Raport z działalności czerwiec grudzień ì í î - hfhr.pl · WATCH DOC [s Prawa człowieka w...

HELSIŃSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA RAPORT 2013

1

<Raport z działalności czerwiec - grudzień 2012


2

Spis treści

Spis treści ......................................................................................................................... 2 Aktywności “w” i “na rzecz” Polski ............................................................................................ 5 Strategia I .................................................................................................................................... 5 Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w Polsce sprawnych, dobrze lokalnie zakorzenionych ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji. ..................................................................................................... 5 1. Międzynarodowy Festiwal WATCH DOC’s “Prawa człowieka w filmie”. .............................. 5 2. Grupa Horyzont – przeciwko karze śmierci – organizacja afiliowana przy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Stowarzyszeniu Młodych Dziennikarzy „Polis” .......................... 7 3. Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy “Polis” .................................................................... 8 4. Konkurs na pracę magisterską na temat praw człowieka. .................................................. 9 5. Praktyki studenckie ........................................................................................................... 10 6. Tybet – Edukacja poprzez ukazywanie naruszeń praw człowieka poza granicami Polski .. 11 Strategia II ................................................................................................................................. 12 Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w Polsce. .................................... 12 Dane statystyczne Programów Prawnych ................................................................................ 12 1. Program Interwencji Prawnej ........................................................................................... 13 2. Program Spraw Precedensowych ..................................................................................... 14 3. Monitoring prac legislacyjnych w obszarze wymiaru sprawiedliwości ............................ 16 4. Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce .................................................................... 18 5. Obserwatorium Wolności Zgromadzeń w Polsce ............................................................. 20 6. Klinika Prawa “Niewinność” ............................................................................................. 21 7. Klinika Prawo Podatkowe a Prawa Człowieka .................................................................. 22 8. Projekty dotyczące warunków w więzieniach I instytucjach izolacyjnych oraz przestrzeganiem praw człowieka osadzonych. ......................................................................... 22 8.1. Dzieci pozbawione wolności w krajach Europy Środkowej i Wschodniej - Między wspólnym dorobkiem a potrzebą zmiany................................................................................. 22 8.2. Europejskie Obserwatorium Więzień. Warunki w więzieniach w Unii Europejskiej. ...... 24 8.3. Naruszenia w stosowaniu tymczasowego aresztowania w Polsce jako rezultat ograniczeń w dostępie podejrzanych i obrońców do akt postępowania .................................................... 25 9. Programy Antydyskryminacyjne i skierowane do członków „grup słabszych” ................ 26 9.1. Program "Artykuł 32" ....................................................................................................... 26 9.2. Program “Weź kurs na wielokulturowość”. Edukacja w zakresie praw człowieka i wielokulturowości jako klucz do budowania społeczeństwa otwartego, akceptującego inne narodowości. ............................................................................................................................ 28 9.3. Program pomocy prawnej uchodźcom i migrantom. ....................................................... 30 9.4. Program: Prawa dziecka ................................................................................................... 32 9.5. Program: Prawa osób uzależnionych od substancji aktywnych ....................................... 33 9.6. Współpraca z Agencja Praw Podstawowych. ................................................................... 34 Aktywności “w” I “na rzecz” krajów Wspólnoty Niepodległych Państw ................................. 37


3

Strategia I .................................................................................................................................. 37 Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w Polsce sprawnych, dobrze lokalnie zakorzenionych ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji. ................................................................................................... 37 1. Pomoc prześladowanym, edukacja i pomoc prawna na poziomie krajowym I międzynarodowym oraz monitoring naruszeń praw człowieka w Białorusi ............................ 37 2. Międzynarodowy Wyższy Kurs Praw Człowieka ( 7. edycja) oraz seminarium dla absolwentów dotychczasowych edycji Wyższego Kursu na temat Implementacji Międzynarodowych Zobowiązań. ............................................................................................. 38 3. Projekt “ Działania na rzecz wolności od tortur w Kazachstanie I Tadżykistanie. ............. 40 4. Akcje podejmowane w ramach I na rzecz Grupy ds. szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe działającej w ramach Platformy Społecznej Solidarności (nieformalnej sieci organizacji pozarządowych działających na rzecz praw człowieka w krajach OBWE) .............. 40 4.1. Projekt „Międzynarodowa misja obserwacyjna w Kazachstanie”..................................... 40 4.2. Projekt Misja monitoringowa związana ze skutkami specjalnej operacji wojskowej przeprowadzonej 23-24 lipca 2012 roku przez rząd Tadżykistanu w prowincji Khorog…………41 4.3. Projekt: Fundusz Sytuacji Kryzysowych Platformy Solidarności Obywatelskiej. ............... 41 5. Współpraca z Młodzieżową Alternatywą MAR’T z Czernichowa, Ukraina ....................... 42 6. Ewaluacja działalności i rekomendacje do strategii dla Center for support of International Protection – Osh, Kyrgystan ............................................................................... 43 Strategia II ................................................................................................................................. 43 Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w Polsce. .................................... 43 1. Monitoring przestrzegania praw pacjentów w winnickich publicznych placówkach ochrony zdrowia – Winnica, Ukraina ....................................................................................... 43 2. Projekt “Wzmocnienie przestrzegania praw człowieka w Kosowie”. ................................ 44 3. Opracowanie mechanizmów prawnych zapobiegających torturom i nieludzkiemu traktowaniu w Tadżykistanie .................................................................................................... 44 4. Media I NGO’sy – współpraca dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego I ochrony praw człowieka ......................................................................................................................... 45 5. „Wspólnie na rzecz przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych” – program dla Białorusi .............................................................................................................................. 45 6. Kształcenie ustawiczne jako warunek stymulacji niepełnosprawnych" - program dla Białorusi………………………………………………………………………………………………………………………….. 46 7. Od bierności do aktywności – aktywizacja osób z niepełnosprawnością w ośrodku Martkofi” – Projekt dla Gruzji ................................................................................................... 47 Strategia III ................................................................................................................................ 49 Udział HFHR w kształtowaniu polityk europejskich w zakresie praw człowieka z punktu widzenia nowych państw członkowskich ................................................................................. 49 1. Europa Praw Człowieka .................................................................................................... 49 2. Obserwatorium działań CIA na terytorium Poilski ........................................................... 50 3. Przynależność do Krajowych i Międzynarodowych Sieci NGOs ....................................... 52 Strategia IV ............................................................................................................................... 53 Wzmocnienie fundacji .............................................................................................................. 53


4

1. Public Relations ................................................................................................................ 53 2. Kwartalnik o prawach czlowieka HFPC ............................................................................. 54


5

Aktywności “w” i “na rzecz” Polski

Strategia I

Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w Polsce sprawnych, dobrze lokalnie zakorzenionych ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji.

1. Międzynarodowy Festiwal WATCH DOC’s “Prawa człowieka w filmie”.

Realizowana była kolejna edycja Objazdowego Festiwalu Filmowego WATCH DOCS. Prawa człowieka w filmie. W 2013 roku Festiwal odwiedził 29 miast. Realizowany był, jak co roku, przy współpracy kilkudziesięciu partnerów instytucjonalnych – organizacji pozarządowych, instytucji kultury i ośrodków akademickich. W kilkunastu miastach w festiwalu wzięli udział eksperci Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka z programów prawnych.

Kontynuowana była prezentacja w Internecie filmów z repertuaru ostatniej edycji festiwalu międzynarodowego. W tej chwili na należącym do grupy medialnej Agora SA portalu Kinoplex dostępnych jest 9 tytułów, które można oglądać bezpłatnie. W miarę pozyskiwania środków, będą dodawane do portalu kolejne tytuły.

Kontynuowały także działalność wideoteki uniwersyteckie WATCH DOCS. W tej chwili w programie wideotek bierze udział 30 uczelni wyższych na terenie całego kraju, z których każda dysponuje 45 filmami.

Raz w miesiącu wybrane filmy z repertuaru 12. edycji WATCH DOCS prezentowane były w ramach projektu „WATCH DOCS na spacerze” w warszawskim Kino.Labie w CSW Zamek Ujazdowski.

WATCH DOCS wspólnie z czeskim festiwalem One World pomógł zorganizować pierwszy birmański festiwal filmów o prawach człowieka (Human Rights and Human Dignity International Film Festival), który odbył się w Rangunie w dniach 15 – 19 czerwca, pod auspicjami Aung San Suu Kyi i okazał się wielkim sukcesem. Rolą WATCH DOCS były nie tylko konsultacje programowe, ale i prowadzenie negocjacji licencyjnych w sprawie rekomendowanych przez nas filmów. Następnie we wrześniu we współpracy z Instytutem Lecha Wałęsy również w Rangunie zorganizowany został Festiwal WATCH DOCS . on także okazał się wielkim sukcesem.

Prowadzone przez cały rok przygotowania do 13. Festiwalu Międzynarodowego WATCH DOC’s Prawa człowieka w filmie obejmowały: - rozbudowany research filmów oraz ściąganie ich wersji przeglądowych. Do końca maja baza filmów WATCH DOCS liczyła około 1000 pozycji, a archiwum festiwalu wzbogaciło się o kilkaset nowych tytułów


6

- działania fundraisingowe ( pozyskano nowych sponsorów m.in. Ambasady: Niderlandów, Norwegii, Szwecji, Delegację Walonii-Brukseli, British Council, Austriackie Forum Kultury, Czeskie Centrum, Instytut Francuski oraz stowarzyszenie AG DOK) oraz promocyjne, takie jak: prezentacje wybranych filmów w warszawskich klubach i kawiarniach (cykl „WATCH DOCS na spacerze”). - pozyskanie patronatów medialnych m. in. TVP2, TVP Kultura, kanału Planete+, radia TOK FM, miesięczników: Kino, Aktivist, Exklusiv, KMAG, Focus, MaleMen, dzienników: Gazeta Wyborcza i Metro, portali internetowych: stopklatka.pl, tokfm.pl i gazeta.pl. 13. MFF WATCH DOCS odbył się w dniach 5 – 12 grudnia 2013. Zaprezentowano 70 filmów w 6 salach projekcyjnych równocześnie. Pokazom filmowym towarzyszyły spotkania z zaproszonymi gośćmi – twórcami filmów, ekspertami, działaczami i dziennikarzami oraz dyskusje panelowe („Nierówność dla wszystkich – demokracja w czasach kryzysu”, „Uprzedzenia + nienawiść = mowa nienawiści. Jak im przeciwdziałać?”, „Migrancka Europa: wielokulturowość i jej krytycy”, „Zezwalam na atak? Prawa człowieka w globalnej wojnie z terrorem”, „Po co policji prohibicja narkotykowa?”, „Dwa oblicza Azerbejdżanu, dwie twarze Europy”, „Milczenie świata wokół tragedii w Żanaozen”), wykłady i warsztaty, w tym wspólny warsztat dla działaczy NGOs i dokumentalistów. Laureatką Nagrody festiwalu im. Marka Nowickiego, przyznawanej przez Zarząd HFPC została w 2013 roku Maria Ramos - brazylijska dokumentalistka mieszkająca od lat w Holandii. Nagrodę 13. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego WATCH DOCS Prawa Człowieka w Filmie jury konkursu przyznało irańskiemu dokumentaliście Nima Sarvestani za zrealizowany w Afganistanie film Za kratami nie nosimy burek. W plebiscycie publiczności nagrodę otrzymał brytyjski dokument w reżyserii Calluma Macrae – Strefa bezpieczeństwa: pola śmierci Sri Lanki. Wybrane filmy festiwalowe można było bezpłatnie oglądać w Internecie na platformie kinoplex.pl. Promowały je plakaty przygotowane pro bono przez wybitnych młodych grafików – wystawa tych prac w Centrum Sztuki Współczesnej była jednym z wydarzeń festiwalu. Warszawska edycja WATCH DOCS z grudnia 2013 r. stanowić będzie podstawę repertuarową 12. edycji festiwalu objazdowego Polska 2014 r. Dane statystyczne Liczba widzów 13. MFF WATCH DOCS w Warszawie – 12 550 Liczba filmów prezentowanych podczas 13. WATCH DOCS – 70 Liczba gości zagranicznych festiwalu – 23 Liczba odwiedzonych miast w ramach 11. festiwalu objazdowego – 32 Liczba gości Festiwalu Objazdowego – 42 000 Zespół Maciej Nowicki, Konrad Wirkowski, Marta Szuchnicka i wolontariusze


7

2. Grupa Horyzont – przeciwko karze śmierci – organizacja afiliowana przy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Stowarzyszeniu Młodych Dziennikarzy „Polis” W 2014 roku trwały: – praca nad stroną internetową Horyzontu, poświęconą karaniu śmiercią, sprawiedliwości naprawczej i pracy z więźniami: grupahoryzont.pl – praca ze stażystami i wolontariuszami Horyzontu – m.in. tworzenie baz filmów poświęconych tematyce kary śmierci, poszerzanie baz potencjalnych partnerów, praca z wolontariuszami i stażystami nad ich własnymi, pierwszymi autorskimi materiałami - punktowe (2-3 godzinne) warsztaty dla młodzieży i studentów poświęcone tematyce kary śmierci oraz sprawiedliwości naprawczej, m.in. w Częstochowie, Rzeszowie. – prowadzone od 2007 roku – warsztaty dla członków redakcji pisma więziennego „Remedium, Ponadto: - zrealizowano kilkanaście godzin warsztatów pt. „Co są prawa człowieka?” dla więźniarek zakładu karnego Warszawa-Grochów. – zrealizowano otwarte spotkania wokół kary śmierci, sprawiedliwości naprawczej, pracy z więźniami, m.in. z Kamilem Miszewskim – byłym więźniem, dziś wykładowcą akademickim, Barbarą Bezdzietną – wieloletnią nauczycielką szkoły więziennej, Lubov Kowaliową – matką straconego na Białorusi domniemanego sprawcy zamachów w mińskim metrze Uładzisława Kowaliowa. – uczestniczono w kampanii przeciw karze śmierci na Białorusi, m.in. udział w spotkaniu roboczym w Warszawie, praca nad publikacją dla prawników białoruskich i stroną internetową kampanii, udział w debacie o karze śmierci organizowanej przez studentów Uniwersytetu w Białymstoku (marzec 2013). Współorganizowano, wraz z Helsińską Fundacją Praw Człowieka – seminarium pt. „Groźni więźniowie po wyrokach. Wypuszczać? Leczyć? Izolować?”, poświęconego projektowi ustawy pozwalającemu izolować w ośrodkach leczenia terapii osobowości więźniów po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności (maj 2013) Zorganizowano obchody Europejskiego Dnia przeciw karze Śmierci (10 X) - w Warszawie zorganizowano dyskusję na Uniwersytecie Warszawskim na temat "Przestępczość i karanie przestępczości w Polsce. Jak jest? Jak powinno być? Dyskusja 15 lat po usunięciu karania śmiercią z polskiego kodeksu karnego" a dzięki partnerom obchody odbyły się także m.in. w Białymstoku, Rzeszowie, Częstochowie.


8

Dane statystyczne Z grupą współpracowało w rozpatrywanym okresie kilkunastu wolontariuszy, w warsztatach i dyskusjach wzięło udział kilkuset studentów i uczniów. Zespół Halina Bortnowska (senior member), Maciej Sopyło (koordynator) i wolontariusze.

3. Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy “Polis”

W sprawozdawanym okresie zrealizowano:

Wydawano gazetę festiwalową „Motiv” przy festiwalu „Żydowskie Motywy”. Przez kilka dni uczestnicy warsztatów dziennikarskich zbierali materiały do gazety wydanej w nakładzie 500 egz. i rozdawanej ostatniego dnia Festiwalu (kwiecień 2013).

Zaktualizowano podręcznik animacji warsztatów dziennikarskich „Polis”, którego fragmenty będą przetłumaczone na język birmański i posłużą jako materiał warsztatów „Birma na fali” realizowanych przez Stowarzyszenie „Edukacja dla pokoju”, współfinansowanych przez Fundację „Wiedzieć jak”, skierowanych do birmańskich dziennikarzy. „Polis” jest partnerem projektu, obok podręcznika jednym z animatorów warsztatów, które odbędą się w Birmie między 15 sierpnia a 15 września 2013 będzie członkini „Polis” i dzi W ramach działań przeprowadzonych we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka zrealizowano: - projekty dla warszawskich uczniów „Warszawa bez nienawiści” i „Multimedia i nowe technologie w działaniach młodych aktywnych”. Część zajęć odbywała się w siedzibie HFPC - koordynowano w Polsce organizowaną przez Radę Europy Kampanię młodych na rzecz praw człowieka w Internecie – stworzono ogólnopolską koalicję instytucji, organizacji, grup i osób zainteresowanych przeciwdziałaniem mowie nienawiści w Internecie (HFPC jest również jej aktywnym członkiem); działania edukacyjne uświadamiające przyczyny i skutki mowy nienawiści, a także wyposażające w narzędzia do przeciwdziałania mowie nienawiści i okazywania solidarności osobom nią dotkniętym, - cykl dziennikarskich Warsztatów Czwartkowych głównie dla studentów (w HFPC).

