Repozytoria Open Repozytoria Open Access Access

a dostęp do wiedzy a dostęp do wiedzy medycznejmedycznej

Jolanta Przyłuska, Biblioteka Naukowa Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

Co to jest Open Access?Co to jest Open Access?Idea OA:

Artykuły naukowe będące Artykuły naukowe będące zwieńczeniem procesu badawczego zwieńczeniem procesu badawczego (często finansowanego ze środków (często finansowanego ze środków publicznych) publicznych) powinny być dostępne powinny być dostępne bezpłatniebezpłatnie dla innych naukowców, dla innych naukowców, jak też dla zwykłych czytelników.jak też dla zwykłych czytelników.

Ruch na rzecz powszechnego dostępu do Ruch na rzecz powszechnego dostępu do cyfrowych publikacji naukowychcyfrowych publikacji naukowych

Oznacza darmowy dostęp do dokumentów Oznacza darmowy dostęp do dokumentów poprzez internetpoprzez internet

Pozwala na czytanie, kopiowanie, Pozwala na czytanie, kopiowanie, drukowanie pełnych tekstówdrukowanie pełnych tekstów

Co to jest Open Access?Co to jest Open Access?

U podłoża ruchu OA tkwi U podłoża ruchu OA tkwi rewolucja technologiczna, nowe rewolucja technologiczna, nowe możliwości dystrybucji możliwości dystrybucji dokumentów cyfrowych, dokumentów cyfrowych, usprawnienie procesu usprawnienie procesu edytowania i publikowania.edytowania i publikowania.

Łatwość dzielenia się publikacjamiŁatwość dzielenia się publikacjami

Zmiana sposobu komunikowania sięZmiana sposobu komunikowania się środowiska naukowegośrodowiska naukowego

Co to jest Open Access?Co to jest Open Access?

OAOA Czasopisma OA Repozytoria OA

Kopiowanie

Drukowanie

Czasopisma tradycyjne

Czytanie

Proces Proces badawczbadawczyy

PublikacPublikacje je naukowenaukowe

Drukowa

Drukowa

nene

Elektronic

Elektronicznezne

Czasopisma i repozytoria Czasopisma i repozytoria OAOA

Czasopisma OA – nowy model Czasopisma OA – nowy model finansowania i dystrybucjifinansowania i dystrybucji

Opłata na etapie redakcji tekstuOpłata na etapie redakcji tekstu

Udostępnianie bezpłatneUdostępnianie bezpłatne

Repozytoria OARepozytoria OAMagazynowanie dokumentów Magazynowanie dokumentów cyfrowychcyfrowych

Udostępnianie bezpłatneUdostępnianie bezpłatne

RepozytoriumRepozytorium

Małe kolekcjeMałe kolekcje

Fragmenty książek, pojedyncze Fragmenty książek, pojedyncze artykuły, wyniki badań…artykuły, wyniki badań…

Mniej sformalizowana struktura Mniej sformalizowana struktura niż w bibliotece cyfrowejniż w bibliotece cyfrowej

Aktywny udział autorów w Aktywny udział autorów w tworzeniu kolekcjitworzeniu kolekcji

Wykorzystanie interaktywnych Wykorzystanie interaktywnych narzędzinarzędzi

RepozytoriumRepozytorium

Magazyn,Magazyn, depozyt depozyt dokumentów dokumentów cyfrowychcyfrowych

Z wykorzystaniem Z wykorzystaniem odpowiedniego odpowiedniego interfejsuinterfejsu

Udostępniany sieciowo Udostępniany sieciowo bez ograniczeńbez ograniczeń

Może być gromadzony przez Może być gromadzony przez samych samych autorówautorów

Typy repozytoriówTypy repozytoriówTematyczneInstytucjonalneRegionalne, osobowe…

Po co?Po co?

