Raport: Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz ...

Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz klastrów

województwa zachodniopomorskiego

Raport

2

Zamawiający:

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Korsarzy 34, 70-540 Szczecin

Wykonawca:

EU-CONSULT Sp. z o.o.

Ul. Wały Piastowskie 1, 80-855 Gdańsk

3

Spis treści

Wstęp ...................................................................................................................................................................................... 6

1. Analiza potencjału regionalnych klastrów i instytucji otoczenia biznesu oraz określenie ich roli

w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim ....................................................... 7

1.1. Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego ................................................ 7

1.1.1. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego ........................................................ 7

1.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego ........................ 10

1.1.3. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-

2020 ................................................................................................................................................................ 11

1.2. Potencjał regionalnych klastrów w województwie zachodniopomorskim ............................... 13

1.2.1. Charakterystyka klastrów województwa zachodniopomorskiego....................................... 13

1.2.2. Specjalizacje klastrów województwa zachodniopomorskiego .............................................. 38

1.2.3. Rola klastrów w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim . 42

1.3. Potencjał instytucji otoczenia biznesu w województwie zachodniopomorskim .................... 44

1.3.1. Charakterystyka i specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa

zachodniopomorskiego .......................................................................................................................... 44

1.3.2. Specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego........ 47

1.3.3. Rola IOB w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim ............ 49

1.4. Udział klastrów i instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego

Województwa Zachodniopomorskiego ..................................................................................................... 54

1.4.1. Wytyczne Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego ............. 54

1.4.2. Rola klastrów w mechanizmie Kontraktu Samorządowego .................................................... 57

1.4.3. Rola instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego ............. 59

2. Wpływ klastrów i IOB na gospodarkę województwa zachodniopomorskiego ................................ 61

2.1. Charakterystyka gospodarki województwa zachodniopomorskiego .......................................... 61

2.2. Wpływ klastrów na rozwój lokalnej gospodarki .................................................................................. 74

2.2.1. Działania klastrów na rzecz rozwoju województwa................................................................... 74

2.2.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw w ramach klastrów ................................................... 85

2.2.3. Ocena miejsca przedsiębiorstw współpracujących w klastrach w łańcuchu wartości

dodanej .......................................................................................................................................................... 91

2.2.4. Działania innowacyjne w zachodniopomorskich klastrach ..................................................... 96

2.2.4.1. Identyfikacja innowacyjności klastrów ................................................................................... 96

2.2.4.2. Ocena charakteru współpracy klastrów z przedsiębiorstwami w kontekście

rozwoju innowacyjności ............................................................................................................................. 100

4


rozwoju innowacyjności ............................................................................................................................. 101

2.2.4.4. Ocena charakteru współpracy klastrów z instytucjami B+R w kontekście rozwoju

innowacyjności ............................................................................................................................................... 102

2.3. Wpływ instytucji otoczenia gospodarki na lokalny rozwój biznesu ......................................... 106

2.3.1. Działalności IOB na rzecz wzrostu gospodarczego .................................................................. 106

2.3.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw stosowane przez instytucje otoczenia biznesu

........................................................................................................................................................................ 111

2.4. Ocena wpływu interwencji publicznych w zakresie wsparcia klastrów i IOB na osiąganie

wskaźników rezultatu strategicznego .................................................................................................... 119

2.4.1. Działania finansowane ze środków Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej

2007-2013 ................................................................................................................................................. 119

2.4.1.1. Działania podejmowane przez klastry .................................................................................. 119

2.4.1.2. Działania podejmowane przez IOB ........................................................................................ 121

2.4.2. Założenia do podejmowania działań w zakresie wsparcia klastrów i IOB

w perspektywie finansowej 2014-2020 ....................................................................................... 127

3. Identyfikacja usług świadczonych w regionie dla przedsiębiorstw kluczowych z punktu

widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ............................................................... 133

3.1. Założenia inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego..................... 133

3.1.1. Branże o wysokim potencjale w kontekście inteligentnych specjalizacji ....................... 137

3.1.2. Przedsiębiorstwa kluczowe dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji 140

3.1.2.1. Diamenty Forbesa 2014 .............................................................................................................. 141

3.1.2.2. Potęgi Biznesu 2013 ..................................................................................................................... 143

3.1.2.3. Inne rekomendacje ........................................................................................................................ 144

3.2. Usługi świadczone przez klastry dla kluczowych przedsiębiorstw z punktu widzenia

efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ...................................................................... 145

3.2.1. Identyfikacja świadczonych przez klastry usług ....................................................................... 145

3.2.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry ....................... 153

3.2.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług ................................ 153

3.2.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań ......................................................... 154

3.2.3. Zakres współpracy z przedsiębiorstwami ................................................................................... 154

3.3. Identyfikacja i wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji

................................................................................................................................................................................. 156

3.3.1. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych – uwagi wstępne ................. 156

3.3.2. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych dla inteligentnych

specjalizacji ............................................................................................................................................... 160

3.3.2.1. Procedura .......................................................................................................................................... 160

3.3.2.2. Kryteria formalne – prekwalifikacja ...................................................................................... 160

5

3.3.2.3. Kryteria ilościowe podlegające ocenie .................................................................................. 161

3.3.2.4. Kryteria jakościowe podlegające ocenie .............................................................................. 162

3.3.2.5. Wyniki oceny ................................................................................................................................... 164

3.3.3. Charakterystyka zidentyfikowanych klastrów w kontekście ich możliwego wpływu na

rozwój regionalnych specjalizacji.................................................................................................... 164

3.3.4. Rekomendacje w sprawie wyboru klastrów kluczowych ...................................................... 166

3.4. Usługi świadczone przez instytucje otoczenia biznesu dla kluczowych przedsiębiorstw z

punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji ................................... 168

3.4.1. Identyfikacja usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu ........................... 168

3.4.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez instytucje otoczenia

biznesu ........................................................................................................................................................ 172

3.4.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług ................................ 174

3.4.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań ......................................................... 175

3.4.3. Zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorcami .............................. 175

3.5. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji ....... 177

3.5.1. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji 177

3.5.2. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji ..................... 185

3.5.3. Zestawienie roli klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych

specjalizacji ............................................................................................................................................... 188

4. Analiza SWOT ............................................................................................................................................................ 192

4.1. Perspektywa klastrów .................................................................................................................................. 192

4.2. Perspektywa instytucji otoczenia biznesu (IOB) ............................................................................... 194

4.3. Perspektywa regionalna (województwa) ............................................................................................. 195

5. Analiza PEST .............................................................................................................................................................. 198

5.1. Czynniki polityczne ........................................................................................................................................ 198

5.2. Czynniki ekonomiczne .................................................................................................................................. 199

5.3. Czynniki społeczne ......................................................................................................................................... 200

5.4. Czynniki technologiczne .............................................................................................................................. 201

Zakończenie .................................................................................................................................................................... 203

Spis tabel .......................................................................................................................................................................... 206

Spis rysunków ............................................................................................................................................................... 207

6

Wstęp

Zgodnie z założeniami tworzącej się krajowej polityki klastrowej oraz dokumentami

programowymi na poziomie UE, w najbliższych latach klastry odgrywać mają kluczową rolę

w realizacji polityki rozwoju, przyczyniając się do rozwoju przedsiębiorczości oraz

do rozszerzenia powiązań pomiędzy biznesem a nauką, szczególnie w obszarach, które

zostaną uznane za inteligentne specjalizacje. Obecnie w zakresie wspierania rozwoju

strategicznych specjalizacji gospodarczych regiony dokonują priorytetyzacji polityk

rozwojowych, podejmując jednoczesne działania w zakresie sieciowania i nawiązywania

współpracy w ramach klastrów i inicjatyw klastrowych. Klastry województwa

zachodniopomorskiego poprzez zrzeszanie różnego typu przedsiębiorstw mają wpływ

na efektywność gospodarki regionu. Podstawowymi aktywnościami, dzięki którym mogą

oddziaływać na rozwój gospodarczy są szkolenia kadry pracowniczej członków, organizacja

różnego typu wydarzeń i spotkań oraz budowanie networkingu między lokalnymi firmami.

Głównym zadaniem instytucji otoczenia biznesu jest pomoc przedsiębiorcom. Pomoc

ta w znacznej mierze opiera się na zagadnieniach związanych z tworzeniem, prowadzeniem

i rozwojem przedsiębiorstw. Działalność IOB jest jednak często niedostosowana do potrzeb

gospodarki, dominuje wsparcie ogólne, nieuwzględniające zróżnicowania branżowego przy

jednoczesnym braku wymiany informacji i współpracy miedzy instytucjami. Istotne jest

stworzenie otoczenia biznesu sprzyjającego innowacjom, aby umożliwić zmianę w kierunku

gospodarki opartej na innowacyjności oraz zdolnej tworzyć miejsca pracy pomimo

zmniejszającej się przewagi kosztowej. Interwencje powinny być dopasowane do wyzwań

strategicznych, w tym uwzględniać strukturę przedsiębiorstw, kontekst terytorialny

(np. obszary popegeerowskie) oraz rozwijające się regionalne specjalizacje.

Celem prowadzonych badań było wskazanie, w jaki sposób klastry i instytucje otoczenia

biznesu wpływają na kształtowanie się rzeczywistości gospodarczej województwa

zachodniopomorskiego ze szczególnym uwzględnieniem regionalnych specjalizacji.

By osiągnąć zamierzenia przeprowadzono badanie ankietowe (CATI) wśród 150

zachodniopomorskich przedsiębiorstw, dwa spotkania fokusowe, indywidualne wywiady

pogłębione z przedstawicielami klastrów oraz telefoniczne wywiady pogłębione

z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu.

7

1. Analiza potencjału regionalnych klastrów i instytucji otoczenia biznesu oraz określenie ich roli w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim

1.1. Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego

1.1.1. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego

W polityce rozwoju najistotniejszym dokumentem o charakterze planistycznym jest Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego z czerwca 2010 r., w kto rej okres lono kluczowe wyzwania stojące przed wojewo dztwem związane m.in. z nowym modelem relacji ze s rodowiskiem, nadchodzącymi przemianami demograficznymi, ekspansją gospodarczą regionu Morza Bałtyckiego, wto rną urbanizacją i rozwojem miast, zaawansowaniem technologicznym i konsumpcyjnym społeczen stwa oraz budowaniem toz samos ci regionu.

W wizji wojewo dztwa zachodniopomorskiego załoz ono, z e będzie to region konkurencyjny, w kto rym stworzone zostaną wszechstronne moz liwos ci rozwoju, zwłaszcza dla oso b przedsiębiorczych, wykształconych i kreatywnych oraz dla sektora MS P. Gospodarkę ma cechowac rozwo j zasobo w związanych z morzem oraz produkcja do br i usług charakteryzujących się wysoką wartos cią dodaną i konkurencyjnos cią, a takz e wydajne rolnictwo i rozkwit usług turystycznych. Zakładany jest rozwo j nowych technologii połączony z transferem wiedzy i rozwiązan oraz wzrostem innowacyjnos ci. Przedsiębiorczos c wspierana ma byc efektywnymi działaniami administracji publicznej, w tym poprzez partnerstwo z podmiotami zewnętrznymi. Szczecin i Koszalin będą lokalnymi os rodkami badawczo-rozwojowymi, kto re wspo łpracują z przedsiębiorstwami wytwarzającymi produkty wysokiej jakos ci. Wojewo dztwo zachodniopomorskie do 2020 roku ma byc regionem o nowoczesnej i zro z nicowanej gospodarce, stawiającym na naukę i innowacyjnos c .

W wizję opisaną powyz ej wpisuje się postrzeganie przez przedsiębiorco w roli klastro w m.in. poprzez wspieranie rozwoju sektora MS P dzięki networkingowi, organizacji szkolen i konferencji, tworzeniu grup zakupowych w celu optymalizacji koszto w materiało w, a takz e poprzez s wiadczenie usług doradczych1. Rolą klastro w jest takz e wspieranie działan o charakterze innowacyjnym, czego przykładem moz e byc stworzenie przez firmy z Klastra ICT Pomorze Zachodnie Powiązania Korporacyjnego w celu okres lenia najkorzystniejszych warunko w biznesowo-technologicznych dla rozwoju branz y (partnerstwo zakłada wspo łpracę do IV kwartału 2015 r.)2. Instytucje otoczenia biznesu takz e oddziałują na realizację wizji rozwoju wojewo dztwa, m.in. poprzez ułatwianie rozpoczynania działalnos ci gospodarczej, wpływ na kształcenie kadr,

1 Informacje o produktach, z kto rych korzystają przedsiębiorcy pozyskane z przeprowadzonego badania CATI n=150 2 http:// www.klaster.it [Dostęp 18.12.2014 r.].

8

wspo łpracę na rzecz badan i rozwoju oraz pomoc w pozyskaniu z ro deł finansowania działalnos ci (w tym np. dotacji unijnych).

Biorąc pod uwagę potencjał i sytuację regionu w Strategii Rozwoju Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego sformułowana została następująca misja: „Stworzenie warunko w do stabilnego i zro wnowaz onego rozwoju wojewo dztwa zachodniopomorskiego opartego na konkurencyjnej gospodarce i przedsiębiorczos ci mieszkan co w oraz aktywnos ci społecznej przy optymalnym wykorzystaniu istniejących zasobo w”.

Na tle przyjętych załoz en sformułowane zostały cele strategiczne, a za nimi – bardziej szczego łowe – cele kierunkowe oraz odpowiadające im działania. Gło wne załoz enia polityki rozwoju wojewo dztwa zachodniopomorskiego ujęte zostały w szes ciu celach strategicznych, z kto rych wyprowadzone zostały 34 cele kierunkowe (por. tabela 1).

Tabela 1 Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego

Cel strategiczny Cele kierunkowe

Cel strategiczny nr 1: WZROST INNOWACYJNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI GOSPODAROWANIA

1.1. Wzrost innowacyjności gospodarki 1.2. Wzrost konkurencyjności województwa

w krajowym i zagranicznym ruchu turystycznym

1.3. Wspieranie współpracy przedsiębiorstw i rozwoju przedsiębiorczości

1.4. Wspieranie wzrostu eksportu 1.5. Zintegrowana polityka morska 1.6. Restrukturyzacja i rozwój produkcji rolnej

i rybactwa

Cel strategiczny nr 2: WZMOCNIENIE ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ REGIONU

2.1. Podnoszenie atrakcyjności i spójności oferty inwestycyjnej regionu oraz obsługi inwestorów

2.2. Wzmacnianie rozwoju narzędzi wsparcia biznesu

2.3. Tworzenie i rozwój stref aktywności inwestycyjnej

2.4. Budowanie i promocja marki regionu

Cel strategiczny nr 3: ZWIĘKSZENIE PRZESTRZENNEJ KONKURENCYJNOŚCI REGIONU

3.1. Rozwój funkcji metropolitalnych Szczecina 3.2. Rozwój aglomeracji miejskiej Koszalina 3.3. Rozwój ponadregionalnych, multimodalnych

sieci transportowych 3.4. Wspieranie rozwoju infrastruktury

społeczeństwa informacyjnego 3.5. Rozwój infrastruktury energetycznej 3.6. Poprawa dostępności do obszarów

o walorach turystycznych i uzdrowiskowych

Cel strategiczny nr 4: ZACHOWANIE I OCHRONA WARTOŚCI PRZYRODNICZYCH, RACJONALNA GOSPODARKA ZASOBAMI

4.1. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

4.2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów

4.3. Zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii

4.4. Rozwój infrastruktury ochrony środowiska i systemu gospodarowania odpadami

4.5. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa

4.6. Rewitalizacja obszarów zurbanizowanych

9

Cel strategiczny nr 5: BUDOWANIE OTWARTEJ I KONKURENCYJNEJ SPOŁECZNOŚCI

5.1. Rozwój kadr innowacyjnej gospodarki 5.2. Zwiększanie aktywności zawodowej ludności 5.3. Rozwój kształcenia ustawicznego 5.4. Rozwój szkolnictwa zawodowego zgodnie

z potrzebami gospodarki 5.5. Budowanie społeczeństwa informacyjnego 5.6. Zwiększanie dostępności i uczestnictwa

w edukacji przedszkolnej Cel strategiczny nr 6: WZROST TOŻSAMOŚCI I SPÓJNOŚCI SPOŁECZNEJ REGIONU

6.1. Wspieranie funkcji rodziny 6.2. Zwiększanie jakości i dostępności opieki

zdrowotnej 6.3. Wspieranie rozwoju demokracji lokalnej i

społeczeństwa obywatelskiego 6.4. Wzmacnianie tożsamości i integracji

społeczności lokalnej 6.5. Rozwijanie dorobku kulturowego jako

fundamentu tożsamości regionalnej 6.6. Przeciwdziałanie ubóstwu i procesom

marginalizacji społecznej

Źródło: Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego do 2020, Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, czerwiec 2010, s. 108 i nast.

Szczególne znaczenie dla rozwoju inicjatyw klastrowych i działalności instytucji otoczenia biznesu ma tworzenie warunków do wzrostu innowacyjności. Ważne są wyznaczone w ramach tego celu kierunkowego działania dotyczące zwiększania świadomości innowacyjnej przedsiębiorstw i instytucji, komercjalizacji i wdrażania produktów i technologii wraz z promocją wynalazków i patentów oraz kreowania postaw i rozwiązań proinnowacyjnych, a przede wszystkim rozwoju powiązań przedsiębiorstw i instytucji z partnerami gospodarczymi oraz ośrodkami naukowo-badawczymi o potencjale innowacyjnym.

Bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie klastrów i instytucji otoczenia biznesu ma także realizacja celu kierunkowego pn. wspieranie współpracy przedsiębiorstw i rozwoju przedsiębiorczości (1.3.), w ramach którego podejmowane mają być działania na rzecz wspierania i rozwoju inicjatyw klastrowych, samorządu gospodarczego, porozumień branżowych, partnerstw lokalnych oraz innych form integracji działań i potencjału gospodarczego.

Ponadto, klastry i instytucje otoczenia biznesu mogą okazać się silnym wsparciem w osiągnięciu celu strategicznego związanego ze wzmocnieniem atrakcyjności inwestycyjnej regionu. Dzięki funkcjonowaniu tego typu przedsięwzięć możliwe będzie m.in. podjęcie działań z zakresu dostosowywania oferty instytucji otoczenia biznesu do potrzeb przedsiębiorców, a także budowy proinnowacyjnych mechanizmów wsparcia finansowego, prawnego i organizacyjnego dla przedsiębiorstw, w tym funduszy pożyczkowych, poręczeniowych i venture-capital oraz inkubatorów akademickich i technologicznych.

10

1.1.2. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego

Narzędziem wspierającym politykę rozwoju wojewo dztwa jest Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego (RPO WZ). Wersja Programu obejmująca lata 2014-2020 uzgodniona została w grudniu 2014 r. i zakłada realizację następujących prioryteto w:

rozwo j inteligentny – rozwo j gospodarki opartej na wiedzy i innowacji

rozwo j zro wnowaz ony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobo w

o rozwo j przedsiębiorstw - z uwzględnieniem obszaro w przyczyniających się do rozwoju inteligentnych specjalizacji oraz wspierania form wspo łpracy sieciowej (klastrowej) przedsiębiorstw (m.in. w celu skompensowania efektu nadmiernego rozdrobnienia struktury wielkos ciowej firm )

o rozwo j i promocja form gospodarowania minimalizujących obciąz enia dla s rodowiska oraz jednoczes nie wykorzystujących warunki naturalne regionu

o rozwo j przyjaznej dla s rodowiska infrastruktury transportowej na poziomie regionu

rozwo j sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spo jnos c gospodarczą, społeczną i terytorialną:

o poprawa sytuacji na rynku pracy

o rozwo j kapitału ludzkiego

o zmniejszenie liczby mieszkan co w dotkniętych ubo stwem i wykluczeniem społecznym

Rola klastro w i IOB wpisuje się w priorytet Rozwój Inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji. Działanie tych organizacji powinno przyczyniac się do wzrostu innowacyjnos ci, kto rej stan w wojewo dztwie diagnozowany jest jako niedostateczny oraz do rozwoju s wiadomos ci innowacyjnej przedsiębiorco w, a takz e tworzenia powiązan sieciowych między biznesem a szkolnictwem wyz szym w regionie. Działania te są juz podejmowane m.in. poprzez włączenie os rodko w B+R i uczelni w struktury klastro w. Jednoczes nie, w trakcie spotkania fokusowego3 przedsiębiorcy wskazywali na trudnos ci w porozumieniu z przedstawicielami nauki, co moz e s wiadczyc o tym, z e model wspo łpracy z uczelniami przyjęty przez klastry nie jest jeszcze w pełni efektywny. Na problemy związane z tą wspo łpracą wskazywali takz e przedstawiciele

3 Badanie FGI odbyło się dn. 26.11.2014 r. w siedzibie WSB w Szczecinie. Uczestniczyło w nim 6 podmioto w, w tym przedstawiciele klastro w i przedsiębiorstw.

11

samych klastro w. Ich zdaniem bariery wynikają ze sztywnych struktur wspo łpracy przyjętych przez szkoły wyz sze4.

Przykładem kolejnego działania mającego na celu kreowanie innowacyjnych postaw ws ro d przedsiębiorco w moz e byc organizacja spotkan i konferencji związanych z ww. tematyką, a ws ro d nich m.in. spotkania „Technologia? S wietnie! Tylko kto to kupi?” zorganizowanego w 2014 r. przez Klaster ICT Pomorze Zachodnie.

Klastry i instytucje otoczenia biznesu mają takz e wpływ na zro wnowaz ony rozwo j regionu, a w tym prowadzenie międzynarodowej wspo łpracy transgranicznej. Przykładem takich działan są porozumienia i wspo łpraca zawierane pomiędzy zachodniopomorskimi klastrami a zagranicznymi partnerami (klastrami, jednostkami B+R, uczelniami). Aktywnym działaniem w tym zakresie charakteryzuje się Klaster „Zielona Chemia”, kto ry wspo łpracuje z podmiotami ukrain skimi, niemieckimi, szwedzkimi, belgijskimi, a nawet amerykan skimi5. Z kolei Klaster Metalika pozyskał do wspo łpracy swo j niemiecki odpowiedniki – Klaster Metalowy Berlin-Brandenburg. Ro wniez Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk podejmuje działania na rzecz rozwoju stosunko w międzynarodowych, w tym polsko-niemieckich6.

1.1.3. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020

Waz ną wytyczną dla polityki rozwoju i działalnos ci klastrowej jest przyjęty w roku 2011 dokument Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program rozwoju.

W analizie zawartej w dokumencie zwraca się uwagę na rozbudzanie s wiadomos ci klastrowej w regionie (szansa, str. 117), ale i słaby poziom rozwoju struktur klastrowych (słaba strona, str. 118), jak tez na inne ograniczenia związane z samym funkcjonowaniem klastro w: duz ą ostroz nos c przedsiębiorco w (str. 133) czy występowanie syndromu „zerwania pierwszych owoco w” (str. 239).

Ws ro d sformułowanych w RSI celo w uwagę zwraca Cel 3: Rozwo j systemu tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji, a w jego ramach: Cel 3.4. Rozwój współpracy w ramach klastrów i innych powiązań kooperacyjnych.

4 Informacje pozyskane w trakcie drugiego badania FGI, kto re odbyło się dn. 28.01.2015 r. w Fokusowni w Szczecinie. Uczestniczyło w nim 7 podmioto w, w tym przedstawiciele klastro w. 5 Przykładem takiej wspo łpracy jest realizacja projektu SUBWEX koordynowanego przez niemiecką fundację PTS z partnerstwem belgijskiego Centrum Naukowo-Technicznego CELABOR. Wspo lnie z partnerami niemieckim (w tym z Instytutem Fraunhofera Inz ynierii Procesowej i Pakowania oraz Stowarzyszeniem Przemysłu Technologii Z ywnos ci i Pakowania) prowadzony jest takz e projekt Fresh Coat dotyczący przedłuz ania okresu trwałos ci s wiez ych produkto w spoz ywczych dzięki zastosowaniu jadalnych powłok. 6 Informacje pozyskane w trakcie drugiego badania FGI, kto re odbyło się dn. 28.01.2015 r. w Fokusowni w Szczecinie od przedstawiciela Klastra Szlak wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk.

12

Cel ten został zoperacjonalizowany w następujący sposo b:

3.4.1. Pobudzanie aktywnos ci naukowej i gospodarczej w nowych dziedzinach wynikających z wyzwan społecznych i gospodarczych

3.4.2. Wspieranie tworzenia i funkcjonowania inicjatyw klastrowych 3.4.3. Finansowanie projekto w badawczych, szkoleniowych i inwestycyjnych

realizowanych w ramach klastro w i innych powiązan kooperacyjnych

Przyszła realizacja celo w opisana została systemem wskaz niko w. Cel operacyjny 3.4. scharakteryzowany został jak poniz ej:

Rysunek 1 Cel operacyjny 3.4. Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020.

Źródło: Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program rozwoju, Szczecin 2011, str. 175-176

Powyz sze cele zostały tez w RSI rozwinięte i opisane w sposo b bardziej szczego łowy (str. 239).

W RSI formułuje się tez rekomendacje:

- „[Regionalne specjalizacje o wysokim potencjale wzrostu] (…) [mają] wspierac powstawanie klastro w technologicznych i centro w kompetencji w oparciu o regionalne zespoły badawcze i przedsiębiorstwa w wąskich dziedzinach technologicznych i produktowych, kto re będą potrafiły skutecznie konkurowac na arenie międzynarodowej” (str. 131).

- „instytucje [badawczo-rozwojowe] powinny rozwijac swoje usługi na rzecz wsparcia proceso w innowacyjnych ws ro d przedsiębiorco w w klastrach” (str. 232).

13

- „[Rozwo j wspo łpracy w ramach klastro w i innych powiązan kooperacyjnych] nalez y wspierac procesy inspirujące do inicjowania nietypowych form wspo łpracy woko ł szans, kto re na pierwszy rzut oka nie lez ą w zasięgu pojedynczych przedsiębiorstw” (str. 238),

- „waz ne jest wsparcie na kaz dym etapie funkcjonowania klastra od momentu zainicjowania wspo łpracy w ramach powiązan kooperacyjnych, poprzez strategie rozwoju, do konkurso w na zarządzanie tymi powiązaniami. Istotne z punktu widzenia powodzenia inicjatyw klastrowych są działania informacyjno-promocyjne, kto re mają na celu informowanie przedsiębiorco w o juz istniejących inicjatywach i zachęcanie ich do wstąpienia do klastra” (str. 239),

- „zachęcanie do realizacji wspo lnych projekto w badawczych, szkoleniowych oraz inwestycyjnych” (str. 240),

- „(…) finansowanie wspo lnych przedsięwzięc skupionych na promocji klastra. Dla pełnego wykorzystania potencjału dla szybkiego wzrostu nalez y podjąc wysiłki, aby podmioty w ramach inicjatyw klastrowych wspo lnie uczestniczyły w targach, wystawach, giełdach promując region na skalę krajową i międzynarodową, jako ten, w kto rym funkcjonują innowacyjne sieci powiązan kooperacyjnych.” (str. 240)

Warto ponadto zwro cic uwagę, z e zagadnienie wspo łpracy klastrowej zostało pokazane w RSI w ramach celu 3 Rozwój systemu tworzenia, dyfuzji i absorpcji innowacji w regionie, co kaz e szukac miejsca dla klastro w w ramach projekto w pilotaz owych w obszarach o największym potencjale wzrostu, przy tworzeniu konsorcjo w realizujących projekty pilotaz owe, wspo łpracy w zakresie transferu technologii, tworzenia centro w kompetencji i projekto w B+R.

1.2. Potencjał regionalnych klastrów w województwie zachodniopomorskim

1.2.1. Charakterystyka klastrów województwa zachodniopomorskiego

Klastry, zgodnie z definicją M.E. Portera7, to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawco w, jednostek s wiadczących usługi, przedsiębiorstw działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np. uczelni, stowarzyszen handlowych, jednostek normalizacyjnych, instytucji finansowych) w poszczego lnych dziedzinach, kto re konkurują ze sobą i jednoczes nie wspo łpracują.

Klastry najczęs ciej powstają z oddolnej inicjatywy samych przedsiębiorstw, kto re dostrzegają korzys ci z takiej formy wspo łpracy w postaci m.in. dostępu do kooperatoro w, wyz szej efektywnos ci i przepływu wiedzy. Klastry wspierają rozwo j regionu i podnoszą jego innowacyjnos c , dlatego stanowią priorytetowy kierunek w strategiach rozwoju. W funkcjonowaniu klastra istotne są dwie kwestie:

7 M.E. Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 245.

14

wspo łzalez nos ci strategiczne oraz oparte na zaufaniu relacje społeczne między przedsiębiorstwami.

Potwierdziło to ankietowe badanie telefoniczne typu CATI, kto re zostało przeprowadzone z przedsiębiorstwami nalez ącymi do klastro w, gdzie waz nym czynnikiem związanym z przynalez nos cią do klastra okazało się nawiązywanie kontakto w biznesowych i wspo łpraca (34% wskazan ) oraz integracja s rodowiska i skupienie w obrębie jednej instytucji kluczowych podmioto w (6% wskazan ).

W wojewo dztwie zachodniopomorskim funkcjonuje kilkanas cie inicjatyw klastrowych. Nalez ą do nich:

Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”

Klaster Morski Pomorza Zachodniego

Zachodniopomorski Klaster Morski

Klaster Metalowy Metalika

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk

Klaster ICT Pomorze Zachodnie

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych

Szczecinecki Klaster Meblowy

Zachodniopomorski Klaster Budowlany

Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia

Bałtycki Klaster sEaNergia

KLASTER „ZIELONA CHEMIA”

Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”8 został zarejestrowany w 2007 roku. Jego celem jest integracja s rodowiska zachodniopomorskich przedsiębiorco w branz y chemicznej oraz firm pokrewnych i kooperujących na terenie całego kraju9. Organizacja aktywnie pozyskuje takz e wspo łpracowniko w zagranicznych.

8 http://www.zielonachemia.eu/index.php/pl/KLASTER-CHEMICZNY-75.html [Dostęp 29.10.2014] 9 Klastry w wojewo dztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 12-22.

15

Tabela 2 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra „Zielona Chemia”

ŁAŃCUCH WARTOŚCI KOMPETENCJE

Jednostki samorządowe: Urząd Marszałkowski Województwa

Zachodniopomorskiego

Tworzenie rozwiązan na szczeblu samorządowym umoz liwiających rozwo j branz y chemicznej w wojewo dztwie zachodniopomorskim

Instytucje otoczenia biznesu: Fundacja Instytut Ochrony S rodowiska i Energii

Odnawianej Polska Izba Przemysłu Chemicznego

w Warszawie Chemia i biznes w Warszawie

Prowadzenie badan w obszarze: nawozo w tworzyw sztucznych i gumy przemysłu spoz ywczego

i petrochemicznego medycyny farmacji i biotechnologii innych zagadnien związanych

z szeroko rozumianymi rozwiązaniami z zakresu chemii

Jednostki naukowo-badawcze: Centrum Transferu Wiedzy i Technologii US

w Szczecinie Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny w Szczecinie Os rodek Doradztwa Rolniczego w

Barzkowicach Wydział Zarządzania I Ekonomiki Usług US

w Szczecinie

Partnerzy zagraniczni: ZukunftsAgentur Brandenburg Gmb Technische Universita t Berlin Kunststoffnetzwerk NORKUN (Niemcy) Związek Chemiko w Ukrainy w Kijowie Narodowa Agencja Inwestycji i Innowacji

w Kijowie (Ukraina) Kunststoffnetzwerk Brandenburg

(Schwarzheide, Niemcy) Dniepropietrowska Izba Przemysłowo-

Handlowa (Ukraina) Sustainable Business Hub Scandinavia AB

(Malme, Szewcja) MazLegal International (Nowy Jork, USA)

Dos wiadczenie w tworzeniu rynko w dla produkto w podmioto w klastrowych, transfer wiedzy i technologii pomiędzy nimi

Przedsiębiorcy: ZCh Police S.A. FOSFAN S.A. Kemipol REMECH Sp. z o. o. Transtech Sp. z o. o.

Produkcja wyrobo w laboratoryjnych

Produkcja wyrobo w metalurgicznych

Produkcja wyrobo w gumowych

16

Automatika Sp. z o.o. Radex BIODA CHEMLAND P. i H. W.G LENGER EKODARPOL Multichem Eko SINKOS INVEST PROMOTION Drukpol.Flexico Sp. z o.o. ARSO Polan ski Sp. z o.o. Bahpol Sp. z o. o. Ekopak Plus Media System Przemysław Wojdyła Interplastik Sp. z o.o. J.W. System GDR Sp. z o.o. PPHU CDM Sp. z o.o. Nobiles Polska B. Chlipała

Produkcja wyrobo w z tworzyw sztucznych

Produkcja nawozo w Produkcja emulsji

parafinowej

Instytucje i firmy wspierające: 10 podmioto w wspierających działalnos c

klastra „Zielona Chemia” (sprzymierzen cy)

Usługi z zakresu automatyki i robotyki przemysłowej

Usługi doradcze i szkoleniowe

Produkty: farba fotokatalityczna materiały polimerowe nawozy krystaliczne biel tytanowa

Know-how Wykwalifikowana kadra Zasoby produkcyjne

Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim PARP, Warszawa 2012, s. 12-22; http://www.zielonachemia.eu/index.php/pl/Firmy-Klastra-4.html [Dostęp 30.10.2014].

Do gło wnych zadan Klastra „Zielona Chemia” nalez ą10:

integracja s rodowiska zachodniopomorskich przedsiębiorco w branz y chemicznej oraz firm pokrewnych i kooperujących z tą branz ą na terenie całego kraju

wspieranie rozwoju przedsiębiorczos ci, wspieranie inicjatyw gospodarczych i podnoszenie innowacyjnos ci firm, prowadzenie doradztwa personalnego, a takz e przeciwdziałanie bezrobociu

wspieranie budowy i rozwoju innowacyjnego klastra branz y chemicznej

rozpowszechnianie oraz budowanie prestiz u branz y chemicznej w regionie, Europie i na s wiecie

reprezentowanie i ochrona intereso w gospodarczych członko w Klastra

10Klastry w wojewo dztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.15.

17

podejmowanie działan lobbingowych w celu wykreowania wojewo dztwa zachodniopomorskiego jako atrakcyjnego miejsca dla inwestoro w zewnętrznych

wspieranie wzajemnej pomocy w rozwiązywaniu problemo w prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych, podatkowych i innych związanych z prowadzeniem działalnos ci gospodarczej

KLASTER MORSKI POMORZA ZACHODNIEGO

Klaster Morski Pomorza Zachodniego powstały w 2012 roku jest zgrupowaniem podmioto w branz y morskiej wojewo dztwa zachodniopomorskiego, związanych gło wnie z Zarządem Morskich Porto w Szczecin i S winoujs cie S.A. Misją klastra jest zbudowanie trwałych więzi i wypromowanie nowego wizerunku zintegrowanego i innowacyjnego s rodowiska morskiego poprzez harmonizację działan na rzecz wzmocnienia międzynarodowej pozycji konkurencyjnej regionalnych podmioto w branz y morskiej. Porty i usługi portowe stanowią jeden z gło wnych filaro w Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, a jego cele strategiczne są następujące11:

budowa pręz nego os rodka gospodarki morskiej, będącego jednoczes nie zaawansowanym technologicznie węzłem logistycznym dla południowego regionu Bałtyku

połączenie w sposo b zro wnowaz ony funkcji turystyczno-rekreacyjnych regionu z rozwojem przemysło w morskich i transportu

wypromowanie regionu jako uznanej bazy szkoleniowo-naukowej oraz badawczo-rozwojowej dla potrzeb międzynarodowej gospodarki morskiej

ustanowienie forum eksperto w gospodarki morskiej, mającego wpływ na tworzenie i weryfikację ustawodawstwa i plano w rozwojowych regionu, kraju i Europy

Tabela 3 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego

ŁAŃCUCH WARTOŚCI KOMPETENCJE Jednostki samorządowe:

Urząd Marszałkowski Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego

Patronat honorowy Marszałka Województwa

Instytucje otoczenia biznesu: Fundacja Gdyn ska Inicjatywa

Akademicka Stowarzyszenie Inz yniero w

i Techniko w Mechaniko w Polskich

Kompleksowa obsługa marketingowa i promocyjna

Doradztwo gospodarcze w zakresie zarządzania i eksploatacji terminali portowych

Jednostki naukowo-badawcze: Akademia Morska w Szczecinie Wyz sza Szkoła Bankowa w Poznaniu

Wydział Ekonomiczny w Szczecinie Zachodniopomorski Uniwersytet

Badania naukowe w obszarze zagadnien przemysłu morskiego

11http://klastermorski.com/misja-i-cele.html [Dostęp 30.10.2014].

18

Technologiczny Przedsiębiorcy:

Biuro Projekto w BIMOR Sp. z o. o. Finomar Sp. z o. o. Caveral Sp. j. Hydrotechnika-Colcrete-von Essen

Sp. z o. o. Infra-Port Sp. z o. o. Master Sp. z o. o. Navikon SRY Sp. z o. o. Polskie Terminale S.A. Remech Grupa Remontowo –

Inwestycyjna Sp. z o. o. Terminal Promowy S winoujs cie

Sp. z o. o. Zarząd Morskich Porto w Szczecin

i S winoujs cie S.A.

Zarząd Morskiego Portu Police Sp. z o. o.

Projektowanie i realizacja inwestycji

portowo-przemysłowych Produkcja konstrukcji stalowych dla

przemysłu okrętowego, energetycznego, wydobywczego i innych

Kompleksowe usługi remontowo-montaz owe dla przemysłu chemicznego, energetycznego i cięz kiego

Instytucje i firmy wspierające: DB Port Szczecin Elewator EWA MAGEMAR Polska Muzeum Narodowe w Szczecinie Port Handlowy S winoujs cie Port Rybacki Gryf

Kompleksowe doradztwo w zakresie logistyki i przeładunku towaro w masowych

Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 23-28 http://klastermorski.com/partnerzy-klastra.html [Dostęp 30.10.2014].

Głównymi zadaniami Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego są12:

wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych i nowych technologii

przygotowywanie i prowadzenie wspólnych projektów badawczo-rozwojowych

komercjalizacja osiągnięć naukowych

stworzenie więzi partnerskich między udziałowcami klastra, budowanie kultury współpracy i eliminacja barier komunikacyjnych

stymulowanie współpracy przedsiębiorców i instytucji w regionie

realizowanie wspólnych celów partnerów klastra

12 Klastry w wojewo dztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.26.

19

ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER MORSKI Powstały w 2008 roku klaster grupuje przedsiębiorstwa gospodarki morskiej, w szczególności przemysłowe i działające na rzecz przemysłu, związane z branżą offshore i budownictwa morskiego, w tym największą zachodniopomorską grupę stoczniową: MSR „Gryfia” z zakładami w Szczecinie i Świnoujściu. Szczególnym wyzwaniem zdefiniowanym przez członków klastra było stworzenie Szczecińskiego Parku Przemysłowego na terenie po Stoczni Szczecińskiej.

Jako misję klastra odczytać można „wspieranie rozwoju gospodarki morskiej poprzez tworzenie sieci współpracy przedsiębiorstw, samorządu terytorialnego, uczelni wyższych i instytucji otoczenia biznesu”13. W jej ramach klaster deklaruje dwie podstawowe grupy działań:

Działania na rynku pracy, szczególnie w sferze kształcenia na wszystkich poziomach – od akademickiego po zasadnicze szkoły zawodowe, włączając w to staże dla uczniów, studentów i pracowników naukowych.

Działania w sferze komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych, rozwijania innowacyjnych technologii oraz zwiększania zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw.

Tabela 4 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego


Gmina Miasto Szczecin Planowanie przestrzenne Rewitalizacja przestrzeni miejskich

Instytucje otoczenia biznesu: Centrum Innowacji Akademii Morskiej

w Szczecinie Fundacja Gdyn ska Inicjatywa

Akademicka im. E. Kwiatkowskiego Klaster Logistyczno-Transportowy

Po łnoc-Południe – Gdan sk Krajowa Izba Gospodarki Morskiej

Gdynia Krajowe Centrum Innowacji

Chłodnictwa i Klimatyzacji – Szczecinek

Towarzystwo Krzewienia Wiedzy o Morzu

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecin skie Centrum Przedsiębiorczos ci

Stowarzyszenia i inne organizacje branz owe lub zaangaz owane w rozwo j w rozwo j regionalny

Jednostki naukowo-badawcze: Akademia Morska w Szczecinie Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny

Badania naukowe w obszarze gospodarki morskiej

Przedsiębiorcy: Asmultiprojects

Produkcja i remonty jednostek

13

http://klastermorski.org/cele-wizja-misja/ [Dostęp 30.10.2014].

20

B Trade Biuro Inz ynierskie Betamar Sp.z o.o. Cermar Industry Sp.z o.o. CM Firma Handlowo-Usługowa Coldtech DB Progres Dynpap Sp.z o.o. Ekoinstal Sp.J. – Katowice Elwiko Zakład Usługowo-Handlowy Faktoria S.C. Finomar Sp. z o.o. . Fosfan S.A. Gotech PUP Sp.z o.o. Hold Btu S.C. Hullkon Hydrotechnika-Colcrete Von Essen Sp.z

o.o. Inocean Poland Sp. z o.o. In Tech Met JG-Marine Sp. z o.o. Jvp Steel Sp.z o.o. Kedat Sp. z o.o. KIL Sp. z o.o. Kilwater S.J. Kongsberg Maritime Poland Sp.z o.o. Magemar Polska Sp.z o.o. Malserwis Sp.z o.o. Marel Sp.z o.o. Marine Crane Polska Sp.z o.o. Master Sp. z o.o. Mirand Sp. z o.o. Morska Stocznia Remontowa „Gryfia” MS Enginepark S.C. MTS Marine Technical Services Navikon Sry Sp.z o.o. – S winoujs cie Navitech Maritime And Offshore

Services Sp. Z O.O. – S winoujs cie NSS Sp.z o.o. Partner Stocznia Sp. z o.o. Partner-Ship Partner Shipyard Sp.z o.o. Partner S.J. Phoenix Poland Sp.z o.o. Proat Projekty Sp.z o.o. PTS Sp. z o.o. Remech Grupa Remontowo-

Inwestycyjna Sp.z o.o. Res Q Sp.z o.o. – Cieszyn Sarmata

pływających, Produkcja i remonty off-shore Produkcja konstrukcji stalowych Produkcja elemento w konstrukcji,

instalacji i wyposaz enia na rzecz budownictwa okrętowego i przemysłu

Usługi projektowe na rzecz przemysłu i budownictwa

Realizacja inwestycji budowlanych, w tym hydrotechnicznych

Kompleksowe usługi remontowo-montaz owe dla przemysłu

21

SM Technologie Sp.z o.o. Spawrem Stalkon Sp.z o.o. Steelmar Sp. z o.o. Stocznia Darłowo M&W Sp.z o.o. STR Shipping And Trading Sp.z o.o. Stocznia Południe S.C. Sup4nav Sp.z o.o. Team Serwis Teleskop Sp.z o.o. – Kostrzyn Termika Sp.z o.o. – Gdan sk Timor Sp.J. – Gdan sk Tues-Pracownia Architektury Zapol Grupa Reklamowa

Zusim Zakład Usług Stoczniowych I Mostowych Sp.z o.o.

Instytucje i firmy wspierające: Aspect Nieruchomos ci ECDDP Kancelaria Prawna – Berlin Kancelaria Adwokacka Adwokat Jerzy

Stefek Kancelaria Radcy Prawnego Rafał

Malujda Kancelaria Radcy Prawnego Zbigniew

Trojanowski Raiffeisen Bank Polska S.A. Oddział

Szczecin

Kompleksowe doradztwo w zakresie prawa (w tym prawa międzynarodowego) i finanso w

Źródło: http://klastermorski.org/ [Dostęp 31.2.2015]

Klaster podkreśla, iż do jego zadań należy m.in.:

Uczestnictwo w europejskich i światowych organizacjach, a zwłaszcza w organizacji klastrów europejskich (klaster należy do Europejskiej Sieci Klastrów Morskich)

Współtworzenie z władzami samorządowymi i administracją państwową polskiej polityki morskiej (m.in. poprzez opiniowanie projektów Polityki Morskiej RP oraz dokumentów szczebla wojewódzkiego, jak „strategia rozwoju gospodarki morskiej w województwie Zachodniopomorskim do roku 2020”).

Współpraca przy definiowaniu gospodarki morskiej jako równoprawnego współtwórcy produktu krajowego brutto, a także przedefiniowaniu działów gospodarki morskiej według aktualnych potrzeb.

Działanie na rzecz zapewnienia spójności polskiego prawa z prawodawstwem europejskim.

Działalność informacyjna, edukacyjna i lobbingowa w celu wykreowania województwa zachodniopomorskiego, jako regionu atrakcyjnego dla inwestorów.

22

KLASTER METALOWY METALIKA Klaster Metalowy Metalika powstał w marcu 2011 roku. Skupia przedsiębiorstwa z branży metalowej oraz branż komplementarnych z województw zachodniopomorskiego, wielkopolskiego oraz pomorskiego14. Podmioty działające w ramach klastra osiągają sprzedaż na poziomie 320 mln zł zatrudniając około 2 300 pracowników. Prawie wszystkie przedsiębiorstwa mają doświadczenie we współpracy z partnerami zagranicznymi, szczególnie z rynku niemieckiego oraz rynków skandynawskich. Unikatowa w skali kraju konstrukcja Klastra Metalika pozwala na kompleksową realizację specjalistycznych zamówień z branży metalowej. Przedsiębiorstwa klastrowe realizują zlecenia dla branży morskiej, off-shore’owej, budowlanej, rolniczej, motoryzacyjnej (samochodów ciężarowych i autobusów), diagnostyki samochodowej, farm wiatrowych i ochrony środowiska, rowerowej oraz zaawansowanych maszyn i urządzeń związanych z obróbką metalu15.

Tabela 5 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Metalowy Metalika


Starostwo Powiatowe w Wałczu Gmina Golenio w Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu

Umacnianie wspo lnoty terytorialnej i wspieranie wspo łpracy z pomiotami wewnętrznymi i zewnętrznymi, pozyskiwanie zasobo w ludzkich

Instytucje otoczenia biznesu: Kancelaria Radcy Prawnego

Małgorzata Stan czyk PKO Leasing R.MAN Roman Wis niewski Stowarzyszenie Inicjatyw

Gospodarczych w Wałczu

Doradztwo w zakresie prawnym, finansowym i prowadzenia działalnos ci gospodarczej

Jednostki naukowo-badawcze: Pan stwowa Wyz sza Szkoła Zawodowa

w Wałczu Prowadzenie badan i transfer

technologii

Przedsiębiorcy: EKOMECH Sp. z o. o. KUCA Sp. z o. o. Metalinvest Sp. z o. o. METALPLAST KARO ZŁOTO W S.A. Zakład Mechaniczny METALTECH

Sp. z o. o. POWER-TECH REMPRODEX Sp. z o.o. Fabryka Częs ci rowerowych ROMET-

WAŁCZ Sp. z o. o. SUMARA Sp. z o. o. ROHEM Jarosław Gwizdalla

Hurtowy handel metalami i rudami

metali Konstrukcja i produkcja maszyn do

obro bki metali Produkcja urządzen diagnostycznych Projektowanie i produkcja konstrukcji

stalowych

14Klastry w wojewo dztwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 31. 15http://polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/ [Dostęp 30.10.2014].

23

UNIMETAL Sp. z o. o. Zakłady naprawcze Mechanizacji

rolnictwa S.A. w Łobzie Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s. 32-38; http://polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/#archiwum [Dostęp 30.10.2014].

Gło wne zadania klastra Metalowego Metalika16:

wymiana informacji i dos wiadczen słuz ących nawiązywaniu i rozwijaniu kontakto w naukowych i biznesowych

wspo łpraca z jednostkami sfery badawczo-rozwojowej transfer wiedzy wdraz anie innowacyjnych rozwiązan poprawa konkurencyjnos ci członko w Klastra kreowanie marki klastra promowanie regionu wojewo dztwa zachodniopomorskiego ograniczanie koszto w działalnos ci podmioto w klastrowych zapewnienie dostępu do specjalistycznych kadr

TRANSGRANICZNY KLASTER SZLAK WODNY BERLIN-SZCZECIN-BAŁTYK (TK-BSZB)

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk (TK-BSzB) wspiera przedsiębiorczos c oraz inicjatywy partnerskie uwzględniające wspo łpracę pomiędzy podmiotami sąsiadujących krajo w (w szczego lnos ci: Polski, Niemiec i Szwecji) w sektorach: publicznym, pozarządowym i prywatnym. Powstał w wyniku utworzenia nieformalnej Grupy Partnerskiej, w skład kto rej weszły osoby fizyczne prowadzące działalnos c gospodarczą, przedstawiciele instytucji i organizacji samorządowych oraz organizacji pozarządowych, kto re miały związek z branz ą turystyczną. Członkowie Klastra wspo lnie opracowali projekt produktu turystycznego (systemowo–sieciowego) pn.: „Szlak wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk" z programem imprez rekreacyjno-sportowych i wydarzen kulturalnych realizowanych na wodzie oraz lądzie. Celem działan Klastra jest wzmocnienie wizerunku regionu jako atrakcyjnego dla nowych instytucji i przedsiębiorco w, poprzez zaakcentowanie jego szczego lnie korzystnego dla biznesu połoz enia, dającego szanse bycia konkurencyjnym w obszarze UE17.


17 http://berlin-szczecin-baltyk.pl/ [Dostęp 3.11.2014].

24

Tabela 6 Łańcuch Wartości i Kompetencji Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk


Urząd Gminy w Kobylance Urząd Gminy Nowe Warpno Urząd Gminy Gryfino Urząd Miejski w Pyrzycach

Promocja produkto w turystycznych Stanowienie prawa w zakresie

turystyki Opracowanie strategii rozwoju

lokalnej branz y turystycznej

Instytucje otoczenia biznesu: Stowarzyszenie Gmin Euroregionu

Pomerania Stowarzyszenie na Rzecz Miast i Gmin

Nadodrzan skich BINNENSCHIFFAHRTS-MUZEUM

ODREBERG Zachodniopomorska Siec Lidero w Stowarzyszenie Lokalna Grupa

Działania Ziemia Pyrzycka

Zarządzanie projektami i rozwojem

produkto w turystycznych Tworzenie aplikacji o dofinansowanie

projekto w klastra Doradztwo i analizy

Osoby fizyczne wspierające rozwój klastra

Opracowanie koncepcji i załoz en rozwoju produktu turystycznego wraz z zasadami finansowania

Opracowanie programu rozwoju produktu

Opracowanie harmonogramu działan , z podziałem zadan dla poszczego lnych uczestniko w

Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.50-58.

Gło wne zadania Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk to18:

aktywizacja i integracja podmioto w gospodarczych, organizacji, samorządo w i oso b fizycznych działających w turystyce

pozyskiwanie inwestoro w, aktywizacja przedsiębiorczos ci, zwiększenie liczby ofert turystycznych w obszarach wiejsko-miejskich oraz liczby turysto w odwiedzających region, w kto rym usytuowany jest produkt

działanie na rzecz wzrostu wpływo w z lokalnej przedsiębiorczos ci i turystyki

koordynacja działan promocyjnych związanych z inicjatywami klastrowymi uczestniko w porozumienia

promocja atrakcji, obiekto w i wydarzen oraz innych elemento w, stanowiących częs c przedmiotowego produktu turystycznego, a zlokalizowanych na obszarach działania klastra

działanie na rzecz poprawy stanu infrastruktury turystycznej


25

tworzenie i rozwijanie systemu aktywnej informacji turystycznej na obszarze działania uczestniko w porozumienia

KLASTER ICT POMORZE ZACHODNIE

Klaster ICT Pomorze Zachodnie to stowarzyszenie dynamicznie rozwijających się firm informatycznych z wojewo dztwa zachodniopomorskiego. Klaster powstał w 2007 roku, aby wspierac przedsiębiorco w działających na rynku usług i rozwiązan technologii informatycznych. Jego celem jest ułatwianie przedsiębiorstwom zdobycia wiedzy i kontakto w biznesowych. Wyniki badania CATI przeprowadzonego ws ro d przedsiębiorstw będących członkami klastro w, w tym klastra ICT Pomorze Zachodnie (n=42)19 potwierdzają, z e cel ten realizowany jest skutecznie. Az 63% respondento w korzysta z usług organizacji, w tym wszyscy ze szkolen , a 19% ro wniez z wymiany wiedzy i rozwiązan informacyjnych (np. newsletter). 79% przedsiębiorstw korzystających z ww. usług ocenia je dobrze lub bardzo dobrze. Gło wną korzys cią, jaką widzą firmy w przynalez nos ci do Klastra, jest nawiązywanie kontakto w biznesowych.

Członkowie prowadzą działalnos c w ro z nych sektorach branz y informatycznej: oprogramowania, multimedio w, sieci telekomunikacyjnych oraz outsourcingu IT, co tworzy dla firm szerokie moz liwos ci nawiązywania kontakto w biznesowych20.

Tabela 7 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra ICT Pomorze Zachodnie


Urząd Miasta Szczecin Tworzenie prawa umoz liwiającego

rozwo j branz y IT w wojewo dztwie zachodniopomorskim

Instytucje otoczenia biznesu: Technopark Pomerania Regionalne Centrum Innowacji

i Transferu Technologii Polska Fundacja Przedsiębiorczos ci Centrum Transferu Technologii

Morskich Zachodniopomorskie Stowarzyszenie

Rozwoju Regionalnego - Szczecin skie Centrum Przedsiębiorczos ci

Działalnos c z zakresu prawa IT Doradztwo biznesowe w zakresie IT Transfer technologii (ro z ne branz e) Szkolenia Zarządzanie powierzchniami

biurowymi

Jednostki naukowo-badawcze: Wydział Informatyki

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Instytut Technologii Morskich Akademii Morskiej

Badania i rozwój Badanie i tworzenie nowych

rozwiązań informatycznych i teleinformatycznych

Organizowanie programów stażowych i konkursów dla studentów, które mają za zadanie aktywizować działania na rzecz rozwoju

19 Ze 150 badanych podmioto w ogo łem, do klastra ICT nalez ały 42. 20http://www.klaster.it/pl/o-nas/o-klastrze/[Dostęp 3.11.2014].

26

Przedsiębiorcy: 4AM Group Marek Biernat ATS Systemy Informatyczne Sp. z o. o. Agencja E-marketingowa

eMARKEINGOWO.PL Agencja Interaktywna Dige BigBit Agnieszka Zdebiak BL Stream Brandbank Sp. z o. o. brightONE Sp. z o. o. BSHTec Leszek Rogalin ski Busacco Business Accounting Office

Sp. z o. o. c5studio Codyum BTC Sp. z o. o. CC Poland Sp. z o. o. ComAngle Entertainment Connexus Paweł Łesyk Consileon Polska Sp. z o. o. Designed. ly Sp. z o.o. EOT Sp. z o. o. ESPOL Sp. z o. o. Fabryka Gier FP IT Management Fundacja AEGIS Fundacja Rozwoju Branz y

Internetowej Netcamp Grupa Brandoo Sp. z o. o. INNOVATIUM inProjects Kozicki i Wspo lnicy Sp. J. INSPEO Sp. z o.o. IT Serwis Sp. z o.o. Kozon.net Krop LepszyProjekt s.c. LIVETVSYSTEMS Sp. z o.o. LOCON Sp. z o. o. MARPO SYSTEMY INFORMACYJNE Sp.

z o. o. Medialand Sp. z o. o. Medioo MG Solutions; Michał Gryczka – Usługi Informatyczne Mikroplan Sp. z o. o. MIKRO-SERWIS S.C. R.Bodendorf,

S. Moz ejko, J.Talewski Motostat Sp. z o. o.

Dostawcy sprzętu i oprogramowania Dostawcy bezpieczeństwa IT Outsourcing IT Teleinformatyka Produkcja i integracja aplikacji

biznesowych Usługi programistyczne Aplikacje i technologie internetowe Aplikacje i technologie mobilne Zarządzanie projektami IT

27

Netstream Poland Maciej Moz ejewski NTConsult Systemy Informatyczne

Polska Sp. z o. o. Nordic Consulting & Development

Company Sp. z o. o. PARTNESS CO. ŁUKASZ GAJ Pixel Legend Prototypujemy.pl Rafał Malujda Kancelaria Radcy

Prawnego RAVEN IT Filip Smo lczyn ski RebelSoft Red Sky Sp. z o.o. Research & Enginnering Center

Sp. z o. o. RESTRAIN Jacek Rudis RMS Krzysztof Szultka ROZAN SagraTechnology Sp. z o.o. SIMULA-CAR-HT Jaroslaw Kraszewski Softline Sp. z o. o. Squiz Poland Sp. z o. o. Sttetiner ID & Story Studio Graficzne i Projektowe deep

line S.C. Marek Sikorski Michał Jasin ski Studio online Systemy Biurowe-Integracja SBI Technopark Pomerania TEONITE Tieto Polska Sp. z o. o. Ultro Sp. z o.o. Uniquesoft Complex IT Solutions

Sp. z o. o.; Unizeto Technologies S.A. Usługi Informatyczne SmartNet WildMoose Wspieram.to X-comp Sp. z o. o. Zarządzanie Informatyka ZAIN Tomasz

Werzbowski

Instytucje i firmy wspierające: SZLUUG - Szczecin ska Grupa

Uz ytkowniko w Linuksa / Uniksa Fundacja Rozwoju Branz y

Internetowej “Netcamp” Fundacja AEGIS

Szkolenia, wdroz enia , serwis, promocja firm zajmujących się rozwojem usług IT

Źródło: Klastry w województwie zachodniopomorskim, PARP, Warszawa 2012, s.60-70; http://www.klaster.it/pl/czlonkowie/firmy-w-klastrze/[Dostęp 3.11.2014].

28

Az 57% spos ro d członko w klastra uwaz a, z e sprzyja on tworzeniu łan cucha wartos ci dodanej. Jedynie 12% nie podziela takiego spostrzez enia. Inne podmioty nie mają opinii na ten temat. Wspo lne działanie podmioto w umoz liwiło realizację zakresu zadan , kto ry nie był moz liwy do osiągnięcia bez porozumienia partnerskiego zainteresowanych firm. Do gło wnych zadan Klastra ICT Pomorze Zachodnie nalez ą21:

rozwijanie działalnos ci naukowo-technicznej, os wiatowej, edukacyjnej w tym działania szkoleniowe adresowane do pracowniko w firm informatycznych

realizacja programo w stypendialnych, staz y, inspirowanie i kreowanie pomysło w na biznes ws ro d studento w, w tym dobo r prac dyplomowych, ze szczego lnym uwzględnieniem transferu osiągnięc naukowych i badawczych do gospodarki (komercjalizacji)

wspieranie i realizacja inicjatyw upowszechniających ideę społeczen stwa informacyjnego, w szczego lnos ci podnoszenie wiedzy teleinformatycznej i zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu, budowanie społeczen stwa opartego na wiedzy oraz przeciwdziałanie bezrobociu

wzajemna pomoc w rozwiązywaniu problemo w prawnych, organizacyjnych ekonomicznych, podatkowych – związanych z prowadzeniem działalnos ci gospodarczej z zakresu informatyki, technologii ICT

zwiększanie efektywnos ci wykorzystania wyniko w badan naukowych i rozwiązan technologicznych, kto re pozwolą na szybki awans gospodarczy, techniczny i społeczny oraz rozwo j przedsiębiorczos ci

ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH

W czerwcu 2012 r. szczecin skie przedsiębiorstwa zajmujące się reklamą, multimediami, grafiką, filmem i Internetem, w ramach Po łnocnej Izby Gospodarczej, stworzyły Klaster Reklamowy, kto ry przekształcił się w Zachodniopomorski Klaster Przemysło w Kreatywnych. Obecnie w ramach klastra działa kilkadziesiąt firm z obszaru marketingu, multimedio w, grafiki, design’u, medio w, architektury, sztuki i kultury. Jednym z celo w klastra jest integracja firm z branz y reklamowej, mediowej, poligraficznej, multimedialnej, a takz e wykorzystanie potencjału animacji cyfrowej, design’u, efekto w specjalnych oraz multimedio w. Do organizacji wciąz dołączają partnerzy biznesowi i liderzy branz y.

