą rolę odgrywa odpowiedni dobór roślin – szczególnie ważne jest tu uwzględnienie roślin odpornych na zanieczyszczenia oraz szybko rosnących. W kompozycji tworzymy zwarte grupy, złożone z kilku pasm nasadzeń, szczególnie od strony okien budynków. Dbając o estetykę na osiedlu warto pomyśleć o tym jak ukryć śmietnik i zorganizować przestrzeń do segregacji odpadów, aby była funkcjonalna i nie szpeciła otoczenia budynku. Możliwości jest wiele. Osiedlowe kontenery na śmieci mogą być rozmieszczone na co najmniej 2 sposoby: przez ustawienie ich w obrębie zabudowanej altany śmietnikowej lub w postaci niewielkiego budynku usytuowanego na uboczu osiedla ogrodzonego lub odgrodzonego przez odpowiednie kształtowanie zieleni. Inną możliwością ukrycia śmietnika jest wykorzystanie występujących na terenie osiedla spiętrzeń gruntu lub wałów (izolujących np. od ruchu drogowego).



Ciekawe przestrzennie rozwiązanie stanowią gabiony – kosze z drutu wypełnione materiałem kamiennym. W ofercie wielu firm występują wąskie elementy, z których można zarówno kształtować ogrodzenia jak i murki stanowiące wydzielenie przestrzeni. Teren gospodarczy ze śmietnikiem można oddzielić od reprezentacyjnej części osiedla poprzez zwarte grupy nasadzeń krzewów lub żywopłoty. Przy małej ilości przestrzeni na terenie osiedla można zastosować trejaże obsadzone pnączami, jako element maskujący śmietnik. Najlepsze do obsadzania tego typu konstrukcji pewnością będą pnącza takie jak: bluszcz pospolity, winobluszcz, milin czy tak bardzo zróżnicowane powojniki, charakteryzujące się długim okresem ulistnienia oraz stosunkowo dużymi przyrostami rocznymi. Często spotykanym rozwiązaniem na terenie starszych osiedli, poddawanych modernizacji, jest wykorzystanie istniejącego już zaplecza do zorganizowania miejsca do segregacji odpadów. Dojazd do śmietnika Przed śmietnikiem konieczne jest zorganizowanie dojazdu do śmietnika, powiązanego w bezkolizyjny sposób z drogą osiedlową. Ewentualnie z możliwością wykonania nawrotki jeśli śmietnik znajduje się na zamknięciu drogi wewnętrznej osiedla. Na terenie śmietnika oraz jego podjazdu należy ułożyć nawierzchnie nieprzepuszczalną. Zatem nie wolno stosować płyt ażurowych, eko krat lub przepuszczalnych nawierzchni mineralnych – wszystkie te typy nawierzchni pozwalają na przesiąkanie wody w głąb profilu gleby, co może prowadzić do zanieczyszczenia wód gruntowych. Najczęściej na terenie śmietnika znajdują się nawierzchnie wykonane z płyt lub kostek betonowych. Dodatkowo można je zabezpieczyć impregnatem aby ograniczyć do minimum konieczność prac porządkowych. Przekrój nawierzchni, szczególnie na placu manewrowym, powinien być dostosowany do ruchu ciężkich pojazdów (stosujemy wtedy np. kostkę betonową o gr. 8 cm, na podsypce piaskowo-cementowej 1:4 o gr. 5 cm, oraz podbudowie z tłucznia o gr. 15–20 cm i pospółki 15–20 cm. Segregacja odpadów a świadomość ekologiczna mieszkańców Założenia prośrodowiskowe to nie wszystko. Jeśli chcemy, aby na naszym osiedlu możliwa była realizacja zasad związanych z segregacją materiałów i pozyskiwaniem ich na potrzeby recyklingu konieczne jest spełnienie najważniejszego wymogu - budowanie świadomości ekologicznej mieszkańców. Dlatego obok prac porządkowych i organizacyjnych związanych z funkcjonalnym i estetycznym zaplanowaniem terenu śmietnika ważne jest włączenie mieszkańców w tę akcję. W tym wypadku partycypacja społeczna wspomagana przez np. fundacje proekologiczne może przyczynić się do zaistnienia rzeczywistej segregacji odpadów na osiedlu. Ważne jest wyjaśnienie jej znaczenia dla środowiska oraz pokazanie możliwości odzysku materiałów. Innym istotnym zagadnieniem jest uświadomienie mieszkańcom w jaki sposób powinny zostać przygotowane odpady wrzucane do poszczególnych koszy.



PRZYKŁADY SYSTEMU URZĄDZEŃ DO TYMCZASOWEGO SKŁADOWANIA ODPADÓW GOSPODARCZYCH ORAZ OBIEKTÓW SANITARNYCH



WIATY ZE ZBIORNIKAMI PODZIEMNYMI



WIATY WIELOFUNKCYJNE OBIEKTY SANITARNE W OSIEDLU - verte -

REWITALIZACJA - Rozwój Miasta...

Documents

Transcript of REWITALIZACJA - Rozwój Miasta...