Zacznik Nr 1 do Uchway Nr XX/336/12 Sejmiku Wojewdztwa Podkarpackiego z dnia 26 marca 2012r

Rzeszw 2012

REGIONALNY ORODEK POLITYKI SPOECZNEJ

Regionalny Plan Dziaa

na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie Podkarpackim

na lata 2012-2020

1

Spis treci Wykaz skrtw uywanych w dokumencie: ............................................................................................ 2

REGIONALNY PLAN DZIAA NA RZECZ ROZWOJU EKONOMII SPOECZNEJ W WOJEWDZTWIE

PODKARPACKIM NA LATA 2012-2020 ..................................................................................................... 3

Procesu opracowania i przyjcia Planu ............................................................................................... 4

WSTP ...................................................................................................................................................... 6

DIAGNOZA EKONOMII SPOECZNEJ W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM ........................................... 8

1. Informacje oglne, miejsce woj. podkarpackiego na tle kraju ........................................................ 8

2. Potencja gospodarczy - przemys, budownictwo, rolnictwo i usugi.............................................. 9

3. Przedsibiorczo, sekcje i brane gospodarki woj. podkarpackiego, sektor usug ........................ 9

4. Baza turystycznych obiektw zbiorowego zakwaterowania i jej wykorzystanie .......................... 13

5. Bezrobocie, zawody deficytowe i nadwykowe ............................................................................ 15

6. Organizacje pozarzdowe w woj. podkarpackim dane oglne. ................................................. 27

System zarzdzania realizacj planu. .................................................................................................... 42

Zaczniki ............................................................................................................................................... 44

Zacznik 1. ........................................................................................................................................ 44

Zacznik 2 ......................................................................................................................................... 45

Zacznik 3 ......................................................................................................................................... 47

Zacznik 4 ......................................................................................................................................... 48

Zacznik 5 ......................................................................................................................................... 49

Prawodawstwo ...................................................................................................................................... 50

Spis tabel, rysunkw i wykresw ........................................................................................................... 51

Zestawienie materiaw rdowych .................................................................................................... 52

Sownik .................................................................................................................................................. 53

2

Wykaz skrtw uywanych w dokumencie:

BAEL Badanie Aktywnoci Ekonomicznej Ludnoci

BDL GUS Bank Danych Lokalnych Gwnego Urzdu Statystycznego

CES Centrum Ekonomii Spoecznej

CIS Centrum Integracji Spoecznej

EFS Europejski Fundusz Spoeczny

ES ekonomia spoeczna

FFW Fundacja Fundusz Wsppracy

JST jednostki samorzdu terytorialnego

LGD lokalna/e grupa dziaania

KIS klub integracji spoecznej

MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

MPiPS Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej

NGO- organizacje pozarzdowe

OPS orodek pomocy spoecznej (GOPS gminny, MOPS miejski)

OWES orodek wsparcia ekonomii spoecznej

PES podmioty ekonomii spoecznej

PO KL Program Operacyjny Kapita Ludzki 2007-2013

PS przedsibiorczo spoeczna/przedsibiorstwo spoeczne

PUP powiatowy urzd pracy

ROPS Regionalny Orodek Polityki Spoecznej

WUP Wojewdzki Urzd Pracy

WTZ Warsztat terapii zajciowej

ZAZ zakad aktywnoci zawodowej

Plan = RPDRRES-WP - Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej

w Wojewdztwie Podkarpackim na lata 2012-2020

3

REGIONALNY PLAN DZIAA NA RZECZ ROZWOJU EKONOMII

SPOECZNEJ W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM NA LATA 2012-

2020

Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie

Podkarpackim na lata 2012-2020 powsta w ramach Projektu systemowego Szkolenia

i specjalistyczne doradztwo dla kadr instytucji pomocy spoecznej dziaajcych na terenie

wojewdztwa podkarpackiego powizane z potrzebami oraz ze specyfik realizowanych zada

realizowanego przez Regionalny Orodek Polityki Spoecznej w Rzeszowie (Priorytet VII, Dziaanie

7.1., Poddziaanie 7.1.3 Programu Operacyjnego Kapita Ludzki 2007-2013).

Projekt jest wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Spoecznego.

Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie

Podkarpackim na lata 2012-2020 ma charakter dokumentu programowego. Dokument ten ujmuje

problematyk sektora ekonomii spoecznej jako istotny element rozwoju Wojewdztwa.

Plan jest zgodny ze Strategi Rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2020. Ramy

Strategii wyznaczaj 8 gwnych obszarw strategicznych, okrelajcych podstawowe priorytety

aktywnoci prorozwojowej samorzdu wojewdztwa tj.:

Gospodarka regionu, Infrastruktura techniczna, Obszary wiejskie i rolnictwo, Ochrona rodowiska, Kapita spoeczny, Wsppraca midzynarodowa, Ochrona zdrowia, Polityka spoeczna

Ekonomia spoeczna przenika do wszystkich ww. obszarw strategicznych oraz celw i priorytetw,

a w szczeglnoci znajduje si w Celu strategicznym Integracja dziaa w zakresie pomocy

spoecznej Priorytecie 2. Tworzenie warunkw na rzecz aktywnego uczestnictwa osb

z grup marginalizowanych i wykluczonych spoecznie w yciu rodzinnym,

zawodowym i spoecznym, zgodnych z ich moliwociami. Cel gwny Strategii to1:

Podniesienie krajowej i midzynarodowej konkurencyjnoci gospodarki regionu poprzez wzrost

jej innowacyjnoci, a tym samym efektywnoci, ktra stworzy warunki do zwikszenia zatrudnienia

oraz wzrostu dochodw i poziomu ycia ludnoci.

Przyjmujemy, e droga realizacji celu wiedzie poprzez:

utrzymanie gospodarki regionu na ciece dynamicznego wzrostu gospodarczego, podnoszenie konkurencyjnoci przedsibiorstw, podmiotw gospodarczych, instytucji, rozwj rynku pracy, nasilanie powiza gospodarczych, spoecznych i kulturowych przestrzeni wewntrzregionalnej

z rnymi kategoriami otoczenia (wiatowe, europejskie, krajowe, ponadregionalne).

1 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2020

4

Umoliwi to podniesienie midzynarodowej i krajowej konkurencyjnoci gospodarki regionu poprzez:

wzrost jej innowacyjnoci, a tym samym efektywnoci, ktra tworzy bdzie warunki do zwikszenia

zatrudnienia, wzrost dochodw gospodarstw domowych i poziomu ycia ludnoci.

Prowadzi to bdzie do poprawy jakoci ycia spoecznoci regionu podkarpackiego poprzez:

stopniowe zwikszanie zasobw finansowych, kapitaowych i intelektualnych spoeczestwa, rozwijanie powiza z otoczeniem regionalnym, intensyfikowanie wykorzystania wewntrznych zasobw oraz wykreowanych nowych zasobw

potencjalnych, ograniczanie zarysowujcej si tendencji marginalizacji regionu w przestrzeni europejskiej.

Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie Podkarpackim

na lata 2012-2020 odwouje si do wszystkich ww. obszarw Strategii w zakresie instytucjonalnym

poprzez rozwj spoeczestwa obywatelskiego, rozwj ekonomii spoecznej oraz funkcji jakie moe

realizowa sektor ekonomii spoecznej w regionie. Jego zadaniem jest skoordynowanie regionalnej

polityki wobec ekonomii spoecznej finansowanej z funduszy strukturalnych, rodkw budetu

pastwa, rodkw budetw jednostek samorzdu terytorialnego i innych instytucji dziaajcych

w obszarze ES.

Plan wyznacza kierunki dziaa w obszarze ekonomii spoecznej zwaszcza w zakresie tworzenia

podmiotw ekonomii spoecznej dla samorzdw, organizacji, i innych podmiotw.

Ponadto Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie

Podkarpackim na lata 2012-2020 jest kompatybilny z dokumentami strategicznymi ale take

z przyjtymi do realizacji na szczeblu samorzdu wojewdztwa podkarpackiego programami,

a to w szczeglnoci z:

1. Wojewdzkim Programem Na Rzecz Wyrwnywania Szans Osb Niepenosprawnych I Przeciwdziaania Ich Wykluczeniu Spoecznemu Na Lata 2008-2020

2. Wojewdzkim Programem Pomocy Spoecznej na lata 2009-2015. I tak w zakresie Wojewdzkiego Programu Pomocy Spoecznej(.) przedmiotowe opracowanie jest zgodne z celem gwnym okrelonym, jako: Poprawa jakoci ycia mieszkacw wojewdztwa podkarpackiego w aspekcie pomocy i

integracji spoecznej, ktry to cel jest realizowany w 3 podstawowych celach operacyjnych:

Cel nr 1:Ograniczenie zjawiska wykluczenia spoecznego

Cel nr 2:Zmniejszenie skutkw niekorzystnych zjawisk spoecznych

Cel nr 3:Podniesienie poziomu ycia osb starszych, przewlekle chorych, dzieci i modziey.

3. Wojewdzkim Programem Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych na lata 2007-2013,

4. Wojewdzkim Programem Przeciwdziaania Narkomanii na lata 2008-2011, 5. Wojewdzkim Programem Programu Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie na lata 2010-2013.

Procesu opracowania i przyjcia Planu Opracowanie Regionalnego Planu Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej

w Wojewdztwie Podkarpackim na lata 2012-2020 zostao oparte o strategi rozwoju oraz wytyczne

i oczekiwania krajowych oraz unijnych instytucji, w tym w szczeglnoci Wytyczne Ministra Pracy

i Polityki Spoecznej do przygotowania i realizacji wieloletniego regionalnego planu dziaa na rzecz

5

promocji i upowszechniania ekonomii spoecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii spoecznej

i jej otoczenia w regionie z dnia 17 maja 2011 roku.

Do wypracowania zaoe dokumentu zosta zaangaowany Zesp ekspertw ds.

opracowania regionalnego planu dziaania na rzecz rozwoju ekonomii spoecznej w wojewdztwie

podkarpackim powoany Uchwaa Nr 62/1354/11 Zarzdu Wojewdztwa Podkarpackiego z dnia

19 lipca 2011r.

W pracach uczestniczyy take inne osoby reprezentujce podmioty dziaajce w obszarze ekonomii

spoecznej, instytucje rynku pracy oraz jednostki pomocy spoecznej. cznie w spotkaniach

roboczych i warsztatach wzio udzia 18 osb. Zesp osb uczestniczcych w wypracowaniu Planu

stanowi Zacznik nr 5 do Planu.

Odbyo si cztery spotkania robocze w nastpujcych terminach:

25-27 lipca 2011 r. podczas spotkania zostay zaprezentowane i przeanalizowane Wytyczne Ministra Pracy i Polityki Spoecznej do przygotowania i realizacji wieloletniego regionalnego planu dziaa na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii spoecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii spoecznej i jej otoczenia w regionie z dnia 17 maja 2011 roku. oraz ich przeoenie na Plan w wojewdztwie podkarpackim, ustalenie co ma zawiera Regionalny Plan Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie Podkarpackim na lata 2012-2020 (struktura planu i obszary najwaniejsze do opracowania) przeanalizowano Strategi Rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2020 pod wzgldem wpisania si ekonomii spoecznej w kierunki Strategii, wskazano obszary, ktre powinny znale si w diagnozie Planu, okrelono oglne kierunki i cele w ES;

29-31 sierpnia 2011r- analiza interesariuszy ES (lokalnych, regionalnych, krajowych, midzynarodowych), rozpoczto prace analizy SWOT (mocne i sabe strony, szanse i zagroenia) w obszarze ekonomii spoecznej w wojewdztwie podkarpackim, wypracowano wizj ES na Podkarpaciu; ucilono obszary dziaania;

26-28 wrzenia opracowano cel gwny, cele szczegowe oraz obszary dziaania ekonomii spoecznej na Podkarpaciu w poczeniu z obszarami interwencji, okrelono, ktre instytucje i podmioty bd odpowiedzialne za realizacj poszczeglnych dziaa, w jaki sposb oraz w jakim okresie te dziaania bd wdraane, zidentyfikowano rda finansowania dziaa planu;

24-26 padziernika 2011r. prezentacja wypracowanych materiaw (analiza SWOT, wizja, cele, dziaania, wskaniki, rda finansowania) nanoszenie ostatecznych uwag, struktura zarzdzania dokumentem monitoring i ewaluacja, zasady upowszechniania i konsultacji,

Naley jednak zaznaczy, i oprcz wskazanych wyej spotka roboczych Zespou ekspertw, istotny

asumpt stanowia praca dotyczca diagnozy poszczeglnych obszarw w Wojewdztwie

Podkarpackim.

Ponadto w okresie od 6 do 27 lutego 2012roku odbyy si konsultacje spoeczne projektu

Regionalnego Planu Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie Podkarpackim

na lata 2012 2020. Niniejszy dokument uwzgldnia uwagi i opinie zgaszane podczas konsultacji.