Do przemysło w kreatywnych zaliczane są przedsiębiorstwa i projekty komercyjne działające w branz ach takich jak: reklama, architektura, sztuki wizualne i performatywne, rynek antyko w, rzemiosła i rękodzieła, design, moda, film, fotografia,


29

programy i gry komputerowe, muzyka, rynek wydawniczy, radio i telewizja, dziedzictwo kulturowe, telefonia i nowoczesne technologie komunikacyjne22.

Zdaniem przedstawiciela Klastra, o tym, z e w ramach zrzeszania się przedsiębiorco w, tworzy się łan cuch dodany, s wiadczy m.in. fakt, z e przedsiębiorcy dokonują między sobą uzgodnien m.in. w zakresie zakupywanego wyposaz enia i sprzętu. Przykładem jest wspo łpraca dwo ch firm, kto re w celu zapewnienia jak najlepszej obsługi klienta przy załoz eniu optymalizacji kosztowej, kupiły maszyny, z kto rych korzystają wspo lnie23.

Tabela 8 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych

ŁAŃCUCH WARTOŚCI KOMPETENCJE Instytucje otoczenia biznesu:

Po łnocna Izba Gospodarcza Koszalin ska Izba Gospodarcza

Wsparcie administracyjne i techniczne Pomoc w uzyskaniu dofinansowania

Jednostki naukowo-badawcze: Wydział Zarządzania i Ekonomiki

Usług Uniwersytetu Szczecin skiego Akademia Sztuki Platforma Matrix przy

Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu

Badania i rozwo j Kształcenie specjalisto w Doradztwo i wspo łpraca w projektach

badawczych na rzecz przemysło w kreatywnych

Przedsiębiorcy: Optima Szczecin Netcamp Crosstown Poligrafiq - Studio Reklamowe Centrum Rozwoju Społeczno-

Gospodarczego Sp. z o.o. Promoshop.pl Inni członkowie klastra

Wyszukiwanie „talento w” i ich

kształcenie Gospodarowanie i komercjalizacja

„talento w” Wsparcie finansowe „talento w” i ich

zatrzymanie w regonie Budowa w przyszłos ci Centrum

Przemysło w Kreatywnych

Instytucje i firmy wspierające: Instytucje kultury Organizacje artystyczne

i pozarządowe Organizacje i stowarzyszenia

branz owe

Wsparcie działalnos ci klastra

Źródło: Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, Wywiad IDI z Przedstawicielem klastra, http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-przemysow-kreatywnych/o-klastrze.html, [Dostęp 25.11.2014].

22http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-przemysow-kreatywnych/o-

klastrze.html [Dostęp 6.11.2014]. 23 Spotkanie fokusowe z dn. 25.01.2015 r.

30

SZCZECINECKI KLASTER MEBLOWY

Szczecinecki Klaster Meblowy powstał w 2013 roku i jest na etapie tworzenia. Jego członkami są przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego oraz meblowego, kto ry na obszarze wojewo dztwa zachodniopomorskiego charakteryzuje się potencjałem wzrostu. Gło wnym załoz eniem działalnos ci klastra jest skuteczne wykorzystanie i zintegrowanie w jednym miejscu wiedzy i kompetencji powstałych w wyniku długotrwałej działalnos ci gospodarczej. Opierając się na potencjale przemysłu drzewnego oraz meblowego, klaster dąz y do połączenia silnego przemysłowego zbioru danych z bazą wiedzy przy wsparciu organo w administracji samorządowej, co moz e zapewnic wojewo dztwu zachodniopomorskiemu pozycję ogo lnopolskiego lidera w tym zakresie.

Tabela 9 Łańcuch Wartości i Kompetencji Szczecineckiego Klastra Meblowego

ŁAŃCUCH WARTOŚCI KOMPETENCJE

Przedsiębiorcy: Kronospan Malta-Decor Sp. z o.o. , Poznan Alfa Terminal Sp. z o.o., Szczecin

Produkcja płyt wio rowych

i drewnopochodnych Produkcja papieru dekoracyjnego na

potrzeby przemysłu płyt wio rowych Składowanie i przeładunki portowe

ładunko w masowych, w tym produkto w Kronospan

Do deklarowanych, gło wnych zadan Szczecineckiego Klastra Meblowego nalez ą24:

koordynowanie wspo łpracy pomiędzy przedsiębiorstwami działającymi w ramach Szczecineckiego Klastra Meblowego

działanie na rzecz rozwoju innowacyjnych technologii w zakresie wytwarzania materiało w wykorzystywanych do produkcji mebli oraz ich elemento w

wspieranie rozwoju sektora produkcji mebli w ramach Szczecineckiego Klastra Meblowego

aktywizacja regionu wojewo dztwa zachodniopomorskiego i jego okolic – w szczego lnos ci miasta Szczecinek – w obszarze zapewnienia optymalnych warunko w dla inwestoro w i producento w mebli

ubieganie się o dodatkową pomoc publiczną i dofinansowanie z programo w unijnych w celu zintensyfikowania rozwoju infrastruktury i wspo łpracy pomiędzy członkami stowarzyszenia.

24http://www.furniturecluster.pl/oskm/oskm.html [Dostęp 6.11.2014].

31

ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER BUDOWLANY

Klaster Budowlany działa przy Po łnocnej Izbie Gospodarczej. Idea skonsolidowania firm z branz y budowlanej działających na terenie Szczecina była oddolna. Przedstawiciele podmioto w podpisali porozumienie z Władzami Miasta w celu zintegrowania miejscowego rynku wykonawczego i zwiększenia wiarygodnos ci ekonomicznej firm25.

Tabela 10 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Budowlanego

ŁAŃCUCH WARTOŚCI KOMPETENCJE Instytucje otoczenia biznesu:

Po łnocna Izba Gospodarcza Pan stwowa Inspekcja Pracy

Wsparcie administracyjne i techniczne Pomoc w uzyskaniu dofinansowania Pomoc przy organizowaniu konkursu

pn. „Bezpieczen stwo i Higiena Pracy na budowie”

Przedsiębiorcy: Euro-Klinkier Sp. J. Usługi Budowlane Jacek Włodarczyk "P.E.S.O. Polska" Sp. zo.o. HAL-BUM Firma Projektowo- Budowlana

PROBUD Elwast Firma Wielobranz owa Elz bieta

Stelmach IRFAR Przedsiębiorstwo

Wielobranz owe - Sebastian Faryniarz INTERBUD Sp. z o.o. POL-GLASS s.c. TELGOM Sp. z o.o. VELDACH Sp. z o.o. YARD Sp. z o.o. Embud Michał Matecki Artbud Sp. z o.o. MAPA Usługi Geodezyjne i

Kartograficzne inz . Piotr Przyborowicz

Przedsiębiorstwo Techniczno - Budowlane "Technobud" Sp. z o.o.

DAMARE Sp.J. JONDA Aneta Jonda Partner Stocznia Sp. z o.o. CANTO Piotr Marczewski AARSLEFF Sp. z o.o. AKKA II s.c ALIMEX II Marek Flasza

Przedsiębiorstwo Handlowe ARBET Sp. z o.o. Zakład Produkcyjno-

Organizowanie Dni Budowlanych Wsparcie edukacji zawodowej

z zakresu budownictwa Wsparcie prawne w sytuacjach

konfliktowych Integracja lokalnego s rodowiska Pomoc w nawiązaniu kontrakto w

zagranicznych z branz y budowlanej

25http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Zachodniopomorski-Klaster-Budowlany-105.html,

[Dostęp 6.11.2014].

32

Usługowy Kancelaria Radco w Prawnych Licht &

Przeworska s.c. Bims Plus FHH Sp z o.o. Szczecin Sp K CALBUD Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo

Budowlane CIROKO Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo

Budowlane DOMAX Przedsiębiorstwo Handlowo -

Usługowe EKO-DOM Łubkowski, Dolata Sp. J. Helitex Przedsiębiorstwo Budowlane

Sp. z o.o. HENKON Wielobranz owy Zakład

Usługowo Handlowy HIPER - GLAZUR Sp. z o.o.

Przedsiębiorstwo Handlowe INWESTBAU JEDYNKA S.A. Przedsiębiorstwo

Budowlano - Usługowe MERCURIUS - B. Hawrylczuk Spo łka

Jawna MINEX Budownictwo i Wyburzenia

Sp. z o.o. RUSIECKI Przedsiębiorstwo Usług

Hydrotechnicznych SARMATA Zakład Ogo lnobudowlany

mgr Paweł Gągała SIEMASZKO Zakład Budowlany mgr

inz . Lesław Siemaszko TECHSAN Pisan ski, Kulczewski,

Kowalo wka Sp. J. Tomaszewicz Przedsiębiorstwo

Budowlane WAGNER POLSKA Sp. z o.o. Bauart PHU S.C. SGI Sp. Spo łka akcyjna Firma Ogo lnobudowlana "BUDOM"

Henryk Kołodziej KADO PHU Akala Faraone Sp. z o.o. Karta S.C. Galena Hanna, Ryszard Galewscy Terbud Przedsiębiorstwo Budowlano-

Usługowo-Handlowe Asmer Przedsiębiorstwo Prywatne Erbud SA Oddział w Szczecinie Metalex S.C. J. Targosz, M. Targosz Saint-Gobain TALOT A. Olejnik

33

"CORLUX" Sp. z o.o. Pomerania Brokers Sp. z o.o Jupiter I. Sgonina Centrum Innowacji Akademii Morskiej

w Szczecinie Sp. z o.o. Projektowanie Budowlane Sławomir

Szyszko FSO REMOR S.A. Kanon Pracownia Projektowa INEKO Sp. z o.o. Futyma systemy inteligentne

Źródło: Klaster Budowlany, Wywiad IDI z przedstawicielem Klastra i http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-budowlany/zadania-klaster-budowlany.html, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Zachodniopomorski-Klaster-Budowlany-105.html, [Dostęp 25.11.2014], lista przedsiębiorstw udostępniona przez Klaster.

Do gło wnych celo w i zadan Zachodniopomorskiego Klastra Budowlanego nalez ą26:

integracja s rodowiska budowlanego

inicjatywa stworzenia „Akademii Dobrego Rzemiosła"

szkolenia dla pracowniko w branz y budowlanej

stała wspo łpraca w charakterze ciała doradczego przy Komisji ds. Budownictwa Planowania Przestrzennego i Mieszkalnictwa

ochrona intereso w firm budowlanych oraz reprezentowanie ich wobec władz pan stwowych i samorządowych

pomoc w nawiązywaniu kontakto w z zagranicznymi firmami budowlanymi

organizacja targo w, giełd i konferencji o tematyce budowlanej

ZACHODNIOPOMORSKI KLASTER MEDYCZNY iSYNERGIA

Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia powstał w połowie 2014 roku z inicjatywy Zarządu Spo łki DOM LEKARSKI S.A. ("Emitent"). Misją klastra jest osiągnięcie wysokiego poziomu jakos ci sektora medycznego w regionie poprzez integrację, innowacje, wspo łdziałanie, synergię, kto re wpłyną na wzrost atrakcyjnos ci zachodniopomorskiego rynku medycznego z perspektywy kliento w/pacjento w miejscowych i zagranicznych. Klaster ma wizję uzyskania wiodącej pozycji ws ro d klastro w medycznych w Polsce w zakresie aktywnos ci innowacyjnej, opiniotwo rczej i odpowiedzialnej społecznie. Gło wnym celem klastra jest stworzenie platformy wspo łpracy w obszarze biznesu oraz nauk medycznych, kto ra umoz liwi efektywne połączenie i wykorzystanie potencjału oso b, przedsiębiorstw, jednostek naukowo-

26http://www.izba.info/komisje-i-sekcje/zachodniopomorski-klaster-budowlany/zadania-klaster-

budowlany.html, [Dostęp 6.11.2014].

34

badawczych, wyz szych uczelni, instytucji otoczenia biznesu, a takz e władz lokalnych i regionalnych27.

Tabela 11 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego iSynergia


Marszałek Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego

Patronat honorowy

Instytucje otoczenia biznesu: Stowarzyszenie Wrota

Przedsiębiorczos ci

Efektywne „zarządzanie” w ochronie zdrowia

Pomoc w podnoszeniu wiedzy i kwalifikacji

Jednostki naukowo-badawcze: Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Uniwersytet Szczecin ski Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny

Badania i rozwo j Tworzenie i badanie nowych

rozwiązan w zakresie medycyny Doradztwo i wspo łpraca w projektach

badawczych Przedsiębiorcy:

Centrum Medyczne Kaszubska Studio graficzne ARS De Lage Landen Kancelaria radco w prawnych Samodzielny Publiczny Zakład Opieki

Zdrowotnej MSW w Szczecinie Szpital Powiatowy w Gryfnie Złota Farmacja Platforma Broker Sp. z o. o.

S wiadczenie usług z zakresu

medycyny i ratownictwa Pomoc finansowa i leasing dla

instytucji medycznych Wsparcie prawne członko w Nowe leki, suplementy diety

Instytucje i firmy wspierające: TV Pomerania

Patronat medialny i wsparcie z zakresu działan komunikacyjnych

Źródło: Zachodniopomorski Klaser Medyczny iSynergia, http://isynergia.pl/category/aktualnosci/, [Dostęp 25.11.2014].

Do zadan Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego zalicza się28:

podwyz szanie jakos ci z ycia w regionie dzięki dostępowi do innowacyjnych usług medycznych

ułatwienie dostępu do z ro deł finansowania

pozyskiwanie s rodko w na finansowanie prac badawczo-rozwojowych

prowadzenie działalnos ci badawczo-rozwojowej

komercjalizację wyniko w badan

koordynację proceso w integracyjnych i wspo łpracę z organizacjami i jednostkami zagranicznymi

27http://www.bankier.pl/wiadomosc/DOM-LEKARSKI-Utworzenie-Zachodniopomorskiego-Klastra-

Medycznego-iSynergia-3155514.html, [Dostęp 6.11.2014]. 28 http://isynergia.pl/zadania/ [Dostęp 6.11.2014].

35

budowanie sieci kontakto w (networking) i tworzenie bazy pomysło w

nadzo r administracyjny nad działaniami pomiędzy podmiotami klastra

koordynację działan zespoło w i grup tematycznych

dywersyfikację i ograniczanie ryzyka działalnos ci podmioto w klastra

wyszukiwanie z ro deł finansowania inwestycji w infrastrukturę medyczną

promowanie i wdraz anie nowoczesnych koncepcji zarządzania w medycynie

promocję profilaktyki zdrowotnej i zdrowego stylu z ycia

prowadzenie działan z zakresu edukacji zdrowotnej

budowanie pozytywnego wizerunku klastra i podmioto w nalez ących do konsorcjum

podejmowanie działan społecznie odpowiedzialnych na rzecz otoczenia i promowanie koncepcji CSR ws ro d podmioto w klastra

promowanie wspo łpracy w otoczeniu klastra

ukierunkowanie działan klastra i podmioto w będących w klastrze na dostosowanie do warunko w demograficznych

stworzenie warunko w do elastycznego wprowadzania zmian w klastrze i podmiotach będących członkami klastra

BAŁTYCKI KLASTER sEaNERGIA

Bałtycki Klaster sEaNERGIA jest organizacją działającą na rzecz innowacji ekoenergetycznych słuz ących rozwojowi turystyki uzdrowiskowej. Powiązanie kooperacyjne obejmuje obszar wojewo dztwa pomorskiego i zachodniopomorskiego. Celem działania organizacji jest rozwo j unikatowej usługi polegającej na innowacjach ekoenergetycznych, kto re słuz ą rozwojowi turystyki (w tym uzdrowiskowej). Uwzględniane są rozwiązania słuz ące zachowaniu s rodowiska naturalnego oraz wykorzystaniu odnawialnych z ro deł energii. Proces dopasowania istniejących technologii odnawialnych z ro deł energii oraz innych nowoczesnych rozwiązan ekoenergetycznych, pozwala we wczesnej fazie rozwoju klastra wypracowac model obiektu oferującego usługę turystyki uzdrowiskowej aktywnej przez cały rok29.

29 www.seanergia.pl [Dostęp 18.01.2015 r.]

36

Tabela 12 Łańcuch Wartości i Kompetencji Bałtyckiego Klastra sEaNERGIA


Starostwo Powiatowe w Kołobrzegu Urząd Miasta Chojna Urząd Miasta Elbląg Urząd Miasta Kołobrzeg Urząd Miejski w Słupsku Urząd Miasta Lębork Urząd Miasta Malbork Urząd Miejski w Gryficach

Reprezentowanie regiono w

Instytucje otoczenia biznesu: Credit Agricole Bank Polska Fundacja Geotechnika w

Budownictwie i Ochronie S rodowiska Fundacja Poszanowania Energii Klaster Budownictwo Polski Centralnej Krajowy Punkt Kontaktowy

Programo w Badawczych UE Klaster Energooszczędna Stolarka

Budowlana Polska Platforma Technologiczna

Budownictwa Polskie Towarzystwo Energetyki

Słonecznej – ISES Pomorska Agencja Rozwoju

Regionalnego S.A. Stowarzyszenie: Forum Turystyki

Regiono w Polsko–Kazachstan ska Izba

Handlowo–Przemysłowa Stowarzyszenie Rozwoju Wybrzez a

Morza Bałtyckiego PRO BALTICA Zachodniopomorska Agencja Rozwoju

Turystyki Sp. z o.o. Zespo ł Szko ł w Les nicach Szkoła Podstawowa nr 4 Dolnos ląski Klaster Zielonej Energii Lubuski Klaster Zielonej Energii Mazowiecki Klaster Efektywnos ci

Energetycznej i OZE Mazurski Eko-Klaster Pomorska Agencja Rozwoju

Regionalnego S więtokrzyski Klaster Zielonej Energii Polska Platforma Technologiczna

Sektora Les no-Drzewnego

Pomoc w podnoszeniu wiedzy i kwalifikacji

Pomoc w pozyskaniu s rodko w finansowych

Wdraz anie nowych rozwiązan z zakresu energii odnawialnej i turystyki

37

Jednostki naukowo-badawcze: Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Uniwersytet Szczecin ski Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny Akademia Morska w Gdyni Instytut Wło kien Naturalnych i Ros lin

Zielarskich Politechnika Koszalin ska w Koszalinie Wyz sza Hanzeatycka Szkoła

Zarządzania w Słupsku

Prowadzenie prac badawczo-rozwojowych

Tworzenie i badanie nowych rozwiązan w zakresie rozwiązan technologicznych i medycyny

Doradztwo i wspo łpraca w projektach badawczych

Kształcenie kadr dla branz y

Przedsiębiorcy: Korporacja Handlowa Leader w Polsce BRUKMAN Usługi Brukarskie Bogmar Traper Sp. z o.o. KAMB Import-Export CHM Sp. z o. o. A. T. W. Products Sp. z o. o. Zespo ł Konsultanto w Prawnych

i Gospodarczych Uw Uni Expert Sp. z o.o.

„Pterus-Kusztal” L. W. Kusztal UNISERV Budownictwo Przemysłowe

S. A. Kancelaria Radco w Prawnych Leszek

Czarny, Wojciech Budny i Wspo lnicy Agencja Handlu Zagranicznego

RICHARD AVES Sp. z o. o. „Kobra” Przedsiębiorstwo Handlowe

Elz bieta Namedyn ska RCM Roman Stolarski Kancelaria Prawnicza G. M. Morawska Promotech Consulting Andrzej

Wiesław Walasek Eurofinance Training Sp. z o. o. POL-EAST Sp. z o. o. Przedsiębiorstwo Obrotu i Fabrykacji

Artykuło w Medycznych POFAM-POZNAN Sp. z o. o.

Biuro Doradztwa Ekonomicznego J. Zdun & Partnerzy Sp. z o. o.

International Services Group KOLGARD-OIL Sp. z o. o. Agencja Reklamowa Sand Press Photo

Andrzej Sasak Gawex Media Sp. z o.o. IVENTOR Filip Korowacki Brian Tracy International PPHU ENELTERM Paweł Czaplin ski

S wiadczenie usług z zakresu turystyki,

medycyny S wiadczenie usług z zakresu

budownictwa i wykorzystania odnawialnych z ro deł energii

Wsparcie prawne członko w Wsparcie doradcze i marketingowe

członko w

38

Willa Christo EKOTECHNIKA Sp. z o.o. Read Gene S.A. Reikan Consulting Tomasz Sierszchuła Sani-Tech Grupa SBS American Systems Sp. z o.o. Atlas Sp. z o.o Centrum Edukacji Medycznej Ewelina

Z yz niewska- Banaszak Eco – Logic Sp. z o.o. F.H.U. TADOR Kaz mierski Tadeusz FHU Technika DT Dorota

Dombrowska Energy Management Systems Sp. z o.o. Graso Zenon Sobiecki OdNowa Kamila Klimkiewicz PHU Anna Brandt Inteligentne Instalacje Sp. z o. o. Pracownia Architektury AMANDES Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol

S.A. Rippel Granaas Energia Sp. z o.o Pomorska Specjalna Strefa

Ekonomiczna Sp. z o.o. Sea Development

Źródło: www.seanergia.pl; [Dostęp 18.01.2015 r.]

1.2.2. Specjalizacje klastrów województwa zachodniopomorskiego

Regionalna specjalizacja to zespo ł wyjątkowych cech i aktywo w charakteryzujących kaz dy kraj bądz region, kto ry podkres la jego przewagę konkurencyjną oraz skupia zasoby i regionalnych partnero w30. Koncentracja na tych okres lonych obszarach pozwoli uzyskac efekt skali, a takz e rozwijac wyro z niające i oryginalne obszary specjalizacji. Taki proces wymaga inicjowania nowych form wspo łpracy między przedsiębiorstwami, instytucjami otoczenia biznesu oraz jednostkami badawczo-rozwojowymi31. Rozpoznano pięc gło wnych obszaro w regionalnych specjalizacji wyro z niających się w wojewo dztwie zachodniopomorskim32. W poniz szej tabeli przyporządkowano regionalnym specjalizacjom działania poszczego lnych klastro w:

30 A. Wajda, Organizacja i zarządzanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, str. 32 – 35. 31 Załoz enia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wojewo dztwa zachodniopomorskiego,

Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego

Szczecin 2014. 32 Ibidem.

http://www.seanergia.pl/

39

Tabela 13 Działania klastrów w odniesieniu do regionalnych specjalizacji

REGIONALNA

SPECJALIZACJA SPECJALIZACJA KLASTRA33

biogospodarka Klaster “Zielona Chemia”

o innowacyjne rozwiązania w zakresie rozwiązan chemicznych (w tym np. zastosowania wody) oraz efektywnos ci wykorzystania zasobo w

o prowadzenie działalnos ci B+R (takz e w porozumieniu z zagranicznymi kooperantami) – np. badania w zakresie przedłuz ania trwałos ci s wiez ych produkto w spoz ywczych z wykorzystaniem powłok naturalnych

o podnoszenie kwalifikacji pracowniko w z branz y chemicznej (np. projekt „EKO Chemia – wykwalifikowane kadry branz y chemicznej”, staz e absolwenckie, ukierunkowanie prac dyplomowych)

o wsparcie sprzedaz y i internacjonalizacji przedsiębiorstw poprzez platformy zakupowe (platforma nawozowa, platforma opakowaniowa i platforma energetyczna)

o sieciowanie podmioto w z branz y chemicznej (np. organizacja foro w naukowo-gospodarczych)


o przygotowanie infrastruktury technicznej dla przyszłej działalnos ci produkcyjnej

o pozyskiwanie s rodko w na rozwo j lidera klastra

Bałtycki Klaster sEaNERGIA

o dostawa rozwiązan energetycznych opartych o odnawialne z ro dła energii

o wypracowanie modelu całorocznego obiektu turystyki uzdrowiskowej

działalnos c morska

i logistyka


o usługi portowe zabezpieczane przez członka klastra – Terminal Promowy S winoujs cie

o usługi stoczniowe o wsparcie branz y morskiej poprzez działalnos c B+R o tworzenie załoz en do rozwoju edukacji

w kierunku niezbędnym do zapewnienia potrzeb sektora

33 W celu scharakteryzowania działan wykorzystano informacje z oficjalnych stron internetowych klastro w oraz prowadzonych wywiado w z pracownikami klastro w

40


o szeroko rozumiana gospodarka morska – integracja s rodowiska, w tym innowacyjnos c i działalnos c B+R, konkurowanie na rynkach międzynarodowych

o Oddziaływanie na sytuację prawną branz y poprzez opiniowanie dokumento w strategicznych na ro z nym szczeblu

przemysł metalowo-

maszynowy


o integracja producento w z szeroko rozumianej branz y metalowej (w tym m.in. urządzenia dla branz y rolniczej, budowlanej, działalnos c offshore)

o dostarczanie aktualnych informacji rynkowych o branz y metalowej

o wsparcie procesu sprzedaz y i pozyskania partnero w biznesowych poprzez organizację misji zagranicznych i handlowych dla przedsiębiorstw branz y metalowej

o optymalizacja działalnos ci członko w poprzez wybo r dostawco w, kto rzy mogą obniz yc koszty funkcjonowania firm

o działalnos c integracyjna na rzecz podmioto w z branz y metalowej poprzez organizację ro z nego typu spotkan

turystyka i zdrowie Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk

o kreowanie lidero w regionalnych w obszarze transgranicznym

o budowa marki Szlaku Wodnego Berlin-Szczecin-Bałtyk i promowanie regionalnych marek turystycznych

o wspieranie młodych ludzi wchodzących na rynek pracy i chcących wykorzystac swo j potencjał w zakresie związanym z działalnos cią klastra

o połączenie ochrony s rodowiska z przedsiębiorczos cią (związaną z turystyką)


o rozwo j sektora medycznego (gło wnie w wojewo dztwie zachodniopomorskim) – zaro wno jednostek publicznych, jak i prywatnych

o wykorzystanie potencjału naukowego oraz łan cucha dostaw poprzez uczestnictwo zaro wno szpitali, jak i podmioto w dostarczających rozwiązanie medyczne, a takz e uczelni wyz szej

usługi przyszłos ci Klaster Przemysłów Kreatywnych

o systemowe kreowanie warunko w rozwoju dla branz y

41

kreatywnej Pomorza Zachodniego o zwiększenie dostępnos ci wyspecjalizowanych kadr

na rynku poprzez wspo łpracę ze s rodowiskiem akademickim (akademickimi biurami karier oraz wykorzystanie platformy Matrix przy Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu-ZPSB)

o pozyskiwanie kliento w i promocja przemysłu kreatywnego poprzez Targi Przemysło w Kreatywnych, kto re po raz pierwszy odbyły się w marcu 2014 r.

o działania edukacyjne związane z tematyką przemysło w kreatywnych i ich wpływem na lokalną gospodarkę (publikacje w mediach, na forach, portalach internetowych)

o działalnos c B+R dotycząca wpływu przemysło w kreatywnych na lokalną gospodarkę – gło wnie badania komparatywne (poro wnania do innych rynko w)

o zwiększenie dostępu do wiedzy poprzez szkolenia dedykowane branz y kreatywnej

o networking – integracja branz y poprzez budowanie konsorcjo w i wspo łdziałanie np. przy kampaniach promocyjnych


o szeroko pojęta branz a IT (programowanie, marketing, wsparcie sprzedaz y, wsparcie bezpieczen stwa-zabezpieczen , produkty informatyczne adresowane do ro z nych podmioto w, w tym wsparcie medycyny i jednostek samorządu terytorialnego)

o brokerka informacji – dostarczanie danych, kto rych potrzebują do funkcjonowania jako poszczego lne firmy, wymiana informacji o rzeczach związanych z funkcjonowaniem klastra i moz liwos ciami, z jakich moz na skorzystac

o zdobywanie zlecen i kontakto w z zewnętrznymi jednostkami, kto re mogą ułatwic działalnos c

o lobbing na rzecz okres lonych rozwiązan związanych z branz ą, w tym funkcjonowania samorządu i innych jednostek pan stwowych w obszarze IT

Źródło: Opracowanie własne.

Klastry występują we wszystkich obszarach specjalizacji regionalnych. Zakres działania poszczego lnych klastro w wpisuje się w załoz enia regionalnych specjalizacji. Jednoczes nie, pomimo podejmowania wielu zro z nicowanych działan , zakres ten jest węz szy, niz szeroka definicja specjalizacji, do kto rej je zaliczono. Oznacza to, z e w obszarach regionalnych specjalizacji istnieje potencjał do dalszego rozwoju działalnos ci klastrowej. Zwro cic nalez y tez uwagę, iz w ramach jednej specjalizacji działają klastry o na ogo ł całkowicie rozłącznych obszarach działalnos ci.

42

1.2.3. Rola klastrów w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim

Struktury klastrowe mają coraz większe znaczenie w kształtowaniu innowacyjnos ci regionu. Działają one w oparciu o wspo łpracę przedsiębiorstw oraz ro z nego typu instytucji i organizacji.

Rozwijające się w wojewo dztwie zachodniopomorskim klastry w przemys le drzewno-meblarskim, chemicznym, informatycznym oraz w branz y budowlanej są szansą dla słabo rozwiniętego pod względem innowacyjnos ci regionu zachodniopomorskiego. Częs c powiązan kooperacyjnych ma jeszcze charakter zaląz kowy – przedsiębiorstwa nie są przekonane do wspo lnych działan ani zainteresowane sformalizowaniem wspo łpracy34.

Istotną rolę w tworzeniu struktur klastrowych mają Branz owe Centra Kompetencji i Centra Klasteringu, kto re w wojewo dztwie zachodniopomorskim powstały przy Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie. Utworzono cztery branz owe centra kompetencji: informatyczne, spoz ywcze, drzewne oraz chemiczne35. Tworzone są one jako niezalez ne podmioty, w oparciu o porozumienia pomiędzy czołowymi instytucjami sektora badawczo-rozwojowego i przedsiębiorstwami. Są to silne os rodki o charakterze wielodyscyplinarnym w sferze badan przedkonkurencyjnych oraz edukacji i kształcenia ustawicznego dla zawodo w wysoko wyspecjalizowanych. Dzięki połączeniu unikatowej infrastruktury, wieloletniego dos wiadczenia naukowego i praktycznego oraz umiejętnos ci wytwarzania i wdraz ania najnowszych rozwiązan na skalę s wiatową, centra te dąz ą do pozycji lidera w okres lonej niszy technologicznej. Dzięki temu przedsiębiorstwa zyskują na czasie, a takz e mają szybszy dostęp do rozwiązan dostosowanych do ich potrzeb i bardziej efektywnie przekładają wiedzę na wartos ci rynkowe. W oparciu o elastyczne formy wspo łpracy, procesy generowania pomysło w, przygotowania prac badawczych, realizacji, a następnie testowania i wdraz ania nowych rozwiązan przebiegają sprawniej36.

Centrum Klasteringu na biez ąco obserwuje rozwo j polityki klastrowej zaro wno w kraju, jak i w regionie. Zainteresowani mogą uzyskac w Centrum dostęp do biez ących opracowan krajowych i międzynarodowych na temat klastro w oraz informacji o klastrach funkcjonujących w regionie, a takz e wsparcie przy tworzeniu nowych klastro w. Centrum wspiera firmy w następujących obszarach37:

rozwo j firm poprzez tworzenie sieci wspo łpracy

34 J. Markiewicz, K. Rychlik, Rola klastrów w kształtowaniu konkurencyjności i innowacyjności regionu

zachodniopomorskiego [w:] Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe teorie, rola funduszy unijnych i klastrów, red. S. Pangsy-Kania, K. Piech, Instytut Wiedzy i Innowacji, 2008; Dostęp http://www.instytut.info/IVkonf/referaty/Markiewicz.pdf [Dostęp 13.11.2014], str. 19-20; wniosek zachowuje aktualnos c ro wniez wg stanu na moment sporządzenia niniejszego opracowania.

35 RSI, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Strona-glowna-131.html [Dostęp 13.11.2014]. 36 RSI, BCK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Branzowe-Centra-Kompetencji-108.html [Dostęp 13.11.2014].

37 RSI, CK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Centrum-Klasteringu-7.html [Dostęp 13.11.2014].

43

poprawa produktywnos ci przedsiębiorstw poprzez łatwiejszy dostęp do wiedzy, pomysło w, rozwiązan ; ułatwienie dostępu do zasobo w, najnowszych produkto w i urządzen oraz specjalistycznych usług

optymalizacja struktur koszto w w firmach

dostęp do wykwalifikowanych pracowniko w

informacja o trendach technologicznych i rynkowych

biez ący dostęp do informacji z zakresu innowacji procesowej i produktowej

prezentacja najnowszych technologii oraz moz liwos ci transferu ich do firm

zwiększenie dostępu do prac badawczo-rozwojowych oraz wiedzy prezentowanej przez naukowco w

przygotowanie konkretnych projekto w dla firm

wsparcie merytoryczne i techniczne dla przedsiębiorstw

pomoc w nawiązywaniu kontakto w biznesowych

promocja firm poprzez portale internetowe, s rodki masowego przekazu, konferencje, seminaria i warsztaty

wspieranie działan proinnowacyjnych podjętych przez grupę przedsiębiorco w

Rola klastro w we wspieraniu rozwoju regionalnego i podnoszeniu innowacyjnos ci jest bezsporna. Klastry lez ą u podstaw inicjatywy Komisji Europejskiej, a dokładniej kształtowania „regiono w wiedzy i innowacji” (Regions of Knowledge), kto ra stanowi kontynuację procesu budowania regionalnych strategii innowacji. Idea regiono w wiedzy i innowacji oparta jest na koncepcji „regiono w uczących się” i zakłada, z e czynniki konkurencyjnos ci przedsiębiorstw, kto re umoz liwiają im funkcjonowanie na rynkach s wiatowych, powstają w warunkach rozwoju lokalnego.

Rozwo j struktur klastrowych w regionie jest poz ądany i nalez y podejmowac wysiłek na rzecz wspierania powiązan kooperacyjnych. Jak wskazuje przykład Doliny Krzemowej, procesy innowacyjne są przede wszystkim procesami społecznymi, dlatego tez lokalna społecznos c powinna byc postrzegana jako najpowaz niejsza siła sprawcza innowacyjnos ci. Przy tworzeniu s rodowiska innowacyjnos ci i przedsiębiorczos ci niezbędna jest wysoka kultura innowacyjna ludzi będących pracownikami wszystkich podmioto w regionalnej sceny innowacji (przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu, jednostek B+R, władz samorządowych), w tym klastro w. Działania mające na celu tworzenie klastro w powinny byc skoncentrowane przede wszystkim na kształtowaniu kultury przedsiębiorczos ci i innowacyjnos ci lokalnej społecznos ci. Wysoka s wiadomos c innowacyjna mieszkan co w regionu moz e byc z ro dłem wielu inicjatyw i przyczyniac się do zacies niania powiązan kooperacyjnych. Z kolei pręz ne struktury klastrowe, w kto rych następuje przepływ wiedzy i transfer innowacji, są jedną z determinant rozwoju gospodarczego regionu zachodniopomorskiego38. Wniosek powyz szy potwierdzają

38 RSI, CK, http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Centrum-Klasteringu-7.html [Dostęp 13.11.2014], s.19.

44

ro wniez wyniki badania telefonicznego CATI, przeprowadzonego z przedsiębiorstwami. Działania klastro w według badanych wpływają na innowacyjnos c regionu poprzez ofertę szkolen i konferencji, wspo łpracę z jednostkami badawczymi oraz podejmowanie wspo lnych działan (por. 2.2.2).

Przedstawiciele klastro w uczestniczących w wywiadach IDI twierdzą, z e zalez y im przede wszystkim na wspomaganiu przedsiębiorstw, zrzeszonych w ramach klastro w, poprzez podejmowanie ro z nych działan mających na celu dostosowywanie umiejętnos ci młodych ludzi do pracy w najwaz niejszych branz ach. Działania te polegają na tworzeniu dodatkowych miejsc w szkołach zawodowych i technikach, organizacji praktyk przyuczających do zawodu, oferowaniu stypendio w naukowych dla wyro z niających się ucznio w, a takz e wspo łpracy z uczelniami – obejmującej zaro wno studento w, jak i naukowco w. Waz ne jest ro wniez budowanie wzajemnych więzi między przedsiębiorstwami z regionu, a takz e z innymi klastrami.

Przedsiębiorstwa i instytucje zrzeszone w klastrach mają znaczący wpływ na gospodarkę regionu. Jednak, według stanu na okres przygotowania niniejszego opracowania, zachodniopomorskie klastry w umiarkowanym stopniu uczestniczą w realizacji polityki rozwoju regionu. W obecnej fazie rozwoju kluczowe efekty ich funkcjonowania dotyczą rozwoju wiedzy oraz kształtowania kultury wspo łdziałania. Działania podejmowane przez klastry mogą miec istotne znaczenie dopiero w przyszłos ci.

1.3. Potencjał instytucji otoczenia biznesu w województwie

zachodniopomorskim

1.3.1. Charakterystyka i specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego

Instytucje otoczenia biznesu to instytucje non-profit, kto re nie działają dla zysku lub przeznaczają go na cele zgodne ze statutem lub ro wnowaz nym dokumentem. Są to podmioty, kto re posiadają bazę materialną, techniczną, zasoby ludzkie i kompetencje niezbędne do s wiadczenia usług na rzecz sektora MSP39. Do gło wnych zadan Instytucji Otoczenia Biznesu nalez ą40:

wspieranie przedsiębiorczos ci i samozatrudnienia, ułatwianie startu i pomoc nowotworzonym firmom prywatnym; promocja i poprawa konkurencyjnos ci MSP

tworzenie warunko w dla transferu nowych rozwiązan technologicznych do gospodarki i realizacja przedsięwzięc innowacyjnych

39W. Burdecka, Instytucje otoczenia biznesu, Wydanie własne PARP, Warszawa 2004, http://www.parp.gov.pl/files/74/81/104/Instytucje_Otocz_Bizn.pdf [Dostęp 13.11.2014].

40Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecin ski, Zeszyty Naukowe nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf, [Dostęp 13.11.2014], str. 34-35.

45

podnoszenie jakos ci zasobo w ludzkich przez edukację, szkolenia i doradztwo oraz upowszechnianie wzoro w pozytywnego działania

zagospodarowanie zasobo w i realizacja przedsięwzięc infrastrukturalnych

tworzenie sieci wspo łpracy i partnerstwa ro z nych podmioto w działających na rzecz dynamizacji rozwoju, wzrostu dobrobytu i zasobnos ci mieszkan co w

Ze względu na formę prawną moz na wyro z nic następujące instytucje otoczenia biznesu41:

fundacje i stowarzyszenia lub jednostki przez nie powołane – realizują programy rozwoju przedsiębiorczos ci i transferu technologii oraz działają na rzecz rozwoju lokalnego

spo łki publiczno-prywatne powołane z inicjatywy i przy duz ym zaangaz owaniu organizacyjnym i finansowym władz publicznych – podejmują działania prorozwojowe i niezobligowane do generowania zysko w do podziału między udziałowcami

izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, zrzeszenia i związki pracodawco w oraz inne instytucje przedstawicielskie biznesu podejmujące inicjatywy i działania prorozwojowe

wyodrębnione organizacyjnie i finansowo jednostki samorządowe, administracji publicznej, instytucje naukowo-badawcze zorientowane na wspieranie rozwoju lokalnej gospodarki

prywatne spo łki kapitałowe

Rodzaj usług, jakie są s wiadczone przez instytucje otoczenia biznesu, załoz ony jest w celach statutowych. Cele te wiąz ą się ze wsparciem przedsiębiorczos ci (szczego lnie sektora MSP), przy czym szczego łowe zadania determinowane są przez obszar aktywnos ci danej instytucji (edukacja i doradztwo, transfer technologii dla centro w transferu technologii itp.) i mogą one przybrac następujące formy42:

os rodka szkoleniowo-doradczego – szerzenie wiedzy i umiejętnos ci

centra transferu technologii – pomoc w transferze i komercjalizacji technologii

parabankowego funduszu poręczen kredytowych i poz yczkowych - pomoc finansowa

inkubatora przedsiębiorczos ci i centrum technologicznego – szeroka pomoc doradcza techniczna i lokalowa

41Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecin ski, Zeszyty Naukowe nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf, [Dostęp 13.11.2014], str. 36.

42Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, pod red. K. B Matusiak, SOOIPP–Raport 2004, Instytut Ekonomii Uniwersytetu Ło dzkiego, SOOIPP, Ło dz –Poznan 2004, str. 15.

46

parku technologicznego, strefy biznesu i parku przemysłowego – tworzenie skupisk przedsiębiorstw i wzmacnianie proceso w innowacyjnych poprzez integrację usług biznesowych i ro z nych form pomocy na okres lonym terenie

Rozwo j instytucji otoczenia biznesu w regionie jest waz nym czynnikiem jego atrakcyjnos ci inwestycyjnej. Istotną rolę odgrywają instytucje wspierające przedsiębiorczos c , rozwiązania proinwestycyjne, komercjalizację badan naukowych i innowacyjnos c przedsiębiorstw. Do celo w badawczych wyodrębniono instytucje niebędące podmiotami komercyjnymi. Załoz eniem było wyczerpanie przez wybrane podmioty wszystkich wyz ej wymienionych funkcji (tj. os rodka szkoleniowo-doradczego, centrum transferu technologii, funduszu poręczen kredytowych oraz parku technologicznego). Ws ro d wybranych instytucji okołobiznesowych mających wpływ na rozwo j gospodarczy regionu znajdują się m.in. 43:

Szczecin ski Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o.

Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie

Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego w Szczecinie

Koszalin ska Agencja Rozwoju Regionalnego

Service InterLab Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji dla Sektora Usług

Stargardzki Park Przemysłowy

Goleniowski Park Przemysłowy

Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczen Kredytowych w Szczecinie

Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina

Szczecin ski Fundusz Poz yczkowy

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego – Szczecin skie Centrum Przedsiębiorczos ci

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych w Białogardzie

Fundacja Centrum Innowacji i Przedsiębiorczos ci w Koszalinie

Zrzeszenie Kupco w i Przedsiębiorco w w Koszalinie

Po łnocna Izba Gospodarcza w Szczecinie

Koszalin ska Izba Przemysłowo-Handlowa

Polska Fundacja Przedsiębiorczos ci w Szczecinie

Wybrane podmioty cechują się, poza ro z nicami w pełnionych funkcjach, takz e rozproszeniem geograficznym. Kaz dy z nich pełni odrębną funkcję w regionalnej gospodarce i w inny sposo b oddziałuje na rynek, łącząc poszczego lne działania

43Atrakcyjność Inwestycyjna Regionów 2012. Województwo zachodniopomorskie, Centrum Analiz Regionalnych i Lokalnych, Warszawa 2012, str. 52.

47

charakterystyczne dla instytucji otocznia biznesu. W kolejnym rozdziale wybrane IOB zostały opisane pod kątem swoich specjalizacji.

1.3.2. Specjalizacje instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego

Jak wskazano wczes niej (por. 1.2.2.) regionalna specjalizacja jest zespołem wyjątkowych cech i aktywo w charakteryzujących region. Podkres lają one jego przewagę konkurencyjną oraz skupiają zasoby i regionalnych partnero w. Jednoczes nie w wywiadach TDI prowadzonych z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu wskazywano, z e regionalne specjalizacje nie będą determinowały zakresu pomocy przedsiębiorstwom – we wszystkich badanych IOB podmioty będą miały takie same moz liwos ci korzystania z usług niezalez nie od reprezentowanej branz y.

W poniz szej tabeli wskazano na specjalizacje wyodrębnionych dla celo w badania instytucji otoczenia biznesu. Znak „+” oznacza, z e dany podmiot w ramach swojej działalnos ci realizuje wybrane działania, znak „+/-” – z e częs ciowo realizuje wskazane działania, zas „-” – z e nie realizuje danego działania.

Tabela 14 Obszary aktywności działania Instytucji Otoczenia Biznesu Instytucja Otoczenia Biznesu

Ośrodek szkoleniowo-doradczy

Centrum transferu technologii

Parabankowy funduszu poręczeń kredytowych i pożyczkowych

Inkubator przedsiębiorczości i centrum technologicznego

Park technologiczny, strefa biznesu i parku przemysłowego

Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o.

+ + - + + Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie

+ + - + + Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego w Szczecinie

+ + + + - Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego

+ - + + - Service Inter-Lab

+ + - +/- +/- Stargardzki Park Przemysłowy + - - + + Goleniowski Park Przemysłowy + +/- - + + Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych w Szczecinie

+ _ + - -

Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecina

- - + - -

48

Instytucja Otoczenia Biznesu

Ośrodek szkoleniowo-doradczy

Centrum transferu technologii

Parabankowy funduszu poręczeń kredytowych i pożyczkowych

Inkubator przedsiębiorczości i centrum technologicznego

Park technologiczny, strefa biznesu i parku przemysłowego

Szczeciński Fundusz Pożyczkowy - - + - - Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego – Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości

+ + - + -

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych w Białogardzie

+ - + + - Fundacja Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości w Koszalinie

+ +/- + + - Północna Izba Gospodarcza w Szczecinie

+ - - + - Zrzeszenie Kupców i Przedsiębiorców w Koszalinie

+ - + _ - Koszalińska Izba Przemysłowo-Handlowa

+ - - _ - Polska Fundacja Przedsiębiorczości w Szczecinie

+ - + _ - Źródło: Opracowanie własne.

Z powyz szego ujęcia wynika, z e rola instytucji otoczenia biznesu w wojewo dztwie zachodniopomorskim jest wielowymiarowa. Ponadto IOB działają w sposo b złoz ony, przyjmując zazwyczaj co najmniej dwie ze wskazanych powyz ej funkcji. Większos c podmioto w ma w swojej ofercie usługi doradcze. Z jednej strony – co ujawniono takz e w badaniach – jest to stosowane m.in. w celu wspierania przedsiębiorstw w racjonalnym gospodarowaniu pozyskanymi funduszami – szczego lnie, jez eli są to młode firmy bez dos wiadczenia, a takz e w celu budowy powiązan networkingowych, kształcenia kadr i propagowania wiedzy o gospodarce. Nalez y zauwaz yc , z e jest to takz e najbardziej intuicyjny sposo b wsparcia przedsiębiorco w. Trudnos cią często wskazywaną w tym obszarze i ujawnioną ro wniez w czasie badan , jest relatywnie niska jakos c usług oraz niepełne dostosowanie do potrzeb rynkowych. Wiele instytucji oferuje takz e moz liwos c inkubowania młodych przedsiębiorstw. Inkubatory funkcjonują nie tylko jako odrębne jednostki, ale takz e jako programy realizowane przez instytucje o innych funkcjach podstawowych (np. parki naukowo-technologiczne). Funkcje związane z transferem technologii do gospodarki zazwyczaj są realizowane przez podmioty osadzone w rzeczywistos ci akademickiej: dedykowane centra transferu technologii są zazwyczaj jednostkami uczelnianymi. Przykładem moz e byc Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii ulokowane przy Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie, czy tez Centrum Transferu Technologii Morskich przy Akademii Morskiej w Szczecinie i Centrum Transferu Wiedzy i Technologii Uniwersytetu

49

Szczecin skiego oraz Service Inter-Lab Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji Dla Sektora Usług. Działania podejmowane przez tego typu instytucje opierają się na umoz liwieniu korzystania z infrastruktury laboratoryjnej, wspo łpracy z ekspertami, ale takz e na kooperacji technologiczno-biznesowej oraz oferowaniu szerokiej gamy usług dla biznesu tj. audyty technologiczne, analizy rynkowe. Celem jest połączenie nauki – i jej przedstawicieli – z przedsiębiorstwami oraz łączenie wiedzy praktycznej z teoretyczną. Innymi podmiotami, kto re wspierają transfer wiedzy do gospodarki, są parki technologiczne lub naukowo-technologiczne, kto re poza udostępnianiem atrakcyjnych tereno w inwestycyjnych i powierzchni biurowych, wspierają rozwo j innowacyjnos ci oraz jej wykorzystanie w z yciu gospodarczym. Przykładem moz e byc projekt Nauka i Biznes realizowany przez Technopark Pomerania, kto ry zakłada m.in. wspieranie powiązan pomiędzy kadrą akademicką a przedsiębiorcami. Działania zmierzające do pozyskania finansowania są podejmowane zazwyczaj przez specjalnie dedykowane temu działaniu fundacje. Jednakz e takz e większe os rodki – takie jak agencje rozwoju, zrzeszenia branz owe i stowarzyszenia lub fundacje są dysponentami s rodko w zazwyczaj pochodzących z Unii Europejskiej (np. fundusz poz yczkowy JEREMIE). Parki technologiczne w wojewo dztwie zachodniopomorskim dysponują ofertą atrakcyjnych tereno w inwestycyjnych, ale takz e oferują szerokie wsparcie dla potencjalnych inwestoro w. Podejmują się one wspo lnych działan m.in. ze specjalnymi strefami ekonomicznymi, czego przykładem moz e byc wspo łpraca Pomorskiej SSE z Parkiem Przemysłowym Nowoczesnych Technologii w Stargardzie czy tez Kostrzyn sko - Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej z Goleniowskim Parkiem Przemysłowym. Warto zauwaz yc , z e niekto re z funkcji doskonale korespondują z regionalnymi specjalizacjami. Przykładem moz e byc oddziaływanie parko w technologicznych na usługi przyszłos ci, a w szczego lnos ci rozwo j branz y ICT. Jednak zalez nos ci te nie są tak wyraz ne, jak w przypadku działan klastro w, kto re mają na tyle wąsko zdefiniowany profil i branz ę działania, z e moz na je przyporządkowac bezpos rednio do konkretnych specjalizacji.

1.3.3. Rola IOB w realizacji polityki rozwoju w województwie zachodniopomorskim

Istotnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest s rodowisko działalnos ci gospodarczej. Najczęs ciej wymienianymi składnikami otoczenia biznesu pełniącymi w tym aspekcie kluczowe role są: wyposaz enie instytucjonalne, s rodowisko innowacyjne i włas ciwy klimat sprzyjający prowadzeniu działalnos ci gospodarczej. Otoczenie biznesu, w tym przede wszystkim klastry, jest gło wnym czynnikiem aktywizacji rozwoju regionu. Ukształtowane otoczenie biznesu z jednej strony jest bodz cem do wyboru lokalizacji działalnos ci gospodarczej, z drugiej zas warunkuje dynamiczny rozwo j społeczno-gospodarczy44. Ro wniez badania prowadzone ws ro d zachodniopomorskich

44 J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, s. 45.

50

przedsiębiorco w (n=150) wskazywały na mniejsze zainteresowanie firm wspo łpracą z instytucjami otoczenia biznesu niz z klastrami.

Instytucje otoczenia biznesu wpływają w sposo b pos redni na aktywnos c innowacyjną firm. Usługi oferowane przez IOB, w tym takz e klastry, są jedynie szansą na innowację, kto ra moz e byc wykorzystana przez dane przedsiębiorstwo. Przykładem moz e byc doradztwo na temat moz liwos ci pozyskiwania s rodko w unijnych, informacja o rynku czy tez pos rednictwo kooperacyjne. Wsparcie to moz e byc dopiero przekształcone w konkretne działanie innowacyjne w samej firmie. Instytucje otoczenia biznesu oddziałują przede wszystkim na lokalne i regionalne otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa, tworząc infrastrukturę wsparcia poprzez45:

pomoc oferowaną przez instytucje doradczo-szkoleniowe i centra transferu technologii – usługi informacyjne, doradztwo, działalnos c edukacyjna (szkolenia, warsztaty), pos rednictwo kooperacyjne

inkubatory przedsiębiorczos ci i innowacyjnos ci, parki naukowo-technologiczne i przemysłowe – oferty lokalowe, budynki lub grunty uzbrojone w odpowiednie media

pomoc finansową, s wiadczoną przez wszelkiego typu fundusze poz yczkowe i poręczeniowe, a takz e organizacje pełniące funkcję jednostek zarządzających s rodkami pomocowymi dla sektora MSP

Ze względu na poziom rozwoju i innowacyjnos c firm oczekiwania dotyczące usług ze strony instytucji otoczenia biznesu, w tym klastro w, są zro z nicowane. Tzw. liderzy biznesu korzystają z prostych usług IOB, z kolei zaawansowane problemy innowacyjne rozwiązują same albo przez wspo łpracę z wyspecjalizowanymi podmiotami. Niewyro z niające się pod względem innowacyjnos ci firmy oczekują natomiast szerokiej pomocy zaro wno pod względem zaangaz owania instytucji otoczenia biznesu (np. wypełnianie wniosko w o dotacje unijne), jak i specjalizacji, a więc wsparcia ukierunkowanego branz owo46. Takz e analiza projekto w z lat 2007 – 2013 wykazuje, z e w wojewo dztwie zachodniopomorskim występuje korelacja pomiędzy wiekiem firmy a stopniem zaawansowania wykorzystanej oferty IOB. Im dłuz ej firma funkcjonuje na rynku, tym bardziej skomplikowane usługi IOB wybiera. S wiadczy o tym fakt, z e klienci funduszy – będący zazwyczaj podmiotami mniej rozwiniętymi – korzystali gło wnie ze szkolen i wsparcia w poszukiwaniu partnero w. Z kolei firmy będące klientami banko w i posiadające dłuz szą historię korzystały m.in. z doradztwa technologicznego lub dostawy technologii47. Wpływ działalnos ci instytucji otoczenia biznesu na innowacyjną

45 Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecin ski, Zeszyty Naukowe nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf, [Dostęp 20.11.2014 r.], str. 37.

46J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, s. 47-48.

47Ocena bezpos redniego i pos redniego wsparcia sektora MS P w ramach RPO WZ oraz uzyskanie rekomendacji z zakresu wsparcia MS P na przyszłą perspektywę finansową na lata 2014-2020, Raport firmy PSDB, Warszawa 2013, s. 82.

51

aktywnos c sektora MSP nie jest duz y. Do takiego wniosku skłaniają następujące argumenty48:

niski odsetek firm innowacyjnych w regionie

samodzielne rozwiązywanie przez przedsiębiorstwa innowacyjne wszelkich kwestii innowacyjnych, jez eli natomiast korzystają z usług instytucji okołobiznesowych, jest to proste wsparcie doradczo-informacyjne

niskie zadowolenie z korzystania z usług otoczenia biznesu w zakresie innowacji

umiarkowany wpływ na innowacyjnos c w opinii samych instytucji otoczenia biznesu

Jednoczes nie ocena pos redniego i bezpos redniego wsparcia sektora MSP w zakresie innowacyjnos ci w ramach RPO WZ 2007 – 2013 wskazywała, z e projekty, w kto rych zacies niono wspo łpracę na linii IOB – przedsiębiorcy z sektora MSP miały znacznie większe budz ety (s rednio o 82 pp.) niz w przypadku innych partnero w lub braku takiego partnerstwa. Jednoczes nie blisko 90% przedsiębiorco w korzystających w RPO WZ 2007 – 2013 nie podejmowała wspo łpracy z IOB49.

Instytucjom otoczenia biznesu, przede wszystkim klastrom, przypisywana jest rola ogniwa pos redniczącego między przedsiębiorstwami, samorządem i instytucjami naukowo-badawczymi. Realizowane przez nie zadania sprawiają, z e na funkcjonowanie IOB duz y wpływ mają pozostali członkowie regionalnej, a nawet krajowej „sceny” innowacji. Do grup silnego oddziaływania zalicza się instytucje naukowo-badawcze, kto re powinny zacies niac wspo łpracę z gospodarką między innymi poprzez IOB i klastry oraz samorząd, kto ry ma wpływ na redystrybucję pomocy publicznej, powstawanie i finansowanie instytucji otoczenia biznesu oraz tworzenie dogodnych warunko w funkcjonowania firm (podatki i opłaty lokalne, powoływanie specjalnych stref ekonomicznych itp.)50. Mając na uwadze specyfikę i potencjał regionu, moz na zidentyfikowac podstawowe obszary problemowe, jakie pojawiają się na styku działan instytucji otoczenia biznesu i aktywnos ci pozostałych podmioto w, a nalez ą do nich51:

niedopasowana oferta wsparcia do potrzeb firm – brak jest specjalizacji IOB oraz profesjonalnej pomocy oferowanej przedsiębiorstwom. Informowanie i szkolenia na temat ubiegania się o s rodki unijne jest usługą zbyt ogo lną dla firm, kto re nie mają wystarczających zasobo w kadrowych, by oddelegowac pracowniko w do takich zadan , z drugiej jednak strony dla firm innowacyjnych

48Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecin ski, Zeszyty Naukowe nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf, [Dostęp 20.11.2014 r.], str. 38.

49Ocena bezpos redniego i pos redniego wsparcia sektora MS P w ramach RPO WZ oraz uzyskanie rekomendacji z zakresu wsparcia MS P na przyszłą perspektywę finansową na lata 2014-2020, Raport firmy PSDB, Warszawa 2013, s. 82.

50J. Dominiak, Rola otoczenia biznesu w rozwoju regionalnym w Polsce, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, s. 46.

51 Teoretyczne i praktyczne aspekty rozwoju regionalnego, Uniwersytet Szczecin ski, Zeszyty Naukowe nr 582, Ekonomiczne Problemy Usług nr 48, Szczecin 2010, , http://www.wzieu.pl/zn/582/ZN_582.pdf, [Dostęp 20.11.2014 r.], str. 39-42.

52

doradztwo w zakresie pozyskiwania funduszy UE jest zadowalające i nie oczekują one bardziej zaawansowanego wsparcia, gdyz posiadają wyspecjalizowanych pracowniko w lub znajdują rozwiązania komercyjnie. Profesjonalna informacja o rynku, oparta na badaniach i opiniach eksperto w, powinna byc jedną z istotniejszych form wsparcia IOB dla przedsiębiorstw. Problem ten został podkres lony w badaniach ankietowych i w toku wywiado w, gdzie wskazywano na trudnos ci w poszukiwaniu oferty IOB innych niz klastry ze względu na brak wspo lnej przestrzeni, w kto rej takie informacje mogłyby się pojawiac .

niedostateczne zorientowanie prorynkowe IOB – uzalez nienie aktywnos ci instytucji otoczenia biznesu od programo w wsparcia finansowego ze s rodko w publicznych nie zapewnia ciągłos ci działania i rzutuje na jakos c oraz efektywnos c s wiadczonych usług, strukturę organizacji, a takz e zaangaz owanie zespoło w ludzkich.

skomplikowane przepisy i biurokracja – dotyka przede wszystkim IOB, kto re s wiadczą usługi w ramach programo w pomocowych dla firm. Rzutuje to na efektywnos c działalnos ci IOB, a w konsekwencji obniz a jakos c s wiadczonych usług. Skomplikowane procedury związane z pozyskiwaniem pomocy publicznej niekiedy zupełnie zniechęcają przedsiębiorco w od pozyskiwania takiego wsparcia.

niska innowacyjnos ci i s wiadomos c innowacyjna sektora MSP - instytucje otoczenia biznesu w sposo b pos redni wpływają na aktywnos c innowacyjną przedsiębiorstw.

słaba wspo łpraca między instytucjami otoczenia biznesu oraz pozostałymi podmiotami – to bariera dla tworzenia i funkcjonowania regionalnego systemu innowacyjnego. Koniecznos c zaangaz owania i wspo łdziałania jak największej liczby podmioto w proceso w innowacyjnych wynika w duz ej mierze ze specyfiki tych proceso w – ich interakcyjnos ci oraz przenikania się wielu gałęzi wiedzy. Dotyczy to ro wniez społecznego wymiaru innowacji, kto ry opiera się na wartos ci bezpos rednich kontakto w, a dzięki nim następuje wymiana informacji oraz dyfuzja wiedzy. Kooperacja samych instytucji otoczenia biznesu rzutuje na zakres oraz jakos c oferowanych usług, kto re przez przedsiębiorco w powinny byc odbierane jako kompleksowy system wsparcia.

Analizując opisane powyżej determinanty oddziaływania instytucji otoczenia biznesu

oraz trudności, na jakie napotykają, można zauważyć zależności pomiędzy celami

strategicznymi, a rolą IOB.

53

Cel strategiczny nr 1: WZROST INNOWACYJNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI

GOSPODAROWANIA

IOB województwa zachodniopomorskiego realizują ten cel poprzez tworzenie

warunków do rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu innowacyjności m.in. przez

wsparcie otwierania i prowadzenia działalności gospodarczej, różnego typu szkolenia,

udostępnianie powierzchni biurowej w atrakcyjnych cenach, pomoc w pozyskiwaniu

finansowania – w tym na działalność innowacyjną związaną z wyższym ryzykiem

niepowodzenia oraz działalność związaną z transferem technologii i B+R.

Cel strategiczny nr 2: WZMOCNIENIE ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ REGIONU

W województwie zachodniopomorskim cel ten jest realizowany poprzez szeroko

rozumianą promocję całego regionu zarówno w Polsce, jak i na świecie, a także

tworzenie atrakcyjnej oferty inwestycyjnej – z udziałem specjalnych stref

ekonomicznych i parków technologicznych oraz lokalnych uczelni wyższych. Warto

również wskazać na działalność lokalnych centrów transferu technologii, które także

wzmacniają atrakcyjność inwestycyjną regionu poprzez kreowanie innowacyjności.