- współorganizowano spotkanie pt. „Dziennikarz – świadek ludobójstwa. Co robić, aby świat usłyszał?” z Edem Vulliamym, laureatem Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za najlepszy reportaż.(maj 2013) - tworzono, jak co roku, gazetę „Domysły” (w HFPC) i zorganizowano dyskusję po filmie podczas Watch Docs. Dane statystyczne


9

W Dziennikarskich Warsztatach Czwartkowych wzięło udział kilkanaście osób, w projektach m.st. Warszawa wzięło udział kilkudziesięciu uczniów, kilkadziesiąt osób współtworzyło gazetę „Domysły”. Konferencje - Spotkanie „Nowe granice debaty publicznej w Chinach. Moc dziennikarstwa obywatelskiego” z czołowymi blogerami chińskimi. Gośćmi spotkania zorganizowanego w siedzibie HFPC byli: Murong Xiecun, Michael Anti, Jiang Fangzhou, Jia Jia - czerwiec - Dyskusja „Uprzedzenia+nienawiść=mowa nienawiści. Jak im przeciwdziałać” po filmie podczas Watch Docs – grudzien Zespół Członkowie i sympatycy Stowarzyszenia, w tym Jan Dąbkowski, Anna Gotowska, Zuzanna Piechowicz, Maciej Sopyło, Małgorzata Sobolewska, Julia Mardeusz, Olga Maroszyk (the Association’s Board) and members.

4. Konkurs na pracę magisterską na temat praw człowieka.

- Rozstrzygnięte zostały 3. i 4. edycje konkursu. W ramach 3. edycji komisja (12-osób pod przewodnictwem prof. Ewy Łętowskiej przyznała trzy nagrody i jedno wyróżnienie. 5 czerwca 2013 roku odbyła się uroczystość wręczenia nagród połączona z konferencją – w ramach czterech paneli tematycznych laureaci zaprezentowali swoje prace magisterskie, z których każdą komentowało dwóch ekspertów z danej dziedziny. W sesji podsumowującej udział wzięło ok. 50 osób. Obecnie podejmujemy działania zmierzające do zorganizowania wyjazdu na zagraniczne stypendium laureata pierwszego miejsca i publikacji jego pracy magisterskiej, a także zrealizowania nagród przyznanych pozostałym laureatom (praktyki oraz publikacja prac w formie e-booków).

W ramach 4. edycji konkursu, w której wzięło udział 28 absolwentów, reprezentujących 13 różnych uczelni z całej Polski. Zgłoszone prace magisterskie obejmowały: prawo, socjologię, administrację, stosunki międzynarodowe, politologię, filologię rosyjską, kulturoznawstwo i europeistyka.

Oceny prac dokonała rozszerzona o laureata I. nagrody 3. edycji 13-osobowa Komisja konkursowa pod kierownictwem prof. Ewy Łętowskiej Prace zostały sprawdzone przy wykorzystaniu Internetowego Systemu Antyplagiatowego udostępnionego na zasadach pro bono przez Plagiat.pl.

Komisja postanowiła nie przyznawać pierwszego i drugiego miejsca. Przyznała nagrodę za trzecie miejsce oraz dwa wyróżnienia.


10

Laureatem trzeciego miejsca został Tomasz Dudek, autor pracy magisterskiej napisanej w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego pt. „Metody interpretacji Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności na przykładzie spraw dotyczących dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową.” Promotorem pracy jest prof. Janusz Symonides.

Laureat otrzymał miesięczne, płatne praktyki oraz możliwość opublikowania swojej pracy w formie elektronicznej (e-book) na stronie internetowej HFPC.

Komisja wyróżniła dwie prace

- „Klauzulę sumienia farmaceutów”, Karoliny Miksy z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, napisaną pod kierunkiem prof. Włodzimierza Wróbla

- „Prawo interwencji humanitarnej a suwerenność państwa”, Katarzyny Kmonk, również z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Promotorem pracy jest dr Marcin Marcinko.

Nagrodą za wyróżnienie jest możliwość opublikowania pracy w formie e-booka.

Konferencje

- Sesja podsumowująca III edycję konkursu – ogłoszenie wyników, wręczenie nagród i panele tematyczne z udziałem autorów prac i ekspertów – 5 czerwca 2013 r. w godz. 11.00 – 14.00 - Sesja podsumowująca IV edycję konkursu – ogłoszenie wyników, wręczenie nagród i panele tematyczne z udziałem autorów prac i ekspertów odbyła się 21 października 2013 r.

Publikacje Ukazała się książka Macieja Syska, laureata II edycji konkursu, pt. „Medyczne oświadczenia pro futuro na tle porównawczym”. Publikacja nagrodzonej pracy magisterskiej powstała dzięki współpracy z Wydawnictwem Wolters Kluwer Polska. Zespół Joanna Lora

5. Praktyki studenckie

Podobnie jak w poprzednich latach prowadziliśmy program praktyk studenckich. Praktyki semestralne, trwające od lutego do czerwca i od października do stycznia praktykanci odbywają przez cały semestr roku akademickiego w jednym, wybranym dniu tygodnia. Praktyki wakacyjne, trwające od lipca do września, praktykanci odbywają przez jeden miesiąc w wymiarze 8 godzin dziennie.


11

W czasie praktyk studenci uczestniczyli w seminariach i konferencjach organizowanych przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, a także w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez prawników Fundacji z zakresu ochrony praw człowieka, w szczególności praktycznych sposobów wykorzystywania mechanizmów ich ochrony.

W czasie praktyk studenci uczestniczyli w seminariach i konferencjach organizowanych przez HFPC, a także w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez prawników Fundacji z zakresu ochrony praw człowieka, w szczególności praktycznych sposobów wykorzystywania mechanizmów ich ochrony. Do obowiązków praktykantów należała analiza dokumentacji pod kątem identyfikacji zagadnienia prawnego oraz ewentualnego naruszenia praw człowieka, konsultacja sprawy z prawnikami Fundacji i przygotowanie projektów pism i opinii prawnych. Ponadto studenci brali udział wspólnie z prawnikami HFPC w spotkaniach z klientami oraz byli obserwatorami z ramienia Fundacji w sprawach rozpoznawanych przed sądami powszechnymi. Dane statystyczne 27 uczestników praktyk wakacyjnych 52 uczestników praktyk semestralnych (studenci z uczelni Warszawy, Poznania, Lublina, Torunia, Olsztyna, Wrocławia, Łodzi, Katowic) Zespół Piotr Kubaszewski (styczeń - czerwiec) Anna Grochowska ( (lipiec-grudzień)

6. Tybet – Edukacja poprzez ukazywanie naruszeń praw człowieka poza granicami Polski Utrzymywano kontakt z mediami, dostarczano materiały do artykułów i brano udział w audycjach, poświęconych głównie samospaleniom w Tybecie. Uzupełniano portal HFPC, zawierający raporty i teksty źródłowe. Udostępniono 150 nowych materiałów, własnych i przekładów, o objętości od jednej do kilkudziesięciu stron. Uczestniczono w seminariach i prowadzono wykłady; współpracowano z organizacjami tybetańskimi, zasiadając w zarządzie najważniejszej z nich i uczestnicząc w przełomowym procesie jej planowania strategicznego. Systematycznie dostarczano raporty parlamentarzystom oraz MSZ, apelując o podjęcie konstruktywnych działań; konsultowano wszystkie inicjatywy Zespołu Polsko-Tybetańskiego w Sejmie i pomagano w ich realizacji. Akredytowano Tybetańczyków, którzy dzięki temu mogli uczestniczyć w pracach ONZ. Opiekowano się studentką, która dzięki HFPC uzyskała w Polsce stypendium. Wspierano polskie inicjatywy na rzecz Tybetańczyków, m.in. bezpłatną klinikę stomatologiczną w Nepalu oraz program pomocy dla więźniów politycznych i ich rodzin. Pomagano w gromadzeniu materiałów i udzielano konsultacji studentom. . Przygotowano do publikacji książkę najważniejszej tybetańskiej dysydentki i tłumaczono wystąpienia Dalajlamy, na prośbę jego biura, w czasie jego wizyty w Polsce w ramach


12

Światowego Spotkania Laureatów Pokojowej Nagrody Nobla. Konferencje International Campaign for Tibet; Waszyngton, Amsterdam, Berlin: opracowywanie nowej strategii w obliczu fali samospaleń w Tybecie i wycofania się Dalajlamy z „formalnego” życia politycznego diaspory. Publikacje Oser: Niewidoczny Tybet; Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 201 Zespół Adam Kozieł

Strategia II

Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w Polsce.

Dane statystyczne Programów Prawnych

Wpływ listów 6132 w tym: nowe listy 2204 wysłane 1901 Osoby przyjęte na dyżurze 373 Monitoring procesów: 61 w tym Sądy Rejonowe 54 Sądy Okręgowe 42 Sądy Apelacyjne 7 Dyscyplinarny Adwokacki 1 NSA 7 WSA 6 Sąd Najwyższy 2 ETPCz 1 Przeprowadzono zapowiadaną na 2013 rok wewnętrzną reorganizację działu prawnego Fundacji. W ramach jego głównych programów wykonano:


13

1. Program Interwencji Prawnej Przedmiotem działań PIP były przede wszystkim: przekroczenia prawa podczas interwencji funkcjonariuszy Policji oraz innych służb mundurowych (np. poparcie zażalenia na umorzenie postępowania w sprawie K.J. i K.W., pobitych w trakcie przesłuchania w Komendzie Powiatowej Policji w Lidzbarku Warmińskim – policjanci kazali im klęczeć na krześle twarzą do ściany i bili ich pałkami w bose stopy. Po interwencji HFPC, sąd nakazał prokuraturze dalsze prowadzenie postępowania. Także obserwacja postępowania przed SR dla Warszawy-Mokotowa przeciwko funkcjonariuszom Policji i Straży Miejskiej, którzy połamali nogi zatrzymanym W.N. oraz D.N.). Prawo do wolności osobistej – a zwłaszcza legalność stosowania tymczasowego aresztowania (np. obserwacja sprawy przed SO w Poznaniu w sprawie odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie oraz obserwacje posiedzeń aresztowych), przestrzeganie praw osób pozbawionych wolności (np. poparcie wniosku K.P. o warunkowe przedterminowe zwolnienie przedstawione SO w Gdańsku – w efekcie sąd udzielił warunkowego zwolnienia; pisma do dyrektorów aresztów śledczych oraz zakładów karnych w sprawie leczenia osadzonych Z.R., A.K., D.W.; poparcia wniosków o odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności udzielone w sprawach U.W., R.L., A.W. – sąd udzielił przerwy w wykonywaniu kary A.W.), przestrzeganie prawa do rzetelnego procesu, w tym prawa do rzetelnego procesu w postępowaniach dyscyplinarnych (np. obserwacja postępowania dyscyplinarnego adw. K.R.) oraz przestrzeganie praw osób uzależnionych od narkotyków.). Tu w ramach PIP obserwacją objęte zostały także procesy sądowe, w których dostrzegliśmy możliwość naruszenia art. 6 EKPC pod kątem przestrzegania prawa do rzetelnego procesu – w sumie odbyło się 35 obserwacji na terenie całego kraju. Podejmowano interwencje w sprawach zgłaszanych przez naszych klientów – (przykłady: pismo do Ministra Sprawiedliwości w sprawie możliwości odbywania kary przez obywatela Rumunii w państwie swojego pochodzenia, pismo do prezydenta miasta Jelenia Góra w sprawie lokalu socjalnego dla osoby niepełnosprawnej, wystąpienie do Ministra Zdrowia i NFZ w sprawie standardów leczenia bólu). Przygotowano także skargę do ETPC w Strasburgu dotyczącą nieefektywności wznowienia postępowania karnego jako środka odwoławczego oraz współtworzył opinię HFPC dotyczącą projektów zmiany ustawy Prawo łowieckie (zmiana ustawy wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niekonstytucyjność przepisów dotyczących postępowań dyscyplinarnych myśliwych). Konferencje

1. Piotr Kubaszewski wygłosił referat na konferencji UAM w Poznaniu pt. „Ku kontradyktoryjności? Proces karny w świetle projektowanych zmian”.

2. Piotr Kładoczny wystąpił na konferencji HFPC pt. „"Groźni" więźniowie po wyrokach. Wypuszczać? Leczyć? Izolować?”.

3. Piotr Kładoczny wystąpił na konferencji UW pt. „Stan polskiego systemu penitencjarnego”.


14

Publikacje 1. Piotr Kładoczny, Piotr Kubaszewski (współautorzy), Ustawa o przeciwdziałaniu

narkomanii. Komentarz do wybranych przepisów karnych. Warszawa 2013, Difin. 2. Piotr Kładoczny, Piotr Kubaszewski, Opieka medyczna w więzieniach – perspektywa

więźnia [w:] Więzienna służba zdrowia. Obecny stan dyskusji i kierunki reform, HFPC. 3. Piotr Kubaszewski, Przepisy dotyczące postępowań dyscyplinarnych myśliwych są

niezgodne z Konstytucją, Kwartalnik o prawach człowieka, nr 1(5), styczeń – marzec 2013, s. 23-26.

4. Piotr Kładoczny - wystąpienie na seminarium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pt. „Przypadki poniżającego i nieludzkiego traktowania przez funkcjonariuszy Policji – przyczyny, charakterystyka, rozwiązania”.

5. Piotr Kubaszewski, na zaproszenie Komendanta Szkoły Policji w Pile, wystąpienie na konferencji pt. „Zbieg różnego rodzaju odpowiedzialności represyjnej w służbach mundurowych”.

6. Piotr Kładoczny i Piotr Kubaszewski wystąpienie na konferencji prasowej HFPC dotyczącej funkcjonowania w praktyce znowelizowanej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

7. Piotr Kładoczny, Czy warto naruszać zasady, czyli o projekcie postpenalnej izolacji przestępców, Prawo Europejskie w praktyce, nr 12, grudzień 2013, s. 104-108.

8. Adam Bodnar i Piotr Kubaszewski (red.), Postępowania dyscyplinarne w wolnych zawodach prawniczych – model ustrojowy i praktyka, Warszawa 2013, HFPC.

9. Piotr Kubaszewski, Katarzyna Wiśniewska, Nowy model postępowania karnego rozwiązaniem na zmniejszenie liczby wyroków ETPC przeciwko Polsce? [w:] Paweł Wiliński (red.), Kontradyktoryjność w polskim procesie karnym, Wolters Kluwer 2013, s. 381-396.

Zespół Piotr Kładoczny PhD, Piotr Kubaszewski.