6

WSTP

Ekonomia spoeczna to pojcie, ktre zmienia klimat rozwaa o gospodarce, dostrzegajc

w perspektywie, oprcz produktu, rynku, pienidza i zysku take czynnik ludzki lub czowieka,

ktremu zarwno produkt jak i pienidz - moe i powinien suy. Ekonomia spoeczna to krtkie

ujcie wielu sfer ycia gospodarczego, w ktrych podmioty w dziaalnoci gospodarczej, oprcz celw

ekonomicznych stawiaj sobie take za cel realizowanie okrelonej misji spoecznej.

Podmiotom tym mona przypisa takie cechy jak:

Poczenie w jednym organizmie gospodarczym idei spoecznych i celw gospodarczych, Realizacja w praktyce gospodarczej zasad solidarnoci i wspodpowiedzialnoci

pracownikw za realizacj zada przyjtych do wykonania oraz za pomylny rozwj firmy, w ktrej pracuj i te zadania wykonuj,

Wsppraca w realizowaniu okrelonych przez dan organizacj celw ekonomicznych i misji spoecznej,

Gotowo dzielenia si efektami pracy (dochodami) nawet w przypadku, gdy nie wszyscy w jednakowy sposb w danej organizacji gospodarczej zapracowali na osignite wyniki ekonomiczne,

Realizowanie w praktyce idei partycypacji pracownikw w zysku wypracowanym przez firm, Przeniesienie idei spoecznego dziaania na rzecz dobra wsplnego do firmy, na jej obszary

aktywnoci spoecznej i gospodarczej, Realizowanie w organizacji gospodarczej przyjtych do wykonania zada o charakterze

spoecznym - take w przypadku, gdy to dziaanie nie przynosi wymiernych zyskw, Przyjcie do stosowania w organizacji zasad demokratycznej kontroli nad procesem

zarzdzania organizacj, w obszarach jej aktywnoci spoecznej i gospodarczej, Autonomia w zarzdzaniu, wspodpowiedzialno za organizacj i realizacj zada

stabilizujcych jej sytuacje ekonomiczn, Dobrowolne czonkostwo w organizacjach realizujcych ww. idee.

Pojcie ekonomii spoecznej jest wic bardzo szerokie i dotyka wielu sfer ycia gospodarczego

i spoecznego. Podmioty ekonomii spoecznej (PES) mog dziaa na rzecz zaspokajania potrzeb

swoich czonkw, mog wykonywa zlecone zadania i usugi spoeczne, mog take prowadzi

dziaalno gospodarcz w oglnie ustawowo okrelonych ramach. Podmioty ekonomii spoecznej

dziaaj czsto skutecznie w obszarach, w ktrych ani pastwo, ani inne podmioty gospodarcze nie

wywizuj si w sposb wystarczajcy. Ekonomia spoeczna oparta na wartociach solidarnoci,

partycypacji i samorzdnoci, odgrywa kluczow rol w spoecznym rozwoju lokalnym. Pozwala

wykorzystywa zasoby ludzkie w sposb komplementarny do sektora prywatnego i publicznego,

zapobiega wykluczeniu spoecznemu i agodzi napicia spoeczne. Mwic szerzej: ekonomia

spoeczna wspomaga proces budowania spoeczestwa obywatelskiego.

Regionalny Orodek Polityki Spoecznej w Rzeszowie, podj dziaania majce na celu opracowanie

Regionalnego Planu Dziaa na Rzecz Rozwoju Ekonomii Spoecznej w Wojewdztwie Podkarpackim

na lata 2012-2020. W kontekcie polityki spoecznej coraz czciej wymieniane jest pojcie ekonomii

spoecznej. Wie si to z ide nie tyle przenoszenia szeregu problemw spoecznych, co ich

rozwizywania w sferze gospodarczej. Tam gdzie firmy nastawione s na zysk niechtnie podejmuj

dziaalno, wykonanie zada sucych lokalnej spoecznoci mona powierzy takim organizacjom

gospodarczym, ktre w swoich dziaaniach kieruj si dobrem spoecznym nawet wtedy, gdy nie

7

przynosz one wymiernych korzyci materialnych. Dowiadczenia wielu krajw Unii Europejskiej

pokazuj wysok efektywno usug realizowanych przez PES, take w obszarach usug spoecznych

i publicznych realizowanych przez gminy. Naley przy tym podkreli, e dziaalno PES w gminie

moe stanowi jednoczenie instrument przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu oraz

ograniczania lokalnego bezrobocia.

Ekonomia spoeczna okrelana take jako gospodarka spoeczna lub przedsibiorczo spoeczna,

czy w sobie cele spoeczne i ekonomiczne w obszarze prowadzonej dziaalnoci gospodarczej.

Europejska sie badawcza EMES (The Emergence of Social Enterprise) mianem przedsibiorstw

spoecznych okrela firmy, ktre prowadz dziaalno gwnie o celach spoecznych a nie dla

maksymalizacji zysku, za wypracowane zyski z zaoenia reinwestuj w te cele lub we wsplnot i nie

su one zwikszeniu indywidualnych dochodw udziaowcw czy te wacicieli2.

EMES okrela kryteria spoeczne i ekonomiczne inicjatyw wpisujcych si w ekonomi spoeczn

nastpujco3:

1) kryteria ekonomiczne:

- prowadzenie w sposb wzgldnie cigy, regularny dziaalnoci w oparciu o instrumenty

ekonomiczne;

- niezaleno, suwerenno instytucji w stosunku do instytucji publicznych;

- ponoszenie ryzyka ekonomicznego;

- istnienie choby nielicznego patnego personelu.

2) kryteria spoeczne:

- wyrana orientacja na spoecznie uyteczny cel przedsiwzicia;

- oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;

- specyficzny, moliwie demokratyczny system zarzdzania;

- moliwie wsplnotowy charakter dziaania;

- ograniczona dystrybucja zyskw.

Uznaje si powszechnie, e kryteria powysze stanowi cznie definicj idealnego przedsibiorstwa

spoecznego. Podmioty tego sektora z reguy nie speniaj wszystkich kryteriw, powinny jednak wg

EMES spenia wikszo z podanych wyej kryteriw.

Szerokie ujcie ekonomii spoecznej obejmuje podmioty gospodarcze jak i spoeczne

dziaajce we wszystkich trzech sektorach (publiczny, biznes, organizacje pozarzdowe). Wyrniaj

si one celami i szczegln form dziaalnoci. Podmioty te w caoci lub czci podporzdkowane

s celom spoecznym.

Ekonomia spoeczna nadal jest na etapie ugruntowywania swojej roli niestety nie osigna jeszcze

pozycji partnera w rozwoju spoeczno gospodarczym (z naciskiem na gospodarczy), a raczej

utrzymuje si na pozycji beneficjenta rodkw publicznych (w szczeglnoci rodkw unijnych).4

2 www.ekonomiaspoleczna.pl/x/433225 3 Ibidem 4 Ekonomia spoeczna Procznik Nr 1

8

DIAGNOZA EKONOMII SPOECZNEJ W WOJEWDZTWIE

PODKARPACKIM

1. Informacje oglne, miejsce woj. podkarpackiego na tle kraju

Wojewdztwo Podkarpackie zajmuje obszar 17 844 km2, co stanowi 5,6% powierzchni Polski.

Na obszar ten skada si 21 powiatw ziemskich i 4 grodzkie (Rysunek 1). Ogem na terenie

Podkarpackiego jest 159 gmin: 16 miejskich, 29 miejsko-wiejskich i 114 wiejskich. Prawa miejskie

posiada 45 miejscowoci. Stolic wojewdztwa oraz gwnym orodkiem administracyjnym

i gospodarczym jest Rzeszw. Wojewdztwo Podkarpackie pooone jest w poudniowo-wschodniej

Polsce. Na odcinku o dugoci 134 km graniczy ze Sowacj, natomiast z Ukrain graniczy na odcinku

dugoci 236 km. Wedug danych statystycznych5, na dzie 31.12.2010 r. wojewdztwo

zamieszkiwao 2103,5 tys. osb, tj. okoo 5,5% ludnoci kraju. Na wsi mieszkao 1233,5 tys. osb,

w miastach 870,0 tys. osb.

Rysunek 1. Wojewdztwo Podkarpackie - podregiony i powiaty, stan na 01.01.2011 r.

rdo: Biuletyn Statystyczny Wojewdztwa Podkarpackiego.

5 Biuletyn Statystyczny Wojewdztwa Podkarpackiego II kw.2011r. , Urzd Statystyczny w Rzeszowie

9

W czerwcu 2011r. przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw wynosio

2843,04 z., przy czym w sektorze publicznym 3933,61 z a w sektorze prywatnym 2344,02 z. rednia

miesiczna emerytura i renta brutto z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych to kwota 1408,96 z.

rednia miesiczna wynagrodzenia oraz rent i emerytur jest odpowiednio o 5,2% i 5,5% wiksza,

w odniesieniu do analogicznego okresu roku ubiegego. Stopa bezrobocia na koniec czerwca 2011

roku wynosia 15,0%, podczas gdy na dzie 31.12.2010 r. wynosia 15,8%. Warto produkcji

przemysowej sprzedanej w I proczu 2011 r. wynosia 15750,0 mln z i bya wysza o 15,8%

w porwnaniu z analogicznym okresem w 2010 r.

2. Potencja gospodarczy - przemys, budownictwo, rolnictwo i usugi

Istotn rol w gospodarce wojewdztwa podkarpackiego odgrywa przemys. Udzia produkcji

przemysowej w PKB wojewdztwa wynosi okoo 30%. Produkcja ta stanowi take okoo 5% produkcji

przemysowej kraju. W strukturze gaziowej przemysu wojewdztwa dominuj: przemys lotniczy,

elektromaszynowy, chemiczny i spoywczy, ktre wytwarzaj cznie prawie 70 proc. produkcji

przemysowej wojewdztwa. Gwnymi orodkami przemysu lotniczego s: Rzeszw, Mielec

i Krosno, a przemysu elektromaszynowego: Rzeszw, Mielec i Stalowa Wola. Przemys chemiczny

rozwija si gwnie w Jale, Dbicy i Nowej Sarzynie. Przemys rolno-spoywczy skupiony jest

w branach: misnej, zboowo-mynarskiej, owocowo-warzywnej, mleczarskiej i cukrowniczej. Wan

rol odgrywaj take: przemys szklarski, materiaw budowlanych, drzewny oraz lekki.

Wojewdztwo podkarpackie naley do najczystszych ekologicznie regionw Polski, co stwarza dobre

warunki do produkcji zdrowej ywnoci oraz rozwoju przetwrstwa rolno-spoywczego. Lasy, bdce

naturalnym bogactwem regionu, zajmuj 36,3% jego oglnej powierzchni (przy redniej krajowej

28,4%). Wan ga gospodarki wojewdztwa stanowi turystyka, z atrakcyjnymi terenami Bieszczad,

Beskidu Niskiego i innych regionw Podkarpacia.

W oparciu o potencjalne warunki i czynniki rozwoju, wyksztaciy si:

- trzy podstawowe funkcje wojewdztwa podkarpackiego w gospodarce krajowej:

przemys,

rolnictwo,

rekreacja, turystyka i wypoczynek

- oraz funkcje uzupeniajce:

komunikacja,

budownictwo

usugi socjalno-kulturalne,

ochrona rodowiska, ktr wypeniaj parki narodowe i rezerwaty przyrody.

3. Przedsibiorczo, sekcje i brane gospodarki woj. podkarpackiego,

sektor usug

W wojewdztwie podkarpackim przewaaj przedsibiorstwa mae, ktre dostarczaj produkty

gwnie na rynek regionalny. Pod koniec 2009 roku wedug danych REGON, 94,4% zarejestrowanych

podmiotw gospodarczych zatrudniao 9 i mniej pracownikw, 4,6% stanowiy podmioty

10

zatrudniajce od 10 do 49 osb oraz 0,8% firm zatrudniao od 50 do 249 pracownikw. Podmioty

due zatrudniajce 250 i wicej osb stanowiy ok. 0,1% z ogu przedsibiorstw dziaajcych

w wojewdztwie6. Liczba pracownikw w poszczeglnych grupach przedsibiorstw wynosi ok. 21-

24% wszystkich zatrudnionych.

W tworzeniu nowych miejsc pracy wan rol odgrywaj mae i rednie firmy. Jedn z cech

obrazujcych poziom rozwoju przedsibiorczoci jest liczba funkcjonujcych firm w rnych branach

oraz dynamika zmian w tym zakresie. Wedug stanu na koniec 2009 roku w woj. podkarpackim

w rejestrze REGON7zarejestrowanych byo okoo 145 tys. podmiotw gospodarczych, bez osb

prowadzcych indywidualne gospodarstwa rolne. Byo to o ok. 0,5% wicej ni rok wczeniej oraz

o 12,9% wicej ni w 2000 roku. Liczb podmiotw dziaajcych w poszczeglnych sektorach

gospodarki w woj. podkarpackim przedstawia Tabela 1. Podmioty gospodarcze wedug sekcji PKD.