Niemniej ważna jest pomoc przy poszukiwaniu zagranicznych inwestorów i partnerów

biznesowych dla lokalnych przedsiębiorstw, którą świadczą niektóre IOB – np. będące

przedstawicielami europejskiej sieci European Enterprise Network.

Cel strategiczny nr 5: BUDOWANIE OTWARTEJ I KONKURENCYJNEJ SPOŁECZNOŚCI

W województwie zachodniopomorskim cel ten jest realizowany zarówno przez urzędy

pracy, które dbają o rozwój zasobów ludzkich i kreują konkurencyjność społeczności.

Także bogata oferta szkoleniowa regionalnych instytucji otoczenia biznesu jest

determinantą rozwoju kapitału ludzkiego Pomorza Zachodniego. Również oferta szkół

zawodowych i uczelni wyższych – i współpraca podejmowana między tymi jednostkami

a IOB i przedsiębiorstwami – kreuje atrakcyjność zasobów ludzkich regionu.

54

1.4. Udział klastrów i instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie

Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego

1.4.1. Wytyczne Kontraktu Samorządowego Województwa Zachodniopomorskiego Kontrakt Samorządowy (KS) jest umową zawieraną przez Samorząd Wojewo dztwa ze związkami (stowarzyszeniami) jednostek samorządu terytorialnego z terenu wojewo dztwa w celu realizacji projekto w rozwiązujących problemy lub wzmacniających potencjały na danym obszarze oraz realizacji polityki rozwoju regionu52. Kluczową ideą Kontraktu jest to, aby urzeczywistnic załoz enia płynące ze Strategii Rozwoju Wojewo dztwa oraz Programo w Strategicznych. Kontrakt Samorządowy ma byc jedną z podstawowych form realizacji interwencji Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020 (RPO WZ 2014-2020). Oznacza to, z e podmioty, kto re będą realizowac projekty ujęte w KS będą miały zarezerwowane s rodki w ramach budz etu danego priorytetu programu operacyjnego na realizację przedłoz onego projektu, ale pod warunkiem, z e załoz enia te będą realizowac cele oraz wskaz niki okres lone dla RPO WZ 2014-2020.

Przesłanką do stworzenia załoz en Kontraktu Samorządowego - obok instrumentu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ujętego w Umowie Partnerstwa) oraz mechanizmu Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społecznos c - jest idea planowania i realizowania proceso w rozwojowych w wojewo dztwie zachodniopomorskim w oparciu o wymiar terytorialny w latach 2014-202053. Grupa projekto w przedstawionych w kontrakcie stanowic ma bazę do rozwoju, kto ry powinien byc wzmacniany przez projekty realizowane w ramach konkurso w. Do celo w realizacji Kontrakto w Samorządowych nalez ą54:

koncentracja zasobo w i s rodko w interwencji na wybranych obszarach, kto re słuz ą przede wszystkim rozwojowi gospodarczemu w wyłonionych specjalizacjach gospodarczych regionu

budowa trwałego potencjału gospodarczego regionu

realizacja powiązanych ze sobą projekto w wdraz anych zaro wno przez JST z obszaru objętego KS w ramach ich kompetencji oraz innych partnero w, ukierunkowanych za rozwo j gospodarczy danego obszaru i regionu, odpowiadających w sposo b kompleksowy na potencjały gospodarcze i rozwo j rynku pracy lub niwelujące ograniczenia tych potencjało w

52 RPO WZ 2014-2020, http://rowerowy.szczecin.pl/attachments/article/1805/prezentacja%20RPO%20WZ%202014-2020.pdf, [Dostęp 21.11.2014]. 53 Perspektywa 2020, Konsultacje załoz en oraz nabo r koncepcji Kontrakto w Samorządowych w ramach RPO WZ 2014-2020, http://www.rpo.wzp.pl/rpo/perspektywa_2020/wiadomosci/p-r-m-a-21374/wiadomosci.htm, [Dostęp 21.11.2014 r.]. 54 Załoz enia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.

55

sprzyjanie rozwojowi wspo łpracy, integracji i koordynacji działan JST z innymi partnerami na obszarach KS i wdroz enie zintegrowanego podejs cia do rozwoju danego terytorium w praktyce

wzmacnianie idei wspo łkształtowania i koordynowania przedsięwzięc rozwojowych realizowanych wspo lnie przez samorządy lokalne i zapewnienie spo jnos ci polityk lokalnych z polityką rozwoju regionu

zwiększenie efektywnos ci i skutecznos ci wydatkowania s rodko w publicznych, w tym w szczego lnos ci udostępnionych regionowi w ramach funduszy strukturalnych UE na lata 2014-2020

W Kontrakcie Samorządowym projekty samorządo w mają byc objęte tzw. trybem pozakonkursowym, co oznacza, z e będą miały zarezerwowane s rodki na projekty, kto re uzyskają akceptację Urzędu Marszałkowskiego. Natomiast przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe nie mogą korzystac z tego przywileju – nie wyraz a na to zgody Komisja Europejska. Jednak te projekty pro-gospodarcze przedsiębiorco w i organizacji pozarządowych, kto re będą komplementarne z projektami samorządowco w będą szczego lnie premiowane55. Zapewnia się wspo łfinansowanie s rodkami RPO WZ na lata 2014-2020 na uzgodnione w procesie negocjacji KS projekty, pod warunkiem spełnienia przez nie obligatoryjnych kryterio w oceny formalnej, merytorycznej i finansowej. Dotyczy to w szczego lnos ci przedsięwzięc dających moz liwos ci rozwoju gospodarczego. Projekty przewidywane do realizacji przedsięwzięc innych partnero w komplementarne z przedsięwzięciami wskazanymi przez JST z uwagi na uwarunkowania prawne nie będą mogły skorzystac z trybu pozakonkursowego. W ramach Kontraktu Samorządowego rezerwacją s rodko w w trybie pozakonkursowym będą objęte projekty wyłącznie w ramach następujących osi priorytetowych RPO WZ 2014-202056:

gospodarka-innowacje-technologie – celem jest podnoszenie konkurencyjnos ci MSP, sektora rolnego oraz sektora ryboło wstwa i akwakultury

rozwój społeczeństwa informacyjnego – celem jest zwiększenie dostępnos ci, stopnia wykorzystania i jakos ci technologii informacyjno-komunikacyjnych

wsparcie gospodarki niskoemisyjnej – celem jest wspieranie przejs cia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach

dostosowanie do zmian klimatu – celem jest promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzanie nim

rozwój naturalnego środowiska człowieka – cel to ochrona s rodowiska naturalnego i wspieranie efektywnos ci wykorzystania zasobo w

55 Kontrakt Samorządowy waz nym instrumentem wsparcia samorządo w, firm i NGOs w perspektywie 2014-2020, http://jerzyruszala.wordpress.com/2014/04/11/kontrakt-samorzadowy-waznym-instrumentem-wsparcia-samorzadow-firm-i-ngos-w-perspektywie-2014-2020/, [Dostęp 21.11.2014 r.].

56 Załoz enia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.

56

zrównoważony transport – cel to promowanie zro wnowaz onego transportu i usuwanie niedoboro w przepustowos ci w działaniu najwaz niejszych infrastruktur sieciowych

rynek pracy – celem jest wspieranie zatrudnienia i mobilnos ci pracowniko w

rozwój społeczny – cel to wspieranie włączenia społecznego i walka z ubo stwem

infrastruktura społeczna i rewitalizacja – celem jest wspieranie włączenia społecznego i walka z ubo stwem

edukacja – cel to inwestowanie w edukację, umiejętnos ci i uczenie się przez całe z ycie

infrastruktura edukacyjna – cel to inwestowanie w edukację, umiejętnos ci i uczenie się przez całe z ycie

W ramach Kontraktu Samorządowego realizowane projekty moz na podzielic na pięc grup57:

projekty priorytetowe planowane do realizacji w ramach KS przez JST w trybie pozakonkursowym RPO WZ 2014-2020 – projekty w ramach osi priorytetowych RPO WZ 2014-2020, dotyczą zaro wno projekto w infrastrukturalnych i nieinfrastrukturalnych do realizacji przez JST tworzące KS

projekty komplementarne do projektów priorytetowych planowane do realizacji przez przedsiębiorco w z obszaru objętego KS – wskazanie przez przedsiębiorco w projekto w związanych bezpos rednio z projektami priorytetowymi JST. Projekty te powinny wpisywac się we wskazane kluczowe branz e gospodarcze na obszarze objętym KS

projekty komplementarne do projektów priorytetowych oraz projektów przedsiębiorców – planowane do realizacji przez pozostałe podmioty (inne niz JST tworzące KS) – planowane projekty, zaro wno infrastrukturalne, jak i nieinfrastrukturalne, kto re wzmacniają efekty lub stanowią dopełnienie projekto w wskazanych powyz ej. W zakresie projekto w nieinfrastrukturalnych trzeba wskazac w szczego lnos ci przedsięwzięcia związane z rozwojem lokalnego rynku pracy, kapitału ludzkiego, ofertą edukacyjną i szkoleniową, włączeniem społecznym

pozostałe projekty JST z obszaru objętego KS wspomagające osiągnięcie celo w KS – projekty JST, kto rych realizacja wspiera pełne osiągnięcie celo w KS, dotyczy to przedsięwzięc , kto re nie będą korzystały z trybu pozakonkursowego RPO WZ 2014-2020 albo są planowane do realizacji ze s rodko w innych niz RPO WZ 2014-2020

projekty celu publicznego o charakterze ponadlokalnym wpływające na rozwo j obszaru objętego KS lez ące w gestii podmioto w publicznych innych niz JST tworzących KS – wskazanie zidentyfikowanych przez podmioty tworzące KS

57 Załoz enia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.

57

ponadlokalnych przedsięwzięc celu publicznego, kto re powinny byc zrealizowane, aby umoz liwic realizację celo w KS (np. rozwo j przesyłowej sieci energetycznej, budowa drogi krajowej, infrastruktura kolejowa)

1.4.2. Rola klastrów w mechanizmie Kontraktu Samorządowego

W proces formułowania KS musi byc zaangaz owane jak najszersze spektrum partnero w społecznych i gospodarczych, a ws ro d nich inicjatywy klastrowe i instytucje otoczenia biznesu. Klastry oraz IOB powinny brac udział w realizacji celo w nalez ących do osi celo w priorytetowych RPO WZ 2014-2020, jak i tych komplementarnych w stosunku do celo w wskazanych przez JST. Jak pokazuje dotychczasowa praktyka programowania rozwoju samorządo w, dokumenty strategiczne JST rzadko uwzględniają kierunki rozwoju sąsiednich jednostek oraz kierunki rozwoju kluczowych interesariuszy działających na danym terenie. Jednym z celo w KS jest zatem sprzyjanie rozwojowi wspo łpracy, integracji i koordynacji działan JST z innymi partnerami na obszarach KS58, a najlepiej w tej materii poinformowani są uczestnicy rynku, do kto rych nalez ą między innymi członkowie klastro w i instytucje otoczenia biznesu. Klastry, jak i IOB mają własne programy rozwoju, czy tez programy wsparcia przedsiębiorczos ci. Kaz dy z tych dokumento w zawiera wnikliwą analizę zjawisk społeczno-gospodarczych poszczego lnych obszaro w. Zidentyfikowanie kluczowych obszaro w gospodarczych posiadających potencjał rozwojowy jest podstawą w procesie identyfikacji inteligentnych specjalizacji. Obszary te stanowią podstawę do budowania i rozwoju woko ł nich specjalizacji mających wymierne korzys ci dla rozwoju wojewo dztwa. Powinny w nich funkcjonowac przedsiębiorstwa stabilne, przyszłos ciowe z potencjałem innowacyjnym – nalez ące do klastro w. Istotnym zadaniem jest zdiagnozowanie ich potrzeb, barier oraz okres lenie przydatnos ci i roli w procesie inteligentnych specjalizacji59.

Kontrakt Samorządowy to wynik dwustronnych negocjacji pomiędzy Zarządem Wojewo dztwa a umocowaną prawnie reprezentacją grupy samorządo w terytorialnych regionu (forma umowy). Jego zakres obejmuje: obszar objęty KS – obszar realizacji projekto w wraz z uzasadnieniem jego delimitacji, proponowaną formą prawną realizacji KS, charakterystykę obszaru wraz z gło wnymi tezami diagnostycznymi, wskazanie gło wnych potencjało w i deficyto w obszaru (kluczowych branz gospodarczych i odniesienie ich do regionalnych specjalizacji gospodarczych i/lub do inteligentnych specjalizacji), wskazanie całos ciowej koncepcji rozwoju gospodarczego obszaru objętego KS, wskazanie celo w rozwojowych do realizacji poprzez KS, wskazanie metodologii monitorowania, ewaluacji i pomiaru stopnia realizacji projekto w, celo w KS, opis procesu uspołecznienia, wskazanie wiązki projekto w priorytetowych planowanych do realizacji przez JST, wskazanie obszaro w tematycznych oraz planowanych do realizacji w ich ramach projekto w komplementarnych, kto re będą korzystac z trybu konkursowego

58Załoz enia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.

59Portal Samorządowy, http://www.portalsamorzadowy.pl/fundusze-europejskie/zachodniopomorski-kontrakt-terytorialny-pewnych-inwestycji-nie-ma-za-wiele,63085.html, [Dostęp 24.11.2014].

58

(np. projekty przedsiębiorco w, organizacji pozarządowych, IOB). Czynny udział w ustalaniu zakresu poszczego lnych umo w projekto w w ramach KS powinny brac podmioty najbardziej zainteresowane tj. przedsiębiorstwa – członkowie klastro w i organizacje je wspierające – instytucje otoczenia biznesu60.

Cele rozwojowe Kontraktu Samorządowego są osiągane poprzez cele cząstkowe osi priorytetowej RPO WZ i ich priorytety inwestycyjne, a w ich realizacji biorą udział klastry:

Założenia kontraktu Rola klastrów kreowanie warunko w dla rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o endogeniczne specjalizacje

Wspieranie przedsiębiorczos ci poprzez tworzenie warunko w do wspo łpracy między podmiotami gospodarczymi, wspieranie działalnos ci B+R

Rozwo j kadr zrzeszonych przedsiębiorstw poprzez szkolenia, kursy i inne wydarzenia

Pomoc w optymalizacji koszto w zrzeszonych przedsiębiorstw poprzez tworzenie grup zakupowych

Promowanie branz związanych z działalnos cią klastro w m.in. poprzez imprezy wystawiennicze

Tworzenie wspo lnych platform sprzedaz owych, w tym takz e promujących producento w na rynkach międzynarodowych

Realizacja projekto w B+R, w tym takz e z partnerami zagranicznymi

ograniczenie skutków peryferyjnego położenia obszaru dla poprawy warunków życia mieszkańców (infrastruktura publiczna, w tym ochrona zdrowia, wykorzystanie rozwiązań ICT, transport)

Edukacja zdrowotna

Wspieranie działalnos ci B+R w obszarze zdrowia

Promowanie wyniko w badan związanych z transportem i gospodarką morską

Działania na rzecz informatyzacji regionu

Wspieranie rozwoju działalnos ci portowej

60 Regionalny Program Operacyjny Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego 2014-2020, Projekt, 3 marca 2014, s. 307-308, http://www.dolice.pl/pliki/dolice/pliki/RPO_2014_2020_03032014_ost_BOZ.pdf, [Dostęp 25.11.2014].

59

efektywne gospodarowanie zasobami na rzecz ochrony bogatego dziedzictwa przyrodniczego i wzmacniania roli zróżnicowanego dorobku kulturowego

Organizowanie i wspieranie organizacji konferencji związanych z efektywnym gospodarowaniem energią w przedsiębiorstwach

Promowanie wydarzen związanych z ochroną s rodowiska i ekologią

Promowanie korzystania z odnawialnych z ro deł energii i ekoinnowacji energetycznych (w tym w branz y turystycznej)

Najistotniejsza rola i jednocześnie największy potencjał klastrów przypada na

kreowanie warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o endogeniczne

specjalizacje, ponieważ większość klastrów funkcjonuje w obszarach będących

regionalnymi specjalizacjami, a zadania realizowane przez każde z powołanych

powiązań mają na celu generowanie wzrostu gospodarczego i wspierania członków.

1.4.3. Rola instytucji otoczenia biznesu w mechanizmie Kontraktu Samorządowego

Instytucje otoczenia biznesu są jednym z partnero w, kto ry powinien zostac zaangaz owany z formułowanie załoz en Kontraktu Samorządowego. IOB powinny czynnie uczestniczyc w realizacji celo w nalez ących do osi celo w priorytetowych RPO WZ 2014-2020, poniewaz jednym z celo w KS jest sprzyjanie rozwojowi wspo łpracy między interesariuszami, a takz e integracja i koordynacja działan JST z innymi partnerami na obszarach KS61. Kooperacja z instytucjami otoczenia biznesu umoz liwi jednostkom samorządu konsultowanie działan takz e z podmiotami rynkowymi, kto rych interesy są reprezentowane przez IOB.

Odwołując się bezpos rednio do celo w rozwojowych Kontraktu Samorządowego moz na zauwaz yc , z e instytucje otoczenia biznesu realizują – i mogą realizowac w przyszłos ci – następujące załoz enia:

Założenia kontraktu Rola IOB

kreowanie warunko w dla rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o endogeniczne specjalizacje

prowadzenie szkolen dla pracowniko w oraz bezrobotnych

szkolenia specjalistyczne dla ucznio w i studento w

wspieranie przedsiębiorczos ci przez działalnos c doradczą, pozyskiwanie z ro deł finansowania, udostępnianie

61Załoz enia do Kontraktu Samorządowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2014-2020.

60

infrastruktury, działalnos c związana z komercjalizacją wiedzy naukowej

promowanie przedsiębiorczos ci

ułatwianie rozpoczynania działalnos ci gospodarczej, inkubowanie przedsiębiorstw

ograniczenie skutków peryferyjnego położenia obszaru dla poprawy warunków życia mieszkańców (infrastruktura publiczna, w tym ochrona zdrowia, wykorzystanie rozwiązań ICT, transport)

rozwo j systemo w transportowych i wspieranie działalnos ci przedsiębiorstw transportowych

wspieranie innowacyjnos ci systemo w transportowych, w tym poprzez działalnos c Centrum Transferu Technologii Akademii Morskiej w Szczecinie

tworzenie infrastruktury społecznej sprzyjającej integracji lokalnych społecznos ci (Lokalne Grupy Działania, realizacja projekto w związanych z wypracowywaniem modeli wspo łpracy między JST a sektorem IOB i szerzej – NGO)

edukacja zdrowotna, wprowadzanie innowacji medycznych, rozwo j infrastruktury zdrowotnej

efektywne gospodarowanie zasobami na rzecz ochrony bogatego dziedzictwa przyrodniczego i wzmacniania roli zróżnicowanego dorobku kulturowego

realizacja projekto w z zakresu ochrony s rodowiska

organizowanie wydarzen związanych z tematami ekologii i ochrony s rodowiska (tj. fora i targi ekologiczne)

61

2. Wpływ klastrów i IOB na gospodarkę województwa zachodniopomorskiego

2.1. Charakterystyka gospodarki województwa zachodniopomorskiego

Produkt Krajowy Brutto

W badanym okresie PKB województwa zachodniopomorskiego stanowiło 3,8% Produktu Krajowego Brutto, dając województwu 9 pozycję pod względem udziału w wytworzonym w Polsce PKB ogółem. W 2012 roku wielkość PKB w cenach bieżących w województwie zachodniopomorskim kształtowała się na poziomie 60 850 mln zł. W stosunku do roku poprzedniego wzrosła ona o 4,5%. Dynamika ta była zbliżona do średniej krajowej (4,4%).

Rysunek 2 Wielkość PKB wytworzonego przez województwo zachodniopomorskie w latach 2007-2012 w mln zł

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i NBP.

Wielkość PKB na jednego mieszkańca województwa zachodniopomorskiego wyniosła w 2012 roku 35 334 zł, co stanowiło 84,3% przeciętnej wartości dla całego kraju (41 934 zł na mieszkańca). Zachodniopomorskie plasowało się na 8 miejscu wśród wszystkich województw. Pod względem wytworzonego PKB dominują podregiony szczeciński oraz koszaliński. Udział każdego z pozostałych podregionów w wytworzonym przez województwo PKB jest niemal dwukrotnie niższy od wartości dla miasta Szczecin62. Wielkości te przedstawiono na poniższym rysunku.

62 Bank Danych Lokalnych Gło wnego Urzędu Statystycznego (http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks).

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

62

Rysunek 3Wielkość PKB wytworzonego w poszczególnych podregionach województwa zachodniopomorskiego w mln zł

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.

Działalność gospodarcza

W 2013 roku, w województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 219,4 tys. przedsiębiorstw, z czego ponad 96% działało w sektorze prywatnym. W sektorze usług odnotowano 165,5 tys. podmiotów, w przemyśle 46,8 tys., a pozostałe 6,2 tys. przedsiębiorstw – w sektorze rolniczym. Najwięcej firm funkcjonowało w obszarze handlu i napraw (23,7%) oraz budownictwa (12,8%). Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowiły 74,7% wszystkich przedsiębiorstw (164,1 tys.), z czego 25,6% z nich prowadziło działalność w obszarze handlu i napraw pojazdów samochodowych, a 14,9% w obszarze budownictwa.

Liczba przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim wykazuje w latach 2007-2013 tendencję wzrostową, z wyjątkiem roku 2011, kiedy to liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON spadła o prawie 6 tysięcy (rysunek 4). Spadek ten spowodowany był głównie63:

zmianą przepisów prawnych umożliwiających aktualizację REGONu w oparciu o informacje dotyczące zgonów osób fizycznych, pozyskanych dzięki rejestrowi PESEL

zmianami w prawie odnośnie rejestrowania działalności gospodarczej osób fizycznych – 1 lipca 2011 roku zaczęła działać Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG)

aktualizacją danych gminnych przy przenoszeniu ich do CEIDG – skreślaniem z ewidencji osób, które zakończyły prowadzenie działalności

63 „Zmiany strukturalne grup podmioto w gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2013 r.” – Informacje i Opracowania Statystyczne Gło wnego Urzędu Statystycznego, Warszawa 2014, s. 8 i 35

17845

9481

19630

10743

0

5000

10000

15000

20000

25000

Koszaliński Stargardzki M. Szczecin Szczeciński

2009 2010 2011

63

Rysunek 4 Liczba przedsiębiorstw ogółem w województwie zachodniopomorskim w roku 2013 według sekcji PKD 2007

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych.

W województwie zachodniopomorskim 96,34% przedsiębiorstw (211 537 podmiotów) zatrudniało w 2013 roku od 0 do 9 pracowników. Małe przedsiębiorstwa – zatrudniające 10-49 osób – stanowiły 3,01% (6 599 podmiotów). Pozostałe 0,65% przedsiębiorstw zatrudniało powyżej 50 osób (w tym 1 301 – od 50 do 249 osób, 122 – pomiędzy 250 a 999 osób, a 20 – powyżej 1000 osób).

Rysunek 5 Struktura wielkości przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim


Przedstawiona na rysunku 5 struktura wielkości zatrudnienia w przedsiębiorstwach jest zbliżona do struktury krajowej. W województwie zachodniopomorskim odnotowano, na tle innych województw, największą liczbę mikroprzedsiębiorstw (zatrudniających

96,34

3,01 0,65

0-9 10-49 50 i więcej

64

od 0 do 9 osób). Jednocześnie region Pomorza Zachodniego posiada najmniej przedsiębiorstw zarówno średnich – zatrudniających pomiędzy 50 a 249 osób, jak i dużych.

Z kolei podmiotów zatrudniających 1000 i więcej osób jest najwięcej w województwie mazowieckim (0,035%), a najmniej w zachodniopomorskim i lubuskim (po 0,0091%).

Rynek pracy

Województwo zachodniopomorskie zamieszkuje 1,718 mln osób, z czego 68,6% żyje w miastach. W strukturze płci przeważają kobiety (51,3%). W IV kwartale 2013 roku przeciętny współczynnik aktywności zawodowej mieszkańców województwa wynosił 53,8% i znajdował się poniżej średniej krajowej (56,0%). Znacznie wyższą aktywność zawodową wykazywali mężczyźni – współczynnik ten wynosił 62,4%, podczas gdy wśród kobiet jedynie 45,8%. Najaktywniejszymi zawodowo osobami byli mieszkańcy w przedziale wiekowym 25-44 lat (83,0%), a najmniej – osoby w wieku 55 lat i więcej (24,4%). Największą aktywnością zawodową cechowały się osoby z wykształceniem wyższym (75,3%), a najniższą - z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym (22,6%).

W I kwartale 2014 roku stopa bezrobocia w województwie kształtowała się na poziomie 18,7% i była wyższa od średniej krajowej(14%). Wartość tego wskaźnika w poszczególnych powiatach województwa jest zróżnicowana – najniższą odnotowano w miastach na prawach powiatów, tj. Świnoujściu, Szczecinie i Koszalinie (odpowiednio 10,7%, 11,1% i 12,8%), zaś najwyższą w powiatach białogardzkim (30,7%) oraz choszczeńskim (30,0%).

Patrząc przez pryzmat grup zawodowych, największe bezrobocie odnotowano wśród robotników przemysłowych i rzemieślników (21,4%), pracowników usługowych i sprzedawców (17,3%), techników i innego personelu średniego szczebla (11,4%). Najmniej bezrobotnych znajdowało się wśród osób z grupy sił zbrojnych (0,2%) oraz przedstawicieli władz publicznych i urzędników wyższego szczebla (0,4%)64.

Zgodnie z wynikami badania Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie „Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku” do najbardziej deficytowych zawodów w 2013 roku zaliczono: szpachlarza, pracownika agencji tymczasowej, montera aparatury rozdzielczej i kontrolnej energii elektrycznej, sortowacza surowców wtórnych, pracownika ochrony fizycznej oraz spawacza metodą MIG. Z kolei do zawodów, w których w największym stopniu podaż pracy przeważała nad popytem zaliczono: technika-rolnika, technika-ekonomistę, mechanika-operatora pojazdów i maszyn rolniczych, technika hotelarstwa, mechanika okrętowego oraz ekonomistę65.

64 Bank Danych Lokalnych Gło wnego Urzędu Statystycznego. 65„Monitoring zawodo w deficytowych i nadwyz kowych w wojewo dztwie zachodniopomorskim w 2013 roku”.

65

Do największych pracodawców zarejestrowanych na terenie województwa zachodniopomorskiego należą m.in.66:

Netto Sp. z o.o., Motaniec (handel detaliczny; ok. 4 tys. zatrudnionych) Polska Żegluga Morska, Szczecin (armator; ok. 3 tys. zatrudnionych) Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police S.A., Police (produkcja chemiczna, ok. 2,3

tys. zatrudnionych) NordGlass Sp. z o.o., Koszalin (produkcja szyb samochodowych, ok. 1 tys.

zatrudnionych) Dajar Sp. z o.o., Koszalin (AGD i HoReCa; ok. 750 zatrudnionych) GK OT Logistics S.A., Szczecin (transport i logistyka, ok. 640 zatrudnionych) Farutex Sp. z o.o., Szczecin (HoReCa, ok. 570 zatrudnionych) Homanit Polska Sp. z o.o. i Spółka Sp. k., Karlino (produkcja drzewna; ok. 360

zatrudnionych) VNH Fabryka Grzejników Sp. z o.o., Wałcz (produkcja grzejników, ok. 300

zatrudnionych)

Dochody mieszkańców

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie zachodniopomorskim w sierpniu 2014 roku kształtowało się na poziomie 3 527 zł. Dochód rozporządzalny na osobę wśród mieszkańców wynosił w 2013 roku średnio 1 256 zł.

Zarówno dochód realny, jak i dochód nominalny w ostatnich latach rosną, jednak ze słabnącą dynamiką. Przez okres od 2007 do roku 2011 dochód nominalny na osobę wzrósł z 19 030 zł do 23 017 zł. Wykres obrazujący dynamikę dochodów znajduje się poniżej.

66Ranking Polityki – 500 największych polskich firm w 2012 r. (http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show) z informacjami uzupełnionymi na podstawie oficjalnych stron internetowych poszczego lnych podmioto w oraz strony Projektu Biznes Dla Edukacji (http://biznesdlaedukacji.parp.gov.pl/dobrepraktyki/11-dobre-praktyki/118-zaklady-chemiczne-police-s-a), strony Urzędu Miasta w Wałczu (http://www.walcz.pl/-/vnh-walcz?redirect=http%3A%2F%2Fwww.walcz.pl%2Ffirma-miesiaca%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_QbcPnie6gd8y%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1 ).

66

Rysunek 6 Dynamika realnych i nominalnych dochodów mieszkańców województwa zachodniopomorskiego w latach 2007-2011

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Szczecinie.

Turystyka

Infrastruktura turystyczna w województwie zachodniopomorskim rozwija się dynamicznie. Pod względem liczby udzielonych noclegów w latach 2008-2009 oraz 2011-2012 województwo zachodniopomorskie było liderem osiągając wartość na poziomie od 2 013 915 do 2 523 621. W roku 2013 nieznacznie lepszy wynik od Pomorza Zachodniego (2 703 072 noclegów) osiągnęło województwo małopolskie (2 732 546 noclegów). Jednocześnie, województwa te znacząco wyprzedzają pozostałych konkurentów – na terenie plasującego się na trzecim miejscu województwa mazowieckiego udzielono 2 103 384 noclegów, zaś w następnym w kolejności województwie dolnośląskim – jedynie 1 107 198. Największa liczba turystów korzystających z noclegów w 2013 r. odwiedziła Mazowsze (1 152 284) oraz Małopolskę (1 180 897). W województwie zachodniopomorskim, które zajęło trzecie miejsce, odnotowano 501 830 osób67. Świadczy to o tym, że goście przebywający na Pomorzu Zachodnim korzystali z dłuższych pobytów niż w innych województwach.

W latach 2010-2013 liczba obiektów dysponujących pokojami gościnnymi z co najmniej dziesięcioma miejscami noclegowymi wzrosła z 139 do 383 na koniec okresu, z czego liczba obiektów całorocznych wzrosła z 29 do 43. Jednocześnie liczba dostępnych miejsc noclegowych ogółem wzrosła z 3 279 w roku 2010 do 8 142 w roku 2013, a liczba miejsc całorocznych z 668 do 1 421.

W latach 2010-2013 znaczącemu wzrostowi uległ także popyt na noclegi. W roku 2013 udzielono ponad 2,7 mln noclegów we wszystkich obiektach na terenie województwa zachodniopomorskiego, co stanowi wzrost o 28% w stosunku do wartości z roku 2007.

67 Bank Danych Lokalnych Gło wnego Urzędu Statystycznego.

106,90%

109,20%

104,90% 104,00%

103,30%

103,40%

104,80%

101,20%

101,40%

99,00%

92,00%

94,00%

96,00%

98,00%

100,00%

102,00%

104,00%

106,00%

108,00%

110,00%

2007 2008 2009 2010 2011

dynamika nominalnych dochodów dynamika realnych dochodów

67

Liczba osób korzystających z noclegów na terenie województwa zachodniopomorskiego przedstawiona została na poniższym rysunku.

Rysunek 7 Liczba osób korzystających z noclegów w województwie zachodniopomorskim w latach 2007-2013


Liczba kwater agroturystycznych i popytu na tego typu usługi wykazuje tendencje zbliżone do tendencji związanych z pokojami gościnnymi, tj. wzrost od roku 2010.

Liczba hoteli, moteli i pensjonatów, funkcjonujących w województwie zachodniopomorskim w roku 2013 znajduje się w poniższej tabeli.

Tabela 15 Liczba hoteli, moteli i pensjonatów w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku

Standard Hotele Motele Pensjonaty ***** 2 0 0 **** 21 0 2 *** 42 1 5 ** 21 2 12 * 13 1 3


Największymi (posiadającymi powyżej 150 pokoi) i najlepiej ocenianymi przez turystów na portalach internetowych obiektami hotelowym w województwie są Aquarius SPA (Kołobrzeg; 87 punktów na 100), Marine (Kołobrzeg; 83 punkty na 100), Unitral (Mielno; 83 punkty na 100), Lambert (Ustronie Morskie; 80 punktów na 100), Arka Medical SPA (Kołobrzeg; 80 punktów na 100), Diva SPA (Kołobrzeg; 79 punktów na 100) oraz New Skanpol (Kołobrzeg; 78 punktów na 100)68.

68 Dane z serwisu internetowego Trivago, kto ry gromadzi oferty ponad 700 tys. obiekto w z 244 stron internetowych oraz umoz liwia odwiedzającym dokonania oceny [www.trivago.pl; data pobrania: 07.01.2014 r.].

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

600 000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

http://www.trivago.pl/

68

Największym stopniem wykorzystania miejsc noclegowych w 2013 r. cechował się powiat kołobrzeski (62,1%). Wysoki wskaźnik osiągnęły także powiat m. Świnoujście (49,5%), powiat sławieński (47,1%) oraz koszaliński (47,1%). Najmniejszym zainteresowaniem turystów cieszyły się powiaty: łobeski (17,5% wykorzystanych miejsc noclegowych), choszczeński (17,9%), drawski (18,2%), gryfiński (18,6%) oraz białogardzki (21,1%) i policki (21,9%)69. Największą popularnością charakteryzował się pas nadmorski, szczególnie obszary, w których zlokalizowane są większe kurorty, tj. Darłowo i Dąbki (pow. sławieński), Kołobrzeg (pow. kołobrzeski), Mielno (pow. koszaliński) oraz Świnoujście (pow. m. Świnoujście). Najmniejsze wskaźniki ruchu turystycznego odnotowały powiaty w głębi województwa, bez dostępu do morza i nie graniczące z innym województwem (z wyjątkiem powiatu choszczeńskiego, który graniczy z województwem lubuskim).

Transport i komunikacja

W 2013 roku w województwie zachodniopomorskim było 19 699 km dróg publicznych. Jednocześnie, pod względem długości dróg na obszarze województwa, Pomorze Zachodnie plasowało się w 2013 r. na 13 miejscu na 16 województw. Łączna długość dróg publicznych województwa zachodniopomorskiego stanowi 4,75% polskich dróg publicznych ogółem. Największy odsetek odnotowano na Mazowszu (12,82%), zaś najniższy w opolskim (2,56%).

Długość autostrad pozostaje w badanym okresie niezmienna i wynosi jedynie 21,6 km. Wynik ten plasuje województwo zachodniopomorskie na 15 miejscu pośród wszystkich województw. Długość dróg ekspresowych wzrosła z 28,2 km w roku 2007 do 139,5 km w roku 2013. W 2013 roku drogi ekspresowe Pomorza Zachodniego stanowiły 11,20% ogółu dróg polskich dróg ekspresowych. Województwo zachodniopomorskie uplasowało się pod tym względem na 3 miejscu w skali kraju (za województwem mazowieckim – 174,7 km (14,04%) oraz warmińsko-mazurskim – 140,5 km (11,29%))70.

Z kolei liczba pojazdów zarejestrowanych w województwie zachodniopomorskim w roku 2013 wyniosła 1,060 mln.

W województwie znajduje się 1 183 km eksploatowanych linii kolejowych, co stanowi 6,12% torów kolejowych ogółem. Plasuje to Pomorze Zachodnie na 7 miejscu wśród polskich województw. Wszystkie są normalnotorowe.

W obrębie województwa funkcjonuje cywilny port lotniczy o regularnym ruchu pasażerskim – Port Lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ „Solidarność”. W 2013 roku obsłużył on 347 tys. pasażerów. Jest to wynik wyższy o 116 tys. niż w roku 2007, jednak wzrost ten nie odbywał się równomiernie – znaczne przyrosty odnotowano w latach 2008 i 2012. W badanym okresie nastąpił zauważalny spadek wielkości przewiezionego ładunku – w samym roku 2008 spadł ponad 2,5-krotnie, z 1236 t do 489 t. W roku 2013

69 Bank Danych Lokalnych Gło wnego Urzędu Statystycznego. 70 Ibidem.

69

tonaż ładunków wyniósł zaledwie 41 t. Zmiany w wyżej wymienionych wartościach zostały przedstawione na rysunku 11.

Rysunek 8 Statystyki portu lotniczego Szczecin-Goleniów w latach 2007-2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Portu Lotniczego Szczecin-Goleniów.

W województwie zachodniopomorskim znajdują się cztery morskie porty handlowe (wśród których największe są Szczecin i Świnoujście), a także 10 niewielkich portów bałtyckich. W 2013 roku obroty ładunkowe w portach morskich województwa stanowiły 31% całkowitych obrotów ładunkowych wszystkich portów w kraju: Świnoujście – 18,7% (ok. 12 mln ton), Szczecin – 12,3% (ok. 8 mln ton). Wśród towarów transportowanych w relacjach z tymi portami dominowały ładunki masowe suche i toczne.

W roku 2013 ok. 2,2 mln pasażerów rozpoczęło lub zakończyło podróż w polskich portach. W ruchu krajowym pływało 27,5% z nich, natomiast w międzynarodowym – 72,5%. Około 58% wszystkich morskich przewozów pasażerskich w Polsce wykonano z wykorzystaniem portu w Świnoujściu. Większość międzynarodowych przewozów drogą morską (w tym ze Świnoujścia) odbywa się w relacjach ze Szwecją (89,2%).

Ochrona zdrowia

Zgodnie z badaniami Urzędu Statystycznego w Szczecinie, na koniec roku 2012 na obszarze województwa zachodniopomorskiego funkcjonowało 40 szpitali ogólnych, 13 placówek opieki długoterminowej oraz 10 placówek opieki psychiatrycznej.

Ogólna liczba pacjentów leczonych stacjonarnie wynosiła 343 845, z czego 98,5% leczono w szpitalach ogólnych, 1% w podmiotach opieki psychiatrycznej, a pozostałe 0,5% – w placówkach opieki długoterminowej.

70

Łączna liczba łóżek w lecznictwie stacjonarnym na koniec 2012 roku wyniosła 9 272 – 8 264 w szpitalach ogólnych, 537 w placówkach opieki długoterminowej oraz 471 w placówkach opieki psychiatrycznej. Wskaźnik liczby ludności na jedno łóżko w szpitalach ogólnych wynosi 205. Pacjenci przebywali w szpitalach ogólnych średnio 5,6 dnia – najdłużej leczono pacjentów znajdujących się na oddziałach psychiatrycznych (26,4 dnia), rehabilitacyjnych (24,3 dnia) i uzależnień (22,7 dnia). Najkrócej pacjenci przebywali na oddziałach ratunkowych (1,3 dnia), urologicznych, okulistycznych i chirurgii plastycznej (2,4 dnia).

Biorąc pod uwagę liczbę lekarzy (personelu pracującego ogółem) na 10 tys. ludności, województwo zachodniopomorskie zajmuje 8 miejsce na 16 województw osiągając poziom wskaźnika na wysokości 44 (średnia dla Polski wynosi 49, wartość maksymalną wynoszącą 61 osiągnęło województwo mazowieckie, zaś wartość minimalną – 38 – województwo warmińsko-mazurskie i podkarpackie).

Pod względem liczby pacjentów przypadających na łóżko, województwo zachodniopomorskie zajmuje 9 miejsce na 16 województw osiągając taką samą wartość wskaźnika, jak średnia dla kraju – 205.

Oświata

Liczba szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim w latach 2007-2013 zmniejszała się. Na początku okresu wynosiła 524, a po rocznych spadkach rzędu 1-2% osiągnęła w 2013 r. poziom 489. Przyczyną zmniejszania się liczby placówek jest malejąca liczba uczniów – w roku 2007 było ich ok. 105 tys., a na koniec badanego okresu osiągnęła wartość poniżej 92 tys. Liczba uczniów w poszczególnych latach została przedstawiona na poniższym rysunku. Tendencje niżowe w demografii obserwuje się w skali całego kraju.

Rysunek 9 Liczba uczniów szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim w latach 2007-2013


104991

100002

96488

94122

93819 92829

91962

85000

90000

95000

100000

105000

110000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

71

Współczynnik skolaryzacji netto71 dla szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim wyniósł 91,01% w 2013 roku.

Liczba gimnazjów w badanym okresie wzrosła z 308 do 326. Najwięcej szkół tego typu działało w 2012 roku – 329. Z drugiej strony, liczba osób uczących się w gimnazjach stale spadała – w roku 2007 w województwie zachodniopomorskim było 65,6 tys. gimnazjalistów, a po spadkach tej wartości o średnio 2-2,5 tys. uczniów rocznie, w 2013 roku ich liczba wyniosła jedynie 49,1 tys. Osób. Współczynnik skolaryzacji netto dla gimnazjów w województwie zachodniopomorskim wyniósł 87,36% w 2013 roku i maleje od roku 2007 (93,52%).

W województwie zachodniopomorskim w roku 2013 funkcjonowało łącznie 611 szkół ponadgimnazjalnych.

Większość liceów w województwie to licea o profilu ogólnym. Najczęściej występującymi profilami liceów są: zarządzanie informacją (9,4% szkół), ekonomiczno-administracyjny (8,7%), humanistyczny (5,5%).

W obrębie techników najpopularniejszymi profilami są: ekonomiczny oraz handlowy (po 20,3%), hotelarski oraz żywienia i gospodarstwa domowego (po 18,8%), architektury krajobrazu (17,2%) oraz mechaniczny (14,1%).

Ponad jedna trzecia szkół zawodowych w województwie nie posiada określonego profilu i funkcjonuje jako szkoła wielozawodowa. Najpopularniejszymi profilami szkół zawodowych są: kucharz małej gastronomii (27,7%), sprzedawca (16,9%), mechanik pojazdów samochodowych (13,8%) oraz ślusarz (10,8%).

W 2013 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 18 szkół wyższych, w tym m.in.:

Uniwersytet Szczeciński Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Politechnika Koszalińska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu Akademia Morska w Szczecinie Akademia Sztuki w Szczecinie

Liczba studentów, podobnie jak uczniów wszystkich typów szkół, w badanym okresie malała. W roku 2013 w województwie zachodniopomorskim studiowało 57,8 tys. osób.. Największy odsetek stanowili studenci wyższych szkół technicznych (36,0% w roku 2013) oraz studenci uniwersyteccy (29,6% w roku 2013). Wartym uwagi jest fakt, że na przestrzeni lat 2007-2013 odnotowano spadek liczby tej drugiej grupy o 11,7 tys. (41% w porównaniu do stanu w 2007 roku), natomiast liczba studentów wyższych szkół technicznych wzrosła o niecałe 300 osób (1%).

71 Stosunek liczby oso b uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia do liczby ludnos ci (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku odpowiadającej temu poziomowi nauczania. Z ro dło: Gło wny Urząd Statystyczny (http://old.stat.gov.pl/gus/definicje_PLK_HTML.htm?id=POJ-5064.htm; data pobrania 08.01.2014 r.)

72

Stan oświaty był przedmiotem uwag respondentów ze względu na postrzeganie oferty edukacyjnej jako niedostosowanej do potrzeb rynku pracy. Szczególnie było to podkreślane przez przedstawicieli branży budowlanej, którzy zgłaszali zapotrzebowanie na specjalistów z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub technicznym. Silny akcent na szkolnictwo zawodowe i techniczne kładzie Zachodniopomorski Klaster Morski. Niestety, zważywszy na przedstawiony powyżej współczynnik skolaryzacji netto, uczniowie zasadniczych szkół zawodowych stanowią mniejszość.

Przedstawiciel sektora kreatywnego zwrócił uwagę na fakt, że absolwenci szczecińskiej Akademii Sztuki są skłonni do opuszczania regionu ze względu na brak miejsc pracy, w których mogliby rozwijać nabyte w toku kształcenia kompetencje. Wsparcie rozwoju przemysłów kreatywnych, zdaniem badanego, może zapobiec tej sytuacji.

Ochrona środowiska

Województwo zachodniopomorskie cechuje się dużym bogactwem walorów przyrodniczych. Zajmuje ono czwartą pozycję pod względem lesistości spośród wszystkich województw oraz odznacza się mnogością zbiorników i cieków wodnych (m.in. Zalew Szczeciński, Odra, Rega, j. Jamno, j. Drawsko). Na terenie województwa funkcjonują:

Woliński Park Narodowy Drawieński Park Narodowy 7 parków krajobrazowych 116 rezerwatów przyrody pozostałe obszary chronionego krajobrazu

Zauważalny jest spadek emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących z sektora przemysłowego, jednak do skażenia powietrza coraz bardziej przyczynia się transport samochodowy. Największe stężenia szkodliwych pyłów odnotowano w Szczecinie i Koszalinie, jednak były one niższe w porównaniu do innych miast i aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców w Polsce.

Ok. 55% powierzchniowych zbiorników i cieków wodnych nie spełniało standardów określonych jako „stan dobry lub powyżej dobrego”. Stan wód uprawnia jednak do stwierdzenia, że na terenie województwa znajdują się liczne akweny o wysokiej atrakcyjności dla turystyki wodnej i nadwodnej.

W latach 2004-2012 znacznie poprawiła się gospodarka odpadami województwa. Przyczyniły się do tego m.in.: minimalizacja powstawania odpadów, kierowanie większej ilości odpadów do odzysku, tworzenie zintegrowanych systemów gospodarki odpadami, modernizacja istniejących instalacji. Mimo tego, unieszkodliwianie odpadów poprzez ich składowanie wciąż jest dominującą formą gospodarowania odpadami w województwie zachodniopomorskim.

Rolnictwo

W 2013 roku w województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 1 241 gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą i okołorolniczą (np. przetwórstwo

73

produktów rolnych, agroturystyka, produkcja energii odnawialnej). Stanowiło to 3,36% liczby wszystkich gospodarstw tego typu w Polsce. Powierzchnia gospodarstw rolnych ogółem w województwie wyniosła 891,2 tys. ha, z czego ponad 75% należało do gospodarstw indywidualnych. W stosunku do roku 2012 powierzchnia gospodarstw rolnych ogółem zmniejszyła się o 6,1%, a gospodarstw indywidualnych o 1,8%. W województwie zachodniopomorskim zlokalizowanych jest najwięcej – w skali Polski –gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 100 ha (w 2013 r.: 14,14% wszystkich gospodarstw; łącznie 1 566 gospodarstw rolnych). Najmniejszy w stosunku do innych województw jest odsetek gospodarstw poniżej 1 ha (w 2013 r.: 1,2% wszystkich gospodarstw; łącznie 418 gospodarstw rolnych). Udział gospodarstw wielkopowierzchniowych, tj. powyżej 100 ha, stopniowo rośnie. W roku 2010 wynosił 4,72%, a w roku 2013 – 5,39%.

Według danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, województwo zachodniopomorskie ma największy w Polsce udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w użytkach rolnych ogółem, który wynosi 11,77%.

W województwie zachodniopomorskim w 2012 r. dominowała produkcja roślinna, która stanowiła 58,8% produkcji rolnej ogółem. Jest to jeden w wyższych wskaźników w skali Polski (większy odsetek odnotowano w śląskim – 75,8%, opolskim – 62,1% oraz lubelskim – 60%). Tym samym produkcja zwierzęca kształtowała się na poziomie 41,2% i osiągała stosunkowo niską wartość w porównaniu do innych województw72.

Produktywność rolnictwa, mierzona wskaźnikiem globalnej produkcji rolniczej73, która stanowi sumę wartości surowych (nieprzetworzonych) produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, plasuje województwo zachodniopomorskie na przedostatnim miejscu ze wszystkich województw. Osiągnięty wynik to 4 330 zł na 1 ha użytków rolnych. Wskaźnik dla całej Polski wynosił 6 281 zł na 1 ha użytków rolnych, zaś najwyższą jego wartość odnotowano w województwie wielkopolskim (8 488 zł na 1 ha użytków rolnych). Wiąże się to z faktem, że na Pomorzu Zachodnim dominuje produkcja roślinna, w której ceny zbytu są niższe. W Wielkopolsce dominuje produkcja zwierzęca, która stanowi blisko 70% ogółu produkcji rolniczej.

Kultura i sztuka74

Warto zwrócić uwagę na to, że rośnie popularność muzeów – liczba takich obiektów wyniosła w 2013 roku 28, co oznacza wzrost o 4 w porównaniu do roku 2012. Liczba zwiedzających muzea i ich oddziały wzrosła o 23,2 tys. od roku 2007 – wyniosła niemal 456 tys. w roku 2013. Maleje natomiast liczba galerii i salonów sztuki – w 2013 r. wynosiła ona w województwie zachodniopomorskim 10, podczas gdy w roku 2009 funkcjonowało ich 18. Liczba zwiedzających w tych latach spadła z 347 tys. do 131 tys.

72 Bank Danych Lokalnych Gło wnego Urzędu Statystycznego. 73 Produktywność i towarowość rolnictwa w Polsce, R. Kulikowski (Instytut Geografii i Przestrzennego

Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk) w: Barometr Regionalny nr 4 (30) 2012. 74 Przypisujemy w niniejszym wagę rolę do instytucji kultury jako potencjalnych członko w klastro w

o profilu turystycznym i działających w dziedzinie przemysło w kreatywnych.

74

Zapobiegać negatywnym trendom w zakresie regresu w kulturze ma m.in. działalność Klastra Kreatywnego.

W 2013 roku zorganizowano na terenie województwa 203 masowe imprezy sportowe, 141 imprez artystyczno-rozrywkowych i 12 imprez interdyscyplinarnych. Jednocześnie przedstawiciel Międzynarodowych Targów Szczecińskich widzi potencjał regionu w rozwoju działalności wystawienniczej w porozumieniu m.in. z lokalnymi klastrami.

2.2. Wpływ klastrów na rozwój lokalnej gospodarki

2.2.1. Działania klastrów na rzecz rozwoju województwa

Efektywnie działające klastry mogą pomóc zrzeszonym w nich przedsiębiorstwom zwiększyć ich pozycję konkurencyjną.

Wszystkie korzyści osiągane przez przedsiębiorstwa dzięki współpracy w klastrach przekładają się na zwiększanie ich możliwości produkcyjnych i rynkowych, a zatem przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, rozumianego jako wzrost produkcji oraz jakości dóbr i usług służących zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa. Przede wszystkim jednak, tworzenie nowych miejsc pracy przekłada się bezpośrednio na wzrost ogólnego poziomu zamożności mieszkańców regionu i stwarza możliwości dalszego i intensywniejszego rozwoju.

Klastry województwa zachodniopomorskiego wpływają na rozwój lokalnej gospodarki poprzez stymulację wzrostu gospodarczego swoich członków. Większość (76%) spośród badanych w ankiecie telefonicznej przedsiębiorstw zgrupowanych w klastrach korzysta z usług oferowanych przez te instytucje. 23% członków klastrów nie jest aktywna i nie wykorzystuje w pełni swojej przynależności do organizacji. 1% respondentów nie było w stanie wskazać czy – i z jakich – usług klastrów korzysta ich firma. Sytuację tę obrazuje poniższy rysunek.

75

Rysunek 10 Czy Pana/i firma korzysta z usług oferowanych przez klastry?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie telefonicznego badania ankietowego z przedsiębiorstwami będącymi członkami klastrów (n=150).

Najczęściej wskazywaną formą usług świadczonych przez klastry, z których korzystają przedsiębiorcy, są szkolenia (w tym także kursy językowe) oraz różne formy spotkań i kooperacji między członkami. Respondenci korzystali także z usług doradztwa biznesowego i prawnego oraz działań promocyjno-reklamowych. Pojedyncze osoby wskazywały na takie formy zaangażowania w działania klastra, jak: występowanie jako grupa zakupowa75 w celu wspólnej negocjacji cen zakupywanych surowców i komponentów oraz korzystanie z pomieszczeń udostępnianych przez klaster w korzystnych cenach, korzystanie z wyjazdów branżowych, wymiana informacji i doświadczeń między podmiotami z tej samej branży oraz możliwość otrzymywania danych w formie newsletter’a, skorzystanie z pomocy przy poszukiwaniu nowych rynków zbytu, otrzymywanie zleceń od innych członków klastra oraz możliwość uczestniczenia w wydarzeniach innych niż spotkania członków klastra (np. Tydzień Przedsiębiorczości). Jeden z badanych wskazał także na możliwość poszukiwania sprawdzonych pracowników.

Aż 63% respondentów ocenia usługi oferowane przedsiębiorstwom przez klaster pozytywnie, w tym 24% - bardzo dobrze, a 39% - dobrze. Jedynie 4% ankietowanych twierdzi, że usługi klastra są na złym poziomie. 17% badanych uważa, że usługi te są neutralne. Z kolei 16% nie ma zdania.

75 Na występowanie grupy zakupowej wskazywali członkowie Klastra ICT Pomorze Zachodnie oraz Klastra Metalowego Metalika. Informacje zweryfikowano bezpos rednio z przedstawicielami klastro w (w rozmowie telefonicznej). Przedstawiciel Klastra ICT Pomorze Zachodnie zadeklarował, z e zdarza im się tworzyc nieformalne grupy zakupowe, a inicjatywa w takim przypadku wychodzi od przedsiębiorstw. W branz y IT nie ma duz ego zapotrzebowania na materiały i komponenty produkcyjne, ale zdarza się, z e kilka przedsiębiorstw, kto re mają wspo lną potrzebę tworzą z klastrem jednorazowo grupę realizującą konkretny cel. Przewaz nie dotyczy to zakupu licencji lub wynajmu powierzchni, w tym sal na konferencje. W przypadku Klastra Metalowego Metalika funkcjonuje grupa zakupowa dot. energii, zas na etapie konstytuowania się jest grupa zakupowa mająca na celu negocjacje cenowe nabycia materiału – stali.

76%

23%

1%

tak nie nie wiem

76

Rysunek 11 Jak Pan/Pani ocenia usługi oferowane przez klaster?


Główne czynniki, które zdaniem przedsiębiorców przemawiają za przynależnością do klastra, to możliwość nawiązania kontaktów biznesowych (w tym poznania partnerów biznesowych i potencjalnych klientów) oraz rozwój współpracy między członkami klastra. Ponadto ważną rolę odgrywa integracja środowiska w ramach działalności klastrowej i możliwość rozszerzania kompetencji pracowników przez uczestnictwo w szkoleniach. Respondenci wskazywali także na korzyści finansowe wynikające z tworzenia grupy zakupowej i wspólnego negocjowania cen z dostawcami materiałów, mediów oraz innych towarów i usług. Ankietowani zauważali także, że przynależność do klastra nadaje ich działalności prestiż, wiarygodność i rozpoznawalność wynikające z pozycji klastra w środowisku biznesowym. Czynnikiem, który przemawia za przynależnością do klastra jest także elastyczność podejmowanych przez tę instytucję działań dostosowana po potrzeb członków oraz wspólna realizacja projektów, a także zapewnienie przepływu informacji i know-how. Innymi czynnikami, które wpływają zdaniem respondentów na chęć przynależności do klastra, są: rozwój możliwości biznesowych, które nie są dostępne dla pojedynczych przedsiębiorstw sektora MŚP, efekt synergii oraz ułatwienie prowadzenia biznesu, a także wzrost poczucia ekspansywności działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo-członka klastra, czy też oferowanie przedsiębiorcom konkretnych korzyści wynikających z przynależności do organizacji. Ważne są także czynniki zależne od polityki prowadzonej przez klaster, takie jak: skuteczność i efektywność podejmowanych działań i ich ciągłe usprawnianie, skuteczne zrzeszanie kluczowych dla danej branży podmiotów, większe możliwości oddziaływania na prowadzenie lokalnej polityki, oferowanie członkom zdefiniowanego pakietu korzyści (np. wyjazdy branżowe, doradztwo prawne, wspieranie wymiany handlowej między członkami, umożliwienie dostępu do źródeł finansowania działalności) oraz rozwijanie współpracy nie tylko między członkami, ale też z podmiotami z innych branż.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Nie mam zdania

Bardzo źle

Źle

Ani dobrze, ani źle

Dobrze

Bardzo dobrze

77

Ankietowani przedsiębiorcy dobrze postrzegają wspieranie ich działalności przez klastry. 8% z nich ocenia ofertę pomocy bardzo wysoko, a 49% - wysoko. Niski stopień zadowolenia z aktywności klastrów w zakresie wsparcia członków miało 7% badanych, a bardzo niski – 3%. 17% respondentów ma neutralną opinię w omawianej kwestii, a 16% nie ma zdania. Respondenci, dokonując oceny, kierowali się głównie własnymi obserwacjami i doświadczeniami związanymi z rezultatami działań klastra, rzadziej opiniami innych osób, w tym także innych członków klastra. Osoby, które oceniły wsparcie klastrów nisko lub bardzo nisko opierały swoją ocenę na takich doświadczeniach własnych, jak brak realnej współpracy między zrzeszonymi podmiotami lub brak oferty, z której wybrane przedsiębiorstwo mogłoby skorzystać, czy też brak modelu współpracy innego niż organizacja szkoleń dla członków klastra. Osoby, które nie posiadały opinii w zakresie wspierania działalności członków przez klastry, argumentowały ten fakt zbyt krótką przynależnością do klastra lub – w przypadku jednego podmiotu – podjęciem decyzji o włączeniu się do organizacji przez poprzednią osobę zarządzającą. Opisaną sytuację obrazuje poniższy rysunek.

Rysunek 12 W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem klastry wspierają działalność funkcjonujących w ich ramach przedsiębiorstw?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie telefonicznego badania ankietowego z przedsiębiorstwami

będącymi członkami klastrów (n=150).

Większość badanych (87%) uważa, że przynależność do klastrów nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencji. Jednie 2% respondentów stwierdziło, że w ich przypadku wystąpiły niekorzystne zjawiska związane z rozbudzonymi i niezaspokojonymi oczekiwaniami oraz poświęcaniem czasu na rzecz klastra bez osiągania wymiernych korzyści. Pozostali respondenci nie mają opinii w tym zakresie. Sytuację obrazuje poniższy diagram.

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Nie mam zdania

Bardzo niskim

Niskim

Ani wysokim, ani niskim

Wysokim

Bardzo wysokim

78

Rysunek 13 Czy Pana/Pani zdaniem przynależność do klastra niesie ze sobą jakieś negatywne konsekwencje?


48% badanych uważa współpracę z klastrami za satysfakcjonującą (w tym 13% współpraca zupełnie wystarcza, a 36% - raczej wystarcza). Tylko 9% ankietowanych uważa, że współpraca ta nie jest satysfakcjonująca (w tym 4% - zupełnie niesatysfakcjonująca, 5% - raczej niesatysfakcjonująca). 17% respondentów sądzi, że kooperacja między przedsiębiorstwami a klastrami nie jest ani satysfakcjonująca, ani niesatysfakcjonująca, zaś 25% nie ma zdania w tym obszarze. Przedsiębiorcy usatysfakcjonowani współpracą, odpowiadając na pytanie dotyczące jakości współpracy, sugerowali się głównie własnymi doświadczeniami i widocznymi rezultatami funkcjonowania klastra. Osoby, które nie były w stanie ocenić jakości współpracy, powoływały się w swojej ocenie na małe doświadczenie lub zbyt krótki staż w klastrze. Podmioty, które negatywnie oceniły współpracę, kierowały się brakiem kontaktu ze strony klastra, rozbieżnością między profilem klastra a działalnością firmy lub niewystraczającą liczbą wspólnie realizowanych projektów. Opisane powyżej dane przedstawia poniższy rysunek.

2%

87%

11%

tak nie nie wiem

79

Rysunek 14 Jak ocenia Pan/Pani ( w skali 1-5) zakres współpracy klastrów z przedsiębiorstwami?


Ważna, z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu, jest także działalność promocyjna prowadzona przez klastry. Promocja ta obejmuje m.in. organizację wydarzeń gospodarczych w regionie (np. coroczne Międzynarodowe Forum Naukowo-Gospodarcze Chemika Expo organizowanie przez Klaster Zielona Chemia lub Targi Przemysłów Kreatywnych organizowane przez Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, czy też Forum Klastrów Zachodniopomorskich) oraz uczestnictwo w wydarzeniach międzynarodowych (np. projekty „Subwex” i „Fresh Coat” realizowane przez Klaster Zielona Chemia, czy też nawiązanie współpracy przez Klaster Metalowy Metalika z Klastrem Metalowym Brandenburg-Berlin). Także w indywidualnych wywiadach pogłębionych z przedstawicielami klastrów zostało wskazane, w jaki sposób klastry postrzegają swoją rolę w rozwoju regionu. Do działań podejmowanych przez klastry należą między innymi: tworzenie nowych miejsc pracy i szkolenie potencjalnych pracowników oraz dzielenie się z nimi swoim doświadczeniem.