2. Program Spraw Precedensowych Prace Programu Spraw Precedensowych za zgodą jego Rady Programowej PSP, koncentrowały się na: freedom of information (sprawa PRISM i jego stosowania w Polsce oraz współpracy służb amerykańskich i polskich w tym zakresie), dyskryminacji ze względu na narodowość w UE, prawach osób pozostających w związkach tej samej płci, nadużyciach władzy przez Policję (sprawy dotyczące pobić przez policjantów), odszkodowaniu za naruszenie dóbr osobistych związanych ze zjawiskiem pedofilii w kościele, porwaniach rodzicielskich, legalności stosowania środków technicznych w ramach kontroli operacyjnej, wydaleniu z Polski cudzoziemca ze względu na zagrożenie dla bezpieczeństwa państwowego na podstawie tajnej notatki, do której cudzoziemiec nie miał dostępu, odszkodowaniu za niewątpliwie niesłuszny tymczasowy areszt, dostępie do służby publicznej, dostępie do wymiaru sprawiedliwości osób niewidomych. Ważnym novum było nawiązanie przez HFPC współpracy z kancelariami prawnymi w zakresie wspólnego sporządzania interwencji do


15

Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie wykonywania wyroków ETPC. HFPC zaangażowana była także w prowadzenie spraw dotyczących, między innymi, wpisania do aktu urodzenia w formie przypisku informacji na temat zawarcia cywilnego związku partnerskiego w innym kraju członkowskim UE; praw osób słabosłyszących; odszkodowania i zadośćuczynienia od polskiego Kościoła katolickiego dla ofiary księdza pedofila; odszkodowania i zadośćuczynienia dla wdowy po zmarłym podczas akcji policji Nigeryjczyku; prawa dostępu do informacji publicznej w zakresie stosowania kontroli operacyjnej oraz systemów GPS przez służby specjalne; standardów międzynarodowych w zakresie niezawisłości i nieusuwalności sędziów; wolności religijnej w polskich jednostkach penitencjarnych, wolności słowa i twórczości artystycznej; prawa do obronny w postępowaniu wydaleniowym cudzoziemca. Nasze sukcesy to m.in.: Po raz pierwszy w historii Programu Spraw Precedensowych udało się nam doprowadzić do wydania przez sąd (Naczelny Sąd Administracyjny) postanowienia o skierowaniu pytania prejudycjalnego w prowadzonej przez nas sprawie do Trybunału Sprawiedliwości UE. Dotyczyło to sprawy dyskryminacyjnego traktowania obywateli UE w realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto w raportowanym okresie wydano wyrok dotyczący naruszenia dóbr osobistych w internecie, na mocy którego poszkodowanemu przyznano bardzo wysokie odszkodowanie. Program Spraw Precedensowych był zaangażowany w wymienioną sprawę zarówno na płaszczyźnie krajowej jak i międzynarodowej (Europejski Trybunał Praw Człowieka). Zwiększyła się ponadto aktywność Programu Spraw Precedensowych w podejmowaniu działań mających na celu doprowadzenie do pełniejszego i szybszego wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (przygotowano opinię do Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie dotyczącej przeludnienia w polskich więzieniach oraz rozpoczęto prace nad kolejnymi opiniami do KMRE).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał wyrok, w którym stwierdził, że agencja wywiadowcza ma obowiązek ujawnić informacje na temat statystyk dotyczących liczby zakładanych podsłuchów – dane te uznał za informacje publiczną. Sprawa toczyła się 4 lata.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzje Komendanta Głównego Policji zaskarżone przez HFPC i jednocześnie zobowiązał Komendanta do udzielenia odpowiedzi na pierwotne pytanie Fundacji dotyczące wykorzystywania przez Policję przy wykonywaniu kontroli operacyjnej nawigacji GPS. Złożenie w koalicji z innymi organizacjami pozarządowymi 100 pytań do polskich władz (różne organy) odnoszących się do programu PRISM oraz publikacja na ten temat w „Guardianie” oraz wystąpienie dr A. Bodnara na forum Komisji LIBE Parlamentu Europejskiego. Dane statystyczne 52 sprawy prowadzone w Polsce, w tym 7 zostało włączonych do programu w raportowanym


16

czasie. 14 spraw, które toczą się przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPC 7 spraw, co do których prowadzona jest obserwacja prawidłowego implementowania wyroków ETPC przez Polskę: 7 spraw zamkniętych Konferencje Katarzyna Wiśniewska wygłosiła referat pt. „Nowy model postępowania karnego rozwiązaniem na zmniejszenie liczby wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przeciwko Polsce?” na konferencji „Ku Kontradyktoryjności” organizowanej prze Uniwersytet Adama Mickiewicza. Marcin Szwed wygłosił referat pt. „Administrative sanctions and criminal sanctions concerning the same entity – ne bis in idem according to Luxembourg and Strasbourg” na seminarium "Towards European Constitutionalism" organizowanym przez Uniwersytet Warszawski. Konferencja na temat wykonania wyroku Kędzior przeciwko Polsce, dotycząca praktyki umieszczania osób ubezwłasnowolnionych w domach pomocy społecznej, lipiec 2013. Publikacje Prawnicy Programu Spraw Precedensowych cyklicznie piszą artykuły do Kwartalnika Praw Człowieka wydawanego przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. Ponadto Irmina Pacho wraz z dr. Adamem Bodnarem oddali do publikacji:

- artykuł naukowy „Targeted Killings (Drone strikes) and the European Convention on Human Rights”, który ma zostać opublikowany w Polish Yearbook of International Law

- esej “The Polish timid attempt at the ‘Magnitsky Act’”, który ma zostać opublikowany w książce “Does the EU need a Magnitsky Law?” pod redakcją lena Servettaz. Prawnicy Programu Spraw Precedensowych

- Artykuł A.Bodnara i K.Szymielewicz w „Guardianie” na temat wniosków o dostęp do informacji publicznej w zakresie PRISM.

- pisali również artykuły do prasy codziennej (tu m.in. artykuł Irminy Pacho „Tortury w trakcie wojny z terroryzmem” w Dzienniku Gazeta Prawna)

Zespół Koordynatorka: Irmina Pacho; prawnicy: Anna Grochowska, Katarzyna Wiśniewska, Dominika Gmerek, adwokat Artur Pietryka; nadzór merytoryczny: dr Adam Bodnar.

3. Monitoring prac legislacyjnych w obszarze wymiaru sprawiedliwości

W ramach prac Programu, Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła opinie prawne do ok. 38 projektów aktów prawnych dotyczących praw człowieka oraz wymiaru sprawiedliwości. Wszystkie opinie przygotowane w ramach monitoringu dostępne są na stronie: http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/opinie-prawne/ Miedzy

http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/opinie-prawne/


17

innymi w wyniku działań Fundacji dotyczących nowelizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości, Prezydent RP zdecydował się skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego w ramach kontroli prewencyjnej. W marcu 2013 r. uruchomiona została nowa strona internetowa programu dostępna pod adresem: http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/ Przedstawiciele Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uczestniczyli w posiedzeniach komisji sejmowych i senackich dot. m.in. rządowej reformy kodeksu postępowania karnego, ustawy o środkach przymusu i broni palnej, nowelizacji ustawy o dozorze elektronicznym, projektem ustawy o post-penalnej izolacji osób stwarzających zagrożenie i senackiej komisji zajmującej się zmianami w postępowaniu w sprawach nieletnich. W lipcu 2013 r. HFPC przedstawiła opinię przyjaciela sądu w ramach postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie dotyczącej zmian w ustawie o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości. Na bieżąco współpracowano z Ministerstwem Sprawiedliwości opiniując najważniejsze projekty reform wymiaru sprawiedliwości (m.in. ustawa o izolacji postpenalnej, uwagi HFPC do „Strategii systemu wymiaru sprawiedliwości”). Ponadto przedstawiono opinie w przedmiocie projektów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (ustawa o ABW i AW oraz ustawa o Komisji ds. Kontroli Służb Specjalnych) oraz zgłoszonych do Sejmu przez Prezydenta RP (ustawa o Trybunale Konstytucyjnym oraz nowelizacja postępowania przed sądami administracyjnymi). Ponadto, regularnie opiniowano projekty senackie przygotowane przez Komisję Ustawodawczą Senatu odpowiedzialną za wykonywanie wyroków TK. Opracowano raporty na temat funkcjonowania Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz zmian w ustawach o prokuraturze oraz o instytucji biegłego, które zostaną ogłoszone na przełomie stycznia i lutego 2014 r. Od 2013 r. rozpoczęliśmy współpracę z Center for Development of Civil Society (Center for Development of Civil Society) serbską organizacją pozarządową z siedzibą w Zrenjanin (Vojvodina, Serbia) realizującą grant „Increasing legislative transparency in Western Balkans“ otrzymany przez Visegrad Fund. Publikacje W styczniu 2013 r. opublikowany został także raport „Asystenci sędziów i pracownicy sądów jako ważne ogniwo procesu orzeczniczego w sądach” autorstwa Artura Pietryki oraz Michała Szwasta. Raport oraz zapis seminarium - „Kondycja procesu legislacyjnego a gwarancje ochrony praw człowieka – perspektywa pozarządowa”. http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/files/2013/09/kondycja-procesu-legislacyjnego-final-ostateczny.pdf Konferencje Zorganizowano dwie debaty dotyczące trwających obecnie prac legislacyjnych nad ustawą o prokuraturze (luty 2013 r.) oraz tzw. ustawą o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie (maj 2013 r.). "Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich" - 8 października 2013 r.

http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/

http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/files/2013/09/kondycja-procesu-legislacyjnego-final-ostateczny.pdf

http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/files/2013/09/kondycja-procesu-legislacyjnego-final-ostateczny.pdf


18

„Groźni” więźniowie po wyrokach. Wypuszczać? Leczyć? Izolować? - 28 maja 2013 r. „Asystenci sędziów i pracownicy sądów jako ważne ogniwo procesu orzeczniczego w sądach” - 22 stycznia 2013 r. Seminarium eksperckie na temat zmian w prokuraturze - 1 lutego 2013 r. Dane statystyczne 38 - opinii prawnych na temat projektowanych zmian prawnych dotyczących praw człowieka oraz wymiaru sprawiedliwości Zespół Barbara Grabowska, Michał Szwast.

4. Obserwatorium Wolności Mediów w Polsce Obserwatorium kontynuowało działania w zakresie prowadzonych spraw precedensowych na poziomie krajowym i międzynarodowym. HFPC jako reprezentant skarżących zajęła pisemne stanowisko w sprawach z zakresu wolności słowa w następujących sprawach: Jezior p. Polsce (odpowiedzialność pośredników internetowych za treści publikowane w Internecie), Banaszczyk p. Polsce (zniesławienie) oraz Piotrowicz p. Polsce (ochrona dóbr osobistych). W ramach Obserwatorium sporządzona została także skarga w nowej sprawie - Melańczuk przeciwko Polsce (zniesławienie). Ponadto przystąpił do kilku nowych, wśród których w szczególności należy wskazać: sprawę E. Gęsiny-Torresa (o prowokację dziennikarską w ośrodku dla uchodźców). Wniesiona została także skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Wiadomości Wrzesińskich (ujawnienie informacji z rozprawy niejawnej). Prawomocnie zakończyły się sprawy: A. Synowca (o przekroczenie uprawnień przez radnego w związku z publikacją ulotki); A. Maciejewskiej (o ochronę dóbr osobistych); K. Matczuk i M. Orzechowskiego (o naruszenie ciszy wyborczej). Prawomocnie zakończyły się także sprawy z zakresu problematyki wiodącej dla Obserwatorium – zniesławienia: Kuriera Słupeckiego; W. Cieśli i T. Butkiewicza oraz A. Majby-Pochwat .

Sukcesem zakończyły się:

- sprawa red. B. Wróblewskiego - Sąd Apelacyjny potwierdził, że pobieranie przez CBA bilingów dziennikarza naruszyło jego dobra osobiste

- sprawa M. Bielickiej – dziennikarki piszącej o nieprawidłowościach w szpitalu w Poznaniu uniewinnionej od zarzutu zniesławienia.

Skazani zostali natomiast dziennikarze Kuriera Słupeckiego (przestępstwo zniesławienia – wyrok nieprawomocny) oraz Wiadomości Wrzesińskich (ujawnienie materiałów z rozprawy niejawnej – wyrok prawomocny).

Przygotowano stanowisko, w którym HFPC wyraziła zaniepokojenie zapowiedzią dochodzenia publikacji przeprosin o wartości 30 milionów złotych w procesie z powództwa Ministra Transportu RP - Sławomira Nowaka przeciwko tygodnikowi „Wprost”. Obserwatorium prowadziło rozpoczęty w 2012 roku projekt „Monitoring zagrożeń dla


19

wolnych mediów w Polsce i wzmacnianie funkcji kontrolnej mediów lokalnych” w ramach którego funkcjonuje uruchomiona w styczniu 2013 r. platforma blogerska „Lokalny Monitoring Wolności Mediów”, na której 16 wolontariuszy relacjonuje incydenty zagrażające swobodzie wypowiedzi w swoich województwach. Odbyły się wizyty w redakcjach lokalnych gazet .

Obserwatorium w dalszym ciągu prowadziło kampanię „Wykreśl 212 k.k.”. Dane statystyczne 23 - liczba spraw prowadzonych/monitorowanych na koniec 06.2013. (przed sądami krajowymi oraz przed ETPC) 5 opinii amicus curiae (i innych „pism procesowych” złożonych w sądach krajowych) 8 spraw prowadzonych przed ETPC 2 stanowiska/pisma interwencyjne 2 wystąpienia pracowników programu na konferencjach/debatach związanych z wolnością mediów 5 opublikowanych tekstów związanych z wolnością mediów (zewnętrznych i w kwartalniku HFPC) Konferencje "Media lokalne i regionalne w Polsce", 11 stycznia 2013 r., na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W trakcie konferencji dyskutowano o współczesnej roli prasy lokalnej oraz o najpoważniejszych dla niej zagrożeniach ( w tym nad potrzebą wprowadzenia zakazu wydawania prasy samorządowej, która może osłabić pozycję prasy niezależnej; wpłynie nowych technologii na rynek prasy lokalnej oraz wyzwaniach związanych z cyfryzacją radia a także zagadnieniami prawnymi, takim jak m. in. kwestia sprostowania, autoryzacji, statusu dziennikarza we współczesnych mediach, zasady dostępu dziennikarzy do akt postępowań sądowych, art. 212 k.k., czy nieproporcjonalne sankcje z zakresu prawa cywilnego stosowanych przeciwko przedstawicielom mediów).

Wykład otwarty Pauliny Wilk pt.: „Rekonstrukcja czy destrukcja? O kondycji mediów w Polsce”, 15 stycznia 2013 r., na Uniwersytecie Warszawskim. Komentarz do wykładu wygłosili: Katarzyna Gryga, dr Piotr Toczyski.

Wykład otwarty Bogdana Wróblewskiego pt.: „Billingi kontrolowane. Obywatel-dziennikarz w sporze z CBA”, 5 czerwca 2013 r., w siedzibie HFPC. Komentarz do wykładu wygłosili: mec. Maciej Ślusarek oraz mec. Milena Bogdanowicz z Kancelarii Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy.

Konferencja: „Swoboda wypowiedzi w działalności naukowej i artystycznej”, Lublin, 16.12.2013 r.


20

Wykład otwarty: „Aresztowane słowa. O zabezpieczeniu powództwa w sprawach o ochronę dóbr osobistych”; Warszawa 6.12.2013 r. Publikacje D. Głowacka, Strasburg znów na straży tajemnicy dziennikarskiej [w:] Prawnik, dodatek do dziennika Gazety Prawnej, czerwiec 2013 D. Bychawska-Siniarska, „Spadaj, żałosny głupku” nie znieważa prezydenta [w:] Prawnik, dodatek do dziennika Gazety Prawnej, marzec 2013 „Mowa nienawiści w internecie: jak z nią walczyć” (red. D. Bychawska- Siniarska, D. Głowacka). „Media lokalne i regionalne - nierozwiązane problemy, nowe wyzwania". (red. D. Bychawska- Siniarska, D. Głowacka). Ważne Dyrektorka merytoryczna „Obserwatorium” Dominika Bychawska-Siniarska została wyróżniona nagrodą „Artykułu 54 Konstytucji” przez warszawski oddział Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za działania na rzecz wolności słowa. Zespół Dominika Bychawska-Siniarska, Dorota Głowacka, Adam Ploszka.

5. Obserwatorium Wolności Zgromadzeń w Polsce Przeprowadzono obserwację kolejnych zgromadzeń publicznych w Polsce, przede wszystkim: Wrocław dla wszystkich bez nienawiści (23 marca 2013) oraz Parady równości w Warszawie (15 czerwca 2013), - wrzesień 2013 - Protesty związków zawodowych w Warszawie, 11 listopada – Marsz Niepodległości w Warszawie, 13 grudnia – Marsz w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Warszawie, 14 grudnia - Marsz antykomunistyczny w Łodzi. Zorganizowano 2. etap szkolenia obserwatorów zgromadzeń publicznych – wzięło w nim udział 17. obserwatorów – uczestników 1. etapu szkolenia. Podczas dwudniowych warsztatów uczestnicy m.in. wymienili doświadczenia na temat obserwacji, poszerzyli wiedzę na temat aktów prawnych regulujących wolność, zgromadzeń w Polsce, mieli okazję zadać pytania przedstawicielom Policji. Publikacje Raporty z monitoringów zamieszczone zostały na stronie www.hfhr.pl – w przypadku raportu z obserwacji Marszu Niepodległości raport został ponadto przesłany Komendantowi Stołecznemu Policji.

http://www.hfhr.pl/


21

Zespół Olga Salomatova, Maciej Sopyło, Sławomir Cybulski, Danuta Przywara, Adam Bodnar PhD.

6. Klinika Prawa “Niewinność”

W pracach Kliniki Prawa „Niewinność” uczestniczyło w semestrze letnim 2012/2013 10 studentów a w semestrze zimowym 2013/2014 - 3 studentów. Odbywali oni cotygodniowe spotkania seminaryjne, podczas których dyskutowali między innymi na takie tematy jak przyczyny niesłusznych skazań czy wątpliwości dotyczące dowodu z biegłych sądowych. Omawiane były także poszczególne sprawy. Same zajęcia prowadzone były przez prawników pracujących w Klinice, samych studentów oraz zaproszonych gości. Do obowiązków studentów należało konsultowanie prowadzonych przez nich spraw z koordynatorami projektu, utrzymywanie bieżącej korespondencji z klientem, obserwacja postępowań sądowych, a także udział w określonych konferencjach i seminariach. W ramach projektu jego koordynatorzy we współpracy z jedną ze studentek przygotowali wystąpienie do Prokuratora Generalnego, w którym wskazali na nieprawidłowości w dostępie do akt postępowania przygotowawczego w jednej ze spraw. Zakończyły się dwa postępowania karne, w których HFPC uczestniczyła w charakterze przedstawiciela społecznego. Pierwsze z nich dotyczyło sprawy Waldemara T., który przez 18 lat był oskarżony o zabójstwo przy użyciu broni palnej. Sąd Okręgowy w Warszawie, rozpoznający po raz szósty sprawę Waldemara T., uniewinnił go od zarzucanego mu czynu. W ustnym uzasadnieniu wyroku wskazał na liczne błędy postępowania przygotowawczego. Zgodził się także ze stanowiskiem przedstawiciela Kliniki Niewinność, iż w demokratycznym państwie prawnym tak długi proces nie powinien mieć miejsca. W drugim z procesów, Sąd Okręgowy w Gdańsku po 15 latach procesu uniewinnił od zarzutu pobicia ze skutkiem śmiertelnym Przemysława S. W proces ten, w charakterze przedstawiciela społecznego, niemal od samego jego początku zaangażowana była Klinika Niewinność HFPC. Oba orzeczenia nie są jednak jeszcze prawomocne.

