Rak piersi fakty polskie i małopolskie

Leszek Kołodziejski Konsultant Wojewódzki

w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej

Rak piersi - Polska

• Zachorowalność 52/100 tys.• Umieralność 25/100 tys.

• Wzrost zachorowalności 1970 - 1994

2,42% rocznie

Rak piersi – Polskazachorowalność roczna

Polska -15000Województwo małopolskie –

1000Kraków - 400

Wyleczalność raka piersi

• Polska 50%• Kraków 55%• „stara” UE 66%• Kraje Skandynawskie 80%

Wyleczalność raka piersi

5 – letnie przeżycie chorych na raka piersi w krajach europejskich [na podstawie GLOBOCAN 2000].

•Polska 20%•Kraje Skandynawskie 80%

Wykrywanie „wczesnego”

raka piersi

Rak piersi - Polska

I stopień wg. TNM - 5%

II stopień wg. TNM - 45%

III stopień wg. TNM - 40%

IV stopień wg. TNM - 10%

Przyczyny późnego wykrywania raka piersi w Polsce

• późne zgłaszanie się chorych z objawami

• zaniedbywanie samobadania• zaniedbywanie mammografii• braki edukacji onkologicznej• niska dostępność mammografii

Przyczyny niezadowalających wyników leczenia raka piersi

w Polsce• lekceważenie objawów przez chore i lekarzy• niewykorzystywanie możliwości istniejących

placówek służby zdrowia (profilaktyka wtórna)

• mylenie możliwości diagnostycznych mammografii i ultrasonografii

• zaniedbywanie systematycznych badań• bierna postawa – oczekiwanie na darmowe

„akcje”

Rak piersi - Polskacm

1,0

0.5

0 1 2 3 4 5 6 7 lat

Wielkość guza

Rak piersi - badania przesiewowe

• rak piersi osiąga średnicę 1 cm po ok. 6 latach

• mammografia może wykryć rozrost nowotworowy, który ma średnicę 2-3 mm

• wydolność MMG wynosi ok. 90%

• 93% kobiet, u których rozpoznano raka piersi

przekroczyła 40 r.ż.

Polskie fakty

• 80% chorych zgłasza się do lekarza średnio 7 miesięcy po zauważeniu

pierwszych objawów choroby

• 55% chorych leczonych jest przez lekarzy przed skierowaniem do leczenia

onkologicznego z niewłaściwym pierwszym rozpoznaniem przez 6 miesięcy

Kobiety o niepodwyższonym ryzyku zachorowania na raka

piersi

• samobadanie piersi przed 25 rż (1x m-c)

• badanie przez lekarza od 30 rż (1x rok)

• mammografia co 1-2 lat od 40 rż• USG piersi jako badanie

uzupełniające

W Polsce …

• Systematyczne samobadanie piersi - 10 % kobiet

• Regularne badanie mammograficzne - 10 % kobiet

• Badanie piersi przez lekarza - wyjątkowo

Genetyczne czynniki ryzyka w raku piersi

• Mutacje genów BRCA1 i BRCA2 - ok. 2% populacji (75% przed 40 r.ż.) - mutacja BRCA1: 50% ch. na raka piersi - mutacja BRCA2: 30% ch. na raka piersi - wzrost ryzyka zachorowania na raka jajnika

Widoczne oznaki raka piersi

• wypuklenie skóry przez guz• wciągniecie skóry/brodawki• naciekanie/ owrzodzenie skóry• „skóra pomarańczy”

Rozpoznanie raka piersi interdyscyplinarne

• chirurg• radiodiagnosta• patolog

Leczenie raka piersi interdyscyplinarne

• chirurg• raditerapeuta• chemioterapeuta

Czynniki prognostyczne i warunkujące racjonalne

leczenie raka piersi • zaawansowanie pTNM• typ histologiczny i stopień

złośliwości• receptory

Leczenie radykalne raka piersi

zależy od zaawansowaniaChirurgia:• radykalna amputacja piersi• leczenie oszczędzające pierś (BCT)• leczenie oszczędzające pachę (SN)

Rak piersi - leczenie chirurgia

Zakres leczenia i sposób ustalamy na podstawie: - stopnia zaawansowania klinicznego wg TNM - postaci histologicznej guza * rak naciekający * rak nie naciekający (DCIS, LCIS )

BCT- leczenie oszczędzające pierś

• wycięcie guza piersi z potwierdzonym histologicznie marginesem zdrowych tkanek

• wycięcie węzłów chłonnych pachy lub dopracowana procedura SN

• radioterapia pozostawionej reszty gruczołu piersiowego z dodatkowym „ boostem” na lożę po wycięciu guza

Rak piersi - leczenie

W Polsce …

• Co druga chora rozpoczyna leczenie w III lub IV stopniu zaawansowania raka

• > 80 % amputacji piersi• ~ 10 % leczenie oszczędzające pierś

(BCT)• ~ 1 % leczenie oszczędzające pachę

(SN)

