Warszawa, 9-10 kwietnia 2019 r.

RAPORT Z OGÓLNOPOLSKIEGO BRANŻOWEGO/ TEMATYCZNEGO SPOTKANIA SIECIUJĄCEGO DLA

DORADCÓW BIZNESOWYCH OWES

I. WSTĘP

W dniach 9 i 10 kwietnia 2019 r., w Hotelu Arkadia Royal w Warszawie (ul. Bronisława

Czecha 10), odbyło się ogólnopolskie branżowe/tematyczne spotkanie sieciujące dla

doradców biznesowych OWES. Spotkanie było elementem projektu pn. Forum Aktywności

OWES, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój,

Oś priorytetowa II: Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji,

Działanie 2.9 Rozwój ekonomii społecznej.

W wydarzeniu udział wzięło 22 uczestników, w tym 21 przedstawicieli ośrodków wsparcia

ekonomii społecznej oraz 1 przedstawiciel regionalnych ośrodków polityki społecznej.

Realizatora projektu, Fundację Fundusz Współpracy, reprezentowały: Jolanta Kalinowska,

Marzena Lisiecka - Pożoga oraz Monika Laskowska.

Spotkanie było moderowane przez Marię Brzeziak oraz Ewę Roman.

Cele spotkania:

1) wymiana doświadczeń przez doradców biznesowych OWES;

2) poszerzenie wiedzy w takich obszarach jak:

mechanizmy zwrotne, w tym fundusz gwarancyjny,

współpraca PES z JST, społeczne zamówienia publiczne,

negocjacje z biznesem, szukanie partnerów w ramach CSR,

impact investment, anioły biznesu,

3) rozwój współpracy środowiska OWES (sieciowanie).

II. PRZEBIEG SPOTKANIA

Podczas spotkania zrealizowano wszystkie zaplanowane punkty programu. Przebieg

spotkania przedstawiał się następująco:

Dzień 1 (09.04.2019 r.):

11:15-11:40 Fundusz Gwarancyjny BGK – gwarancje dla PES jako zabezpieczenie kredytów

komercyjnych, Agnieszka Waszkiewicz, Menedżer Zespołu Finansowania Ekonomii

Społecznej w Departamencie Programów Europejskich Banku Gospodarstwa Krajowego,

11:40-12:40 Prezentacja na temat rozwoju impact investment w Europie, Ewa Konczal,

Menedżer European Venture Philanthropy Association na Europę Środkowo-Wschodnią,

Przewodnicząca Rady Fundacji Valores w Polsce,

12:40-13:00 Przerwa kawowa,

13:00-14:00 Współpraca administracji publicznej z przedsiębiorstwami społecznymi.

Klauzula społeczna jako forma wspierająca funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych

na wolnym rynku. Bariery w stosowaniu odpowiedzialnych zamówień publicznych przez

władze samorządowe, Prof. dr hab. Zdzisława Janowska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Uniwersytet Łódzki, Prezes Zarządu Spółdzielni Socjalnej "Łódzka Szansa",

14:00-15:00 Obiad,

15:00-18:00 Przygotowanie przedsiębiorstwa społecznego do prowadzenia rozmów oraz

negocjacji dot. sprzedaży, współpracy barterowej lub pozyskiwania partnerów w ramach

CSR, Marta Czapla-Bystrowska,

18:00 Kolacja.

Dzień 2 (10.04.2019 r.):

09:00-10:00 Anioły biznesu: czy możliwa jest współpraca na linii przedsiębiorstwo

społeczne - anioł biznesu?” Dr Jacek Adamski, Doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan,

Szef Lewiatan Business Angels.

10:00-11:00 Prezentacja podręcznika opracowanego w projekcie Spójna Integracja

Regionalna Ekonomii Społecznej pt. Budowanie powiązań pomiędzy biznesem a ekonomią

społeczną, Maciej Kolczyński, Fundacja Idea Rozwoju,

11:00-11:15 Przerwa kawowa

11:15-13:00 Moderowana sesja wymiany doświadczeń pt. Wyzwania w pracy doradcy

biznesowego OWES (inspiracje, pomysły, oczekiwania, bariery, trudności) prowadzona

przez moderatorów we współpracy z doradcami biznesowymi. Podczas pracy warsztatowej

w grupach stolikowych, zostały poruszone następujące tematy:

1) Biznesplan w kontekście stawki jednostkowej – doświadczenia regionów;

2) Najciekawsze, inspirujące pomysły biznesowe przedsiębiorstw społecznych oraz

determinanty sukcesu PS;

3) Możliwości wsparcia istniejących PS przez OWES, w tym rola doradcy biznesowego

w pozyskiwaniu zamówień dla PS.