Stan na 31.12.2009 r. stanowica Zacznik Nr 1 do Planu.

Dla porwnania, w woj. podkarpackim na koniec II kw. 2011 roku funkcjonowao8: 2 przedsibiorstwa

pastwowe - w przemyle i budownictwie (w Polsce 208 przedsibiorstw pastwowych), 731

spdzielni (w Polsce 17055), 7670 spek prawa handlowego w tym 18 jednoosobowych spek

Skarbu Pastwa (w Polsce 311337 spek handlowych). Ponadto, 117461 osb fizycznych prowadzio

dziaalno gospodarcz (w Polsce 2886677 osb). W sektorze rolniczym produkcj roln prowadzio

298056 gospodarstw rolnych (w Polsce 2579178), z czego przez sektor prywatny 297992

(odpowiednio w Polsce 2578163).

Dla celw badawczych zwizanych z funkcjonowaniem sektora rynku usug w wojewdztwie

podkarpackim, prowadzonych w ramach projektu pn. Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy

realizowanego przez Wojewdzki Urzd Pracy w Rzeszowie9, przyjto, e sektor usug rynkowych

tworz nastpujce sekcje PKD (2004):

Sekcja G handel i naprawy

Sekcja H hotele i restauracje

Sekcja I transport, gospodarka magazynowa i czno

Sekcja J porednictwo finansowe

Sekcja K obsuga nieruchomoci i firm

Sekcja O dziaalno usugowa, komunalna, spoeczna i indywidualna, pozostaa.

Liczba podkarpackich firm usugowych wynosia w latach 2005-2008 okoo 97 tysicy (Tabela 2).

W sektorze usug rynkowych znajduje zatrudnienie prawie co trzecia pracujca osoba (ok. 30%).

Sektor wykazuje rwnowag pod wzgldem pci pracownikw, z niewielk przewag mczyzn (55%).

Sprzedawcy i pracownicy dziaw obsugi klienta stanowi ponad 40%, najliczniejsz kategori

pracownikw brany usug (Tabela 3). W latach 2005-2008 zaprzestao dziaalnoci ponad 1300 firm

handlowych oraz prowadzcych usugi konserwacji i napraw (sekcja G brany usug). Pomimo tego,

w tej grupie usug w ww. okresie wzroso zatrudnienie o okoo 11,5 tys. osb. S to te stanowiska,

6 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w wojewdztwie podkarpackim. Stan na koniec 2009 r. opracowanie

sygnalne, Urzd Statystyczny w Rzeszowie, Rzeszw luty 2010 r. 7 REGON Krajowy rejestr urzdowy podmiotw gospodarki narodowej, Urzd Statystyczny w Rzeszowie 8 Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Podkarpackiego 2010, Urzd Statystyczny w Rzeszowie 9 Analiza trendw rozwojowych sektora usug rynkowych w 2010 roku, raport kocowy wykonany w ramach projektu Podkarpackie

Obserwatorium Rynku Pracy (PO KL), Wojewdzki Urzd Pracy w Rzeszowie, 2010

11

ktre najczciej podlegaj rotacji. W sektorze usug rynkowych w ostatnich dwch latach czciej

zatrudniano (64%), ni zwalniano (44%).

Tabela 1. Liczba firm usugowych w woj. podkarpackim w latach 2005-2008 wg sekcji (PKD 2004)

rdo: Bank Danych Regionalnych, GUS (za: Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy - raport kocowy)

Podobne byy prognozy na 2011 rok, ch zatrudnienia deklarowao 20% badanych przedsibiorcw,

zwolnienia planowao 6%10. Szacuje si, e w sektorze usug rynkowych w najbliszych 2 latach

zatrudnienie znajdzie dodatkowo okoo 9 tys. osb. Sektor jest silnie zrnicowany pod wzgldem

wynagrodze. Najlepiej zarabia si w porednictwie finansowym (147% redniego wynagrodzenia

w wojewdztwie), najgorzej w hotelach i restauracjach (57% redniego wynagrodzenia)11. Pomimo

duej liczby komputerw uytkowanych w firmach i znacznych kompetencji informatycznych osb

tam zatrudnionych, zjawisko telepracy praktycznie nie wystpuje (pewne formy telepracy wystpuj

w ok. 1% firm).

Tabela 2. Zatrudnienie w woj. podkarpackim w latach 2005-2008 wg wybranych sekcji (PKD 2004)

rdo: Bank Danych Regionalnych, GUS (za: Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy - raport kocowy)

Statystycznie, jedna trzecia przedsibiorstw sektora usug rynkowych nie posiada wasnej strony

internetowej, dotyczy to gwnie mikro firm. W grupie firm zatrudniajcych 2-5 osb, stron

internetow posiada 51% podmiotw sektora, w grupie najwikszych podmiotw zatrudniajcych

powyej 249 osb - ju wszystkie. 10 Analiza trendw rozwojowych sektora usug rynkowych w 2010 roku, raport kocowy wykonany w ramach projektu Podkarpackie

Obserwatorium Rynku Pracy (PO KL), Wojewdzki Urzd Pracy w Rzeszowie, 2010 11 Ibidem

12

W latach 2005-2008 wystpoway niewielkie wahania w odniesieniu do liczby podmiotw

gospodarczych prowadzcych dziaalno w sektorze usug. Najwikszy przyrost w poszczeglnych

sekcjach tego sektora (wzrost o 1554) wystpi we wspomnianym okresie w obszarze dziaalnoci

usugowej komunalnej, spoecznej i indywidualnej oraz pozostaej dziaalnoci usugowej. Duy

spadek (w liczbach bezwzgldnych o 1358) odnotowano w sekcji G handel i naprawy.

W pozostaych sekcjach sektora usug wystpi nieznaczny wzrost liczby podmiotw gospodarczych.

Naley przy tym podkreli, e wzrost zatrudnienia w latach 2005-2008 wystpi we wszystkich

grupach sektora usug, niezalenie od tego czy zwikszya si czy te zmniejszya si liczba podmiotw

w poszczeglnych grupach usug tego sektora.

W podziale na powiaty, najwiksza liczba pracownikw w sektorze usug zatrudniona jest

w Rzeszowie ponad 32 tys. na 123 tys. zatrudnionych ogem w wojewdztwie podkarpackim

w sektorze usug rynkowych. Podobnie znaczna liczba pracownikw w tym sektorze pracuje w innych

miastach wojewdztwa. Najwikszy procentowy wskanik zatrudnienia pracownikw w sektorze

usug wystpuje w powiecie przemyskim ok. 43% ogu zatrudnionych. W sektorze usug

rynkowych dziaa 58% wszystkich przedsibiorstw. Najwicej firm w sektorze usug rynkowych dziaa

w m. Przemyl 69%, najmniej w powiecie brzozowskim 45%. Analizujc sytuacj na poziomie

podregionw, mona odnotowa nieco wikszy odsetek firm usugowych (w odniesieniu do ogu

przedsibiorstw) w podregionach przemyskim i tarnobrzeskim odpowiednio 61% i 58% firm,

mniejszy natomiast w podregionach kronieskim i rzeszowskim odpowiednio 55% i 52%

przedsibiorstw.

W strukturze gaziowej przemysu wojewdztwa dominuj: przemys lotniczy, elektromaszynowy,

chemiczny i spoywczy, ktre wytwarzaj cznie prawie 70 proc. produkcji przemysowej

wojewdztwa. Gwnymi orodkami przemysu lotniczego s: Rzeszw, Mielec i Krosno, a przemysu

elektromaszynowego: Rzeszw, Mielec i Stalowa Wola. Przemys chemiczny rozwija si gwnie

w Jale, Dbicy i Nowej Sarzynie. Przemys rolno-spoywczy skupiony jest w branach: misnej,

zboowo-mynarskiej, owocowo-warzywnej, mleczarskiej i cukrowniczej. Wan rol odgrywaj

take: przemys szklarski, materiaw budowlanych, drzewny oraz lekki. Wojewdztwo podkarpackie

naley do najczystszych ekologicznie regionw Polski, co stwarza dobre warunki do produkcji zdrowej

ywnoci oraz rozwoju przetwrstwa rolno-spoywczego. Lasy, bdce naturalnym bogactwem

regionu, zajmuj 36,3% jego oglnej powierzchni (przy redniej krajowej 28,4%).

Mwic o gospodarce lenej naley wspomnie o wypale wgla drzewnego, ktry ma bardzo szerokie

zastosowanie a jest produkowany na terenie Podkarpacia tradycyjnie, szczeglnie w Bieszczadach.

Jako paliwo ma ok. trzykrotnie wiksz wydajno energetyczn ni drewno. 1 kg wgla drzewnego

daje ilo energii podobn do uzyskiwanej ze spalenia 1 litra benzyny. Stosowany jest jako adsorbent

w filtrach wodnych i gazowych ze wzgldu na zdolno do pochaniania pynw, gazw

i nieprzyjemnych zapachw. Popularne paliwo do grillw (nieprzetworzony lub w formie brykietw)

oraz skadnik prochu czarnego. Wykorzystywany czsto w plastyce do tworzenia rysunkw i szkicw,

a take do produkcji kosmetykw. Aktywny wgiel drzewny (ac. nazwa farmaceutyczna: carbo

medicinalis) sprasowany w formie tabletek lub kapsuek (znany te pod nazw wgla leczniczego lub

medycznego) stosowany jest w leczeniu biegunek i zatru pokarmowych jak te zapobieganiu

i leczeniu niestrawnoci i wzd. W europejskim lecznictwie stosuje si prawie wycznie wgiel

drzewny wypalony z drewna lipowego lipy drobnolistnej i lipy szerokolistnej. Uywany jako barwnik

przy produkcji skoncentrowanych sokw owocowych, demw, elkw, sosw warzywnych, lukrecji

oraz innych wyrobw cukierniczych. Podstawowym sposobem uzyskiwania wgla drzewnego do

pocztkw XX w. byo jego "wypalanie" w stosach, obsypanych szczelnie ziemi lub oboonych

13

darni, zwanych mielerzami. Obecnie w tym celu stosuje si stalowe retorty o pojemnoci wielu

metrw szeciennych. Do wyprodukowania 1 kg wgla drzewnego potrzeba ok. 5 kg drewna. Wgiel

drzewny otrzymywany jest podczas rozkadowej destylacji wgla liciastego lub iglastego, w procesie

prowadzonym do temperatury okoo 800C. Produkcja wgla drzewnego rozwina si w czasach

nowoytnych a wgiel drzewny suy jako paliwo uywane w piecach hutniczych do wytopu elaza.

Obecnie najwicej wypalarni wgla jest w Bieszczadach i na terenie Beskidu Niskiego.

4. Baza turystycznych obiektw zbiorowego zakwaterowania i jej

wykorzystanie W Bieszczadach i terenie Beskidu Niskiego wraz z innymi regionami Podkarpacia rozwija si

turystyka, ktra to stanowi rwnie ga gospodarki wojewdztwa.

Wedug danych uzyskanych ze sprawozdawczoci GUS, w kocu lipca 2009 r. w wojewdztwie

podkarpackim prowadzio dziaalno 369 turystycznych obiektw zbiorowego zakwaterowania,

w tym m.in. 74 hotele, 5 moteli, 13 pensjonatw, 41 szkolnych schronisk modzieowych,

21 orodkw wczasowych oraz 19 orodkw szkoleniowo-wypoczynkowych. Z oglnej liczby

obiektw 284 byy placwkami caorocznymi. W porwnaniu z 2007 r. liczba obiektw zwikszya si

o 33, tj. o 9,8%. Liczba obiektw hotelowych wzrosa w tym okresie o 13,7%, a pozostaych obiektw

o 7,1%.

W 2009 r. obiekty zlokalizowane na terenie wojewdztwa stanowiy 5,3% wszystkich dziaajcych

w kraju, przy powierzchni wojewdztwa stanowicej 5,7% powierzchni kraju i liczbie ludnoci

stanowicej 5,5% ludnoci Polski.

Pod wzgldem liczby obiektw przypadajcych na 100 km2, wojewdztwo podkarpackie ze

wskanikiem 2,1 zajmowao 7. miejsce w kraju. Najwicej obiektw przypadajcych na 100 km2

odnotowano w wojewdztwie maopolskim - 5,9 za najmniej w podlaskim - 0,8 przy redniej

krajowej wynoszcej 2,2.

Rysunek 2. Wskanik intensywnoci ruchu turystycznego Schneidera wg powiatw w 2009 r.