Dane statystyczne - 13 studentów - pracownicy i studenci Kliniki Niewinność przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym obserwowali 67 postępowań karnych - do programu wpłynęło 23 nowych spraw - przeprowadzono analizy dokumentów 107 postępowań karnych. Publikacje „Biegli sądowi: wciąż czekamy” w Liberte! – artykuł o konieczności szybkiego uchwalenia ustawy o biegłych sądowych wskazujący na fakt, iż obecna regulacja tego zagadnienia nie gwarantuje realizacji w polskim postępowaniu karnym zasady rzetelności procesu (maj 2013)


22

Zespół Maria Ejchart ( do sierpnia 2013) oraz Marcin Wolny.

7. Klinika Prawo Podatkowe a Prawa Człowieka

4. edycja programu interwencyjno-edukacyjnego klinika „Prawa człowieka a podatki” została zainaugurowana po półrocznej przerwie 14 listopada 2013 r. Rekrutacja do kliniki cieszyła się w tym roku wyjątkowym zainteresowaniem. Z ponad 70 zgłoszeń zostało wyselekcjonowanych 11 uczestników. Spotkania kliniki odbywały się raz w tygodniu. Na spotkaniach dyskutowane były nowe sprawy wpływające do HFPC i wybrane problemy z zakresu styku regulacji prawnopodatkowych z prawami człowieka. Głównym tematem dyskutowanym na spotkaniach kliniki była skarga HFPC do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na odmowę ujawnienia przez Ministerstwo Finansów dokumentu „Zadania kontroli skarbowej na rok 2013”. Wyrokiem z dnia 4 grudnia skarga została oddalona, a w związku z tym sprawa będzie miała swój dalszy bieg przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Klinika aktywnie uczestniczyła również w rozpoznaniu sprawy dotyczącej ustanowienia opłaty za przejazd mostem na wyspę Karsibór w miejscowości Świnoujście w kontekście naruszenia wolności przemieszczania się. Zainteresowanie Kliniki sprawą miało wpływ na decyzję władz Świnoujścia i uchylenie uchwały ustanawiającej powyższą opłatę. Nie było zatem konieczności prowadzenia postępowania sądowego. Dane statystyczne 11 studentów uczestniczyło w pracach kliniki Zespół Koordynator Adam Ploszka, mec. Robert Krasnodębski – pro bono

8. Projekty dotyczące warunków w więzieniach I instytucjach izolacyjnych oraz przestrzeganiem praw człowieka osadzonych.

8.1. Dzieci pozbawione wolności w krajach Europy Środkowej i Wschodniej - Między wspólnym dorobkiem a potrzebą zmiany.

Rozpoczęty w 2013 roku a zaplanowany na 2 lata projekt poświęcony jest zagadnieniu detencji nieletnich sprawców czynów zabronionych. W jego ramach 5 organizacji z Europy Środkowo-Wschodniej przeprowadzi monitoring wybranych jednostek izolacyjnych dla nieletnich. Ponadto HFPC przeprowadzi szczegółowe badania aktowe postępowań w


23

sprawach nieletnich, których celem będzie analiza rzetelności tych postępowań. Program finansowany jest ze środków pochodzących z Komisji Europejskiej. W 2013 przygotowany został raport omawiający konstrukcję postępowania w sprawach nieletnich, procesowe prawa przysługujące osobom podejrzanym o dokonanie czynu zabronionego, a także rodzaje jednostek, w których nieletni poddawani są detencji (ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia monitoringu). Monitoringi placówek. Podczas wizytacji jednostki obserwowane były i będą nadal warunki bytowe, prowadzone były wywiady z nieletnimi, personelem oraz analizowano dokumentację. Z wizytacji każdej z jednostek przeznaczonych dla nieletnich przygotowywany jest szczegółowy raport, który wraz z dokumentacją fotograficzną stanowi materiał badawczy do naszego użytku wewnętrznego. Następnym krokiem będzie opracowanie raportu zbiorczego, w którym syntetycznie zostaną przedstawione zaobserwowane problemy w związku z izolacją nieletnich, sformułowane wnioski i rekomendacje. Badania aktowe. Badania dotyczą gwarancji rzetelności postępowania w sprawach nieletnich . Nadzór merytoryczny nad badaniami sprawowali dr Wojciech Jasiński oraz adw. Artur Pietryka. Konferencje - Seminarium „Rzetelność postępowania w sprawach nieletnich” 8 października 2013 r. (w siedzibie HFPC) Uczestniczyli w nim przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, adwokatury, policji, kuratorów sądowych, placówek dla nieletnich oraz świata nauki.

- Spotkanie robocze wszystkich organizacji partycypujących w jego realizacji. Poświęcono je omówieniu zagadnień finansowo – organizacyjnych, a także wdrożeniu uczestniczących partnerów w tematykę standardów pozbawienia wolności w kontekście osób nieletnich. Dane statystyczne Ogółem monitoringiem objęto 11 placówek: - 4 Zakłady Poprawcze (Zakład Poprawczy w Falenicy, Zakład Poprawczy w Poznaniu, Zakład Poprawczy w Konstantynowie Łódzkim, Zakład Poprawczy w Grodzisku Wielkopolskim) - 3 Schroniska dla Nieletnich (Schronisko dla Nieletnich w Falenicy, Schronisko dla Nieletnich w Poznaniu, Schronisko dla Nieletnich w Konstantynowie Łódzkim) - 3 Policyjne Izby Dziecka (Policyjna Izba Dziecka w Warszawie, Policyjna Izba Dziecka w Łodzi, Policyjna Izba Dziecka w Poznaniu) - Dom Pomocy Społecznej w Goślicach W 7 sądach przeprowadzono badania aktowe postępowań w sprawach nieletnich: (Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, Sąd Rejonowy Łódź Śródmieście w Łodzi, Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu, Sąd Rejonowy Poznań Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku, Sąd Rejonowy w Gdyni, Sąd Rejonowy w Białymstoku) Przeanalizowano łącznie 105 akt spraw


24

Opracowano 1 opinię prawną: - do projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich Zespół Katarzyna Wiśniewska (koodynator od czerwca 2013), Marcin Wolny (asystent), Research: Michał Szwast, Elżbieta Czyż, Bogna Chmielewska

8.2. Europejskie Obserwatorium Więzień. Warunki w więzieniach w Unii Europejskiej.

W ramach tego projektu Helsińska Fundacja Praw Człowieka wraz z partnerami z 9 krajów z całej Europy prowadzi gruntowne badanie systemów więziennych. W jego rezultacie opracowane zostaną materiały opisujące najlepsze praktyki więzienne w zakresie takich zagadnień jak inter alia praca, warunki bytowe, terapia etc. W drugim etapie projektu uczestniczące w nim organizacje zorganizują szereg warsztatów dla kadry więziennej, osadzonych a także uczniów liceów. Program finansowany jest ze środków Komisji Europejskiej. W 2013: - opracowano kwestionariusz, który w przyszłości posłuży do opracowania i porównania informacji na temat systemów więziennych - zorganizowano spotkanie z udziałem międzynarodowych partnerów, w trakcie którego przedyskutowano założenia do kwestionariusza służącego do badania systemów więziennych. Zebrani ustalili także ramy wspólnej definicji „dobrych praktyk” w systemie penitencjarnym. Goście wraz z pracownikami Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka przeprowadzili wizytację Aresztu Śledczego Warszawa Mokotów. - przygotowano raport pt. „Prison Conditions in Poland”, w którym opisano polski system penitencjarny. Docelowo dokument ten ma stać się źródłem wiedzy dla obcokrajowców nt. więziennictwa w Polsce. - członkowie projektu uczestniczyli w spotkaniach odbywających się w innych państwach należących do sieci European Prison Observatory. Konferencje - dwa międzynarodowe spotkania eksperckie, na których przedyskutowano zagadnienia finansowo – organizacyjne, a także pierwsze rezultaty prac merytorycznych.

- zorganizowano debatę „Czy „niebezpieczni” są na prawdę niebezpieczni”, które było poświęcone statusowi więźnia niebezpiecznego. Spotkanie było okazją do oceny wykonania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach Piechowicz i Horych przeciwko Polsce.


25

Zespół Maria Ejchart, Marcin Wolny, Bogna Chmielewska, Maciej Sopyło, Katarzyna Wiśniewska

8.3. Naruszenia w stosowaniu tymczasowego aresztowania w Polsce jako rezultat ograniczeń w dostępie podejrzanych i obrońców do akt postępowania

W ramach projektu dotyczącego promocji reformy tymczasowego aresztowania w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i byłego ZSRR realizowanego wspólnie z Węgierskim KH prowadzono badania związane z utrudnieniami występującymi w Polsce w dostępie podejrzanych i obrońców w trybie art. 156 § 5a k.p.k. do akt postępowania przygotowawczego uzasadniających stosowanie tymczasowego aresztowania. Zebrano dane statystyczne z prokuratur apelacyjnych, prokuratur okręgowych, a także wybranych prokuratur rejonowych o liczbie wniosków wniesionych przez obrońców i podejrzanych na podstawie art. 156 § 5a k.p.k., zarządzeń wydanych przez prokuratorów odmawiających dostępu do akt postępowania, zażaleń wniesionych na zarządzenia odmawiające dostępu i zarządzeń utrzymujących w mocy zarządzenia odmowne w latach 2010-2012 i w pierwszej połowie 2013 r. Przeprowadzone zostały również badania ankietowe z 25 prokuratorami i 20 adwokatami dotyczące ich opinii na temat problemów związanych z dostępem do akt postępowania. Z analizy danych statystycznych wynika, że w wielu prokuraturach rejonowych, okręgowych i apelacyjnych odmawia się dostępu do akt postępowania na podstawie art. 156 § 5a k.p.k. Takie zarządzenia najczęściej wydają prokuratury okręgowe i apelacyjne. Ponadto dane statystyczne wskazują, że nie zawsze podejrzani i obrońcy wnoszą zażalenie na zarządzenie odmawiające dostępu do akt postępowania. Jeżeli natomiast takie zażalenie zostaje wniesione, najczęściej nie zostaje ono uwzględnione. Konferencje Konferencja pt. „Prawo do obrony jako fundament rzetelnego procesu karnego”, Anna Grochowska, koordynatorka projektu, wygłosiła referat pt. „Dostęp do akt postępowania przygotowawczego jako jedna z gwarancji prawa do obrony”, Publikacje Wyniki badań podsumowano w raporcie pt. “Abuse of pre-trial detention in Poland as a result of limited access to case-files for suspects and defence counsels” („Nadużycia w stosowaniu tymczasowego aresztowania w Polsce jako rezultat ograniczonego dostępu podejrzanego i obrońcy do akt postępowania przygotowawczego”) Zespół Anna Grochowska – koordynatorka projektu


26

dr Adam Bodnar – recenzent raportu dr Piotr Kładoczny – recenzent raportu

9. Programy Antydyskryminacyjne i skierowane do członków „grup słabszych”

9.1. Program "Artykuł 32"

Prace Programu Artykuł 32 koncentrowały się głównie wokół prowadzenia spraw precedensowych współpracując w tym zakresie z innymi programami Fundacji. Prowadzona w ramach Programu sprawa A.K. dotyczyła możliwości wstąpienia w stosunek najmu przez osobę homoseksualną po śmierci jej partnera i jednocześnie implementacji wyroku ETPC w sprawie Kozak p. Polsce (nr skargi 13102/02). Po uzyskaniu przez HFPC korzystnego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, sprawa przekazana została do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. W ramach Programu prowadzone były również dwie sprawy dotyczące odmówienia osobom homoseksualnym (nie-obywatelom UE), pozostającym w formalnych związkach partnerskich zawartych według prawa obcego z obywatelami RP wjazdu na terytorium RP. Obie sprawy zostały prawomocnie rozstrzygnięte na korzyść Klientów HFPC, a wydane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyroki pozwoliły na wypracowanie nowego standardu w zakresie stosowania przepisów Dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie prawa obywateli UE i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

Sukcesem – są wytyczne opracowane przez Zarząd ds. Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej. Wynika z nich, iż cudzoziemiec-obywatel państwa trzeciego pozostający w stałym, należycie poświadczonym związku z obywatelem UE bez wizy lub innego dokumentu podróży, otrzyma na granicy od funkcjonariusz SG wizę na pobyt na terytorium RP na okres 15 dni. Oznacza to, że cudzoziemcy tacy nie będą już cofani na granicy RP.

Program aktywnie działał, w ramach konsultacji społecznych, na rzecz zmiany tzw. ustawy równościowej. Za sukces będący rezultatem m.in. działalności Programu należy uznać, że ustawa została skierowana przez Sejm do dalszych prac w podkomisjach.

Działano aktywnie w zakresie problematyki bezpaństwowości, tak na forum międzynarodowym w ramach sieci European Network on Statelessness jak i na forum krajowym gdzie po piśmie wysłanym do Kancelarii Prezydenta RP sukcesem zakończyła się sprawa bezpaństwowego dziecka pochodzenia kubańskiego, któremu Prezydent nadał obywatelstwo. Prowadzono również działania interwencyjno-monitoringowe. Wystosowano pismo


27

interwencyjne dotyczące konieczności zmiany przepisów ustawy o Policji, które wykluczają możliwość ubiegania się o przyjęcie do służby w Policji przez osoby, u których w przeszłości zdiagnozowano choroby układu sercowo-naczyniowego. Regularnie monitorowana była działalność organów ścigania w sprawach dotyczących ksenofobicznych aktów przemocy wobec cudzoziemców. W ramach prac Koalicji na rzecz Równego Traktowania HFPC przedstawiła uwagi do projektu Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania.

Zakończono realizację dwuletniego programu finansowanego ze środków Grundtvig pt. „Demanding Fundamental Rights: Law-Related Education in Adult Learning”. Opracowana została publikacja zawierająca informacje o metodach nauczania osób dorosłych o prawie.

Prowadzono działania szkoleniowe (sędziowie, prokuratorzy) i superwizję (D. Pudzianowska) sposobu prowadzenia poradnictwa antydyskryminacyjnego przez LAMBDA Warszawa. Dane Statystyczne W okresie 1 stycznia – 31 maja 2013 r. działaniami Programu Artykuł 32 objętych było 11 spraw sądowych dotyczących problematyki dyskryminacji i stosowania przemocy motywowanej nietolerancją. Spośród prowadzonych w ramach Programu Artykuł 32 spraw 3 dotyczą praw osób homoseksualnych pozostających w związkach jednopłciowych pozostałe to: dyskryminacja osób zatrudnionych na podstawie stosunków cywilnoprawnych, dyskryminacja ze względu na płeć w służbach mundurowych, prawa ojca biologicznego do kontaktów z dzieckiem, problematyki pochwalania i nawoływania do popełnienia przestępstw z nienawiści, dotycząca mobbingu, sprawa dotycząca grzywny za powieszenie tęczowej flagi, wstąpienie w stosunek najmu, dopalacze, bezpaństwowe dziecko pochodzenia romskiego, prawa ojca 5 interwencji dotyczących różnych problemów z zakresu dyskryminacji ( m.in.: w sprawie egzekucji komorniczej sprzętu rehabilitacyjnego, planów zamknięcia ośrodka zatrudniającego osoby niepełnosprawne intelektualnie, niedostosowania egzaminów prawniczych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, problemów z dostosowaniem egzaminu maturalnego do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, dostosowania bankomatów do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzrokową, wolności religijnej więźniów, ksenofobii i rasizmu, bezpaństwowości, praw osób homoseksualnych ustawy o uzgodnieniu płci) 3 zorganizowane samodzielnie lub wspólnie z innymi NGOs konferencje prasowe: nt. niewykonania przez Polskę wyroku w sprawie Grzelak p. Polsce, nt. nieratyfikowania przez Polskę konwencji ONZ dot. Bezpaństwowości, nt. projektu nowelizacji ustawy równościowej

Konferencje - Zorganizowano seminarium pt. „Związki partnerskie a Konstytucja RP – wykluczone, możliwe czy konieczne” w którym udział wzięli wybitni przedstawiciele nauki prawa i filozofii. Spotkanie stanowiło odpowiedź na burzliwy przebieg debaty publicznej nad projektem ustawy wprowadzającej możliwość zawarcia związku partnerskiego przez osoby tej samej płci. - 20 lutego 2013 roku wspólnie z przedstawicielami innych organizacji pozarządowych


28

zorganizowano konferencję prasową w sprawie nowelizacji przepisów kodeksu karnego w zakresie przestępstw motywowanych nienawiścią. Tematyka konferencji związana była z rozpoczęciem obrad nad zgłoszonym projektem przez Sejm RP. - „Mobbing i dyskryminacja w środowisku pracy” - konferencja zorganizowana przez Komisję Praw Człowieka przy Naczelnej Radzie Adwokackiej Konferencja zgromadziła około 200 adwokatów, radców prawnych, sędziów oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych. Wystąpienie pt. Rola organizacji pozarządowych w sprawach o dyskryminację. - „Dyskryminacja mniejszości w Polsce i w Niemczech” – konferencja zorganizowana przez Polsko-Niemieckie Stowarzyszenie Sędziów, wystąpienia pt. Dyskryminacja na tle rasowym i ze względu na orientację seksualną w Polsce - „Przestępstwa z nienawiści” – Kancelaria Prezesa Rady Ministrów; wystąpienie pt. Przestępstwa z nienawiści w doświadczeniach HFPC Publikacje - D. Pudzianowska, „Równać do Niemców”, Gazeta Wyborcza, 22.08. 2013 - D. Pudzianowska, „Report on electoral rights”, EUDO Observatory on citizenship, European University Institute, lipiec 2013; http://www.eudo-citizenship.eu - D. Pudzianowska, „Dostęp do informacji publicznej” & „Prawo o cudzoziemcach” (w:) Prawo administracyjne, red. M. Wierzbowski, Lexis Nexis 2013 Zespół Dorota Pudzianowska, PhD, Agata Szypulska (od sierpnia Jarosław Jagura)

9.2. Program “Weź kurs na wielokulturowość”. Edukacja w zakresie praw człowieka i wielokulturowości jako klucz do budowania społeczeństwa otwartego, akceptującego inne narodowości.