Klastry zapewniają również wsparcie informacyjne dla przedsiębiorców i pomoc w uzyskaniu wsparcia finansowego.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Nie mam zdania

Zupełnie niesatysfakcjonująca

Raczej niesatysfakcjonująca

Ani satysfakcjonująca, aniniesatysfakcjonująca

Raczej satysfakcjonująca

Zupełnie satysfakcjonująca

„Chcemy szkolić potencjalnych pracowników, przedsiębiorców, dzielimy się wiedzą, staramy się podnosić kapitał ludzki.”

[IDI z przedstawicielami klastrów]

80

Klastry organizują też praktyki dla uczniów i studentów oraz starają się zapoznać potencjalnych przyszłych pracowników z działaniami, jakimi zajmuje się klaster oraz przedsiębiorstwo będące organizatorem praktyk zawodowych.

Klastry pełnią funkcję reprezentacyjną – nie tylko na arenie krajowej, ale także międzynarodowej.

Organizacje te tworzą również podstawy do porozumienia między uczelniami, kulturą, a biznesem, a także podejmują działania mające na celu zatrzymanie utalentowanych osób na terenie województwa.

„Informujemy firmy o możliwościach zewnętrznego finansowania, zarówno poprzez środki unijne, jak i poprzez innych inwestorów. Dostarczamy możliwości dla rozwoju firm - poprzez informowanie i wynajdowanie powiązań, które nie zadziałyby się, gdyby nie fakt, że dane firmy są w klastrze. Widzimy rzeczy, które mogą się wydarzyć przy naszej pomocy, kontaktujemy ich, pomagamy do momentu, gdy nie potrzebują naszej ingerencji”; „Chcemy promować przedsiębiorczość w obszarach atrakcyjnych przyrodniczo. To są inwestycje lokalne, mające bezpośredni wpływ na region.”


„[członkowie klastrów] tworzą nowe miejsca pracy, współpracują lepiej z młodzieżą szkół zawodowych, szkół wyższych-organizują dla nich praktyki.”


„Po części my wykonujemy pracę wizerunkową: bywamy na wielu wydarzeniach zagranicznych, na warsztatach, konferencjach – reprezentujemy tam głównie województwo zachodniopomorskie. Mamy nawiązaną bardzo silną współpracę z Klastrem Metalowym Berlin-Brandenburgia, umowa którą podpisaliśmy jest umową na szczeblu międzynarodowym.”


81

Klastry wspierają szkolnictwo – szczególnie na szczeblu zawodowym. Przykładem takich działań jest przyznawanie stypendiów najlepszym uczniom, organizowanie praktyk zawodowych i stwarzanie możliwości zatrudnienia w wybranym sektorze.

Klastry dbają również o budowę dobrych relacji będących podstawą współpracy wśród regionalnych przedsiębiorstw.

W trakcie spotkania fokusowego (FGI) z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw, uczestnicy wypowiedzieli się na temat postrzegania przez nich potencjału województwa zachodniopomorskiego w kontekście stanu gospodarki mierzonej wybranymi wskaźnikami ekonomicznymi.

Zdaniem respondentów województwo zachodniopomorskie ma bardzo duży potencjał, jednak zarówno jednostki z województwa, jak podmioty zlokalizowane w innych miejscach, nie są tego świadome.

„Klaster kreatywny to istotne brakujące ogniwo pomiędzy uczelniami, kulturą a biznesem. Żeby biznes kreatywny funkcjonował potrzebuje wsparcia i zaplecza kulturalno-artystycznego i uczelnianego. Żeby kultura i sztuka, uczelnie nie zamykały się tylko w swoich gettach, środowiskach i żeby miały wpływ na gospodarkę, potrzebny jest pewien bufor. Klaster zagospodarowuje te dokonania, talenty; komercjalizuje je. Przykład to otwarcie filharmonii dla mas, nie tylko dla garstki koneserów. To jest rola klastra. Chcemy zatrzymywać talenty w regionie-jeżeli będą pieniądze i talenty, to gospodarka województwa będzie kwitła.”


„W zeszłym roku razem z Urzędem Miasta prowadziliśmy akcje modernizacji szkolnictwa zawodowego, ponieważ brakuje ludzi do pracy. Utworzono 300 miejsc w szkole zawodowej i technikum. Opieramy się o Zachodniopomorskie Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej. Młodzież uczy się, mamy stypendia dla najlepszych w przedmiotach zawodowych, prowadzimy praktyki w zakładach pracy. Obiecujemy im możliwość zatrudnienia.”


„Co kwartał organizujemy lunche integracyjne biznesu z lokalnym vipami. Chcemy

budować dobre relacje na gruncie lokalnym. Niedawno usunęliśmy cztery firmy,

ponieważ nie chciały współpracować w regionie, tylko szukały związku z naszymi

konkurentami. Liczy się ekonomia regionu, a nie tylko firmy czy miasta.”


82

Przewagę konkurencyjną, zdaniem uczestników spotkania, zachodniopomorskie zdobywa w zakresie turystyki medycznej. Przedstawiciel klastra iSynergia wskazał, że jest to duży potencjał do wykorzystania który umożliwi pozyskanie turystów z zagranicy.

Innym atutem województwa jest obszar transgraniczny, na którym stykają się różne rynki. Zdaniem uczestników spotkania:

Respondenci uważają, że wciąż brakuje analizy rynku lokalnego, która ich zdaniem powinna być prowadzona przez klastry. W opinii uczestników badania, działania klastrów ukierunkowane na rozpoznawanie potrzeb regionu oraz jego możliwości rozwoju stanowiłyby cenne źródło informacji dla przedsiębiorców na temat usług i produktów, na które jest zapotrzebowanie.

Respondenci wskazują na to, że klastry jako instytucje nie związane bezpośrednio z rywalizacją rynkową, są w stanie dokonać dokładniejszych analiz, aniżeli pojedyncze

„Zachodniopomorskie jest specyficzne. W całej Polsce ludzie nie wiedzą o fajnych rzeczach tu robionych. Rolą klastra jest brokerka informacji, ponieważ czasami my tu na miejscu nie wiemy, co się dzieje. Przeciętny człowiek mógłby nie uwierzyć, że oglądane prze niego efekty pracy/ produkt są robione tutaj. Województwo ma duży potencjał, dobrze że klastry pracują nad świadomością tego potencjału.”

[FGI z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw]

„Kontakty zagraniczne są motorem pewnych działań lokalnych.”


„Brakuje dokładnej analizy rynku prowadzonej przez klastry, wskazania potencjału, tego co lokalny rynek w sobie ma - dla członków klastra. Byłaby to skuteczniejsza forma dotarcia do potencjalnych klientów w regionie. Firmy z klastra mogłyby korzystać z potencjału, co przyniosłoby wymierne korzyści finansowe w formie podatków dla regionu. Brakuje takiej analizy i wskazywania niszy rynkowych, zweryfikowania potrzeb regionu”.


83

firmy. Jest to związane z łatwiejszym dostępem do informacji, na który składa się między innymi wzajemne zaufanie członków klastrów.

W opinii uczestników badania w ramach klastrów przedsiębiorcy chętnie dzielą się doświadczeniami i informacjami, których w innych sytuacjach nie upowszechnialiby, w obawie przed konkurencją.

W celu lepszej oceny działań klastrów województwa zachodniopomorskiego wpływających na wzrost gospodarczy regionu, warto porównać je z przykładami najlepszych praktyk klastrów z całego kraju76.

Wykorzystując metodę bencharking’u polegającego na przeprowadzeniu analizy

porównawczej, której celem jest poszukiwanie wzorcowych sposobów postępowania

umożliwiających osiąganie najlepszych wyników przez uczenie się od innych

i wykorzystywanie ich doświadczenia, można wskazać także inne rozwiązania, które

sprawdziłyby się wśród zachodniopomorskich klastrów.

Pierwszym z nich są działania Wschodniego Klastra Obróbki Metali, który podjął się organizacji i finansowania usług badawczych na rzecz swoich członków. W zakresie tego działania przedsiębiorcy identyfikują i zgłaszają problemy związane z procesami produkcyjnymi, jak i z rozwojem produktu. Po przeanalizowaniu zgłoszenia, koordynator pomaga nawiązać współpracę z wybraną instytucją badawczą, przy czym preferowane są instytucje działające wewnątrz klastra. Do 2012 roku przeprowadzono trzy projekty badawcze współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Ich rezultatem było rozwiązanie napotkanych przez przedsiębiorstwa problemów oraz przyspieszenie rozwoju nowych produktów. Pogłębienie kooperacji z ośrodkami naukowymi może bezpośrednio przekładać się na usprawnienie sfery produkcyjnej przedsiębiorstw klastra, jednak nierzadko spotyka

76 Opis wybranych działan stworzono m.in. na podstawie dobrych praktyk zawartych w raporcie Benchmarking klastro w w Polsce – edycja 2012, przygotowanym przez PARP, pod redakcją Joanny Hołub-Iwan.

„Klastrowi jest łatwiej badać rynek niż konkretnej firmie, ponieważ jest jednostką niezależną od potrzeb biznesowych”.


„W warunkach kameralnych - w ramach klastra członkowie dzielą się informacjami, których nie udostępnili by na zewnątrz, ze względu na silną konkurencję. Tu mogą podpowiedzieć coś, zasugerować”.


84

się to z pewnymi trudnościami. W przypadku Klastra Metalowego Metalika przebieg współpracy z instytucjami B+R jest oceniany jako dobry, jednak wskazuje się na niedostateczny poziom finansowania. W skali globalnej – uwzględniającej wszystkie klastry – w toku badań wskazywano także na brak preferencji wobec podmiotów członkowskich jako potencjalnych dostawców usług. Wykorzystanie opisanego rozwiązania mogłoby prowadzić do zwiększenia zainteresowania inicjatywami klastrowymi wśród podmiotów niezrzeszonych, które chcą świadczyć usługi na rzecz klastrów.

Kolejnym przykładem dobrych praktyk jest rozwój zasobów ludzkich przez Pomorski Klaster ICT Interizon. W celu sprawowania instytucjonalnego nadzoru nad jakością kadr utworzono Edukacyjne Centrum Doskonalenia. Jego zadaniem jest podejmowanie systemowych działań związanych z dostosowaniem sposobu kształcenia do potrzeb nowoczesnych firm branży ICT. Dzięki działalności ECD potrzeby przedsiębiorstw klastra porównywane są do możliwości wykształcenia u obecnych i potencjalnych pracowników umiejętności z danych obszarów branży. Konkretnymi działaniami organizacji, podejmowanymi wraz z lokalnymi samorządami, są: upowszechnianie dziedzin ICT w ośrodkach oświaty, akredytowanie szkół, przygotowywanie uczelni do tworzenia kierunków studiów dopasowanych do potrzeb branży, a także dostosowywanie programów nauczania do potrzeb klastra. W efekcie tych działań następuje spadek kosztów i czasu poszukiwania, zatrudniania i adaptacji pracowników w branży ICT. Współpraca Klastra ICT Pomorze Zachodnie ze szkołami i uczelniami nie jest tak intensywna jak w przypadku Pomorskiego Klastra ICT, który dzięki takim działaniom kształci potencjalnych pracowników w swoich firmach. Skutkiem tego, firmy ICT w województwie zachodniopomorskim mają mniejsze możliwości w doborze pracowników w regionie, zarówno pod względem ich liczby, jak i posiadanych kwalifikacji. W toku badań, w skali globalnej, wskazywano na szkolenia, rozwój umiejętności pracowników oraz praktyki i staże potencjalnych pracowników, jako podstawę usług świadczonych przez zachodniopomorskie klastry. Dzięki wdrożeniu rozwiązania organizacyjnego systematyzującego tę pracę, możliwe będzie podwyższenie efektywności podejmowanych działań, lepsze rozpoznanie potrzeb i świadczenie usług na coraz wyższym poziomie.

Klaster Spożywczy Południowej Wielkopolski stworzył natomiast wirtualną giełdę produktów podmiotów w nim zrzeszonych, umożliwiającą handel online. Do zrealizowania projektu konieczny był zakup infrastruktury teleinformatycznej oraz oprogramowania, które zostało zintegrowane z systemami informatycznymi przedsiębiorstw klastra. Efektem stworzenia wirtualnej giełdy towarowej jest usprawnienie, a w niektórych przypadkach umożliwienie bezpośredniego kontaktu handlowego producentów płodów rolnych i produktów spożywczych z dystrybutorami, tj. kupcami, sklepami, marketami i hurtowniami. Pomimo faktu, iż w województwie zachodniopomorskim nie działa żaden klaster związany z branżą spożywczą, opisane wyżej rozwiązanie znajdzie zastosowanie w każdym klastrze, w którym następuje produkcja lub przetwarzanie dóbr. Będzie to także zaspokajało wskazywane przez badane podmioty potrzeby związane z preferowaniem członków klastrów we wzajemnych relacjach, dalszy rozwój współpracy oraz lepsze wzajemne poznanie się. System – jeżeli obejmowałby wszystkie zachodniopomorskie klastry – mógłby wpłynąć

85

także na zintegrowanie całego środowiska, co także było wskazywane przez badane jednostki jako słaby punkt w skali województwa.

Innym przykładem dobrej praktyki, którą można zastosować w każdym klastrze korzystającym z surowców i półfabrykatów w swojej produkcji jest rozwiązanie wdrożone w Podlaskim Klastrze Bielizny, tj. platforma surowcowa. Na platformie zamieszczane są ogłoszenia związane z kupnem lub sprzedażą surowców od członków klastra oraz od podmiotów zewnętrznych. Obecnie działa ona w formie elektronicznej, jednak wcześniej używano ogłoszeń zamieszczanych w segregatorach. Do ofert sprzedaży dołączano próbki materiałów. Efektem implementacji platformy surowcowej jest spadek kosztów działalności przedsiębiorstw, a także pogłębienie współpracy wewnątrz klastra. Rozwiązanie takie jest już wdrażane w zachodniopomorskich klastrach w postaci funkcjonowania grupy zakupowej. Rozwinięcie go o platformę do wspólnych zakupów umożliwiłoby zwiększenie współpracy między członkami klastrów oraz efektywniejszą optymalizację kosztów.

2.2.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw w ramach klastrów

Przedsiębiorcy zrzeszeni w klastrach korzystają przede wszystkim z usług szkoleniowych oraz możliwości uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach. Popularność tych form wynika przede wszystkim z możliwości nawiązania kontaktów biznesowych z innymi członkami klastrów. Kolejnym narzędziem oferowanym przez klastry jest wsparcie w prowadzeniu bieżącej działalności poprzez: doradztwo związane z branżą, a także wsparcie promocyjne, prawne oraz pomoc w poszukiwaniu rynków zbytu i zleceń. Innym aspektem współpracy w ramach klastrów jest realizowanie wspólnych projektów, których podmioty członkowskie nie byłyby w stanie poprowadzić samodzielnie ze względu na ograniczone możliwości. Ważnym aspektem jest także dystrybucja informacji branżowych (m.in. w formie ogłoszeń na stronie internetowej i wysyłanych newsletter’ów). Dzięki przyjęciu przez klaster roli „brokera informacji”, członkowie mają ułatwiony dostęp do danych ułatwiających podejmowanie decyzji biznesowych.

86

Tabela 16 Częstość wskazań członków klastrów na narzędzia oferowanie przez organizacje

Lp.

Narzędzia oferowane przez klastry

Częstość wskazań

1. Kooperacja, spotkania 52

2. Szkolenia 48

3. Doradztwo 7

4. Promocja, reklama 7 5. Usługi prawne 3 6. Wspólna realizacja projektów 3

7. Wymiana informacji 2

8. Pomoc w poszukiwaniu rynków zbytu i zleceń

2

9. Grupa zakupowa 1

10. Wyjazdy branżowe 1

11. Newsletter 1

12. Poszukiwanie pracowników 1

13. Wynajem sal 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (n=150).

Większość członków klastra wykazuje wysoki (49% wskazań) lub bardzo wysoki (8% wskazań) poziom zadowolenia z oferty wsparcia. Jedynie 10% podmiotów deklaruje, że oferta klastrów nie jest ich zdaniem satysfakcjonująca (w tym 7% - w stopniu niskim, zaś 3% - w stopni bardzo niskim). Pozostali nie mają opinii w tym zakresie lub ich ocena jest neutralna.

Rysunek 15 Stopnień zadowolenia ze wsparcia działalności przedsiębiorstw przez klastry

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (n=150).

Jedynie 3% respondentów uważa, że w ofercie klastrów występują usługi o niskiej efektywności w postaci działań reklamowych na rynku lokalnym. Działaniem, które mogłoby podnieść efektywność akcji marketingowych kierowanych do regionalnych odbiorców, jest tworzenie eventów dla firm niezrzeszonych. Jednocześnie należy

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Nie mam zdania

Bardzo niskim

Niskim


Wysokim

Bardzo wysokim

87

podkreślić, że część klastrów organizuje takie wydarzenia (w tym targi, fora, konferencje). 86% sądzi, że wszystkie usługi w ofercie spełniają swoją rolę. 11% badanych nie ma zdania w ww. zakresie.

W trakcie spotkania fokusowego przedstawiciele klastrów poproszeni o przedstawienie działań oferowanych przez klastry w celu wsparcia przedsiębiorstw wskazywali przede wszystkim na formy doskonalenia zawodowego, pomoc w realizacji projektów oraz działalności informacyjną:

Klastry prowadzą szkolenia we własnym zakresie celem zwiększenia innowacyjności zrzeszonych w nich firm, ale także budują „listy szkoleń” (zarówno technologicznych, jak i managerskich) oparte na badaniu potrzeb firm.

Działalność informacyjna nie tylko buduje przewagę konkurencyjną przedsiębiorstw, ale także umożliwia wzajemne poznanie się podmiotów oraz budowę konsorcjów związanych z konkretnymi obszarami i produktami. Dzięki temu firmy łącznie mogą realizować projekty, których nie byłyby w stanie realizować samodzielnie. Rolę tę dostrzegają i doceniają nie tylko przedstawiciele klastrów, ale także obecni na spotkaniu reprezentanci przedsiębiorstw:

Kolejnym obszarem działalności, wskazanym przez przedstawicieli klastrów, jest współpraca z ośrodkami B+R, firmami zakładanymi przez naukowców oraz

„W ramach klastra wspieramy poprzez warsztaty, szkolenia w zakresie pisania projektów, pomoc w definiowaniu źródeł finansowania tych projektów, konsolidację – wymianę informacji pomiędzy członkami.”


„Klaster pozwala nam współpracować, bliżej poznawać zrzeszone firmy, wspólnie budować jakąś politykę działań. Klaster pośredniczy i kojarzy firmy we wspólnych projektach. Przekazuje zapytania z rynku, problemy, które się pojawiają. Są też szkolenia. Ocena jest jak najbardziej pozytywna.” „To jest naprawdę ważna rzecz, że po latach udało się zbudować zaufanie. Firmy, korporacje lepiej się poznają. Spotkania grupują podmioty, dzięki temu poznajemy kompetencje innych - często jest tak, ze tak naprawdę nie wiadomo, czym dana firma się zajmuje.”


88

uczelniami. Ze względu na zgłaszane w badaniu CATI problemy we współpracy przedsiębiorstw z podmiotami nauki, rola ta wydaje się niezwykle istotna.

Ważna, z punktu widzenia przedsiębiorców uczestniczących w spotkaniu, okazała się możliwość korzystania z kompetencji pracowników przedsiębiorstw zrzeszonych w klastrach, która została określona jako „pożyczanie pracowników”. Ponadto przynależność do klastra umożliwia i ułatwia pozyskanie wiedzy o potencjalnych pracownikach oraz potwierdzenie informacji zawartych w aplikacji u innych członków.

Członkowie klastrów dostrzegają potrzebę większego zaangażowania się wszystkich zrzeszonych firm, co umożliwi dalszy rozwój inicjatywy. Postulowane jest także, żeby w pierwszej kolejności rozpatrywać oferty członków na wykonanie określonych działań na zlecenie klastra:

Respondenci podkreślali, że dla przedsiębiorstw istotne jest dostrzeganie korzyści płynących ze współpracy w ramach klastrów, ponieważ ich brak powoduje niską aktywność członków, a w perspektywie – rezygnację z przynależności do klastra.

Wpływ podejmowanych działań na innowacyjność i konkurencyjność członków klastrów

Działaniami, które wpływają na podnoszenie innowacyjności firm zrzeszonych w klastrach są przede wszystkim różnego typu szkolenia, konferencje i sympozja, w tym z zakresu nowych technologii i rozwiązań. Klastry pomagają nie tylko poprzez

„Znamy się z naukowcami, więc jesteśmy w stanie pośredniczyć pomiędzy przedsiębiorcami, a sferą badawczą. Klaster nie jest aktorem [innowacyjności], ma rolę wspierającą.”


„Nie do końca klaster jest zobligowany do korzystania z kompetencji danej firmy, nawet jeśli są wyjątkowe. Nie ma ograniczenia, że powinno się w pierwszej kolejności skorzystać z usług firmy zrzeszonej. Jeżeli jest taka firma, która ma kompetencje niszowe, konkretne, pasujące idealnie do danej inicjatywy - podejmowanego projektu lub jego części, to powinno być traktowanie preferencyjne członka klastra. Wiadomo, ze są konkursy, wybór najtańszej opcji, ale skoro są członkowie klastra, to w pierwszej kolejności wśród nich powinno się szukać wykonawców. Tego brakuje.”

[TDI z przedstawicielami członków klastrów]

89

samodzielne prowadzenie działalności edukacyjnej, ale także poprzez wskazywanie oferty firm zewnętrznych, która może być przydatna dla członków, dzięki czemu przedsiębiorcy nie muszą poświęcać czasu na selekcję informacji o możliwości rozwoju.

Docenianym przez członków klastra rozwiązaniem jest także nawiązywanie współpracy z jednostkami naukowo-badawczymi. Przykładem wspólnego dalekosiężnego przedsięwzięcia jest stworzenie Regionalnego Centrum Badawczo-Rozwojowego przy PWSZ w Wałczu, w którego utworzenie zaangażował się Klaster Metalowy Metalika. Inną wspólną inicjatywą jest podpisanie m.in. przez Klaster ICT Pomorze Zachodnie oraz Akademię Morską w Szczecinie Powiązania Kooperacyjnego, którego celem jest określenie najkorzystniejszych warunków technologicznych i biznesowych dla przyszłego centrum danych Technoparku Pomerania. Współpraca między klastrami a uczelniami odbywa się także w wymiarze realizacji wspólnych projektów i dystrybuowaniu informacji o nich. Przykładem w tym zakresie może inicjatywa Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, który na swojej stronie internetowej dystrybuuje informację o Systemie Nawigacji NAVDEC, który opracowany został przez Akademię Morską w Szczecinie (zespół pod kierunkiem prof. Z. Pietrzykowskiego).

Innowacyjność przedsiębiorstw klastrowych jest wspierana także poprzez wymianę doświadczeń oraz możliwości nawiązywania kontaktów z jednostkami, które wprowadziły innowacyjne rozwiązania, a także podejmowanie wspólnych działań, dzięki którym zaangażowane podmioty mogą się uczyć od siebie nawzajem. Sprawny przepływ informacji umożliwia także budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez szybsze i sprawniejsze monitorowanie rynku oraz możliwość korzystania ze sprawdzonych w innych podmiotach rozwiązań.

Innym działaniem, które podnosi konkurencyjność przedsiębiorstw zgromadzonych w klastrach, jest tworzenie efektu synergii dzięki któremu firmy mogą wspólnie realizować projekty zaspokajające potrzeby klientów i razem oferować produkt bardziej złożony i innowacyjny, niż mogłyby to robić samodzielnie. Klastry pomagają też w pozyskaniu nowych klientów oraz sprawdzonych i rzetelnych pracowników. Respondenci wskazywali również na możliwość pozyskania kontaktów zagranicznych, które samodzielnie byłoby im znacznie trudniej uzyskać i zweryfikować. Dzięki członkostwu w klastrze zwiększają się także możliwości promocji przedsiębiorstwa zarówno między zrzeszonymi firmami, jak i na zewnątrz – poprzez użycie marki klastra i udział w wydarzeniach przez niego organizowanych.

Z kolei zdaniem uczestników spotkania fokusowego klaster ma być dostawcą i jednocześnie filtrem informacji. Ponadto powinien pełnić funkcję „dźwigni marketingowej i PR”. Firmy korzystają z takich narzędzi informacyjnych oferowanych przez klaster, jak np. newslettery. Dzięki klastrom widoczne są także efekty współpracy między firmami. Ponadto członkostwo w klastrze powinno także mieć na celu rozwój pomysłowości – kreatywności, działania związane z wyprzedzaniem idei oraz „śledzeniem” technologii na rynku światowym, a poprzez takie działania – wspierać w wyprzedzaniu konkurencji.

90

Wpływ instrumentów funkcjonujących w ramach klastrów na czynniki inne niż innowacyjność i konkurencyjność

33% badanych przedsiębiorstw uważa, że przynależność do klastra wpływa także na inne czynniki niż innowacyjność i konkurencyjność. Wśród wskazanych przez respondentów odpowiedzi, padły takie stwierdzenia jak:

Wzrost prestiżu i wiarygodności firmy dzięki przynależności do dużej organizacji Pobudzanie niezagospodarowanych terenów postoczniowych do rozwoju Działania lobbingowe na rzecz zrzeszonych członków Identyfikacja i jednoczenie rozdrobnionego środowiska Pomoc w uzyskaniu wiedzy o możliwości realizacji projektów finansowanych

ze środków zewnętrznych i aplikacji po te środki Promocja nie tylko przedsiębiorstw członkowskich, ale także całego regionu

i miasta [Szczecin] Wdrażanie rozwiązań proekologicznych (tj. zielona energia)

Instrumentami, które zdaniem zrzeszonych podmiotów wpływają na inne aspekty niż konkurencyjność i innowacyjność są działania doradcze z zakresu pozyskania finansowania zewnętrznego, działalność na rzecz badań i rozwoju, organizacja wydarzeń branżowych promujących region oraz zespół działań podejmowanych na rzecz poprawy uwarunkowań przedsiębiorstw zrzeszonych w klastrach.

Kontynuacja działań podejmowanych przez klastry w opinii przedsiębiorców

70% spośród przedsiębiorców oczekuje, że działania organizowane przez klastry będą kontynuowane w pełnym zakresie szczególnie poprzez: szkolenia, doradztwo (w tym usługi prawne), networking i rozwój możliwości współpracy, zakupy grupowe, działalność informacyjna, promocja nowych rozwiązań technologicznych, promocja regionu, organizacja wspólnych działań projektowych, reprezentowanie członków klastrów przed urzędami. Jedynie 4% przedsiębiorców uważa, że nie warto kontynuować działań, zaś pozostali nie mają opinii w tej kwestii.

14% badanych uważa, że klastry powinny rozszerzyć swoją ofertę. Propozycje nowych działań były następujące:

Pomoc w aplikowaniu o środki unijne (w tym pomoc w pisaniu wniosków) Rozszerzenie zakresu usług doradczych Zwiększenie zaangażowania w działalność B+R Udostępnianie powierzchni biurowej na rzecz członków Zwiększenie działalności marketingowej na rynkach zagranicznych Organizowanie spotkań z wysokiej klasy specjalistami, także zza granicy

7% respondentów uważa, że nie ma potrzeby zwiększania oferty klastrów, zaś pozostali (79%) nie mają zdania w tej kwestii.

91

2.2.3. Ocena miejsca przedsiębiorstw współpracujących w klastrach w łańcuchu wartości dodanej

Koncepcja łańcucha wartości dodanej została opracowana przez Michaela Portera w latach 70. XX wieku jako metoda analizy wewnętrznej organizacji. Łańcuch wartości jest mechanizmem pozwalającym przedsiębiorstwom o różnych profilach działalności, działającym na różnych terenach i w różnym czasie, dodawać wartość do produktów i usług przetwarzanych w każdym ogniwie łańcucha, zanim dotrą one do ostatecznego nabywcy. Jako łańcuch wartości dodanej postrzegane może być otoczenie rynkowe jednego przedsiębiorstwa, grupy przedsiębiorstw (np. danej branży) lub nawet cała gospodarka globalna. W odróżnieniu od klasycznego modelu, obecnie dostrzega się, że w skład łańcucha wchodzą nie tylko podmioty zajmujące się fizyczną działalnością produkcyjną i usługową, ale również jednostki takie jak instytucje badawcze, instytucje samorządowe czy organy państwa. Taką budowę prezentuje właśnie klastrowy łańcuch wartości77, którego elementami są:

przedsiębiorstwa – podmioty prowadzące działalność podstawową instytucje otoczenia biznesu jednostki badawcze instytucje szkoleniowe instytucje finansowe władza publiczna organizacja koordynująca

Między podmiotami klastra zachodzą różne relacje współpracy, jednak znamiennym jest fakt, że wszystkie podmioty współpracują z przedsiębiorstwami.

W klastrach województwa zachodniopomorskiego, w strukturze podmiotowej dominują przedsiębiorstwa. Ich znaczenie jest kluczowe, gdyż dokonują przetwarzania dóbr materialnych, umiejętności i wiedzy w dobra końcowe. Pozostałe instytucje mają za zadanie wspierać prowadzoną przez przedsiębiorstwa działalność. Dążenie do integracji firm jednej branży z instytucjami wspierającymi prowadzi do uzyskiwania przez obie strony wymiernych korzyści materialnych (np. redukcja kosztów, wzrost liczby odbiorców), jak i korzyści niematerialnych, wspomagających dalszy rozwój (np. promocja, wzrost kapitału intelektualnego).

Jedynie 32% przedsiębiorstw zgrupowanych w klastrach i biorących udział w badaniu CATI uważa, że podejmowane wspólnie działania pozwalają na tworzenie łańcucha wartości dodanej. Respondenci ci postrzegają tworzenie łańcucha wartości dodanej jako współpracę firm i instytucji otoczenia biznesu, które mogą uzupełniać nawzajem swoje usługi tym samym kreując nowe rozwiązania dla klienta. Były wskazywane także takie aspekty, jak wspólne negocjowanie warunków z dostawcami świadczącymi usługi na rzecz łańcucha, łączenie różnych specjalności, wymiana wiedzy między firmami uczestniczącymi w łańcuchu oraz pozyskiwanie pracowników. Opisaną sytuację obrazuje poniższy diagram.

77 Tworzenie wartości w klastrze, PARP, Warszawa 2012, str. 67

92

Rysunek 16 Czy Pana/Pani zdaniem, zgrupowanie Państwa przedsiębiorstwa w ramach klastra pozwala na tworzenie łańcucha wartości dodanej?


Wśród firm, które uważają, że klaster zapewnia możliwość budowania łańcucha wartości dodanej, 73% przedsiębiorstw jest zadowolonych ze swojego miejsca w łańcuchu wartości dodanej tworzonej przez klaster, zaś 8% - nie jest zadowolonych. Niezadowolenie wynika z chęci zajmowania „wyższej” pozycji oraz poczucia słabego wsparcia mikro-firm ze strony klastra. Pozostali respondenci nie mają zdania w tym obszarze. Jedynie 8% chciałoby zmienić swoją pozycję w łańcuchu wartości na wyższą. 44% respondentów nie oczekuje zmian, ponieważ uważa, że ich pozycja jest adekwatna do potrzeb i badani są z niej zadowoleni. Ankietowani postrzegają rolę przedsiębiorstw w budowaniu łańcucha wartości dodanej jako współpracę między podmiotami, wymianę doświadczeń, dostarczanie sobie nawzajem rozwiązań, efekt synergii polegający na wspólnej realizacji działań, których nie dałoby się wykonać samodzielnie oraz wspólne promowanie oferowanych usług i rozwiązań.

Poniżej scharakteryzowano poszczególne klastry pod kątem miejsca ich członków w łańcuchach wartości charakterystycznych dla zidentyfikowanych branż.

Zachodniopomorski Klaster „Zielona Chemia”

Klaster cechuje się wewnętrznym zróżnicowaniem ze względu na rodzaj i cechy produktów i procesów. Wewnątrz klastra wyróżnić należy, zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez sam klaster trzy elementy.

1. Nawozy. Ze względu na skalę działalności oraz na charakter technologii (procesy aparaturowe) już działalność samych ZCh Police cechuje się wysokim poziomem pionowej integracji (w ramach łańcucha wartości wewnątrz firmy jej jednostki są dostawcami materiałów i półproduktów dla innych jednostek tej samej firmy). Należy dodatkowo uwzględnić, iż klaster obejmuje także inne ogniwa łańcucha wartości, w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa dystrybucyjno-handlowe, jak również istotne ogniwo procesów logistycznych zaopatrzenia i ekspedycji, tj. porty morsko-rzeczne (Port Police i Port Nad Odrą). Oprócz tego w klastrze

32%

17%

51%

Tak Nie Nie wiem

93

realizowane są funkcje wspomagające (support / maintenance activities) w dziedzinie utrzymania i serwisu majątku produkcyjnego.

2. Opakowania. Ten segment klastra sprofilowany jest w obecnej fazie na prace badawczo-rozwojowe, zaś w jego profilu nie założono prowadzenia działalności produkcyjnej i logistycznej. Przedsiębiorstwa produkcyjne wchodzące w skład tego segmentu będą beneficjentami (odbiorcami) wyników prac B+R.

3. Energetyka: rozwiązania proekologiczne oraz związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. W obecnej fazie rozwoju działalność ta ma raczej charakter przygotowawczy do przyszłego rozwoju. Tym niemniej, ze względu na skład segmentu energetycznego w klastrze, należy dostrzec jego zdolność do realizacji funkcji w ramach łańcucha wartości charakterystycznego dla procesów inwestycyjnych oraz serwisu urządzeń i obiektów energetycznych – wraz z logistyką zakupów oraz realizacji przedsięwzięć. W obecnej fazie rozwoju zdolność ta oparta jest na potencjale jednej firmy (Grupy Inwestycyjno-Remontowej Remech powstałej w wyniku restrukturyzacji Zakładów Chemicznych Police S.A.


Klaster ma charakter koncentryczny, stanowi zgrupowanie podmiotów wokół Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. Dominująca część firm - uczestników klastra to użytkownicy majątku – infrastruktury portowej stanowiącej własność ZMPSiŚ S.A. Firmy – użytkownicy są zaopatrywane ponadto przez Zarząd Portów w media niezbędne dla prowadzenia działalności; Zarząd Portów zapewnia im także odpowiedni dostęp od strony wody i lądu.


W ramach klastra zidentyfikowano dwie zasadnicze grupy firm, realizujących funkcje w ramach dwóch zdefiniowanych branżowo łańcuchów wartości (niektóre firmy można zaliczyć do obu grup):

1. Budownictwo okrętowe. W klastrze zgrupowane są przedsiębiorstwa obsługujące kolejne ogniwa łańcucha wartości: wytwórstwo elementów konstrukcji, wytwórstwo konstrukcji, komponentów i podzespołów, produkcję końcową jednostek pływających, jak również serwis (remont) jednostek użytkowanych. W zakresie logistyki podmioty mają dostęp do niezbędnej infrastruktury (włączając w dostęp do wód morskich).

2. Budownictwo wodne. Przedsiębiorstwa klastra mają zdolności w zakresie przygotowania terenu budowy, zapewnienia sprzętu, produkcji elementów konstrukcyjnych, jak i bezpośredniego wykonawstwa inwestycji hydrotechnicznych, wraz z serwisem powykonawczym. Firmy klastra mają też zdolność realizacji inwestycji energetycznych (bez produkcji urządzeń).

94


W ramach klastra funkcjonują przedsiębiorstwa wytwarzające detale metalowe, części zamienne, konstrukcje stalowe, zbiorniki, kontenery, jak również gotowe maszyny (w tym głównie rolnicze), zajmujące się sprzedażą hurtową wyrobów metalowych; realizujące wykonawstwo hal stalowych i innych obiektów budowlanych. Działalność jest zróżnicowana, a przedsiębiorstwa plasują się w kolejnych fazach łańcucha wartości, z wyłączeniem jednak produkcji hutniczej oraz handlu detalicznego.

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk

Wiodącym przedmiotem działalności jest kreowanie produktów turystycznych związanych z wodą i terenami nadwodnymi. Członkowie klastra mają zdolność – każdy we własnym zakresie, w ramach elastycznej współpracy wzajemnej bądź poprzez zakup usług zewnętrznych – do fizycznej obsługi ruchu turystycznego w ramach tych produktów. Jakkolwiek działalność jest relatywnie prosta pod względem logicznym i logistycznym, to model biznesowy klastra nie jest w pełni przejrzysty. Dokonana analiza prowadzi do wniosku, że część produktów wykreowanych przez klaster nie została przezeń skomercjalizowana z korzyścią dla członków. W rezultacie łańcuch wartości wydaje się niekompletny ze względu na możliwość efektywnego funkcjonowania jednego z kluczowych ogniw: oferowania i sprzedaży usług.


Klaster grupuje w głównej mierze przedsiębiorstwa będące producentami i dystrybutorami oprogramowania bądź jego użytkownikami, świadczącymi usługi w oparciu o oprogramowanie i sprzęt ICT. Firmy zapewniają serwis swoich produktów.


Brak obecnie pełnych danych o przedsiębiorstwach – członkach klastra. Jednocześnie charakter branży powoduje konieczność dynamicznego definiowania przedmiotu działalności (projektów) szczególnie przed małe i średnie podmioty tej branży, co powoduje zmienność łańcuchów wartości w czasie i zależnie od podejmowanych przedsięwzięć.


Klaster skoncentrowany jest wokół przedmiotu działalności i majątku podmiotu wiodącego - Kronospan S.A. W ramach przedsiębiorstw klastra realizowane są funkcje przetwarzania wstępnie obrobionego surowca drzewnego i jego uszlachetnienie, następnie wytwarzanie produktów dla branży meblarskiej, wytwarzanie produktów finalnych (głównie dla budownictwa i wyposażenia wnętrz, w tym dla klienta indywidualnego) jak również zapewnienie części logistyki (ekspedycja drogą morską).

95

Klaster nie obejmuje takich elementów łańcucha wartości, jak bezpośrednie pozyskiwanie surowca drzewnego czy produkcja gotowych wyrobów meblarskich.


Klaster ma niewielkie rozmiary i jest we wczesnej fazie rozwoju. Podmioty klastra mają zdolność do świadczenia zróżnicowanych usług medycznych, włączając badania kliniczne, jednak oferowanie tych usług nie jest jego celem. Głównym celem klastra jest stworzenie platformy współpracy, a w następnej fazie - zapewne - pełnienie funkcji jej operatora. Diagnozowanie łańcucha wartości w tej fazie rozwoju klastra nie jest zasadne.


Pośród członków Bałtyckiego Klastra sEaNergia największą grupę stanowią przedsiębiorstwa inwestycyjne, budowlane, inżynieryjne, instalacyjne i dostawcy materiałów budowlanych. Występują także przedsiębiorstwa obsługi ruchu turystycznego (o różnych profilach) oraz szereg firm o bardzo zróżnicowanych rodzajach działalności. Z uwagi na poziom zróżnicowania zidentyfikowanie sieci kooperacji i łańcucha wartości dla całego klastra nie jest możliwe, zaś charakteryzowanie pojedynczych firm nie jest celowe.

Ze względu na profil klastra podstawowa działalność stanowiąca podstawę łańcucha wartości to adaptacja istniejących obiektów budowalnych z uwzględnieniem rozwiązań opartych o odnawialne źródła energii, wraz z fizyczną dostawą na plac budowy materiałów i urządzeń oraz zapewnieniem serwisu posprzedażnego.

Klaster (i przedsiębiorstwa wchodzące w jego skład) ma zatem potencjalną zdolność do realizacji zadań w ramach pełnego łańcucha wartości właściwego przedsiębiorstwom inwestycyjno-budowlanym (włączając w to zdolności projektowe). Łańcuch wartości nie zawiera wytwarzania urządzeń energetycznych (ich zapewnienie należy do sfery zaopatrzenia obsługiwanego bezpośrednio przez generalnego wykonawcę, wykonawcę lub inwestora zastępczego) ani oczywiście prac badawczo-rozwojowych w tej dziedzinie.

Zachodniopomorski Klaster Budowlany

Klaster grupuje małe i średnie przedsiębiorstwa funkcjonujące w ramach różnych ogniw łańcucha wartości: dostawa materiałów budowlanych, wykonawstwo inwestycji budowlanych różnej skali na zlecenie i na własny rachunek, jak też sprzedaży gotowych obiektów budowlanych (działalność deweloperska).

96

2.2.4. Działania innowacyjne w zachodniopomorskich klastrach

2.2.4.1. Identyfikacja innowacyjności klastrów

Poziom innowacyjności w gospodarce województwa zachodniopomorskiego znajduje się na poziomie poniżej przeciętnej krajowej. Przyczynami takiego stanu są m.in. 78:

niski poziom nakładów na B+R niski poziom inwestycji mała liczba przedsiębiorstw nowoczesnych branż mała liczba zgłaszanych patentów

Województwo zachodniopomorskie w 2012 r. zajmowało 11 miejsce wśród wszystkich województw pod względem wysokości nakładów wewnętrznych na działalność B+R ogółem według dziedzin nauki.

Rysunek 17 Nakłady wewnętrzne na działalność B + R ogółem według dziedzin nauki w województwach w 2012 r. (PLN)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Nauka i technika w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013.

Również wskaźnik GERD (ang. Gross Domestic Expenditure on R&D), który określa wartość całkowitych wydatków wewnętrznych na prace B+R realizowane na terytorium kraju w okresie sprawozdawczym (nie obejmuje opłat przekazywanych na B+R za granicę). Biorąc pod uwagę wskaźnik GERD w stosunku do PKB (w %) w podziale na województwa, to zachodniopomorskie zajęło w 2012 r. 13 miejsce z wynikiem 0,27%.

78 Klastry w Zachodniopomorskim 2012, PARP, Warszawa 2012, s. 5-6

4 886 301,5 1 638 114,9

1 360 503,8 1 298 482,3

1 011 149,1 971 439,1

762 811,1 652 227,1 634 404,9

304 351,2 224 487,1 212 074,8

138 966,1 121 517,9

70 014,4 66 069,3

0,0 1 000 000,0 2 000 000,0 3 000 000,0 4 000 000,0 5 000 000,0 6 000 000,0

MazowieckieMałopolskie

WielkopolskieŚląskie

PomorskieDolnośląskie

ŁódzkieLubelskie

PodkarpackieKujawsko-pomorskieZachodniopomorskie

Warmińsko-mazurskiePodlaskie

ŚwiętokrzyskieLubuskieOpolskie

97

Rysunek 18 GERD w stosunku do PKB (w %) w 2012 r.


Wartość całkowitych wydatków wewnętrznych na prace B+R zrealizowanych w 2012 r. na terenie województwa zachodniopomorskiego, na jednego mieszkańca, także nie jest wysoka w zestawieniu z innymi województwami i wynosi 114 zł. Najwyższy wskaźnik uzyskało województwo mazowieckie – 887 zł na mieszkańca, zaś najniższy województwo lubuskie – 55 zł na mieszkańca. Pełne zestawienie przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 19 GERD na 1 mieszkańca w PLN


1,37

1,06

0,95

0,73

0,73

0,65

0,64

0,62

0,52

0,48

0,41

0,38

0,34

0,27

0,26

0,17

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6

Mazowieckie

Małopolskie

Podkarpackie

Dolnośląskie

Pomorskie

Lubelskie

Wielkopolskie

Łódzkie

Śląskie

Warmińsko-mazurskie

Podlaskie

Świętokrzyskie

Zachodniopomorskie

Kujawsko-pomorskie

Opolskie

Lubuskie

887

362

274

274

264

255

228

223

174

138

116

114

112

89

83

55

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Mazowieckie

Małopolskie

Dolnośląskie

Pomorskie

Wielkopolskie

Podkarpackie

Łódzkie

Śląskie

Lubelskie


Podlaskie

Zachodniopomorskie

Świętokrzyskie

Kujawsko-pomorskie

Opolskie

Lubuskie

98

Jedynie 59 podmiotów z województwa zachodniopomorskiego wykazywało się w 2012 r. aktywnością badawczą, co uplasowało województwo na 11 miejscu (łącznie z województwem opolskim). Rozstęp między województwem mazowieckim, które osiągnęło najlepszy wynik, a zachodniopomorskim, wynosi aż 634. Niższy wskaźnik osiągnęły województwa: warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie oraz lubuskie.

Rysunek 20 Liczba podmiotów aktywnych badawczo w 2012 r.


Przyczyny leżą jednak nie tylko w finansowaniu nakładów regionu na B+R, lecz także współpracy przedsiębiorstw z instytucjami badawczymi. W roku 2009 zaledwie 11,1% firm przemysłowych współpracowało z sektorem B+R, dając województwu 14. pozycję w kraju. W latach 2007-2009 16,7% zachodniopomorskich przedsiębiorstw wprowadziło co najmniej jedną innowację, co stanowiło pod tym względem 11. pozycję. W kwestii aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw usługowych, region zajmował 5. miejsce – 12% podmiotów przeznaczało część wydatków na innowacje.

Udział sektora przedsiębiorstw w strukturze finansowania działań innowacyjnych wyniósł zaledwie 10%. Pod tym względem dominuje szkolnictwo wyższe (86%). Do wzrostu innowacyjności regionu w największym stopniu przyczyniają się uczelnie: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Politechnika Koszalińska, oraz Akademia Morska w Szczecinie. Świadczy o tym oferta studiów, w której znajdują się kierunki inżynieryjne cechujące się dużym potencjałem innowacyjnym. Ważne są także inne działania podejmowane przez te jednostki, a wśród nich projekt "Kreator innowacyjności – wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej" współfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (90%) oraz Politechnikę Koszalińską (10%), a także stworzenie przez Politechnikę Koszalińską

693

335

268

250

237

157

156

122

111

97

59

59

56

50

46

37

0 100 200 300 400 500 600 700 800

Mazowieckie

Śląskie

Wielkopolskie

Małopolskie

Dolnośląskie

Pomorskie

Łódzkie

Kujawsko-pomorskie

Podkarpackie

Lubelskie

Opolskie

Zachodniopomorskie


Świętokrzyskie

Podlaskie

Lubuskie

99

Parku Naukowo-Technologicznego jako wewnętrznej jednostki79. Z kolei w ramach Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego funkcjonuje ogólnouczelniana jednostka Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (RCIiTT) w ramach której można uzyskać informacje o finansowaniu działań innowacyjnych, a także wnioskować o audyty i opinie o innowacyjności oraz otrzymać pomoc w nawiązywaniu kontaktów z ośrodkami naukowymi. Akademia Morska w Szczecinie prowadzi zarówno badania statutowe, jak i ogólnokrajowe projekty badawcze – w tym m.in. projekty finansowane przez Narodowe Centrum Nauki (w konkursach: OPUS, SONATA) oraz przez projekty europejskie (np. MARTEC II).

Na obszarze województwa zachodniopomorskiego funkcjonują cztery specjalne strefy ekonomiczne:

Kostrzyńsko-słubicka Słupska Pomorska Euro-Park Mielec

Ponadto, zlokalizowanych tam jest również pięć parków przemysłowych80:

Stargardzki Park Przemysłowy Goleniowski Park Przemysłowy Park Przemysłowy Nowych Technologii w Stargardzie Szczecińskim Białogardzki Park Przemysłowy Invest-Park Park Regionalny w Gryfinie Szczeciński Park Przemysłowy

Dodatkowo, w województwie tym znajdują się dwa parki naukowo-technologiczne:

Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny (Technopark Pomerania) Park Naukowo-Technologiczny Politechniki Koszalińskiej

W badaniu CATI jedynie 20% ankietowanych przedsiębiorstw deklaruje, że klastry prowadzą działalność innowacyjną i samo ich istnienie jest poniekąd innowacją. Do działalności tej respondenci zaliczają m.in. networking i wymianę doświadczeń, działalność edukacyjno-szkoleniową, projekty partnerstwa, organizowanie targów, wspólne pozyskiwanie środków z Unii Europejskiej, kojarzenie firm o potencjale twórczym, nowe możliwości pozyskiwania pracowników oraz tworzenie specjalistycznych serwisów internetowych i Data Center. 17% ankietowanych nie dostrzega działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, zaś 63% nie ma zdania.

Spośród działań o charakterze proinnowacyjnych najczęściej należy podkreślić

aktywności podejmowane przez Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona

Chemia”, związane przede wszystkim z udziałem w projektach:

79 http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne/koszalin [Dostęp 19.02.2014r.] 80 http://www.paiz.gov.pl/strefa_inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne [Dostęp 19.02.2014r.]

100

Fresh Coat - Przedłużanie okresu trwałości świeżych produktów spożywczych

poprzez zastosowanie jadalnych i funkcjonalnych powłok

SUBWEX - Subcritical water as a green solvent for extraction of plants

Smart Flower Pack - Inteligentne opakowania do transportu kwiatów

Można wskazać także inne przedsięwzięcia cechujące się innowacyjnością, o których

wzmianki pojawiają się w komunikatach klastrów lub o których nadmieniano w toku

wywiadów IDI z przedstawicielami klastrów i w toku spotkań fokusowych:

wprowadzenie na tereny po b. Stoczni Szczecińskiej usług złomowania statków

(Zachodniopomorski Klaster Morski),

uruchomienie szlaku wodnego Dolnej Odry do Berlina (Transgraniczny Klaster

Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk),

modernizacja energetyczna obiektów turystycznych i medycznych z projektem

obiektu wzorcowego (Bałtycki Klaster sEaNERGIA).

„Z natury innowacyjne” są także Klaster ICT Pomorze Zachodnie oraz

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, ponieważ funkcjonują

w branżach, których podstawą jest zdolność do kreowania innowacyjnych rozwiązań.

W ocenie autorów niniejszego opracowania za najbliższy pojęciu innowacyjności jest

w obecnej fazie Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”. W przypadku

pozostałych klastrów można mówić na razie co najwyżej o próbach wprowadzenia

myślenia w kategoriach innowacji.


rozwoju innowacyjności

Badane przedsiębiorstwa jako czynnik wzmacniający potencjał innowacyjny deklarowały uczestnictwo w różnego typu szkoleniach, sympozjach i konferencjach organizowanych, bądź rekomendowanych przez klastry. Oferta szkoleniowa jest postrzegana przez członków pozytywnie, o czym świadczy fakt, że badani najczęściej deklarowali, że korzystają właśnie z usług szkoleniowych (39%) oraz możliwości uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach (34%). Jest to przesłanką do dalszego rozwoju oferty szkoleniowej wśród klastrów województwa zachodniopomorskiego. Należy zauważyć, że forma ta nie wymaga bezpośredniej aktywności ani zaangażowania od podmiotów zrzeszonych – występują one w roli beneficjentów działań klastrów.

W kwestii innych rodzajów kooperacji klastrów z przedsiębiorstwami w zakresie rozwoju innowacyjności, przedstawiciele klastrów wskazują na wiele barier. Pierwsza z nich to zbyt wysokie oczekiwania dużej części firm. Są one zazwyczaj nastawione na zysk, przez co nie podejmują się inicjatyw, które nie dają im materialnych czy

101

mierzalnych korzyści. Dlatego też ciężko uzyskać wysoki stopień zaangażowania podmiotów zrzeszonych. Jednocześnie, w czasie spotkania fokusowego, przedstawiciel Klastra Przemysłów Kreatywnych wskazał na fakt, że działalność zarządu klastrów również ma charakter no-profit, dlatego przedstawicielom klastrów zależy głównie na podmiotach chcących się włączyć we wspólne działania i skłonnych poświęcić na nie czas.

Tematyka finansowa zawsze ożywia dyskusję pomiędzy członkami klastra, gdyż każde przedsiębiorstwo chciałoby uzyskać dofinansowanie. Dotyczy to zwłaszcza małych podmiotów, nierzadko operujących na granicy rentowności. Przekłada się to na stopień zaangażowania w funkcjonowanie klastra – jeśli przedsiębiorstwo jest zmuszone dbać o bieżącą sytuację, zazwyczaj nie będzie podejmować ryzykownych i kapitałochłonnych działań, takich jak np. rozwój innowacyjnych produktów, ani delegować pracownika lub poświęcać czasu na podejmowanie inicjatyw nie powodujących zwrotu zaangażowanych zasobów.

Trudnością jest również brak myślenia strategicznego wśród małych przedsiębiorstw, które stanowią większość w klastrach. Powoduje to problemy z ustanawianiem długoterminowych celów i założeń rozwoju klastrów, których są członkami.

Ponadto, brak środków dotyka same klastry jako organizacje – dofinansowanie umożliwiłoby organizowanie częstszych szkoleń, spotkań czy koordynowania klastrowych projektów, jak np. stworzenie wspólnego produktu. Problemem jest także pozyskanie środków na wkład własny, co umożliwiałoby zgłaszanie przez klastry inicjatyw współfinansowanych ze środków unijnych.

Reasumując: współpraca klastrów z członkami w zakresie rozwoju innowacyjności jest w znacznej mierze jednostronna. Przedsiębiorstwa oczekują zaangażowania klastrów, jednak jednocześnie są bardziej skłonne do korzystania z oferowanych usług niż kreowania innowacyjności w ramach działającej instytucji.

Procesy innowacyjne w klastrach można potencjalnie przyspieszyć przez wspieranie

projektów przygotowywanych przez klastry, począwszy od opracowania przez nie

strategii z obligatoryjnym uwzględnieniem innowacji, a w dalszej fazie – przygotowania

i wdrożenia innowacji.


rozwoju innowacyjności

Badane przedsiębiorstwa jako czynnik wzmacniający potencjał innowacyjny deklarowały uczestnictwo w różnego typu szkoleniach, sympozjach i konferencjach organizowanych bądź rekomendowanych przez klastry. Oferta szkoleniowa jest postrzegana przez członków pozytywnie, o czym świadczy fakt, że badani najczęściej deklarowali, że korzystają właśnie z usług szkoleniowych (39%) oraz możliwości uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach (34%). Jest to przesłanką do dalszego rozwoju oferty szkoleniowej wśród klastrów województwa zachodniopomorskiego. Należy zauważyć, że forma ta nie wymaga bezpośredniej

102

aktywności ani zaangażowania od podmiotów zrzeszonych – występują one w roli beneficjentów działań klastrów.

W kwestii innych rodzajów kooperacji klastrów z przedsiębiorstwami w zakresie rozwoju innowacyjności, przedstawiciele klastrów wskazują na wiele barier. Pierwsza z nich to zbyt wysokie oczekiwania dużej części firm. Są one zazwyczaj nastawione na zysk, przez co nie podejmują się inicjatyw, które nie dają im materialnych czy mierzalnych korzyści. Dlatego też ciężko uzyskać wysoki stopień zaangażowania podmiotów zrzeszonych. Jednocześnie, w czasie spotkania fokusowego, przedstawiciel Klastra Przemysłów Kreatywnych wskazał na fakt, że działalność zarządu klastrów również ma charakter no-profit, dlatego przedstawicielom klastrów zależy głównie na podmiotach chcących się włączyć we wspólne działania i skłonnych poświęcić na nie czas.

Tematyka finansowa zawsze ożywia dyskusję pomiędzy członkami klastra, gdyż każde przedsiębiorstwo chciałoby uzyskać dofinansowanie. Dotyczy to zwłaszcza małych podmiotów, nierzadko operujących na granicy rentowności. Przekłada się to na stopień zaangażowania w funkcjonowanie klastra – jeśli przedsiębiorstwo jest zmuszone dbać o bieżącą sytuację, zazwyczaj nie będzie podejmować ryzykownych i kapitałochłonnych działań, takich jak np. rozwój innowacyjnych produktów, ani delegować pracownika lub poświęcać czasu na podejmowanie inicjatyw nie powodujących zwrotu zaangażowanych zasobów.

Trudnością jest również brak myślenia strategicznego wśród małych przedsiębiorstw, które stanowią większość w klastrach. Powoduje to problemy z ustanawianiem długoterminowych celów i założeń rozwoju klastrów, których są członkami.

Ponadto, brak środków dotyka same klastry jako organizacje – dofinansowanie umożliwiłoby organizowanie częstszych szkoleń, spotkań czy koordynowania klastrowych projektów, jak np. stworzenie wspólnego produktu. Problemem jest także pozyskanie środków na wkład własny, co umożliwiałoby zgłaszanie przez klastry inicjatyw współfinansowanych ze środków unijnych.

Reasumując: współpraca klastrów z członkami w zakresie rozwoju innowacyjności jest w znacznej mierze jednostronna. Przedsiębiorstwa oczekują zaangażowania klastrów, jednak jednocześnie są bardziej skłonne do korzystania z oferowanych usług niż kreowania innowacyjności w ramach działającej instytucji.

2.2.4.4. Ocena charakteru współpracy klastrów z instytucjami B+R w kontekście rozwoju

innowacyjności

Klastry województwa zachodniopomorskiego współpracują z instytucjami badawczymi w celu rozwijania i wprowadzania innowacji. Stopień współpracy zależy od specyfiki branży, w której operuje klaster.

Najintensywniejsza współpraca z jednostkami B+R zachodzi w przypadku klastra ICT Pomorze Zachodnie. Wspomnianymi instytucjami badawczymi są:

103

Firmy z działami rozwoju Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii (RCITT) Centrum Innowacji Akademii Morskiej Akademia Morska Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego Naukowcy indywidualni

Mnogość instytucji powiązanych z klastrem ICT wynika z faktu, że produkty firm należących do klastra, a przez to innowacje z nimi związane, znajdują zastosowanie w wielu branżach i sektorach gospodarki.

Klaster medyczny iSynergia współpracuje z Uniwersytetem Szczecińskim, Uniwersytetem Medycznym oraz Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym. Wspólne działania podejmowane są dopiero od niedawna (klaster rozpoczął funkcjonowanie dnia 30 czerwca 2014 r.), jednak instytucje nawiązują współpracę bardzo chętnie.

„Współpracujemy z kilkoma firmami, które mają u siebie dział rozwoju (jak Unizeto, Tieto). Współpracujemy też bezpośrednio z naukowcami,

akademikami z uczelni. Naturalnym partnerem jest dla nas Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, ale

także Akademia Morska, Wydział Elektroniczny, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania US. Informatyka jest wszędzie obecna,

dlatego rozglądamy się za jednostkami działającymi na rzecz regionu i z tymi osobami jesteśmy w kontakcie.”

[IDI z przedstawicielem Klastra ICT Pomorze Zachodnie]

„Instytucje naukowe z naszego regionu bardzo chętnie podejmują

współpracę i to zarówno Uniwersytet Szczeciński pod względem

innowacyjności, jak i Uniwersytet Medyczny czy Zachodniopomorski

Uniwersytet Technologiczny. Ta współpraca dopiero pączkuje, ale wszyscy

są pozytywnie do tego nastawieni i chętnie z nami podpisują porozumienia

o współpracy. Tylko czasowo to długo trwa, ze względu na strukturę uczelni,

to musi przejść przez kolegia, rektoraty.”

[IDI z przedstawicielem Klastra Medycznego iSynergia]

104

W przypadku Klastra Metalowego Metalika, głównym partnerem w kwestii rozwoju innowacji jest Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu. Jednym z ostatnich działań podejmowanych w ramach współpracy było wspieranie PWSZ w pozyskiwaniu dofinansowania na stworzenie centrum badawczo-rozwojowego. Ponadto, partnerami klastra są również RCITT i Poznański Park Naukowo-Technologiczny.

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych współpracuje z Akademią Sztuki oraz indywidualnymi naukowcami poprzez platformę Matrix działającą przy ZBSP w Szczecinie. Podczas indywidualnego wywiadu pogłębionego przedstawiciel klastra podkreślił, że organizacja działa charytatywnie, a mimo tego efekty jej działalności są łatwe do zaobserwowania. Jednocześnie zauważył, że finansowanie klastra przyczyniłoby się do jeszcze głębszej integracji naukowców i przedsiębiorców.

Zachodniopomorski Klaster Morski wskazuje na niewielki stopień rozwijania innowacyjności na swoim terenie – zaledwie dwie firmy współpracują z uczelniami. Badania nad nowymi technologiami przeprowadza się w przemyśle stoczniowym tylko wtedy, gdy istnieje infrastruktura do ich produkcji – w Szczecinie brak jest jednak odpowiednich maszyn i narzędzi. Jednocześnie sygnalizuje się, że jest to branża, w której trudno wprowadzać innowacje, gdyż powszechne jest używanie wysokich technologii.