14

Wykres 1. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w 2009 r. Stan w dniu 31 VII

Podkarpacie to region zrnicowany pod wzgldem geograficznym, co ma due znaczenie dla

rozwoju turystyki rodzinnej i wycieczkowej. W wojewdztwie Podkarpackim jest okoo 8500 miejsc

noclegowych oraz okoo 4000 pokoi gocinnych w gospodarstwach agroturystycznych. Gospodarstwa

te s w wikszoci zrzeszone w dwch stowarzyszeniach: Podkarpackie Stowarzyszenie

Agroturystyczne "Gospodarstwa Gocinne" i Galicyjskie Gospodarstwa Gocinne. Podkarpackie

Stowarzyszenie Agroturystyczne "Gospodarstwa Gocinne" zrzesza 628 gospodarstw

agroturystycznych z 10 powiatw, posiada 2319 pokoi, 5926 miejsc noclegowych, wsppracujcych

z Podkarpackim Orodkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale. Stowarzyszenie skupia

agro-usugodawcw z powiatw Dbickiego, Kolbuszowskiego, Leajskiego, acuta, Niska,

Przeworska, Rzeszowa, Strzyowa, Brzozowa i Stalowej Woli. Stowarzyszenie ''Galicyjskie

Gospodarstwa Gocinne na Podkarpaciu obejmuje teren Bieszczad'' i posiada 7 k Gminnych i 3 koa

Wiejskie. GGG Bieszczady liczy 259 gospodarstw. Dysponuje ponad 3000 miejsc noclegowych

i obejmuje midzy innymi Powiaty Bieszczadzki, Leska i Sanocki.

Z bada GUS przeprowadzonych w 2009 roku wynika, e na Podkarpaciu jest ogem 995

gospodarstw agroturystycznych, w ktrych jest 8482 miejsc noclegowych i 342 pokoje gocinne,

ktre dysponuj 4013 miejscami noclegowymi.

15

5. Bezrobocie, zawody deficytowe i nadwykowe

Na koniec 2009 roku w wojewdztwie podkarpackim byo zarejestrowanych 141,9 tys.

bezrobotnych, z kocem grudnia 2010 roku 142,3 tys. a na dzie 30.06.2011 roku byo 135,7 tys.

osb bezrobotnych. Od miesica lutego obserwuje si spadek liczby bezrobotnych, co jest zwizane

z sezonowoci zjawiska bezrobocia w kolejnych miesicach roku. Stopa bezrobocia w ww. okresach

wynosia odpowiednio: 15,9% (w kraju 12,1%), 15,8% (w kraju 12,3%) oraz 15,0% (w kraju 11,8%).

W czerwcu 2011 roku najwysz stop bezrobocia w wojewdztwie podkarpackim odnotowano

w powiatach: leskim (25,9%), bieszczadzkim (25,1%), brzozowskim (24%), niaskim (23,7%)

i strzyowskim (22,6%). Najnisz natomiast w: Kronie (7,6%), Rzeszowie (7,9%) oraz w powiatach:

dbickim (12,4%) oraz mieleckim i rzeszowskim (po 13,5%). Liczba bezrobotnych kobiet wyniosa

72753 i zwikszya si o 6,7% w porwnaniu z czerwcem 2010 roku, a w oglnej liczbie 135,7 tys.

bezrobotnych o 2,6%. Mieszkacy wsi stanowili 61,2% oglnej liczby bezrobotnych. Bez prawa do

zasiku pozostawao w kocu czerwca 116952 osoby, a ich udzia w oglnej liczbie bezrobotnych

wynis 86,2% (przed rokiem 84,6%)12.

W I kw. 2011 roku Wojewdzki Urzd Pracy w Rzeszowie przeprowadzi badania wrd 42 grup

zawodw, ktre reprezentowali bezrobotni zarejestrowani w okresie II procza 2010 roku -

Wskaniki intensywnoci nadwyki lub deficytu poday pracownikw w poszczeglnych zawodach 13 -

wynik badania stanowi Zaczniku Nr 2.

12 Komunikat o sytuacji spoeczno-gospodarczej woj. podkarpackiego czerwiec 2011, Urzd Statystyczny w Rzeszowie 13 Ranking zawodw deficytowych i nadwykowych w woj. podkarpackim w II proczu 2010r. , Wojewdzki Urzd Pracy w Rzeszowie,

Rzeszw 2011

16

Tabela 3. Liczba bezrobotnych wg powiatw

powiat

liczba bezrobotnych w latach dynamika wzrostu iloci bezrobotnych w latach

stopa bezrobocia w latach

2008 2009 2010 I - VII 2011 2009/2008 2010/2009 2010/ 2008

2008 2009 2010 2011

1 2 3 4 5 6=3:2 7=4:3 8=4:2 9 10 11 12

bieszczadzki 1 720 2 096 2 060 1 846 122 98 120 21,4 25,7 25,1 23,0

brzozowski 6 202 6 697 6 640 6 188 108 99 107 23,6 24,3 24 22,6

dbicki 5 586 6 919 6 889 6 858 124 100 123 10,3 12,5 12,4 12,2

jarosawski 7 651 9 515 9 505 9 279 124 100 124 15,1 18,7 18,5 18,2

jasielski 8 003 9 620 9 540 9 033 120 99 119 16,2 18,7 18,4 17,4

kolbuszowski 3 474 4 129 3 966 3 620 119 96 114 15,1 17,1 16,5 15,5

kronieski 4 709 6 367 6 616 6 160 135 104 140 13,8 17,9 18,4 17,2

leski 2 308 2 595 2 734 2 268 112 105 118 22,4 25,1 25,9 22,2

leajski 4 048 5 320 5 211 4 984 131 98 129 14,8 19 18,5 18,0

lubaczowski 4 282 4 521 4 554 3 984 106 101 106 18 18,8 18,8 16,8

acucki 4 310 5 160 5 237 4 984 120 101 122 13,5 16,2 16,3 15,7

mielecki 6 616 8 833 8 451 8 526 134 96 128 10,8 14,2 13,5 13,2

niaski 4 439 5 684 5 558 5 535 128 98 125 19,4 24,2 23,7 23,1

przemyski 4 552 5 564 5 735 5 206 122 103 126 17,9 21,7 22,1 20,6

przeworski 4 597 6 154 6 352 6 193 134 103 138 13,7 17,8 18,2 17,8

ropczycko - sdziszowski

4 506 4 506 4 506 5 217 100 100 116 14,7 16,5 16,2 16,3

rzeszowski 6 737 7 839 8 233 7 939 116 105 122 11,4 13 13,5 12,9

sanocki 3 944 5 252 5 394 4 822 133 103 137 10,9 14,4 14,6 13,2

stalowowolski 4 700 7 085 6 696 6 669 151 95 142 10 15,2 14,4 14,0

strzyowski 5 163 5 763 5 958 5 431 112 103 115 20,1 22,2 22,6 20,9

tarnobrzeski 2 931 3 727 3 165 2 853 127 85 108 13,6 17,3 15 13,9

Krosno 1 730 2 230 2 305 2 177 129 103 133 5,2 7,5 7,6 7,2

Przemyl 4 779 5 397 5 413 5 231 113 100 113 16,7 19,4 19,2 18,5

Rzeszw 5 993 7 389 8 199 8 129 123 111 137 6 7,2 7,9 7,6

Tarnobrzeg 2 587 2 983 2 818 2 730 115 94 109 13,1 15,2 14,3 14,0

wojewdztwo 115 567 141 944 142 263 135 862 123 100 123 13,1 15,9 15,8 15,0

17

Tabela 4. Zarejestrowani bezrobotni wedug wieku, wyksztacenia i stau pracy oraz czasu pozostawania bez pracy w miesicach stan w kocu okresu 31.12.2010 r.

WYSZCZEGLNIENIE Ogem do 1 1 - 3 3 - 6 6 - 12 12 - 24 pow. 24

Ogem 142 263 13 455 28 260 23 438 23 916 26 250 26 944

Wiek w latach

18-24 34 837 4 122 9 600 8 451 5 503 5 413 1 748

25-34 43 916 4 396 8 819 7 339 8 085 8 333 6 944

35-44 27 860 2 377 4 471 3 788 4 679 5 579 6 966

45-54 25 959 1 938 4 038 2 939 4 142 5 116 7 786

55-59 8 029 524 1 129 803 1 270 1 517 2 786

60 i wicej 1 662 98 203 118 237 292 714

Wyksztacenie

wysze 16 608 1 712 4 421 3 595 2 799 2 519 1 562

policealne i rednie zawodowe 35 979 3 401 7 278 6 528 6 420 6 642 5 710

rednie oglnoksztacce 14 737 1 500 3 430 2 768 2 677 2 614 1 748

zasadnicze zawodowe 43 892 4 144 7 852 6 628 7 289 8 446 9 533

gimnazjalne i poniej 31 047 2 698 5 279 3 919 4 731 6 029 8 391

Sta pracy

do 1 roku 20 908 2 236 4 767 3 351 3 051 3 490 4 013

1 - 5 31 173 3 374 6 166 5 262 5 737 5 740 4 894

5 - 10 17 757 1 666 3 084 2 595 3 233 3 515 3 664

10 - 20 19 591 1 692 3 315 2 444 3 330 3 755 5 055

20 -30 11 736 1 068 1 981 1 476 2 278 2 439 2 494

30 i wicej 2 983 307 614 474 653 550 385

bez stau pracy 38 115 3 112 8 333 7 836 5 634 6 761 6 439

Z analizy problemu bezrobocia w odniesieniu do potrzeb niniejszego programu, a w szczeglnoci

faktu, e osoby bezrobotne (w tym szczeglnie dugotrwale bezrobotne) s potencjalnymi

beneficjentami podmiotw ES wynika, e: liczba bezrobotnych, dynamika oraz stopa bezrobocia

wyzywaa tendencj wzrostow w latach 2008-2009, a nastpnie lekko malejc w latach

nastpnych; 6 powiatw na Podkarpaciu charakteryzuje stopa bezrobocia pow. 20,0% (najwysza

pow. niaski -23,1%), a 4 powiaty notuj stop bezrobocia poniej 13,0 % (najnisz m. Krosno

- 7,2 %). Te pierwsze stanowi zarazem obszar na ktrym w pierwszej kolejnoci winny by tworzone

podmioty ES; struktura bezrobotnych wskazuje na dominant osb pozostajcych bez zatrudnienia

przez okres 3-6 m-cy oraz dugotrwale bezrobotnych, w wieku 35-44 lat, z wyksztaceniem

zasadniczym zawodowym, bez stau pracy, poda miejsc pracy (wolne m-ca zgoszone przez

pracodawcw) stanowi potencjaln moliwo zatrudnienia ok. 40% bezrobotnych.

Z Tabeli 5 System wsparcia spoecznego na Podkarpaciu latach 2008-2010 stanowicej Zacznik

nr 3 wynika, e w latach 2008-2010 nastpi wzrost liczby osb korzystajcych ze wsparcia w systemie

pomocy spoecznej, a w szczeglnoci liczby osb objtych wypat zasikw o ok. 5,3 %. Jeszcze

bardziej wzrosa liczba tych wiadcze (ok. 42%) oraz czna kwota wiadcze(ok.32 %) i wynosi

119.889 tys. z. W przypadku upowszechnienia i utworzenia nowych podmiotw ES winno nastpi

ograniczenie tej tendencji wzrostowej; wzrostowi tendencji jak wyej towarzyszy rwnoczenie

zmniejszenie kwoty pojedynczego wiadczenia z 535,70 z w roku 2008 do 458,89z w 2011 (o 14 %);

w zakresie usug opiekuczych i posiku zmniejszya si liczba osb korzystajca z tych form

wsparcia (szczeglnie z tej drugiej formy o 10%), przy wzrocie kwoty wiadczenia (posiek z 2,55 z

do 2,87z). Kwoty ogem tych wiadcze w roku 2010 wyniosy odpowiednio 21.771 tys. i 27.584 tys.

z, co stanowi potencjalne pole do dziaania dla podmiotw ES;

Natomiast Tabela 6. System wsparcia spoecznego na Podkarpaciu wg powiatw, ktra stanowi

Zacznik Nr 4 pozwala na sporzdzenie Mapy 3 Najbardziej zagroone powiaty.

18

Rysunek 3. Mapa zagroe wg wskanika pomocy spoecznej

Od lat najpowaniejszym problemem powodujcym niski poziom zatrudnienia osb

niepenosprawnych jest brak cigoci wsparcia w okresie po zakoczeniu edukacji przed

ewentualnym rozpoczciem zatrudnienia. Z bada przeprowadzonych przez Instytut Spraw

Publicznych14 w 2007r., wynika, i bezrobocie powoduje u modych niepenosprawnych znaczc

regresj umiejtnoci spoecznych, osabia samoocen, z negatywnym, zwrotnym wpywem na

motywacj do podjcia pracy i na umiejtnoci sprostania jej wymogom. Wskazywano na potrzeb

odpowiednio wczesnego wyboru cieki przygotowania zawodowego dla modego

niepenosprawnego. Wrd brakw i sabych punktw systemu ksztacenia zwracano uwag na trzy

najbardziej znaczce:

rol odpowiednio wczesnej diagnozy i ustalenia przyszej cieki przygotowania zawodowego dla niepenosprawnego,

znaczenie uzyskania cigoci midzy szko a pierwsz prac,

14 Elastyczne formy z trudnienia szans na integracj zawodow nie penosprawnej modziey. Projekt finansowany ze rodkw EFS w ramach SPO Rozwj Zasobw Ludzkich. 2007

19

wag przygotowania podstaw do ewentualnego, pniejszego przekwalifikowania zawodowego.