Magazynowanie i archiwizacja Magazynowanie i archiwizacja

Cyfrowe zabezpieczenie wersji Cyfrowe zabezpieczenie wersji drukowanejdrukowanej

Skrócenie procesu Skrócenie procesu publikacyjnegopublikacyjnego

Przyśpieszenie publicznego Przyśpieszenie publicznego udostępnianiaudostępniania

Dzielenie się wynikami prac Dzielenie się wynikami prac naukowychnaukowych

Repozytorium w komunikacji Repozytorium w komunikacji naukowejnaukowej

Nowa przestrzeń społeczna Nowa przestrzeń społeczna w komunikacji naukowejw komunikacji naukowej

Wzrost cytowań, pobrańWzrost cytowań, pobrańWiększe oddziaływanieWiększe oddziaływanieMożliwość szerokiej krytyki treściMożliwość szerokiej krytyki treści

Większe rozpowszechnianieWiększe rozpowszechnianie

Zniesienie barier w dostępieZniesienie barier w dostępie

Szybkie i nieograniczone udostępnianieSzybkie i nieograniczone udostępnianieBudowanie powiązań tematycznychBudowanie powiązań tematycznych

Tworzenie własnych kolekcjiTworzenie własnych kolekcjiKompletowanie wiedzy dziedzinowejKompletowanie wiedzy dziedzinowejRepozytoria OARepozytoria OA

Elementy Web 2.0Elementy Web 2.0

Wpływ użytkowników na kształt i zawartość Wpływ użytkowników na kształt i zawartość witrynywitryny

Polecanie publikacji znajomym do poczytania Polecanie publikacji znajomym do poczytania poprzez wysłanie linku na konkretny adres e-mailpoprzez wysłanie linku na konkretny adres e-mail

Korzystanie z kanałów RSSKorzystanie z kanałów RSS

Współodpowiedzialność za zawartość, dzielenie Współodpowiedzialność za zawartość, dzielenie się wiedząsię wiedzą

Gromadzenie ludzi o podobnych Gromadzenie ludzi o podobnych zainteresowaniachzainteresowaniach

Bezpłatne udostępnianie treściBezpłatne udostępnianie treści

Prosta nawigacja, intuicyjna budowaProsta nawigacja, intuicyjna budowa

Niższy poziom kontroli i nadzoruNiższy poziom kontroli i nadzoru

Społeczność wirtualnaSpołeczność wirtualnaInstalacja oprogramowania do Instalacja oprogramowania do budowy repozytorium z budowy repozytorium z narzędziami do zarządzania narzędziami do zarządzania społecznościąspołecznością

Wprowadzenie struktury instytucji Wprowadzenie struktury instytucji

i hierarchizacja jeji hierarchizacja jej

Utworzenie wirtualnych Utworzenie wirtualnych uczestników społeczności (e-uczestników społeczności (e-people)people)

Uruchomienie narzędzi do Uruchomienie narzędzi do interaktywnej komunikacjiinteraktywnej komunikacji

Rola użytkownikaRola użytkownika

Włączenie użytkownika w Włączenie użytkownika w tworzenie treści serwisu tworzenie treści serwisu wpływa na wpływa na zmianę jego roli zmianę jego roli z biernego odbiorcy treści z biernego odbiorcy treści na aktywną formęna aktywną formę z z możliwością kreowania możliwością kreowania zawartości serwisu zgodnie zawartości serwisu zgodnie z własnymi potrzebami.z własnymi potrzebami.

Korzyści Korzyści autoarchiwizacjiautoarchiwizacjiPodniesienie statusu własnych pracPodniesienie statusu własnych prac

Zapewnienie wzrostu oddziaływania Zapewnienie wzrostu oddziaływania własnych prac i wzrost potencjalnych własnych prac i wzrost potencjalnych cytowańcytowań

Umożliwienie łatwego wyszukiwania Umożliwienie łatwego wyszukiwania własnych prac przez wyszukiwarki własnych prac przez wyszukiwarki typu Google, Yahoo, OAister, Driver typu Google, Yahoo, OAister, Driver ….….

