Realizacja strategicznego programu badań naukowych „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych” – STRATEGMED

Najwyższa Izba Kontroli Warszawa, grudzień 2017 r.

Źródło: Fotolia.com

Dlaczego podjęliśmy kontrolę? 01

znaczenie Programu STRATEGMED w systemie finansowania badań znaczenie Programu STRATEGMED dla leczenia chorób cywilizacyjnych

Główne choroby cywilizacyjne w XXI w.

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie diagnozy programu STRATEGMED oraz opracowania Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, red. B. Wojtyniak i P. Goryński, Warszawa 2016 r.

Program STRATEGMED 02

Program STRATEGMED i jego kontekst. Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie treści programu STRATEGMED oraz opracowania Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, pod red. B. Wojtyniak i P. Goryński, Warszawa 2016 r.

Czy strategiczny program badań naukowych był realizowany prawidłowo i skutecznie ?

– Czy strategiczny program STRATEGMED został zaprogramowany w sposób adekwatny?

– Czy dofinansowane w ramach STRATEGMED przez NCBiR projekty zostały wybrane i były realizowane w sposób prawidłowy oraz zgodny przyjętymi założeniami?

– Czy realizacja strategicznego programu STRATEGMED była objęta właściwym monitoringiem oraz analizą ryzyk, a wyniki monitoringu przyczyniły się do poprawy realizacji programu i jego efektów?

Co kontrolowaliśmy? 03

Kogo kontrolowaliśmy? 04

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

5 podmiotów naukowych (łącznie 7 projektów STRATEGMED)

– Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

– Warszawski Uniwersytet Medyczny

– Uniwersytet Mikołaja Kopernika (Collegium Medicum)

– Uniwersytet Jagielloński (Collegium Medicum)

– Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu

24 podmioty objęte badaniem kwestionariuszowym

– szkoły wyższe (8)

– instytuty badawcze (3)

– instytuty naukowe PAN (2)

– podmioty komercyjne (11)

Stwierdzony stan – struktura STRATEGMED (NCBiR) 05

nieprawidłowe opracowanie celów i wskaźników Programu

brak bezpośredniej zależności między celem głównym a celami szczegółowymi

wskaźniki realizacji Programu nie odnosiły się bezpośrednio do poprawy warunków i skuteczności leczenia pacjentów w Polsce, a jedynie do efektywności naukowej zespołów badawczych

Stwierdzony stan – relacja celów w STRATEGMED (NCBiR) 06

Faktyczna i postulowana relacja celu głównego i celów szczegółowych w programie STRATEGMED

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy programu STRATEGMED.

Stwierdzony stan – realizacja STRATEGMED (NCBiR) 07

opóźnienia w stosunku do harmonogramu i planu finansowego

Planowanie i realizacja wydatków w programie STRATEGMED.

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie analizy planowanych i zrealizowanych wydatków w programie STRATEGMED.

Stwierdzony stan – zaangażowanie finansowe NCBiR 08

800 mln zł – przewidywana wartość Programu w latach 2012-2017

do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40% środków

Wysokość środków przekazanych przez NCBR wykonawcom projektów w ramach programu STRATEGMED

Źródło: Opracowanie własne NIK na podstawie wyników kontroli.

ryzyko rozpraszania środków – spadek średniego dofinansowania określonego w umowach w trzech kolejnych konkursach o ok. 2 mln zł (19,2 mln zł, 17,4 mln zł, 15,4 mln zł)

Stwierdzony stan – wybór projektów i monitorowanie (NCBiR) 09

prawidłowy system wyboru projektów

właściwe kryteria oceny wniosków i wyboru recenzentów

określenie procedur unikania konfliktu interesów

wady systemu monitorowania Programu i analizy ryzyka

– brak kontroli merytorycznej projektów w latach 2014-2017 (I kwartał)

– brak ewaluacji mid-term oraz ewaluacji on-going

Stwierdzony stan – zaangażowanie finansowe NCBiR w realizację programów strategicznych

10

203,7 460,6 269,6

1764,9 1450,1 794,4

2714,8 2691,1

4012,4

2014 2015 2016

Programy strategiczne (mln zł) Programy krajowe ogółem (mln zł) Całość zaangażowania NCBiR (mln zł)

w latach 2014-2016 NCBiR zaangażował w programy strategiczne

– 10% wszystkich środków, w tym środków europejskich

– 26% środków zakontraktowanych w programach krajowych

Przekazane dofinansowanie w programie STRATEGMED

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników kontroli w NCBiR.

zgodna z założeniami badawczymi realizacja sześciu spośród siedmiu skontrolowanych projektów

nieosiągnięcie części efektów w przypadku jednego projektu

nieprawidłowości finansowe i formalno-prawne w czterech projektach

– niegospodarne dokonywanie wydatków

– rozliczanie wydatków niekwalifikowalnych

– przekazywanie konsorcjantom środków z opóźnieniem

– błędy formalne w procedurze udzielania zamówień publicznych

– nieprawidłowe opisywanie dowodów księgowych

Stwierdzony stan – realizacja STRATEGMED (jednostki naukowe)

11

długa procedura konkursowa

ograniczony czas realizacji projektów

niejasna kwalifikacja kosztów

skomplikowany formularz wniosku

obszerna dokumentacja konkursowa

utrudniona komunikacja z NCBiR

Stwierdzony stan – utrudnienia w realizacji STRATEGMED (opinie jednostek naukowych)

12

Ocena ogólna 13

Program STRATEGMED opracowano nieprawidłowo w zakresie określenia celów i wskaźników oraz realizowano niezgodnie z przyjętym harmonogramem i planem finansowym. Na finansowanie programu STRATEGMED w latach 2012-2017 przewidziano 800 mln zł. W rzeczywistości do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40% środków.

Ponadto w ramach programu doszło do nadmiernego rozproszenia środków przez ich podział bez wyraźnych priorytetów, a rola Ministra Zdrowia miała systemowo charakter jedynie doradczy. W ocenie NIK oznacza to, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego programu – będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.

zainicjowanie, we współpracy z Ministrem Zdrowia, modyfikacji programu STRATEGMED oraz monitorowanie jego realizacji w ramach uprawnień nadzorczych

Wnioski – Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 14

modyfikacja programu STRATEGMED polegająca na zapewnieniu spójności celu głównego z celami szczegółowymi oraz określeniu mierników celu głównego programu STRATEGMED

Wnioski – Rada Narodowego Centrum Badań i Rozwoju 15

prowadzenie systematycznej kontroli projektów w programie STRATEGMED oraz systematycznej ewaluacji programu zgodnie z przyjętymi założeniami i w sposób adekwatny do zaistniałych potrzeb i zdiagnozowanych ryzyk

zapewnienie dokonywania przez ekspertów oceny wniosków i raportów zgodnie z otrzymanym zleceniem

Wnioski – Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju 16

prowadzenie badań naukowych zgodnie z przyjętymi w umowach założeniami

wydatkowanie środków z dofinansowania w programie STRATEGMED zgodnie z postanowieniami umowy oraz zasadami kwalifikowalności wydatków

Wnioski – kierownicy podmiotów realizujących projekty STRATEGMED

17

zapowiedź ewaluacji on-going Programu STRATEGMED

określenie adekwatnego sposobu monitorowania celu głównego

aktualizacja harmonogramu i planu finansowego

wsparcie ekspertów dokonujących oceny projektów

Działania po kontroli – deklaracja dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju

18

Najwyższa Izba Kontroli Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego

Źródło: Fotolia.com