W okresie styczeń-kwiecień 2013 odbyło się 12 warsztatów regionalnych, prowadzonych przez absolwentów 1. edycji „kursu dla trenerów” prowadzonego w poprzednich miesiącach trwania projektu. Uczestniczyły w nich osoby pracujące w oświacie, policji i innych służbach mundurowych oraz w służbie zdrowia. W maju 2013 przeprowadzona została ewaluacja zewnętrzna całego projektu. Wykazała osiągnięcie celów założonych w projekcie. Prawie wszyscy uczestnicy kursu dla trenerów już wykorzystują zdobytą wiedzę głównie w codziennej pracy oraz prowadząc szkolenia. Połowa badanych uczestników kursu miała także juz określone plany prowadzenia szkoleń z zakresu tematyki kursu w przyszłości. Rekomendacje odnośnie przyszłego projektu dotyczyły wprowadzenie dodatkowego elementu sprawdzania wiedzy uczestników przyszłych kursów jeszcze w trakcie jego trwania (w tym projekcie rolę taką pełniło przeprowadzenie warsztatu regionalnego – stanowiące jednocześnie egzamin końcowy całego kursu). Zarekomendowano także wprowadzenie drobnych zmian organizacyjnych (mniej formalne spotkanie uczestników


29

kursu, spójne zasady odnośnie spóźnień). Uczestnicy kursu dla trenerów bardzo wysoko ocenili poziom zajęć prowadzonych w ramach kursu, jego organizację oraz współpracę z pracownikami Fundacji zaangażowanymi w realizację projektu. Od lipca 2013 rozpoczęto realizację 2. edycji – 2 letniej edycji Projektu „Weź kurs na wielokulturowość”. Podstawowym celem projektu jest profesjonalne przygotowanie kolejnych dwóch 18 osobowych grup edukatorów - trenerów w zakresie szeroko rozumianej problematyki wielokulturowości. Uczestnikami 1. etapu projektu jest 18 uczestników wybranych spośród 266 zgłoszeń. Są to przedstawiciele służb mundurowych (policja, straż graniczna), resortu edukacji oraz pracownicy samorządowi. Projekt ma swoją stronę internetową, profil na facebooku oraz platformę e-learningową. Będzie trwał do polowy 2015 roku. Zgodnie z harmonogramem w 2.połowie 2013 roku zrealizowano następujące elementy projektu: Trening interpersonalny (21 – 25.09.2013), który miał na celu przyspieszenie strukturalizacji grupy uczestników 2. edycji kursu oraz przyspieszenie procesu ich integracji tak by następne zajęcia ( w większości prowadzone metodami aktywnymi) przebiegały efektywniej. oraz sesje Podstawy praw i wolności człowieka (19 – 20.10.2013), Prawo do prywatności a migracje – orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Sprawiedliwości UE (16 – 17.11.2013), Ochrona cudzoziemców w prawie polskim i międzynarodowym, Zakaz dyskryminacji w prawie polskim i międzynarodowym (6 – 8.12.2013), Wolność sumienia i wyznania, Budowanie sieci współpracy trenerskiej – integracja uczestników I i II kurs Uczestnicy dwóch dotychczas przeprowadzonych kursów wspólnie analizowali problemy związane z problematyką wielokulturowości występujące w ich obszarach zawodowych oraz planowali możliwe formy wspólnych działań. Zajęcia na wszystkich zjazdach prowadzone były metodami podającymi i aktywizującymi. Uczestnicy każdorazowo przed zajęciami otrzymywali materiały edukacyjne związane z tematyką zjazdu. Dane Statystyczne 16 absolwentów 1. edycji kursu 16 zrealizowanych warsztatów regionalnych 320 przeszkolonych w ramach warsztatów regionalnych 18 uczestników 2.edycji kursu „Weź kurs na wielokulturowość” (4 przedstawicieli systemu edukacji, 4 policji, 4 straży granicznej, 3 - służby medyczne, 3 - urzędy lokalne)


30

Zespół Elżbieta Czyż, Bogna Chmielewska, Jan Dąbkowski

9.3. Program pomocy prawnej uchodźcom i migrantom. W pierwszej połowie roku kontynuowaliśmy realizację 3 projektów: Prawnicy na rzecz Uchodźców V (projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców i budżetu państwa) , Powroty. Pomoc prawna i informacja dla powracających migrantów (od lipca 2012) oraz Transfer wiedzy o migracji i integracji obywateli państw trzecich poprzez międzynarodową sieć współpracy (oba współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Powrotów Migrantów i budżetu państwa). W drugiej połowie roku do wymienionych wyżej doszła jeszcze realizacja projektów: - Dać radę w Polsce. Informacja i pomoc prawna dla migrantów, - Projekt szkoleniowy dla uchodźców i osób z ochroną uzupełniającą z zakresu ich praw i obowiązków oraz przysługującej im pomocy integracyjnej (w ramach współpracy z UNHCR) - Projekt przekazujący doświadczenia Polski w zakresie migracji i integracji migrantów pracownikom NGO i organów administracji w Petersburgu na temat ochrony praw migrantów (realizowany wspólnie z organizacją DanChurch Aid z Petersburga). Regularnie udzielano porad prawnych. Zidentyfikowano przy tej okazji problem dotyczący umieszczania w negatywnych decyzjach uchodźczych zakazu wjazdu do Polski mimo braku po temu podstawy prawnej. Podjęto w tym zakresie skuteczną interwencję, w efekcie w wydawanych decyzjach administracyjnych o odmowie ochrony międzynarodowej nie orzeka się już zakazu wjazdu. Podjęto też interwencję w sprawie rozdzielania rodzin w czasie przekazywania cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy do Polski w ramach postępowania tzw. Dublin II. W wyniku interwencji, Straż Graniczna podjęła działania w celu zapobieżenia takim sytuacjom w przyszłości. W ramach projektu kierowanego do migrantów udzielano także porad prawnych dotyczących zagadnień związanych z integracją w Polsce oraz podobnie jak w przypadku decydujących się na powrót do kraju pochodzenia opracowywano publikację informacyjną dla cudzoziemców na temat różnych dziedzin prawa. We wrześniu 2013 dzięki prowadzonej przez Program sprawie - Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował rządowi polskiemu sprawę związaną z bezpodstawnym umieszczeniem cudzoziemki ubiegającej się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce w strzeżonym ośrodku. Prawnicy Programu brali aktywny udział w konsultacjach władz z organizacjami Dzięki naszym działaniom doszło do zmiany w regulaminie oraz funkcjonowaniu ośrodków strzeżonych. Zmiany zostały wprowadzone m.in. po monitoringu przeprowadzonym w listopadzie 2012 (m.in. przeniesiono dzieci i rodziny z dziećmi do przystosowanych do tego celu ośrodków w Białej Podlaskiej i Kętrzynie).


31

HFPC wystąpiła do władz z pismem dotyczącym problemu z dostępem do procedury uchodźczej na przejściu granicznym Terespol-Brześć oraz wydawaniem licznych decyzji o odmowie wjazdu, które stanowiły podstawę do późniejszego umieszczenia cudzoziemców w ośrodku strzeżonym - wprost z przejścia granicznego w Terespolu. W chwili obecnej, mimo rekordowej ilości cudzoziemców deklarujących chęć ubiegania się o ochronę na przejściu granicznym w Terespolu, Fundacja nie obserwuje już praktyki związanej z umieszczaniem w detencji cudzoziemców, którzy otrzymali poprzednio odmowę lub odmowy wjazdu. Fundacja wystąpiła także do Zarządu do Spraw Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej z pismem dotyczącym problemu związanego z dostępem do pomocy prawnej cudzoziemców przebywających w Strzeżonych Ośrodkach dla Cudzoziemców i Aresztach w Celu Wydalenia. Wystąpienie w sposób bezpośredni wpłynęło na wypracowanie rozwiązań w tym zakresie, które maja usprawnić kontakt z cudzoziemcami przebywającymi w detencji. HFPC przygotowała także wystąpienie w sprawie zapewnienia prawa do sądu cudzoziemcom, którzy otrzymali decyzje negatywną w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy. HFPC stoi tu na stanowisku, że polskie ustawodawstwo, a także praktyka organów władzy wykonawczej, powodują ryzyko naruszenia prawa cudzoziemców do sądu, HFPC podjęła w ty, zakresie (kolejne już) działania litygacyjne. HFPC wystąpiła zarówno do Prezesa WSA zwracając uwagę na konieczność szybkiego rozpatrywania wniosków cudzoziemców o wstrzymanie wykonywania decyzji o wydaleniu, jak i do Sekretarza Stanu MSW z postulatem wprowadzenia odpowiednich zmian ustawodawczych. Konieczność zapewnienia cudzoziemcom skutecznego prawa do sądu jest ponadto stale podkreślana w różnych w wystąpieniach HFPC W ramach projektu Transfer wiedzy o migracji i integracji obywateli państw trzecich poprzez międzynarodową sieć współpracy zorganizowano 3 wizyty studyjne do Francji (Paryż), Belgii (Bruksela) oraz Holandii (Amsterdam, Utrecht) w celu nawiązanie kontaktów i budowania sieci z organizacjami pozarządowymi (Francja), środowiskiem akademickim (Holandia) oraz Parlamentem Europejskim (Belgia). Podczas wizyt studyjnych przeprowadzono łącznie 8 spotkań. Rozpoczęto również działania w celu przygotowania publikacji, która będzie zawierać artykuły na temat integracji migrantów w Unii Europejskiej. Przeprowadzono również mapping organizacji i innych podmiotów zajmujących się tematem migracji i integracji migrantów w: Austrii, Finlandii, we Włoszech oraz na Słowenii, w celu przygotowania kolejnych wyjazdów studyjnych. W 2013 r. , na zaproszenie władz, uczestniczono w pracach parlamentarnych związanych z uchwaleniem nowej ustawy o cudzoziemcach. Przygotowano szereg propozycji konkretnych zmian do projektu ustawy, przede wszystkim w zakresie zezwoleń na pobyt, zobowiązania do powrotu oraz zasad umieszczania cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach. Wszystkie uwagi zostały przedyskutowane na forum sejmowej Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o cudzoziemcach, a znaczna część z nich została uwzględniona. Nowa ustawa nie zmienia zasadniczo modelu polskiej polityki migracyjnej, aczkolwiek należy


32

pozytywnie ocenić szereg rozwiązań zaproponowanych przez ustawodawcę, m.in. wydłużenie z 2 do 3 lat zezwolenia na pobyt czasowy, wprowadzenie jednolitego postępowania o zezwolenie na pobyt i pracę w Polsce, czy zniesienie terminu 45 dni na złożenie wniosku o pobyt czasowy. Dane Statystyczne W ramach wszystkich realizowanych przez Program projektów udzielono 2049 konsultacji ( 167 porad integracyjnych oraz 1882 porady prawne) 666 cudzoziemcom.

Konferencje W czerwcu 2013 r. prawnik Programu wziął udział w panelu na konferencji naukowej w Olsztynie pt. „Status prawny cudzoziemca w prawie międzynarodowym”. W grudniu 2013 r. prawnicy Programu wzięli udział w konferencji szkoleniowej organizowanej w ramach sieci ELENA (European Legal Network on Asylum) na temat nowego rozporządzenia UE na temat podziału odpowiedzialności za cudzoziemców ubiegających się o status uchodźcy pomiędzy państwa członkowskie (tzw. rozporządzenie Dublin III) oraz w międzynarodowej konferencji „Europe at the Edge of Pluralism – Legal Aspects of Diversity in Europe” organizowanej w ramach prowadzonego przez Uniwersytet w Helsinkach projektu „Law and the Other in Post-Multicultural Europe”. Publikacje Broszura informacyjna nt. warunków skorzystania z możliwości dobrowolnego powrotu do kraju pochodzenia. Broszura została przygotowana w ramach projektu "POWROTY. Informacja i pomoc prawna dla powracających migrantów". Broszura jest dostępna w 7 wersjach językowych: polskiej, angielskiej, francuskiej, rosyjskiej, arabskiej, gruzińskiej oraz wietnamskiej (nakład łącznie 800 egzemplarzy oraz e-book dostępne na stronie). Zespół Prof. Irena Rzeplińska (konsultacje pro bono), Ewa Ostaszewska-Żuk, Karolina Rusiłowicz, Maja Łysienia, Jacek Białas, Marta Górczyńska, Daniel Witko, Bogusława Domańska, Marta Szczepanik, Zuzanna Popielarska, Maciej Fagasiński.