Względne przeciwwskazania do BCT

• młody wiek - poniżej 38 r.ż.• rozległe mikrozwapnienia dookoła guza• guz większy niż 3 cm średnicy• nieokreślony guz w badaniu MMG• drugostronna mastektomia• znacząco obciążający wywiad rodzinny

w kierunku raka piersi • centralna lokalizacja guza

Rak piersi - biopsja węzła „wartownika”Definicja: pierwszy węzeł w układzie chłonnym pachy do

którego spływa chłonka z danego obszaru gruczołu piersiowego Cel: ocena histologiczna układu chłonnego pachy pozwalająca na rezygnację z limfadenektomiiMetoda: podanie radiokoloidu znaczonego Tc 99 z kilku wkłuć do gruczołu piersiowego w przeddzień operacji. Podczas operacji identyfikacja największego wychwytu i wycięcie węzła z histologicznym badaniem doraźnymCzułość : 93-98 % Możliwość takiego leczenia tylko w ośrodkach wyspecjalizowanych po zdobyciu własnego doświadczenia!

Dobrze przeprowadzona operacja chirurgiczna w raku

piersi to:• niezbędnie konieczne okaleczenie z możliwie

najlepszym efektem kosmetycznym• maksymalne ograniczenie ilości powikłań • stworzenie warunków do dobrej kontroli

miejscowej • uzyskanie pełnej informacji o zaawansowaniu

miejscowym i regionalnym choroby

Leczenie uzupełniające operację raka piersi

• miejscowe - napromienianie• systemowe - chemioterapia

hormonoterapia

Badania obrazowe• mammografia – najważniejsze badanie• ultrasonografia – badanie

uzupełniające

Przed badaniem obrazowym konieczne badanie fizykalne!

Nigdy nie należy wykonywać w/w badań zamiennie!

Mammografia badanie wykrywające raka

piersi

• przesiewowa – u bezobjawowych• diagnostyczna – u klinicznie

podejrzanych

Mammograficzne podejrzenie raka piersi

• guzek spikularny• skupisko mikrozwapnień• zaburzenia architektoniki gruczołu

Ultrasonografia

• młode kobiety• diagnostyka zmian łagodnych• weryfikacja zmian ogniskowych

niebadalnych klinicznie

Wątpliwości co do charakteru zmian w piersi rozstrzyga

biopsja wycinająca z badaniem histopatologicznym

– rozpoznanie ostateczne!

Rak piersi - badania przesiewowe

• prawidłowe samobadanie piersi 1 raz w miesiącu od 20 r.ż.

• USG piersi co 24 miesiące od 30 do 39 r.ż.• MMG piersi + badanie fizykalne piersi

- pierwsze badanie w 40 r.ż. - następne co 18 miesięcy - koniecznie ze zdjęciami z poprzednich MMG - w razie trudności diagnostycznych USG

MMG - znaczenie kliniczne

• kontrola piersi (tzw. profilaktyka wtórna)• rozpoznawanie patologii onkologicznej piersi• wybór zakresu operacji (BCT v. MR)• lokalizacja zmian podejrzanych - „kotwiczka”• kontrola drugiej piersi (pacjentki po leczeniu onkologicznym)

Przyczyny niskiej wczesnej wykrywalności nowotworów

złośliwych w Polsce • bardzo słabe uświadomienie społeczne o rzeczywistym

zagrożeniu nowotworami złośliwymi

• lekceważenie objawów zarówno przez chorych jak i lekarzy

• brak odpowiedniej wiedzy na temat możliwości profilaktyki pierwotnej i wtórnej nowotworów

• opóźnianie właściwej diagnostyki i leczenia

• nie wykorzystanie potencjału badań przesiewowych ustalonych dla wybranych nowotworów

Badania obrazowe

• zła interpretacja /nadmierna ufność w badanie/• nie wykonanie MMG przy podejrzanych

klinicznie węzłach chłonnych pachy• oparcie diagnostyki obrazowej tylko o badanie

USG przy podejrzeniu raka piersi• nie wykonanie badań oceniających potencjalną

możliwość rozsiewu procesu nowotworowego /USG j.brzusznej- wątroba, rtg klatki piersiowej- płuca, scyntygrafia kośćca- kości/

Opóźnienie leczenia raka piersi

w Polsce (M. Pawlicki 2002)

• średnio ogółem 5 miesięcy• zła interpretacja 4 miesiące

objawów przez lekarza• metody niekonwencjonalne 3 miesiące

(20% chorych!)

Leczenie niekonwencjonalne (wg. M. Pawlickiego 2002)

Co 5 pacjent w Polsce:• diety (głodówki)• leki roślinne (huba, aloes, torf, zioła)• mocz• pierwiastki śladowe• psie sadło• nafta• okłady• drażnienie elektryczne i magnetyczne• Bioenergoterapiaefekt: 5 000 zgonów rocznie

Cele edukacji onkologicznej kobiet

• wyrobienie nawyków systematycznych badań (samobadanie + mammografia + lekarz)

• obniżenie poziomu lęku przed wykryciem raka (amputacja piersi)

Korzyści: – wczesne wykrywanie – leczenie oszczędzające – poprawa wyleczalności

Rak piersi u młodych kobiet

przebiega bardzo agresywnie

Axelrod D i wsp. Breast cancer in young women J Am Coll Surg 2008, 206,1193.