Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów

studia podyplomowe

MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO

Rafał Białkowski

Porównanie unii gospodarczych na przykładzie

Unii Europejskiej i Unii Afrykańskiej

praca końcowa

Promotor

dr Magdalena Stawicka

Wrocław 2016

2

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem samodzielnie. Wszystkie dane, istotne

myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie lub niedosłownie)

są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części,

która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne (wyniki badań

empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez nikogo

przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny

z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym mojej

pracy dyplomowej.

Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody na kopiowanie

pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli tekstu pracy

dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do bazy tego

systemu.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ .................................................

(miejscowość) (podpis)

3

Dziękuję swojej Rodzinie za wyrozumiałość i wsparcie podczas pisania niniejszej pracy

oraz Przyjacielowi, dzięki któremu dołączyłem do grona studentów MFSE.

4

SPIS TREŚCI

WSTĘP ................................................................................................................................................................. 5

ROZDZIAŁ 1. TEORIA INTEGRACJI GOSPODARCZEJ .................................................................. 6

1.1. Pojęcie i geneza integracji gospodarczej ..................................................................................... 6

1.2. Etapy integracji gospodarczej ......................................................................................................... 9

ROZDZIAŁ 2. PORÓWNANIE EUROPY I AFRYKI ....................................................................... 12

2.1. Dane geopolityczne .......................................................................................................................... 12

2.2. Gospodarka .......................................................................................................................................... 13

2.3. Edukacja ................................................................................................................................................ 15

ROZDZIAŁ 3. PORÓWNANIA OBU UNII W RÓŻNYCH OBSZARACH ................................. 16

3.1. Dominacja w „swoim” rejonie ...................................................................................................... 16

3.2. Struktura organizacji (unii)........................................................................................................... 17

3.3. Prawo unijne ....................................................................................................................................... 21

3.4. Ocena stopnia integracji na podstawie funkcjonowania strefy wolnego handlu i

unii walutowej .................................................................................................................................... 25

3.4.1. Strefa wolnego handlu ............................................................................................................... 25

3.4.2. Obszar walutowy ......................................................................................................................... 28

PODSUMOWANIE ....................................................................................................................................... 31

BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................................................... 32

NETOGRAFIA .................................................................................................................................................. 32

SPIS TABEL I RYSUNKÓW ......................................................................................................................... 33

5

WSTĘP

Celem pracy jest porównanie dwóch unii gospodarczych pod względem

funkcjonowania w wybranych obszarach. Praca zainspirowana została pytaniem:

czy w dwóch różnych częściach świata, o skrajnie różnej historii, obyczajach, rozwoju

gospodarczymi i cywilizacyjnym mogły powstać podobne unie gospodarcze. W tym celu

za przykłady wzięte zostały Europa i Afryka, czyli Unia Europejska i Unia Afrykańska.

Nazwa obu unii sugeruje podobieństwo, które zostanie ocenione wielowymiarowo.

Praca ma na celu uzyskać odpowiedź na pytanie jak daleko obie unie są zaawansowane,

czy są zorganizowane w podobny sposób, a także ocenić stopień ich podobieństwa

w wybranych obszarach.

Rozdział 1 pracy to przedstawienie wybranych zagadnień teoretycznych z zakresu

integracji gospodarczej, pomocnych do oceny podobieństw porównywanych unii.

W rozdziale tym przedstawiony jest również podział unii gospodarczych pod względem

ich zaawansowania.

W rozdziale 2 przedstawione zostały podstawowe dane geopolityczne oraz

potencjał gospodarczy części świata, w których funkcjonują porównywane unie

gospodarcze. Rozdział ten wskazuje różnice pomiędzy Europą i Afryką, które mają

znaczący wpływ na funkcjonowanie powstałych unii gospodarczych. Dla podkreślenia

tych różnic porównano również poziom edukacji.

Rozdział 3 jest próbą porównania obu unii w różnych obszarach, w tym

w obszarze walutowym, co wydaje się najbardziej interesujące pod kątem studiowania

mechanizmów funkcjonowania Strefy Euro.

W niniejszej pracy wykorzystano głównie materiały pochodzące bezpośrednio ze

stron internetowych porównywanych unii, w tym przewodniki opracowane przez

organizacje unijne. Ponadto wykorzystano wiedzę zdobytą podczas zajęć w ramach

studiowania mechanizmów funkcjonowania strefy euro.