9.4. Program: Prawa dziecka W ramach prac Programu zrealizowano: Działania edukacyjne: - Konsultowanie zapisów w statutach szkolnych dla 3 szkół, które zgłosiły gotowość poprawienia swoich statutów - Warsztaty dla nauczycieli szkół warszawskich w zakresie budowania katalogów praw, obowiązków i procedur rozpatrywania skarg w statutach szkolnych - Wykłady dla studentów nt stanu przestrzegania praw dziecka


33

- Udział w pracach nad stworzeniem standardów postępowania z dzieckiem w procedurze karnej - Przygotowanie programu szkoleń (na prośbę policji) dla policjantów z komendy stołecznej i oddzielnego bloku dla specjalistów ds nieletnich - Zorganizowano dla policjantów z KS (na prośbę kierownika policyjnej izby dziecka) cykl seminariów wokół aktualnych problemów w obszarze policja-prawa człowieka i prawa dziecka - Przygotowano (E. Czyż) recenzję publikacji Fundacji im. A Komeńskiego nt. Wychowania obywatelskiego w przedszkolu Działania interwencyjne: - Prowadzono poradnictwo w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, postępowania w sprawach nieletnich, prawa oświatowego - Opracowano opinię, w ramach konsultacji społecznych, dotyczącą zmian w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich - Sprawy indywidualne: poradnictwo w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, postępowania w sprawach nieletnich, prawa oświatowego Monitoring - Udział w przygotowaniu narzędzi badawczych do monitoringu instytucji resocjalizacyjnych /zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich, młodzieżowych ośrodków wychowawczych i oddziałów psychiatrycznych dla nieletnich/ Konferencje Udział w panelu Mity o edukacji' w trakcie Konferencji organizowanej przez Pedagogium Udział w panelu „Doświadczenia organizacji pozarządowych w działaniach na rzecz praw dziecka „ w ramach konferencji org. Przez NRA Publikacje Tekst „Prawa ucznia „ do publikacji Prawa człowieka zaczynają się od praw dziecka” wydanej przez Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży Zespół Elżbieta Czyż

9.5. Program: Prawa osób uzależnionych od substancji aktywnych

Rozpoczęty w październiku Projekt Prawa osób uzależnionych od substancji aktywnych składa się z dwóch części edukacyjnej - w ramach której przeprowadzone zostało szkolenie dla prokuratorów prokuratur rejonowych w Białymstoku. oraz


34

prawnej – której celem jest przygotowanie koncepcji aktu prawnego, regulującego w kompleksowy sposób kwestie związane z uzależnieniami i zapewnieniem osobom uzależnionym fachowej i odpowiedniej pomocy Odbyły się spotkania zespołu ekspertów zaproszonych do współpracy. Omówiono między innymi występujące (a ujawnione przez Prokuraturę Generalną) dysproporcje w stosowaniu przez prokuratorów art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (przepis ten daje prokuraturze oraz sądom możliwość umorzenia postępowania karnego wobec sprawcy posiadającego nieznaczne ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych, przeznaczonych na jego własny użytek). Na przykład, w 2012 r. w apelacji poznańskiej na podstawie art. 62a umorzono 496 postępowań, w apelacji warszawskiej 195. W tym samym czasie w apelacji rzeszowskiej umorzono tylko 11, a w apelacji białostockiej tylko 16 postępowań. Stąd też potrzeba przeprowadzenia w ramach projektu szkoleń dla prokuratorów ze wschodniej części kraju. Konferencje Piotr Kładoczny i Piotr Kubaszewski wygłosili referat pt. „Problemy wokół stosowania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii” na szkoleniu dla prokuratorów prokuratur rejonowych w Białymstoku. Piotr Kubaszewski wziął udział w debacie pt. „Białystok – miasto wolne od narkotyków?”, która odbyła się w Klubokawiarni Spółdzielnia w Białymstoku. Publikacje Piotr Kładoczny, Piotr Kubaszewski (współautorzy), Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz do wybranych przepisów karnych. Warszawa 2013, Difin. Zespół Piotr Kubaszewski – koordynator części edukacyjnej projektu dr Piotr Kładoczny – koordynator części prawnej projektu

9.6. Współpraca z Agencja Praw Podstawowych.

W ramach współpracy z Agencją Praw Podstawowych w 2013 roku przygotowano raporty dotyczące: - systemu pomocy ofiarom przestępstw, wolności gospodarczej, sytuacji społecznej mniejszości Romskiej w Polsce oraz różnych form pracy przymusowej. - wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom. Celem badania była identyfikacja praktyk i procedur związanych z udziałem dzieci w wymienionych postępowaniach, a także zbadanie realizacji wytycznych Rady Europy dotyczących wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom. Eksperci prowadzili wywiady z sędziami, adwokatami, biegłymi psychologami, pracownikami RODK, policjantami na terenie całej Polski. Raport zostanie opublikowany na


35

początku 2014 r. Druga część tego projektu rozpoczęła się w marcu 2013 r. Jej celem jest ustalenie tego, w jaki sposób w praktyce realizowane są wytyczne Rady Europy dotyczących wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom. W ramach tego badania eksperci HFPC przeprowadzają wywiady z dziećmi, które brały udział w postępowaniu cywilnym i karnym. - polityk i działań instytucji publicznych wobec osób LGBT. Badaniem objęte były cztery grupy respondentów: przedstawiciele administracji centralnej i samorządowej, funkcjonariusze Policji, przedstawiciele służby zdrowia oraz systemu edukacji. Obecnie trwają prace nad ukończeniem finalnego raportu z badania. - dzieci z niepełnosprawnością, jako ofiarami ukierunkowanej przemocy i wrogości. Celem badania było zebranie jak najszerszych informacji na temat praw, strategii, programów i obiecujących praktyk nastawionych na przeciwdziałanie ukierunkowanej przemocy wobec dzieci z niepełnosprawnościami oraz wskazanie rzeczywistego wpływu, jaki mają one na sytuację tej grupy. - zidentyfikowano źródła danych na temat społeczności romskiej. Celem badania jest zidentyfikowanie istniejących – oficjalnych i pozostałych – źródeł danych gromadzonych przez organy administracji oraz inne organy publiczne, które to dane mogą zostać wykorzystane w celu monitorowania postępów procesu integracji społecznej Romów.”. Przeprowadzono: - badanie pilotażowe na temat wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dzieciom. W jego ramach przeprowadzono 10 wywiadów pilotażowych z udziałem dzieci oraz konsultacje z czterema ekspertami na temat udziału dzieci w postępowaniach cywilnych i karnych. Na 2014 zaplanowana jest druga faza badania, w ramach której zostanie przeprowadzonych 40 wywiadów z dziećmi. - badanie na temat systemu wsparcia dla ofiar przestępstw z nienawiści. W jego ramach prowadzono wywiady z prokuratorami, sędziami, policjantami oraz przedstawicielami organizacji pozarządowych zajmującymi się sprawami przestępstw z nienawiści. Rozpoczęło się badanie na temat wykorzystywania pracowników migranckich. Wykorzystywanie to może przyjmować między innymi formę pracy migrantów w warunkach szczególnego wyzysku, pracy przymusowej lub zatrudniania dzieci migranckich. Celem badania jest zebranie informacji na temat karalnych form wykorzystywania pracowników migranckich oraz skali tego zjawiska. Badanie potrwa do marca 2014.

Dane statystyczne 163 respondentów wzięło łącznie udział w przeprowadzonych do tej pory badaniach społecznych w 2013


36

Zespół Małgorzata Szuleka, Joanna Smętek, Dorota Hall, Helena Patzer, Weronika Plińska, Michał Kocikowski, Maria Dębińska, Wiktoria Długosz, Paulina Polak, Agnieszka Mikulska, Sylwia Spurek, Alicja Budzyńska, Małgorzata Rajtar , Joanna Włodarczyk.


37

Aktywności “w” I “na rzecz” krajów Wspólnoty Niepodległych Państw

Strategia I

Krzewienie praw człowieka poprzez edukację publiczną i tworzenie w Polsce sprawnych, dobrze lokalnie zakorzenionych ruchów społecznych działających na rzecz wartości określonych w misji Fundacji.

1. Pomoc prześladowanym, edukacja i pomoc prawna na poziomie krajowym I międzynarodowym oraz monitoring naruszeń praw człowieka w Białorusi

(Projekt niepubliczny, ze względów bezpieczeństwa realizatorów informacja o działaniach projektu jest ściśle chroniona) Celem ogólnym projektu jest wsparcie białoruskich NGO’s w prowadzeniu przez nie działań na rzecz praw człowieka i interesu publicznego na poziomie międzynarodowym i krajowym. Cele szczegółowe to: - Przygotowanie białoruskich prawników i adwokatów do prowadzenia działań prawnych w obronie osób prześladowanych przez reżim białoruski. Przygotowywanie ich zarówno do prowadzenia obrony tych osób w kraju jak i za granicą. Udzielanie pomocy prawnej osobom poszkodowanym przez władze białoruskie w sprawach cywilnych, administracyjnych i karnych o charakterze politycznym. - Rozwijanie świadomości społeczeństwa białoruskiego w zakresie standardów praw człowieka i zasad państwa prawa. Projekt realizowano we współpracy z kilkoma organizacjami pozarządowymi z Białorusi (były to m.in. Centrum Praw Człowieka "Viasna", Białoruski Komitet Helsiński, Białoruski Dom Praw Człowieka im. Barysa Zvozskau w Wilnie, Inicjatywa Prawna, Laboratorium Prawno-Analityczne, Centrum Litygacji Strategicznej w Homlu, Białoruskie Centrum Dokumentowania Naruszeń Praw Człowieka, Białoruska Asocjacja Dziennikarzy, Inicjatywa „Obrońcy Praw Człowieka Przeciwko Torturom”) jak również organizacjami z Polski i innych krajów (m.in. Horyzont Przeciwko Karze Śmierci - Polska, Amnesty International - Polska, Human Rights House - Norwegia, Oslo/ Genewa, Szwajcaria) a także niezależnymi adwokatami i aktywistami społecznymi. Rezultaty projektu: Wzrosła liczba kompetentnych prawników znających standardy praw człowieka i umiejących


38

wykorzystywać je w działaniach prawnych podejmowanych na terenie Białorusi jak i przed organami międzynarodowymi. Przygotowane zostały skargi oraz informacje o naruszeniach praw człowieka do Komitetów i innych instytucji ONZ oraz prowadzone są postępowania przed Komitetami. Przygotowane zostały i złożone skargi na działania różnych służb białoruskich naruszających standardy praw człowieka. Osoby represjonowane uzyskiwały w czasie realizacji projektu kompetentną pomoc prawną. Problemy nieprzestrzegania przez białoruski reżim standardów praw człowieka były nagłaśniane na forum międzynarodowym. Społeczeństwo białoruskie oraz polskie otrzymywało wiarygodną informację na temat kary śmierci w Białorusi i międzynarodowych standardów(również ta informacja trafiła do białoruskich sądów, prokuratury oraz adwokatury). Zwiększyła się liczba organizacji, z którymi współpracujemy w ramach projektu oraz poszerzony został zasięg regionalny. Dodatkowa informacja Olga Salomatova z ramienia HFPC została zaproszona do Rady Konsultacyjnej Białoruskiego Laboratorium Prawno-Analitycznego (stworzonego przez prawników i adwokatów białoruskich), oraz do Rady Projektu «Bring International Standards Home (BISH)», realizowanego przez Białoruski Dom Praw Człowieka w Wilnie oraz HRHN. Udzielenie licznych komentarzy w TV Belsat oraz radio TOK.FM nt sytuacji w Białorusi i Rosji. Zespół Olga Salomatova, Bogna Chmielewska

2. Międzynarodowy Wyższy Kurs Praw Człowieka ( 7. edycja) oraz seminarium dla absolwentów dotychczasowych edycji Wyższego Kursu na temat Implementacji Międzynarodowych Zobowiązań.

W 2013 roku zrealizowane zostały trzecia i czwarta sesje rozpoczętego w 2012 roku Kursu. Trzecia sesja odbyła się w dniach 10 – 22 lutego 2013 roku. Uczestniczyło w niej 23 uczestników. Program sesji obejmował: - kontynuację zajęć dotyczących monitoringu praw człowieka – opracowywanie danych, przygotowanie raportu i praca z raportem. - blok dotyczący edukacji praw człowieka – działania strategiczne dotyczące nauczania, planowanie i budowanie programów edukacyjnych, specyfika nauczania grup profesjonalnych, metodyka zajęć i metody oceny programów edukacyjnych - działania typu adwocacy – obejmujące analizę problemów społecznych, określenie celów, wybór metod działania, pozyskiwanie środków koniecznych do realizacji zadań, planowanie działań, ocenianie rezultatów - rozwiązywanie konfliktów i mediacje – analiza konfliktu, sposoby radzenia sobie z konfliktami, negocjacje, procesy mediacji, mediacje sądowe - planowanie strategiczne działań realizowanych w interesie publicznym


39

Po 3. sesji uczestnicy określili tematy swoich prac dyplomowych. Każdy z uczestników współpracował w trakcie przygotowywania pracy dyplomowej z wyznaczonym opiekunem/konsultantem, który konsultował swoich podopiecznych drogą elektroniczną. Czwarta sesja, składająca się z dwóch etapów odbyła się w okresie 20 maja – 2 czerwca 2013. Część pierwsza sesji ( 20 – 23 maja ) to obrona prac dyplomowych, przygotowanych przez uczestników. Spośród 23 uczestników prace obroniło 22 i otrzymało dyplom ukończenia Kursu, jeden uczestnik został zobowiązany do napisania nowego projektu. Część druga sesji to wyjazd studyjny do Genewy, Strasburga i Norymbergi. W dniach 25 – 28 maja uczestnicy zapoznawali się działaniem ONZ, ze szczególnym uwzględnieniem Biura Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka. Ponadto uczestnicy odwiedzili Pałac Narodów i Muzeum Czerwonego Krzyża. W dniach 29 – 31 uczestnicy uczestniczyli w zajeciach i spotkaniach zorganizowanych przez Council of Europe Directoriate General of Human Rights and Rule of Law Directoriate of Human Rights Suport to Human Rights National Implementation Unit. W dniu 1 czerwca, w drodze powrotnej do Polski uczestnicy zapoznali się z historią faszyzmu i procesu norymberskiego zwiedzając Salę 600 – Sądu w Norymberdze, w którym odbył się proces oraz Centrum Dokumentacji Faszyzmu.

Na wniosek uczestników ostatniego Wyższego Kursu oraz absolwentów poprzednich kursów w listopadzie 2013 zorganizowano seminarium dotyczące implementacji zobowiązań międzynarodowych dot. praw człowieka, które obok treści przydatnych w przygotowywaniu skarg i raportów do międzynarodowych organów, miało za zadanie umożliwić uczestnikom wymianę informacji na temat skutecznych sposobów wdrażania orzeczeń i rekomendacji międzynarodowych organów.. Wzięło w nim udział 31 absolwentów Advanced Cources 2002 – 2013 (spośród 32 zaproszonych). Zajęcia prowadzone były przez ekspertów polskich i zagranicznych oraz absolwentów, którzy w okresie od ukończenia swojej edycji wyższego kursu stali się doświadczonymi trenerami w zakresie wykorzystywania prawa międzynarodowego w ochronie praw i wolności człowieka. Taka koncepcja seminarium, w czasie którego oprócz wykładowców - specjalistów prawa międzynarodowego, trenerami są absolwenci realizowanych przez nas programów jest bardzo cennym czynnikiem motywującym pozostałych absolwentów do doskonalenia się i podejmowania działań zarówno w kierunku implementacji jak i edukacji w swoich krajach. Dane statystyczne

24 – uczestników uczestniczyło w kursie 23 – zakończyło kurs ( prace dyplomowa obroniły 22 osoby) 31 osób – spośród absolwentów dotychczasowych wyższych kursów uczestniczyło w listopadowym seminarium Zespół J. Agnieszka Kłosowska, Adam Pyrek., Ewa Fabich


40

3. Projekt “ Działania na rzecz wolności od tortur w Kazachstanie I Tadżykistanie.

Głównym celem trzyletniego projektu jest przyczynienie się do wyeliminowania tortur w Kazachstanie i Tadżykistanie. W ramach projektu planowane są różnego typu działania, w tym m.in. budowa sieci organizacji pozarządowych oraz ściśle współdziałających ze sobą koalicji przeciwko torturom, międzynarodowe akcje propagandowe (na poziomie UE, ONZ oraz OBWE), przygotowywanie raportów dla MPPOiP i CAT , działania prawne na poziomie krajowym w tym prowadzenie spraw precedensowych oraz organizowanie bezpośredniej pomocy prawnej dla ofiar tortur. Dotacja na projekt z KE została przyznana na przełomie kwietnia i maja 2013 – umowę ostatecznie podpisano w grudniu 2013. W drugiej połowie 2013 obok negocjacji z UE trwały, zakończone powodzeniem, prace fundrisingowe, mające na celu pozyskanie dodatkowych źródeł finansowania projektu wymaganych przez UE. Zespół Lenur Kerimov koordynator Małgorzata Gawlik asystent

4. Akcje podejmowane w ramach I na rzecz Grupy ds. szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe działającej w ramach Platformy Społecznej Solidarności (nieformalnej sieci organizacji pozarządowych działających na rzecz praw człowieka w krajach OBWE)

W ramach Grupy ds. szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe odpowiadamy za trzy projekty:

4.1. Projekt „Międzynarodowa misja obserwacyjna w Kazachstanie”

- W ramach projektu trwały pracę nad stworzeniem systemu informatycznego o nazwie roboczej: „Naming and Shaming Platform”, który będzie:

zbierał informacje o prawach człowieka ze stron internetowych międzynarodowych instytucji (jak np. Parlament Europejski, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy itd.), automatycznie je przetwarzał i wysyłał informacje o nich do administratorów portalu,


41

umożliwiał publikowanie wybranych treści na portalu internetowym o nazwie roboczej „Naming and Shaming Platform”.

Technologia użyta przy opracowaniu systemu informatycznego „Naming and Shaming Platform” wzorowana będzie na technologii opracowanej przez Fundację ePaństwo przy realizacji portalu sejmometr.pl.

4.2. Projekt Misja monitoringowa związana ze skutkami specjalnej operacji wojskowej przeprowadzonej 23-24 lipca 2012 roku przez rząd Tadżykistanu w prowincji Khorog, GBAO

Projekt był realizowany przez HFPC w partnerstwie z organizacją Nota Bene z Tadżykistanu. W 2013 roku partnerzy projektu przeprowadzili monitoring dotyczący naruszeń praw człowieka w trakcie operacji wojskowej w Horogie, przeprowadzonej przez władze tadżyckie w dniach 23-24 lipca 2012 r. W rezultacie badań stwierdzono liczne naruszenia praw człowieka ludności cywilnej, zamieszkującej Horog, między innymi: naruszenia prawa do życia, prawa do rzetelnego procesu, prawa do własności. Władze tadżyckie wprowadzając tam wojsko nie zapewniły wystarczającego poziomu bezpieczeństwa ludności cywilnej. Raport z monitoringu został przedstawiony w mediach tadżyckich, planowana była także konferencja prasowa w rocznicę wydarzeń w Horogu, jednakże partnerzy projektu postanowili nie przeprowadzać konferencji prasowej ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa tadżyckim organizacjom pozarządowym, które brały udział w monitoringu (dochodziły niepokojące sygnały od państwowych instytucji kontrolnych, które uważnie zaczęły się przyglądać NGOsom w okresie przed wyborami prezydenckimi). Mimo bardzo nerwowej reakcji władz tadżyckich raport został przedstawiony członkom Komitetu Praw Człowieka ONZ (jako raport alternatywny) w lipcu 2013 r. oraz na spotkaniu HDIM zorganizowanym przez ODIHR OBWE we wrześniu 2013 r w Warszawie.