Dokumentacja i zabezpieczenie Dokumentacja i zabezpieczenie bieżącej pracy naukowej w formie bieżącej pracy naukowej w formie cyfrowejcyfrowej

Utrzymywanie własnych prac w ciągłej Utrzymywanie własnych prac w ciągłej dostępności i możliwości czytania ichdostępności i możliwości czytania ich

Zachowania wobec Zachowania wobec autoarchiwizacjiautoarchiwizacji

Alma Swan, What helps and what hinders science in an Open Access Alma Swan, What helps and what hinders science in an Open Access environment, Oslo, September, 2008environment, Oslo, September, 2008

Unia Europejska a Open Unia Europejska a Open AccessAccess

Europejska Przestrzeń Badawcza 2000Europejska Przestrzeń Badawcza 2000Europejski Zespół Doradczy ds. Nauki Europejski Zespół Doradczy ds. Nauki (European Research Advisory Board –(European Research Advisory Board –EURAB) 2001EURAB) 2001Europejska Rada ds. Badań (European Europejska Rada ds. Badań (European Research Council - ERC)Research Council - ERC)

Publikacje naukowe będące wynikiem badań Publikacje naukowe będące wynikiem badań finansowanych z funduszy UE powinny być finansowanych z funduszy UE powinny być dostępne bezpłatnie dla społeczeństwa dostępne bezpłatnie dla społeczeństwa tak szybko jak jest to możliwe (najlepiej w tak szybko jak jest to możliwe (najlepiej w ciągu 6 miesięcy od opublikowania i nie ciągu 6 miesięcy od opublikowania i nie później niż w ciągu 12 miesięcy).później niż w ciągu 12 miesięcy).

Unia Europejska a Open Unia Europejska a Open AccessAccess

http://ec.europa.eu/research/science-society/index.cfm?http://ec.europa.eu/research/science-society/index.cfm?fuseaction=public.topic&id=1680fuseaction=public.topic&id=1680

Zobowiązanie do modelu Zobowiązanie do modelu otwartego publikowaniaotwartego publikowania

USA (USA (27.12.200727.12.2007) prezydencki ) prezydencki mandat dotyczący całości publikacji mandat dotyczący całości publikacji NIH w repozytorium otwartym (do 12 NIH w repozytorium otwartym (do 12 mcy embarga)mcy embarga)

ERC (ERC (28.12.0728.12.07) mandat (do 6 mcy) ) mandat (do 6 mcy)

Komisja Europejska (przygotowywany Komisja Europejska (przygotowywany mandat otwarty dla całego FP7)mandat otwarty dla całego FP7)

BWN: 2008 i co dalej? czyli:BWN: 2008 i co dalej? czyli:Przyszłość komunikowania naukowego jest Przyszłość komunikowania naukowego jest otwarta i wolnaotwarta i wolna Marek NiezgódkaICM, Uniwersytet Warszawski, KRUP, Toruń, 8.03.2008

Mandat European University Mandat European University AssociationAssociation25.01.2008: Council EUA jednomyślnie przyjmuje

MandatCytat 1: all European Universities should create

institutional repositories and should mandate that all research publications must be deposited in them immediately upon publication (and made Open Access as soon as possible thereafter)

Cytat 2: (EUA recommends that) these (funder)

self-archiving mandates should also be extended to all research results arising from EU research programme/project funding

BWN: 2008 i co dalej? czyli:BWN: 2008 i co dalej? czyli:Przyszłość komunikowania naukowego jest Przyszłość komunikowania naukowego jest otwarta i wolnaotwarta i wolna Marek NiezgódkaICM, Uniwersytet Warszawski, KRUP, Toruń, 8.03.2008

Zalecenia European Zalecenia European University AssociationUniversity Association

26.03.2008 Recommendations from the EUA Working Group on Open Access adopted by adopted by the EUA Council on the 26th of March 2008 the EUA Council on the 26th of March 2008 (University of Barcelona, Spain) (University of Barcelona, Spain)

http://www.eua.be/fileadmin/user_upload/files/Policy_Positions/Recommendations_Open_Access_adopted_by_the_EUA_Council_on_26th_of_March_2008_final.pdf

……repositories should be establised and managed according to current best practices (following recomendations and guidelines from DRIVERDRIVER and similar projects) complying with the OAIPMHOAIPMH protocol and allowing interoperabilityinteroperability and future networking for wider usage.