Rwnoczenie spord wszystkich grup niepenosprawnych, osoby z upoledzeniem umysowym, s

najmniej aktywne zawodowo. Jedynie 17% z nich pracuje, a zdecydowana wikszo - 61% nigdy nie

miaa adnej pracy. Podobny jest te odsetek osb (63 %), ktre trwale pozostajc bez zatrudnienia,

nie wyraa chci powrotu na rynek pracy, najczciej z powodu zego stanu zdrowia, obaw przed

utrat renty albo przed nowymi obowizkami15.

Tabela 5. Wskanik niepenosprawnoci w powiatach Wojewdztwa Podkarpackiego z podziaem na podregiony

Wyszczeglnienie Ogem Liczba m-kacw powiatu

Wskanik niepenosprawnoci

Mczyni Kobiety

PODREGION RZESZOWSKO-TARNOBRZESKI 156452 1165245 13,4 75280 81172

POWIATY:

DBICKI 18771 133517 14,1 9050 9721

KOLBUSZOWSKI 8260 61594 13,4 4199 4061

LEAJSKI 7866 68985 11,4 3880 3986

ACUCKI 10358 78656 13,2 4997 5361

MIELECKI 16248 134045 12,1 8080 8168

NIASKI 8968 66908 13,4 4429 4539

ROPCZYCKO-SDZISZOWSKI 9455 72008 13,1 4568 4887

RZESZOWSKI 24760 161104 15,4 11946 12814

STALOWOWOLSKI 15836 107470 14,7 7242 8594

TARNOBRZESKI 8647 53517 16,2 4077 4570

M.RZESZW 19564 178227 11 9246 10318

M.TARNOBRZEG 7719 49214 15,7 3566 4153

PODREGION KRONIESKO-PRZEMYSKI 159694 938259 17 76752 82942

POWIATY:

BIESZCZADZKI 3467 21990 15,8 1766 1701

BRZOZOWSKI 11822 65274 18,1 5699 6123

JAROSAWSKI 18171 121433 15 8610 9561

JASIELSKI 18180 114628 15,9 8603 9577

KRONIESKI 19643 111194 17,7 9344 10299

LESKI 3886 26658 14,6 1987 1899

LUBACZOWSKI 9669 56681 17,1 4951 4718

PRZEMYSKI 13329 71244 18,7 6552 6777

PRZEWORSKI 14706 78655 18,7 6873 7833

SANOCKI 16231 94905 17,1 7761 8470

STRZYOWSKI 11047 61897 17,8 5329 5718

M.KROSNO 7454 47471 15,7 3493 3961

M.PRZEMYL 12089 66229 18,3 5784 6305

WOJEWDZTWO 316146 2103504 15 152032 164114

poniej 13,5 %

powyej 17,0 %

15 Badanie wpywu kierunku i poziomu wyksztacenia na aktywno zawodow osb niepenosprawnych. Raport kocowy. Perspektywa osb z upoledzeniem umysowym. Pentor Research International na zamwienie PERON, 2010

20

Warsztaty Terapii Zajciowej (WTZ) w wojewdztwie podkarpackim s wyodrbnion organizacyjnie

i finansowo placwk, stwarzajc osobom niepenosprawnym, niezdolnym do podjcia pracy,

moliwoci rehabilitacji spoecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejtnoci,

niezbdnych do podjcia zatrudnienia.

Tabela 6. Liczba miejsc i liczba uczestnikw WTZ w 2010r

POWIAT LICZBA PLACWEK

LICZBA MIEJSC W 2009R.

LICZBA MIEJSC 2010R.

LICZBA UCZESTNIKW W 2010 R.

Bieszczadzki 1 35 35 35

Brzozowski 2 78 81 87

Dbicki 3 110 120 120

Jarosawski 1 45 45 45

Jasielski 1 50 50 50

Kolbuszowski 1 30 30 35

Kronieski (grodzki) 1 45 45 45

Kronieski (ziemski) 1 40 40 40

Leski 1 35 37 37

Leajski 1 30 30 30

Lubaczowski 1 35 35 35

acucki 1 25 30 30

Mielecki 1 60 60 60

Niaski 1 55 55 55

Przemyski (grodzki) 2 57 57 57

Przemyski (ziemski) 1 55 55 55

Przeworski 1 40 40 45

Ropczycko -Sdziszowski 1 45 50 50

Rzeszowski (grodzki) 2 80 80 80

Rzeszowski (ziemski) 1 35 35 35

Sanocki 2 70 70 70

Stalowowolski 3 120 120 125

Strzyowski 1 30 35 35

Tarnobrzeski (grodzki) 2 110 110 117

Tarnobrzeski 9 (ziemski) 2 65 65 65

RAZEM 35 1380 1410 1438

rdo: opracowanie wasne ROPS w Rzeszowie - OIS

Dobrym rozwizaniem do podjcia pracy dla osb niepenosprawnych w tym szczeglnie dla osb

niepenosprawnych intelektualnie s zakady aktywnoci zawodowej. Ponisza Tabela 8 przedstawia

zakady aktywnoci zawodowej funkcjonujce na terenie wojewdztwa podkarpackiego. Kady zakad

aktywnoci zawodowej oprcz dziaalnoci obsugowo-rehabilitacyjnej prowadzi dziaalno

gospodarcz. Dochody z tej dziaalnoci s przekazywane na zakadowy fundusz aktywnoci.

Poszczeglne zakady wyspecjalizoway si w rnych dziedzinach.

21

Tabela 7. Zakady aktywnoci zawodowej funkcjonujce na terenie wojewdztwa podkarpackiego

LP. MIEJSCOWO ROK UTWORZENIA

ILO ZATRUDNIONYCH NIEPENOSPRAWNYCH

UTWORZONY PRZEZ:

1. Rymanw Zdrj

2003 40 Polskie stowarzyszenie na Rzecz Osb z Upoledzeniem Umysowym, Koo w Rymanowie

2. Nowa Sarzyna 2005 36 Stowarzyszenie Dobry Dom z Woli Zarczyckiej

3. Wola Dalsza 2007 32 Fundacja Contigo z acuta

4. Malinie 2007 32 Gmina Tuszw Narodowy

5. Jarosaw 2007 40 Polskie stowarzyszenie na Rzecz Osb z Upoledzeniem Umysowym, Koo w Jarosawiu

6. Wola Rafaowska

2007 30 Towarzystwo Przeciwdziaania Uzalenieniom Trzewa Gmina z Chmielnika

7. Wola yrakowska

2008 22 Stowarzyszenie Rodzicw i Przyjaci Osb Niepenosprawnych Rado z Dbicy

8. Oleszyce 2010 16 Polskie stowarzyszenie na Rzecz Osb z Upoledzeniem Umysowym, Koo w Jarosawiu

Razem 248 rdo: opracowanie wasne

Samorzd Wojewdztwa dofinansowa koszty utworzenia 6 zakadw aktywnoci zawodowej ze

rodkw PFRON bdcych w jego dyspozycji oraz dofinansowanie ich dziaalnoci ze rodkw PFRON

oraz ze rodkw wasnych. Wyjtek stanowi: ZAZ w Woli yrakowskiej oraz ZAZ w Oleszycach.

Zebrane dane pozwalaj na okrelenie szacunkowego rocznego kosztu zatrudnienia 1 osoby

niepenosprawnej (tj. koszty dziaania ZAZ-w / liczb zatrudnionych osb niepenosprawnych)

-wynosi on 37943z. w tym:

27 735, z dofinansowanie z PFRON (wraz ze rodkami uzyskanymi w ramach SODiR); 2 041 z z budetu Wojewdztwa; 8 167 z z dziaalnoci gospodarczej. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 12 listopada 2008r. (Dz.U.Nr207,poz.1297) zmieniajce

rozporzdzenie w sprawie algorytmu przekazywania rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji

Osb Niepenosprawnych samorzdom wojewdzkimi powiatowym okrela maksymaln kwot na

dofinansowanie kosztw rocznego pobytu zatrudnionego pracownika niepenosprawnego

w zakadzie aktywnoci zawodowej w wysokoci 18 500 z.

PFRON przyznajc Samorzdowi Wojewdztwa rodki na pobyt jednej osoby niepenosprawnej

w zakadzie aktywnoci zawodowej na rok 2010 przewidzia dofinansowanie w wysokoci 13 609z.

Kwot 4891 z wynikajc z rnicy pomidzy kwot okrelon w RRM, a kwot otrzyman z PFRON-

u, Samorzd Wojewdztwa dofinansowuje kosztem innych zada ustawowych, ktre winien

realizowa.

W roku 2010 Samorzd Wojewdztwa dopaci ze rodkw PFRON bdcych w jego dyspozycji

kwot 4891 z do rocznego kosztu utrzymania 1 osoby niepenosprawnej zatrudnionej w zakadzie

aktywnoci zawodowej;

Nie ma danych, ktre w sposb systematyczny i caociowy opisywayby losy absolwentw

specjalnych szk zawodowych i przysposabiajcych do pracy. Eksperci wypowiadajcy si na temat

22

jakoci ksztacenia w zawodowych szkoach specjalnych, wskazuj, e nacisk kad one przede

wszystkim na nauk konkretnych zawodw, powanie zaniedbujc nauk kompetencji spoecznych

i funkcjonowania na rynku pracy. Tymczasem elastyczno, przedsibiorczo, umiejtno pracy

zespoowej, umiejtno nawizania kontaktu z innymi, otwarto na uczenie si, zyskuj na

wanoci. Zwaszcza wobec faktu, e kwalifikacje, zwizane cile z wykonywaniem danego zawodu,

staj si czsto bezuyteczne, wobec zmian na rynku pracy. Due znaczenie dla sukcesw integracji

zawodowej osb niepenosprawnych maj ich opiekunowie (w tym nauczyciele), to czsto od ich

decyzji i wsparcia zaley czy dziecko wchodzi na rynek pracy. Nie wspieraj oni aktywnoci

edukacyjnej swoich podopiecznych, albo z braku wiary w ich siy, albo z powodu niedostrzegania

szans, jakie niesie edukacja, z obawy przed utrat zdobytych wiadcze socjalnych, albo

z bezradnoci i ograniczonych moliwoci, take finansowych i transportowych. Ostatnim czynnikiem,

ktry zdaje si mie, kluczowe znaczenie dla szans niepenosprawnych na rynku pracy, jest postawa

pracodawcw. Ci pomimo licznych moliwych korzyci (zwrot kosztw: szkole, wyposaenia

stanowiska pracy, adaptacji stanowiska pracy, wynagrodzenia, zatrudnienia asystentw dla osb

niepenosprawnych), bardzo niechtnie zatrudniaj osoby niepenosprawne. Wrd przyczyn tego

stanu rzeczy naley wymieni:

brak wiedzy (take wskutek czstych zmian przepisw) o moliwociach prawnych zatrudniania osb niepenosprawnych;

przekonanie, e system finansowego wspierania niepenosprawnych jest skomplikowany i restrykcyjny;

czsto nadmiern obaw, e zatrudnienie niepenosprawnych wie si z szeregiem dodatkowych obcie i kosztw dla firmy;

brak wiedzy i postrzeganie pracownikw niepenosprawnych w sposb stereotypowy. Czsto nie wynika to ze zej woli pracodawcy, lecz z braku warunkw organizacyjnych i specyficznej

wiedzy uatwiajcej adaptacj osobie niepenosprawnej do warunkw stanowiska pracy. Zadanie

takie w miejscu zatrudnienia z powodzeniem moe wykona trener zatrudnienia wspieranego.

Przejawem prawdziwie otwartych, inkluzywnych dziaa na rzecz osb niepenosprawnych jest

tworzenie im moliwoci dla zatrudnienia. Praca otwiera przed kadym czowiekiem nowe

perspektywy ycia, pozwala rozwija si intelektualnie, emocjonalnie i spoecznie, nabywa pewnoci

siebie, samowiadomoci i wreszcie prawdziwie integrowa z innymi poprzez rozwj umiejtnoci

i dzielenie si swoimi dowiadczeniami i efektami swojej pracy. Std niezmiernie wan wydaje si

dziaalno wspierajca rozwj moliwoci zatrudniania osb niepenosprawnych, pozwalajca

peniej wyraa siebie i podnosi jako ich ycia tak osobistego jak i spoecznego. Moliwoci takie

realnie stwarza gospodarka spoeczna.