4.3. Projekt: Fundusz Sytuacji Kryzysowych Platformy Solidarności Obywatelskiej.

Jego celem jest finansowanie działań organizacji wchodzących w skład Platformy Solidarności Obywatelskiej w celu mobilizacji uwagi międzynarodowej opinii publicznej wobec poważnych naruszeń praw człowieka w krajach Europy Zachodniej i Wspólnoty Niepodległych Państw oraz wsparcie obrońców praw człowieka pracujących w tych krajach. W okresie sprawozdawczym Komitet sterujący projektem podjął decyzję o finansowaniu 4 działań, były to: a. Działania z zakresu rzecznictwa na poziomie międzynarodowym prowadzone przez Klub Praw Człowieka (Azerbaijan) Podstawowym celem tego projektu było zwrócenie uwagi


42

międzynarodowej opinii publicznej na krytyczną sytuację z przestrzeganiem praw człowieka w Azerbejdżanie, oraz pozyskanie wsparcia dla więźniów sumienia i członów ich rodzin w Azerbejdżanie. b. Obserwacja spraw dotyczących stosowania ustawodawstwa o “agentach zagranicznych” w Rosji. Tu m.in. wysłano obserwatorów międzynarodowych na pierwsze procesy sądowe wytoczone przez władze rosyjskie organizacjom pozarządowym na podstawie nowo wprowadzonego prawa o “agentach zagranicznych”. Prawo to łamie europejskie standardy z zakresu wolności zrzeszania się. Reprezentanci HFPC oraz Kazakhstan International Bureau for Human Rights and the Rule of Law obserwowali procesy "Kostromskiego Centrum Społecznych Inicjatyw” oraz Centrum Anty-korupcyjnych Badań i Inicjatyw „Transparency International – Russia”. c. Obserwacja tzw. spraw ‘Bolotnaya’ w Rosji Obserwacja prowadzona przez Inicjatywę Kontroli Obywatelskiej OGON (http://ogonwatch.org/). W ramach projektu OGON obserwowało proces Michaiła Kosenko, który po wydarzeniach 6 maja 2012 r. na Placu Bolotnaja w Moskwie został poddany przymusowemu leczeniu psychiatrycznemu. Obserwowany był także proces innych 12 oskarżonych w ramach Bolotnych spraw. d. Wsparcie inicjatyw rzeczniczych Klubu Praw Człowieka z Azerbejdżanu skierowanych na ochronę praw więźniów sumienia oraz ochronę wolności wypowiedzi artystycznej. Cel projektu to podwyższenie świadomości międzynarodowej opinii publicznej na temat sytuacji więźniów sumienia w Azerbejdżanie oraz występujących tam naruszeniach wolności wypowiedzi artystycznej. Działania mają na celu zwiększenie presji międzynarodowej na władze Azerbejdżanu - głównie PACE by ten wyznaczył specjalnego sprawozdawcę, którego zadaniem byłoby zbadanie sytuacji więźniów politycznych w tym kraju. Zespół Lenur Kerimov

5. Współpraca z Młodzieżową Alternatywą MAR’T z Czernichowa, Ukraina

Prowadzono zajęcia edukacyjne na seminariach organizowanych przez „Młodzieżową Alternatywę” MAR’T z Czernichowa, Ukraina na temat Monitoring praw człowieka w instytucjach resocjalizacyjnych i opiekuńczych dla nieletnich dla organizacji zajmujących się prawami dziecka - 27.06. – 1.07.2013 oraz Monitoring praw człowieka w instytucjach izolacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem Krajowego Mechanizmu Prewencji dla pracowników Biura Ombudsmana Ukrainy - 15 – 19.12.2013 Dane statystyczne 38 przeszkolonych osób w ramach obu seminariów (1. - 20 osób, 2. – 18 osób). Zespół Bogna Chmielewska

http://ogonwatch.org/


43

6. Ewaluacja działalności i rekomendacje do strategii dla Center for support of International Protection – Osh, Kyrgystan

Na zaproszenie dyrekcji Center for Support of International Protection – Osh, eksperci Fundacji (Agnieszka Kłosowska i Adam Pyrek) po zapoznaniu się z dokumentami dotyczącymi powołania Centrum i jego działalności oraz po rozmowach z członkami Zarządu i Rady Centrum oraz jego pracownikami przygotowali dokument zawierający ich wnioski z ewaluacji i rekomendacje dla przygotowywanej przez Centrum strategii działań na najbliższe lata. Wykorzystując wizytę w Kirgistanie (17 – 22 czerwca 2013 ) spotkali się również z absolwentami różnych programów edukacyjnych HFPC pracującymi na tym terenie. Zespół Agnieszka Kłosowska, Adam Pyrek

Strategia II

Prowadzenie i wspieranie działań skierowanych na dostosowanie przepisów prawa oraz praktyki stosowania prawa do standardów praw człowieka w Polsce.

1. Monitoring przestrzegania praw pacjentów w winnickich publicznych placówkach ochrony zdrowia – Winnica, Ukraina Projekt był realizowany w okresie 1.01. – 31.08.2013. we współpracy z "Winnicką Grupą na rzecz Praw Człowieka" ( Vinnytsya Human Rights Group) Projekt przewidywał przygotowanie i przeprowadzenie monitoringu przestrzegania praw pacjenta w publicznych instytucjach ochrony zdrowia w Winnicy (Ukraina). Na podstawie przeprowadzonych badań opracowany został raport i wypracowane rekomendacje zmian i reform skierowanych na poprawę jakości świadczonych usług oraz transparentności wydawania funduszy publicznych. Wyniki badań zostały zaprezentowane w mediach i w trakcie tzw. okrągłego stołu, na konferencji prasowej a także rozesłane w twardych kopiach do odpowiednich instytucji. Ekspertka Fundacji uczestniczyła w opracowaniu koncepcji monitoringu, instrumentarium, doborze i przeszkoleniu grupy badaczy (seminarium szkoleniowe odbyło się w 2-3.03.2013.) a następnie w opracowywaniu raportu z badań. Zespół Bogna Chmielewska oraz działacze winnickiej organizacji


44

2. Projekt “Wzmocnienie przestrzegania praw człowieka w Kosowie”. W ramach projektu Rady Europy "Wzmocnienie przestrzegania praw człowieka w Kosowie " zorganizowano wizytę studyjną w Polsce. Wizyta studyjna odbyła się w dniach 8-12 kwietnia 2013 roku. Podczas przygotowywania programu wizyty , starano się nią objąć jak najszerszy zakres instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka w Polsce. Po wprowadzającym z zagadnienie spotkaniu z przedstawicielami Fundacji uczestnicy spotkali się z kierownictwem i pracownikami różnych instytucji państwowych odpowiedzialnych za ochronę praw człowieka w Polsce , takich jak : . - Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich (Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich ) - Biuro Rzecznika Praw Pacjenta - Biuro Rzecznika Praw Dziecka - Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania - Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. Praw Człowieka . - Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości Zespół Adam Pyrek, Janina A .Kłosowska

3. Opracowanie mechanizmów prawnych zapobiegających torturom i nieludzkiemu traktowaniu w Tadżykistanie Podstawowym celem projektu było udzielenie pomocy merytorycznej grupom roboczym stworzonym w obrębie Sądu Najwyższego, Prokuratury Generalnej oraz Ministerstwa Sprawiedliwości Tadżykistanu, opracowującym dokumenty prawne ukierunkowane na zapobieganie oraz przeciwdziałaniem torturom. W okresie sprawozdawczym trwały prace nad dokumentami opracowanymi przez grupy robocze. Były to m.in. takie dokumenty, jak:

Uchwała Plenum Sądu Najwyższego Republiki Tadżykistanu o stosowaniu przepisów prawa karnego oraz postępowania karnego w zakresie przeciwdziałania torturom;

Instrukcja Prokuratury Generalnej Republiki Tadżykistanu w sprawie środków zapobiegania, ujawniania i badania przypadków użycia tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania albo karania;

Instrukcja Ministerstwa Sprawiedliwości Tadżykistanu w sprawie trybu zatrzymania osób.

Ekspertami HFPC, którzy złożyli komentarze do dokumentów byli:

prof. Zbigniew Lasocik – wykładowca UW; były członek Europejskiego Komitetu do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu;


45

płk. Jarosław Kopczuk – Służba Więzienna RP;

Maria Ejchart – przedstawicielka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Uwagi ekspertów zostały przedstawione podczas spotkania roboczego w Tadżykistanie, które odbyło się w dniach 25-27 marca 2013 r. Zespół Lenur Kerymov

4. Media I NGO’sy – współpraca dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego I ochrony praw człowieka W ramach projektu, stanowiącego kontynuację działań prowadzonych w minionych latach w dniach 19-23 maja 2013 r. zorganizowana została wizyta studyjna dziennikarzy oraz działaczy organizacji pozarządowych z Ukrainy w Polsce. W wizycie wzięło udział łącznie 15 osób. Uczestnicy wizyty zapoznali się z doświadczeniami polskich NGO z zakresu budowania i organizowania kampanii społecznych oraz spotkali się z polskimi dziennikarzami. Po za warszawą odwiedzili także Wieluń spotykając się tam przedstawicielami władz samorządowych, lokalnymi organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi mediami. Zespół Lenur Kerimov,

5. „Wspólnie na rzecz przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych” – program dla Białorusi Głównym celem projektu było podniesienie kompetencji w zakresie ochrony praw człowieka, działaczy organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka z HIV / AIDS, ludzi, chorych na gruźlicę oraz działających na rzecz zapobieżenia rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Partnerem projektu ze strony białoruskiej jest Stowarzyszenie "BelSet anti-AIDS. Pierwsze z trzech zaplanowanych w projekcie seminariów odbyło się w terminie 13 – 20.04.2013. Wzięły w nim udział 22 osoby oraz koordynator projektu ze strony białoruskiej. Program seminarium obejmował takie tematy jak prawa człowieka ze szczególnym uwzględnieniem praw szczególnie naruszanych w przypadku osób żyjących z chorobami zakaźnymi, omówienie międzynarodowych standardów oraz prawnego i medycznego polskiego modelu opieki. Uczestnicy odbyli także wizyty w placówkach sprawujących opiekę nad osobami żyjącymi z HIV/AIDS, HCV oraz gruźlicą. Drugie seminarium/wizyta studyjna odbyło się w dniach 29.06 – 6.07.2013. Uczestnikami (25) byli zarówno przedstawiciele służby zdrowia, specjaliści zajmujący się problematyką chorób zakaźnych jak i działacze organizacji społecznych pomocowych i samopomocowych


46

itd. Tematyka seminarium obejmowała m. innymi :prawa człowieka i mechanizmy ich ochrony, katalog praw człowieka ze szczególnym uwzględnieniem praw najczęściej naruszanych w stosunku do osób żyjących z chorobami zakaźnymi, polski system opieki nad ludźmi żyjącymi z HIV/AIDS i innymi chorobami zakaźnymi. W trakcie seminarium uczestnicy mieli okazję odwiedzić wybrane szpitale i poradnie. Program wizyty studyjnej obejmował wykłady, zajęcia praktyczne tj. pracę na dokumentach, analizę kazusów itd., spotkania ze specjalistami polskimi, wizyty w placówkach. Program został wysoko oceniony , wiele osób podkreślało, że zmieniło się ich podejście do pracy i do problemów ludzi chorujących na choroby zakaźne. Jeden z uczestników stwierdził …..”Ja zrozumiałem, że godność człowieka jest dużo ważniejsza niż wiele innych elementów pracy lekarza…..Nam już dawno pora odejść od „sowieckiego myślenia” w naszej pracy, którego nadal jest jeszcze dużo….” Trzecie seminarium - umiejętnościowe "Stop chorobom zakaźnym" dla działaczy organizacji pomocowych i samopomocowych - (25.08.2013 – 1.09.2013). Uczestnikami (22) byli ludzie wybrani spośród absolwentów seminariów/wizyt studyjnych przeprowadzonych w ramach 1 i 2 działania projektu. .Celem seminarium było przygotowanie uczestników do prowadzenia skutecznych działań ukierunkowanych na szeroko rozumiana ochronę praw pacjenta. W trakcie zajęć powstało wiele ciekawych projektów akcji, które aktualnie są realizowane. Projekt realizowany był w ramach Polskiej Pomocy Zagranicznej – 2013 a współfinansowany przez Study Tour Poland Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Dane statystyczne 47 uczestników seminariów (22 seminarium/wizyta studyjna oraz 25 seminarium umiejętnościowego) Zespół J. Agnieszka Kłosowska , A. Pyrek

6. Kształcenie ustawiczne jako warunek stymulacji niepełnosprawnych" - program dla Białorusi Celem projektu było podniesienie kompetencji działaczy organizacji pozarządowych zajmujących się stymulacją społeczną i zawodową członków grup defaworyzowanych w celu ochrony ich podstawowych praw i wolności. W ramach projektu przeprowadzono dwa siedmiodniowe seminaria/wizyty studyjne każde dla 22 osób (8-15 czerwca i 20-28 września 2013). Uczestnikami seminariów byli specjaliści oraz działacze pomocowych i samopomocowych organizacji zajmujący się osobami niepełnosprawnościami w Białorusi Celami seminariów było przekazanie wiedzy pozwalającej na :


47

a. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i defaworyzacji na rynku pracy osób z niepełnosprawnością (fizyczną i psychiczną). b. Propagowanie społecznego modelu podejścia do problemów osób z niepełnosprawnością. Zmiana kategorii myślenia o niepełnosprawności- nie jako o chorobie i ograniczeniach, a jako o inności występującej w różnorodnym społeczeństwie Program seminariów składał się z części:

teoretycznej (seminaryjnej) – dotyczącej praw człowieka oraz międzynarodowych i krajowych mechanizmów ich ochrony, praw pacjenta, Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych i Protokołu Dodatkowego, praw materialnych szczególnie naruszanych w przypadku osób niepełnosprawnych, systemu wspierania osób z niepełnosprawnością w Polsce i innych krajach, systemu edukacji zawodowej osób niepełnosprawnych (z uwzględnieniem edukacji specjalnej, integracyjnej i włączającej)

praktycznej (wizyty studyjnej) mającej na celu pokazanie spektrum możliwości edukacji zawodowej oraz zatrudnienia osób z niepełnosprawnością zarówno na wolnym rynku pracy jak i w zatrudnieniu wspomaganym; wizyty w Centrach Rehabilitacji, Warsztatach terapii zajęciowej, Zakładach aktywności zawodowej, Centrum Doradztwa Zawodowego dla osób z niepełnosprawnością , Zakładach Pracy Chronionej itd.

Efekty realizacji projektu :

1. Zapoczątkowano proces zmian systemowych (temu m.in. miało służyć włączenie do projektu przedstawicieli administracji i instytucji rządowych i samorządowych) w zakresie realizacji praw osób z niepełnosprawnością.

Dane statystyczne 45– przeszkolone osoby w ramach 2.seminariów Zespół A. Pyrek, J .Agnieszka Kłosowska

7. Od bierności do aktywności – aktywizacja osób z niepełnosprawnością w ośrodku Martkofi” – Projekt dla Gruzji Celem projektu było zagwarantowanie prawa do uczestnictwa w życiu społecznym osób z różnymi niepełnosprawnościami przebywających w ośrodku w Martkofi - Gruzja. Uczestnikami działań byli pracownicy ośrodka (kadra pedagogiczna i opiekunowie 35 osób). Działania projektu przebiegały w trzech etapach: Etap 1. - 5 dniowe, teoretyczno-praktyczne szkolenie kadry ośrodka w zakresie praw człowieka/praw osób niepełnosprawnych i przygotowywania Indywidualnych Programów Działania uwzględniających potrzeby i możliwości osób tam przebywających (15 - 19 lipca).


