REGIONALNY SYSTEM

OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA

LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY

LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO

RAPORT KWARTALNY I/2017

Katowice-Kraków 2017

2

1. Warunki pogodowe w 4 kwartale 2016 roku

Średnia kwartalna temperatura powietrza w Beskidzie Śląskim wyznaczona

na podstawie wskaźników z 6 stacji reprezentujących warunki w obrębie masy-

wu Wiślańskiego wyniosła -2.1 °C to jest o 0,3 °C więcej od średniej wieloletniej

dla tego obszaru. W pierwszym kwartale 2017 roku średnia maksymalna (3,3 C)

oraz minimalna (-4,0 C) temperatura powietrza były wyższe od przeciętnej, od-

powiednio o 2,5 oraz 0,5 °C. Najwyższa zanotowana temperatura powietrza wy-

niosła 20,2 °C w dniu 28 marca na stacji Ustroń, najniższa w I kwartale 2017 roku

wystąpiła w Leśnictwie Sikorczane (-26,6 C), nieco bardziej na wschód w Nicku-

linie (Nadleśnictwo Ujsoły), była jeszcze niższa i wyniosła -30,1 °C na wysokości

200 cm (tab. 1). Stosunkowo ciepły, jak na tę porę roku, okazał się luty ze śred-

nią temperaturą -0,1 stopnia C (norma -3,0°C). W ostatniej pentadzie lutego

średnia dobowa temperatura powietrza w dolnych partiach stoków przekraczała

10,0 stopni C, maksymalna nawet powyżej 15 C.

Tabela 1. Temperatura powietrza (1 kwartał 2017)

Stacja Średnia

Średnia

maksy-

malna

Średnia

minimalna

Absolutna

maksymalna

Absolutna

minimalna

Skrzyczne -2,1 0,9 -4,3 12,2 -21,8

Wyrchczadeczka -0,7 2,8 -4,0 18,2 -21,3

Wisła Malinka -0,8 3,8 -4,9 18,8 -25,4

Lipowa Ostre -0,2 3,9 -4,0 19,2 -25,6

Prusów Boracza -1,6 2,0 -3,9 10,6 -22,9

Ustroń 0,6 4,8 -3,5 20,2 -22,3

Woleństwo 1,0 5,3 -3,2 20,9 -23,7

Wielka Łąka -1,4 1,3 -4,0 13,6 -22,3

Pruchna 1,1 5,1 -2,8 20,7 -20,2

Nickulina -1,6 4,3 -6,8 19,4 -30,1

Sikorczane -0,7 5,6 -5,4 20,6 -26,3

Królówka 0,5 4,8 -3,8 21,3 -23,8

Meteorologiczna zima (td<0 oC) w reglu dolnym Beskidu Śląskiego trwa nieprze-

rwanie od 8 listopada, pomimo krótkotrwałego ocieplenia w lutym, marzec oka-

zał się miesiącem typowo zimowym ze średnią temperaturą w zakresie od +4,0

w dolinach do 0,0 C na wzniesieniach. Warto zauważyć, że na tle ostatniej de-

3

kady 2006-2015, styczeń okazał się stosunkowo zimnym miesiącem, którego

średnia na poziomie -6,5 C była o 2,0 stopnie niższa od normy klimatycznej.

Fot. 1. Pierwsze obfite opady śniegu w Leśnictwie Salmopol w Nadleśnictwie

Bielsko (13 grudzień, 2016) (fot. G. Durło)

Suma opadów w obrębie masywu głównego wyniosła w pierwszym kwartale

2017 roku przeciętnie 239 mm, co stanowi 86% normy wieloletniej. Na uwagę

zasługuje, znacznie niższa od średniej wieloletniej, suma opadu zarówno w lu-

tym jak i w marcu (około 75% normy). Średnia wartość wskaźnika obfitości opa-

du w reglu dolnym wyniosła w pierwszym kwartale 2017 r. 6,0 co jest wynikiem

zbliżonym do normy i niesie z sobą dość optymistyczne przesłanie w kontekście

nadchodzącego sezonu wegetacyjnego (tab. 2). Tej zimy, nieco lepsze warunki

panowały w rejonie masywu Klimczoka oraz Skrzycznego (wskaźnik obfitości ~

7,0), stało się tak za sprawą obfitych opadów w styczniu, którego suma zbliżyła

się do normy wieloletniej, w rejonie Klimczoka (1117 m n.p.m.) i Błatnej (917 m

n.p.m.) nawet ją przekroczyła tj. >110 mm. Z kolei w marcu, korzystne warunki

opadowe panowały przede wszystkim w Ustroniu, Wiśle, Koniakowie oraz Ka-

mesznicy. Okres wystąpienia najwyższych opadów przypadał na pierwszą deka-

dę stycznia, okres między 8 a 10 lutego oraz 17 a 23 marca 2017, miejscami

spadło wówczas ponad 60 mm na m2.