6

ROZDZIAŁ 1. TEORIA INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

1.1. Pojęcie i geneza integracji gospodarczej

Pojęcie integracji, pochodzi od łacińskiego słowa „integratio”. Zazwyczaj oznacza

łączenie się kilku elementów w całość. W aspekcie kontaktów międzyludzkich integracja

występuje od początku istnienia człowieka. Rodziny łączyły się w szczepy, szczepy

w plemiona, plemiona w narody. Łączenie się plemion czy narodów, powstanie państw,

pociągało za sobą zespalanie się ich gospodarek, kultur, tradycji i instytucji politycznych.

Dlatego też mówi się o integracji gospodarczej, kulturowej, politycznej itp1.

Istnieje wiele definicji integracji gospodarczej. Zazwyczaj jest ona rozumiana jako

proces scalania (zacieśniania) gospodarek narodowych. W literaturze można znaleźć

wiele definicji, z których można wyróżnić integrację rozumianą jako stan lub proces.

Przykładowo, polski ekonomista i specjalista w dziedzinie międzynarodowych

stosunków gospodarczych, Zbigniew Kamecki twierdził, że przez integrację należy

rozumieć wytworzenie się pewnego organizmu gospodarczego obejmującego grupę

krajów, która wyróżnia się z całokształtu gospodarki światowej. Z kolei zdaniem

znanego węgierskiego ekonomisty Bela Balassy międzynarodowa integracja

gospodarcza jest procesem obejmującym odpowiednie zmiany w strukturze

ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury

ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego. W tym ujęciu

proces integracji polega na zacieśnianiu współpracy gospodarczej przez co najmniej

dwa państwa, poprzez stopniową eliminację barier ograniczających współpracę

gospodarczą.2

Rozpatrując przyczyny integracji gospodarczej, kulturowej lub politycznej należy

stwierdzić, że różniły się one na przełomie dziejów. Przełomowym okresem, najczęściej

wskazywanym w literaturze, jest okres I i II wojny światowej, zwłaszcza w przypadku

Europy zachodniej. Od tego okresu rozpoczął się rozwój współczesnej integracji

gospodarczej.

W wielu wypadkach, aż do zakończenia II wojny światowej i wynikającego z niej

podziału politycznego, główne powody integracji nie wynikały z wzajemnych interesów

lecz z interesów silniejszych. Plemiona, narody czy państwa silniejsze militarnie lub

gospodarczo podbijały inne plemiona, narody lub państwa. Powodem była chęć

1 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja Europejska, Temida2, Białystok 2000, s. 25 2 A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1998, s. 273

7

czerpania korzyści terytorialnych, gospodarczych, militarnych. Czasami podboje

wynikały z pobudek ideologicznych, religijnych lub czysto ambicjonalnych, w wyniku

których władcy dokonywali podbojów innych plemion, narodów lub państw, włączając

je do swych terytoriów państwowych lub narzucały dominację gospodarczą, militarną

lub ideologiczną. Tego typu integracja określana jest jako „odgórna” lub „przymusowa”

i nazywana przez szereg teoretyków jako „zła integracją”. Typowymi przykładami złej

integracji są systemy kolonialne ale także integracja socjalistyczna, narzucona przez

ZSRR państwom od niego zależnym.3

Po II wojnie światowej nastąpił gwałtowny rozwój techniki, który przyczynił się do

wzrostu produkcji, a w krajach wysoko rozwiniętych doprowadził do wystąpienia

nadprodukcji. Ponadto powolny rozpad systemu kolonialnego i utrata rynków zbytu

w byłych koloniach zmusiły państwa i poszczególnych producentów do poszukiwania

odpowiedzi na pytanie: Jak przy nie zmniejszaniu a nawet zwiększaniu produkcji

towarów zapewnić ich zbyt? Odpowiedzią była produkcja wysokiej jakości ale tanich

towarów, które można szybko zbyć zarówno w kraju jaki i za granicą. W efekcie

doprowadziło to do wytwarzania towarów konkurencyjnych w skali światowej. Poziom

konkurencyjności towarów zależał nie od taniej siły roboczej czy tanich surowców, lecz