48

Etap 2. - praca realizowana przez pracowników ośrodka zgodnie z umiejętnościami nabytymi w trakcie szkolenia. Etap 3. superwizja wprowadzonych zmian z dodatkowymi zajęciami uzupełniającymi (17 – 19 października). W rezultacie szkolenia przedstawiciele kadry pedagogicznej, wspólnie z opiekunami przygotowali karty IPD dla pensjonariuszy a kilka indywidualnych przypadków zostało bardzo szczegółowo omówionych w czasie superwizji prowadzonej przez ekspertów HFPC.. Dane statystyczne 35 osób personelu ośrodka przygotowano do wdrożenia zmian 60 pensjonariuszy korzysta z wprowadzonych zmian Zespół Adam Pyrek, Janina A. Kłosowska


49

Strategia III

Udział HFHR w kształtowaniu polityk europejskich w zakresie praw człowieka z punktu widzenia nowych państw członkowskich

1. Europa Praw Człowieka

Program kontynuował działalność rzeczniczą i monitoringową na szczeblu Unii Europejskiej, Rady Europy oraz krajów partnerstwa wschodniego, ze szczególnym uwzględnieniem gwarancji procesowych i ochrony danych osobowych w UE, reformy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wykonywania wyroków ETPCz, a także sytuacji praw człowieka i polityki Polski i UE wobec Azerbejdżanu i Rosji. Podjęto działania, między innymi, w sprawie aresztowania aktywistów w Azerbejdżanie, pozbawienia prawa wykonywania zawodu przez adwokata Aslana Ismayova, wizyty Ilhama Alijewa w Brukselii, a także sytuacji organizacji pozarządowych w Rosji. Celem działań było także uwzględnienie w większym zakresie kwestii praw człowieka w polityce zagranicznej Polski oraz Unii Europejskiej. Program kontynuuje działania w zakresie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Opracowano propozycję zmiany Regulaminu Sejmu RP w celu wprowadzenia procedury badania zgodności projektów ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi dotyczącymi ochrony praw człowieka. W związku z trwającą nowelizacją kodeksu postępowania karnego badana jest na bieżąco zgodność i stopień implementacji dyrektyw unijnych o dostępie do tłumacza i otrzymania informacji po aresztowaniu. Przedstawicielki programu uczestniczą w cotygodniowych spotkaniach Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji nt. reformy ochrony danych osobowych. Program na bieżąco śledzi orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które dotyczy praw podstawowych. Opracowywane są omówienia orzeczeń. Program zaangażował się w koalicję organizacji pozarządowych powstałą w ramach Europejskiego Roku Obywateli. Celem koalicji jest między innymi opracowanie rekomendacji. Program uczestniczy w przygotowaniu rekomendacji na temat korzystania z praw obywatelskich.

W ramach projektu powstały policy papers “Rola Unii Europejskiej w kształtowaniu reformy systemu ochrony praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych – perspektywy i rekomendacje” autorstwa dr Aleksandry Gliszczyńskiej oraz „Europejska Unia Swobód Obywatelskich - nowa organizacja strażnicza dla całej UE” autorstwa Dominiki Bychawskiej Siniarskiej i dr Adama Bodnara. Prowadzono szkolenia i pomoc dla organizacji pozarządowych z Południowego Kaukazu w zakresie pisania pism interwencyjnych do Komitetu Ministrów o wykonanie wyroków ETPC. W październiku 2013 r. zorganizowano dla prawników z Południowo kaukaskiej Sieci wizytę studyjna w Strasburgu.


50

Dane statystyczne 11 omówień wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 6 opinii do Komitetu Ministrów w sprawie wykonania wyroków z Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu. 5 stanowisk, interwencji w sprawach dotyczących Partnerstwa Wschodniego, w szczególności Azerbejdżanu. Konferencje

17 lipca 2013 panel nt. praw człowieka na południowym Kaukazie w ramach Warsaw East European Conference;

27 września 2013 panel na temat wykonywania wyroków ETPCz w ramach spotkania OBWE Human Dimension Implementation Meeting.

31 października międzynarodowa konferencja „Prawo do obrony jako fundament rzetelnego procesu”

Publikacje Zuzanna Warso, Computer Law & Security Review, „There's more to it than data protection – Fundamental rights, privacy and the personal/household exemption in the digital age” Dominika Bychawska-Siniarska, Rzeczpospolita, Parlament na straży praw człowieka, 23 października 2013 r. Zespół Dominika Bychawska-Siniarska, Zuzanna Warso, Joanna Smętek.

2. Obserwatorium działań CIA na terytorium Poilski

W ramach Obserwatorium działalności CIA na terytorium Polski skupiono się na monitoringu prasy światowej oraz polskiej w zakresie publikowania przez nie informacji na temat sprawy tajnych więzień CIA na świecie, Guantanamo oraz stosowania tortur w trakcie wojny z terroryzmem.

Prowadzona była strona internetowa (www.hfhr.org.pl/cia), na której zamieszczane były bieżące informacje dotyczące problemu istnienia więzień CIA w Polsce oraz działań podejmowanych w ramach Programu.

Dodatkowo wystosowano kolejne wnioski o udostępnienie informacji publicznej do władz polskich, w tym do Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie, prowadzącej śledztwo w sprawie przetrzymywania osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną w tajnej bazie w Polsce oraz do Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Zorganizowano spotkanie z przedstawicielami Krajowej Rady Prokuratury poświęcone niezależności prokuratorów prowadzących ww. śledztwo. Spotkanie to zaowocowało wydaniem stanowiska, w którym wskazano, że przeniesienie przez Prokuratora Generalnego postępowania przygotowawczego z Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie do Krakowa, nie naruszyło niezależności prokuratorów prowadzących śledztwo. Jednak wskazano na

http://www.hfhr.org.pl/cia


51

konieczność zmiany i doprecyzowania przepisów dotyczących zmiany prokuratora prowadzącego postępowanie karne, ponieważ w obecnym kształcie mogą one prowadzić do naruszania niezależności prokuratorów.

Szczególny nacisk położono na sprawy toczące się przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, w tym Al-Nashiri przeciwko Polsce, Abu Zubaydah przeciwko Polsce. W raportowanym okresie w sprawie Abu Zubaydah przeciwko Litwie Fundacja złożyła w opinię prawną do ETPC.

Uczestniczono (dr Adam Bodnar oraz Irmina Pacho) w charakterze obserwatorów w rozprawie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w sprawie Al Nashiri i Abu Zubaydah przeciwko Polsce. Co istotne, pełnomocnicy skarżących wielokrotnie odwoływali się do informacji uzyskanych przez Helsińską Fundację Praw Człowieka w skardze do ETPC oraz w trakcie samej rozprawy. Sporządzono raport na temat przebiegu rozprawy, który następnie został rozesłany do mediów. Wcześniej, HFPC monitorowała, informowała media oraz komentowała wydarzenia związane z postępowaniem przed ETPC. Ponadto Obserwatorium działalności CIA na terytorium Polski rozszerzył swoją działalność również na problemy wynikające z przeprowadzania operacji ukierunkowanego zabijania (targeted Kipling) przy użyciu dronów nakierowanych na eliminację osób podejrzewanych o terroryzm. W tym celu w ramach programu zostało skierowane wystąpienie generalne do Ministerstwa Obrony Narodowej. Statystyka 3 sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. W dwóch z nich zostały złożone opinie prawne. Trzecia sprawa jest obserwowana w ramach Programu. Po jej komunikacji również planowane jest złożenie opinii prawnej. HFPC przygotowała również shadow report dla Komitetu Przeciwko Torturom (Committee Against Torture) ONZ, w którym zwróciła również uwagę na sprawę tajnych więzień CIA w Polsce, w tym na prowadzone przez prokuraturę polską śledztwo, a także na toczące się przed ETPC sprawę. Dr Adam Bodnar wziął udział w sesji Komitetu. W rezultacie jedna z rekomendacji dotyczyła sprawy tajnych więzień CIA w Polsce. Wystosowano wnioski o udostępnienie informacji publicznej do Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych Konferencje Irmina Pacho i Adam Bodnar wzięli udział w konferencji organizowanej przez uczelnię Collegium Civitas o samolotach bezzałogowych w zarządzaniu kryzysowym i działaniach militarnych. Publikacje Raport z rozprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w sprawie Al Nashiri i Abu Zubaydah przeciwko Polsce.


52

Zespół Dr. Adam Bodnar, Irmina Pacho

3. Przynależność do Krajowych i Międzynarodowych Sieci NGOs HFPC kontynuuje działabnia w następujacych sieciach organizacji pozarządowych

EU Russia Civil Society Forum (uczestniczyliśmy w pracach Steering Committee oraz w realizacji projektu Wdrożenie orzeczeń ETPCz)

The Civic Solidarity Platform ( obok projektów opisanych wyżej przedstawiciele HFPC brali udział w spotkaniu roboczym Platformy w Warszawie w dniach 28-29 września 2013 r.

The Committee on International Control over the Human Rights Situation in Belarus (patrz project opisany wyżej)

Grupa Zagranica (opracowywanie wspólnych stanowisk)

Sieć Domów Praw Człowieka (The Human Rights House Network) (23-25 czerwca trenerzy HFPC wzięli udział w Szkole praw człowieka dla młodych działaczy NGO z Azerbejdżanu, spotkaniu Południowo Kaukaskiej Sieci w Gruzji w 14-15 grudnia oraz seminarium dla liderów białoruskich organizacji w Białoruskim Domu Praw Człowieka w Wilnie – 21-22 grudnia. Poza tym przedstawiciel HFPC brał udział w spotkaniu sieci HRHN 14-15 listopada poświęconym opracowaniu strategii HRHN na najbliższe lata).

Human Rights Film Festival Network (realizacja wspólnego festiwalu wspólnie z czeskim festiwalem One World w Rangunie)

ECRE (udział w szkoleniach i konferencjach) oraz współpracę z organizacjami międzynarodowymi:

OBWE – tu m.in. w dniach 23-26 września 2013 r. została zorganizowana wizyta studyjna w Polsce Wiceministra Spraw Wewnętrznych Republiki Tadżykistan Oripova, który zapoznał się z polskimi doświadczeniami z zakresu reformy policji. W dniach 5-6 listopada 2013 r. przedstawiciel HFPC Lenur Kerymov na zaproszenie Centrum OBWE w Kyrgyzstanie wziął udział w spotkaniu roboczym, mającym na celu zaplanowanie strategii działań nowopowstałego Krajowego Mechanizmu Prewencji w Kyrgyzstanie. Przedstawiciele HFPC brali udział w Równoległej Konferencji Społeczeństwa Obywatelskiego OSCE, zorganizowanej w Kijowie 3-4 grudnia 2013 r.

ONZ . Organizacja spotkania przedstawicieli polskich watch dog NGOs z wizytującą Polskę Wysoką Komisarz ds. Praw Człowieka ONZ (październik 2013) Adam Bodnar został powołany przez Sekretarza Generalnego ONZ w skład 5-osobowej rady dyrektorów Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz pomocy ofiarom tortur oraz kandyduje (wsparty m.in. głosami członków Platformy Solidarności) do funkcji Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. human rights defenders.

Radą Europy - Przedstawiciele HFPC aktywnie uczestniczą w pracach zmierzających do reformy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dr Adam Bodnar uczestniczył w


53

spotkaniu NGOs z Komitetem Ministrów Rady Europy (grupa GDR-F) dotyczącym strategii dalszego reformowania systemu Konwencji.

Unią Europejską - Oprócz bieżących działań związanych z monitorowaniem ustawodawstwa unijnego oraz orzecznictwa TS UE, warto wspomnieć, że dr Adam Bodnar uczestniczył w posiedzeniu Komisji LIBE Parlamentu Europejskiego dotyczącym programu PRISM i aktywności polskich organizacji pozarządowych w zakresie wyjaśniania zakresu programów masowej inwigilacji.

Zespół Dominika Bychawska Siniarska, Lenur Kerimov, Bogna Chmielewska, Olga Salomatova oraz członkowie Zarządu HFPC

Strategia IV

Wzmocnienie fundacji

1. Public Relations W 2013 HFPC umacniała swoją strategię komunikacji w internecie. W tym czasie odnotowaliśmy przeszło 106 000 odwiedzin strony HFPC (hfhr.pl), a profil HFPC na portalu Facebook na koniec 2013 liczył ponad 19 000 fanów. HFPC prowadzi również swoje konta na Twitter oraz YouTube. W 2013 HFPC wydała 21 komunikatów prasowych oraz zorganizowała łącznie dwadzieścia konferencji prasowych, briefingów prasowych, konferencji naukowych oraz debat. Jednym z najważniejszych wydarzeń zorganizowanych przez HFPC były konferencje prasowe poświęcone: - publikacji stanowiska Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Komitetu Helsińskiego dotyczącego projektu ustawy „o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób”. Ustawa była projektowana w związku z wyjściem na wolność 13 niebezpiecznych skazanych, - przygotowaniu przez HFPC, Amnesty International i Fundację Panoptykon listy stu pytań do decydentów, w tym Premiera, Ministra Spraw Wewnętrznych i Ministra Spraw Zagranicznych na temat stosowania amerykańskiego programu PRISM. Eksperci Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka stale zabierali głos w dyskusjach na temat sytuacji przestrzegania praw człowieka zarówno w Polsce, jak i na świecie. Od stycznia do maja 2013 eksperci Fundacji byli najczęściej cytowani w materiałach dotyczących ustawy „o postępowaniu wobec osób zaburzonych psychicznie stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób”., zapowiedzi pozwania oraz dochodzenia publikacji przeprosin o wartości 30 milionów złotych przez ministra transportu Sławomira


54

Nowaka od tygodnika „Wprost”, postępowania przed ETPCz w dwóch sprawach dotyczących byłych więźniów CIA w Polsce, kwestii związanych z uregulowaniem związków partnerskich i ich zgodnością z Konstytucją oraz wizyty polskiej oficjalnej delegacji w Chinach 4 czerwca - w rocznicę krwawej pacyfikacji prodemokratycznych wystąpień w Pekinie, rekomendacjach Komitetu Przeciwko Torturom na temat sytuacji w polskich zakładach karnych oraz postępowania przed ETPCz w sprawie Al. Nashiriego i Abu Zubaydah, przetrzymywanych w domniemanych więzieniach CIA w Polsce. Stale ukazuje się cotygodniowy Newsletter HFPC w dwóch wersjach językowych (polskiej i angielskiej) publikujemy w nim systematycznie obok bieżących informacji z działalności Fundacji także omówienia ważnych orzeczeń ETPCz autorstwa Przewodniczącego Rady Fundacji - Marka A. Nowickiego We wrześniu 2013 r. w trakcie Forum Ekonomicznego w Krynicy HFPC otrzymała Nagrodę „Organizacja pozarządowa 2012 r.”. Również w październiku Prezes Fundacji Danuta Przywara została nagrodzona prestiżową Nagrodą im. Jerzego Zimowskiego za działalność na rzecz praw i wolności człowieka. W październiku 2013 zespół HFPC przygotował również prezentację na temat działalności Fundacji w ramach ‘Wioski Noblistów’ organizowanej podczas Zjazdu Noblistów w Warszawie oraz zaprezentował dotychczasową współpracę pro bono z kancelariami prawnymi w ramach NGO Marketplace w ramach dorocznej konferencji Pro Bono Forum. Zespół Małgorzata Szuleka

2. Kwartalnik o prawach czlowieka HFPC Kwartalnik o prawach człowieka jest naszą regularną publikacją poświęconą problematyce ochrony praw człowieka. Zamieszczamy w nim artykuły na temat aktualnych problemów z zakresu ochrony praw człowieka w Polsce i na świecie , omawiamy najnowsze orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz spraw precedensowych prowadzonych przez HFPC. Wydano kolejne numery Kwartalnika: nr 4/2012 oraz 1/2013, 2/2013 i nr 3/2013. Prowadzono prace nad numerem 4/2013 r. Wśród tekstów znalazły się publikacje dotyczące istotnych zagadnień z zakresu praw człowieka. Szczególną uwagę należy zwrócić na poniżej wskazane teksty. Standardy wynikające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka a polski proces legislacyjny (Profesor INP PAN dr hab. Ireneusz C. Kamiński) Jak traktujemy osoby LGBT? Raport Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, Dominika Bychawska-Siniarska)


55

Czy warto naruszać zasady, czyli o projekcie postpenalnej izolacji przestępców (dr Piotr Kładoczny) Ile wolności dla Azerbejdżanu? (Dominika Bychawska-Siniarska, Joanna Smętek) Kwartalnik wydawany jest w nakładzie 500 egzemplarzy. Stałymi odbiorcami Kwartalnika jest ponad 300 podmiotów: uczelnie prawnicze, sądy, organy władzy wykonawczej i ustawodawczej, jak również dziennikarze i prawnicy. Dane statystyczne 4 wydane numery kwartalnika Zespół Profesor Ireneusz C. Kamiński (redaktor naczelny), Katarzyna Wiśniewska (sekretarz redakcji), Dr. Adam Bodnar, Dr. Piotr Kładoczny, Dr. Dorota Pudzianowska, Dr. Dorota Hall (członkowie redakcji).

Raport z działalności czerwiec grudzień ì í î - hfhr.pl · WATCH DOC [s Prawa człowieka w...

Documents

Transcript of Raport z działalności czerwiec grudzień ì í î - hfhr.pl · WATCH DOC [s Prawa człowieka w...