Klastry korzystają również z projektów zagranicznych. Przykładem są projekty skandynawskie realizowane przez Zachodniopomorski Klaster Morski. Organizacje te poszukują także nowych rozwiązań zgodnych z rozwojem przemysłu i zmieniającymi się uwarunkowaniami produkcji.

„Dotychczas korzystaliśmy z platformy Matrix przy ZPSB łączącej studentów,

absolwentów i biznesmenów szukających pracowników. To także platforma

współpracy naukowców i biznesu, jeżeli mamy do opracowania jakieś

autorskie rozwiązanie nakierowujemy na to naukowców.”

[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Przemysłów

Kreatywnych]

„Branża jest specyficzna – […] działamy na projektach skandynawskich, nie

ma tu dużo do wymyślenia. Branża jest innowacyjna, korzystamy

z technologii kosmicznych. Zmieniają się materiały, bezustannie trwa wyścig

producentów części, z których korzystamy.”

[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego]

105

Są również klastry, które w ogóle nie posiadają partnerów w postaci instytucji badawczych. Zalicza się do nich:

Zachodniopomorski Klaster Budowlany - budownictwo nie zostało uznane za preferowany kierunek rozwoju regionu (regionalną specjalizację), przez co zdaniem reprezentanta jest niejako wykluczone z grona branż, w których można szukać partnerstwa z ośrodkami badawczymi w kwestii rozwoju innowacji,

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk – brak partnerów wynika ze słabego przygotowania zgłaszanych do klastra projektów B+R, które często nie są rozwojowe, lecz odtwórcze. Wskazuje się na brak doświadczenia rynkowego pracowników naukowych.

Klastry, które współpracują z jednostkami naukowymi oceniają tę współpracę dobrze. Jednocześnie widzą także możliwość jej intensywniejszego rozwoju, jeżeli nastąpi zwiększenie zasobów finansowych na rozwiązania innowacyjne.

Współpraca między klastrami i zrzeszonymi w nich podmiotami a jednostkami B+R będzie

intensywniejsza, ponieważ Program Inteligentny Rozwój, który jest podstawią finansowania

działalności innowacyjnej w nowej perspektywie budżetowej, zakłada współpracę jednostek

badawczych z przedsiębiorstwami w celu komercjalizacji wyników prowadzonych działań81

.

81

Portal Funduszy Europejskich [http://www.poig.gov.pl/2014_2020/Strony/Program_Inteligetny_Rozwoj_przeslany_do_KE_20121210.aspx ; [Dostęp 09.01.2014 r.]

Problemem jest też to, że często wszelkie inicjatywy [uczelni] są niedojrzałe. Im

[pracownikom naukowym] dopiero trzeba pomóc zdefiniować problem.

[IDI z przedstawicielem Klastra Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin -

Szczecin - Bałtyk]

„Współpraca przebiega dobrze. Na pewno mogłaby przebiegać w sposób

bardziej intensywny, chociażby z Zachodniopomorskim Uniwersytetem

Technologicznym. Potrzebne by było stworzenie jakiś mechanizmów

finansowania tego czasu przejściowego, jaki potrzebuje firma, aby

dojrzeć do współpracy z uczelnią; zanim coś będzie projektem

innowacyjnym potrzeba bardzo dużo czasu: przygotowanie gruntu do

współpracy, określenie potrzeb obu stron, znalezienie naukowców-na to

wszystko nie ma finansowania.”

[IDI z przedstawicielem Klastra Metalowego Metalika]

106

Stworzone dotychczas modele wspólnych działań mogą stanowić podstawę wyjściową

do intensyfikacji współpracy w przyszłości. Główną wskazaną barierą jest brak możliwości

finansowania, co może w pewnym stopniu zniwelować pojawienie się funduszy unijnych.

Przykładem wartym rozważenia jest rozwój współpracy międzynarodowej i wykorzystywanie

zagranicznych wzorców do modelowania rozwiązań na terenie województwa.

2.3. Wpływ instytucji otoczenia gospodarki na lokalny rozwój biznesu

2.3.1. Działalności IOB na rzecz wzrostu gospodarczego

Instytucje otoczenia biznesu wspierają rozwój gospodarczy regionu poprzez realizację własnych zadań statutowych, na różne sposoby, w zależności od specyfiki swojej działalności. Zarówno działalność urzędów pracy, fundacji i stowarzyszeń działających na rzecz przedsiębiorców, jak i lokalnych grup społecznych, czy też innych instytucji zwiększa atrakcyjność regionu. Najczęściej poprzez: pojawienie się nowych obszarów komunikacji i współpracy między przedsiębiorcami, pomoc w uzyskaniu dofinansowania na projekty regionalne oraz zwiększenie kwalifikacji kadr pracowniczych przez szkolenia i staże.

Respondenci będący przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu (badanie TDI) wskazywali najczęściej, iż wszystkie działania, które są realizowane przez instytucje w pośredni lub bezpośredni sposób oddziałują pozytywnie na gospodarkę regionu.

W przypadku urzędu pracy przedstawiciel wskazał, że efektem działalności instytucji jest zarówno zwiększenie atrakcyjności danego regionu poprzez wzrost liczby wykwalifikowanej kadry pracowniczej, jak i zmniejszenie bezrobocia poprzez zapewnienie właściwej komunikacji pomiędzy pracodawcami i pracobiorcami.

Przedstawiciel Krajowej Izby Gospodarki Morskiej ocenił, iż instytucja wspiera rozwój gospodarczy regionów poprzez członków i oddziały, które na danych obszarach

„Wszystkie nasze działania mają na celu wzrost rozwoju gospodarczego,

jeżeli my szkolimy naszych bezrobotnych, jeżeli my współdziałamy

z pracodawcami jeżeli staramy się współpracować w celu dostosowania

kierunków kształcenia do oczekiwań rynku pracy, to analizujemy

potrzeby pracodawców, opracowując plany czy tez szkolenia pytamy

pracodawców o kierunki kształcenia, generalnie wszystko ma na celu

rozwój gospodarczy”.

[TDI z przedstawicielem Urzędu Pracy]

107

funkcjonują. Współpraca z organizacjami regionalnymi skutkuje np. organizacją międzynarodowego kongresu morskiego.

Lokalne grupy działania wspierają region, głównie poprzez pomoc w pozyskiwaniu środków unijnych. Działania te są ograniczone jedynie ilością i rodzajem kierowanych do tej instytucji wniosków przez przedsiębiorców i ich zainteresowaniem współpracą z LGD. Jednocześnie LGD obserwują większe zainteresowanie współdziałaniem ze strony gmin i organizacji pozarządowych niż lokalnego biznesu.

Przedstawiciele innych organizacji wskazują przede wszystkim na działania, które promują region oraz członków instytucji, poprzez organizację różnego rodzaju szkoleń, konferencji targów. Ponadto wskazują na wsparcie rozwoju regionalnego poprzez umożliwianie kontaktów z przedsiębiorstwami zagranicznymi.

„W Szczecinie mamy swój oddział, który bardzo ściśle współpracuje

z Północną Izbą Gospodarczą, współpracuje z tamtejszym Klubem

Biznesu także na tamtym terenie również prowadzimy działalność

i współpracujemy z różnymi organizacjami. Uczestniczymy

w przygotowaniach i realizacji międzynarodowym kongresie morskim,

który w przyszłym roku po raz 3 się odbędzie i Izba jest również dość

intensywnie zaangażowana w te działania. Przyczyniamy się do rozwoju

poprzez naszych członków, którzy na danym terenie funkcjonują.”

[TDI z przedstawicielem Krajowej Izby Gospodarki Morskiej]

„To już zależy czy przedsiębiorcy składają do nas wnioski czy nie, więcej

wniosków składają gminy organizacje poza rządowe tylko, że tam nie ma

[funduszy] np. tworzenie miejsc pracy”.

[TDI z przedstawicielem Lokalnej Grupy Działania]

108

Przedstawiciel Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Rozwoju Regionalnego Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości wskazywał także na istotną rolę IOB w przyciąganiu inwestycji zagranicznych poprzez przyjmowanie zagranicznych misji gospodarczych (Szwecja, Norwegia, Finlandia), w tym prezentację terenów inwestycyjnych (w tym SSE) i polskich potencjalnych współpracowników, wizyty studyjne w polskich przedsiębiorstwach, umożliwienie transferu technologii oraz wsparcie outsourcingu produkcji do Polski.

Wiele instytucji pomaga także pozyskać zewnętrzne źródła finansowania działalności, zarówno poprzez udzielanie pożyczek, jak i poręczeń kredytowych.

„Przede wszystkim promowanie, bo my zajmujemy się

propagowaniem promowanie i edukowaniem, edukacja społeczna

samorządów regionalnych(...). Promocja jest bardzo mocna i bardzo

skuteczna”.

„Wydarzenia które organizujemy są jedyne bądź prawie jedyne w regionie. Skupiamy firmy głównie z regionu ale nie tylko gdyż czasami są firmy zagraniczne lub całej Polski.”

„Organizujemy konferencje które są tematyczne i merytoryczne, generujemy tym samym wydarzenia biznesowe które są jakąś wartością dla regionu.”

„Naszym głównym celem, właśnie jako organizacji, która działa w tym regionie, jest promowanie naszych członków, pomaganie w codziennej działalności i to w zakresie prawa, zmiany przepisów i stosowania przepisów w transporcie drogowym, a także pomocy prawnej w sytuacji krytycznej [także poza granicami kraju]”

[TDI z przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu]

109

Podmiotami, do których skierowana jest oferta instytucji otoczenia biznesu, są m.in. firmy. Wśród badanych przedsiębiorstw (CATI) 33% jest zadowolonych ze współpracy z instytucjami otoczenia biznesu (innymi niż klastry), z czego 4% ocenia tę współpracę bardzo dobrze, a 29% - dobrze. Wśród badanych jedynie 5% sądzi, że kooperacja z instytucjami otoczenia biznesu przebiega źle, zaś 28% ma do niej neutralny stosunek. 33% respondentów nie wyraziło swojej opinii.

„(…) wspieramy innowacyjne przedsiębiorstwa (…) zmniejszając ich

barierę w dojściu do finansowania. Przedsiębiorstwa innowacyjne nie

zawsze mają pieniądze na rozwój. Więc bezpłatne poręczenie kredytu

(…) daje im takie możliwości. Dodatkowo innowacyjnym działaniem jest

doradztwo na każdym etapie współpracy z biznesem, od budowania

biznesplanu, po szukanie środków finansowych w różnych programach

aż wreszcie po poręczenie kredytu inwestycyjnego (…)”

[TDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Regionalnego

Funduszu Poręczeń Kredytowych]

110

Rysunek 21 Jak ocenia Pan/Pani współpracę z instytucjami otoczenia biznesu?


33% respondentów oceniło współpracę instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorstwami jako wystarczającą (w tym 29% - raczej wystarczającą, a 4% - zupełnie wystarczającą). Jedynie 6% badanych uważa, że współpraca IOB z przedsiębiorstwami nie jest satysfakcjonująca (w tym 1% - zupełnie niewystarczająca, zaś 5% - raczej niewystarczająca). 28% ankietowanych ocenia współpracę neutralnie, a 33% nie ma opinii w tym zakresie. Reprezentanci jednostek biorących udział w badaniu swoje opinie opierali na własnym doświadczeniu. Doceniono wzrost zaangażowania IOB w sprawy biznesu w ostatnich 10 latach, a także rozwój współpracy między nauką i biznesem.

Rysunek 22 Jak ocenia Pan/Pani zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorstwami?


0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

Nie mam zdania

Bardzo niskim

Niskim


Wysokim

Bardzo wysokim

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Nie mam zdania

Zupełnie niesatysfakcjonująca

Raczej niesatysfakcjonująca

Ani satysfakcjonująca, ani…

Raczej satysfakcjonująca

Zupełnie satysfakcjonująca

111

18% badanych potrafi wskazać rozwiązania, które instytucje otoczenia biznesu efektywnie wdrażają i dzięki którym wspierają rozwój przedsiębiorczości. Do działalności tej zalicza się m.in. wsparcie finansowe, w tym w postaci korzystny kredytów, działalność prawna, kształcenie zasobów ludzkich (w tym szkolenia specjalistyczne, kursy językowe), rozwój współpracy z uczelniami, prowadzenie badań na rzecz rozwoju danej branży, pomoc firmom typu Start-Up, możliwość korzystania z inkubatorów przedsiębiorczości i parkach technologicznych. 11 % respondentów nie umie wskazać takich rozwiązań. Przedsiębiorcy, którzy udzieli takiej odpowiedzi, nie korzystali z usług IOB i nie mają doświadczenia. 71% badanych nie znało odpowiedzi na pytanie.

7% badanych sądzi, że wśród działań podejmowanych przez IOB są też aktywności nieefektywne, związane ze szkolnictwem wyższym – w tym ze współpracą pomiędzy przedsiębiorstwami a uczelniami oraz z kształceniem w kierunkach nieadekwatnych do trendów rozwoju województwa zachodniopomorskiego, a także z biurokracją i długotrwałym rozwiązywaniem spraw przez urzędy i banki. 39% ankietowanych nie dostrzega nieefektywnych usług, a 54% nie ma na ten temat zdania.

6% przedstawicieli badanych przedsiębiorstw jest zdania, że IOB mogłyby podjąć działania, które obecnie nie są oferowane, ale mogłyby w założeniu zostać wdrożone i przynieść pozytywne rezultaty, a w tym: przywrócenie standardów szkolnictwa zawodowego, większa współpraca między przedsiębiorstwami a szkołami wyższymi i szukanie między tymi partnerami nowych możliwości projektowych oraz zwiększenie wspólnego udziału w badaniach na rzecz rozwoju branż, a także większe wsparcie przedsiębiorców i przedsiębiorczości ze strony urzędów.

2.3.2. Narzędzia wspierania przedsiębiorstw stosowane przez instytucje otoczenia

biznesu82

Instytucje otoczenia biznesu dysponują szeregiem narzędzi, dzięki którym są w stanie oddziaływać na działalność przedsiębiorstw. Rodzaj wsparcia jest w pierwszej kolejności determinowany formą organizacyjną instytucji otoczenia biznesu, do których należą:

spółki publiczno-prywatne izby gospodarcze, zrzeszenia i związki pracodawców fundacje i stowarzyszenia wyodrębnione jednostki samorządów, administracji publicznej lub ośrodków

naukowo-badawczych

Najczęściej spotykanymi formami działania instytucji otoczenia biznesu są:

parki przemysłowe, parki technologiczne, strefy biznesu inkubatory przedsiębiorczości i centra technologiczne preinkubatory i akademickie inkubatory przedsiębiorczości

82 T. Cichocki, Zadania instytucji otoczenia biznesu, Politechnika Wrocławska, 2009, s. 8-10

112

ośrodki szkoleniowo-doradcze centra transferu technologii fundusze pożyczkowe

Do głównych obszarów oddziaływania IOB na działalność wspomaganych przedsiębiorstw zalicza się:

transfer technologii i wsparcie w realizowaniu przedsięwzięć innowacyjnych; redukcja kosztów prowadzonej działalności; rozwój kompetencji przedsiębiorców; pomoc bezpośrednia; pozostałe.

Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu podczas wywiadów TDI wymienili szereg różnych narzędzi i działań, których celem jest wsparcie przedsiębiorstw. Rodzaj wskazywanych instrumentów zależał w znacznej mierze od charakteru danej instytucji:

Usługi doradcze i informacyjne (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Szczeciński Park Naukowo Technologiczny, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Service Inter-Lab)

Usługi szkoleniowe (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Koszalińska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Fundacja Centrum Innowacyjności i Przedsiębiorczości w Koszalinie, Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu, Centrum Wspierania Przedsiębiorczości)

Analizy rynku (m.in. Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii) Finansowanie – pożyczki, inwestycje kapitałowe itd. (m.in.

Zachodniopomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych, Szczeciński Fundusz Pożyczkowy, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego Miasta Szczecin)

Działania integracyjne i pomoc w pozyskaniu kontrahentów (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości, Fundacja Centrum Innowacyjności i Przedsiębiorczości w Koszalinie)

Działania arbitrażowe (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przewoźników Drogowych w Szczecinie)

Reprezentowanie członków IOB (m.in. Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przewoźników Drogowych w Szczecinie)

113

Inkubacja (m.in. Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego - Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości)

Wynajem sal i pomieszczeń (m.in. Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Międzynarodowe Targi Szczecińskie)

Wirtualne biura (m.in. Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny, Współpraca biznesowo-technologiczna (m.in. Regionalne Centrum Innowacji

i Transferu Technologii) Audyty technologiczne i opinie o innowacyjności (m.in. Regionalne Centrum

Innowacji i Transferu Technologii) Działania promocyjne (m.in. Północna Izba Gospodarcza, Regionalne Centrum

Innowacji i Transferu Technologii Wsparcie w formalnościach zw. z dokumentami (tj. dokumenty handlowe

lub spedycyjne) (m.in. Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Przewoźników Drogowych w Szczecinie

Organizacja targów, konferencji, szkoleń, bankietów i in. (m.in. Międzynarodowe Targi Szczecińskie

Pośrednictwo pracy (m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu, Centrum Wspierania Przedsiębiorczości)

Dofinansowywanie miejsc pracy (m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu) Zarządzanie nieruchomościami (m.in. Centrum Wspierania

Przedsiębiorczości)

Przykładowo – Przedstawiciel Krajowej Izby Gospodarki Morskiej w toku wywiadu następująco scharakteryzował działanie reprezentowanej przez niego instytucji:

Reprezentant lokalnej grupy działania wskazał, że tego typu instytucje zajmują się przede wszystkim aktywizacją społeczności lokalnych, w głównej mierze z terenów

„Są dwa obszary działania izby. Pierwszy to jest statutowy i drugi to jest

obszar komercyjny, jeśli chodzi o obszar statutowy to najogólniej rzecz biorąc

reprezentowanie interesów podmiotów które są w izbie czyli wyrażanie

stanowiska w określonych sprawach które może pomóc określonym branżom.

(...) Natomiast działalność komercyjna, my jako izba prowadzimy biuro

legalizacji dok w exporcie (...) prowadzimy działalność szkoleniową, która jest

działalnością odpłatną i przy KIGM działa międzynarodowy sąd arbitrażowy

czyli generalnie można powiedzieć że źródłami dochodów które umożliwiają

funkcjonowanie izby to są po pierwsze składki członkowskie i ta część głównie

służy działalności statutowej i przychody z działalności komercyjnej”.


114

wiejskich. Wsparcie przedsiębiorstw polega przede wszystkim na organizowaniu naborów, w ramach których można otrzymać dotacje na mikro i makro przedsiębiorstwa.

Przedstawiciel Urzędu Pracy opisał działania, podejmowane przez urząd na rzecz przedsiębiorstw przede wszystkim jako: organizacja szkoleń, poradnictwo zawodowe, refundacja kosztów wyposażenia stanowisk, organizacja staży, pomoc w znalezieniu pracowników. Działania podejmowane przez tę instytucję mają na celu przede wszystkim wspieranie rynku pracy oraz dostarczenie przedsiębiorcom wykwalifikowanych pracowników, których kwalifikacje odpowiadają ich potrzebom.

Kolejna instytucja zajmuje się organizacją targów i eventów, które pozwalają firmom na promocję oraz rozwój własnej marki. Respondent wskazał na fakt, że dzięki organizowanym wydarzeniom przedsiębiorcy mają możliwość spotkania się z przedstawicielami własnej branży oraz potencjalnymi klientami:

„Lokalne grupy działania, jak wszystkie grupy w Polsce, czyli

aktywizacja społeczności wiejskiej podnoszenie jakości życia

na terenach wiejskich, szkolenia warsztaty, wyjazdy studyjne,

wdrażamy lokalne strategie rozwoju poprzez umożliwienie

beneficjentom wnioskowanie w środki z programu obszarów wiejskich.

Prowadzimy nabory na takie działania jak tworzenie rozwój mikro

przedsiębiorstw czyli przedsiębiorcy maja możliwość otrzymania dotacji

na zasadzie refundacji z agencji restrukturyzacji i modernizacji

rolnictwa na nierozpoczęcie lub rozwój działalności”.

[TDI z przedstawicielem lokalnej grupy działania]

„Poczynając od realizacji zgłaszanych przez przedsiębiorców ofert pracy.

czyli kierowanie osób bezrobotnych, szkolenia na potrzeby pracodawców,

poradnictwo zawodowe na potrzeby pracodawców i różne instrumenty

czyli organizacja staży, refundacja kosztów wyposażenia stanowisk, więc

bardzo szeroki zakres świadczeń którymi dysponujemy na rzecz

pracodawców”.

[TDI z przedstawicielem Urzędu Pracy]

115

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości specjalizuje się w działalności konsultingowej dla sektora MŚP oraz organizacji różnego typu szkoleń (dla osób dorosły, bezrobotnych, a także związane z dokształcaniem pracowników). W swojej ofercie ma także wynajem powierzchni dla osób rozpoczynających działalność, prowadzenie seminariów i giełd korporacyjnych – krajowych i zagranicznych, obsługę inwestorów zagranicznych, prowadzenie europejskiej sieci współpracy między przedsiębiorcami – EEN oraz wdrażanie programów unijnych (przede wszystkim dla MŚP i wybranych grup społecznych).

Najbardziej efektywne, zdaniem respondenta, są kontakty z firmami i realizacja usług „szytych na miarę” – dostosowanych do potrzeb konkretnego przedsiębiorcy. Przykładem świadczonych usług jest doradztwo związane z prawem innych krajów.

„Poczynając od realizacji zgłaszanych przez przedsiębiorców ofert

pracy czyli kierowanie osób bezrobotnych, szkolenia na potrzeby

pracodawców, poradnictwo zawodowe na potrzeby pracodawców

i różne instrumenty czyli organizacja staży, refundacja kosztów

wyposażenia stanowisk, więc bardzo szeroki zakres świadczeń którymi

dysponujemy na rzecz pracodawców”.

„Działamy w obszarze marketingu targowego, czyli organizujemy

wydarzenia, w których przedsiębiorcy prezentują swoje firmy. To są

targi, konferencje, prezentacje, prelekcje, giełdy kooperacyjne i

szkolenia organizowane w czasie targów.”

[TDI z przedstawicielem Międzynarodowych Targów Szczecińskich]

„Mamy obsługę konkretną firm pod względem (..) problemów związanych

z wysyłaniem pracowników na teren np. Niemiec, Unii Europejskiej, (..)

Szwecji, Norwegii, Danii, tam są specyficzne prawne aspekty, które (..) nie

funkcjonują tak jak w Polsce, bo każdy kraj ma (..) specyficzne inne

przepisy prawne i my je znamy i informujemy o nich przedsiębiorców.”

[TDI z przedstawicielem instytucji otocznia biznesu]

116

Wskazywane przez respondentów badań TDI, będących przedstawicielami instytucji otoczenia biznesu, narzędzia można skategoryzować jako działania ukierunkowane na:

doradztwo prawne pomoc finansową wsparcie promocji branży wsparcie rynku pracy poprawę komunikacji między poszczególnymi przedsiębiorstwami i branżami

Zdaniem uczestników spotkania fokusowego (przedsiębiorców i przedstawicieli klastrów), instytucje otoczenia biznesu mają czas i zasoby by rozpoznać założenia programów unijnych (np. Horyzont 2020) i stworzyć jasną informację dla przedsiębiorców – w tym m.in. przedstawić ramy czasowe składania projektów.

Ze względu na fakt, że niektóre IOB są organizacjami rozbudowanymi, mają – zdaniem badanych – małą efektywnością działań. Wynika to z faktu, że obsługują łącznie wiele branż i trudno jest pogodzić w takim przypadku interesy różnych grup. Przykładem, który wskazali badani, były izby gospodarcze. W oczach przedsiębiorców daje to przewagę inicjatywom klastrowym, które mają charakter branżowy oraz zdefiniowany obszar i specyfikę:

Instytucjami otoczenia biznesu, które zostały docenione przez respondentów były parki technologiczne (w połączeniu z ideą klastrowania przedsiębiorstw) oraz Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii.

„Łączna efektywność nie jest tak dobra jak w klastrze. Klaster jest z

przodu.”

[FGI z przedstawicielami klastrów i przedsiębiorstw-członków klastrów]

„Park przemysłowy jest elementem wdrożenia projektu. Wcześniej występuje

inicjatywa klastrowa, niekoniecznie sformalizowana. Inicjatywy klastrowe

mogą świetnie uzupełniać rynek - są przed i po parkach technologicznych.”

„Współpraca z RCITTem była bardzo dobra. Doceniamy rolę Parku

Technologicznego dla klastra IT. Jesteśmy zadowoleni ze współpracy.”


117

Dokonując oceny efektywności IOB w skali od 1 do 5, ich rolę oceniono na 3.

W trakcie wywiadów IDI przedstawiciele klastrów oceniali wsparcie przedsiębiorstw ze strony instytucji otoczni biznesu w zróżnicowany sposób. Jedni zarzucają IOB brak działań informacyjnych reklamujących oferowane usługi, inni – brak odpowiedniej oferty.

Doceniane są oferty szkoleń i wymiany wiedzy, ale pojawiają się zarzuty dotyczące braku indywidualnych konsultacji.

„Bardzo dużo zainwestowanego kapitału, efektywność na poziomie 3 w skali

do 5.”


„Jeżeli chodzi o IOB to jest za mało informacji - właściwie wiemy tylko, że

coś otwarto, realizuje się, przecięto wstęgę. Natomiast nie ma informacji

ścisłej, co możemy uzyskać w tych określonych miejscach. O niektórych

sprawach dowiaduję się z gazety, a powinienem dostać oficjalne pismo,

pełną informację o ofercie danej instytucji.”

„Miło współpracuje się z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu

Technologii, choć nie mają wiele nam do zaoferowania. Czy jakieś działania

należy wprowadzić? Nic nie są w stanie zrobić. To my zapraszamy ich na

pokazy nowych technologii np. z Japonii.”


118

Przedstawiciele klastrów zwracają również uwagę na długi okres oczekiwania na pomoc ze strony IOB.

Szerokie wsparcie otrzymały klastry, które działają przy Północnej Izbie Gospodarczej – Klaster Kreatywny mógł liczyć na wsparcie finansowe, techniczne jak i informacyjne oraz administracyjne.

„Oferta szkoleń czy wymiany wiedzy jest bardzo dobra. Brakuje

indywidualnych konsultacji, na co potrzeba oczywiście środków, tak aby

początkujące firmy nie musiały za to płacić. Doradcy strategiczni czy

porady prawne- są to drogie usługi. Nie wszystkie IOB mają na to budżety, a

to jest bardzo ważne, szczególnie na starcie, dla przedsiębiorców. Szkolenia

ogólne są otwarte, ale brakuje miejsc na konsultacje indywidualne, lub nie

ma ich wcale.”


„W zasadzie te instytucje działają dosyć dobrze. Współpraca z RCITT

czasami jest za bardzo wydłużona w czasie, to jedyna uwaga. Jest to na

pewno niekorzystne z punktu widzenia tej współpracy. W tej chwili nie ma

działań typowo dedykowanych dla nas.”


„Tu muszę powiedzieć o Północnej Izbie Gospodarczej, czyli naszej matce

żywicielce. Gdyby nie PIG klaster nie mógłby powstać. To PIG dała nam

bardzo szerokie administracyjne i inne wsparcie techniczne. Dzięki renomie

Izby nagle okazało się, że do wielu urzędów mamy drzwi szeroko otwarte,

nagle zaczęto z nami rozmawiać, zrozumiano, że jesteśmy cenną inicjatywą.

To nie udałoby się bez instytucji otoczenia biznesu. Władze Izby są

ambasadorem naszego klastra, pomagają uzyskać dofinansowania

chociażby na Targi, np. mieliśmy cały obiekt za darmo.”


119

2.4. Ocena wpływu interwencji publicznych w zakresie wsparcia klastrów

i IOB na osiąganie wskaźników rezultatu strategicznego

2.4.1. Działania finansowane ze środków Unii Europejskiej w perspektywie budżetowej

2007-2013

2.4.1.1. Działania podejmowane przez klastry

Klastry były zaangażowane w różnego typu projekty realizowane w ramach funduszy unijnych (m.in. Europejskiego Funduszu Społecznego, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego). Podczas indywidualnych wywiadów pogłębionych przedstawicieli klastrów z województwa zachodniopomorskiego poproszono o wskazanie, w jakie działania finansowane ze środków UE w latach 2007-2013 były zaangażowane ich instytucje. Połowa respondentów wskazała, że nie była beneficjentem żadnych dotacji. Pozostali uczestnicy badania wskazali na realizację tzw. projektów miękkich, na które składają się szkolenia, stypendia, współpraca partnerska, imprezy kulturalne i edukacyjne itp., jak np.:

Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster ICT Pomorze Zachodnie i kooperujących

Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji Transfer wiedzy w regionie poprzez rozwój sieci współpracy EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej Akademia zarządzania – szkolenia dla trenerów

Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster ICT Pomorze Zachodnie i kooperujących

Projekt pn. „Specjalistyczne i menedżerskie szkolenia IT dla firm Stowarzyszenia Klaster ICT Pomorze Zachodnie i kooperujących” realizowany był w partnerstwie Technoparku z Klastrem ICT Pomorze Zachodnie. Źródłem finansowania był Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorców w regionie, Poddziałanie 8.1.1. Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw. Projekt obejmował szereg bezpłatnych szkoleń dla ponad 160 pracowników członków Klastra. Były to następujące szkolenia:

Programowanie w języku SQL wraz z certyfikacją (Oracle Database SQL Expert-1Z0-047)

Programowanie w języku NET wraz z certyfikacją Microsoft (MCTS: .NET Framework 4.5 Web Applications)

Bazy danych Oracle wraz z certyfikacją (Oracle Database 11g: Administration Workshop I DBA Release 2, 1Z0-052)

120

Bazy danych MS SQL Server (TS Microsoft SQL Server 2012, Implementation and Maintenance, Exam 70-432)

Zarządzanie projektami wg PMBoK® Guide, akredytowane przez PMI Business English dla kobiet

Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji

Projekt pn. „Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji” realizowany był w ramach Działania 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i Transfer Wiedzy, ZPORR; partnerem był Klaster „Zielona Chemia”. Realizacja projektu polegała głównie na utworzeniu oraz rozwijaniu sieci współpracy na poziomie regionalnym, pomiędzy dostawcami innowacji i technologii, a ich odbiorcami, czyli szkołami wyższymi i sektorem MSP, której celem było podniesienie poziomu innowacyjności i konkurencyjności regionu. Najważniejszymi elementami sieci Regionalnego Systemu Innowacji są: Lokalne Ośrodki Transferu Technologii i Innowacji oraz klastry przemysłowe. Zadaniem ośrodków LOTTI utworzonych w instytucjach okołobiznesowych i na uczelniach wyższych było zidentyfikowanie potrzeb technologicznych sektora małych i średnich przedsiębiorstw, ponadto gromadzenie otrzymywanych informacji, a następnie przekazywanie ich do jednostek badawczych oraz naukowców. Podczas realizacji projektu prowadzono działania na rzecz utworzenia i rozwoju w regionie klastrów przemysłowych. Przeprowadzone zostały również badania i analizy potencjału rozwoju wybranych branż (sektor przetwórstwa rybnego, chemiczny oraz drzewno-meblarski) oraz konferencje i spotkania konsultacyjne z udziałem ekspertów w zakresie transferu technologii oraz klastrów przemysłowych.

Projekt ten miał na celu promocję innowacyjności w województwie zachodniopomorskim poprzez szkolenia i spotkania informacyjne skierowane głównie do przedsiębiorców, naukowców oraz studentów, a także przeprowadzenie kampanii medialnej prowadzącej do szerzenia kultury innowacji.

EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej

„EKOchemia – wykwalifikowane kadry branży chemicznej” to projekt szkoleniowy o charakterze otwartym, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Realizowany był przez Global Erisson Consulting sp. z o.o. pod patronatem Stowarzyszenia Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego „Zielona Chemia”. Przedsięwzięcie skierowane było do przedsiębiorców oraz pracowników przedsiębiorstw z obszaru województwa zachodniopomorskiego.

W ramach projektu oferowano szkolenia m.in. w zakresie:

zarządzania systemem REACH w przedsiębiorstwie gospodarowania odpadami w przedsiębiorstwie wykorzystania nowatorskich metod analitycznych w przemyśle chemicznym

i ochronie środowiska coaching, zasada równości szans i transfer wiedzy pomiędzy strefą B+R

a przedsiębiorstwem

121

Zajęcia realizowane były w formie wykładów oraz warsztatów prowadzonych w nowoczesnych laboratoriach.

Akademia zarządzania – szkolenia dla trenerów

Projekt pn. „Akademia zarządzania - szkolenia dla trenerów" realizowany był w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorców w regionie, Poddziałanie 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw. Szkolenia kierowane były przede wszystkim do pracowników przedsiębiorstw z sektora MSP, trenerów-szkoleniowców, pracowników działów HR, osób zarządzających zespołami w kontekście prowadzenia szkoleń interpersonalnych i biznesowych, którzy zajmują się profesjonalnie wspieraniem rozwoju pracowników, są menedżerami oraz specjalistami ds. szkoleń i rozwoju personelu, także pracownikami działów szkoleń, szkoleniowcami i trenerami wewnętrznymi oraz trenerami zewnętrznymi prowadzącymi własną działalność z terenu województwa zachodniopomorskiego.

Celem projektu było podniesienie kwalifikacji zarządczych i trenerskich uczestników szkolenia z terenu województwa zachodniopomorskiego dla znacznie skuteczniejszego budowania i sprawniejszego motywowana swoich zespołów, a także zarządzania nimi. Program zakładał m.in. podniesienie umiejętności uczestników w zakresie:

kompetencji warsztatowych – obejmują one umiejętności układania planu szkolenia i dostosowywania go do potrzeb uczestników, ponadto umiejętności analizowania oraz omawiania ćwiczeń i zadań grupowych

diagnozowania kompetencji społecznych, a także umiejętności porozumiewania się z innymi osobami oraz indywidualnego potencjału szkolonych

meta-kompetencji, które obejmują umiejętność rozpatrywania interakcji zachodzących na poziomie trener – grupa, rozumienia zachodzących procesów grupowych, analizy wąskich gardeł komunikacyjnych oraz rozwiązywania sytuacji problematycznych, które mogą występować podczas szkolenia, a także retrospekcji oraz autoanalizy.

2.4.1.2. Działania podejmowane przez IOB

Instytucje Otoczenia Biznesu to podmioty, które dysponują bazą materialną, techniczną, zasobami ludzkimi oraz kompetencjami niezbędnymi do świadczenia usług na rzecz przedsiębiorstw. W związku z tym, że ich główne zadania to wspieranie przedsiębiorczości, pomoc prywatnym podmiotom, podnoszenie jakości zasobów ludzkich, realizacja przedsięwzięć infrastrukturalnych, tworzenie sieci współpracy oraz partnerstwa różnych przedsiębiorstw i wiele innych, jednocześnie będąc instytucjami non-profit potrzebują pewnego wsparcia finansowego umożliwiającego im realizację swoich zamierzeń.

122

W latach 2007-2013 IOB mogły ubiegać się o dofinansowania z Unii Europejskiej m.in. w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego w ramach osi 1. Gospodarka – Innowacje – Technologie, której celem było podniesienie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionu, w szczególności wzrost poziomu inwestycji w sektorze MSP, atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz rozwój sieci powiązań kooperacyjnych sektora przedsiębiorstw, edukacji i nauki, badań i rozwoju. Podmioty te uzyskiwały najczęściej dotacje w ramach działania 1.2. Innowacje i transfer technologii, poddziałanie 1.2.1. Wsparcie proinnowacyjnych instytucji otoczenia biznesu. Zrealizowane projekty to m.in.:

Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie przy ul. Niemierzyńskiej; beneficjent – Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o.

Utworzenie Service Inter-Lab – Centrum Transferu Wiedzy i Innowacyjności dla Sektora Usług przy Uniwersytecie Szczecińskim

Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki; beneficjent – Północna Izba Gospodarcza w Szczecinie

Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie; beneficjent Park Technologiczny w Koszalinie

Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy Dębno w celu wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania; beneficjent – Gmina Dębno, skorzystało Centrum Wspierania Biznesu

Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych; beneficjent – Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Szczecinie

Ponadto IOB pozyskiwały środki także z innych programów, w tym m.in. Południowy Bałtyk, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka i Program Operacyjny Kapitał Ludzki.

Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie przy ul. Niemierzyńskiej

Celem projektu pn. „Budowa i wyposażenie I Etapu Pomerania Technopark w Szczecinie przy ul. Niemierzyńskiej” było poprawienie i zwiększenie zarówno infrastruktury szkoleniowej oraz informatycznej, jak i biurowo-laboratoryjnej, która oferowana jest na preferencyjnych warunkach innowacyjnym przedsiębiorstwom działającym w województwie zachodniopomorskim na terenie Pomerania Technopark. Działania w ramach projektu polegały na budowie 3 obiektów o powierzchni 10,000m2, pełniących funkcje:

centrum inkubacji biznesu - przestrzeń przeznaczona do stymulowania i wspierania nowopowstających przedsiębiorstw

123

centrum innowacji – charakteryzujące się wysokim standardem technicznym, przeznaczone dla podmiotów prowadzących działalność w zakresie wysokich technologii

centrum komputerowego - częściowo przeznaczonego wyłącznie pod zaplecze techniczne, w którym znalazła się serwerownia wraz z niezbędnym wyposażeniem przeznaczonym na potrzeby przedsiębiorstw działających w Parku, administracji publicznej i innych podmiotów gospodarczych

W ramach działania Technoparku oferowane są usługi dla przedsiębiorstw związane m.in. z wynajmem powierzchni biurowych, szkoleniami i doradztwem, kreowaniem wizerunku oraz współpracą między podmiotami zlokalizowanymi w Parku.

Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki

Podstawowymi celami projektu pn. „Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki” były:

promocja idei przedsiębiorczości wraz z tworzeniem korzystnych warunków do rozwijania przedsiębiorczości

promocja innowacyjności, a także roli innowacyjnych rozwiązań w rozwoju przedsiębiorstw oraz ich wpływ na gospodarkę regionalną

współpraca z podmiotami funkcjonującymi na regionalnym rynku przedsiębiorczości

wspieranie i promocja inicjatyw klastrowych wspieranie i promocja działań na rzecz połączenia świata nauki i gospodarki analiza trendów rozwojowych i prognozowania zmian gospodarczych w regionie

Podstawowym założeniem projektu było utworzenie Centrum Współpracy Nauki i Gospodarki, świadczące usługi wspomagające przedsiębiorczość w województwie zachodniopomorskim, jak np.:

innowacyjne doradztwo w zakładaniu działalności gospodarczej oraz monitoring przedsiębiorczości

branżowo ukierunkowane usługi doradcze, kooperacyjne, informacyjne i promocyjne

transfer technologii wsparcie inicjatyw klastrowych, m.in.:

- opracowanie i wykonanie bazy danych klastrów - komunikaty, informacje branżowe, trendy w ekonomii i technologii

umieszczane na forum internetowym Centrum - organizowanie spotkań integrujących środowisko klastrów - działania na rzecz usprawniania współpracy między członkami klastrów

oraz instytucjami zewnętrznymi - współpraca klastrów z przedstawicielami zaplecza badawczo-

rozwojowego

124

- pozyskiwanie inwestorów zagranicznych dla działań inwestycyjnych w klastrach

- wyszukiwanie międzynarodowych spotkań i delegacji klastrowych wsparcie przedsiębiorców z województwa zachodniopomorskiego

we wchodzeniu na nowe rynki, np.: - poszukiwanie kontrahentów na rynkach zagranicznych - promocja oferty firm na rynkach zagranicznych - wypełnianie wniosków o dofinansowanie na wyjazd na targi

międzynarodowe - wypełnianie wniosków na wyjazd na misję gospodarczą - tłumaczenie ofert kooperacyjnych - organizacja międzynarodowych giełd kooperacyjnych

Podczas trwania projektu zrealizowano następujące zadania:

prace modernizacyjne i przebudowa infrastruktury zakup mebli do pomieszczeń Centrum zakup sprzętu komputerowego i informatycznego na potrzeby Centrum zakup oprogramowania i systemów informatycznych na potrzeby Centrum

Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie

Projekt pn. „Rozwój Parku Technologicznego w Koszalinie” polegał na stworzeniu warunków do rozwoju Parku Technologicznego w Koszalinie poprzez adaptację i wyposażenie istniejących pomieszczeń, zakup infrastruktury ICT, a także zakup usług związanych z utworzeniem platformy elektronicznej.

Pomieszczenia Parku, którymi są przejęte od Politechniki Koszalińskiej sale dydaktyczne, wymagały kompleksowego remontu. Dzięki realizacji omawianego projektu, Park Technologiczny dysponuje zaadaptowaną na potrzeby swojej działalności powierzchnią ok. 1300 m2, na którą składają się: sala konferencyjna, 24 pomieszczenia przeznaczone na siedziby MSP oraz biuro Parku.

Celem projektu było stworzenie warunków do rozwoju Parku Technologicznego S.A. w Koszalinie, umożliwiające:

budowanie świadomości inwestycyjnej przedsiębiorstw – sala konferencyjna przeznaczona na szkolenia dla firm, natomiast platforma elektroniczna służy jako skuteczne narzędzie promocji działalności gospodarczej opartej o nowe technologie oraz narzędzie ułatwiające komunikację świata B+R z przedsiębiorstwami

umożliwianie transferu technologii tworzenie warunków dla nowych oraz istniejących przedsiębiorstw opartych

o nowe technologie

Zadania sfinansowane ze środków Unii Europejskiej obejmowały:

dokumentację projektu

125

adaptację pomieszczeń PT zakup wyposażenia zakup infrastruktury ICT utworzenie platformy elektronicznej zarządzanie projektem promocję projektu

W wyniku realizacji projektu Park Technologiczny wzmocnił swoją pozycję na rynku instytucji otoczenia biznesu, przede wszystkim ze względu na:

kompleksowy charakter świadczonej pomocy dla MSP jakość oferowanej infrastruktury jakość i skuteczność świadczonej pomocy

Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy Dębno w celu wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania

W ramach projektu pn. „Rozwój infrastruktury Centrum Wspierania Biznesu Gminy Dębno w celu wsparcia działalności klastra branży drzewno-meblarskiej oraz rozwoju transgranicznej współpracy gospodarczej Euroregionu Pomerania” zmodernizowane zostały pomieszczenia zlokalizowane w Centrum Wspierania Biznesu, przy ul. Daszyńskiego. Remont objął salę konferencyjną, w której dodatkowo przebudowano instalację elektryczną i teletechniczną (instalacje głośnikowe oraz audio-video). Wyremontowano hall i korytarz w głównym wejściu, natomiast w pomieszczeniu, gdzie znajdował się bar powstała sala spotkań biznesowych. Zmodernizowane zostały również taras i schody zewnętrzne, a także odnowiono elewację. Ponadto, sala konferencyjna i sala spotkań biznesowych wyposażona została w sprzęt audiowizualny. Dodatkowo, pomieszczenia umeblowane zostały w nowe krzesła i stoły konferencyjne oraz stoliki i fotele klubowe.

Efektem realizacji projektu jest poszerzenie usług CWB o proinnowacyjne usługi wspierające powstanie i działalność klastra drzewno–meblarskiego oraz udostępnienie zaplecza technicznego dębnieńskich przedsiębiorców, w celu transgranicznej współpracy gospodarczej.

Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych

Projekt pn. „Dostosowanie budynku Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii do świadczenia nowych usług proinnowacyjnych” zakładał przebudowę i rozbudowę istniejącego wcześniej budynku przemysłowego ze zmianą sposobu użytkowania na budynek biurowy Regionalnego Centrum Innowacji i Transferu Technologii. W zmodernizowanym obiekcie RCIiTT zostały ulokowane instytucje zajmujące się przede wszystkim budowaniem współpracy pomiędzy sferą nauki i przemysłu, a co za tym idzie transferem oraz komercjalizacją technologii, ochroną

126

własności intelektualnej, a także promocją przedsiębiorczości. Sale szkoleniowo-konferencyjne wybudowane zostały z myślą o organizowaniu w nich szkoleń e-learningowych dla Wydziałów ZUT oraz dla przedsiębiorców w zakresie m.in. informatyki, architektury, technologii i inżynierii chemicznej. Ponad 1000m2 pomieszczeń przygotowanych została do lokowania się tam przedsiębiorstw powstających w ramach Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości, jak i powstających przy Uczelni innowacyjnych przedsiębiorstw typu spin-off i start-up. Preinkubowane firmy uzyskały dzięki temu przedsięwzięciu bardzo dobre warunki do rozwoju i przejścia w kolejną fazę inkubacji. Zbudowana została również infrastruktura dla posadowienia specjalistycznych laboratoriów realizujących badania na zamówienia przemysłu. Rozwój RCIiTT, jako jednostki regionalnej, w dużej mierze pozwala na koordynację i rozwój innowacyjnych przedsięwzięć oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu.

Projekt w całości wpisuje się w cele Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego przez zwiększenie skuteczności procesu udostępniania i wdrażania do gospodarki innowacyjnych technologii poprzez rozszerzenie oferty usług proinnowacyjnych, udostępnianie infrastruktury dla firm opartych na nowoczesnych technologiach oraz stworzenie miejsca skupiającego profesjonalne zaplecze doradcze. ZUT stworzył koncepcję RCIiTT, opierającą się na współpracy z różnymi podmiotami na rzecz podnoszenia konkurencyjności regionu w dziedzinie przedsiębiorczości, badań i rozwoju oraz przedsiębiorczości akademickiej.

O zaangażowaniu w działania finansowane ze środków UE w latach 2007-2013 wspomniało również dwoje respondentów uczestniczących w wywiadach telefonicznych z Instytucjami Otoczenia Biznesu. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu realizował kilka projektów konkursowych, których celem była poprawa sytuacji osób bezrobotnych na rynku pracy, konsekwencją czego miało być ich zatrudnienie. Przedstawiciel tej instytucji powiedział, że cztery projekty są jeszcze w trakcie realizacji, natomiast dwa inne zostały zakończone z sukcesem – wszystkie wskaźniki zostały bowiem osiągnięte, niektóre nawet z zauważalną nadwyżką.

Krajowa Izba Gospodarki Morskiej wraz z kilkoma szkołami wyższymi uczestniczyła w realizacji projektu pn. „Generation Balt. Linking maritime education with the changing job market for a new generation of Baltic Sea experts”83.

83 Projekt był realizowany z udziałem IOB spos ro d członko w Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego i

Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego.

127

Z kolei w Zachodniopomorskim Stowarzyszeniu Rozwoju Regionalnego realizowano projekty związane m.in. z turystyką, z edukacją i udzielaniem informacja nt. możliwości pozyskania dotacji unijnych. Skuteczność działań przedstawiciel Instytucji ocenił na 45-50%, co oznacza, że blisko połowa ze zgłaszanych wniosków o dotacje została rozpatrzona pozytywnie.

Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości realizowało w latach 2007-2013 projekty finansowane z PO IG (priorytety 2.1. i 2.3) oraz RPO (priorytety 7.1 i 1.1). Podejmowane działania wiązały się m.in. z rozwojem infrastruktury informatycznej, budową Centrum Technologii Nawigacyjnych, budową systemu pilotowo-dokującego, a także prowadzeniem badań. Efektem było doposażenie i modernizacja infrastruktury.

2.4.2. Założenia do podejmowania działań w zakresie wsparcia klastrów i IOB

w perspektywie finansowej 2014-2020

Głównym celem polskiej polityki klastrowej jest wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności krajowej gospodarki poprzez zwiększenie współpracy, interakcji i przepływów wiedzy w ramach funkcjonujących klastrów. Zakłada się realizację następujących działań:

pobudzanie wewnętrznych przepływów wiedzy, interakcji, kooperacji, a także tworzenie niezbędnego kapitału społecznego,

mocniejsze usieciowienie klastrów, głównie w układzie międzynarodowym i międzysektorowym,

koncentrację środków finansowych i tworzenie synergii pomiędzy politykami i instrumentami wsparcia w celu wzrostu efektywności wykorzystania nakładów publicznych,

„Ten projekt polegał na działaniach zmierzających do większej

synchronizacji potrzeb gospodarki morskiej z kierunkami kształcenia

ludzi i przybliżenia problematyki morskiej studentom rożnych krajów,

były organizowane także staże dla młodzieży z rożnych krajów

południowego Bałtyku, Kalmarze, Szwecji, Rostoku, Gdyni, Kłajpedzie.

Ci ludzie, którzy studiowali na kierunkach niezwiązanych z gospodarką

morską poznawali specyfikę gospodarki morskiej, poznali działalność

portów stoczni, uczestniczyli również w rejsie czy poznawali pracę na

morzu. Podsumowaniem merytorycznym tego 3-letniego okresu była

konferencja w Rostoku, która miała miejsce we wrześniu i wydanie

wydawnictwa, które mówi o przyszłym zapotrzebowaniu na kardy

w gospodarce morskiej w rejonie południowego Bałtyku.”


128

lepsze dostosowanie oferty instytucji otoczenia do potrzeb podmiotów zrzeszonych w klastrze,

mobilizowanie inwestycji prywatnych w klastrach, zwiększenie wolumenu innowacyjnych towarów i usług oferowanych przez

członków klastrów zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym.

W unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 zdecydowano się w dalszym ciągu wspierać rozwój klastrów, które ze względu na swoją naturę mają do odegrania istotne role zarówno w ewolucji, jak i transformacji europejskiego przemysłu w kierunku nowych strategicznych specjalizacji. Założeniem jest, iż klastry mają stać się katalizatorami trwałych zmian, pozwalających w efektywny sposób wykorzystywać istniejące zasoby, a także podnieść wydajność i konkurencyjność przedsiębiorstw, w konsekwencji czego przywrócić Europę na ścieżkę wzrostu. Wspieranie klastrów, jako narzędzia wdrażania polityki gospodarczej, zakładają dokumenty strategiczne i operacyjne na poziomie europejskim.

W ramach RPO WZ 2014-2020 wsparcie ma obejmować procesy sieciowania i nawiązywania współpracy w ramach klastrów i inicjatyw klastrowych, polegającej na przepływie wiedzy oraz rozwoju inteligentnych specjalizacji. Ponadto wspierane będą m.in. projekty zakładające profesjonalizację usług świadczonych przez IOB i klastry (priorytet inwestycyjny 3.4.; cel szczegółowy 6). Pomysły związane z promowaniem inwestycji B+R oraz B+I zgłaszane przez porozumienia klastrowe i konsorcja będą traktowane priorytetowo w ramach priorytetu inwestycyjnego 1.2.84

Warto podkreślić, że Inteligentne i Regionalne Specjalizacje są priorytetem dla Komisji Europejskiej, jednakże nie oznacza to, że finansowanie dotyczyć będzie wyłącznie klastrów objętych tymi specjalizacjami. Przeznaczone wsparcie będzie miało na celu rozwój usług świadczonych m.in. przez klastry, mające na celu zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności, a także aktywności badawczo-rozwojowej.

Klastry mogą również ubiegać się o środki finansowe w ramach Programu Operacyjnego

Inteligentny Rozwój. Wyodrębniona została oś priorytetowa III: „Wsparcie otoczenia

i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw”, w ramach której przewiduje się m.in.

wsparcie rozwoju klastrów - budowę systemu krajowych klastrów kluczowych.

W ramach PO IR zakładana jest realizacja działań związanych z przygotowaniem

systemu wyłaniania krajowych klastrów kluczowych, a także budową krajowego

systemu informacji o instytucjach otoczenia biznesu i klastrach wraz z ich

monitoringiem i ewaluacją. Działania w tym zakresie są uzasadniane wysokim

potencjałem innowacyjnym krajowych klastrów kluczowych, co będzie przyczyniało się

do wsparcia projektów w zakresie internacjonalizacji oraz rozwoju współpracy

84

Regionalny Program Operacyjny Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 [dokument zamieszczony na stronie internetowej: http://www.rpo.wzp.pl/rpo/perspektywa_2020/wiadomosci/p-r-m-a-22498/wiadomosci.htm; data dostępu: 16.03.2015 r.]

129

z podmiotami zewnętrznymi (w tym projekty związane z marketingiem, brandingiem,

sieciowaniem krajowym i międzynarodowym)85.

Podstawowym dokumentem jest Strategia Europa 2020 i jej projekty przewodnie, które przewidują wielowymiarowe wsparcie klastrów, jako instrumentu podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności europejskich przedsiębiorstw na globalnym rynku. Pierwszym ze wspomnianych projektów jest „Unia Innowacji”, w ramach którego Komisja Europejska wspiera tworzenie klastrów na skalę światową, a także dąży do konsolidacji programów wspierających współpracę transgraniczną. Kolejną inicjatywą flagową w ramach Strategii jest „Polityka Przemysłowa w Erze Globalizacji”, która wskazuje, że polityka klastrowa powinna dotyczyć przede wszystkim niwelowania niedoskonałości rynku oraz tworzeniu sieci współpracy pomiędzy przemysłem a instytucjami badawczymi. Klastry wspominane są również w ramach „Europejskiej Agendy Cyfrowej”, zakładającej osiągnięcie przewagi konkurencyjnej przez państwa europejskie, poprzez rozwój innowacyjnych klastrów.

Komisja Europejska przywiązuje dużą wagę do współpracy pomiędzy klastrami i przedsiębiorstwami reprezentującymi różne branże oferując wsparcie w tworzeniu innowacji międzysektorowych i innowacji związanych z łańcuchami wartości. Celem tych działań jest transformacja branż przemysłowych poprzez kreatywność, efektywność użytkowania zasobów oraz wykorzystanie technologii i usług powstających na styku różnych rodzajów działalności.

Strategia wspierania klastrów na lata 2014-2020

Opracowana została przez DG Enterprise and Industry. Jej głównym założeniem jest promowanie wysokiej jakości zarządzania klastrami, realizowane poprzez organizację szkoleń zarówno dla trenerów, jak i managerów klastrów, a także poprzez certyfikację jakości. Dla potwierdzenia jakości klastry mogą ubiegać się o złote lub brązowe odznaki, przyznawane na podstawie benchmarkingu względem wyróżniających się w danej branży klastrów.

Kolejnym, niezwykle istotnym założeniem jest tworzenie bliskich relacji między klastrami z różnych, nie tylko europejskich, krajów, a także rozszerzenia współpracy pomiędzy klastrami funkcjonującymi w odmiennych branżach, poprzez porozumienia i misje gospodarcze. Są one organizowane zarówno dla podmiotów zarządzających klastrami, jak i dla funkcjonujących w ramach klastrów przedsiębiorstw z sektora MSP. Celem misji jest internacjonalizacja przedsiębiorstw poprzez klastry oraz umożliwianie znalezienia partnerów biznesowych i technologicznych, a także stworzenie szansy wejścia na nowe rynki zagraniczne.

Tworzone są również strategiczne partnerstwa klastrów – European Strategic Cluster Partnership. Muszą mieć one wymiar europejski, tj. obejmujące min. Cztery organizacje

85 Program Operacyjny Inteligentny Rozwo j 2014 – 2020, s. 57 http://www.mir.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Documents/POIR_do_KE_10012014.pdf [data pobrania: 13.03.2015 r.]

http://www.mir.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Documents/POIR_do_KE_10012014.pdf

http://www.mir.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Documents/POIR_do_KE_10012014.pdf

130

klastrowe lub sieci będące przedstawicielami co najmniej trzech krajów biorących udział w Programie Ramowym na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji. Ich zadaniem jest opracowanie i wdrożenie długoterminowej strategii współpracy między odmiennymi sektorami, jednocześnie obejmując wsparcie umiędzynarodowienia MSP w nowych specjalnościach i obszarach.

Realizacja europejskiej strategii wspierania klastrów ma odbywać się również przy wykorzystaniu środków z programu COSME. Ponadto klastry zostały uwzględnione w HORIZON 2020.

Klastry w HORIZON

HORIZON 2020 zakłada, iż klastry mogą być wspierane w ramach:

Excellent Science w części Research Infrastructures Industrial Leadership Innovation in SMEs

Celem działań w ramach pierwszego filaru jest to, aby infrastruktura badawcza odgrywała rolę głównego miejsca zastosowania przełomowych technologii. Ponadto, cele obejmują promowanie projektów badawczo-rozwojowych, realizowanych we współpracy z przemysłem, a także wykorzystanie infrastruktury badawczej przez firmy oraz stymulowanie powstawania innowacyjnych klastrów.

Kolejne działania mają na celu przekształcenie Europy w lidera przemysłowego. Dlatego też tworzone są partnerstwa, klastry i sieci, a także promowane są różne dyscypliny naukowe i technologiczne między różnymi sektorami, co ma doprowadzić do przełomowych rezultatów, nowych technologii, a także utworzenia innowacyjnych produktów, usług i procesów.

Ostatnie działanie jest uzupełnieniem polityki i programów wsparcia na szczeblu krajowym i regionalnym w zakresie wspierania kooperacji między przedsiębiorstwami z sektora MSP. Głównym celem jest zmniejszenie luki między sektorem badawczo-rozwojowym a skutecznym wdrożeniem na rynku. Dodatkowo zakłada się utworzenie środowiska sprzyjającego innowacjom, w tym narzędzi popytowych przyczyniających się do zwiększenia transferu wiedzy.

Klastry w COSME

W ramach programu COSME realizowany będzie „Cluster Excellence Programme”, którego zadaniem jest wsparcie benchmarkingu mającego na celu zwiększenie liczby klastrów posiadających certyfikaty w zakresie zarządzania. Program polega na wspieraniu szkoleń dążących do zwiększenia liczby profesjonalnych managerów klastrów. Adresatami są organizacje, które zarządzają klastrami zaangażowanymi we wspólne projekty przemysłowe oraz zainteresowane usprawnieniem procedur zarządzania i podniesieniem swoich umiejętności w tym zakresie.

http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_96055.asp?soid=69A5A3827EF5453BA9E525104E10AAA8

http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_96055.asp?soid=AC15839D59514A1385150BD16DF75251

131

Pozostałe programy to m.in.: Cluster Internationalisation Programme for SMEs oraz European Cluster Observatory.

Racjonalnym więc jest oczekiwanie, że realizacja przez Komisję Europejską działań w ramach strategii wspierania klastrów, przy wykorzystaniu możliwości jakie dają instrumenty dostępne w ramach nowej perspektywy 2014-2020, pozwoli z jednej strony wzmocnić oddziaływanie krajowych i regionalnych programów oraz inicjatyw ukierunkowanych na rozwój klastrów, z drugiej zaś przyczyni się do powstania w Europie większej liczby klastrów konkurencyjnych w skali światowej.

Podczas wywiadów telefonicznych, przedstawicieli Instytucji Otoczenia Biznesu poproszono o wskazanie, w jaki sposób można wpłynąć na zwiększenie skuteczności i efektywności działań realizowanych w perspektywie budżetowej 2014-2020. Stwierdzono, że przede wszystkim należałoby uprościć procedury, które obecnie są bardzo skomplikowane, a także wyciągać wnioski, na podstawie zrealizowanych już projektów i dopiero wówczas zakładać kolejne do osiągnięcia cele. Skuteczność działań jest często uzależniona od odgórnych uwarunkowań, na które beneficjenci nie mają większego wpływu, dlatego też zasugerowano konieczność modyfikacji przepisów, nie wskazując jednak konkretnych do przeprowadzenia zmian. Zaobserwowano także problem z wystawianiem opinii o innowacyjności rozumianym jako zatwierdzanie innowacji, które nie mają w swojej naturze charakteru ulepszania danego zjawiska.

Podobne pytanie zadano przedstawicielom klastrów z województwa zachodniopomorskiego. Większość z nich powiedziała, że na zwiększenie skuteczności i efektywności działań realizowanych w obecnej perspektywie finansowej wpłynąć można głównie poprzez większe zaangażowanie w pozyskiwanie dotacji władz samorządowych, gdyż pojedyncze podmioty często mają problemy ze zdobywaniem ich samodzielnie. Ponadto, stwierdzono, że podstawą powinno być słuchanie potrzeb ze strony przedsiębiorców i na podstawie ich wypowiedzi dzielenie budżetu. Zaproponowano również, aby każda branża miała określony z góry budżet, przy wykorzystaniu którego możliwe będzie realizowanie konkretnych projektów:

132

Podsumowując, interwencje publiczne w zakresie wsparcia klastrów i IOB są w opinii respondentów niewystarczające. Ich zdaniem władze, zwłaszcza lokalne powinny w dużo większym zakresie angażować się w pozyskiwanie środków finansowych niezbędnych dla funkcjonowania ich instytucji i podejmowania przez nich nowych inicjatyw. Jeden z respondentów wskazał nawet przykład:

Warto zwrócić uwagę, że Komisja Europejska podejmuje działania, które mają bezpośrednio wpłynąć na rozwój klastrów i IOB, szczególnie tych działających w branży tzw. inteligentnych specjalizacji. Połączenie pomocy pochodzącej ze szczebla europejskiego i krajowego (lokalnego) może przynieść zadowalające efekty. Jednakże

instytucje otoczenia biznesu, w trakcie prowadzonych wywiadów, wskazują na potrzebę

uproszczenia procedur i pomoc w finansowaniu działalności podstawowej oraz pozyskaniu

środków na wkład własny niezbędny do realizacji projektów.