od technologii stosowanej przy ich produkcji. Zmuszało to przedsiębiorców do

poszukiwania partnerów z innych krajów i tworzenia konsorcjów, których zadaniem

było finansowanie badań nad nowoczesną technologią i wdrażanie jej do produkcji. By

zmniejszyć koszty wytwarzania produktów przy zastosowaniu nowoczesnej technologii,

konieczne stało się zwiększenie skali produkcji. Wkrótce, po zaspokojeniu popytu

wewnętrznego, producenci zmuszeni byli poszukiwać nowe rynki zbytu, co ostatecznie

zwiększyło eksport. Jednocześnie rosnąca światowa konkurencja zobowiązywała do

zapewnienia preferencji produkowanym w ramach konsorcjów towarom. W ten sposób

tworzyły się regionalne ugrupowania integracyjne, będące w opozycji do

przedsiębiorstw z państw trzecich. Przedstawiony schemat towarzyszył integracji

produkcyjnej, finansowej i technologicznej realizowanej przez producentów, w której

rola państwa sprowadza się do stworzenia warunków zapewniających prawidłowy

przebieg procesu integracji, do usuwania przeszkód w obrocie towarowym między

integrującymi się państwami czy tworzenia dla producentów preferencyjnych

warunków na wspólnym rynku oraz stosowanie instrumentów dyskryminacyjnych dla

3 Z. M. Doliwa-Klepacki , Integracja … op. cit., s. 26

8

towarów produkowanych w innych państwach. Specyfiką takiego typu integracji jest

oddolna inicjatywa producentów, w tym również wielkiego kapitału, a państwo ułatwia

powiązania między gospodarkami integrujących się państw. Takiego typu integracja

może być określona jako integracja „oddolna” czy „dobrowolna”. Obok wymienionych

przyczyn współczesnej integracji międzynarodowej można również wymienić inne

o charakterze ekonomicznym oraz mające charakter pozaekonomiczny. W Europie

Zachodniej proces integracji wywołany został początkowo koniecznością współpracy

krajów europejskich podczas realizacji Planu Marshalla z 1947 roku, czyli planu pomocy

gospodarczej dla krajów Europy, zwanego Planem Odbudowy Europy4. Powstały

wówczas pierwsze po II wojnie światowej związki integracyjne w Europie Zachodniej,

na przykład Organizacja Europejskiej Współpracy Ekonomicznej OEEC, przekształcona

następnie w Organizację Ekonomicznej Współpracy i Rozwoju ODCE. Ścisła współpraca

krajów europejskich i rozwój gospodarek na rynkach światowych, na których Stany

Zjednoczone zdobywały coraz silniejszą pozycję, prowadziła do ochrony ich gospodarek

przed amerykańską ekspansją. Pozytywne następstwa integracji zauważono już

w przypadku wcześniej podejmowanych prób integracji gospodarek państw

europejskich, m.in. w Unii Ekonomicznej Beneluksu. Niewątpliwie duży wpływ na

proces integracji na kontynencie europejskim miała sytuacja polityczna w Europie

Środkowo-Wschodniej i ZSRR, gdzie tworzony był nieznany blok współpracy

gospodarczej w postaci RWPG i miała miejsce silna koncentracja militarna. W obliczu

takiej sytuacji w 1951 roku powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, a w 1957

powołano do życia dwie wspólnoty: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecna

Wspólnota Europejska) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, z których

ostatecznie w 1993 roku wyodrębniła się Unia Europejska (UE; ang. European Union,

EU). Równolegle z procesami zachodzącymi w Europie odbywała się integracja na

innych kontynentach. Między innymi doszło do powstania Północno-Amerykańskiego

Porozumienia o Wolnym Handlu (ang. NAFTA) powołanego do życia przez USA i Kanadę,

a następnie Meksykiem, a także Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej,

Rady Współpracy Gospodarczej Państw Arabskich Zatoki Perskiej czy Wspólnego Rynku

Południowego Stożka. Wreszcie w 1963 roku powstaje Organizacja Jedności

Afrykańskiej (OJA; ang. Organization of African Unity, OAU), którą w 2002 roku zastąpiła

Unia Afrykańska (UA; ang. African Union, AU). Powstanie UA wiąże się z dążeniami

4 E. Sorel, P. C. Padoan, The Marshall Plan: lessons learned for the 21st century, OECD, 2008

9

części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei

panafrykanizmu - ruchu społecznego, który narodził się w latach 60-tych XX a swoimi

korzeniami sięga pierwszych lat po II wojnie światowej i dąży do wzmocnienia

uzyskanej niepodległości państw afrykańskich przez ochronę ich suwerenności,

prowadzenie walki z resztkami kolonializmu i neokolonializmu5.