OA na świecieOA na świecie

http://www.biomedcentral.com/info/authors/funderpolicies/#roarmaphttp://www.biomedcentral.com/info/authors/funderpolicies/#roarmap

OA w PolsceOA w Polsce

http://www.biomedcentral.com/info/authors/funderpolicies/http://www.biomedcentral.com/info/authors/funderpolicies/#roarmap#roarmap

Repozytoria na świecieRepozytoria na świecie

Wzrost liczby repozytoriów medycznych (wg DOAR, 17.07.2008)

Repozytoria na świecieRepozytoria na świecie

Repozytoria medyczne na świecie (wg DOAR, 17.07.2008)

Repozytoria na świecieRepozytoria na świecie

Repozytoria medyczne w poszczególnych krajach (wg DOAR, 17.07.2008)

Repozytoria na świecieRepozytoria na świecie

Zawartość repozytoriów medycznych (wg DOAR, 17.07.2008)

ECNISECNISSieć Doskonałości ECNISSieć Doskonałości ECNIS

Environmental Cancer Risk, Environmental Cancer Risk,

Nutrition and Individual Nutrition and Individual SusceptibilitySusceptibility

Rak Środowiskowy, Dieta i Rak Środowiskowy, Dieta i Indywidualna WrażliwośćIndywidualna Wrażliwość

http://www.ecnis.orghttp://www.ecnis.org

Sieć Doskonałości – Sieć Doskonałości – ECNISECNISWpływ różnorodnych warunków Wpływ różnorodnych warunków ekspozycji środowiskowej na rozwój ekspozycji środowiskowej na rozwój nowotworównowotworów (uwarunkowania genetyczne, zanieczyszczenia środowiska, nawyki żywieniowe, klimat)

Multidyscyplinarny zespół 200 naukowców z 24 instytucji partnerskich z 13 krajów Europy

TematykaTematyka: toksykologia, epidemiologia, żywienie i żywność, chemia, biologia molekularna

Sieć Doskonałości – ECNISSieć Doskonałości – ECNIS

Polska Włochy

Węgry

Finlandia

Francja

Holandia

Hiszpania

Niemcy

Grecja

Dania Szwecja

Wlk. Brytania

Belgia

Sieć Doskonałości – ECNISSieć Doskonałości – ECNISInne działania Sieci ECNIS: Inne działania Sieci ECNIS:

Szkolenie nowych kadr Szkolenie nowych kadr naukowychnaukowych

Informowanie opinii publicznej Informowanie opinii publicznej o metodach zapobiegania o metodach zapobiegania powstawania nowotworówpowstawania nowotworów

Doradztwo w zakresie oceny Doradztwo w zakresie oceny ryzyka rakaryzyka raka

Współpraca z organizacjami Współpraca z organizacjami pozarządowymi, pozarządowymi, przedstawicielami przemysłuprzedstawicielami przemysłu

http://ecnis.openrepository.com/ecnis/

ECNIS RepositoryECNIS Repository

Konfiguracja Konfiguracja repozytoriumrepozytorium

Wybór oprogramowaniaWybór oprogramowania – – DSpace (z DSpace (z OAIPMH)OAIPMH)

Ustawienia dla administratora:Ustawienia dla administratora: rejestracja przy pomocy adresu e-mail i dowolnego rejestracja przy pomocy adresu e-mail i dowolnego hasłahasła

Ustawienia indywidualne dla danego Ustawienia indywidualne dla danego repozytorium:repozytorium: definiowanie tzw. Zespołów i definiowanie tzw. Zespołów i Kolekcji (Communities & Collections)Kolekcji (Communities & Collections)

Rozbudowa hierarchicznej struktury Rozbudowa hierarchicznej struktury repozytoriumrepozytorium

Typy użytkownikówTypy użytkowników

AdministratorAdministrator

Konfiguruje ustawienia repozytorium

RedaktorRedaktor

W repozytorium ECNIS zadania redaktora i administratora wykonuje pracownik Biblioteki IMP

DepozytariuszDepozytariusz Deponowania publikacji może dokonać sam autor lub za pośrednictwem redaktora