„Chcielibyśmy mieć określony budżet dedykowany konkretnej branży. Jeżeli jakaś branża jest zaliczana do specjalizacji inteligentnej to dobrze by było mieć budżet, który my byśmy mogli zagospodarować na konkretne projekty. Prawdopodobnie tak będzie, tzn. to nie będzie typowo dla klastrów, tylko będą się o to mogły starać agencje z całej Polski: więc nie wiadomo kto, za ile i na jakich warunkach będzie mógł świadczyć usługi. Idealnie by było, że skoro my jesteśmy wiarygodnym partnerem dla województwa zachodniopomorskiego, dla Urzędu Marszałkowskiego, to zostałby wydzielony jakiś budżet na tego typu organizacje. Oczywiście to mogłoby być owskaźnikowane - mieć mierzalne parametry efektywności, które musielibyśmy spełnić, ale dzięki temu byłyby środki, które by gwarantowały naszą działalność. W tej chwili klastry muszą wypełnić bardzo dużą część pracy, która nie jest finansowana i to stawia pod znakiem zapytania aktywność koordynatorów klastrów.”

[IDI z przedstawicielem Klastra Metolowego]

Często podaję przykład regionu Bielsko-Białej, gdzie na kilkadziesiąt firm, które

zdobyły dofinansowanie, aż cztery pochodziły stamtąd. Owszem mieli dobre

programy, ale najważniejsze jest to, że w sprawę zaangażowani byli wszyscy:

marszałek, prezydent miasta, wojewoda. Wychodzili bowiem ze słusznego założenia -

czterdzieści parę milionów na te cztery firmy zostanie w regionie. My też oczekujemy

wsparcia ze wszystkich stron.

[IDI z przedstawicielem Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego]

133

3. Identyfikacja usług świadczonych w regionie dla przedsiębiorstw kluczowych z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji

3.1. Założenia inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego

Inteligentna specjalizacja (smart specialization) to koncepcja wdrażania polityki innowacyjnej, która polega na efektywnym oraz synergicznym wykorzystaniu publicznego wsparcia w celu wzmacniania zdolności innowacyjnych wynikających z koncentracji na najbardziej obiecujących obszarach dla rozwoju regionu.86

Wskazanie inteligentnych specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym wynika z ujętego w Umowie Partnerstwa warunku ex-ante w ramach celu tematycznego 187. Implikuje to konieczność istnienia strategii badań i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji (na poziomie krajowym oraz regionalnym)88. Identyfikacja priorytetów rozwojowych w postaci inteligentnych specjalizacji warunkuje wsparcie tych obszarów w programach operacyjnych na lata 2014-202089. Proces identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego wynika także z zapisów Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. W obszarze 2 – endogeniczny potencjał na rzecz specjalizacji regionalnej celem strategicznym jest rozwój specjalizacji regionalnych w oparciu o endogeniczny potencjał województwa90.

Inteligentne specjalizacje to instrument Unii Europejskiej, który skłania państwa członkowskie do wybrania obszarów, w których chcą się specjalizować i podnosić konkurencyjność. Priorytetowe dla regionu branże oznaczają większe wsparcie w postaci środków publicznych na rozwój projektów z nimi związanych. Środki finansowe zostaną ukierunkowane na dziedziny, które w przyszłości mogą przynieść regionowi największą wartości dodaną. Koncepcja inteligentnych specjalizacji zakłada również ekspansję na rynki zagraniczne, współpracę między regionami i współpracę międzynarodową. Inteligentne specjalizacje wiążą się z koncepcją „przedsiębiorczego odkrywania”, oznaczającego aktywny udział przedsiębiorstw zlokalizowanych w regionie w procesie identyfikowania inteligentnych specjalizacji.

86 Słownik innowacji, www.pi.gov.pl 87 Celem tematycznym 1 jest zwiększenie nakłado w na badania naukowe, rozwo j technologiczny i innowacje [w:] Programowanie perspektywy budz etowej 2014-2020 Umowa Partnerstwa 05.2014 r. 88 Krajowy Program Reform (2014). 89 www.mg.gov.pl [Dostęp 19.02.2014r.]. 90 Cel operacyjny 2.1. Identyfikacja specjalizacji regionalnych o największym potencjale wzrostu, cel operacyjny 2.2. Kreowanie wspo łpracy, kompetencji oraz infrastruktury woko ł zidentyfikowanych obszaro w specjalizacji regionalnych [w:] Regionalna Strategia Innowacji Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020, Szczecin 2011, str. 156.

http://www.pi.gov.pl/

134

Specjalizacje regionalne to specyficzne cechy danego regionu, które wynikają z zaangażowania regionalnych partnerów oraz lokalnych zasobów, które w efekcie decydują o indywidualizmie danego regionu i jego przewadze konkurencyjnej.

Inteligentne specjalizacje, poza cechami specjalizacji regionalnych, uwzględniają potencjał naukowy i badawczo-rozwojowy, który istnieje w regionie i razem z biznesem stwarza największe szanse na innowacyjny rozwój regionu. W procesie identyfikacji inteligentnych specjalizacji należy uwzględnić nie tylko powiązania pomiędzy sferą przedsiębiorstw (w tym klastrów) i nauki oraz B+R, ale również działalność jednostek samorządu terytorialnego i instytucji otoczenia biznesu.

Rysunek 23 Specjalizacje regionalne a inteligentne specjalizacje regionalne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego”, Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, styczeń 2014.

Wyznaczenie inteligentnych specjalizacji związane jest ze strategicznym wsparciem kluczowych dla regionu priorytetów rozwojowych. Dzięki koncentracji na najważniejszych obszarach można uzyskać efekty skali. Inteligentne specjalizacje wynikają bowiem z potencjału rozwojowego regionu – przede wszystkim z jego mocnych stron i przewag konkurencyjnych.

W procesie identyfikacji inteligentnych specjalizacji regionalnych brane są pod uwagę dominujące sektory opierające swój rozwój na innowacyjności. Szczególną rolę w tym procesie odgrywają klastry, które mogą stać się podstawowym elementem identyfikacji priorytetowych obszarów. Inteligentne specjalizacje mają pomóc regionom określić potencjał, dzięki któremu powinny organizować swoją działalność. Dlatego też zwiększanie innowacyjności i rozwój danego sektora powinny być ze sobą powiązane91.

91 M. Kaczorowska, Wyzwania inteligentnej specjalizacji, http://www.pi.gov.pl [Dostęp 19.02.2014r.].

inteligentne specjalizacje regionalne

potencjał naukowy, B+R, JST,

klastry, IOB

specjalizacje regionalne

135

Zgodnie z „Założeniami do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego” celem województwa zachodniopomorskiego jest promocja tych elementów, które świadczą o wyjątkowości regionu. W województwie zidentyfikowane zostały następujące regionalne specjalizacje:92

biogospodarka działalność morska i logistyka sektor metalowo-maszynowy usługi przyszłości turystyka i zdrowie

Biogospodarka obejmuje produkcję odnawialnych zasobów biologicznych, a także przekształcanie tych zasobów i strumieni odpadów w produkty posiadające wartość dodaną, do których zalicza się: żywność, bioprodukty, bioenergię, pasze. Biogospodarka w regionie oparta jest na naturalnych zasobach oraz potencjale gospodarczym i naukowo-badawczym. Dzięki biogospodarce możliwe staje się wzmocnienie zrównoważonego i wydajnego łańcucha żywnościowego, rozwój przemysłu bio-based oraz częściowe uniezależnienie się od konwencjonalnych źródeł energii93. Biogospodarka tworzy szanse na intensywny rozwój województwa zachodniopomorskiego powiązany ze wzrostem zatrudnienia (na obszarach wiejskich, nadbrzeżnych i przemysłowych), poprzez budowanie bardziej innowacyjnej oraz niskoemisyjnej gospodarki regionu, łączącej ze sobą zrównoważone rolnictwo i rybołówstwo oraz bezpieczeństwo żywnościowe i wykorzystanie odnawialnych zasobów energii.94

Działalność morska i logistyka bardzo silnie związana jest z województwem zachodniopomorskim. Położenie województwa determinuje role przedsiębiorstw przemysłowych oraz usługowych związanych z gospodarką morską. Działalność ta obejmuje nie tylko transport morski, ale także inne obszary, w tym: badania, bezpieczeństwo, biotechnologię, dziedzictwo narodowe, edukację, ekologię, energię, informatykę, klastry, medycynę, morskie planowanie przestrzenne, naukę, obronność, oceanologię, oceanografię, prawo, porty morskie i śródlądowe, rybactwo, rybołówstwo, sport, stocznie, telekomunikację, turystykę, zasoby surowcowe, zasoby siły roboczej, zarządzanie przestrzenne morze – ląd, zlewiska, żeglugę morską i śródlądową oraz technikę morską95. Listę tę można uzupełniać o kolejne dziedziny, takie jak administrację morską, akwakulturę, budownictwo wodne, górnictwo morskie, kontrolę weterynaryjną, magazynowanie, ochronę brzegów morskich, ochronę

92 Czas na specjalizację, rozmowa z O. Geblewiczem, Marszałkiem Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego, Biuletyn Informacyjny Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego nr 1 (11)/2013; Załoz enia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji…, op. cit. 93 M. Rzepecka, Biogospodarka. Inteligentna specjalizacja w Województwie Zachodniopomorskim, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyz szego, Szczecin, 20.06.2013. 94 Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego , op. cit. 95 Ibidem.

136

przeciwpowodziową, podmorskie sieci energetyczne, prace czerpalne i podwodne, rurociągi podmorskie, spedycję, unieszkodliwianie zagrożeń chemicznych i in.96

Sektor metalowo-maszynowy opiera się w znacznej mierze na doświadczeniu związanym z przemysłem okrętowym. Znaczenie tego sektora w województwie zachodniopomorskim wyznaczają liczne przedsiębiorstwa z sektora produkcji wyrobów z metalu, które charakteryzują się wieloletnią kooperacją i pracami na rzecz przemysłu stoczniowego. Restrukturyzacja tej specjalizacji związana jest ze spadkiem znaczenia przemysłu stoczniowego i koniecznością wejścia na inne rynki produktowe przy wykorzystaniu posiadanych technologii. Sektor stoczniowo-metalowy cechuje się bardzo dużym rozdrobnieniem (95% przedsiębiorstw z tej branży stanowią mikroprzedsiębiorstwa). Do specyficznego potencjału tego sektora zalicza się produkcję małych i średnich jachtów wykonanych z laminatów polimerowych, których eksport stanowi 7,8% ogólnego eksportu województwa zachodniopomorskiego. Ze względów logistycznych nadmorskie położenie regionu stanowi warunek konieczny dla lokowania inwestycji przemysłów wielkogabarytowych97.

Usługi przyszłości to usługi oparte na wiedzy. Obejmują nie tylko dynamicznie rozwijająca się branżę ICT i przemysły kreatywne, ale także działania instytucji otoczenia biznesu. Rozwój usług przyszłości wynika ze znaczenia innowacji w rozwoju społeczno-gospodarczym. Szczególne znaczenie posiadają wszystkie rozwiązania oparte na ICT. Działania w ramach ICT mogą mieć charakter horyzontalny, sektorowy lub wspierać regionalny potencjał planowania, zarządzania oraz wdrażania aktywności w zakresie ICT98.

Specjalizacja turystyka i zdrowie, wykorzystująca zasoby przyrodnicze oraz dorobek kulturowy województwa zachodniopomorskiego obejmuje turystykę uzdrowiskową, turystykę medyczną i turystykę spa&wellness. Unikalny potencjał specjalizacji wynika z walorów klimatycznych pasa nadmorskiego oraz uzdrowisk zlokalizowanych w Świnoujściu, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Połczynie Zdroju i Dąbkach99. Istotna jest także rola turystyki wodnej wynikającej z wykorzystania takich akwenów, jak Zalew Szczeciński, jezioro Dąbie, Miedwie, Resko Przymorskie i inne, a także takich rzek jak Odra (z deltą), Rega, Parsęta czy Ina. Do działalności turystycznej zaliczyć można obsługę turystów przyciąganych przez miejsca, obiekty i imprezy o charakterze kulturalnym, historycznym czy biznesowym.

96 Por. zagadnienie klasyfikacji działalnos ci morskich [w:] Maritime and Inland Waterborne Economy Sectors: Classifications, Value Added, Structures, Krajowa Izba Gospodarki Morskiej, Generation BALT working paper, Gdynia 2011. 97 Załoz enia do procesu identyfikacji… 98 Ibidem. 99 Ibidem.

137

3.1.1. Branże o wysokim potencjale w kontekście inteligentnych specjalizacji

W województwie zachodniopomorskim zidentyfikowane zostały branże i obszary działalności, które na tle regionu wyróżniają się specyfiką i wyjątkowością, oraz wpisują się w regionalne specjalizacje. Przedstawione one zostały w poniższej tabeli.

Tabela 17 Branże o wysokim potencjale w kontekście regionalnych specjalizacji WZP

REGIONALNA SPECJALIZACJA BRANŻE

BIOGOSPODARKA

uprawa zbóż uprawa roślin strączkowych i oleistych uprawa warzyw, roślin korzeniowych i roślin

bulwiastych uprawa roślin włóknistych uprawa drzew i krzewów owocowych oraz orzechów

uprawa roślin wykorzystywanych do produkcji napojów, roślin przyprawowych i aromatycznych oraz roślin wykorzystywanych do produkcji leków i wyrobów farmaceutycznych

rozmnażanie roślin, obróbka nasion dla celów rozmnażania roślin

chów i hodowla zwierząt uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt (działalność mieszana)

działalność usługowa wspomagająca produkcję roślinną i hodowlę zwierząt gospodarskich

łowiectwo i pozyskiwanie zwierząt łownych, włączając działalność usługową

produkcja nawozów sztucznych i związków azotowych

produkcja pozostałych podstawowych chemikaliów nieorganicznych

produkcja pozostałych wyrobów z gumy gospodarka odpadami produkcja tektury

DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYKA

chów i hodowla ryb oraz pozostałych organizmów wodnych w wodach morskich

przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków

sprzedaż hurtowa pozostałej żywności, włączając ryby, skorupiaki i mięczaki

produkcja statków i konstrukcji pływających, łodzi wycieczkowych i sportowych

naprawa i konserwacja statków i łodzi transport kolejowy i drogowy towarów transport morski i przybrzeżny pasażerski

i towarowy transport wodny śródlądowy pasażerski

i towarowy transport lotniczy pasażerski

138

transport lotniczy towarów i transport kosmiczny działalność usługowa wspomagająca transport

SEKTOR METALOWO-MASZYNOWY

wytwarzanie wyrobów metalowych: konstrukcje stalowe dla budownictwa przemysłowego, specjalistycznego i mieszkaniowego

produkcja konstrukcji stalowych i ich części konstrukcje stalowe spawane. Wyroby metalowo-gumowe. Produkcja części i akcesoriów do samochodów osobowych

handel hurtowy metali i rud metali metalurgia produkcja części rowerowych, wózków inwalidzkich i wyrobów metalowych

produkcja konstrukcji metalowych i ich części. produkcja kontenerów, maszyn rolniczych, zbiorników i cystern.

produkcja urządzeń dźwigowych i chwytaków, instalowanie dźwigów towarowych i osobowych, instalowanie ruchomych schodów

produkcja i sprzedaż wyrobów ze stali nierdzewnej, projektowanie i budowa pomostów pływających.

USŁUGI PRZYSZŁOŚCI

ICT oprogramowanie i usługi IT IT consulting, near-shoring i outsourcing technologie mobilne przemysły kreatywne e-marketing projektowanie

TURYSTYKA I ZDROWIE

hotele i podobne obiekty zakwaterowania obiekty noclegowe turystyczne i miejsca krótkotrwałego zakwaterowania

pola kempingowe (włączając pola dla pojazdów kempingowych) i pola namiotowe

pozostałe zakwaterowanie działalność agentów i pośredników turystycznych działalność organizatorów turystyki działalność pilotów wycieczek i przewodników

turystycznych działalność w zakresie informacji turystycznej pozostała działalność usługowa w zakresie

rezerwacji, gdzie indziej niesklasyfikowana Źródło: Opracowanie na podstawie zestawienia PKD Regionalnych Specjalizacji WZP [w:] „Założenia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego”, Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, Styczeń 2014 http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/zalozenia_do_dentyfikacji_iswzp_27012014_0.pdf

Wymienione w tabeli branże mają stanowić potencjalną podstawę do rozwijania inteligentnych specjalizacji w regionie.

139

Branże wchodzące w skład obszaru działalności morskiej i logistyki oraz turystyki i zdrowia mogą rozwijać się dzięki korzystnej lokalizacji regionu – dostępowi do morza, umożliwiającemu komunikację z krajami skandynawskimi i dobrze przygotowanemu zapleczu portowemu oraz położeniu przy niemieckiej granicy. Również przedstawiciele branży działalności morskiej i logistycznej zauważyli, że ten rodzaj przemysłu jest w regionie Pomorza Zachodniego bardzo konkurencyjny ze względu na możliwości transportowe oraz – w obszarze morskim – relatywnie niewielką konkurencję (jedynie Pomorze Zachodnie i Pomorze mają bezpośredni dostęp do Morza Bałtyckiego, co daje im przewagę w stosunku do innych regionów). Jest to ważna przesłanka do uwzględnienia tego obszaru jako inteligentnej specjalizacji, ponieważ wykorzystuje on naturalne walory i położenie województwa zachodniopomorskiego.

W toku wywiadów TDI z przedsiębiorstwami zauważono, że regionalna specjalizacja - turystyka i zdrowie - jest głęboko zakorzeniona jako jeden z filarów gospodarki regionu. Jak wykazano w rozdziale 2.1. – prężnie się rozwija i stawia Pomorze Zachodnie w obszarze turystyki na jednym z pierwszych miejsc w kraju. Dlatego też przekształcenie jej w inteligentną specjalizację zdaje się być jednym z istotniejszych działań wzmacniających rozwój województwa zachodniopomorskiego.

Klimat i żyzność gleb pozytywnie oddziałuje na działalność sektorów wchodzących w skład obszaru biogospodarki. Do dziedziny tej należałoby zaliczyć także sektor drzewny i wyrobów drewnopochodnych. W toku wywiadów TDI przedstawiciele przedsiębiorstw z branży biogospodarka wskazywali, że „inteligentna specjalizacja” związana z tym obszarem już funkcjonuje w rzeczywistości gospodarczej regionu – dlatego też ciężko mówić o jej tworzeniu. Jeden z respondentów odniósł się do braku innowacyjności w branży biogospodarki, która jego zdaniem wiąże się jedynie z doskonaleniem technologii wytwarzania. Jednak, biorąc pod uwagę realizowane projekty badawcze (m.in. z udziałem Klastra „Zielona Chemia”), należy uznać, że są podejmowane działania o charakterze innowacyjnym, sam klaster zaś cechuje się najwyższą innowacyjnością spośród wszystkich zlokalizowanych w województwie zachodniopomorskim. Jednakże liczba i zasięg realizowanych działań mogłyby być większe dzięki wyłonieniu biogospodarki jako inteligentnej specjalizacji województwa zachodniopomorskiego.

Branże stanowiące usługi przyszłości mają bardzo duże szanse na rozwój dzięki młodym ludziom zdobywającym kwalifikacje w zachodniopomorskich szkołach wyższych. Przedstawiciel branży regionalnej specjalizacji usługi przyszłości wskazał, że istotną rolę w przekształceniu jej w inteligentną specjalizację powinna mieć także opieka wyspecjalizowanych instytucji tj. klastry i IOB. W toku spotkania fokusowego również wskazano, że rozwój usług przyszłości jest stymulowany nie tylko przez przedsiębiorstwa i klastry działające w tym obszarze, ale także uczelnie – w tym m.in. Akademię Sztuki w Szczecinie, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Politechnikę Koszalińską i PWSZ w Wałczu.

Działalności w sektorach metalowym i maszynowym, mimo historycznego związku z przemysłem stoczniowym, są obecnie niespecyficzne dla regionu, wpisują się jednak w europejską politykę reindustrializacji oraz – potencjalnie – rozwój nowych przemysłów. Zdaniem przedstawicieli przedsiębiorstw w przemyśle metalowo-

140

maszynowym kluczową przesłanką do rozwoju, jako inteligentnej specjalizacji, jest innowacyjność wspierania przez klastry i instytucje otoczenia biznesu.

Podstawą identyfikacji wymienionych dziedzin działalności były prace (analizy i badanie) wykonane przez Wydział Zarządzania Strategicznego Urzędu Marszałkowskiego. Rezultat nawiązuje do rodzajów działalności zdefiniowanych w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007). Od daty przeprowadzenia badania (2010) struktura i uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej w województwie zachodniopomorskim nie uległy zasadniczej zmianie (pomimo zmian strukturalnych i własnościowych znaczących w skali niektórych branż, w tym żeglugi, przemysłu stoczniowego i przemysłu nawozów sztucznych). W rezultacie dokonany wybór należy uznać za aktualny – z dwoma rekomendacjami.

Po pierwsze, należy stwierdzić potrzebę uwzględnienia istotnej w województwie branży wchodzącej w skład biogospodarki, tj. przemysłu drzewnego i wyrobów drewnopochodnych, a w jej składzie następujących dziedzin działalności:

• Pozyskiwanie drewna - PKD, klasa 02.20

• Produkcja wyrobów z drewna (…) – PKD, Dział 16

• Produkcja mebli – PKD, Dział 31

Po drugie, należy wyraźnie zastrzec, że posługiwanie się PKD, niezwykle użyteczne ze względów klasyfikacyjnych i statystycznych, może utrudniać prawidłowy opis działalności innowacyjnych i integrujących wiedzę z różnych dziedzin gospodarki.

3.1.2. Przedsiębiorstwa kluczowe dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji

W zestawieniach poniżej wyróżniono przedsiębiorstwa, które mogą być kluczowe dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji100. W toku redagowania wzięto pod uwagę dane pochodzące z raportów, rankingów i rekomendacji eksperckich, jak również wskazań wynikających z przeprowadzonych wywiadów i rekomendacji eksperckich101. Wytypowano dwa z dostępnych, istniejących zestawień, sformułowano także dodatkowe rekomendacje, biorące pod uwagę wiedzę autorów raportu na temat przedsiębiorstw i struktury gospodarczej województwa.

100

Pominięto przedsiębiorstwa spoza branż zaliczonych do specjalizacji regionu; pominięto również

przedsiębiorstwa identyfikowane z regionem, ale mające siedzibę rejestrową poza regionem (ważną historycznie

firmą jest zarejestrowana obecnie poza Polską spółka Euroafrica Linie Żeglugowe). 101

W województwie zachodniopomorskim nie sporządza się rankingów firm według wielkości i wskaźników

finansowych (zazwyczaj zestawienia takie sporządzane i publikowane są przez media regionalne).

Ogólnokrajowe zestawienia największych przedsiębiorstw w Polsce zawierają informacje o nielicznych tylko

firmach z województwa – z uwagi na ich małą liczbę w regionie. Dane statystyczne udostępniane przez GUS nie

zawierają informacji indywidualnych o poszczególnych firmach. W oparciu o wskazane źródła wtórne w ramach

analizowanych specjalizacji zidentyfikowano jednak prawdopodobnie wszystkie bądź prawie wszystkie grupy

kapitałowe lub firmy o przychodach powyżej 200 mln zł.

141

Listy przedstawionych przedsiębiorstw nie są zamknięte i będą ulegać zmianom w czasie.

3.1.2.1. Diamenty Forbesa 2014

Wyboru dokonano na podstawie rankingu „Diamenty Forbesa 2014”. Lista podmiotów sporządzona została przez wywiadownię Bisnode Polska w porozumieniu z redakcją „Forbesa”. Zebrano dane o podmiotach, które w 2013 roku w wymaganym terminie złożyły raporty do KRSu. Na tej podstawie przyznane zostały ratingi wiarygodności, bazujące na rentowności (obliczane na podstawie wskaźników ROA i EBIT), bieżącej płynności i niezaleganiu z płatnościami. Analizowane były firmy, których przychody ze sprzedaży przekroczyły 5 mln zł (poza instytucjami finansowymi). Zajęta pozycja uzależniona była od ujętego procentowo przeciętnego wzrostu wartości firmy. Na liście tej znalazły się 44 podmioty z województwa zachodniopomorskiego. W poniższej tabeli przedstawiono te firmy, które na podstawie PKD zaliczają się do branż obejmujących regionalne specjalizacje województwa zachodniopomorskiego102.

Tabela 18 Przedsiębiorstwa potencjalnie ważne dla efektywności wdrażania regionalnych specjalizacji WZP

MIEJSCE NA LIŚCIE

REGIONALNEJ

MIEJSCE NA LIŚCIE

KRAJOWEJ

NAZWA PRZEDSIĘBIORSTWA

PRZYCHODY ZE

SPRZEDAŻY

ZYSK NETTO

PRZECIĘTNY WZROST

WARTOŚCI 2010-2012

PKD

PRZYCHODY OD 50 DO 250 MLN PLN

SPECJALIZACJA: BIOGOSPODARKA

1 89 Nordfish Foodmark Sp.

z o.o. 120,8 5,0 42,34% 10.20.Z

3 291 Polskie Zakłady Zbożowe Sp. z o.o.

240,9 6,0 23,06 10.91.Z

SPECJALIZACJA: DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYKA

4 300 Pol Agent Sp. z o.o. 95,2 5,3 22,59 52.29A 6 389 OT Logistics SA 77,0 4,9 18,34 50.40 Z

PRZYCHODY OD 5 DO 50 MLN PLN


8 232

Hurtownia Wielobranżowa Rojan J.Patruś & R.Bączyński

Sp.J

23,7 0,4 51,94 46.32 Z

13 309 Gospodarstwo Rolne

Noskowo Sp. z o.o. 5,4 1,4 45,57 01.11 Z

102 Podczas klasyfikacji poszczego lnych podmioto w opierano się na podziale obszaro w na podklasy PKD przedstawionym w dokumencie „Załoz enia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wojewo dztwa zachodniopomorskiego”, Wydział Zarządzania Strategicznego, Urząd Marszałkowski Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, Styczen 2014.

142

15 320 Goodwell Polska Sp. z

o.o. 9,3 0,1 44,77 17.21 Z

19 459 Stadnina Koni

Nowielice Sp. z o.o. 8,4 2,0 37,20 01.50 Z

22 492 Kub Farm Sp. z o.o. 6,0 2,6 35,36 01.11 Z

24 564 Furniko Fabryka Mebli

Biurowych 31,6 1,9 32,50 31.01 Z

26 612 Opak Leopold Pączka

spółka jawna 34,6 2,0 30,83 17.21 Z

28 690 Serwach spółka jawna 36,9 2,2 28,51 17.21 Z

37 958

Pauladrob Bachorowska&

Bachorowski spółka jawna

13,2 1,5 22,68 46.32 Z

39 1033 Mare Foods Sp. z o.o. 32,1 0,5 21,28 46.38 Z 45 1326 Rol Plant Sp. z o.o. 24,5 3,6 16,96 46.38 Z


6 214 Logistik in XXL Polska

Sp. z o.o. 8,5 0,6 53,51 49.41 Z

9 262 Przedsiębiorstwo

Dokrumex Sp. z o.o. 8,3 0,5 49,16 49.41 Z

29 742 Polsteam Shipping

Agency Sp. z o.o 5,3 0,3 27,21 52.29 A

33 896 Baltchem SA Zakłady

Chemiczne w Szczecinie 47,2 6,6 23,78 52.24 A

SPECJALIZACJA: PRZEMYSŁ METALOWO-MASZYNOWY

7 218 Elfa Manufacturing

Poland Sp. z o.o. 48,6 5,1 53,17 25.99 A

10 273 Ultracore Polska Sp. z

o.o. 43,8 2,3 48,32 25.93 Z

16 362 Muller Technik Koszalin

Sp. z o.o. 29,4 1,1 42,43 22.29 Z

20 477

Plastic Form B.Jagiełło-Waszkiel A.Waszkiel

J.Wiśniewska A.Wieśniewski spółka

jawna

33,1 1,3 36,29 22.29 Z

30 834 Baltic Net Sp. z o.o. 5,4 0,6 24,95 33.19 Z

42 1215 PPHU Hean Głuszko & Pawlak spółka jawna

7,7 0,3 18,48 22.22 Z

47 1357 Rewaco International

Specjalne Pojazdy Sp. z o.o.

9,2 0,04 16,54 29.10 A

54 1468 Przedsiębiorstwo

Wielobranżowe Import Export Broset Sp. z o.o.

19,3 1,0 15,15 25.11 Z

SPECJALIZACJA: USŁUGI PRZYSZŁOŚCI

1 18 Blue Line Engineering

SA 11,5 3,5 207,07 70.22 Z

2 31 BL Stream Sp. z o.o. 32,5 4,8 144,62 62.01 Z

50 1378

Towarzystwo Handlowe Alplast

spółka jawna A.Bąk i Spółka

41,9 0,7 16,28 62.02 Z

SPECJALIZACJA: TURYSTYKA I ZDROWIE

43 1236 Centrum Zdrowia i

Relaksu Verano Sp. z o.o.

25,8 0,8 18,22 55.20 Z

143

44 1293 Sanatorium

Uzdrowiskowe Koral Live Sp. z o.o.

5,4 0,6 17,39 86.10 Z

46 1338 Obiekty Sanatoryjno-Wczasowe Północ Sp. z

o.o. 6,1 1,3 16,74 86.10 Z

55 1474 Przedsiębiorstwo Usług Wczasowo-Leczniczych

i Rekreacji Jantar 7,1 2,2 15,11 86.90 A

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://diamenty.forbes.pl/laureaci-diamentow-forbesa-zachodniopomorskie,artykuly,170476,1,1.html.

3.1.2.2. Potęgi Biznesu 2013

Zestawienie powstało w oparciu o ranking wartości rynkowej sporządzony przez agencję pn. Instytut Nowoczesnego Biznesu w oparciu o dane dostarczone przez Wywiadownię Handlową InfoCredit. W rankingu uwzględnia się dane za lata 2011-2013 obejmujące rentowność oraz hipotetyczne wskaźniki ceny (wartości) rynkowej firmy w relacji do wartości księgowej. Ranking bierze pod uwagę wyłącznie firmy o dodatniej rentowności oraz o wartości powyżej 100 mln zł.

Uwagę zwraca to, że wytypowane przedsiębiorstwa reprezentują tylko trzy spośród analizowanych specjalizacji.

Tabela 19 Ranking zachodniopomorskich ”Potęgi Biznesu” 2013

MIEJSCE NA LIŚCIE

REGIONALNEJ

MIEJSCE NA LIŚCIE

KRAJOWEJ

NAZWA PRZEDSIĘBIORSTWA

WARTOŚĆ RYNKOWA

03.2013

DYNAMIKA WARTOŚCI 2013/2012

ŚREDNIA EFEKTYWNOŚĆ

2011-12


2 216 Kronospan Polska Sp. z o.o. 788 188% 14,4%

8 471

Spółdzielcza Agrofirma Witkowo

372 108% 7,6%

9 477 Clean&Carbon Energy S.A. 370 3% 16,5% 12 516 YARA Poland Sp. z o.o. 336 95% 5,5% 20 1111 Krono – Chem Sp. z o.o. 152 40% 3,9% 22 1137 Stabos Sp. z o.o. 148 481% 8,6%

25 1218

E.ON Energie Odnawialne Sp. z o.o.

138 -10% 14,5%

27 1333

Kronospan Chemical Szczecinek Sp. z o.o.

125 29% 1,4%

29 1611 Sita Jantra Sp. z o.o. 104 33% 24,9%


3 237

Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A.

729 38% 19,4%

4 276 Żegluga Polska S.A. 641 13% 203% 6 335 Morpol S.A. 531 62% 2%

15 842 OT Logistics S.A. 197 -15% 25,9%

28 1469

Polska Żegluga Morska Przeds. Państwowe

113 124% 7,7%

37 1389

Port Handlowy Świnoujście Sp. z o.o.

119 158% 9,2%

38 1568

Per Aarsleff A/S Oddział w Polsce

106 539% 14,8%

144


1 206 Cargotec Poland Sp. z o.o. 821 183% 7% 40 1162 Backer OBR Sp. z o.o. 145 56% 5,9% 41 1393 Europa Systems Sp. z o.o. 119 65% 21%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://businessnow.pl/4493,potegi-biznesu-2013-w-polsce.html

3.1.2.3. Inne rekomendacje

Powyżej pokazane zestawienia nie pokrywają całości populacji firm o dużym potencjale ekonomicznym i / lub innowacyjnym. W szczególności listy nie zawierają czterech dużych firm sektora biogospodarki:

IKEA Industry Poland Sp. z o.o. (dawniej: Swedwood) z siedzibą w Goleniowie – przedsiębiorstwo przetwórstwa drzewnego i produkcji wyrobów drewnopochodnych o rocznych przychodach (2011-2013) oscylujących wokół kwoty 4 000 mln zł rocznie.

Grupa Azoty Zakłady Chemiczne Police S.A. – przedsiębiorstwo przemysłu nawozów sztucznych i produktów technologicznie pokrewnych o przychodach 2 464 mln zł (2013).

Homanit Polska Sp. z o.o. i Spółka Sp. k. – przedsiębiorstwo produkcji wyrobów drewnopochodnych z siedzibą w Karlinie o rocznych przychodach 380 mln zł (2012).

Koszalińskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego S.A. w Szczecinku - producent i przetwórca tarcicy o przychodach 230 mln zł (2013).

W odniesieniu do firmy Kronospan (przychody 1 500 mln zł rocznie w 2013 roku) należy zauważyć, że spółka jest podmiotem wiodącym w grupie kapitałowej, w której kolejne podmioty uzyskują przychody powyżej 100 mln zł.

Zestawienia w mało czytelny sposób odzwierciedlają potencjał firm prowadzących działalność w zakresie gospodarki morskiej i logistyki:

O.T. Logistics S.A. – spółka, której siedziba została przeniesiona do Szczecina z Wrocławia; jest spółka wiodącą grupy kapitałowej, w skład której wchodzą m.in. Deutsche Binnenreederei AG (jeden z wiodących przewoźników rzecznych w Niemczech), Port Handlowy Świnoujście Sp. z o.o., Bałtycki Terminal Drobnicowy Gdynia Sp. z o.o., Rentrans Cargo Sp. z o.o. i C. Hartwig Gdynia S.A.; roczne przychody wyniosły za 2013 roku 490 mln zł i cechują się potencjałem wzrostowym (za 9 miesięcy 2014 roku wyniosły 611 mln zł).

Polska Żegluga Morska – grupa kapitałowa, obejmująca państwowe przedsiębiorstwo wiodące oraz szereg podmiotów, w tym wymienione w rankingu „Potęg biznesu 2013” Żeglugę Polską S.A., wymienioną w rankingu „Diamentów Forbesa 2014” Polsteam Shipping Agency Sp. z o.o., jak również szereg kolejnych podmiotów krajowych i zagranicznych; przychody ogółem: 1 909 mln zł (2012).

Polska Żegluga Bałtycka S.A. z siedzibą w Kołobrzegu obsługuje połączenia pasażersko-towarowe na Morzu Bałtyckim; obecnie w toku prywatyzacji; przychody: 227 mln zł (2013).

http://www.lista500.polityka.pl/companies/show/1957

145

Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. uzyskuje przychody na poziomie 150 mln zł (2013), jednak na jego majątku funkcjonuje wiele firm branży logistycznej (przeładunki i magazynowanie) osiągające dzięki lokalizacji łączne przychody o znacznie wyższej wartości.

Morska Stocznia Remontowa Gryfia S.A. powstała w wyniku przyłączenia Morskiej Stoczni Remontowej w Świnoujściu przez Szczecińską Stocznię Remontową Gryfia; przychody połączonego podmiotu wynoszą poniżej 200 mln zł (2013-14).

Dwa ostatnie podmioty są zaangażowane w działalność klastrową: ZMPSiŚ S.A. jako podmiot wiodący Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, MSR Gryfia S.A. jako członek Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego.

Z pozostałych wymienionych w zestawieniach podmiotów w działalność klastrową zaangażowane są Kronospan (jako podmiot wiodący Szczecineckiego Klastra Meblowego) oraz BL Stream Sp. z o.o. jako członek Klastra ITC Pomorze Zachodnie.

Wymienione w pkt 3.1.2.3. podmioty osiągają łącznie roczne przychody z całokształtu działalności na poziomie powyżej 11 mld zł, a więc powyżej 25% przychodów ogółem z działalności wszystkich podmiotów gospodarczych działających na terenie województwa.

3.2. Usługi świadczone przez klastry dla kluczowych przedsiębiorstw z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji

3.2.1. Identyfikacja świadczonych przez klastry usług

W tabeli przedstawione zostały usługi świadczone przez klastry w województwie zachodniopomorskim, głównie w kontekście wsparcia rozwoju przedsiębiorstw.

Tabela 20 Usługi świadczone przez zachodniopomorskie klastry

KLASTER ŚWIADCZONE USŁUGI Klaster ICT Pomorze Zachodnie

dostęp do sieci kontaktów biznesowych oraz kadr IT kontakty z przedsiębiorstwami poprzez newslettery, maile,

telefony, smsy udział w branżowych targach, giełdach kooperacyjnych,

misjach gospodarczych, wspólnych projektach IT udział w szkoleniach, konferencjach współpraca przy regionalnych, krajowych

i międzynarodowych projektach współpraca ze szkołami wyższymi, szkołami (np.

organizacja praktyk), przede wszystkim z Wydziałem Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, Akademią Morską, Wydziałem Elektronicznym, Wydziałem Nauk Ekonomicznych

146

i Zarządzania US współpraca nauka-biznes preferencyjne warunki najmu sal konferencyjnych

i szkoleniowych, powierzchni serwerowych w Technoparku Pomerania

wywiady i artykuły promujące przedsiębiorstwa publikowane na stronie www i newsletterze klastra oraz w mediach współpracujących

opis profilu działalności firmy i jej produktów oraz umieszczenie logotypu na stronie www.klaster.it

informacja o firmie w materiałach klastra, baner z ofertą promocyjną firmy na stronie klastra (2 razy w roku/2 tygodnie)

budowanie relacji pomiędzy firmami doradztwo w zakresie rekrutacji i budowania marki

pracodawcy (m.in. ogłoszenia, strona kariery, marketing rekrutacyjny)

współpraca z dostawcami usług HR wymiana informacji, np. na temat możliwości

zewnętrznego finansowania pomoc w zdobywaniu zleceń, podwykonawstwie,

kontaktowaniu przedsiębiorstw z zewnętrznymi jednostkami, które mogą ułatwić im działalność

współpraca ze sferą B+R oraz IOB Klaster Metalowy Metalika

udział w regularnie organizowanych spotkaniach klastra udział w branżowych targach, giełdach kooperacyjnych,

misjach gospodarczych udział w szkoleniach udział w konferencjach współpraca ze szkołami wyższymi, przede wszystkim

z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Wałczu pomoc w pozyskaniu sponsorów i patronów medialnych realizacja wspólnych projektów wspomagających rozwój

i zarządzanie w branży metalowej i komplementarnej realizacja wspólnych projektów marketingowych

i budowanie pozytywnego wizerunku branży metalowej oraz przedsiębiorstw tworzących klaster

opracowywanie i wdrażanie wspólnych projektów służących rozwojowi i edukacji kapitału ludzkiego

udział w procesach eksportowych zamieszczenie listy członków klastra na stronie www.

polskieklastry.org/klaster-metalowy-metalika/ projekty dla klientów biznesowych: badania rynku,

badania marketingowe, strategie, doradztwo, komunikacja z rynkiem

pomoc w opracowaniu oferty JST w celu pozyskania inwestorów - wzmocnienie wiarygodności JST w rozmowach z inwestorami, zainicjowanie długofalowego programu pozyskiwania inwestorów, wypracowanie znaczącej roli JST na mapie regionu i Polski, badania

http://www.klaster.it/

147

w obszarach społecznych i gospodarczych, opracowanie strategii, pomoc w pozyskaniu sponsorów i patronów medialnych, projekty w zakresie komunikacji z otoczeniem

współpraca ze sferą B+R oraz IOB Klaster Morski Pomorza Zachodniego

wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra organizacja spotkań celem wymiany doświadczeń tworzenie sieci współpracy przedsiębiorców i instytucji

w regionie przygotowanie i prowadzenie wspólnych projektów

badawczo-rozwojowych kształcenie kadr operacyjnych i zarządzających

w zależności od potrzeb zgłaszanych na forum klastra; zamieszczenie listy członków klastra na stronie

www.klastermorski.com badania naukowe w obszarze zagadnień przemysłu

morskiego kompleksowa obsługa marketingowa i promocyjna; kompleksowe doradztwo w zakresie logistyki

i przeładunku doradztwo gospodarcze oraz w zakresie zarządzania eksploatacja terminali portowych udział w szkoleniach współpraca ze szkołami wyższymi (np. organizacja

praktyk, staży) współpraca ze sferą B+R oraz IOB

Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin – Szczecin - Bałtyk

wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra koordynacja działań promocyjnych budowanie marketingu transgranicznego opracowanie nowych projektów realizowanych w okresie

budżetowania z finansów UE na lata 2014-2020 stymulowanie nowych inicjatyw związanych z realizacją

Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku

współpraca z LGR (Lokalne Grupy Rybackie) i LGD (Lokalne Grupy Działania)

Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "ZIELONA CHEMIA"

wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra organizacja misji gospodarczych (Niemcy, Ukraina, Szwecja,

Szwajcaria), wizyt studyjnych, giełd kooperacyjnych (typu B2B), targów branżowych

organizacja cyklicznej imprezy dla przedsiębiorstw branży chemicznej z Euroregionu Pomerania pt. Chemika

pomoc w pozyskiwaniu funduszy na rozwój oraz wdrażanie innowacyjnych produktów w przedsiębiorstwach

organizacja i prowadzenie audytów technologicznych i doradczych w przedsiębiorstwach branży chemicznej

wymiana doświadczeń oraz kooperacja z firmami zagranicznymi

prowadzenie badań w obszarze: nawozów, tworzyw sztucznych i gumy, przemysłu spożywczego i petrochemicznego, medycyny, farmacji i biotechnologii

http://www.klastermorski.com/

148

tworzenie prawodawstwa umożliwiającego rozwój branży chemicznej

integracja prac badawczo-wdrożeniowych dotyczących nowych materiałów i rozwiązań w sektorze opakowaniowym dzięki współpracy z Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych;

współpraca ze szkołami wyższymi, przede wszystkim z Wydziałem Chemicznym zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie;

opis profilu działalności firmy i jej produktów oraz umieszczenie logotypu na stronie www.zielonachemia.eu

współpraca z naukowcami ze sfery B+R oraz IOB (przede wszystkim Centrum Innowacji i Transferu Technologii ZUT);


wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra; edukacja na temat przemysłów kreatywnych - publikacje

w mediach, na forach, portalach internetowych szkolenia dedykowane branżom kreatywnym dotyczące

m.in. zamówień publicznych, prawa autorskiego, marketingu i marketingu internetowego, social media, facebook, public relations

networking – integracja branży budowanie konsorcjów i współdziałanie np. przy

kampaniach promocyjnych pomoc w eksporcie usług kreatywnych; współpraca ze środowiskiem akademickim, akademickimi

biurami karier (Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług US, Akademia Sztuki, platforma Matrix przy Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu-ZPSB);

organizacja spotkań nauki, sztuki (Akademia Sztuki) i biznesu - Targi Przemysłów Kreatywnych

promocja kreatywnego przemysłu współpraca ze sferą B+R oraz IOB


tworzenie sieci współpracy przedsiębiorstw gospodarki morskiej, zarządu terytorialnego oraz jednostek badawczo-rozwojowych

transfer wiedzy i technologii między członkami klastra zamieszczenie listy członków klastra na stronie

www.klastermorski.org pozyskiwanie kontraktów dla członków klastra; tworzenie doraźnych zadaniowych konsorcjów

przedsiębiorstw do udziału w przetargach i realizacji kontraktów

pozyskiwanie dotacji na budowanie infrastruktury inicjowanie zmian przepisów prawnych modelowanie współpracy z instytucjami państwowymi

i samorządowymi odpowiedzialnymi za gospodarkę morską

inicjowanie spotkań integracyjnych celem wymiany

149

doświadczeń organizacja warsztatów klastrowych wspólnie z Akademią

Morską udział w szkoleniach ekspertyzy współpraca ze sferą B+R oraz IOB


wymiana informacji pomiędzy podmiotami klastra udział w konferencjach pomoc w ubieganiu się o dodatkową pomoc publiczną

i dofinansowanie z programów unijnych w celu zintensyfikowania rozwoju infrastruktury i współpracy pomiędzy członkami stowarzyszenia

koordynowanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami działającymi w ramach klastra

działania promocyjne zamieszczenie logotypów członków Klastra na stronie

www.furniturecluster.pl Zachodniopomorski Klaster Budowlany

integracja środowiska budowlanego współpraca z ramach stworzonej inicjatywy "Akademia

Dobrego Rzemiosła" szkolenia dla pracowników branży budowlanej usługi doradcze w ramach stałej współpracy przy Komisji

ds. Budownictwa Planowania Przestrzennego i Mieszkalnictwa

pomoc w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych z firmami budowlanymi

organizacja targów, giełd i konferencji o tematyce budowlanej


szkolenia organizacja konferencji promocja członków klastra na jego forum inicjowanie powiązań kooperacyjnych między członkami

klastra oraz wspólnych projektów między przedsiębiorstwami, IOB i organizacjami badawczymi

dostarczanie wybranej wiedzy przez stronę internetową Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia

dostęp do sieci ekspertów zajmujących się tematyką sektora medycznego

przygotowywanie opinii i rekomendacji opracowywanie analiz i diagnoz dla rynku sektora

medycznego publikowanie raportów o stanie sektora medycznego udzielanie wywiadów i komentarzy na temat sytuacji

związanych z rynkiem medycznym udział merytoryczny w ważnych wydarzeniach

gospodarczych, konferencjach, sympozjach, kongresach; prowadzenie warsztatów, wykładów, seminariów organizacja indywidualnych spotkań doradczych organizacja konferencji, spotkań środowisk związanych

z sektorem medycznym i grup zainteresowań wymiana informacji z innymi organizacjami i instytucjami

150

na rzecz rozwoju sektora medycznego benchmarking rozwiązań dotyczących sektora medycznego

wiodących gospodarek i podmiotów opracowywanie baz danych na potrzeby przygotowania

opracowań i działań klastra opis profilu działalności firmy i jej produktów oraz

umieszczenie logotypu na stronie http://isynergia.pl/category/czlonkowie/

działania promocyjne propozycje udziału w projektach naukowo-badawczych research możliwości finansowania projektów spotkania networkingowe współpraca ze sferą B+R oraz IOB

Zachodniopomorski Klaster Żeglarski

działania promocyjne dotyczące żeglarstwa sportowego i rekreacyjnego oraz działania na rzecz jego rozwoju

współpraca z instytucjami naukowymi, poprzez transfer wiedzy w ramach prac B+R

Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych poszczególnych klastrów oraz IDI.

Jak ustalono w toku wywiadu z przedstawicielem Klastra ICT Pomorze Zachodnie wśród usług przezeń świadczonych największe znaczenie dla przedsiębiorstw mają projekty przekazywania wiedzy połączone z integracją członków. Klaster, w kontekście wsparcia rozwoju przedsiębiorstw, wysoko ocenił usługi promocji zewnętrznej zrzeszonych firm. Według klastra, do obecnie oferowanych usług warto dołączyć oferty typowo handlowe dla innych branż, np. medycznej, budowlanej. Byłoby to działanie na rzecz rozwoju regionu oraz dostarczenie kontaktów handlowych dla firm klastrowych. Współpraca klastra z przedsiębiorstwami została oceniona pozytywnie. Jako barierę klaster wskazał na brak czasu ze strony przedsiębiorców – skupianie się na sprawach bieżących powoduje, że nie zawsze myślą strategicznie. Poprzez komunikację na wielu płaszczyznach (np. wspólne dyski z dokumentami, platforma wymiany wiedzy, newsletter), klaster ułatwia przedsiębiorcom dostęp do wszystkich informacji, które są przedmiotem ich zainteresowania. Ważne dane są przekazywane szybko i wielowymiarowo. W opinii klastra, jego działalność z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu jest bardzo istotna. Polega głównie na edukowaniu innych branż, a także uczniów szkół średnich i studentów. Warto jednak pamiętać o tym, że aby działania klastra i IOB były efektywne niezbędne jest współdziałanie. Przykładem jest symbioza Technoparku z Klastrem ICT Pomorze Zachodnie. Infrastrukturalne wsparcie ze strony Technoparku umożliwia przeprowadzanie przez Klaster szkoleń oraz rekrutacji. Ponadto istnieją pewne braki ze strony instytucji otoczenia biznesu, jak np. niedopasowanie oferty do zapotrzebowania przedsiębiorstw w postaci

indywidualnych konsultacji, np. z zakresu porad prawnych. Wynika to głównie z faktu, że nie wszystkie instytucje otoczenia biznesu mają budżet przeznaczone na te cele.

W opinii przedstawiciela Klastra Metalowego Metalika, usługi świadczone przez klaster w celu wsparcia rozwoju przedsiębiorstw są efektywne. Do klastra wciąż dołączają nowe przedsiębiorstwa, w tym z innych województw (np. z Małopolski). Najniższą efektywnością cechują się działania ze sfery B+R, ponieważ przedsiębiorcy często nie są nimi zainteresowani. Mocną stroną Klastra Metalowego Metalika jest

151

współpraca z podmiotami w kraju i za granicą. Problemy natomiast dotyczą braku środków finansowych. Współpraca klastra i przedsiębiorstw jest dobra – początkowo klaster organizował wiele spotkań z członkami, obecnie ze względu na deficyt czasu zostały one zastąpione kontaktem mailowym i telefonicznym. Aby współpraca z przedsiębiorstwami była bardziej efektywna, konieczne byłyby wspólne prace badawczo-rozwojowe, na których prowadzenie potrzebne są środki pieniężne. Przemysł metalowo-maszynowy cechuje się dużym rozdrobnieniem geograficznym w całym regionie. Dlatego też istnieje zauważalna potrzeba ich wspierania w postaci doradztwa oraz kontaktów z nauką, dzięki czemu mogą stać się bardziej konkurencyjne. Klaster Metalowy Metalika ściśle współpracuje z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz Centrum Obsługi Inwestorów i Eksporterów Urzędu Marszałkowskiego. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu rola Klastra Metalowego Metalika jest istotna.

Jak wynika z badań IDI z przedstawicielami klastrów, usługi świadczone przez Zachodniopomorski Klaster Budowlany są niewystarczające. Formuła klastra nie została jeszcze doceniona przez członków oraz administrację samorządową i rządową. Problemem w funkcjonowaniu klastra jest także zbyt mała partycypacja przedsiębiorstw we współpracy. Zwrócono uwagę, że firmy budowlane mają trudność z pozyskaniem wykwalifikowanych pracowników, co jest konsekwencją zmian w szkolnictwie zawodowym. W celu poprawy tej sytuacji, Zachodniopomorski Klaster Budowlany podjął próby wsparcia przywrócenia edukacji zawodowej poprzez współpracę ze szkołami budowlanymi. Cenną usługą świadczoną przez klaster jest organizacja Dni Budowlanych, dzięki którym następuje integracja środowiska architektów, inżynierów, uczelni i Okręgowej Izby Inżynierów.

Podczas badania IDI przedstawiciel Zachodniopomorskiego Klastra Budowalnego zwrócił uwagę na fakt, że nie można ocenić/porównać efektywności działań klastrów i IOB, gdyż podmioty te pełnią różne funkcje. Jednocześnie zauważono, że często brakuje informacji, o znaczeniu i korzyściach tych instytucji dla przedsiębiorstw. Dlatego też dobrym rozwiązaniem byłoby przesyłanie informacji o pełnej ofercie danej instytucji do klastra, aby można było ją przekazać działającym w jego ramach przedsiębiorstwom.

Przedstawiciel Klastra sEaNERGIA deklaruje, że instytucja podejmuje współpracę nie tylko z przedsiębiorcami, ale również z IOB i z uczelniami. Integracja tych grup podmiotów stanowi wsparcie województwa, które jest generowane także przez pozyskiwanie środków na finansowanie działań projektowych. Aktualnie klaster stara się zintensyfikować działania poprzez pozyskiwanie nowych członków, również zagranicznych oraz poprzez aktywność związaną z turystyką, która przyciąga na Pomorze Zachodnie ludzi i ma pozytywny wpływ na rozwój województwa. Respondent podkreślał także rolę organizowanych przez klaster wydarzeń – w tym konferencji: na obecnie (II kw. 2015 r.) organizowane wydarzenie zgłosiło się ponad 200 chętnych. Dopasowanie działań klastra do regionalnych potrzeb odbywa się m.in. w toku porozumień trójstronnych.

Przedstawiciel Zachodniopomorskiego Klastra Przemysłów Kreatywnych podkreśla potrzebę wprowadzania wysoko wyspecjalizowanych szkoleń, które powinny zastąpić szkolenia ogólne. Bardzo ważną usługą klastra są Targi Przemysłów Kreatywnych, będące miejscem spotkań nauki (Service Inter-Lab), sztuki (Akademia Sztuki) i biznesu,

152

oraz nawiązywania kontaktów. W planach klastra są również usługi związane z powstaniem Centrum Przemysłów Kreatywnych oraz wypracowanie tzw. szczecińskiej szkoły designu. Zdaniem przedstawiciela klastra, usługi warto rozwinąć o kompleksową obsługę prawną, prowadzenie analiz finansowych i możliwość wykorzystania środków unijnych. Współpraca z przedsiębiorcami z klastra jest zróżnicowana. Aktywnych jest ok. 20 członków – z różnym natężeniem w zależności od poruszanych kwestii i ich potrzeb. Chcąc zwiększyć efektywność swoich działań, klaster planuje otwierać się na zewnątrz. Do tej pory nawiązana została współpraca z Koszalińską Izbą Gospodarczą i utworzono koszaliński oddział. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji, zdaniem przedstawiciela klastra, Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych jest bardzo istotny, ponieważ łączy kulturę, sztukę i biznes. Branża kreatywna jest złożona z mikro i małych przedsiębiorstw, które współpracują ze sobą dość słabo. W branży tej jest zatrudnionych więcej osób niż w przemyśle ciężkim. Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych, integrując te firmy, odgrywa w rozwoju regionu ważną rolę. W zakresie dopasowania oferty instytucji otoczenia biznesu do zapotrzebowania przedsiębiorstw, szczególne znaczenie odgrywa Północna Izba Gospodarcza, dzięki której powstał klaster. PIG oferuje usługi administracyjne i techniczne, umożliwia nawiązywanie kontaktów, pomaga uzyskać dofinansowanie na organizację targów, a jego rola oceniana jest bardzo wysoko.

Zdaniem przedstawiciela Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego usługi świadczone przez klaster w kontekście wsparcia rozwoju przedsiębiorstw oceniane są bardzo pozytywnie. Dotyczą one m.in. dzierżawy terenów i wspierania szkół. Pozytywnie oceniona została również współpraca z przedsiębiorstwami oparta na współdziałaniu. Klaster wspiera firmy z regionu poprzez realizację wspólnych projektów. Z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu, specjalizacja działalność morska i logistyczna jest bardzo istotna. Aby branża rozwijała się w szybszym tempie, konieczna jest współpraca Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego z Trójmiastem. W opinii klastra trudno jest porównać rolę klastrów i instytucji otoczenia biznesu. Biorąc natomiast pod uwagę dopasowanie oferty IOB do zapotrzebowania przedsiębiorstw, ważne znaczenie odgrywają przede wszystkim usługi związane logistyką i bankowością. Wprawdzie współpraca z Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii oceniona została pozytywnie, podkreślono jednak, że RCITT ma niewiele do zaoferowania klastrowi.

Przedstawiciel Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk, w badaniu IDI podkreślił, że inicjatywy klastrowe dają duże szanse na rozwój, ale brakuje im wsparcia finansowego. Dlatego też stara się samodzielnie pozyskiwać fundusze na projekty, jak np. na obsługa konkursów. Współpraca podmiotu z przedsiębiorcami polega głównie na przekazywaniu informacji i wiedzy. Podkreślono, że firmy często borykają się z problemami finansowymi i potrzebują wsparcia z zewnątrz. Zasygnalizowany został ponadto problem niedoceniania roli trzeciego sektora. Zwrócono uwagę również na to, że klaster poprzez oferowanie wielu korzyści dla przedsiębiorstw, może odegrać ważną rolę w rozwoju inteligentnych specjalizacji.

Podstawowe usługi świadczone przez Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia dotyczą rozwoju turystyki medycznej m.in. poprzez pozyskiwanie funduszy europejskich. Klaster ocenia, że jego oferta jest jeszcze niewystarczająca, czego głównym

153

powodem jest brak środków finansowych. Duże nadzieje podmiot ten wiąże z dostępnością funduszy europejskich. Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia jest klastrem młodym (powstał w 2014 roku) i nie ma możliwości pozyskania żadnych funduszy zewnętrznych. Utrzymuje się tylko i wyłącznie ze składek członkowskich. Klaster chce oferować m.in. szkolenia i spotkania związane z wymianą informacji i wiedzy. Podmiot ten jest istotny z punktu widzenia rozwoju inteligentnych specjalizacji regionu, ponieważ jego działalność dotyczy innowacji, turystyki medycznej i medycyny. W opinii klastra jego efektywność może być wyższa niż IOB ze względu na zrzeszanie przedsiębiorstw o podobnych potrzebach. Przedsiębiorcy oczekują od instytucji otoczenia biznesu tematycznych szkoleń, a także integracji i wymiany doświadczeń. Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia, w dopasowaniu oferty instytucji otoczenia biznesu do zapotrzebowania przedsiębiorstw, wskazuje przede wszystkim na wspieranie przedsiębiorców w dążeniu do współpracy.

3.2.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry

Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez klastry zostało zbadane na podstawie ankiet telefonicznych prowadzonych z członkami klastrów oraz wywiadów telefonicznych z przedstawicielami branż reprezentujących regionalne specjalizacje. Przedstawione w rozdziale informacje mają charakter opisowy i są wnioskami z badań.

3.2.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług

Przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej, które uczestniczyły w badaniu należą do Klastra Metalowego Metalika. Współpraca tych podmiotów z Klastrem została oceniona pozytywnie, podobnie jak usługi przez niego oferowane. Przedsiębiorcy szczególnie cenią sobie dostęp do kontaktów branżowych, a także udział w targach, konferencjach i szkoleniach.

Przedsiębiorstwa reprezentujące regionalną specjalizację turystyka i zdrowie, należące do Zachodniopomorskiego Klastra Turystycznego określiły współpracę z nim jako zadowalającą, co wynika głównie z oferowanych usług. Dla przedsiębiorców szczególnie ważne są działania Klastra związane z promocją i reklamą oraz pomocą we wchodzeniu na konkurencyjne rynki krajowe i zagraniczne. Jako przykład takich działań wskazano na organizowane przez klaster targi i konferencje, w tym konferencje połączone z imprezą sportową dla przedsiębiorstw wspierających naukę.

Klaster Morski Pomorza Zachodniego działa, zdaniem respondentów, na rzecz rozbudowy i modernizacji portów. Badani oceniają to zjawisko, a także całokształt współpracy, jako bardzo dobre. Ponadto w tym obszarze klastry współpracują ze szkołami wyższymi, co umożliwia z jednej strony dotarcie do nowości związanych z branżą, a z drugiej - do absolwentów, czyli potencjalnych pracowników. Klastry

154

uczestniczą też w rożnego rodzaju projektach, ale przede wszystkim budują trwałe więzi w środowisku przedsiębiorców z branży morskiej.

Firmy z branży kreatywnej pozytywnie oceniają współpracę z Zachodniopomorskim Klastrem Przemysłów Kreatywnych i doceniają przede wszystkim możliwość promocji poprzez członkostwo w klastrze oraz dostęp do wiedzy, w tym w formie konferencji i szkoleń.