4

Fot. 2. Pokrywa śnieżna utworzona po opadzie jaki miał miejsce w dniach 2-8

stycznia 2017 roku (fot. G. Durło)

Tabela 2. Opady atmosferyczne (1 kwartał 2017)

Stacja Suma Liczba dni

z opadem

Najwyższy

opad dobowy

Obfitość

Opadu

Skrzyczne 291.5 34 46.5 8,41

Wyrchczadeczka 186,1 44 15,6 4,50

Wisła Malinka 197,7 48 18.5 4,10

Lipowa Ostre 226,2 45 20.0 5,54

Prusów Boracza 264,8 31 24.2 8,58

Ustroń 253,4 46 25,4 5,79

Woleństwo 233,3 43 34.2 5,74

Wielka Łąka 243,2 37 42.2 7,89

Pruchna 149.5 29 12.5 5,35

Nickulina 158.4 47 18.6 3,15

Sikorczane 256,3 51 23,4 5,39

Królówka 116,8 34 14,8 3,51

Warto również zwrócić uwagę na dwa epizody z intensywnym opadem śniegu

jakie miały miejsce w styczniu 2017; pierwszy w dniu 8 stycznia, a drugi 18

stycznia, w obu przypadkach suma wody ze stopionego śniegu dała ponad 50

5

mm wody na 1 metr kwadratowy. Takie rezultaty uzyskano z deszczomierza

ogrzewanego na Hali Jaworzyna pod Skrzycznem oraz na Przełęczy Salmopol.

Przeciętnie w pierwszym kwartale 2017, zanotowano 44 dni z opadem, najwięcej

51 w Kamesznicy – Leśnictwo Sikorczane. Najwyższy opad zanotowano w dniu 8

stycznia na stacji Skrzyczne (Nadleśnictwo Węgierska Górka) w ciągu doby spa-

dło tam 46,5 mm wody, Chwilowa wartość natężenia opadu (2 godziny) wynio-

sła w tym dniu 5,9 mm/h.

Tabela 3. Wilgotność powietrza (1 kwartał 2017)

Stacja Średnia Średnia

maksymalna

Średnia

minimalna

Absolutna

minimalna

Skrzyczne 78,8 85,5 68,9 8,5

Wyrchczadeczka 84,7 93,5 70,0 32,0

Wisła Malinka 84,2 94,1 67,5 25,5

Lipowa Ostre 84,1 93,7 69,4 31,0

Prusów Boracza 82,2 90,8 69,5 11,5

Ustroń 81,5 92,5 66,1 30,0

Woleństwo 81,7 92,1 67,5 33,1

Wielka Łąka 81,4 91,5 65,1 28,2

Pruchna 81,7 91,6 68,1 30,0

Nickulina 83,9 94,9 64,8 28,0

Sikorczane 81,1 91,1 62,7 26,0

Królówka 81,8 93,3 66,1 23,0

Średnia kwartalna wilgotność powietrza wyniosła 82,3% i była o 7,5% niższa od

średniej wieloletniej dla tego okresu (tab. 3). Zimą zarejestrowano kilka epizo-

dów z wilgotnością względną znacznie poniżej 30%, było to w ostatnich dniach

lutego i pierwszych dniach marca. W dniach 13-14 lutego wilgotność względna

powietrza w ciągu dnia obniżała się do poziomu 25%, na szczytach wzniesień

nawet do 15%. W tym czasie niedosyt wilgotności powietrza wzmagał parowa-

nie do poziomu ok, 0,15 mm na godzinę. Pierwszy kwartał 2017 roku należy za-

liczyć do umiarkowanie wilgotnych; sprzyjały temu małe zachmurzenie, dobre

przewietrzanie dolin o przebiegu południkowym, okresowo również napływ cie-

płego i suchego powietrza z południa Europy, głównie na przełomie lutego i

marca.

6

Tabela 4, Wiatr (1 kwartał 2017)

Stacja Średnia Średnia

maksymalna

Średnia

minimalna

Absolutna

maksymalna

Skrzyczne 3.37 7,0 1,3 33.50

Wyrchczadeczka 0.63 2,4 0.1 14.80

Wisła Malinka 1.03 2.4 0.2 16.10

Lipowa Ostre 0.93 3.1 0.1 17.00

Prusów Boracza1 0.43 1,9 0,1 13.00

Ustroń 0.50 1.2 0,1 18.80

Woleństwo 0.57 2,2 0,1 14.60

Wielka Łąka 0.54 2,6 0,2 13.00

Pruchna 0.43 1,9 0,1 13.90

Nickulina 0.73 1,4 0,1 14.80

Sikorczane 0.53 1,5 0,2 14.20

Królówka 0.53 2.1 0.2 10.30 1 ¾ wysokości koron drzew (12 m) na gnieździe o powierzchni 3 arów w drzewostanie