Biorąc pod uwagę przedstawioną powyżej genezę integracji można zauważyć

drugie (po nazwie) podobieństwo Unii Europejskiej i Afrykańskiej – obie należą do

integracji dobrowolnych, których korzenie sięgają organizacji powstałych po II wojnie

światowej.

Wymienione związki integracyjne na poziomie międzynarodowym pozwalają

prześledzić przyczyny i formy integracji, jakie zaszły we współczesnej gospodarce

światowej.6

1.2. Etapy integracji gospodarczej

Poszczególne etapy integracji gospodarczej często są określane na podstawie

instytucjonalnych form ugrupowań (organizacji) integracyjnych.

Przedstawione na rysunku nr 1 „schody” integracji obrazują poziom

zaawansowania danej formy integracji i jednocześnie wskazują kolejność (sekwencję)

etapów integracji.

Rys. 1. Etapy integracji ekonomiczno – politycznej w teorii integracji Źródło: http://slideplayer.pl/slide/61356/, W. Czyżowicz, Swoboda przepływu towarów na jednolitym

rynku europejskim i Unia Celna, prezentacja, SGH

5 T. Chomczuk, J. Hadyński, Rola i pozycja Ukrainy w procesie międzynarodowej integracji gospodarczej,

Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLVIII, 2003, s. 12-15 6 Ibidem

10

Jako pierwszy etap integracji wymienia się strefę handlu preferencyjnego7, chociaż

często jako najprostszą formę integracji wskazuje się strefę wolnego handlu8. Ostatnim,

najbardziej zaawansowanym etapem integracji, jest unia polityczna, określana również

jako pełna integracja gospodarcza9.

W obszarze funkcjonowania strefy handlu preferencyjnego zredukowane są taryfy

celne pomiędzy pewnymi państwami. Preferencyjne porozumienia handlowe (PTAs –

Preferential Trade Agreements) są istotnym elementem rozwoju handlu

międzynarodowego i czynnikiem kształtującym wielostronne regulacje handlowe

w ramach systemu Światowej Organizacji Handlu (ang. World Trade Organization;

WTO). Według prof. dr Elżbietay Kaweckiej-Wyrzykowskiej z Katedry Integracji

Europejskiej SGH, w skład strefy handlu preferencyjnego wchodzi strefa wolnego handlu

oraz unia celna.10

Strefa wolnego handlu (SWH) polega na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych

w handlu między członkami ugrupowania (np. EFTA, czyli Europejska Strefa Wolnego

Handlu, obejmująca początkowo kraje Europy Zachodniej z wyjątkiem członków EWG).

Kolejnym etapem integracji jest unia celna (UC), określana jako SWH, w której

członkowie dodatkowo ujednolicają politykę handlową (główne cła) wobec państw

trzecich (przykładem była unia celna Belgii, Holandii i Luksemburga: tzw. Benelux, która

potem w całości stała się częścią EWG). Bardziej zaawansowanymi formami unii celnej

jest wspólny rynek (ang. common market) oraz jednolity rynek (single market). Wspólny

rynek zawiera wszystkie elementy unii celnej, w której dodatkowo występuje swoboda

przepływu kapitału, siły roboczej oraz ewentualnie usług. Jednolity rynek (ang. single

market), zwany rynkiem wewnętrznym, oznacza unię celną, w której wyeliminowano

wszelkie bariery przepływu towarów (np. formalności celne, kontrole graniczne czy

odmienne standardy krajów członkowskich).11

Wyższym „stopniem” integracji jest unia monetarna (walutowa). Na tym etapie

członkowie integrują swą politykę pieniężną, usztywniają na stałe kursy walutowe lub

tworzą wspólną walutę, zarządzaną przez wspólny bank centralny.