3.2.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań

W opinii przedsiębiorstw branży biogospodarki korzystne i warte kontynuowania są działania związane z budowaniem bazy kontaktów (zarówno polskich, jak i zagranicznych), z których korzystają członkowie Klastra. Wpływają one na wzajemną wymianę doświadczeń, wprowadzanie innowacyjnych technologii i ułatwiają rozwiązywanie, pojawiających się problemów. Warte powielania są też działania Klastra związane z wyszukiwaniem rożnych „nowinek”, informacji na temat branżowych konferencji i spotkań, które następnie są przekazywane przedsiębiorstwom. Jednocześnie pozytywnie oceniona została dotychczasowa współpraca z Klastrem „Zielona Chemia”.

Według przedsiębiorstw z branży metalowo-maszynowej korzystnymi działaniami Klastra Metalowego Metalika są: organizowanie targów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych oraz sympozjów, konferencji, szkoleń dla pracowników. Badane przedsiębiorstwa podkreślały, że działania te są szczególnie istotne w kontekście przekazywania nowości technicznych. Pozytywnie oceniono także organizację spotkań mających na celu wymianę doświadczeń i wspólne rozwiązywanie problemów oraz usługi klastra związane z udostępnianiem kontaktów branżowych. Przedsiębiorcy nie potrafili natomiast wskazać działań, które sprawiłyby, że wskazane usługi klastra byłyby w przyszłości efektywniejsze.

Przedsiębiorcy ze specjalizacji turystyka i zdrowie do korzystnych oraz wartych kontynuowania działań klastra zaliczają przede wszystkim te związane z promocją Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-Szczecin-Bałtyk i członków działających w klastrze oraz z promocją regionu. Przedsiębiorcy oczekują jednocześnie aktywniejszych działań w tym zakresie.

3.2.3. Zakres współpracy z przedsiębiorstwami

Jak wynika z badań, przynależność klastrowa przynosi korzyści zarówno przedsiębiorstwom z branży biogospodarki, jak i samemu klastrowi. Przynależność do klastra została określona jako swego rodzaju dostęp do nowości. Podkreślona została rola klastra jako pośrednika między przedsiębiorcami w wymianie doświadczeń oraz wiedzy branżowej. Firmy pozytywnie oceniają także konferencje, które są organizowane przez klaster oraz udział w targach krajowych i międzynarodowych, a wśród nich

155

np. organizacja cyklicznej imprezy dla przedsiębiorstw branży chemicznej z Euroregionu Pomerania pt. Chemika.

Zbadane przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej za największą korzyść z przynależności do klastra również uznały integrację branżową. Przedsiębiorcy za pośrednictwem klastra wymieniają się doświadczeniem, a także wspólnie realizują zlecenia. Korzyścią jest także udział w targach dający możliwość nawiązania nowych kontaktów i współpracy z firmami krajowymi i zagranicznymi. Aby korzyści tych było więcej oraz by były bardziej widoczne, pojawiła się propozycja zaproszenia kolejnych przedsiębiorstw do klastra, co da szansę na większą wymianę doświadczeń i nawiązanie szerszej współpracy. W celu osiągnięcia większych korzyści z przynależności do klastra przedsiębiorstwa zasugerowały nawiązanie szerszej współpracy z instytucjami naukowymi i badawczymi. Za istotną korzyść uznano również dostęp do informacji, dzięki którym firmy mogą być bardziej konkurencyjne. Cenna dla przedsiębiorstw jest także pomoc klastra w interpretacji przepisów dotyczących prawa czy podatków.

W opinii przedsiębiorstw specjalizacji turystyka i zdrowie największą korzyścią z przynależności jest dostęp do bazy wiedzy i wymiana doświadczeń, które mogą owocować współpracą handlową. Przedsiębiorstwa z branży turystycznej przestają ze sobą konkurować i zaczynają się uzupełniać. Klaster oferuje korzyści dla firm w postaci wspólnej reklamy, działań promocyjnych i nawiązywania nowych kontaktów, zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Zdaniem reprezentantów branży morskiej i logistycznej Zachodniopomorski Klaster Morski dąży do podniesienia konkurencyjności firm w regionie. Zajmuje się wsparciem przemysłu stoczniowego, modernizacji portów, ponadto współpracą z uczelniami i badaniami dotyczącymi branży morskiej, a częściowo również rozwojem turystyki morskiej. Działania te są, w opinii respondentów, wystarczające.

Klaster z branży kreatywnej dąży do podniesienie maksymalizowania relacji pomiędzy swoimi członkami, co zostało wysoko ocenione przez respondentów.

Na pytanie, jakie działania powinny oferować klastry w ramach współpracy z przedsiębiorstwami kluczowymi z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji, przedsiębiorstwa z branży biogospodarki zaproponowały, by wprowadzić szkolenia dotyczące innowacji technicznych, a także wpłynąć na większe zainteresowanie i zaangażowanie się szkół wyższych a także zintensyfikować działania klastra skierowane na pobudzanie współpracy na linii nauka-biznes.

Przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej stwierdziły, że należy kontynuować dotychczasowe działania Klastra w zakresie organizowania targów, konferencji, pomocy związanych z formalnościami oraz działaniami dotyczącymi przepływu wiedzy i informacji, w szczególności w odniesieniu do innowacji. Jednocześnie zwrócono uwagę na konieczność podjęcia przez klastry szerszej współpracy z instytucjami naukowo-badawczymi i szkołami wyższymi.

Według badanych przedsiębiorców specjalizacji turystyka i zdrowie, klaster powinien zająć się działaniami dotyczącymi promocji i reklamy na szerszą skalę. Przedsiębiorcy tej specjalizacji oczekują od klastra atrakcyjnej i aktywnej promocji regionu, która będzie skutkowała zwiększeniem ruchu turystycznego. Wskazano również

156

na konieczność podjęcia szerszej współpracy klastra z instytucjami naukowymi w celu poszerzania wiedzy i wspierania przedsięwzięć innowacyjnych.

Przedsiębiorstwa z branży morskiej i logistycznej uważają, że klaster oferuje tak szeroki wachlarz działań, że trudno jest wskazać, czym dodatkowo mógłby się zająć.

Przedstawiciele przemysłów kreatywnych sądzą, że należy rozwijać powiązania między firmami oraz realizować kontrakty partnerskich.

3.3. Identyfikacja i wybór regionalnych klastrów kluczowych dla

inteligentnych specjalizacji

3.3.1. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych – uwagi wstępne

Wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji, powiązany z podnoszeniem innowacyjności i konkurencyjności województwa, powinien być spójny ze strategicznymi kierunkami rozwoju regionu i polityką klastrową w Polsce, jednak z zachowaniem samodzielności regionów103. Dokonanie wyboru kluczowych klastrów jest oparte na kryteriach ilościowych oraz jakościowych. Należy jednocześnie podkreślić, że ocena klastrów powinna mieć charakter zindywidualizowany. W założeniach metodologicznych wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla województwa zachodniopomorskiego proponowane jest przyjęcie 4 założeń (por. rysunek 28):

103

„Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do 2020 roku, rekomendacje grupy roboczej ds. polityki klastrowej”, red. M. Dzierżanowski, PARP, Warszawa 2012, str. 31 i in.

157

Rysunek 24 Ogólne kryteria wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji


Założenie 1: Selekcja wstępna - zgodność specjalizacji klastrów ze specjalizacjami regionu.

Selekcja może zostać dokonana w oparciu o wskazane przez wnioskujące klastry wskazania dotyczące PKD. Istnieje tu jednak ryzyko związane ze sposobem definiowania numerów PKD dla działalności o innowacyjnych strukturach i charakterystykach104.

Założenie 2: Określenie masy krytycznej klastrów – dane ilościowe

Masę krytyczną klastrów, czyli ich potencjał gospodarczy i innowacyjny, należy zmierzyć wskaźnikami ilościowymi. Do wskaźników tych mogą należeć na przykład:

liczba przedsiębiorstw w klastrze liczba instytucji otoczenia biznesu, z którymi współpracuje klaster

104 Nietypowym profilem biznesowym legitymuje się np. Bałtycki Klaster sEaNERGIA. Jes li odwołac się do wykazu PKD zamieszczonego w opracowaniu „Załoz enia do procesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wojewo dztwa zachodniopomorskiego”, to klaster ten prawdopodobnie nie spełniałby kryterio w dostępu do grona klastro w kluczowych. Podobnie w podanych definicjach PKD nie mies ci się Klaster Medyczny iSynergia.

158

liczba instytucji naukowych, z którymi współpracuje klaster liczba jednostek B+R, z którymi współpracuje klaster liczba jednostek samorządowych wspierających działalność klastra liczba partnerów zagranicznych liczba instytucji i firm wspierających klaster liczba zrealizowanych projektów na linii biznes-nauka zatrudnienie i jego dynamika poziom eksportu i jego dynamika zyski i nakłady inwestycyjne nakłady na B+R i innowacje liczba przedsiębiorstw innowacyjnych liczba wprowadzonych innowacji liczba wynalazków oraz wzorów użytkowych

Warto przy tym zwrócić uwagę na nieporównywalność danych z różnych branż ze względu na wielkość tych branż (w skali globalnej i regionalnej), efekt skali i wielkość typowych przedsiębiorstw, koncentrację własnościową podmiotów w branży, zróżnicowane bariery dotyczące działań badawczo-rozwojowych (dotyczące np. skali nakładów czy charakteru tych prac np. w branży turystycznej, logistycznej a biochemicznej) i in. Toteż wskaźniki ilościowe powinny zostać poddane selekcji (propozycja została zawarta w pkt. 3.3.3.2. niniejszego opracowania) oraz odpowiednio sparametryzowane w celu umożliwienia porównania masy krytycznej poszczególnych klastrów. Parametryzacja może mieć charakter jakościowy, np. metodą sędziów kompetentnych, dokonywaną w momencie oceny wniosków105.

Założenie 3: Określenie potencjału klastrów – ocena jakościowa

Równocześnie z analizą ilościową powinna być dokonana ocena jakościowa potencjału gospodarczego i innowacyjnego regionalnych klastrów, celem wyboru klastrów kluczowych dla rozwoju specjalizacji regionu. Do wskaźników jakościowych należy zaliczyć doświadczenie koordynatora i wiodących uczestników klastra oraz dotychczasowe i planowane106:

partnerstwo oraz synergię przykłady współpracy przedsięwzięcia produkty i usługi innowacyjne potencjał rozwojowy z uwzględnieniem konkurencji, wielkości rynku, zdolności

do generowania innowacji i angażowania środków prywatnych

Jakościowej ocenie powinny podlegać wymienione wcześniej wskaźniki ilościowe, m.in.:

charakterystyka kluczowych przedsiębiorstw w klastrze jakość edukacji

105 Rozwiązanie rekomendowane z uwagi na koszty badan i złoz onos c analiz i studio w międzysektorowych, kto re miałyby prowadzic do parametryzacji – doprowadzenia do poro wnywalnos ci danych z ro z nych branz i sektoro w. 106

Planowane działania mają szczególne znaczenie w przypadku młodych klastrów.

159

jakość sektora B+R jakość współpracy, z tym powiązania i współpraca międzynarodowa jakość zrealizowanych projektów jakość kapitału ludzkiego jakość świadczonych przez klaster usług na rzecz zrzeszonych w nim

przedsiębiorstw charakterystyka wprowadzonych, najważniejszych produktów i usług, w tym

innowacyjnych przyciąganie inwestorów dynamika tworzenia nowych, innowacyjnych przedsiębiorstw tworzenie nowych miejsc pracy

Ocenie powinny być również poddane strategie rozwoju klastrów i ich implementacja, uwzględniająca plany operacyjno-wykonawcze, ze szczególnym zwróceniem uwagi na aspekt przewagi konkurencyjnej i innowacyjności oraz wartości dodanej. W tej ostatniej dziedzinie należy w toku ewaluacji zachować szczególną ostrożność.

Założenie 4: Analiza ekspercka

Proces oceny poprzedzającej dokonanie wyboru kluczowych klastrów powinien mieć charakter analizy eksperckiej, która uwzględniałaby także trwałość wspólnych przedsięwzięć i ich wpływ na lokalną gospodarkę.

Zasadna jest rekomendacja, by ocena ekspercka następowała na dwóch etapach oceny potencjalnych klastrów kluczowych:

na etapie analizy dokumentacji przedstawionej przez klastry (selekcja) w formie Panelu ekspertów powołanych spośród osób legitymujących się

w województwie wysokim autorytetem oraz wiedzą o gospodarce regionu; w trakcie Panelu przedstawiciele klastra ubiegającego się o status kluczowego przedstawiłby prezentację potencjału i zamierzeń klastra

W trakcie Panelu eksperci zewnętrzni m.in.: oceniają klaster pod kątem jego potencjału do realizacji strategii oraz poszerzają zakres informacji zawartych we wniosku aplikacyjnym i załącznikach złożonych przez klaster107.

Wybór regionalnych klastrów kluczowych dla inteligentnych specjalizacji województwa zachodniopomorskiego powinien się więc odbywać na podstawie ustrukturyzowanych wniosków zainteresowanych klastrów, ale także analizy desk research, dostępnych danych statystycznych oraz bezpośrednich rozmów z przedstawicielami klastrów oraz dokonywanych przez nich prezentacji przed Panelem ekspertów.

Wnioski z analizy eksperckiej przeprowadzonej w ramach niniejszego opracowania przedstawiono w pkt 3.3.4.

107 „Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych, Częs c II: Opis systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych w Polsce”, Wersja druga uzupełniona, PARP, Warszawa, paz dziernik 2014, str. 7-8.

160

3.3.2. Założenia metodologiczne wyboru klastrów kluczowych dla inteligentnych

specjalizacji

3.3.2.1. Procedura

Przyjęto procedurę jak następuje:

1. Ogłoszenie konkursu na klastry kluczowe województwa; rekomendujemy przeprowadzenie konkursu niezależnie od rekomendacji wynikających z niniejszego raportu, w naszej opinii prestiżowy konkurs na klastry kluczowe ma duże znaczenie motywujące, a jednocześnie skłania do ponowienia analiz i weryfikacji strategii; zaleta ta w trybie bezkonkursowym nie wystąpi.

2. Złożenie przez zainteresowane klastry wniosków. 3. Prekwalifikacja wniosków w oparciu o kryteria formalne. 4. Ocena kryteriów ilościowych i jakościowych. 5. Przeprowadzenie Panelu ekspertów i sformułowanie przezeń rekomendacji. 6. Ogłoszenie wyników postępowania – publikacja listy klastrów kluczowych

(bądź informacja o niespełnieniu wymagań przez żaden z wnioskujących klastrów).

7. Weryfikacja listy klastrów kluczowych.

3.3.2.2. Kryteria formalne – prekwalifikacja

Dla klastrów kluczowych województwa proponujemy przyjąć pięć kryteriów formalnych108, których spełnienie powinno być oceniane na zasadzie zero-jedynkowej (spełnia/nie spełnia)109:

Historia – klaster powinien działać nie krócej, niż trzy lata110. Wniosek aplikacyjny powinien zawierać dokument założycielski lub inny, poświadczający okres funkcjonowania klastra. Zakłada się, że status klastra kluczowego nie powinien dotyczyć podmiotów nowopowstałych.

Posiadanie strategii i planu działania – wraz z wnioskiem o nadanie statusu klastra kluczowego powinny zostać przedłożone informacje określające strategię klastra, w tym plan dotyczący działań innowacyjnych oraz międzynarodowych bądź międzyregionalnych. Nawet, jeśli klaster nie dysponuje takim dokumentem, formularz

108 Nie są omawiane kryteria oczywiste, jak kompletnos c i poprawny format dokumentacji 109 Uwzględniono rekomendacje dotyczące czterech kryterio w zawarte w dokumencie „Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych. Częs c II: Opis systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych w Polsce”, Wersja druga uzupełniona, PARP, Warszawa, paz dziernik 2014, str. 5-6. Kryterium zgodnos ci ze specjalizacjami w regionie przyjęto dodatkowo. 110 Okres ustalony arbitralnie; moz na ten okres skro cic do 2 lat, o ile instytucja przeprowadzająca konkurs jest zainteresowana zebraniem informacji o klastrach młodszych bądz jes li uzna, z e trzyletni okres istnienia byłby nadmiernie dyskryminujący

161

wniosku powinien zawierać pola umożliwiające przedstawienie strategicznych zamierzeń klastra111.

Masa krytyczna – należy sformułować wymagania dotyczące liczby uczestniczących w klastrze podmiotów:

przedsiębiorstw – 13112 szkół wyższych i/lub instytucji sektora B+R oraz innych instytucji – 6113

Nie rekomenduje się na tym etapie wymagań dla liczby IOB ani podmiotów innego typu, choć ich udział może być wymagany pośród instytucji obecnych w docelowej strukturze klastra bądź uwzględniony w ocenie wniosków zakwalifikowanych do dalszej oceny.

Koncentracja geograficzna – należy oczekiwać, że na terenie województwa mieścić się będzie siedziba klastra i/lub koordynatora klastra i/lub większości podmiotów klastra. Warunek ostatni powinien być spełniony ilościowo (liczba podmiotów), jak i pod względem przychodów (należy wykluczyć te klastry mające siedzibę poza województwem, w których pod względem ilościowym i ekonomicznym dominują podmioty spoza województwa).

Zgodność ze specjalizacjami w regionie – nie będą wspierane jako klastry kluczowe te, które realizują cele inne, niż wynikające ze Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego i dokumentów pochodnych wobec Strategii. Temat ten jest rozwijany w pkt. 3.3.2. niniejszego opracowania114.

3.3.2.3. Kryteria ilościowe podlegające ocenie

Rekomenduje się, by klastry ubiegające się o status kluczowych, przedstawiły do oceny dane ilustrujące115:

potencjał gospodarczy klastra i znaczenie dla gospodarki regionu pozycję międzynarodową klastra innowacyjność

Formularz wniosku powinien uwzględniać dane ilościowe oraz dawać możliwość ich wyjaśnienia/interpretacji przez wnioskodawcę. Interpretacja powinna zawierać precyzyjnie określoną branżę/branże należących do klastra firm (tj. nie powinny być uwzględniane dane instytucji) oraz charakterystykę perspektyw rozwojowych branży.

111 Moz na poprzedzic ogłoszenie konkursu na klastry kluczowe informacją o przyszłych wymaganiach dotyczących strategii 112 Wartos c ta to połowa krajowej mediany z roku 2011, zob: „Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych, Częs c I: Charakterystyka krajowego klastra kluczowego w oparciu o analizę z ro deł wto rnych”, PARP, Warszawa, sierpien 2014, str. 23 oraz „Benchmarking klastro w w Polsce – edycja 2012”, J. Hołub–Iwan (red), PARP, Warszawa 2012. Przyjęcie wartos ci wyz szej uznalis my za niedopasowane do relatywnej wielkos ci gospodarki wojewo dztwa oraz za potencjalnie nadmiernie dyskryminujące. 113 Na poziomie mediany, wynoszącej 6; z ro dło: jak wyz ej 114 Uwagi o zawodnos ci wnioskowania w oparciu o PKD 115 Zaadaptowano propozycje przedstawione w dokumencie „Opracowanie systemu wyboru… Częs c II”

162

Potencjał gospodarczy i znaczenie dla gospodarki regionu

udział firm należących do branży/branż klastra w przychodach ze sprzedaży województwa

wartość i dynamika przychodów ze sprzedaży w ostatnich 3 latach udział nakładów inwestycyjnych firm należących do branży/branż klastra

w przychodach ze sprzedaży w ostatnich 2 latach liczba pracujących i dynamika liczby pracujących w ostatnich 3 latach udział firm należących do branży/branż klastra w liczbie pracujących

w województwie

Innowacyjność

udział nakładów firm należących do branży/branż klastra na innowacje w ostatnich 2 latach (w tym na działalność B+R)

dynamika nakładów na działalność innowacyjną w ostatnich 3 latach liczba złożonych / uzyskanych patentów / świadectw ochronnych liczba wdrożeń innowacyjnych technologii / produktów

Działalność międzynarodowa116

udział eksportu firm należących do branży/branż klastra w przychodach ze sprzedaży w ostatnich 2 latach

dynamika eksportu w ostatnich 3 latach liczba imprez targowych i wyjazdów studyjnych z udziałem firm należących do

branży / branż klastra

3.3.2.4. Kryteria jakościowe podlegające ocenie

Wśród kryteriów jakościowych rekomenduje się uwzględnienie informacji dotyczących:

zarządzania klastrem współpracy i intensywności kooperacji w ramach klastra strategii i planów rozwoju zgodności działalności i zamierzeń klastra z dokumentami strategicznymi

województwa

Powyższe oczekiwania sformułowano w dwóch celach. Po pierwsze po to, by uzyskać materiał do oceny jakości i wiarygodności zarządzania klastrem w dotychczasowej i przyszłej działalności. Po drugie - celem mobilizacji członków inicjatywy klastrowej do refleksji na temat sposobu prowadzenia spraw klastra.

116 Pominięto w tym miejscu kwestię krajowej międzynarodowej rozpoznawalnos ci klastra. Kryterium to jest rekomendowane w opracowaniu „Opracowanie systemu wyboru… Częs c 1”, str. 35-36. Potencjalnie moz na to kryterium włączyc do systemu kryterio w drugiej bądz trzeciej edycji konkursu na klastry kluczowe. Z pewnos cią kryterium to powinno byc wprowadzone dla klastro w ubiegających się o odnowienie statusu klastra kluczowego.

163

Zarządzanie klastrem. Należy oczekiwać przedstawienia przez klaster informacji o:

podmiocie koordynującym działalność klastra i jego doświadczeniu w zarządzaniu kooperacją i projektami adekwatnymi do profilu działalności klastra

sposobie (podstawie) reprezentowania klastra i sposobie prowadzenia przez członków nadzoru nad działaniami koordynatora

otwartości klastra na nowych członków

Współpraca i intensywność kooperacji w ramach klastra. Oczekiwać należy przede wszystkim:

ujawnienia i wyjaśnienia (zrozumienia) charakteru synergii właściwej dla klastra w określonym składzie członkowskim

świadczeń pomiędzy członkami klastra oraz między nimi a klastrem (jeśli klaster posiada osobowość prawną i jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji księgowej)

ról w klastrze spełnianych przez poszczególne podmioty, w tym uczelnie, jednostki B+R i instytucje otoczenia biznesu

wspólnych przedsięwzięć i projektów realizowanych przez członków klastra, w tym współrealizowanych inicjatyw biznesowych i prac badawczo-rozwojowych (zainicjowanych oraz takich, których efekty zostały wdrożone do praktyki gospodarczej)

Charakterystyka więzi wewnątrz klastra będzie miała charakter opisowy i będzie zawierać przykłady współpracy. W formularzu wniosku należy wskazać wnioskodawcom możliwość pokazania danych liczbowych charakteryzujących kooperację (np. wielkości wzajemnych obrotów lub skali wspólnych przedsięwzięć realizowanych przez klaster lub jego członków w dziedzinie wspólnych zakupów, inwestycji i in.).

Strategia i plany rozwoju klastra. Ocenie będzie podlegać racjonalność i wiarygodność perspektywicznych zamierzeń i form działalności. Należy oczekiwać:

celów głównych i szczegółowych planowanych przedsięwzięć o charakterze międzynarodowym i/lub

ponadregionalnym zamierzeń w dziedzinie innowacji:

o produktowych / technologicznych o organizacyjnych / marketingowych

źródeł / sposobu finansowania realizacji zamierzeń, w tym zaangażowania środków własnych przez członków klastra

ramowego harmonogramu realizacji zamierzeń efektów biznesowych, jakie uzyskają firmy uczestniczące w klastrze w wyniku

działalności klastra

Zgodność działalności i zamierzeń klastra z dokumentami strategicznymi województwa. Ze strony wnioskodawcy oczekiwać należy analizy (samooceny) historii oraz strategii klastra z perspektywy realizacji celów postawionych w Strategii Rozwoju

164

Województwa Zachodniopomorskiego oraz w Regionalnej Strategii Innowacji. Wnioskodawca powinien być w stanie wykazać korzyści dla regionu wynikające z wdrożenia strategii.

3.3.2.5. Wyniki oceny

W punkcie 3.3.1. powyżej wskazano, że wnioski klastrów ubiegających się o status regionalnego klastra kluczowego powinny być oceniane przez ekspertów dwufazowo:

ocena kryteriów ilościowych i jakościowych na podstawie dokumentacji ocena w formie Panelu ekspertów, po wysłuchaniu prezentacji klastrów oraz

uzyskaniu dodatkowych wyjaśnień i odpowiedzi na pytania

Panel ekspertów powinien sformułować wnioski dla Zarządu Województwa co najmniej w trzech sprawach:

wyłonienia klastrów spełniających kryteria na poziomie satysfakcjonującym, przy wysokiej ocenie prawdopodobieństwa uzyskania sukcesu; procedura konkursu może wprowadzić limit liczby klastrów, które zostaną wyłonione w jednym konkursie, decyzję w tej sprawie można jednak pozostawić ekspertom117

określenia warunków do spełnienia przez klastry, wobec których eksperci rekomendują powstrzymanie się od nadania statusu klastra kluczowego

zaproszenia wybranych klastrów do udziału w projektach pilotażowych w obszarach o największym potencjale wzrostu, współpracy przy tworzeniu konsorcjów realizujących projekty pilotażowe, jak też współpracy w zakresie tworzenia centrów kompetencji118

W procedurze (pkt 3.3.2.1.) wskazano etap weryfikacji listy klastrów kluczowych. Przyjęto bowiem założenie, że status klastra kluczowego będzie przyznawany na czas określony (np. 3 lata). Odnowienie tego statusu powinno być zależne od realizacji przyjętej wcześniej strategii oraz wzmocnienia potencjału.

3.3.3. Charakterystyka zidentyfikowanych klastrów w kontekście ich możliwego wpływu

na rozwój regionalnych specjalizacji

Spośród analizowanych w niniejszym opracowaniu klastrów wyłoniono te, które mogą w przyszłości mieć wpływ na rozwój inteligentnych specjalizacji. Uwzględniono

117 Dos wiadczenia wojewo dztwa pomorskiego wskazują, z e kro tka lista klastro w wyłonionych w pierwszym konkursie (wyłoniono dwa) moz e miec wielkie znaczenie mobilizujące przed konkursem kolejnym. Trudno ocenic dłuz szą perspektywę czasową, gdyz zaniechano wyłaniania kolejnych klastro w i nadawaniu im prestiz owego statusu klastra kluczowego. 118 W ramach realizacji zapiso w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020

165

wszystkie te omawiane wcześniej klastry, których profil działalności mieści się w wyróżnionych uprzednio specjalizacjach119.

Przyjęto w efekcie, że na rozwój inteligentnych specjalizacji mogą wpływać w przyszłości następujące klastry: Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia", Bałtycki Klaster sEaNERGIA, Szczecinecki Klaster Meblowy, Klaster Morski Pomorza Zachodniego, Zachodniopomorski Klaster Morski, Klaster Metalowy Metalika, Klaster ICT Pomorze Zachodnie, Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych oraz Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia. W tabeli wskazano klastry, wyróżniając, na które regionalne specjalizacje mogą wpływać, a także przedstawiono liczbę ich członków (z podziałem na jednostki samorządowe, jednostki naukowo-badawcze, instytucje otoczenia biznesu oraz przedsiębiorstwa).

Tabela 21 Zidentyfikowane klastry w kontekście ich możliwego wpływu na rozwój regionalnych specjalizacji

SPECJALIZACJA KLASTER JEDNOSTKI

SAMORZĄDOWE JEDNOSTKI NAUKOWE

IOB FIRMY

BIOGOSPODARKA Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia"

3 5 6 20

Bałtycki Klaster

sEaNERGIA 8 5 22 51

Szczecinecki Klaster

Meblowy (*) b.d. b.d. b.d. ≥ 3

DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYKA


1 3 2 12

Zachodniopomorski

Klaster Morski (**)

1 2 2 45

SEKTOR METALOWO- MASZYNOWY


1 1 3 13

USŁUGI PRZYSZŁOŚCI


1 2 5 45

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów

Kreatywnych b.d. 6 b.d. b.d.

TURYSTYKA I ZDROWIE

Zachodniopomorski Klaster Medyczny

iSynergia

1 2 3 12

(*) Klaster udostępnia informacje w ograniczonym zakresie; diagnozujemy go jako klaster koncentrycznie skupiony wokół firmy Kronospan w Szczecinku jako liderze grupy kapitałowej

119

z wyłączeniem Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk oraz Zachodniopomorskiego Klastra Z eglarskiego; klastry te pominięto z uwagi na niewielkie deklarowane potencjał i skalę działalnos ci oraz wielkos c niszy, w kto rej prowadzą działalnos c .

166

(**) Zachodniopomorski Klaster Morski z racji zaangażowania w zagadnienia związane z działalnością stoczniową i okołostoczniową, z uwagi na zbieżność kompetencji technologicznych może być potencjalnie klasyfikowany jako klaster sektora metalowego i maszynowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Klastry w województwie zachodniopomorskim” PARP i oficjalnych stron internetowych w/w klastrów.

Wymienione klastry wspierają przedsiębiorstwa z branż określanych jako obszary wojewódzkich regionalnych specjalizacji. Liczba zrzeszonych podmiotów wyróżnionych klastrów wynosi od 12 do 45 przedsiębiorstw. Ponadto, wspierane są zarówno przez jednostki samorządowe, jednostki naukowe, a także instytucje otoczenia biznesu. Dążą one do zwiększania współpracy z podmiotami zagranicznymi – powiązania z największą liczbą podmiotów zagranicznych charakteryzują Klaster „Zielona Chemia” – w 2012 roku współpracował z sześcioma partnerami zagranicznymi. Z roku na rok zwiększa się liczba przedsiębiorstw, które korzystają ze wsparcia oferowanego przez wskazane klastry. Dzięki tej współpracy przedsiębiorcy mają ułatwiony dostęp do nowoczesnych technologii, przy użyciu których mogą rozwijać swoją działalność, realizować nowe przedsięwzięcia wprowadzać na rynek nowe, innowacyjne produkty. Ponadto wskazane klastry włączają się w realizacje różnych projektów, prowadzących nie tylko do rozwoju wspieranych podmiotów, ale również przedsiębiorstw z całego województwa, czego konsekwencją jest rozwój całej branży. Dlatego też każdy z nich może potencjalnie odgrywać pewną rolę w rozwoju specjalizacji w regionie.

3.3.4. Rekomendacje w sprawie wyboru klastrów kluczowych

Na sformułowanie wniosków pozwalają badania desk research, dostępne dane statystyczne oraz bezpośrednie rozmowy z przedstawicielami klastrów (pomimo tego, że ze strony niektórych klastrów wystąpił brak wystarczających odpowiedzi, na część postawionych w toku badania, pytań), jak również zestawienie zebranej wiedzy z kryteriami oceny sformułowanymi powyżej (w pkt 3.3.2) i analizy jakościowej (eksperckiej).

Zebrane informacje wskazują na wysokie prawdopodobieństwo uzyskania statusu klastra kluczowego:

w branży biogospodarki – przez Zachodniopomorski Klaster Chemiczny "Zielona Chemia"120

w branży usług przyszłości – przez Stowarzyszenie Klaster ICT Pomorze Zachodnie

Klastry te dysponują doświadczeniem i spełniają warunek masy krytycznej, jak też uprawdopodobniły zdolność nie tylko wykreowania, ale i wdrożenia przekonującej

120 W branz y biogospodarki brano pod uwagę ro wniez Szczecinecki Klaster Meblowy oraz Bałtycki Klaster sEaNERGIA

167

strategii. Jednocześnie w branżach, w których działają nie występuje wobec nich żadna przekonująca alternatywa.

W pozostałych branżach:

W branży morskiej i logistycznej zdefiniować można klastry aspirujące do statusu klastra kluczowego. Można tu w obecnej fazie wskazać Klaster Morski Pomorza Zachodniego oraz Zachodniopomorski Klaster Morski. Pojawia się oczywiście pytanie o zasadność równoległego wspierania dwóch klastrów o zbliżonych nazwach i podobnym charakterze. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, iż strategie tych klastrów będą się wyraźnie różnić co do konkretnych wskazań branżowych (jeden z nich będzie prawdopodobnie klastrem o profilu morsko-logistycznym, drugi – przemysłowym). Sformułowanie finalnej rekomendacji należy w naszej opinii odłożyć w czasie bądź pozostawić regionalnemu (wojewódzkiemu) Panelowi ekspertów, który ocenia wnioski w konkursie na wybór klastra kluczowego.

W branży metalowej i maszynowej o rangę klastra kluczowego rywalizować mogą: Klaster Metalowy Metalika oraz Zachodniopomorski Klaster Morski, wśród którego członków również licznie występują producenci konstrukcji stalowych oraz firmy wyspecjalizowane w dostawie oraz serwisie maszyn i urządzeń. Również tutaj sformułowanie finalnej rekomendacji należy w naszej opinii odłożyć w czasie bądź pozostawić Panelowi ekspertów, którzy ocenią wnioski w konkursie na wybór klastra kluczowego.

W branży turystyka i zdrowie ocenie poddaliśmy trzy klastry. Spośród nich Zachodniopomorski Klaster Medyczny iSynergia, pomimo zacnego grona członków, oceniono jako jeszcze zbyt „młody” i zbyt niszowy na wykreowanie potencjału klastra wiodącego dla branży. Sformułowano wobec niego także wątpliwość dotyczącą przyporządkowania do branży metodą weryfikacji PKD. Z kolei Klaster Transgraniczny Szlak Wodny Bałtyk-Szczecin-Berlin prawdopodobnie nie dysponuje masą krytyczną121, zaś Zachodniopomorski Klaster Żeglarski nie dysponuje nią na pewno i nie formułuje aspiracji w kierunku odgrywania znaczącej roli.

Większość powyższych klastrów, niezależnie od uzyskania (lub nie) statusu klastra kluczowego, może być brana pod uwagę w przygotowaniach i realizacji projektów pilotażowych wskazanych w dokumencie Regionalna Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program rozwoju.

Poza oceną pozostawiono Zachodniopomorski Klaster Budowlany. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 formułuje stwierdzenie: „Rozwijając sektor budowlany w województwie należy więc dążyć do tworzenia zachęt dla lokalnych firm, do formowania powiązań sieciowych, klastrów i konsorcjów będących w stanie konkurować z przedsiębiorstwami krajowymi i europejskimi” (str. 45). Budownictwo nie znalazło się jednak na liście specjalizacji branych pod uwagę.

W analizie pominęliśmy również te klastry, które po zadeklarowaniu powstania nie podjęły działalności bądź nie osiągnęły fazy uprawdopodabniającej stabilizację działalności w przyszłości.

121 W toku badania nie udało się uzyskac listy członko w ani pełnej informacji o wielkos ci Klastra.

168

3.4. Usługi świadczone przez instytucje otoczenia biznesu dla kluczowych przedsiębiorstw z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji

3.4.1. Identyfikacja usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu

Instytucje otoczenia biznesu oferują przedsiębiorcom usługi wspierające w szerokim zakresie. Należą do nich: baza materialna, techniczna, zasoby ludzkie i kompetencyjne, które są niezbędne do świadczenia usług na rzecz mikro, małych i średnich przedsiębiorstw122. Jak definiowano wcześniej, wyróżnia się trzy główne grupy instytucji otoczenia biznesu: ośrodki przedsiębiorczości, ośrodki innowacji, instytucje finansowe (por. tabela poniżej). Do innych instytucji otoczenia biznesu należą m.in. lokalne grupy działania, izby przemysłowo-handlowe, kancelarie prawe, stowarzyszenia wspierające przedsiębiorców.

Tabela 22 Podstawowe instytucje otoczenia biznesu

Instytucje otoczenia biznesu

Cel Przykłady

Ośrodki przedsiębiorczości

szeroka promocja i inkubacja przedsiębiorczości (często w grupach dyskryminowanych), dostarczanie usług wsparcia do małych firm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym

ośrodki szkoleniowo-doradcze

ośrodki przedsiębiorczości centra biznesu kluby przedsiębiorczości punkty konsultacyjne punkty konsultacyjno-

doradcze preinkubatory inkubatory

przedsiębiorczości

Ośrodki innowacji szeroka promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości, transfer technologii i dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem

parki technologiczne, naukowe, badawcze, przemysłowo-technologiczne, technopole

centra transferu technologii centra badawczo-

rozwojowe akademickie inkubatory

przedsiębiorczości inkubatory technologiczne e-inkubatory

122

W. Burdecka, Instytucje otoczenia biznesu, badanie własne PARP, Warszawa 2004, s. 5.

169

Instytucje finansowe

ułatwienie dostępu do finansowania działalności nowo powstałych oraz małych firm bez historii kredytowej, dostarczanie usług finansowych dostosowanych do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych.

regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe

fundusze poręczeń kredytowych

fundusze kapitału zalążkowego

sieci aniołów biznesu

Inne instytucje wspieranie przedsiębiorstw w szerokim zakresie

lokalne grupy działania izby przemysłowo-

handlowe kancelarie prawe stowarzyszenia branżowe fundacje wspierające

przedsiębiorców urzędy pracy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Raport PARP, Warszawa 2012 oraz Portal Innowacje – http://www.pi.gov.pl/iob/chapter_86459.asp

Najważniejsze instytucje otoczenia biznesu oraz świadczone przez nie usługi, w ramach współpracy z klastrami działającymi w województwie zachodniopomorskim, z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji, zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Tabela 23 Usługi świadczone przez IOB w ramach współpracy z klastrami w województwie zachodniopomorskim

KLASTER IOB USŁUGI IOB

BIOGOSPODARKA Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”

Fundacja Instytut Ochrony Środowiska i Energii Odnawianej

szkolenia

Polska Izba Przemysłu Chemicznego w Warszawie

wspieranie rozwoju na rzecz branży chemicznej

ochrona praw i interesów członków klastra

oddziaływanie na kształt ustawodawstwa gospodarczego

Chemia i biznes w Warszawie

Centrum Transferu Wiedzy i Technologii US w Szczecinie

działalność badawczo-rozwojowa

doradztwo wpieranie rozwoju

gospodarczego Klaster Budowalny Północna Izba

Gospodarcza szkolenia konsultacje

170

promocja integracja wyszukiwanie kontrahentów rozwiązywanie sporów

Państwowa Inspekcja Pracy

działalność kontrolna

DZIAŁALNOŚĆ MORSKA I LOGISTYCZNA Klaster Morski Pomorza Zachodniego (Polskie Terminale)

Fundacja Gdyńska Inicjatywa Akademicka

publikacje i wydawnictwa studia i szkolenia seminaria i konferencje badania naukowe

i wdrożeniowe Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich

szkolenia i kursy konferencje konkursy


Centrum Innowacji Akademii Morskiej w Szczecinie

pomoc i doradztwo w zakresie nowoczesnych technologii

Fundacja Gdyńska Inicjatywa

kongresy konferencje warsztaty

Klaster Logistyczno-Transportowy Północ-Południe – Gdańsk

konferencje doradztwo

Krajowa Izba Gospodarki Morskiej Gdynia

pomoc i wsparcie w zakresie rozwoju przedsiębiorczości

Krajowe Centrum Innowacji Chłodnictwa i Klimatyzacji – Szczecinek

spotkania informacyjno-konsultacyjne

doradztwo Towarzystwo Krzewienia Wiedzy o Morzu

kursy wykłady seminaria

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego – Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości

szkolenia doradztwo

SEKTOR METALOWY I MASZYNOWY Klaster Metalowy Metalika

Stowarzyszenie Inicjatyw Gospodarczych w Wałczu

kursy i szkolenia wymiana wzajemnych

doświadczeń i opinii działalność wydawnicza działalność marketingowa

USŁUGI PRZYSZŁOŚCI Klaster ICT Pomorze Zachodnie

Technopark Pomerania

usługi doradcze usługi PR

171

preferencyjne ceny wynajmu biur, sal konferencyjnych i szkoleniowych oraz serwerowni

wymiana wzajemnych doświadczeń i opinii

usługi konsultingowe wirtualne biuro organizacja konwentów

informatycznych oraz specjalistycznych szkoleń

szkolenia audyt bezpieczeństwa danych

osobowych Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii

szkolenia usługi doradcze pomoc w transferze i

komercjalizacji technologii pomoc techniczna i lokalowa; wzmacnianie procesów

innowacyjnych poprzez integrację usług biznesowych i różnych form pomocy

Polska Fundacja Przedsiębiorczości

szkolenia usługi doradcze usługi finansowe

Centrum Transferu Technologii Morskich

szkolenia konferencje usługi analityczno-badawcze

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego – Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości

szkolenia usługi informacyjne audyty technologiczne organizacja giełd

kooperacyjnych usługi doradcze wspieranie osób

bezrobotnych wydawanie bezpłatnych

publikacji dla przedsiębiorców

Zachodniopomorski Klaster Przemysłów Kreatywnych z racji zaangażowania w zagadnienia związane z działalnością stoczniową

Północna Izba Gospodarcza

szkolenia usługi doradcze pomoc techniczna i lokalowa konsultacje prawne i inne promocja organizacja imprez

biznesowo–integracyjnych pomoc w wyszukiwaniu

kontrahentów pomoc w rozstrzyganiu

sporów

172

Koszalińska Izba Gospodarcza

spotkania edukacyjne spotkania informacyjne

TURYSTYKA I ZDROWIE Transgraniczny Klaster Szlak Wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk

Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pomerania

organizacja szkoleń i spotkań informacyjnych

obsługa finansowa i merytoryczna programów polsko - niemieckiej współpracy młodzieży

pomoc w nawiązywaniu i rozwoju kontaktów

edukacja bezpłatne praktyki

studenckie działania promocyjne

Stowarzyszenie na Rzecz Miast i Gmin Nadodrzańskich

seminaria i konferencje działalność wydawnicza organizacja imprez działalność edukacyjna

i szkoleniowa wspólna działalność

gospodarcza Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Ziemia Pyrzycka

promocja szkolenia

Zachodniopomorska Sieć Liderów

usługi doradcze

Odrzańskie Muzeum Żeglugi Śródlądowej

spotkania informacyjne


Stowarzyszenie Wrota Przedsiębiorczości

badania i projekty w zakresie wykorzystania nowoczesnych technik zarządzania lean management w służbie zdrowia i zarządzania zakładami opieki zdrowotnej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie stron internetowych poszczególnych klastrów oraz stron internetowych IOB.

3.4.2. Zapotrzebowanie przedsiębiorców na usługi świadczone przez instytucje

otoczenia biznesu

Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu podczas indywidualnych wywiadów telefonicznych wskazali, iż nie różnicują swoich usług ze względu na branże. Jest to

173

motywowane zarówno szerokim zakresem oferty dla różnych przedsiębiorstw, jak i tym, że specjalizacje dopiero się kształtują.

Padały też odpowiedzi wskazujące na konkretne rozwiązania.

Personel badanych instytucji otoczenia biznesu deklarował, że podejmowane działania są z reguły efektywne. Jeżeli nie są, to podejmowane są inicjatywy mające na celu zwiększenie efektywności. Przykładem jest stworzenie w jednej z instytucji szkolenia dotyczącego ochrony środowiska. Nie cieszyło się ono zainteresowaniem, w związku z czym zostało wyłączone z oferty. IOB postanowiło także konsultować nowe propozycje przed wdrożeniem z przedsiębiorstwami.

Zauważono także, że większą efektywnością cechują się działania podejmowane bezpośrednio przez IOB. Zdaniem przedstawiciela jednej z instytucji najbardziej efektywne są szkolenia, które organizowane są wewnątrz instytucji („mamy specjalną ofertę dla członków, członkowie z niej korzystają”), zaś najmniej efektywne jest doradztwo prawne („korzystamy z zewnętrznych prawników i nie zawsze jesteśmy informowani o efektach współpracy firmy i prawnika”).

Nieefektywność działania instytucji, zdaniem jednego z respondentów, polega także na trudnościach z pozyskaniem środków na inwestycję infrastrukturalną, która jest niezbędna do rozwinięcia działalności podmiotu.

„W tej chwili etap wyłaniania specjalizacji jest na tym poziomie, że trudno mówić o wyróżnianiu jakiś przedsiębiorstw.”



„Na pewno bezpośrednie konsultacje czy doradztwo świadczone przez biuro jest wystarczające. Później już przedsiębiorcy decydują czy chcą aplikować o środki czy nie – to pozytywnie, negatywne – trudno jest mi się tu wypowiedzieć, bo to już nie jest od nas zależne.”


174

Trudności sprawia również integracja lokalnego środowiska tak, by mogło skutecznie i prężnie funkcjonować.

3.4.2.1. Stosunek przedsiębiorców do dotychczas świadczonych usług

Wśród badanych przedsiębiorstw z branży biogospodarki wyrażona została opinia, że współpraca z instytucjami otoczenia biznesu jest jednak bardziej ograniczona niż w przypadku klastrów. Pozytywnie ocenione zostały usługi takie jak: organizacja sympozjów, a także dostarczanie periodyków czy czasopism zwracających szczególną uwagę na nowinki techniczne.

Zbadane przedsiębiorstwa z branży metalowo-maszynowej współpracują z instytucjami otoczenia biznesu w niewielkim stopniu. Wśród działań IOB za korzystne i warte kontunuowania uznano szkolenia pracowników oraz kursy dające uprawnienia. Współpraca z instytucjami otoczenia biznesu ma bardziej charakter partnerstwa opartego na wspólnym realizowaniu projektów.

Natomiast przedsiębiorcy z branży turystyka i zdrowie albo w ogóle albo w bardzo niewielkim stopniu współpracują z instytucjami otoczenia biznesu.

Przedsiębiorstwa z branży związanej z działalnością morską i logistyką współpracują również z IOB, a wśród nich także z uczelniami, przede wszystkim w zakresie wdrażania nowych technologii oraz badań nad procesami produkcyjnymi. Współpraca ta jest dobra i z reguły prowadzi do osiągania zakładanych celów. Inspiruje ją poniekąd także klaster, który jednoczy zarówno instytucje otoczenia biznesu, jak i przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwa związane z usługami przyszłości współpracują głównie z jednostkami naukowo-badawczymi i uczelniami wyższymi, ponieważ zapewnia im to możliwość rozwoju i wdrażania innowacyjności. Współpracę tę oceniają wysoko, doceniając płynące z niej korzyści. Dotyczy to szczególnie branży IT.

„Negatywnie oceniam poziom infrastrukturalny, ale nie mamy na to wpływu. Brak obiektu. Staramy się merytorycznie o to zabiegać, przygotowywać. Brak tego obiektu sprawia, że organizatorzy takiego kongresu, jak np. medyczny, organizują go np. w Krakowie, co jest zrozumiałe.”


„(…) w zbyt małym stopniu udaje się integrować środowisko wokół określonych spraw, trudno jest doprowadzić do tego, aby gospodarka morska mówiła jednym głosem.”


175

3.4.2.2. Analiza możliwości wdrożenia nowych rozwiązań

W odpowiedzi na pytanie dotyczące możliwości wdrożenia nowych rozwiązań, badane przedsiębiorstwa z branży biogospodarki wskazały na rozszerzenie działań oferowanych przez IOB poprzez dopasowanie ich do potrzeb branży. W procesie wdrażania nowych rozwiązań konieczne jest zindywidualizowane podejście do każdej branży i przedsiębiorstwa w celu uzyskania pomocy adekwatnej do potrzeb. Jedno z przedsiębiorstw wyraziło opinię, że nie widzi potrzeby szczególnego traktowania przez instytucje otoczenia biznesu przedsiębiorstw kluczowych z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji, ponieważ każda firma powinna mieć równe szanse i dostęp do rozwoju.

Przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej wyrazili opinię, że istnieje potrzeba dostosowania działan , oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu, do potrzeb konkretnych firm. Z drugiej jednak strony trzy przedsiębiorstwa spośród badanych nie widzą potrzeby poświęcania większej uwagi tej branży i rozszerzania działań oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu w ramach współpracy z przedsiębiorstwami kluczowymi z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji w porównaniu do usług oferowanych pozostałym przedsiębiorstwom. Wiedza, jaką dysponują instytucje otoczenia biznesu, powinna więc być dostępna dla wszystkich firm.

Badani przedsiębiorcy reprezentujący specjalizację turystyka i zdrowie podkreślają, że w przypadku ich branży bardzo istotna jest promocja i reklama, nie tylko firm, ale także całego regionu. W tym zakresie powinno być więcej działań realizujących to założenie niż w innych branżach. Generalnie jednak przedsiębiorcy nie widzą potrzeby rozszerzania usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu.

Przedstawiciele branży morskiej uważają, że charakter tej działalności powoduje konieczność specyficznego podejścia. Podkreślają przy tym, że takie właśnie podejście ze strony instytucji otoczenia biznesu i klastrów ma obecnie miejsce. Przedsiębiorcy nie widzą potrzeby rozwoju ze strony współpracy naukowo-badawczej, bo ta jest już rozbudowana, ale widzą potencjał w zmianach ze strony samorządów – projekty, które są przygotowywane z udziałem jednostek samorządu terytorialnego powinny być bardziej nastawione na innowacje i pozyskanie źródeł ich finansowania.

Firmy reprezentujące usługi przyszłości oceniają bieżącą współpracę jako rozwiniętą wysokim stopniu. Nie dostrzegają potrzeby podejmowania dalszych celowych działań, ponieważ wszystkie niezbędne czynności podejmowane są na bieżąco we współpracy z IOB.

3.4.3. Zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z przedsiębiorcami

Z przeprowadzonych badań TDI wynika, że instytucje otoczenia biznesu nie różnicują działań oferowanych w ramach wsparcia przedsiębiorstw istotnych z punktu widzenia efektywności wdrażania specjalizacji regionu. Oceniając usługi wsparcia

176

przedsiębiorstw oferowane przez IOB województwa zachodniopomorskiego za warte kontynuowania uznano działania mające na celu integrowanie firm, analizowanie ich potrzeb i ułatwianie dostępu do nowych technologii.

Aby lepiej sprostać wymaganiom przedsiębiorstw, w szczególności w kontekście podmiotów istotnych z punktu widzenia efektywności wdrażania inteligentnych specjalizacji regionalnych, konieczna jest wiedza instytucji otoczenia biznesu na temat problemów i potrzeb przedsiębiorstw. Barierą zwiększenia efektywności obecnie oferowanych działań jest trudność w integrowaniu środowiska wokół określonych, ważnych spraw. Międzynarodowe Targi Szczecińskie zwróciły uwagę na potrzebę powstania konkurencyjnego obiektu kongresowo-wystawienniczego oraz instytucji, która „ściągałaby” wydarzenia, kongresy, eventy do miasta. Negatywnie oceniony został jednocześnie poziom infrastrukturalny. W obecnie oferowanych i wartych kontynuowania działaniach, za najmocniejszą stronę, uznane zostało doświadczenie, zasoby ludzkie oraz elastyczność i umiejętność dostosowywania się.

W opinii instytucji otoczenia biznesu, w celu lepszego sprostania wymogom przedsiębiorstw, konieczne jest również wprowadzenie szkoleń, bezpośrednich konsultacji, usług doradczych dopasowanych do potrzeb oraz doskonalenie współpracy. W ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji, instytucje otoczenia biznesu odgrywają rolę wspierającą i promocyjną. W kontekście realizacji założeń polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego istotne będzie wypracowanie współpracy między klastrami a IOB123.

Personel IOB z reguły dobrze ocenia współpracę z przedsiębiorstwami. Zauważono także, że jest ona zależna od koniunktury gospodarczej w regionie i w kraju.

123 Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania

„Obsługujemy głównie naszych członków, więc nie ma żadnych konfliktów, te relacje są dobre, w ramach tego, co oferujemy naszym członkom. (…) Poprawić współpracę mogłaby komunikacja, większa ilość szkoleń i spotkań.”


177

3.5. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych

specjalizacji

3.5.1. Rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji

Przedsiębiorstwa z branży biogospodarki uważają, że klastry mogą odegrać bardzo ważną rolę w procesie tworzenia inteligentnych specjalizacji. Powinna ona polegać przede wszystkim na udostępnianiu wiedzy dotyczącej nowych rozwiązań technologicznych. W ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji przedsiębiorcy wskazali także na istotne znaczenie zarówno informacyjnej, jak i szkoleniowej roli klastrów,

Podobnie twierdzą przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej. Uważają oni, że klastry integrują firmy i wspierają je. Dlatego też ich rola w tworzeniu inteligentnych specjalizacji regionu jest bardzo ważna. Uznano, że na razie jest wystarczająca, a w przyszłości może być jeszcze większa. Klastry wpływają na tworzenie inteligentnych specjalizacji głównie poprzez transfer wiedzy na temat innowacyjnych technologii do przedsiębiorców.

Ro wniez reprezentanci branży morskiej i logistycznej sądzą, z e klastry są swego rodzaju motorem napędowym, kto rego celem jest mobilizacja przedsiębiorstw w regionie do rozwoju, a wraz z nimi podnoszenie rozwoju gospodarczego. Rola ta jest postrzegana m.in. przez pryzmat wdraz ania innowacji do przedsiębiorstw oraz moz liwos ci pozyskania nowych z ro deł finansowania.

Przedsiębiorstwa z branży turystyka i zdrowie wskazały natomiast na rolę promocyjną oraz klastrów w ramach tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu.

”Współpracujemy z przedsiębiorcami cały czas, naszą ofertę kierujemy głównie do przedsiębiorców. Określiłabym je [relacje] jako dobre, bo my jesteśmy takim barometrem sytuacji na rynku. Jeżeli przedsiębiorcom powodzi się dobrze, to od razu to widać na targach. To, jak dużo tych klientów pojawia się na imprezach, kupuje nasze produkty, jest uzależnione od koniunktury gospodarczej danej branży. Zajmujemy się głównie kilkoma branżami: budowlana, wykańczanie wnętrz, design, turystyka, branża dziecięca i branża ogrodnicza, architektoniczna. Firmy, które są na targach osiągają swoje cele, ale często firmy które chcą z tego korzystać powstrzymywane są przez trudną sytuację na runku tzn. kryzys gospodarczy. Targi jako narzędzie marketingu, to bardzo ciekawa forma reklamy jednak wszystko zależy od kondycji danej firmy w branży w naszym regionie.”


178

Przedstawiciele branż związanych z usługami przyszłości nie dostrzegają specyficznych ról klastrów w tworzeniu inteligentnych specjalizacji regionu.

Na pytanie dotyczące efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez klastry przedsiębiorcy z branży biogospodarki odpowiedzieli, że nie jest to tworzenie, lecz doskonalenie, ponieważ – w ich przekonaniu - te specjalizacje istnieją od kilkunastu lat. Wyrażona została jednocześnie opinia, że dopiero za kilka lat będzie można mówić o efektywności tych działań.

Przedsiębiorcy z branży metalowo-maszynowej również podkreślają, że o efektach działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez wspomniane instytucje, będzie można rozmawiać za jakiś czas, gdy innowacje zostaną wdrożone.

Przedsiębiorcy specjalizacji turystyka i zdrowie nie posiadają dostatecznej wiedzy na temat efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez klastry. Wyrażona została jedynie opinia, że efektywność będzie można ocenić, jeżeli nastąpi wzrost gospodarczy dla regionu w sposób widoczny i zauważalny.

Zdaniem przedsiębiorców z branży morskiej, wpływ klastrów na podniesienie efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu, jest na niewielkim, ale zadowalającym poziomie. Sama lokalizacja – bliskość morza i dostępność transportowa takich krajów, jak Niemcy, Dania czy Szwecja, sprawia, że branże: morska, stoczniowa i transportowa mają naturalną przewagę konkurencją stymulującą ich rozwój. Zauważono także, że sytuacja rynkowa nie sprzyja mówieniu o rozwoju efektywności.

Przedstawiciele branż związanych z usługami przyszłości nie byli w stanie ocenić efektywności działań w zakresie tworzenia inteligentnych specjalizacji regionu przez klastry.

Większość badanych instytucji otoczenia biznesu nie miała opinii o funkcjonowaniu klastrów. Pojawiło się zdanie, że klastry prężnie działają w ramach swojej branży, jednak zbyt mało współpracują między sobą.

179

Jeżeli współpraca między klastrami a innymi IOB występuje, to ma charakter wzajemnej promocji i uczestnictwa w organizowanych wydarzeniach.

Trudności sprawia również integracja lokalnego środowiska tak, by mogło skutecznie i prężnie funkcjonować.

Większość przedstawicieli IOB twierdziła, że działania podejmowane przez klastry są efektywne i będą kontynuowane w przyszłości. Personel badanych Instytucji twierdził m.in., że na efektywność realizowanych przez nich działań wpływa zaangażowanie i doświadczenie personelu, a także wieloletnia tradycja i historia podmiotów.

„W momencie, kiedy klastry sieciują grupy zainteresowane danym tematem, to też są takim organem, który pomaga firmom młodszym i mniejszym [wziąć udział] wspólnie w takich imprezach, o których mówię – targach. Małe i młode firmy nie maja środków, aby się pojawiać na tych imprezach, ale jeżeli klaster wystąpi i w ramach swojego stoiska zaprosi firmy, które są zrzeszone i do tego klaster może zrobić jakieś wydarzenie merytoryczne, bo ma siłę i potencjał, to dla mnie jak najbardziej Izby i Klastry współpracują. Klastry zazwyczaj działają same i w swoich obszarach. Mam wrażenie, że klastry nie wychodzą na zewnątrz. W Szczecinie pewien klaster organizuje własne targi. Wygląda to tak, że tam jest mniej niż 10 stoisk, aż ciężko to nazwać targami. Mogłoby to wyglądać tak, aby ten klaster mógł się dołączyć do innego – większego – wydarzenia, ale odnoszę wrażenie, jakby każdy chciał coś robić tylko „w swoim ogródku”.”


„Współpracujemy na zasadzie wzajemnego promowania, czyli uczestniczymy wtedy kiedy nas zapraszają i promujemy tam swoją działalność.”


„Niezadowolony jestem z tego, że w zbyt małym stopniu udaje się integrować środowisko wokół określonych spraw, trudno jest doprowadzić do tego aby gospodarka morska mówiła jednym głosem.”


180

Padały też odpowiedzi wskazujące na konkretne rozwiązania.

Zdaniem osób uczestniczących w spotkaniu fokusowym, klastry odgrywają większą rolę od instytucji otoczenia biznesu. Wskazywano na następujące przewagi klastrów nad IOB w kontekście tworzenia inteligentnych specjalizacji:

„Doświadczenie i zasoby ludzkie to jest największa siła. Referencje nabywane przez lata, elastyczność i umiejętność dostosowywania się, a w Szczecinie nigdy nie było łatwo.”


„Na pewno bezpośrednie konsultacje czy doradztwo świadczone przez biuro jest wystarczające. Później już przedsiębiorcy decydują czy chcą aplikować o środki czy nie – to pozytywnie, negatywne – trudno jest mi się tu wypowiedzieć bo to już nie jest od nas zależne.”


„Klaster jest nastawiony na dzieło, na konkretne inicjatywy, efekt. IOB to głownie doradztwo.”


„Klastry są zbudowane z żywych, kompetentnych firm. IOB powinny mieć rolę służebną wobec klastrów.”


„Klastry muszą być aktywne, gdy nie będą aktywne, to członkowie odejdą. Nie mogą być tylko administratorem. W IOB ludzie są na etatach.”


181

Jednocześnie przedstawiciele klastrów wskazują na zagrożenie związane z tworzeniem założeń inteligentnych specjalizacji regionu wynikające z nieuwzględnienia w koncepcji rzeczywistości biznesowej:

Zdaniem badanych możliwe jest wspieranie rozwoju potencjału klastrów poprzez tworzenie inteligentnych specjalizacji regionu.

W opinii respondentów (z branży biogospodarka), rola klastrów dotyczy przede wszystkim funkcji informacyjnej. Jednocześnie przedsiębiorcy wskazują na znaczenie szkoleń oraz poszukiwania rozwiązań finansowania nowych technologii. Zdaniem badanych efekty działań wymienionych wyżej instytucji będą widoczne dopiero za kilka lat. Jednocześnie przedsiębiorcy zwracają uwagę na fakt, że sformułowanie inteligentnych specjalizacji jest jedynie nazwą dla szeregu czynników, których celem jest poprawa sytuacji przedsiębiorstw działających w istotnych dla gospodarki branżach, które są rozwojowe.

„Gromadzimy wiedzę w klastrach, budujemy relacje niskopoziomowo - stąd naturalnie nasuwa się współpraca między klastrami, albo przynajmniej centrami kompetencji w różnych branżach - tak najłatwiej można by wyciągać pomysły na nowe usługi itp. My rozmawiamy o rzeczach podstawowych, niskopoziomowo, natomiast to co jest w dokumentach dotyczących inteligentnych specjalizacji jest mocno oderwane od tej rzeczywistości codziennej biznesowej. To musi się zmienić, albo będzie nieciekawie.”