Kolejna instytucj, ktra dziaa na rzecz osb wykluczonych spoecznie s Centra integracji spoecznej

Zgodnie z art. 3 ustawy o zatrudnieniu socjalnym16, centrum integracji spoecznej (Centrum) jest

jednostk

organizacyjn realizujc reintegracj zawodow i spoeczn przez nastpujce usugi:

ksztacenie umiejtnoci pozwalajcych na penienie rl spoecznych i osiganie pozycji spoecznych dostpnych osobom niepodlegajcym wykluczeniu spoecznemu;

16 Dz.U. 2011 nr 43 poz. 225

23

nabywanie umiejtnoci zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub podwyszanie kwalifikacji zawodowych;

nauk planowania ycia i zaspokajania potrzeb wasnym staraniem, zwaszcza przez moliwo osignicia wasnych dochodw przez zatrudnienie lub dziaalno gospodarcz;

uczenie umiejtnoci racjonalnego gospodarowania posiadanymi rodkami pieninymi.

Tabela 8. KIS/CIS w wojewdztwie podkarpackim

KIS/CIS RNE RODKI FINANSOWANIA W RAMACH PO KL

2008 2009 2010 2008 2009 2010

Klub Integracji Spoecznej prowadzony przez Stowarzyszenie Razem z siedzib w Budach Gogowskich

-

-

-

-

-

-

Klub Integracji Spoecznej w Kkolwce - - - - - 54

Klub Integracji Spoecznej prowadzony przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego NIL Kolbuszowa

-

-

-

20

-

-

Klub Integracji Spoecznej prowadzony przez Stowarzyszenie Rozwoju Domu Pomocy Spoecznej z siedzib w Moczarach

10 10 - - - -

Klub Integracji Spoecznej prowadzony w ramach projektu Caritasowe Centrum Integracji Spoecznej, Ustrzyki Dolne

-

-

-

-

-

22

Klub Integracji Spoecznej prowadzony przez Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Rodzinie AGAPE, Zaczernie

-

-

-

-

-

-

Klub Integracji Spoecznej prowadzony przez Orodek Rewalidacyjno-Wychowawczy Caritas w Wysokiej

-

-

-

-

-

24

Klub Integracji Spoecznej w Dbrowie prowadzony w GOPS w Lubaczowie

- 8 24 99 30 100

Centrum Integracji Spoecznej przy Rzeszowskim Towarzystwie Pomocy im. w. Brata Alberta w Rzeszowie

- 17 20 - 13 10

Centrum Integracji Spoecznej prowadzone w Ramach Projektu Caritasowe Centrum Integracji Spoecznej, Przemyl

-

-

-

-

-

70

rdo: Opracowanie wasne ROPS w Rzeszowie OIS

Praktyka pokazuje, e cho Centra Integracji Spoecznej borykaj si z kopotami finansowymi

i kadrowymi, obejmuj swoj prac bezrobotnych, ktrych aktywizacja wymaga wikszych nakadw

rodkw, to jednak ich praca przynosi wymierne efekty.

Obecnie sie wsparcia ekonomii spoecznej dziaa na dwch poziomach: regionalnie poprzez Orodki

Wsparcia Ekonomii Spoecznej oraz na poziomie krajowym poprzez Regionalne Centra Ekonomii

Spoecznej.

Orodki Wsparcia Ekonomii Spoecznej (OWES) s obecnie podstawowym miejscem, gdzie PES mog

uzyska wsparcie. Na koniec 2011 r. w wojewdztwie funkcjonowao 8 orodkw wsparcia ekonomii

spoecznej. 6 z nich: Wektor Consulting s.c. Mariusz Lipiski, Wiktor Cicho, Rzeszowska Agencja

Rozwoju Regionalnego, Gmina Boguchwaa, Stowarzyszenie "Inicjatywy Podkarpacia", Podkarpacka

Agencja Konsultingowo - Doradcza Sp. z o.o., Polski Zwizek Guchych Oddzia Podkarpacki

w Rzeszowie realizuj dziaania majce na celu stworzenie nowych lub wzmocnienie ju istniejcych

spdzielni socjalnych. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osb z Upoledzeniem Umysowym Koo

24

w Jarosawiu realizuje projekt, ktrego celem jest wzrost potencjau i promocja 7 Zakadw

Aktywnoci Zawodowej z terenu wojewdztwa podkarpackiego Zakadw Aktywnoci Zawodowej

z woj. podkarpackiego.

Fundacja Akademia Obywatelska udziela kompleksowego wsparcia w postaci: doradztwa prawnego,

ksigowego i marketingowego, usug ksigowych, doradztwo (indywidualne i grupowe) wzmacniajce

potencja instytucji, szkole, dziaa na rzecz rozwoju partnerstwa lokalnego, promocji ekonomii

spoecznej i zatrudnienia w sektorze ekonomii spoecznej.

Szczegowe formy i zasady wsparcia okrelaj projekty instytucji prowadzcych OWES-y i s one

zrnicowane. Wszystkie informacje mona znale na stronach internetowych powyszych instytucji.

Wojewdztwo podkarpackie obejmuje swoim dziaaniem Centrum Ekonomii Spoecznej

(CES) z siedzib w Lublinie - prowadzone przez Program Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)

w ramach projektu systemowego pt. Zintegrowany system wsparcia ekonomii spoecznej (ZSWES)

finansowanego ze rodkw Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Celem powstania RCES jest

inicjowanie, wspieranie w rozwoju lokalnej infrastruktury ES w regionach oraz monitoring dziaa

podmiotw wspierajcych ekonomi spoeczn w poszczeglnych regionach. RCES w Lublinie

obejmuje swoim zasigiem rwnie wojewdztwo lubelskie i podlaskie. Oferuje dziaania doradczo-

szkoleniowe i przede wszystkim dla OWES-w, reprezentuje rodowisko poprzez dziaania rzecznicze,

integruje rodowisko wspierajce PES. Pomoc swoj wiadczy rwnie dla ROPS-w oraz NGO

na terenie wymienionych wojewdztw.

Ponadto Podmioty Ekonomii Spoecznej mog korzysta z pomocy poszczeglnych instytucji

w ramach poszczeglnych dziaa jakie realizuj.

Regionalne Orodki Europejskiego Funduszu Spoecznego (RO EFS) wiadcz bardzo szeroki

wachlarz usug zwizanych z wdraaniem EFS, kierowany m.in. do PES (organizacje pozarzdowe,

instytucje pomocy i integracji spoecznej). S to m.in.: szkolenia oglne i specjalistyczne dotyczce

projektw finansowanych ze rodkw EFS, pomoc animatorw w zakresie diagnozowania potrzeb

lokalnych, nawizywania partnerstw, kreowania pomysw na dobre projekty. Na terenie

wojewdztwa funkcjonuj 4 RO EFS, w nastpujcych lokalizacjach:

Tarnobrzeg realizuje zadania na obszarze 24 gmin wiejskich oraz 7 miejsko-wiejskich z terenu

powiatw: tarnobrzeskiego, stalowowolskiego, niaskiego, kolbuszowskiego oraz mieleckiego.

Rzeszw realizuje zadania na terenie miasta Rzeszowa oraz 6 powiatw ziemskich (pow. dbickiego,

leajskiego, acuckiego, ropczycko-sdziszowskiego, strzyowskiego oraz rzeszowskiego).

Krosno realizuje zadania na terenie miasta Krosno oraz 6 powiatw ziemskich (pow. bieszczadzkiego,

brzozowskiego, jasielskiego, leskiego, sanockiego oraz kronieskiego).

Przemyl realizuje zadania na terenie miasta Przemyl oraz 4 powiatw ziemskich (pow.

przemyskiego, jarosawskiego, lubaczowskiego oraz przeworskiego).

W wojewdztwie podkarpackim zarejestrowanych jest 31 lokalnych grup dziaania obejmujcych

swoim zasigiem obszar caego wojewdztwa. Lokalne Grupy Dziaania (LGD) to partnerstwa

trjsektorowe, skadajce si z przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego i spoecznego.

Form ich dziaalnoci jest stowarzyszenie, ktrego czonkami mog by m.in. przedstawiciele

samorzdw gmin, placwek owiaty, kultury, parafii, organizacji i stowarzysze dziaajcych

na danym terenie, firm, spdzielni itp., a take np. przedstawiciele poszczeglnych miejscowoci.

LGD tworz i wdraaj lokalne strategie rozwoju, wiadcz pomoc potencjalnym wnioskodawcom

PROW, aktywizuj mieszkacw na rzecz poprawy sytuacji spoeczno-gospodarczej, propaguj

wymian informacji oraz dowiadcze z instytucjami publicznymi i organizacjami pozarzdowymi.

Zajmuj si rwnie Lokalne Organizacje Grantowe (LOG) przyznaj organizacjom pozarzdowym

http://www.ekonomiaspoleczna.pl/zswes

25

i grupom nieformalnym rodki finansowe na realizacj projektw sucych aktywizowaniu lokalnych

spoecznoci oraz rozwizaniu konkretnego lokalnego problemu. Na terenie naszego wojewdztwa

dziaa 5 LOG i swym zasigiem obejmuj 58 gmin i 11 powiatw.

Na terenie wojewdztwa podkarpackiego wg stanu na 31 stycznia 2012 r. byo

zarejestrowanych 19 spdzielni socjalnych. Z czego 5 ostatnich powstao w ramach projektw

OWES-w, planowane jest utworzenie kolejnych okoo 31 nowych spdzielni. Oglnopolski Zwizek

Rewizyjny na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej przeprowadza w roku 2011

oglnopolski monitoring spdzielni socjalnych.

Podsumowanie wyglda nastpujco: adna spdzielnia socjalna na Podkarpaciu nie zostaa

postawiona w stan likwidacji, ani upadoci. Z 14 przebadanych zarejestrowanych spdzielni, 7 nie

prowadzi dziaalnoci gospodarczej, ktra jest podstawowym narzdziem do ich funkcjonowania,

a z dwiema nie ma adnego kontaktu. Gwnym odsetkiem dziaa podkarpackich spdzielni

to usugi cateringowe, pniej remontowo budowlane 1 zajmuje si usugami opiekuczymi dla

dzieci.

Przyczyn tego stanu rzeczy naley upatrywa przede wszystkim w relacjach midzyludzkich czonkw,

ktre powoduj konflikty, ktre uniemoliwiaj prowadzenie dalszej dziaalnoci. Nie pomaga

rwnie niech do brania odpowiedzialnoci za swj los lub postawa roszczeniowa wrd obecnych

i potencjalnych czonkw spdzielni. Nie bez znaczenia jest brak wsppracy midzy sektorowej

i wewntrz sektorowej. Istotnym problemem jest brak zlece. Wrd potencjalnych najwikszych

zleceniodawcw upatrywany jest samorzd, ktry nie skory jest do korzystania z klauzul spoecznych,

ktre preferuj spdzielnie socjalne w zamwieniach publicznych. Kolejnym istotnym problemem

jest ograniczona dostpno do instrumentw inynierii finansowej wsparcia dla PES (fundusze

poyczkowe, porczeniowe). Jako powd - w ocenie bankw - podawana jest niewystarczajca

zdolno kredytowa oraz maa wiadomo i umiejtnoci korzystania z mechanizmw inynierii

finansowej przez spdzielcw.

26

Rysunek 4. Zbiorcza mapa dysfunkcji

Efektem kocowym diagnozy problemw w poszczeglnych obszarach dysfunkcji spoecznej jest

niewtpliwie zbiorcza mapa zagroe, ktra wskazuje w jakich powiatach, a szerzej w jakim

podregionie naley dooy szczeglnych stara i tam w pierwszej kolejnoci upowszechni

a nastpnie tworzy podmioty ES. Tym podregionem jest niewtpliwie obszar obejmujcy powiaty

pooone w pd.- wsch. czci wojewdztwa podkarpackiego tj. podregion przemysko- kronieski.

Nale do niego (wg. iloci dysfunkcji) powiaty:

przemyski we wszystkich 3 dysfunkcjach dominujcych, brzozowski, strzyowski, bieszczadzki i m. Przemyl 2 dysfunkcje, jasielski, leski, stalowowolski, kronieski, lubaczowski, sanocki 1 dysfunkcja dominujca.

Na przeciwnym biegunie (podregion rzeszowsko-tarnobrzeski) to powiaty w najmniejszym stopniu

dotknite dysfunkcjami :

m. Rzeszw w 3 obszarach dysfunkcji na zielono, kolbuszowski, acucki, ropczycko- sdziszowski 2 obszary zielone, leajski, mielecki, niaski, rzeszowski, m. Krosno 1 obszar zielony.

27

6. Organizacje pozarzdowe w woj. podkarpackim dane oglne. Najwicej organizacji w naszym regionie powstawao w latach 2002-2005 wzrost o ponad 19 % by

jednym z najwikszych w kraju. Po tym okresie dynamika przyrostu NGO spadaa, bo

w latach 2005-2010 na Podkarpaciu przyrost liczby stowarzysze i fundacji wynosi 6 % w przeliczeniu

na 10 tys. mieszkacw - 8 miejsc w skali kraju.

Rysunek 5. Organizacje pozarzdowe w Polsce

rdo: REGON wg stanu na 01.10.2010 r.