Użytkownik końcowyUżytkownik końcowy Dowolny użytkownik wyszukujący informacji w repozytorium

bez dodatkowych uprawnień (bez logowania do bazy)

z dodatkowymi uprawnieniami na podstawie logowania

Hierarchiczna Hierarchiczna strukturastruktura

Zespół Zespół

Podzespół Podzespół

Kolekcja Kolekcja

Dokument (item)Dokument (item)

Dane cyfrowe (bitstream)Dane cyfrowe (bitstream)

Możliwość poruszania się w dół i w górę w Możliwość poruszania się w dół i w górę w hierarchii danychhierarchii danych

Dokument (item) może być przypisany do Dokument (item) może być przypisany do więcej niż jednej kolekcjiwięcej niż jednej kolekcji

Formaty dokumentów do Formaty dokumentów do archiwizacjiarchiwizacji

Zasady archiwizacjiZasady archiwizacji

Akceptując umowę licencyjną autor Akceptując umowę licencyjną autor udziela organizatorom repozytorium praw udziela organizatorom repozytorium praw niewyłącznych na udostępnianie dzieła w niewyłącznych na udostępnianie dzieła w dowolnym formacie cyfrowym i poświadcza dowolnym formacie cyfrowym i poświadcza oryginalność pracy.oryginalność pracy.

Repozytorium DSpace dostarcza Repozytorium DSpace dostarcza przykładową wersję umowy licencyjnej, przykładową wersję umowy licencyjnej, którą można dostosować do własnych którą można dostosować do własnych potrzebpotrzeb..

Zasady dotyczące archiwizacji w Zasady dotyczące archiwizacji w repozytoriach Open Access wg zaleceń repozytoriach Open Access wg zaleceń wydawców w bazie:wydawców w bazie:

SHERPA/ROMEO SHERPA/ROMEO

http://www.sherpa.ac.uk/romeo.phphttp://www.sherpa.ac.uk/romeo.php

SHERPA/JULIET SHERPA/JULIET

http://www.sherpa.ac.uk/juliet/index.phphttp://www.sherpa.ac.uk/juliet/index.php

Deponowanie publikacjiDeponowanie publikacji

Logowanie w systemieLogowanie w systemie

Opracowanie opisu bibliograficznego Opracowanie opisu bibliograficznego (metadane standard Dublin Core)(metadane standard Dublin Core)

Podłączenie pełnego tekstu dokumentuPodłączenie pełnego tekstu dokumentu

Weryfikacja wprowadzonego opisuWeryfikacja wprowadzonego opisu

Akceptacja licencji na udostępnianie Akceptacja licencji na udostępnianie dokumentu onlinedokumentu online

Po zatwierdzeniu dokument widziany jest Po zatwierdzeniu dokument widziany jest w repozytorium z możliwością wyszukiwania w repozytorium z możliwością wyszukiwania i publicznego udostępniania i publicznego udostępniania

Cyfrowa identyfikacja Cyfrowa identyfikacja obiektówobiektów

Wykorzystanie systemu cyfrowej Wykorzystanie systemu cyfrowej identyfikacji obiektówidentyfikacji obiektów

CNRI Handle System (Corporation for CNRI Handle System (Corporation for National Research Initiatives Handle National Research Initiatives Handle System)System)

Przydzielenie każdej pracy stałych Przydzielenie każdej pracy stałych identyfikatorów umożliwia wyszukiwanie identyfikatorów umożliwia wyszukiwanie ich w Internecieich w Internecie

http://hdl.handle.net/10146/30294http://hdl.handle.net/10146/30294

Strona główna Strona główna repozytorium ECNISrepozytorium ECNIS

MeSHMeSH

KeywordsKeywords

Serwisy społecznościoweSerwisy społecznościowe

Trochę statystykiTrochę statystyki

Trochę statystykiTrochę statystyki

Open DOAR Open DOAR √√

Open DOAR Open DOAR √√

ROAR ROAR √√

DRIVER – integracja DRIVER – integracja

repozytoriów repozytoriów √√

http://www.driver-community.eu/http://www.driver-community.eu/

OAIster OAIster

http://www.oaister.org/http://www.oaister.org/

??

DRIVER – integracja DRIVER – integracja repozytoriówrepozytoriów

http://www.driver-community.eu/http://www.driver-community.eu/