Zakres merytoryczny wystąpień poszczególnych prelegentów przedstawiony został

na prezentacjach, które stanowią załącznik do niniejszego sprawozdania.

III. PYTANIA, WNIOSKI I REKOMENDACJE ZE SPOTKANIA

Ad. Fundusz Gwarancyjny BGK – gwarancje dla PES jako zabezpieczenie kredytów

komercyjnych

W odniesieniu do omówionej prezentacji, przedstawiciele OWES dyskutowali

o problematycznych kwestiach związanych z udzielaniem pożyczek i gwarancji,

w szczególności:

zwrócono uwagę na nieprecyzyjne informacje, pojawiające się na stronach

pośredników finansowych dotyczące wysokości oprocentowania pożyczek.

Przedstawiciel BGK wyjaśnił, że oprocentowanie ulega obniżeniu w przypadku

deklaracji pożyczkobiorcy dotyczącej utworzenia miejsca pracy w ramach

przedsięwzięcia finansowanego z pożyczki oraz zadeklarował, że wyjaśni błędne

informacje pojawiające się na stronach internetowych pośredników;

w związku z tym, że do tej pory nie wpłynął żaden wniosek o udzielenie gwarancji

do BGK celem zabezpieczenia kredytu udzielonego przez bank spółdzielczy –

uczestnicy spotkania zastanawiali się, co może być powodem tak niewielkiego

zainteresowania tym instrumentem. Uzyskanie gwarancji jest ściśle powiązane

z posiadaniem zdolności kredytowej, a wysoka dostępność innych instrumentów

finansowych (pożyczki BGK, gwarancje de minimis) powoduje obecnie mniejsze

zapotrzebowanie na gwarancje. Ponadto barierą dla wielu PES może być

uzyskanie zdolności kredytowej, tym samym mimo zainteresowania tym

instrumentem, jest on nieosiągalny;

podkreślono, że zgodnie z dokumentacją dot. gwarancji, instrument ten może być

udzielany do 80% wartości uzyskanego kredytu, tym samym 20% musi mieć inne

zabezpieczenie, co może powodować trudności po stronie PES (bank będzie żądał

„twardego” zabezpieczenia);

w związku z tym, że warunkiem uzyskania niższego oprocentowania jest

utrzymanie przez 6 miesięcy miejsca pracy (osoba zatrudniona na umowę o pracę,

na co najmniej 0,5 etatu) pojawiły się wątpliwości związane ze skutkami przerwania

ciągłości zatrudnienia (np. jeśli pracownik wypowie umowę po 3 miesiącach

świadczenia pracy). Pytano, czy okres zatrudnienia uprawniający do

preferencyjnych warunków pożyczki liczony będzie od nowa (po zatrudnieniu

kolejnego pracownika), czy okresy zatrudnienia tych pracowników będą się

sumowały. Obecnie BGK pracuje nad przewodnikiem dla pośredników finansowych

i kwestie zatrudnienia są ponownie rozpatrywane. Uczestnicy zaproponowali, aby

preferencyjne warunki związane z zatrudnieniem były zbieżne do tych

obowiązujących w ramach wsparcia finansowego OWES (tj. obowiązek utrzymania

miejsca pracy przez wyznaczony w umowie okres, ale z możliwością zmiany osoby,

która otrzymała dofinansowanie, w sytuacji zakończenia stosunku pracy

z inicjatywy pracownika przedsiębiorstwa społecznego). Motywacją do szybkiego

uzupełnienia stanowiska pracy może być podniesienie wysokości oprocentowania

w czasie, kiedy zatrudnienie zostało przerwane. Uzgodniono, że obowiązujące

w OWES zapisy, odnoszące się do sytuacji związanej z utrzymaniem miejsca

pracy, zostaną przesłane do BGK;

pojawiły się wątpliwości czy osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie społecznym

w ramach bezzwrotnej dotacji może być równocześnie zaliczona jako miejsce pracy

obniżające oprocentowanie pożyczki BGK (np. 0,5 etatu w ramach dotacji i kolejne

0,5 w związku z uzyskaniem pożyczki). Przedstawiciel BGK wyjaśnił, że miejsce

pracy powstałe z preferencyjnej pożyczki nie może być współfinansowane

ze środków unijnych czy publicznych, w związku z czym taka sytuacja jest

niedopuszczalna;

pytania dotyczyły również statusu osoby, która powinna być zatrudniona w ramach

uzyskanej pożyczki na preferencyjnych warunkach, tj. czy status powinien być

np. tożsamy z tym wymaganym w ramach udzielania wsparcia dotacyjnego.

Przedstawiciel BGK wyjaśnił, że status osoby zatrudnianej nie jest badany, a więc

osoba ta nie musi spełniać kryteriów dotacyjnych;

pytano o możliwości uzyskania pożyczki na pokrycie VAT, w związku z uzyskaniem

dotacji na rozpoczęcie działalności w ramach przedsiębiorstwa społecznego.