Zdecydowana wikszo podkarpackich organizacji powstaje i dziaa na obszarze

administracyjnym miast, szczeglnie w duych orodkach regionu m.in. Rzeszowie, Tarnobrzegu,

Przemylu, Kronie, Sanoku, Stalowej Woli. Potwierdzaj to badania Klon/Jawor 2010, ktre

wskazuj, e gdy uwzgldnimy jedynie gminy wiejskie najmniej organizacji zarejestrowanych jest

w Polsce Centralnej i Wschodniej. Jednak gdy bierzemy pod uwag liczebno Ochotniczych Stray

Poarnych to w woj. podkarpackim na 10 ty mieszkacw rednio dziaa ich ponad 14,5 (jedna

z najwyszych rednich w kraju). Po okresie mniejszej aktywnoci w latach 80-tych i 90-tych

uaktywniy si take Koa Gospody Wiejskich. W okresie ostatnich trzech lat mona zaobserwowa

wzrost liczby organizacji powstajcych na terenie gmin wiejskich Podkarpacia. To jeden z istotnych

mierzalnych efektw realizacji Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarw Wiejskich i pobudzenia

aktywnoci wiejskich organizacji w ramach Programu Integracji Spoecznej.

Dziedziny aktywnoci.

W skali kraju organizacje pozarzdowe najczciej dziaaj w sferze sportu, turystyki, rekreacji oraz

hobby. Ponad poowa organizacji (53 %) prowadzi w tym obszarze jakie dziaania, w tym dla 36% s

to najwaniejsze aktywnoci. 47 % NGO jest aktywnych w sferze edukacji i wychowania,

31% w kulturze i sztuce, 19 % ochronie zdrowia, 17 % w sferze usug socjalnych, pomocy spoecznej,

16 % w rozwoju lokalnym17.

17 J. Przewocka Polskie organizacje pozarzdowe 2010. Najwaniejsze pytania, podstawowe fakty

28

Powyszy rozkad pl aktywnoci w duym stopniu odpowiada dziedzinom, w ktrych aktywne s NGO na Podkarpaciu. Z bada Podkarpackiej Rady Organizacji Pozarzdowych, prowadzonych corocznie od kilku lat w ramach wspfinansowania z Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Spoecznych wynika, e najwicej podkarpackich NGO zaangaowanych jest w rozwj sportu, turystyki, rekreacji i sportu ponad 47 %. W dalszej kolejnoci organizacje objte sondaem PROP zajmuj si edukacj i wychowaniem - 41,4%, kultur i sztuk - 32,9%, rozwojem lokalnym - 28,7%, ochron zdrowia i dziaalnoci na rzecz niepenosprawnych - 25,5%, ochron rodowiska 16%. W dalszej kolejnoci s usugi socjalne i dziaalno charytatywna, prawo i ochrona praw czowieka, wsparcie III sektora. Szczegowe dane dotyczce dziedzin dziaalnoci podkarpackich organizacji, objtych badaniem PROP zawiera ponisza tabela:

Tabela 9. Dziedziny aktywnoci organizacji pozarzdowych na terenie wojewdztwa podkarpackiego

Poniszy wykres przedstawia porwnanie deklarowanych najwaniejszych dziedzin aktywnoci

organizacji w skali kraju i na Podkarpaciu.

Wykres 2. Dziedziny aktywnoci organizacji pozarzdowych w skali kraju i na Podkarpaciu

53

47

31

5

19

0 10 20 30 40 50 60

sport, turstyka, rekreacja, hobby

edukacja i wychowanie

kultura sztuka

rozwj lokalny

ochrona zdrowia

Podkarpacie

Polska

rdo: Dane Kon/Jawor i PROP

Badania Klon/Jawor wskazuj, e ronie znaczenie organizacji dziaajcych w sferze edukacji

i wychowania. W 2004 r. stanowiy one 10% NGO, w 2010 r. ju 15 %. Spada natomiast udzia

organizacji zajmujcych si usugami socjalnymi i pomoc spoeczn - w latach 2004-2008 stanowiy

Przedmiot dziaania % caoci

Sport, turystyka, rekreacja, hobby 47,5%

Edukacja i wychowanie 41,6%

Kultura i sztuka 32,9 %

Rozwj lokalny 28,7%

Ochrona zdrowia, dziaalno na rzecz osb niepenosprawnych i chorych 25,5%

Ochrona rodowiska 16,1%

Usugi socjalne, dziaalno dobroczynna 12,2%

Prawo i jego ochrona, prawa czowieka 13%

Wsparcie dla organizacji pozarzdowych i inicjatyw obywatelskich 10,6%

Dziaalno midzynarodowa 8,8%

Rwnouprawnienie, walka z dyskryminacj 6,4%

Badania naukowe 4,8%

29

11% sektora, w 2010 r. 7 %. Nieznacznie maleje take najwikszy segment organizacji skupionych

na sporcie, turystyce, rekreacji lub hobby.

Trudno jest jednoznacznie okreli dziaalno organizacji, poniewa wikszo z nich realizuje wicej

ni jeden cel i dziaa na rzecz wielu rnych grup. Dlatego respondenci sondau PROP mieli moliwo

wybrania wicej ni jednej dziedziny aktywnoci i zazwyczaj wskazywali na 2-3 najczciej

realizowane. Badaniem nie objto OSP, dlatego naley bra pod uwag, e to dua grupa organizacji

na Podkarpaciu, ktra dziaa w sferze zapewnienia bezpieczestwa publicznego.

Partnerzy spoeczni organizacji, budowanie reprezentacji III Sektora na Podkarpaciu.

Z bada PROP wynika, e dla 46 % badanych organizacji samorzd gminny jest najwaniejszym

partnerem. Dane z raportu M. Gumowskiej i J. Herbsta Podstawowe fakty o organizacjach

pozarzdowych potwierdzaj, e podkarpackie statystyki to nie odbiegaj od danych oglnopolskich,

ktre wskazuj, e ponad 49 % polskich NGO wymienia samorzd jako najwaniejszego partnera

z punktu widzenia realizacji celw statutowych. 63 % z nich utrzymuje czste kontakty z samorzdem

na poziomie gminy i powiatu. W 56 podkarpackich gminach, objtych Poakcesyjnym Programem

Wspierania Obszarw Wiejskich, lokalne organizacje byy najwaniejszym partnerem JST w realizacji

Programu Integracji Spoecznej. Zdecydowana wikszo badanych organizacji wsppracuje

z samorzdem terytorialnym. Najczciej NGO wsppracuj z gmin 60%, rzadziej z powiatem

30 % i urzdem marszakowskim 10 %. Analiza stosowanych form wsppracy wskazuje,

e najczciej stosowane jest wsparcie finansowe. Trzeba podkreli aspekt akcyjnego charakteru

tej wsppracy - tylko 30 % badanych organizacji wskazao bowiem na systematyczne dotacje

finansowe od samorzdu. 19 % organizacji skorzystao z przekazania lub udostpnienia lokalu.

Z formy tej proporcjonalnie czciej skorzystay organizacje z terenw wiejskich, gdzie wadzom

lokalnym atwiej odstpi od komercyjnej wyceny lokali publicznych. 16 % pytanych organizacji

skorzystao ze wsparcia rzeczowego ze strony samorzdu. Powysze formy s zdecydowanie

najczciej wskazywane. W dalszej kolejnoci wymienione zostay:

- przekazywania i wymiana aktualnych informacji

- pomoc w realizacji konkretnych projektw

- pomoc w opracowaniu wniosku

- pomoc w organizowaniu lokalnych akcji

- pomoc w pozyskaniu wkadu wasnego.

Blisko 70 % organizacji syszao o programach wsppracy organizacji pozarzdowych

z Gmin/Powiatem. Mimo to niecaa 1/3 spord tych organizacji braa czynny udzia

w opracowaniu tych programw. Wida tu jednak do zdecydowany postp. W poprzednich latach

konsultowanie programu wsppracy deklarowao mniej ni 18 %. Podniesienie standardu w tym

zakresie jest niewtpliwie take skutkiem realizacji przez gminy Programu Integracji Spoecznej, gdzie

partycypacja spoeczna jest warunkiem koniecznym wykorzystania dotacji.

Na szczeblu gminnym wsppraca midzy dwoma sektorami ukada si coraz lepiej, gwnie dziki

stosowaniu jasnych regu gry, okrelonych w Ustawie o dziaalnoci poytku publicznego

i wolontariacie. Natomiast na szczeblu wojewdztwa wsppraca JST z NGO do 2005 roku w zasadzie

nie istniaa. Podkarpackie organizacje pozarzdowe podejmoway ju w latach 90-tych prby

integracji i zbudowania wsplnej reprezentacji sektora dziaania podejmowane przez Centrum

Wspierania Organizacji Pozarzdowych. Z powodu ograniczonego ilociowo udziau organizacji,

dziaaniom tym zarzucano jednak brak reprezentatywnoci i forsowanie interesw silnych organizacji

z duych orodkw miejskich w wojewdztwie.

30

rodowisko podkarpackich NGO, chocia do liczne, jest zrnicowane zarwno pod wzgldem

potencjau jak i jakoci i standardw dziaa. Nieliczne, silne organizacyjnie i kadrowo organizacje

z wikszych miast regionu do dobrze funkcjonuj, korzystajc ze wsparcia samorzdu i dotacji

zewntrznych. Organizacje mae, z obszarw wiejskich, chocia wzmocnione i upodmiotowione

w ramach Programu Integracji Spoecznej, nadal borykaj si z wieloma problemami i dziaaj

okazjonalnie. Aby utrzyma aktywno spoecznoci, ktra szczeglnie na wsi przywrcona zostaa

m.in. w ramach PPWOW, konieczne jest przede wszystkim:

wspieranie inicjatyw oddolnych poprzez wyanianie i animowanie liderw i partnerstw lokalnych, zapewnienie stabilnych rde finansowania poprzez zwikszenie efektywnoci aplikowania

o rodki zewntrzne oraz zwikszenie udziau NGO w kontraktowaniu usug przez NGO, wyrwnywanie znacznego zrnicowania potencjau, zasobw oraz jakoci usug podkarpackich

NGO (rozwj kadr, wsparcie organizacyjno-techniczne, dziaania suce standaryzacji, zwikszenie liczby NGO pracodawcw, bdcych podmiotami ekonomii spoecznej),

pogbienie wiedzy o stanie, dynamice i kierunkach zmian, zachodzcych w III Sektorze na Podkarpaciu w celu efektywnego doboru wsparcia i jego ewaluacji,

kontynuowanie i wspieranie dziaa sucych budowie reprezentacji i rzecznictwa NGO na poziomie wojewdztwa.

Te zadania, zawarte w rnych formach dziaa operacyjnych, powinny znale si w niniejszym

programie, bo wsparcie sektora organizacji pozarzdowych jest jednym z najistotniejszych

elementw rozwoju ekonomii spoecznej w kadym wojewdztwie, take podkarpackim.

Strategia Polska 2030 autorstwa grupy ekspertw pod przewodnictwem min. Michaa

Boniego diagnozujc sytuacj w Polsce w zakresie polityki spoecznej, zwraca uwag na:

ubstwo, ktre jest jednym z gwnych problemw spoecznych, a grupami najbardziej naraonymi s dzieci (ju w rodzinach z 2 dzieci) oraz osoby starsze, ktre wycofay si z runku pracy,

problem polskiego systemu realizacji polityki spoecznej, ktry jest nieefektywnie stosowany poprzez instrumenty skierowane do osb z dysfunkcjami i deficytami,

potencjay w obszarze rynku pracy i rozwoju spoecznego osb niepenosprawnych, ktre pozostaj ukryte gwnie z winy nieefektywnego systemu wsparcia,

sabo funkcjonuj systemy wsparcia minimalizujce ryzyko wykluczenia (rehabilitacja zdrowotna, aktywna integracja spoeczna i zawodowa), ktre pozwoliyby wydoby potencja ekonomiczny i spoeczny,

W perspektywie najbliszych kilku lat pojawi si nowe formy wykluczenia spoecznego, jak np.:

wykluczenia cyfrowe, stale rosn bdzie liczba osb, ktre mimo zatrudnienia nie bd w stanie zapewni swoim

rodzinom odpowiednich dochodw, zbyt maa liczba efektywnych instrumentw, ktre mogyby zmniejszy deficyty i dysfunkcje

poszczeglnych jednostek i grup spoecznych. W podsumowaniu stwierdza si, e ubstwo w Polsce, pomimo poprawy sytuacji w ostatnich latach,

nadal jest gwnym powodem wykluczenia spoecznego. Jednoczenie prbuje si rozwiza t

kwesti w sposb dalece nieefektywny. Czsto wsparcie jest kierowane nie do tych osb czy grup

spoecznych, ktrym powinno by udzielane w pierwszej kolejnoci.