„Ta relacja pomiędzy klastrami a inteligentnymi specjalizacjami jest o tyle celowa, że jeśli myślimy o projektach w konsorcjach, zbudowanych na kompetencjach lokalnych itd. to takim naturalnym partnerem są klastry albo grupy branżowe, bo tam jest ta wiedza. Robienie tego w oderwaniu byłoby nieracjonalne, to naturalna ścieżka. Plan jest ambitny, ale naturalny.”


182

Przedstawiciele przedsiębiorstw działających w branży morskiej są zdania, iż rola klastrów w tworzeniu inteligentnych specjalizacji polega na pomocy we wdrażaniu nowych technologii w przedsiębiorstwach. Zdaniem respondentów najmniej efektywny, początkowy wymiar takiej współpracy to informowanie o nowych rozwiązaniach. Przedsiębiorcy jednocześnie podkreślają, iż o efektach w biznesie można mówić dopiero w momencie, gdy pojawiają się zyski spowodowane podjętymi działaniami. Tym samym na obecnym etapie projektu jest za wcześnie na ocenę działań.

„Klastry (…) niewątpliwie mogą tu odegrać bardzo ważną rolę chociażby w udostępnianiu wiedzy i nowych rozwiązań technologicznych a także powinny wyszukiwać rozwiązań finansowania tychże nowości. My jako przedsiębiorcy jeżeli taka wiedzę otrzymamy to na pewno ją efektywnie wykorzystamy.”

[TDI z przedstawicielami przedsiębiorstw]

„Trudno tu mówić o efektywności bo samo sformułowanie inteligentnych specjalizacji dopiero się klaruje więc póki co to jest na wstępnym etapie i efekty będzie widać dopiero za kilka lat. Samo wyrażenie „inteligentna specjalizacja” to chyba została narzucona przez UE więc tu też do końca nie jestem w stanie odpowiedzieć jak to zostanie rozwiązanie bo wymyślanie nowych nazw tak naprawdę nie wpłynie na rozwój firm ani nie wpłynie na ich kondycję, tu należałoby doskonalić kształcić i wprowadzać nowe technologie do już istniejących branż.”


„Myślę, że przede wszystkim informacyjno-szkoleniową.”


„Wdrażanie innowacji do przedsiębiorstw które częściowo dzieją się za ich pośrednictwem to są działania które ja bym ocenił na bardzo istotne pod względem tworzenia inteligentnych specjalizacji ponieważ to intonacyjne technologie wpływają na to że branża staje się inteligentna specjalizacja.”


183

Respondenci, będący przedstawicielami przedsiębiorstw z branży metalowo-maszynowej są zdania, że klastry pełnią przede wszystkim rolę informacyjną np. poprzez działania ukierunkowane na prezentowaniu tych rozwiązań, na różnego rodzaju targach i konferencjach.

Przedstawiciele przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze turystyki i zdrowia nie uważają, aby można było ich dziedzinę nazwać inteligentną specjalizacją, tym samym są zdania, że jest to generowane na potrzeby projektów UE. Zdaniem przedsiębiorców efekty działań są dobre, jednakże nie dostrzegają oni znaczącej roli klastrów. Zdaniem badanych, główną funkcją tych instytucji jest promocja regionu.

„Myślę że to jest rola takiego motoru napędowego który ma na celu mobilizować do rozwoju przedsiębiorstw a wraz z nimi podnoszenie rozwoju gospodarczego.”


„Efektywność to będzie można określić dopiero w momencie, kiedy dana

technologia zacznie mieć znaczący wpływ na podniesienie zysków

przedsiębiorstwa. Natomiast to, co się dzieje w tej chwili to jak można

zaobserwować większość firm małymi kroczkami próbuje osiągać założone

cele. Niestety w tej chwili stagnacja rynku nie bardzo pozwala na szerokie

rozwiniecie skrzydeł jak byśmy sobie tego życzyli.”


„O efektach tych działań będziemy mogli porozmawiać za jakiś czas jak innowacje przedstawione przez te instytucje zostaną wdrożone i dopiero wtedy będziemy mogli mówić o efektywności. Jeżeli zaś chodzi o samą strefę informacji to oceniłbym na ta chwile jako bardzo efektywną (…) instytucje ze swojej strony wykazują duże zainteresowanie.”


184

Respondenci, których przedsiębiorstwa działają w branży usług przyszłości, nie potrafili określić roli klastrów w kształtowaniu specjalizacji inteligentnych. Nie wyrazili również opinii na temat efektów tej działalności.

„Przecież branża turystyczna to nie jest żadną inteligentna specjalizacja więc tworzenie czegoś co było jest i będzie jest wg mnie sztucznym generowaniem założeń UE. Nie wiem jak mam się do tego odnieść”.


„Nie wiem, jaką rolę pełnią przy tworzeniu inteligentnych specjalizacji”.


„Co do efektów to uważam że założone cele osiągają więc oceniam pozytywnie”.


„Nie wiem nigdy nie interesowałem się rolą, jaką pełnią”.


„Nie znam odpowiedzi na to pytanie”.


„Nie mam pojęcia”.


185

3.5.2. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji

Przedsiębiorcy reprezentujący branżę biogospodarki jednoznacznie wskazali, że

działania instytucji otoczenia biznesu mają istotne znaczenie w procesie tworzenia

i wspierania rozwoju inteligentnych specjalizacji. Respondenci podkreślali, że IOB

pomagają przedsiębiorcom w poszukiwaniu odpowiednio wykwalifikowanych

pracowników, których obecność jest niezbędna w funkcjonowaniu podmiotów

w ramach inteligentnych specjalizacji. Zwrócono również uwagę na wsparcie IOB

w pozyskiwaniu środków przeznaczonych na szeroko rozumiany rozwój, w wyniku

czego współpracy takiej podejmuje się znaczna grupa przedsiębiorców.

Uczestnicy badania stwierdzili również, że wsparcie udzielane przez instytucje te nie

powinny w żaden sposób być uzależnione od branży, tj. nikt nie powinien być w tym

aspekcie faworyzowany. Podkreślano, że każdy podmiot, bez względu na profil zasługuje

na podobną pomoc.

Zwrócono również uwagę na istotne znaczenie podejmowania działań przez IOB

w ogóle. Respondenci wskazywali na fakt, że każda forma zachęcania przedsiębiorców

to rozwoju działalności swojej firmy może przynieść tylko pozytywne skutki.

„Współpraca z instytucjami z otoczenia biznesu to raczej w dzisiejszych realiach sprawa normalna i nie znam przedsiębiorstwa które by tego nie robiło.... IOB to

przecież instytucje wspierające rozwój przedsiębiorstw i pomagające w chociażby uzyskaniu środków finansowych na różnego rodzaju innowacje.”


„Wszyscy powinni być traktowani po równo bez względu [na to] kto co robi, nie czuję, że powinienem być wyróżniony, każda branża wpływa na rozwój

gospodarki i powinna być tak samo traktowana.”


„Uważam że każda firma powinna mieć równe szanse i dostęp do rozwoju.”


186

W opinii respondentów reprezentujących branżę morską i logistyczną skuteczna

współpraca z instytucjami otoczenia biznesu opiera się na pomocy w pozyskaniu

środków na wdrożenie ich wykorzystaniu.

Jednocześnie respondenci podkreślali, że wsparcie udzielane dla przedsiębiorstw

funkcjonujących w ramach omawianej branży jest na wystarczającym i jednocześnie

zadowalającym ich poziomie.

Przedstawiciele branży metalowo-maszynowej natomiast wskazywali na istotne

znaczenie współpracy IOB w kontekście informowania i przekazywania podmiotom

swojej wiedzy, w tym również dotyczącą form pozyskiwania środków pieniężnych.

Jednocześnie podkreślono, że takowa pomoc udzielana być powinna wszystkim

przedsiębiorstwom, a nie tylko tym, które prowadzą działalność gospodarczą w ramach

tzw. inteligentnych specjalizacji. Podkreślali, że wszystkie podmioty mają prawo do

rozwoju, bez względu na wielkość czy branżę, w ramach której funkcjonują.

„Moim zdaniem każde działanie, które ma na celu wspieranie przedsiębiorczości jest dobre. Nie zawsze uzyskuje się założony efekt, ale nie można tu niczego wykluczać czy też negować, bo każda branża kieruje się innymi wytycznymi, więc to co u jednych się sprawdza niekoniecznie gdzie

indziej przyniesie oczekiwany rezultat. Nie podejmę się opinii, że należy z jakiś działań rezygnować, ale jestem zdania, że należy je kontynuować i na pewno

nie wykluczać ich.”


„Inteligentne specjalizacje czyli te które mogą mieć duży wpływ na poprawę gospodarki regionu i maja pieniądze na szybki rozwój własny, więc sama

analiza takich firm wg mnie to nie jest duża rola. Rola ta mogłaby być większa gdyby instytucje [IOB] miały wpływ na pomoc w finansowaniu różnych

innowacyjnych przedsięwzięć.”


„Branża morska czyli nie tylko nasza czyli przemysł stoczniowy na pewno wymagają specyficznego podejścia do tematu co się dzieje, tak że tu nie widzę

potrzeby rozszerzania dodatkowo zakresu działalności.”


187

Reprezentanci branży turystyka i zdrowie nie współpracują w dużym zakresie

z instytucjami otoczenia biznesu. Nie potrafili więc jednoznacznie wskazać, czy działania

przez nie realizowane są wystarczające, czy wymagają rozszerzenia., Jednocześnie

podkreślili, że współpraca dotyczy najczęściej szeroko rozumianej promocji.

Przedstawiciele tzw. usług przyszłości zauważają, że główne działania IOB realizowane

w kontekście inteligentnych specjalizacji obejmują informowanie i kształcenie.

Jednocześnie podkreślali, że powinny one dotyczyć innych aspektów, głównie

materialnych, jak np. sposób pozyskiwania środków finansowych.

Przedsiębiorcy uczestniczący w badaniu, bez względu na reprezentowaną branżę,

podkreślali informacyjną i edukacyjną rolę instytucji otoczenia biznesu. Jednoznacznie

podkreślali, że realizowane działania powinny w jeszcze większym zakresie dotyczyć

pomocy w pozyskiwaniu środków pieniężnych potrzebnych zarówno

przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w zakresie inteligentnych specjalizacji,

jak i podmiotom, które funkcjonują w innych branżach. Jednocześnie zwrócono uwagę

na fakt, że rola IOB w ramach rozwoju wspomnianych specjalizacji jest zauważalna

i bardzo istotna.

„Małe przedsiębiorstwa, które również kwalifikują się do inteligentnych specjalizacji na pewno będą potrzebowały tej pomocy więcej, chociażby

w pozyskaniu środków finansowych na wdrożenie nowych procesów. Duże, bardziej doświadczone firmy z reguły tej pomocy potrzebują mniej.”


„IOB jeżeli będą dzieliły przedsiębiorców na kluczowych czy też niekluczowych,

tym samym zabierają możliwość mniejszym firmom szansę rozwoju i efektywnego wejścia na rynek. Uważam, że wiedza jaka dysponują IOB

powinna być dostępna dla wszystkich firm, i tych małych, jak i tych dużych. Faktem jest, że małe firmy mogą mieć problemy z finansowaniem różnych

innowacyjnych rozwiązań, ale nie sądzę, żeby to miało ograniczać dostęp do wiedzy o nich.”


„Usługi powinny bardziej celować wprost w osiąganie korzyści materialnych przez przedsiębiorców. Nie dawać ogólnej wiedzy, ale bardziej oferować

konkretne, materialne wsparcie.”


188

3.5.3. Zestawienie roli klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych

specjalizacji

Tabela 24 Aktualna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji w opinii badanych przedsiębiorstw

Rola klastrów Rola instytucji otoczenia biznesu

kontakty z przedsiębiorstwami poprzez newslettery, maile, telefony, smsy w zakresie informacji i transferu wiedzy, szczególnie w zakresie nowych technologii

ułatwienie dostępu do finansowania

organizacja szkoleń przeprowadzanie specjalistycznych szkoleń i kursów

organizacja konferencji działalność doradcza działalność promocyjna działalność promocyjna organizacja spotkań celem wymiany

doświadczeń aktywizacja współpracy nauki

z biznesem Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonego badania

Większość respondentów zadeklarowała, że ich instytucja nie odgrywa znaczącej roli w tworzeniu inteligentnych specjalizacji. Jednocześnie niektóre IOB – takie jak Krajowa Izba Gospodarki Morskiej – postrzegają swoją rolę jako reprezentanta środowiska.

Została takz e wyraz ona opinia, z e rola inteligentnych i regionalnych specjalizacji będzie większa, jez eli będzie dostępnych więcej danych. Instytucje mogą okazac się nos nikiem takich informacji poprzez prowadzenie kampanii i docieranie z działalnos cią promocyjną do poszczego lnych podmioto w. Włączenie IOB do procesu kreowania i propagowania inteligentnych specjalizacji umoz liwi zaangaz owanie w ich tworzenie większej liczny podmioto w, w tym przedsiębiorstw.

„(…) Uważam, że w interesie gospodarki morskiej jest, by Izba wyrażała swoje

zdanie poprzez prezentowanie stanowiska wobec różnych resortów, którym

podlegają firmy gospodarki morskiej, poprzez uczestnictwo w forach, które

kształtują politykę gospodarczą takie jak strategię rozwoju województwa (…)”


189

Uzyskane wypowiedzi wskazują, że przedsiębiorcy mają słabo sprecyzowane

oczekiwania dotyczące inteligentnych specjalizacji w ogóle, jak i roli różnych rodzajów

instytucji w związku z tymi specjalizacjami.

Tabela 25 Potencjalna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych specjalizacji

Rola klastrów Rola instytucji otoczenia biznesu


informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją biogospodarka

wspieranie przedsiębiorstw z branży biogospodarka (w tym związanych z branżą meblarską i chemiczną)

doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z branży biogospodarka

szkolenia dedykowane przedsiębiorstwom z różnych gałęzi biogospodarki

wspieranie działań networkingowych między przedsiębiorstwami z branży biogospodarki

promowanie branży biogospodarki w regionie oraz poza regionem

realizacja międzynarodowych projektów badawczych determinujących rozwój i atrakcyjność branży w regionie

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją biogospodarka

prowadzenie działalności doradczo-szkoleniowej

wspieranie innowacyjności przedsiębiorstw z branży biogospodarki

pomoc w pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw z branży biogospodarki


informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją działalność morska i logistyka

wspieranie rozwoju przeładunków

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją działalność morska i logistyka

prowadzenie działalności doradczo-

„Inteligentne specjalizacje mogłyby odegrać większą rolę, gdyby były powszechniejsze, gdyby pojawiły się w większej skali. My jesteśmy taką „maszyną do komunikacji na zewnątrz”, do prezentacji tego co wypracowały firmy. Jeżeli inteligentne specjalizacje będą zastosowane w firmach, opracowane w ośrodkach badawczych, to trzeba będzie je pokazać, aby później sprzedawać. My jesteśmy od pokazywania, aby zainteresować innych. My sami nie wytwarzamy nic, jesteśmy usługodawcą, który pomaga sprzedać i nagłaśniać pewne sprawy.”


190

portowych i działań związanych z rozwojem transportu

wspieranie przedsiębiorstw z branży morskiej i logistycznej

działania doradcze i szkoleniowe wspierające przedsiębiorstwa TSL

wspieranie powiązań między przedsiębiorstwami branży TSL w regionie oraz wspieranie rozszerzania i internacjonalizacji ww. działań

promowanie branży morskiej i TSL w regionie i poza regionem

współpraca z branżami generującymi wzrost branży transportowej, w tym przede wszystkim z przemysłem

działania na rzecz konwersji przemysłu stoczniowego i majątku postoczniowego oraz rozwoju produkcji morsiej

szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw z branży morskiej i TSL

wspieranie innowacyjności przedsiębiorstw z branży biogospodarki – przy współpracy m.in. z lokalnymi jednostkami B+R

pomoc w pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw z branży działalności morskiej i logistyki


informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych z rozwojem przemysłu metalowo-maszynowego

wspieranie przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

tworzenie atrakcyjnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

współpraca z branżą TSL celem kreowania potencjału transportowego dla produkcji

doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z branży metalowo-maszynowej

szkolenia dedykowane przedsiębiorstwom przemysłu metalowo-maszynowego

wspieranie działań networkingowych między przedsiębiorstwami przemysłu metalowo-maszynowego

nawiązywanie kontaktów z instytucjami zagranicznymi związanym z przemysłem metalowo-maszynowym

promowanie branży metalowo-maszynowej w regionie oraz poza regionem

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych z rozwojem przemysłu metalowo-maszynowego

prowadzenie działalności doradczo-szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw zajmujących się przemysłem metalowo-maszynowym

wspieranie przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego w pozyskiwaniu wysoko wykwalifikowanych pracowników

wspieranie innowacyjności przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

pomoc w pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

SPECJALIZACJA: USŁUGI PRZYSZŁOŚCI

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych z rozwojem usług przyszłości

wspieranie przedsiębiorstw tworzących usługi przyszłości

podejmowanie działań na rzecz wzrostu innowacyjności w regionie, w tym wspieranie działalności B+R oraz współpracy przedsiębiorstw z uczelniami

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych z rozwojem usług przyszłości, w tym przede wszystkim ICT

prowadzenie działalności doradczo-szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw zajmujących się usługami przyszłości, w tym także kształtowanie nietypowych i niezbędnych kompetencji pracowników

191

doradztwo na rzecz przedsiębiorstw tworzących usługi przyszłości

prowadzenie działalności szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw tworzących usługi przyszłości

współpraca z uczelniami na rzecz pozyskiwania zdolnych studentów i absolwentów, którzy będą przyczyniać się do rozwoju usług przyszłości w regionie

wspieranie działań networkingowych między przedsiębiorstwami usług przyszłości, w tym w celu wspólnego tworzenia i realizacji projektów

zbieranie i udostępnianie przedsiębiorstwom wiedzy o innowacyjnych rozwiązaniach z zakresu usług przyszłości

wspieranie przedsiębiorstw usług przyszłości w pozyskiwaniu wysoko wykwalifikowanych pracowników

wspieranie innowacyjności przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

pomoc w pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw przemysłu metalowo-maszynowego

tworzenie atrakcyjnych warunków do rozwoju usług przyszłości, związanych m.in. z działalnością parków technologicznych i centrów transferu technologii

SPECJALIZACJA: TURYSTYKA I ZDROWIE

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją turystyka i zdrowie

kreowanie potencjału rozwoju branży poprzez m.in. oddziaływanie w celu wydłużenia sezonu

wspieranie przedsiębiorstw z branży turystyki i zdrowia

doradztwo na rzecz przedsiębiorstw z branży turystyki i zdrowia

zróżnicowane szkolenia dedykowane przedsiębiorstwom z gałęzi turystyka i zdrowie z uwzględnieniem zróżnicowanej specyfiki ich działalności

wspieranie działań networkingowych między przedsiębiorstwami z branży turystyki i zdrowia

wspieranie potencjału do wspólnego kreowania produktów branży turystyka i zdrowie przez członków klastrów

promowanie branży turystycznej i zdrowotnej – przede wszystkim poza regionem

tworzenie wspólnych rozwiązań promocyjnych dla podmiotów specjalizacji turystyka i zdrowie

monitorowanie potrzeb zdrowotnych i turystycznych rynków atrakcyjnych dla województwa zachodniopomorskiego – w tym rynku niemieckiego i skandynawskiego

informowanie przedsiębiorstw o możliwościach związanych ze specjalizacją turystyka i zdrowie

prowadzenie działalności doradczo-szkoleniowej na rzecz przedsiębiorstw związanych z turystyką i zdrowiem

wspieranie działalności promocyjnej przedsiębiorstw związanych z branżą turystyczną i zdrowotną

pomoc w pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności przedsiębiorstw z branży turystyka i zdrowie

Źródło: Opracowanie własne

192

4. Analiza SWOT

Analiza SWOT została przeprowadzona w trzech wymiarach:

dla klastrów województwa zachodniopomorskiego, dla instytucji otoczenia biznesu dla województwa zachodniopomorskiego.

Wyniki zostały opisane w trzech poniższych tabelach.

4.1. Perspektywa klastrów

Potencjał klastrów województwa zachodniopomorskiego, jak i ich sytuacja, nie wyróżniają regionu na tle innych części Polski. W obecnej fazie rozwoju trudno mówić o klastrach, które w niedalekiej przyszłości mogłyby skutecznie ubiegać się o status krajowego klastra kluczowego124. Jednak istnieją już w regionie klastry o względnie wykrystalizowanym potencjale wzrostowym, jak też otoczenie instytucjonalne mogące zapewnić większości z istniejących klastrów wsparcie intelektualne i/lub organizacyjne.

Tym niemniej wciąż obecne są typowe bariery, charakterystyczne dla wielu polskich klastrów, związane z niezbyt korzystnymi nastawieniami przedsiębiorców – do klastrów, do finansowania z UE, do innowacji, do sensowności angażowania własnych zasobów (czasu i pieniędzy), do współpracy z innymi oraz do określania aspiracji rozwojowych. Powyższe bariery głównie dotyczą małych firm. Jednakże niektóre z nich odnoszą się także do firm dużych, zarządzanych profesjonalnie, a jednak wciąż zachowujących dystans do działalności klastrowej.

124 Por. „Opracowanie systemu wyboru Krajowych Klastro w Kluczowych”, Częs c I i II, Warszawa 2014

193

Tabela 26 Analiza SWOT klastrów województwa zachodniopomorskiego

KLASTRY Silne strony Słabe strony

Istnienie klastrów względnie okrzepłych, dysponujących masą krytyczną dla przyszłego rozwoju

Istnienie klastrów nowych, zalążkowych, o potencjale wzrostowym

Istnienie klastrów w branżach odpowiadających przyszłym specjalizacjom regionu; innowacyjność branż, w których następuje największa intensyfikacja działań klastrowych

Rozwijająca się współpraca firm i klastrów z uczelniami z województwa oraz pracownikami naukowymi

Rozwój współpracy i wsparcia ze strony IOB

Prowadzenie przez większość koordynatorów klastrów działań edukacyjnych i integracyjnych na rzecz członków zrzeszonych w klastrze

Niewielka liczba klastrów Brak chęci współpracy niektórych

członków klastrów między sobą Postrzeganie innych członków klastrów

jako konkurencji i wynikająca z tego niechęć do zacieśniania współpracy i wymiany doświadczeń

Ograniczenia czasowe przedsiębiorców – członków klastrów powodujące ich niską aktywność

Ograniczenia w dostępie do wiedzy w niektórych branżach

Brak możliwości wniesienia wkładu własnego, co uniemożliwia realizację niektórych działań współfinansowanych przez Unię Europejską

Brak zdolności kredytowej klastrów Niewielka liczba silnych przedsiębiorstw

zaangażowanych w rolę koordynatorów klastrów

Niskie zainteresowanie władz samorządowych (szczególnie prezydentów i burmistrzów) udziałem w klastrach

Szanse Zagrożenia

Istnienie aktywnych podmiotów mogących spełniać potencjalnie rolę koordynatorów – lokomotyw klastrów

Potencjalna możliwość poprawy konkurencyjności przez członków klastrów

Możliwość rozwoju współpracy z innymi firmami oraz uczelniami i innymi instytucjami

Możliwość finansowania części podejmowanych działań ze środków Unii Europejskiej

Przewidywany wzrost zainteresowania przedsiębiorstw i instytucji udziałem w klastrach

Utrudnienia w pozyskiwaniu środków na działalność - nie wszystkie branże będą dotowane ze środków UE

Brak poparcia działalności ze strony władz samorządowych

Brak chęci ekspansji ze strony wielu małych przedsiębiorstw

Niski stopień innowacyjności; brak zainteresowania innowacjami wśród przedsiębiorców

Postrzeganie klastrów jako konkurencji (realnej bądź prestiżowej) dla istniejących stowarzyszeń branżowych i izb gospodarczych


194

4.2. Perspektywa instytucji otoczenia biznesu (IOB)

Uwzględniono czynniki, które w opinii autorów niniejszego raportu należy brać pod uwagę zarówno planując rozwój klastrów, jak i formułując oczekiwania dotyczące instrumentów wsparcia klastrów (w tym pozafinansowych).

Główną słabą stroną wydaje się brak wszechstronnej oferty IOB adresowanej do klastrów. Przeważają jednak silne strony. Na podstawie wyszczególnionych czynników wydaje się, że wzajemne dopasowanie potrzeb i oczekiwań klastrów i IOB może być stosunkowo proste. Największe bariery dotyczyć będą kwestii:

zdolności nawiązania długofalowej współpracy (zaufanie, wspólne przedsięwzięcia małej skali, wspólna promocja, „dotarcie się” zespołów na poziomie relacji osobistych; prawdopodobna konieczność podjęcia działań animacyjnych przez Urząd Marszałkowski bądź – co mniej prawdopodobne – przez inną instytucję)

wypracowania mechanizmów i zwyczajów dotyczących zasad współpracy na poziomie rozwiązań finansowych (świadczenia wzajemne, ewentualne odpłatności bądź świadczenia nieodpłatne) oraz współpracy operacyjnej (problemem mogą okazać się sprawy najprostsze, jak przykładowo zasady dostępu do wolnych sal na spotkania)

Tabela 27 Analiza SWOT instytucji otoczenia biznesu województwa zachodniopomorskiego

INSTYTUCJE OTOCZENIA BIZNESU Silne strony Słabe strony

Dobra renoma zachodniopomorskich instytucji otoczenia biznesu

Poświadczenie rzetelności wykonywanych zadań poprzez nabywane przez lata referencje

Uczestnictwo w realizacji projektów unijnych

Udzielenie wiarygodnych informacji o rynku związanych z jego dobrą znajomością

Zwiększenie dostępności edukacji dla przedsiębiorców poprzez prowadzenie szkoleń

Świadczenie usług na rzecz różnych podmiotów poparte elastycznością i umiejętnością dostosowywania się do różnych sytuacji rynkowych

Różnorodność form pomocy, które IBO mogą potencjalnie oferować regionalnym przedsiębiorcom

Podejmowanie działań przyczyniających

Brak bazy informacji o korzyściach, jakie klastry i IOB mogą uzyskać dzięki współpracy między sobą oraz o działaniach podejmowanych przez ww. jednostki

Brak sprecyzowanych możliwości dotacyjnego bądź niekomercyjnego wsparcia klastrów przez instytucje otoczenia biznesu

Brak kompleksowych rozwiązań dotyczących współpracy IOB z klastrami, w wyniku czego nawiązywana jest współpraca z pojedynczymi klastrami lub współpraca dotycząca jedynie działań pojedynczych (akcyjnych)

Niewielki dotychczasowy wpływ działań podejmowanych przez IOB na innowacyjną atrakcyjność sektora MSP

Brak klarownej specjalizacji większości IOB

195

się do wzrostu innowacyjności oraz mających na celu pobudzenie rozwoju gospodarczego

Rozwój współpracy ze środowiskiem akademickim i innymi partnerami

Pośredni wpływ IOB na aktywność innowacyjną klastrów poprzez podejmowanie wspólnych działań

Tworzenie infrastruktury wsparcia dla lokalnych i regionalnych przedsiębiorstw

Szanse Zagrożenia

Przychylne nastawienie do współpracy z IOB ze strony klastrów

Inwestycje województwa zachodniopomorskiego w gospodarkę, rozwój oraz w inteligentne specjalizacje

Tendencje do wzrostu innowacyjności w różnych branżach województwa zachodniopomorskiego oraz w skali kraju

Wybranie inteligentnych specjalizacji regionu cechujących się dużym stopniem innowacyjności

Możliwość uzyskania wsparcia (dofinansowania) dla rozwoju infrastruktury i kompetencji wielu spośród IOB

Niewielka możliwość integracji środowiska wokół określonych problemów gospodarczych

Mała chęć współpracy ze strony niektórych przedsiębiorców, którzy oczekują jedynie dotacji pieniężnych

Mała skala oddziaływania potencjalnych inteligentnych specjalizacji regionu

Niedopasowanie oferty wsparcia dla przedsiębiorstw do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców

Wzajemne postrzeganie niektórych IOB i klastrów jako instytucji rywalizujących ze sobą

Biurokracja i skomplikowane przepisy prawne

Niska innowacyjność i świadomość innowacyjna sektora MSP

Uzależnianie aktywności IOB od programów wsparcia finansowanych ze środków publicznych


4.3. Perspektywa regionalna (województwa)

Trzecie z zestawień jest ukierunkowane na te z czynników determinujących stan i sytuację regionu, które najsilniej wpływają na rozwój klastrów. Należy zauważyć przy tym znaczną trafność i aktualność analizy SWOT sporządzonej w ramach prac nad strategią województwa125 oraz Regionalną Strategią Innowacji126.

125 Zob. Strategia rozwoju Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego, Sejmik Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego, czerwiec 2010, str. 166-172 126 Regionalna Strategia Innowacji Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020. Program rozwoju, Urząd Marszałkowski Wojewo dztwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2011, str. 115-120

196

Tabela 28 Analiza SWOT województwa zachodniopomorskiego

WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE Silne strony Słabe strony

Położenie geograficzne i specyficzne regionalne know-how, potencjalnie ułatwiające internacjonalizację działalności zarówno w relacjach transgranicznych, jak i zamorskich

Potencjał jednostek naukowo-badawczych; szkoły wyższe i pracownicy naukowi o wysokim nastawieniu na współpracę

Wykwalifikowana kadra kierownicza i personel inżynieryjny w wybranych branżach

Zainteresowanie młodych ludzi studiami technicznymi

Działalność parków przemysłowych oraz innych IOB

Bardzo wysoki (najwyższy w Polsce) wskaźnik przedsiębiorczości – potencjalnie duża liczba firm zainteresowanych udziałem w klastrach

Niewielka liczba przedsiębiorstw w branży wysokiej techniki

Niewielka świadomość innowacyjna przedsiębiorców, czego konsekwencją jest niska innowacyjność firm

Słaby potencjał finansowy wielu szczególnie małych przedsiębiorstw

Niska odwaga wielu podmiotów w ubieganiu się o fundusze UE i inne dotacje z uwagi na biurokrację, bariery komunikacyjne i in.

Słabe wykorzystanie położenia geograficznego dla celów badawczych, projektowych i innych form współpracy sieciowej

Brak wzajemnego zaufania między przedsiębiorstwami

Szanse Zagrożenia

Polityka UE i krajowa w zakresie inteligentnego wzrostu, innowacji i kooperacji gospodarczej

Programy dotacyjne (głównie z UE, w tym programy bałtyckie w nowej formule)

Rozwój pozadotacyjnych instrumentów wsparcia

Zainteresowanie regionem ze strony potencjalnych partnerów zagranicznych

Dobra koniunktura gospodarcza i rozwój aktywności inwestycyjnej

Peryferyzacja gospodarcza Polski północno-zachodniej i wystąpienie „efektu tunelowego” i „efektu by-passu”

Mała aktywność zachodniopomorskich przedsiębiorstw, uczelni i IOB w kontaktach międzyregionalnych i ich animowaniu

Migracja młodych osób do innych krajów i regionów

Odpływ wykwalifikowanej kadry Niedowartościowanie sfery badawczo-

rozwojowej w Polsce Ograniczenia dostępności źródeł

finansowania Źródło: Opracowanie własne.

Pośród czynników uwzględnionych w analizie należy zwrócić szczególną uwagę na słabe strony i zagrożenia, pośród których należy położyć nacisk na te, które wiążą się z położeniem geograficznym.

Wspomniany „efekt tunelowy” i „efekt by-passu” oznacza, że współpraca międzyregionalna odbywać się może (i w praktyce niekiedy się odbywa) bez udziału zachodniopomorskich klastrów, firm, uczelni czy instytucji otoczenia biznesu. Dotyczy to (i może dotyczyć w coraz większym stopniu) kontaktów, w których nie uwzględnia się udziału Szczecina w relacjach:

197

między Trójmiastem i Pomorzem Wschodnim a Berlinem i Niemcami – samodzielnie bądź z ewentualnym zaangażowaniem partnerów z Poznania

między Poznaniem i Wrocławiem a Skandynawią – samodzielnie bądź z ewentualnym zaangażowaniem partnerów z Trójmiasta bądź wschodnich i północnych Niemiec127

Źródłem tego zjawiska może być niska poza regionem aktywność zachodniopomorskich klastrów, firm, uczelni czy IOB jako animatorów (koordynatorów, brokerów bądź uczestników) projektów i powiązań, w tym projektów finansowanych ze środków UE. Aktywna polityka kreowania takich projektów przez podmioty z województwa zachodniopomorskiego mogłaby służyć kilku celom, np.:

wzmocnieniu pozycji zachodniopomorskich klastrów regionalnych oraz innych podmiotów (uczelni i IOB) w relacjach międzyregionalnych i międzynarodowych

międzyregionalnemu i międzynarodowemu transferowi know-how pozyskaniu finansowania dla klastrów i instytucji także ze źródeł innych, niż RPO

WZP zatrzymaniu w regionie pracowników o wysokich bądź rozwojowych

kwalifikacjach (zaangażowanych w projekty) promocji regionu

127 Przykładem tego zjawiska są m.in. „efekt tunelowy”, kto ry dotyczy wojewo dztwa lubuskiego, kto re w minimalnym tylko stopniu korzysta z pozornie dogodnego połoz enia między Poznaniem a Berlinem. W szerszej skali moz na mo wic o niemiecko-rosyjskiej wspo łpracy gospodarczej realizowanej z pominięciem pozornie korzystnie połoz onej Polski i bez uwzględnienia jej intereso w (np. gazociąg Nord Stream, będący „by-passem” omijającym Polskę). Jednoczes nie do wyjątko w nalez ą szczecin skie podmioty pełniące analogiczną rolę w odniesieniu do innych regiono w. OT Logistics jest przykładem szczecin skiej firmy, kto ra cieszy się reputacją tej, kto ra odgrywa znaczącą rolę w obsłudze logistycznej Obwodu Kaliningradzkiego Federacji Rosyjskiej.

198

5. Analiza PEST

Metoda PEST wykorzystywana jest do badania otoczenia organizacji. Jej istotą jest określenie podstawowych sfer otoczenia, a więc tych obszarów, które mogą mieć kluczowy wpływ na funkcjonowanie danej organizacji i jej przyszłą strategię działania. W analizie PEST wyróżnia się otoczenie:

polityczne ekonomiczne socjokulturowe technologiczne

Analiza PEST przeprowadzana jest zgodnie z następującymi etapami: 1. Wyróżnienie istotnych czynników dotyczących poszczególnych segmentów

otoczenia – na etapie tym tworzy się listę kontrolną, która po przeprowadzeniu dyskusji między członkami zespołu badawczego jest korygowana.

2. Ustalenie wpływu każdego z czynników na funkcjonowanie organizacji –przygotowywane są zestawienia czynników według siły ich oddziaływania na organizację obecnie i w przyszłości. Skoncentrowano się na czynnikach o silnym oddziaływaniu obecnym i/lub przyszłym.

3. Określenie relacji między organizacją a otoczeniem – na tym etapie przeprowadzana jest dodatkowa analiza, która ma odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób dany czynnik wpływa lub może wpływać na działalność organizacji w przyszłości.

W niniejszym opracowaniu w ramach analizy PEST wyszczególniono wyłącznie główne czynniki potencjalnie wpływające na działalność klastrów zachodniopomorskich.

5.1. Czynniki polityczne

Wyselekcjonowano pięć czynników politycznych, których oddziaływanie wpływa na regulacje oraz instrumenty wspierania rozwoju.

Tabela 29 Czynniki polityczne

Czynniki polityczne Szansa Zagrożenie Polityka UE i krajowa w zakresie inteligentnego wzrostu

Tak Nie

Polityka klastrowa w skali kraju i regionu Tak Nie Polityka wspierająca innowacje Tak Nie Polityka regionalna w kraju Tak Tak Polityka spójności i transportowa UE Tak Tak Źródło: Opracowanie własne.

199

Wymienione czynniki są w większości niespecyficzne dla Pomorza Zachodniego – z jednym wyjątkiem: polityka spójności Unii Europejskiej doprowadziła do wykreowania szczególnych polityk i narzędzi dla regionu Morza Bałtyckiego, jak też do sformułowania priorytetów dotyczących korytarzy transportowych z uwzględnieniem autostrad morskich. Czynnik ten stanowi jednocześnie szansę (nadmorskie położenie, morskie doświadczenie / know-how oraz infrastruktura dla przemieszczania się ludzi i towarów drogą morską), jak i zagrożenie (południkowe korytarze transportowe biegnące przez wschodnie Niemcy oraz Polskę centralną mogą marginalizować Pomorze Zachodnie).

Podobnie zarówno szansą, jak i zagrożeniem jest polityka regionalna Polski. Region Pomorza Zachodniego jest położony peryferyjnie wobec stolicy kraju, jak i nie generuje problemów w pełni docenianych przez elity władzy centralnej. Jednocześnie jednak polityka regionalna w Polsce zakłada dużą autonomię regionów i wykorzystanie adekwatnych narzędzi (jak kontrakty wojewódzkie, stawiające do dyspozycji województw środki dotacyjne o znacznej wartości).

Za jednoznacznie pozytywne uznane zostały trzy pierwsze z wymienionych czynników: zarówno polityka UE, jak krajowa w dziedzinie inteligentnego wzrostu, innowacji i klastrów będzie w najbliższych latach stanowić potencjalnie znaczącą dźwignię dla rozwoju inicjatyw kooperacyjnych i budowania potencjału dla tworzenia innowacji i ich rozprzestrzeniania się w klastrach. Duże znaczenie będą mieć środki dotacyjne przewidziane w strategiach i programach krajowych, jak i regionalnych.

5.2. Czynniki ekonomiczne

Wyróżniono osiem czynników, które zakwalifikowano jako czynniki ekonomiczne istotne dla klastrów zachodniopomorskich:

Tabela 30 Czynniki ekonomiczne

Czynniki ekonomiczne Szansa Zagrożenie Niewielki udział PKB województwa w PKB krajowym Nie Tak Dynamika PKB województwa zbliżona do dynamiki ogólnokrajowej

Tak Nie

Niewielkie finansowanie działalności klastrów lub jego brak

Nie Tak

Stopa bezrobocia wyższa od krajowej (18,7%) Tak Tak Rosnąca liczba przedsiębiorstw Tak Nie Dostępność środków na rozwój w ramach programów operacyjnych krajowych i regionalnych

Tak Nie

96% przedsiębiorstw działa w sektorze prywatnym Tak Nie Dominacja mikro przedsiębiorstw (96,34% w 2013 r.) Tak Tak Źródło: Opracowanie własne.

Udział PKB województwa zachodniopomorskiego w PKB całego kraju wynosi zaledwie niecałe 4%, co jest zdecydowanie zjawiskiem negatywnym. Warto jednak zwrócić uwagę

200

na to, że dynamika wzrostu tego wskaźnika jest bardzo zbliżona do ogólnokrajowej, co pozwala sformułować wniosek, iż rozwój województwa jest na podobnym poziomie jak całego kraju, co nie oddziałuje negatywnie na dalszą działalność klastrów.

Zdecydowanym zagrożeniem jest jednak niewielkie finansowanie działalności klastrów lub całkowity jego brak, co tworzy pewną barierę dla podejmowania nowych działań.

Istnieje jednak wiele czynników ekonomicznych stanowiących duże szanse dla rozwoju klastrów oraz skupiających się w ich ramach przedsiębiorstw. Po pierwsze (poza rokiem 2011) odnotowywano wzrost liczby przedsiębiorstw funkcjonujących na tym terenie, w wyniku czego klastry mogą nie tylko się rozszerzać, ale również tworzyć nowe grupy. Po drugie, istnieje możliwość pozyskiwania środków finansowych, np. dotacje z UE, które ułatwiają realizowanie nowych działań, niemożliwych do podjęcia bez dodatkowych środków pieniężnych, a pozytywnie oddziałujących na rozwój zarówno danego przedsiębiorstwa, jak i całej branży. Kolejnym pozytywnym aspektem jest fakt, że 96% przedsiębiorstw to podmioty zatrudniające od 0 do 9 osób, a najczęściej takie firmy zrzeszają się w klastrach (jednak niemal brak podmiotów dużych, wokół których klastry formują się w sposób naturalny, nawet bez świadomości znaczenia słowa klaster). Ponadto, podobny odsetek wszystkich przedsiębiorstw zlokalizowanych w województwie zachodniopomorskim działa w sektorze prywatnym, co również stanowi szansę dla ich rozwoju.

Pewnym zagrożeniem jest duża stopa bezrobocia w województwie – z jednej strony istnieją zasoby „taniej siły roboczej”, umożliwiające przedsiębiorcom minimalizowanie kosztów funkcjonowania, co jest niezwykle istotne podczas zakładania nowych podmiotów oraz próby przetrwania w niesprzyjających warunkach gospodarczych. Z drugiej jednak strony osoby długo pozostające bez pracy mają zdezaktualizowane i/lub niskie kwalifikacje, które uniemożliwiają im podjęcie pracy w branżach z inteligentnych specjalizacji.

5.3. Czynniki społeczne

Wyróżniono sześć czynników społecznych, które określono jako znaczące dla przyszłości klastrów.

Tabela 31 Czynniki społeczne

Czynniki społeczne Szansa Zagrożenie Rosnąca współpraca biznesu i nauki Tak Nie Rosnąca współpraca środowisk biznesowych Tak Nie Niewystarczająca współpraca samorządu z biznesem Nie Tak Niewielka aktywność społeczna przedsiębiorców Nie Tak Niska świadomość społeczna dotycząca roli klastrów Nie Tak Malejąca dynamika dochodu mieszkańców Nie Tak Źródło: Opracowanie własne.

Pozytywnymi aspektami społecznymi są przede wszystkim: stopniowo rosnąca współpraca środowisk biznesowych oraz biznesu i nauki (relatywnie wysoko należy ocenić aktywność zachodniopomorskich uczelni). W wyniku zacieśniania się

201

wzajemnych relacji można wypracować efekt synergii, co bezpośrednio wpływa na rozwój klastrów. Jednakże nadal współpraca samorządu z biznesem jest na niezadowalającym poziomie, co stanowi istotne zagrożenie w omawianym aspekcie. Zdarza się, że samorządy nie tylko nie wspierają finansowo klastrów, ale również zniechęcają podmioty do realizacji nowatorskich działań. Ponadto, społeczeństwo nie zdaje sobie sprawy z tego, jak dużą rolę dla lokalnej gospodarki odgrywają klastry, ani jakie dodatkowe korzyści mogą wypracować na rzecz rozwoju lokalnej społeczności. Uwaga ta dotyczy również szczególnej społeczności przedsiębiorców, bardzo często nieufnych wobec podejmowania i zacieśniania długofalowej współpracy biznesowej. Dodatkowo odnotować należy niską aktywność społeczną przedsiębiorców, którzy najczęściej tłumaczą to brakiem czasu – co stanowi zagrożenie dla rozwoju klastrów128.

Czynnikiem społecznym, który w negatywny sposób może oddziaływać na rozwój klastrów jest malejąca dynamika dochodu mieszkańców. Jest to spowodowane głównie tym, że mniejsze dochody w bezpośredni sposób mogą wpływać na zmniejszenie zainteresowania produktami i usługami oferowanymi przez członków klastrów na rynku macierzystym.

5.4. Czynniki technologiczne

Wobec trudności zdefiniowania uogólnionych czynników technologicznych właściwych dla wszystkich klastrów, skoncentrowano się na zaledwie trzech trendach.

Tabela 32 Czynniki technologiczne

Czynniki technologiczne Szansa Zagrożenie Rozwój technologii IT/ICT Tak Tak Rozwój technologii materiałowych / surowcowych Tak Tak Rozwój technologii przemysłowych i spodziewana reindustrializacja

Tak Tak


Rozwój technologii IT / ICT dotyczy rozwiązań informatycznych, informacyjnych i komunikacyjnych, wykorzystywanych w życiu codziennym i różnych dziedzinach usług publicznych i biznesu. Branża dostawców rozwiązań i usług w tych dziedzinach nie przypadkiem zyskała miano usług przyszłości. Krytycznym czynnikiem powodzenia będzie jednak to, na ile przedsiębiorstwa regionu będą zdolne uczestniczyć w kształtowaniu trendów oraz jak szybko będą adaptować i implementować technologię dla potrzeb własnego rozwoju. Jeśli nie zostanie wykształcony potencjał adaptacji, wówczas (szybki) rozwój technologiczny stanie się poważnym zagrożeniem nie tylko dla klastrów, ale w ogóle dla konkurencyjności przedsiębiorstw regionu.

128 Niskie zaangaz owanie w działania wymagające aktywnos ci społecznej i wspo łpracy z innymi jest cechą dotyczącą zaro wno przedsiębiorco w, jak i całego społeczen stwa polskiego. W Polsce odnotowuje się bardzo niski poziom zaufania do innych ludzi, co stanowi bardzo znaczącą barierę mentalną dla wszelkich form wspo łpracy. Zob. np. Diagnoza społeczna 2013 www.diagnoza.com

202

Rozwój technologii materiałowych i surowcowych129 związany jest z zastępowaniem tradycyjnych materiałów i surowców nowymi, o lepszych właściwościach bądź niższych kosztach wytwarzania. Są one stosowane w różnych branżach, dotyczy to również materiałów stosowanych w przemyśle i budownictwie, wliczając w to sektor konstrukcji budowlanych i przemysłowych, silnie obecny w niektórych z analizowanych klastrów.

Rozwój w je dziedzinie dotyczy m.in. zagadnień energetycznych związanych z wykorzystaniem zróżnicowanych źródeł energii, w tym OZE - źródeł odnawialnych oraz biosurowców czy surowców pochodzących z odpadów. Skutkiem zmian technologicznych jest rosnąca dywersyfikacja możliwości zaopatrywania w energię oraz jej nośników, jak też zmiany relacji kosztowych między nośnikami i rodzajami energii.

Reindustrializacja jako przewidywany trend pojawia się w dokumentach programowych Unii Europejskiej. Uznać można, że kreowanie i implementacja technologii w Europie może przyczynić się do powstrzymania zjawiska przenoszenia działalności produkcyjnej na Daleki Wschód. W niektórych dziedzinach zatrzymanie w Europie bądź wykreowanie tutaj produkcji o wysokiej wartości dodanej może stanowić źródło przewagi konkurencyjnej gospodarki UE. Od aktywności, kreatywności i zdolności pracy zespołowej (B+R plus wdrożenia przemysłowe, współpraca triple helix – m.in. w klastrach) przedsiębiorców i instytucji w regionie zależeć będzie, czy województwo zachodniopomorskie będzie w stanie wpisać się w trendy technologiczne. Za minimalistyczne i przejściowe należy uznać założenie, że rozwój gospodarczy regionu mógłby opierać się na realokacji produkcji ze starych do nowych krajów UE.

129 Warto w tym miejscu przywołac np. Foresight Technologiczny Przemysłu „InSight 2030”, Polska Izba Zaawansowanych Technologii, Warszawa 2011; wyniki Foresightu dotyczą nie tylko technologii materiałowych i surowcowych, ale technologii przyszłos ci w ogo le.

http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_96055.asp?soid=02EF09BF5E4B48278ECCC8BD0792EE63

203

Zakończenie

Działalność inicjatyw klastrowych i instytucji otoczenia biznesu ma potencjalnie pozytywny wpływ na rozwój zachodniopomorskiej gospodarki. Rola tych organizacji jest wielowymiarowa. Cechą klastrów jest skupienie podmiotów z konkretnych branż. Przedsiębiorcy zrzeszeni w tych instytucjach z jednej strony mogą ze sobą konkurować, zaś z drugiej mogą wspólnie tworzyć nowe produkty i usługi by lepiej zabezpieczać potrzeby rynkowe i kreować nowe rozwiązania. Dodatkowo, dzięki klastrom, mogą pozyskiwać informacje niezbędne do rozwoju, brać udział w szkoleniach i spotkaniach networkingowych, korzystać z usług doradczych oraz wspólnie negocjować ceny zakupu materiałów.

Z kolei instytucje otoczenia biznesu pomagają przedsiębiorcom rozwijać działalność dzięki pozyskiwaniu dodatkowych zewnętrznych źródeł finansowania, umożliwianiu promowania oferty, udzielaniu porad m.in. z zakresu zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, obowiązujących przepisów prawnych, możliwości pozyskania wsparcia ze strony innych jednostek, a także pozyskania dotacji ze środków Unii Europejskiej oraz dzięki podejmowaniu innych działań.

Badane przedsiębiorstwa silnie utożsamiają się z działalnością klastrów, co wynika z faktu, że są ich członkami, a także z branżowego charakteru działań. Większość firm (76%) deklaruje aktywne uczestnictwo w klastrze, a usługi świadczone na ich rzecz przez klastry są cenione. Jednocześnie badani nie wskazywali jednoznacznie na niedostatki w ofercie. Z kolei w przypadku innych instytucji otoczenia biznesu, istotna wydaje się być uporządkowana informacja o zakresie pomocy i możliwościach zwrócenia się z problemem biznesowym do konkretnych przedstawicieli instytucji. Tak zhierarchizowana informacja w skali województwa, na przykład w postaci zbiorczej strony internetowej, ułatwiłaby dostęp do usług IOB dzięki skróceniu czasu na poszukiwanie danych.

Klastry mogą mieć znaczący wpływ na kształtowanie inteligentnych specjalizacji Pomorza Zachodniego dzięki oddziaływaniu na wybrane branże, a dalej – konkretne przedsiębiorstwa. Wybór i wsparcie tych jednostek wydają się niezwykle istotne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu. Funkcję wspierającą w tym zakresie powinny przyjąć także instytucje otoczenia biznesu poprzez m.in. zwiększenie wsparcia dla perspektywicznych kierunków rozwoju Pomorza Zachodniego. Włączenie się instytucji klastrowych i IOB w tworzenie inteligentnych specjalizacji na wczesnym etapie umożliwi dynamiczniejszy rozwój i precyzyjniejsze określenie założeń dzięki silnemu osadzeniu tych podmiotów w rzeczywistości gospodarczej województwa.

Rekomendacje

W związku z prowadzonymi badaniami, rekomenduje się następujące działania ukierunkowane na rozwój potencjału klastrów i instytucji otoczenia biznesu w województwie zachodniopomorskim:

Informacyjne

204

1. Stworzenie wspólnego forum, na którym przedstawiciele klastrów mogliby się cyklicznie spotykać z przedstawicielami samorządów celem podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwoju regionu i opracowywania koncepcji związanych z rozwojem gospodarczym.

2. Zwiększenie dostępności informacji o działaniach instytucji otoczenia biznesu np. poprzez portal opisujący usługi IOB i przedstawiający możliwości z ich skorzystania.

3. Wsparcie klastrów w stworzeniu spójnego systemu klastrowego na terenie województwa zachodniopomorskiego poprzez np. wirtualną giełdę członków klastrów, wspólne wydarzenia i eventy.

4. Działanie na rzecz wsparcia klastrów i instytucji otoczenia biznesu w kontaktach z przedstawicielami nauki w celu poprawy jakości współpracy nauki i biznesu.

Działania w tej sferze będą tworzyć warunki do pozyskiwania informacji o możliwościach współpracy między biznesem, nauką, samorządem i instytucjami otoczenia biznesu.

Animacyjne

1. Zorganizowanie warsztatów dotyczących priorytetów województwa w powiązaniu z wiedzą dotyczącą współpracy triple helix. Warsztaty powinny zostać zaadresowane precyzyjnie do klastrów, przedsiębiorstw i instytucji działających w ramach każdej z wyłonionych specjalizacji.

2. Zachęcenie klastrów do występowania z wnioskami o wsparcie w ramach europejskich programów współpracy, w tym South Baltic Programme, Baltic Sea Programme i Central Europe 2020, COSME czy Horizon 2020.

3. Skłonienie klastrów do przygotowania strategii rozwoju z uwzględnieniem komponentów innowacyjnych.

4. Przygotowanie szczegółowej procedury i ogłoszenie konkursu na wybór klastrów kluczowych dla regionu.

Ideą działań animacyjnych powinno być motywowanie klastrów do intensyfikacji działalności – poprawy pracy zespołowej, uświadomienia korzyści wynikających z udziału w procesach rozwojowych województwie, roztoczenie perspektyw uzyskania materialnego wsparcia w przyszłości.

Finansowe

1. Zwiększenie dostępności środków na realizację projektów przez klastry poprzez wskazanie możliwych źródeł pozyskania wkładu własnego na projekt.

2. Zaproszenie wybranych klastrów do realizacji w ramach inteligentnych specjalizacji konkretnych projektów rozwojowych, wraz ze znaczącym lub

205

pełnym sfinansowaniem ich udziału. Praca nad takimi projektami powinna zostać zainicjowana odgórnie, natomiast ich treść - partycypacyjnie.

3. Zapewnienie klastrom wiodącym, wyłonionym we wcześniejszym konkursie, preferencji dotyczących wsparcia przyszłych projektów umożliwiających wzrost ich konkurencyjności. W szczególności wsparcie powinno dotyczyć: internacjonalizacji, prac B+R i kreowania innowacji oraz ich wdrożenia i komercjalizacji, rozwoju i transferu technologii, pozyskiwania know-how i rozwoju kwalifikacji personelu (w tym szkolenia), promocji o zasięgu wykraczającym poza region, uzyskania statusu krajowego klastra kluczowego.

4. Wsparcie wzmocnienia potencjału instytucji otoczenia biznesu w zakresie działań animacyjnych, informacyjnych i poprawy oferty.

Przy formułowaniu rekomendacji finansowych dotyczących klastrów autorzy niniejszego raportu nie przesądzają, czy wsparcie powinno być kierowane do nich jako zarejestrowanych organizacji, do koordynatorów czy też do wiodących podmiotów, najsilniejszych pod względem finansowym i organizacyjnym.

206

Spis tabel

Tabela 1 Założenia polityki rozwoju województwa zachodniopomorskiego ......................... 8

Tabela 2 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra „Zielona Chemia” ..................................... 15

Tabela 3 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego ....... 17

Tabela 4 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Morskiego..... 19

Tabela 5 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Metalowy Metalika ................................. 22

Tabela 6 Łańcuch Wartości i Kompetencji Transgranicznego Klastra Szlak Wodny Berlin-

Szczecin-Bałtyk .................................................................................................................................. 24

Tabela 7 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra ICT Pomorze Zachodnie ........................ 25

Tabela 8 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorski Klaster Przemysłów

Kreatywnych ....................................................................................................................................... 29

Tabela 9 Łańcuch Wartości i Kompetencji Szczecineckiego Klastra Meblowego ................. 30

Tabela 10 Łańcuch Wartości i Kompetencji Klastra Budowlanego ......................................... 31

Tabela 11 Łańcuch Wartości i Kompetencji Zachodniopomorskiego Klastra Medycznego

iSynergia .............................................................................................................................................. 34

Tabela 12 Łańcuch Wartości i Kompetencji Bałtyckiego Klastra sEaNERGIA ....................... 36

Tabela 13 Działania klastrów w odniesieniu do regionalnych specjalizacji ......................... 39

Tabela 14 Obszary aktywności działania Instytucji Otoczenia Biznesu ................................. 47

Tabela 15 Liczba hoteli, moteli i pensjonatów w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku ............................................................................................................................................ 67

Tabela 16 Częstość wskazań członków klastrów na narzędzia oferowanie przez

organizacje .......................................................................................................................................... 86

Tabela 17 Branże o wysokim potencjale w kontekście regionalnych specjalizacji WZP .. 137

Tabela 18 Przedsiębiorstwa potencjalnie ważne dla efektywności wdrażania

regionalnych specjalizacji WZP .................................................................................................... 141

Tabela 19 Ranking zachodniopomorskich ”Potęgi Biznesu” 2013........................................ 143

Tabela 20 Usługi świadczone przez zachodniopomorskie klastry ........................................ 145

Tabela 21 Zidentyfikowane klastry w kontekście ich możliwego wpływu na rozwój

regionalnych specjalizacji.............................................................................................................. 165

Tabela 22 Podstawowe instytucje otoczenia biznesu .............................................................. 168

Tabela 23 Usługi świadczone przez IOB w ramach współpracy z klastrami w

województwie zachodniopomorskim ......................................................................................... 169

Tabela 24 Aktualna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie inteligentnych

specjalizacji w opinii badanych przedsiębiorstw ..................................................................... 188

Tabela 25 Potencjalna rola klastrów i instytucji otoczenia biznesu w procesie

inteligentnych specjalizacji ........................................................................................................... 189

Tabela 26 Analiza SWOT klastrów województwa zachodniopomorskiego ......................... 193

Tabela 27 Analiza SWOT instytucji otoczenia biznesu województwa

zachodniopomorskiego .................................................................................................................. 194

Tabela 28 Analiza SWOT województwa zachodniopomorskiego .......................................... 196

Tabela 29 Czynniki polityczne ...................................................................................................... 198

Tabela 30 Czynniki ekonomiczne ................................................................................................ 199

Tabela 31 Czynniki społeczne ....................................................................................................... 200

Tabela 32 Czynniki technologiczne ............................................................................................. 201

207

Spis rysunków

Rysunek 1 Cel operacyjny 3.4. Strategii Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego

na lata 2011-2020. ............................................................................................................................ 12

Rysunek 2 Wielkość PKB wytworzonego przez województwo zachodniopomorskie w

latach 2007-2012 w mln zł .............................................................................................................. 61

Rysunek 3Wielkość PKB wytworzonego w poszczególnych podregionach województwa

zachodniopomorskiego w mln zł.................................................................................................... 62

Rysunek 4 Liczba przedsiębiorstw ogółem w województwie zachodniopomorskim w roku

2013 według sekcji PKD 2007 ........................................................................................................ 63

Rysunek 5 Struktura wielkości przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim 63

Rysunek 6 Dynamika realnych i nominalnych dochodów mieszkańców województwa

zachodniopomorskiego w latach 2007-2011 ............................................................................... 66

Rysunek 7 Liczba osób korzystających z noclegów w województwie zachodniopomorskim

w latach 2007-2013........................................................................................................................... 67

Rysunek 8 Statystyki portu lotniczego Szczecin-Goleniów w latach 2007-2013 .................. 69

Rysunek 9 Liczba uczniów szkół podstawowych w województwie zachodniopomorskim w

latach 2007-2013 ............................................................................................................................... 70

Rysunek 10 Czy Pana/i firma korzysta z usług oferowanych przez klastry? ........................ 75

Rysunek 11 Jak Pan/Pani ocenia usługi oferowane przez klaster? ........................................ 76

Rysunek 12 W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem klastry wspierają działalność

funkcjonujących w ich ramach przedsiębiorstw? ....................................................................... 77

Rysunek 13 Czy Pana/Pani zdaniem przynależność do klastra niesie ze sobą jakieś

negatywne konsekwencje? .............................................................................................................. 78

Rysunek 14 Jak ocenia Pan/Pani ( w skali 1-5) zakres współpracy klastrów z

przedsiębiorstwami? ........................................................................................................................ 79

Rysunek 15 Stopnień zadowolenia ze wsparcia działalności przedsiębiorstw przez klastry

............................................................................................................................................................... 86

Rysunek 16 Czy Pana/Pani zdaniem, zgrupowanie Państwa przedsiębiorstwa w ramach

klastra pozwala na tworzenie łańcucha wartości dodanej? ..................................................... 92

Rysunek 17 Nakłady wewnętrzne na działalność B + R ogółem według dziedzin nauki

w województwach w 2012 r. (PLN) ................................................................................................ 96

Rysunek 18 GERD w stosunku do PKB (w %) w 2012 r. ............................................................ 97

Rysunek 19 GERD na 1 mieszkańca w PLN ................................................................................... 97

Rysunek 20 Liczba podmiotów aktywnych badawczo w 2012 r. ............................................. 98

Rysunek 21 Jak ocenia Pan/Pani współpracę z instytucjami otoczenia biznesu? ............. 110

Rysunek 22 Jak ocenia Pan/Pani zakres współpracy instytucji otoczenia biznesu z

przedsiębiorstwami? ...................................................................................................................... 110

Rysunek 23 Specjalizacje regionalne a inteligentne specjalizacje regionalne ................... 134

Rysunek 24 Ogólne kryteria wyboru regionalnych klastrów kluczowych dla

inteligentnych specjalizacji ........................................................................................................... 157

Raport: Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz ...

Documents

Transcript of Raport: Identyfikacja i analiza instytucji otoczenia biznesu oraz ...