Uzyskano informację, że obecnie taki instrument nie funkcjonuje.

Ad. Prezentacja na temat rozwoju impact investment w Europie

W tym temacie nie było pytań ani dodatkowych rekomendacji.

Ad. Współpraca administracji publicznej z przedsiębiorstwami społecznymi.

W nawiązaniu do tematu wystąpienia, uczestnicy spotkania dzielili się refleksjami na temat

uwarunkowań rozwoju efektywnej współpracy na linii JST - PES z wykorzystaniem

mechanizmów społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych w swoich regionach:

przykładem wzorcowej współpracy jest gmina Józefów (województwo lubelskie),

w której działa dziewięć spółdzielni socjalnych, zatrudniających ogółem 120 osób.

OWES działający na tym terenie organizuje wizyty studyjne, podczas których

Burmistrz Józefowa dzieli się z uczestnikami wiedzą nt. pozytywów i barier

związanych z prowadzenem działalności w tym sektorze;

zwrócono uwagę, że samorządy lokalne wciąż potrzebują edukacji, zarówno

w zakresie stosowania społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych jak

i zwiększenia świadomości na temat korzyści dla rozwoju lokalnego jakie płyną

z wykorzystywania instrumentów ekonomii społecznej. Kluczowe jest kierowanie

takich działań do samych decydentów oraz osób ściśle zaangażowanych

w przeprowadzanie zamówień publicznych;

stwierdzono, że szkolenia, wizyty studyjne i inne działania w zakresie edukacji

będą bardziej efektywne, jeśli będą miały ciągły charakter, nie będą działaniami

tylko projektowymi;

zmiana władzy w samorządzie ma często decydujący wpływ na dalsze „być albo

nie być” przedsiębiorstwa społecznego, w związku z czym bazowanie tylko

na zleceniach z JST jest bardzo ryzykowne dla PES;

mimo obowiązku stosowania zamówień publicznych zawierających aspekty

społeczne przy realizowaniu wielu projektów ze środków europejskich, wciąż

brakuje chętnych do realizowania takich zleceń; PES wymagają wsparcia przy

wyszukiwaniu zleceń oraz konstruowaniu oferty, przygotowaniu niezbędnej

dokumentacji;

uczestnicy zwrócili uwagę, że podmioty ekonomii społecznej często nie radzą sobie

z realizacją dużych zleceń. Wymaga to dużego zaangażowania i wsparcia

po stronie zleceniodawców, na etapie realizacji zamówienia.

Ad. Przygotowanie przedsiębiorstwa społecznego do prowadzenia rozmów oraz

negocjacji dot. sprzedaży, współpracy barterowej lub pozyskiwania partnerów

w ramach CSR.

W trakcie tego punktu programu skoncentrowano się na pracy warsztatowej, podczas której

uczestnicy mieli możliwość przejścia poszczególnych etapów nawiązywania relacji

z klientem, która ma doprowadzić do podjęcia współpracy oraz sprzedaży. Warsztat bazował

na doświadczeniach spółdzielni socjalnej zatrudniającej osoby z zespołem downa, której

głównymi zleceniodawcami są duże firmy z branży kosmetycznej. Doradcy biznesowi

pracowali w małych grupach, przechodząc przez poszczególne etapy przygotowania

przedsiębiorstwa społecznego poprzez:

1) zdefiniowanie cech idealnego klienta;

2) określenie wartości emocjonalnej oferowanych produktów;

3) stworzenie prospect listy;

4) przygotowanie do pierwszego kontaktu z klientem;

5) budowanie relacji;

6) sprzedaż.

Ad. Anioły biznesu: czy możliwa jest współpraca na linii przedsiębiorstwo społeczne—

anioł biznesu?”

Dyskusja, jaka rozgorzała w tym punkcie programu dotyczyła możliwości połączenia

działalności w sferze ekonomii społecznej z działalnością aniołów biznesu, którzy

co do zasady czerpią korzyści finansowe ze wspieranych przedsięwzięć. Uczestnicy

spotkania stoją na stanowisku, że dla działających na rynku przedsiębiorstw społecznych,

aniołami biznesu mogą być np. samorządy, które włączając się w powstawanie takich

przedsięwzięć (angażując swoje środki finansowe oraz kadry) uzyskują wymierne korzyści

społeczne. Należy podejmować dyskusję, zastanawiać się w jaki sposób łączyć świat

biznesu ze światem ekonomii społecznej. Być może szansą na to jest wspieranie

przedsiębiorstw społecznych w ramach CSR, uzyskując w ten sposób zysk społeczny jako

wartość dodaną swoich działań.