Rwnoczenie, po dokonaniu powyszej diagnozy spoecznej proponuje si nastpujce dziaania:

zmiana tradycyjnego postrzegania spjnoci spoecznej tylko przez pryzmat dochodw i stopnia naraenia na ubstwo, ktre ma by zmniejszone poprzez transfery spoeczne,

kontynuacja zmian w systemie zabezpieczenia spoecznego opartego na prymacie transferw midzypokoleniowych petryfikujcych stan biernoci, gdy utrzymanie obecnego stanu

31

spowoduje w przyszoci diametralne pogbienie wykluczenia spoecznego osb w podeszym wieku gwnie ze wzgldu na niskie wiadczenia, jakie bd otrzymywa na staro (emerytura),

wzrost nakadw na aktywne instrumenty polityki spoecznej kierowane w pierwszej kolejnoci do osb, ktre mogyby wyj z wykluczenia,

budowa i efektywne wdroenie systemu monitorowania procesw spoecznych w szczeglnoci dotyczy to rodzin z dziemi, ktre naraone s w gwnej mierze na ubstwo,

nieuchronne wyduanie ycia zawodowego bdzie wymagao zaproponowania nowych instrumentw skierowanych do osb starszych (dostosowanie stanowisk pracy i efektywny system podnoszenia kwalifikacji oraz powrotu na rynek pracy),

wdroenie systemu monitorowania efektywnoci wiadcze, zmiana podejcia do rozwizywania problemw osb niepenosprawnych zgodnie z naczeln

zasad, e pienidze powinny przede wszystkim wspiera te dziaania, ktre bd pozwalay wydoby potencja tych osb, a tym samym usamodzielni je ekonomicznie,

zmiana podejcia do roli samorzdw w zakresie walki z wykluczeniem spoecznym przyjmujc zasad, e samorzdy musz by traktowane jako partner przy rozwizywaniu problemw spoecznych zgodnie z praktyczn realizacj zasady subsydiarnoci.

Istotne wskaniki dla wojewdztwa to:

wskanik zagroenia ubstwem w stosunku do relatywnej granicy ubstwa - 21,4 %,

bezrobotni -141.900 z tego 33,6 % duej ni rok,

stopa bezrobocia 15,9 %,

56,7 mieszkacw w wieku nieprodukcyjnym na 100 w wieku produkcyjnym,

przyrost naturalny 1,8 przy wskaniku dzietnoci 1,34,

saldo migracji minus 1.875,

32,1 % mieszkacw poniej 25 lat oraz 13,1 % powyej 65 lat,

667.300 pracujcych co stanowi 31,7 % - 12 lokata wrd regionw w Polsce(rok 2005),

690 podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz na 10.000 mieszkacw 13 lokata wrd regionw w Polsce,

wynagrodzenie przecitne na poziomie 84,4 % do redniej krajowej. Reasumujc powysze dane, naley stwierdzi z punktu widzenia ekonomii spoecznej,

e wojewdztwo podkarpackie to region o duym wskaniku zagroenia ubstwem, ktre to

w wikszoci przypadkw jest dysfunkcj wtrn wynikajc ze skali bezrobocia, niskiego

zatrudnienia, niekorzystnych wskanikw w relacji pracujcy- niepracujcy, niskiej aktywnoci

w zakresie pomiotw gospodarczych, czy wreszcie niskiej wartoci nabywczej ze wzgldu na

relatywnie do innych regionw pacy.

32

Tabela 10. Analiza SWOT

Sabe strony Mocne strony

Wewntrzne Zewntrzne Wewntrzne Zewntrzne

Sabe organizacyjno-technicznie, merytorycznie, kadrowo organizacje pozarzdowe i PES-y; Niedostateczny stan majtkowy (aktyww) podmiotw, Niskie umiejtnoci zarzdzania kapitaem, zasobami finansowymi, Niskie moliwoci przekwalifikowania si lub aktualizacji umiejtnoci potrzebnych na rynku pracy przez osoby zagroone wykluczeniem spoecznym lub wykluczone; Niskie umiejtnoci i kwalifikacje pracownikw PES-w; Niewystarczajca liczba przygotowanych liderw; Niewystarczajco grupa specjalistw dziaajcych w podmiotach, ktrzy podnosz profesjonalizm dziaa w organizacjach pozarzdowych i PES-ach; Maa liczba PES-w w wojewdztwie podkarpackim; Niski poziom kompetencji spoecznych lub organizacyjnych potencjalnych tworzcych PES, Niech do brania odpowiedzialnoci za swj los lub postawa roszczeniowa, potencjalnych tworzcych PES; Niski poziom wiadczonych usug przez PES-y Ograniczony katalog usug PES-w niskowyspecjalizowane, Sabe rozeznanie potrzeb lokalnego rynku. Nieumiejtno autopromocji PES, Nieumiejtno wchodzenia w partnerstwa przez PES, Niewystarczajca umiejtno pozyskiwania zewntrznych rodkw finansowych na tworzenie i rozwj PES,

Niewystarczajca do potrzeb infrastruktura wsparcia organizacji pozarzdowych i PES-w Niski poziom wsppracy pomidzy PES-ami; Maa wiedza spoeczestwa na temat ES ( w szczeglnoci jest, biznes, NGO i spoecznoci lokalnych); Niewystarczajca promocja ES i podmiotw Niski poziom odpowiedzialnoci ogu mieszkacw za rozwj spoecznoci lokalnej; Brak wsparcia w zakresie rozwoju umiejtnoci i wiedzy dla liderw. Bariery formalno-prawne w tworzeniu i funkcjonowaniu PES; Brak jednolitych standardw w zakresie wsparcia PES przez instytucje zobowizane do wsparcia PES w wojewdztwie podkarpackim; Ograniczona dostpno do instrumentw inynierii finansowej wsparcia dla PES (fundusze poyczkowe, porczeniowe)

Duo inicjatyw oddolnych, m.in. jako efekt PPWOW Moliwo wyboru formy prawnej dopasowanej do potrzeb zakadajcych podmioty; Ludzie podejmujcy dziaalno w PES-ach i organizacjach pozarzdowych wspdecyduj o funkcjonowaniu i rozwoju tych podmiotw Istnieje grupa specjalistw dziaajcych w organizacjach, ktrzy podnosz profesjonalizm dziaa w organizacjach pozarzdowych i PES-ach, Aktywno w PES-ach powoduje wzrost kompetencji i kwalifikacji zawodowych Istniej warunki do powstawania nowej grupy unikalnych usug na regionalnym rynku pracy; Dobre praktyki ES w regionie, Stosowane elastyczne formy pracy w PES i NGO umoliwiaj atwiejszy powrt na rynek pracy szczeglnie w przypadku osb dugotrwale bezrobotnych, W regionie dziaaj WTZ, ZAZ w liczbie wikszej ni rednia krajowa;

Dua liczba organizacji pozarzdowych Aktywny podmiot wsparcia ES - OWES Zwiksza si liczba osb wiadomie korzystajcych ze szkole podnoszcych kwalifikacje, Realizowanie zada publicznych oraz usug komercyjnych przez PES-y przynosi korzyci spoeczne; Dostrzeenie wagi zagadnie ES przez lokalne i regionalne wadze samorzdowe; Dobre praktyki i efekty projektw z zakresu ES zrealizowanych w wojewdztwie; Tradycje spdzielcze w regionie, Na terenie Podkarpacia istniej szerokie obszary do zagospodarowania aktywnoci ekonomiczn przez PES (turystyka, agroturystyka, gospodarka)

33

Zagroenia Szanse

Wewntrzne Zewntrzne Wewntrzne Zewntrzne

Nieefektywna realizacja projektw ze rodkw zewntrznych przez podmioty, nie wynikajcych z potrzeb spoecznoci lokalnych, i grup zagroonych wykluczeniem, Niewystarczajcy potencja kadrowy i merytoryczny podmiotw ograniczajcy profesjonalne wykonywanie zada zleconych i wiadczonych usug Niewystarczajce zaangaowanie podmiotw w proces konsultowania aktw prawnych; Dalsze ograniczenie si PES do usug niskopatnych, prostych, niewymagajcymi kwalifikacji; Niska jako usug, nierzetelno, nieterminowo, powodujca brak konkurencyjnoci na rynku; Niewystarczajca liczba partnerw PES-w do realizacji duych zlece (np. konsorcja); Niewystarczajca dbao o wizerunek PES oraz jako usug i produktw PES zmniejsza ich wiarygodno jako partnera biznesowego; Brak silnej reprezentacji sektora (wsplna polityka rzecznicza) spowoduje nie uwzgldnianie w polityce regionalnej opinii i stanowisk podmiotw Maa stabilno miejsc pracy w podmiotach powodujca odpyw specjalistw do sektora biznesu Niski potencja kadrowy i merytoryczny podmiotw ogranicza profesjonaln realizacj usug

Nieuwzgldnione zagadnie ES w gminnych i powiatowych dokumentach strategicznych Obawa przed stosowaniem klauzul spoecznych w zamwieniach publicznych przez jednostki sektora publicznego; Wysoka skala problemw spoecznych przy zmniejszajcych si rodkach na pomoc spoeczn, moe ogranicza dziaania aktywizujce, rozwj PES; Niewystarczajcy poziom aktywnoci spoecznej, w tym sformalizowanej moe stanowi barier rozwoju podmiotw; Biurokratyzacja, w tym w aspekcie aplikowania i rozliczaniu rodkw zewntrznych; Utrzymanie i/lub pogbianie barier formalno-prawnych w tworzeniu i funkcjonowaniu PES; Nie wypracowanie standardw w zakresie wsparcia PES przez instytucje zobowizane do wsparcia PES w wojewdztwie podkarpackim; Utrwalanie stereotypw na temat ES ekonomia socjalna Brak spoecznej akceptacji dla ES i PES, Niestabilno otoczenia samorzdowego (upartyjnienie) powodujca zagroenie brakiem wsparcia podmiotw; Utrzymujcy si niski poziom wsppracy midzysektorowej; Nie utworzenie instrumentw inynierii finansowej wsparcia dla PES (fundusze poyczkowe, porczeniowe); Zaniechanie promocji i edukacji spoecznej na temat ES; Ograniczone moliwoci interwencji wynikajce z braku monitoringu

Zwikszenie potencjau organizacyjnego i absorpcyjnego podmiotw oraz instytucji wspierajcych OWES-w, Zwikszenie liczby kompetentnych liderw w podmiotach; Podjcie aktywnoci zawodowej i spoecznej wikszej grupy osb zagroonych wykluczeniem i wykluczonych spoecznie; Realizacja unikatowych usug dopasowanych do zindywidualizowanych potrzeb; Wykorzystanie lokalnych zasobw: umiejtnoci, rnych tradycji, rnorodnoci kulturowej, itp. czenie zasobw w ramach dziaalnoci podmiotw ekonomii spoecznej przyczyni si do zjawiska synergii w kapitale spoecznym tych podmiotw Zwikszenie absorpcji i efektywnoci wykorzystania rodkw zewntrznych przez podmioty Adaptowanie dobrych przykadw ES z zagranicy do warunkw regionalnych Wprowadzenie rozwiza innowacyjnych w usugach PES (odejcie od prostych, tanich usug),

Stworzenie powiza systemowych wrd instytucji na poziomie powiatu: od CIS/KIS do spdzielni. Wzmocnienie spoecznoci lokalnych poprzez wykorzystanie potencjau liderw i animatorw lokalnych; Moliwo zaspokojenia lokalnych potrzeb poprzez wypenianie nisz usugowych Zwikszenie dostpnoci rodkw zewntrznych w nowym okresie programowania Aktywizujca polityka spoeczna zmiana modelu polityki spoecznej, Zwikszenie liczby inicjatyw w obszarze ES realizowanych przez samorzdy podkarpackie, w szczeglnoci midzysektorowych inicjatyw partnerskich; Wzrost zainteresowania rodowisk akademickich zagadnieniami ES w aspekcie badawczym i edukacyjnym programy ksztacenia; Wprowadzenie do systemu edukacji praktycznych zaj na temat przedsibiorczoci, w tym ekonomii spoecznej Zwikszajce si uprawnienia samorzdw w zakresie tworzenia PES, Zmieniajce si postawy beneficjentw pomocy spoecznej z biernej roszczeniowej na aktywna samopomocow, Rosnca rola turystyki w gospodarce regionu, Rozwijajcy si sektor usug w wojewdztwie podkarpackim, Rosnca akceptacja dla PES (promocja, edukacja), Pogbiajca si partycypacja spoeczna, zwikszenie wpywu mieszkacw na zarzdzanie gmin, powiatem, wojewdztwem, Sprzyjajca i spjna legislacja, Uwzgldnienie ES w dugofalowej polityce rozwoju kraju. Spoecznie odpowiedzialny klient

34

Wizja

Podkarpackie jest wojewdztwem rozwinitej ekonomii spoecznej efektywnie ograniczajcej

problemy spoeczne i ich skutki, opartej na profesjonalnych, stabilnych finansowo podmiotach

dziaajcych w zintegrowanych spoecznociach lokalnych, silnych aktywnoci

i przedsibiorczoci swoich mies