świerkowo-jodłowym

Średnia prędkość wiatru w Beskidzie Śląskim na wypukłych formach terenu wy-

niosła 3,0 m·s-1, w dolinach od 0,5 do 0,9 m·s-1(tab. 4). W pierwszym kwartale

2017 roku dominował wiatr wiejący z kierunku północnego. Zimą 2017 roku za-

rejestrowano kilka epizodów wiatru wiejącego ze średnią prędkością powyżej

przeciętnej tj. 10 m/s, Pojawiały się one w każdym z miesięcy. Zanotowano rów-

nież podmuchy wiatru wiejącego z kierunku północnego o prędkości powyżej

30 m/s, zdarzenia te zanotowano między innymi w dniach 11 stycznia, 23 lutego

oraz 4 marca. We wszystkich przypadkach, chwilowa prędkość wiatru na wypu-

kłych formach terenu (średnia z 10 minut) wyniosła około 31 m/s, maksymalna

(3 minuty) osiągnęła 33,5 m/s,

Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających ekosystemom leśnym

w pierwszym kwartale 2017 roku w Beskidzie Śląskim należy zaliczyć:

1. Bardzo niska temperatura powietrza w dniach od 5 do 18 stycznia, w tych

warunkach dochodziło do uszkodzeń aparatu asymilacyjnego na uprawach

świerkowych i jodłowych zlokalizowanych w odsłoniętych dowietrznych

7

fragmentach stoków o ekspozycji północno-wschodniej. Uszkodzenia te, wi-

doczne były szczególnie u świerka w strefie powyżej 950 m n.p.m.

2. Gwałtowne ocieplenie w dniach od 25 lutego do 5 marca, które spowodo-

wało pojawy fenologiczne krzewów i drzew liściastych w dolnych partiach

stoków i dnach dolin.

Fot. 3. Przerwany spoczynek zimowy drzew i krzewów na stokach Skrzycznego

(fot. G. Durło)

3. W dniu 11 stycznia, na stacji Skrzyczne zarejestrowano wiatr wiejący ze

średnią prędkością 12,3 m/s (8 godzin) a maksymalną wartość zanotowano

8

między godziną 21:00 a 24:00 tj. 30,1 m/s (średnia z 10 minut), o 23:30 chwi-

lowa prędkość (3 minuty) wyniosła 32,5 m/s.

4. W dniu 4 marca, na stacji Skrzyczne zarejestrowano wiatr wiejący ze średnią

prędkością 13,3 m/s (8 godzin) a maksymalną wartość zanotowano między

godziną 19:00 a 23:00 tj. 29,5 m/s (średnia z 10 minut), o 23:00 chwilowa

prędkość (3 minuty) wyniosła 33,6 m/s.

Fot, 3. Skuty lodem potok Leśnianka w Leśnictwie Ostre (550 m n.p.m.) w Nadle-

śnictwie Węgierska Górka, styczeń 2017 (fot, G, Durło)

9

Objaśnienia

1, Czynnik deszczowy Langa

gdzie: Rr – suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t – średnia roczna temperatura

powietrza (oC)

Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu

1 < 40 Suchy

2 40 - 160 Wilgotny

3 > 160 Mokry

2, Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%)

gdzie: Ri – suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); Rr – suma roczna opadu

Atmosferycznego (mm)

Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności

opadu atmosferycznego

0-20 Rozkład równomierny 1

21-40 Umiarkowana nierównomierność 2

41-60 Średnia nierównomierność 3

61-80 Duża nierównomierność 4

81-100 Bardzo duża nierównomierność 5

>100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6

3, Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa

gdzie: Nj – suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); Tj – średnia miesięczna tempe-

ratura powietrza w lipcu (oC),

t

RLAN

10012

12

1

r

i

i

ri

R

RR

Wn

10

12

j

j

T

NHAI

10

Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe

1 < 20 Skrajnie suche

2 20 – 40 Umiarkowanie suche

3 40 – 60 Wilgotne

4 60 – 80 Bardzo wilgotne

5 80 - 100 Wybitnie wilgotne

4, Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany)

gdzie: Rr – suma roczna opadu atmosferycznego (mm); RL- suma opadu atmosferyczne-

go miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); RL- suma opadu atmosferycznego miesięcy

chłodnej części roku (X-III) (mm),

Klasa Wartość wskaźnika J Warunki

1 < 100 Skrajnie sucha

2 100 – 300 Bardzo sucha

3 300 – 500 Sucha

4 500 – 700 Umiarkowanie wilgotna

5 700 - 900 Wilgotna

6 900 – 1100 Bardzo wilgotna

7 > 1100 Skrajnie wilgotna

Literatura

Durło G, 2012, Klimat Beskidu Śląskiego, Wyd, Drukrol, Kraków.

Okołowicz W, 1966, Regiony klimatyczne, [W:] Polska – Atlas geograficzny, Wyd,

PPWK, Warszawa.

Okołowicz W,, Martyn D, 1979, Regiony klimatyczne Polski, [W:] Atlas geogra-

ficzny, Wyd, PPWK, Warszawa.

Wiszniewski W,, Chełchowski W, 1975, Charakterystyka klimatu i regionalizacja

klimatologiczna Polski, Wyd, WKiŁ, Warszawa.

Woś A, 1999, Klimat Polski, Wyd, PWN, Warszawa.

Z

Lr

R

RRJ )655(

11

Prawa autorskie

© Dr hab. inż. Grzegorz Durło

Uniwersytet Rolniczy im, H, Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny,

Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al, 29 li-

stopada 46/505, 31-425 Kraków, tel. +48 12 6625142, fax, +48 12

4119715, rldurlo@cyf-kr,edu,pl