Ad. Prezentacja podręcznika opracowanego w projekcie Spójna Integracja Regionalna

Ekonomii Społecznej Budowanie powiązań pomiędzy biznesem a ekonomią społeczną

W tym temacie nie było pytań ani dodatkowych rekomendacji.

Ad. Moderowana sesja wymiany doświadczeń pt. Wyzwania w pracy doradcy

biznesowego OWES (inspiracje, pomysły, oczekiwania, bariery, trudności)

Sesja składała się z trzech tematów. Każdy temat był inicjowany przez moderatorów,

a następnie uczestnicy mieli możliwość dyskusji na forum.

Biznesplan w kontekście stawki

jednostkowej – doświadczenia regionów.

Wśród uczestników spotkania nie było osób,

które rozpoczęły już prace nad dokumentami

dotacyjnymi, uwzględniającymi nowe regulacje

związane ze stawką jednostkową. Mimo to,

uczestnicy wyrazili swoje obawy wynikające

z proponowanej zmiany:

problem z rozliczeniem przyznanej dotacji,

w sytuacji gdy zaplanowane wydatki są

opisane w sposób niewystarczający tzn. nie

zawierają parametrów techniczno -

jakościowych, zawartych do tej pory

w harmonogramie rzeczowo-finansowym przedsięwzięcia;

zastanawiano się w jakim stopniu harmonogram rzeczowo - finansowy będzie mógł

ulec modyfikacjom na etapie realizacji przedsięwzięcia oraz na jakich zasadach

będzie aktualizowany;

zwrócono uwagę, aby nie pozbawić OWES narzędzi nadzoru/ kontroli nad

dotowanymi przedsięwzięciami;

stwierdzono, że wprowadzenie stawki jednostkowej może przyczynić się

do odbiurokratyzowania OWES, jednak istnieje obawa, że w sytuacji wykrycia

nieprawidłowości skutkujących zwrotem dofinansowania, OWES ze względu braki

danych będzie miał trudności z uzyskaniem należności.

Najciekawsze, inspirujące pomysły biznesowe przedsiębiorstw społecznych

oraz determinanty sukcesu PS.

W tym temacie uczestnicy dzielili się

doświadczeniami z pracy z grupami inicjatywnymi

oraz przedsiębiorstwami społecznymi, wskazując na

sprawdzone pomysły biznesowe oraz czynniki

wpływające na sukces przedsiębiorstw społecznych.

Elementy, na które zwrócili uwagę doradcy

biznesowi, mające wpływ na odniesienie sukcesu to:

sprawdzenie się w działaniu, przetestowanie pomysłu

jeszcze przed rozpoczęciem działalności, świadomy

i kompetentny lider, a także współodpowiedzialny

zespół pracowników.

Wśród prezentowanych konkretnych przedsięwzięć

znalazły się:

przykład innowacji w ekonomii społecznej –

fotowoltaika;

ekologiczna żywność uprawiana przy udziale

Fundacji Barka;

Spółdzielnia Socjalna Słomiane Domy;

Fundacja ProOmnis z Bydgoszczy;

Spółdzielnia Socjalna Serowa Kraina z Rajczy;

AS Mława.

Duże nadzieje uczestnicy spotkania wiążą również z włączeniem kół gospodyń wiejskich

do sektora podmiotów ekonomii społecznej. Ekonomizacja tego typu organizacji stanowi

szansę na aktywizację osób zamieszkujących obszary wiejskie.

Możliwości wsparcia istniejących PS przez OWES, w tym rola doradcy

biznesowego w pozyskiwaniu zamówień dla PS.

Ze względu na duże opóźnienie czasowe,

uczestnicy skoncentrowali się tylko

na wskazaniu form wsparcia, które obecnie

nie są dostępne w ramach oferty OWES,

a które z perspektywy doradców biznesowych

byłyby ważne dla samych PES. Proponowano

włączenie do oferty OWES:

zagranicznych wizyt studyjnych, które

pomogą w nawiązaniu kontaktów

biznesowych z innymi przedsiębiorstwami

oraz poznaniu rozwiązań/ dobrych praktyk

stosowanych w innych krajach;

bony na usługi, tzw. koszyk usług, dowolnie

do wykorzystania przez przedsiębiorstwo

społeczne na usługi rozwojowe czy

finansowe (przekazywanych PS

po wykorzystaniu wsparcia pomostowego).

Doradcy biznesowi podkreślili, że niezbędne jest stworzenie ogólnopolskiego portalu

działającego na zasadach allegro bądź olx, który będzie platformą sprzedażową,

dedykowaną tylko przedsiębiorcom społecznym. Serwis powinien być aktualizowany

na bieżąco oraz powinien umożliwiać wyszukiwanie produktów i usług przedsiębiorstw

społecznych zarówno pod kątem branż jak i regionu, w którym działa PS.