7 Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro, Urząd Oficjalnych Publikacji

Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2007 8 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy Bank Polski,

Warszawa 2014 9 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja … op. cit., s. 36

10 E. Kawecka-Wyrzykowska, Preferencyjne porozumienia handlowe: ułatwienie czy bariera dla wielostronnego systemu handlowego WTO oraz handlu międzynarodowego?, referat przygotowany na konferencję naukową PAN i Rosyjskiej Akademii Nauk, Warszawa 2013

11 P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy ... op. cit., s. 15

11

Następny poziom stanowi unia gospodarcza, która jest określana jako to unia

monetarna, której towarzyszy koordynacja polityki fiskalnej. Ta forma integracji istnieje

dotąd wyłącznie w państwach federacyjnych, ale nie pomiędzy niezależnymi krajami.

Dwa ostatnie etapy integracji często są łączone w unię gospodarczą i walutową,

która definiowana jest jako jednolity rynek z jedną walutą i polityką monetarną,

w której występuje współpraca państw w zakresie polityki fiskalnej.12

Wreszcie na końcu „schodów”, na najwyższym poziomie integracji, znajduje się

unia polityczna – pełna integracja gospodarcza, która obejmuje wszystkie wyżej

wymienione cechy oraz ujednoliconą politykę fiskalną i inne działy polityki

gospodarczej. Jak widać w tabeli nr 1 zawiera ona w sobie wszystkie formy integracji.

Oznacza zespolenie się gospodarek poszczególnych państw w jeden wspólny organizm

gospodarczy. Ten etap integracji wymusza również integrację w dziedzinach

nieekonomicznych. Należy liczyć się z tym, że prowadzić będzie do utworzenia

konfederacji lub federacji.13

Tabela 1. Etapy integracji gospodarczej

Źródło: http://slideplayer.pl/slide/418301/, J. Wilkin, D. Milczarek, Instytucje gospodarki rynkowej. Wykład 14 Struktury instytucjonalne integracji europejskiej

12 Ibidem 13 Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja … op. cit., s. 36

12

ROZDZIAŁ 2. PORÓWNANIE EUROPY I AFRYKI

2.1. Dane geopolityczne

Rys. 2. Mapy polityczne Afryki i Europy Źródło: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/refmaps.html

Europa i Afryka są sąsiadującymi ze sobą częściami Świata, które oddziela Morze

Śródziemne. Afryka jest drugim po Eurazji kontynentem na Ziemi, prawie w całości

położonym na półkuli wschodniej, po obu stronach równika. Europa natomiast, często

niepoprawnie z geograficznego punktu nazywana kontynentem, jest obok odmiennej

kulturowo i politycznie Azji, subkontynentem Eurazji, leżącym w całości na półkuli

północnej, również w większości na półkuli wschodniej. Europa zajmuje powierzchnię

10,5 mln km², co stanowi 1/3 powierzchni Afryki (30,3 mln km2).

Według danych z 2015 roku Afrykę zamieszkuje ok. 1,16 mld ludzi, co stanowi

ponad 15% ludności świata.14 Afryka ma najwyższy na świecie przyrost naturalny

(2015 rok - 2,3%) i jest „najmłodszym” kontynentem na Ziemi. Przykładowo w latach

1950-1995 w Afryce przybyło pół miliarda ludzi (z 222 mln do 723 mln), czyli prawie

czterokrotnie15. Pod względem ludności Afryka przewyższ Europę (ok. 0,75 mld) o 55%,

natomiast biorąc pod uwagę przyrost demograficzny, bije Europę w stosunku 23:116.

14 http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php, International

Data Base, lipiec 2015 15 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka, Fogra Oficyna

Wydawnicza, Kraków 1998, s. 99 16 http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php, International

Data Base, lipiec 2015

13

Gęstość zaludnienia w Afryce jest jednak na razie mniejsza prawie o połowę.

Porównawcze zestawienie ogólnych danych przedstawia tabela nr 2, w której widać

znaczne różnice pomiędzy Europą i Afryką.

Tabela 2. Zestawienie ogólnych danych o Europie i Afryce

część Ziemi położenie

georgaficzne powierzchnia

w mln km² ludność w

mld

przyrost demograficzny

% rocznie

gęstość zaludnienia osób/km²

EUROPA subkontynent półkula

północna 10,5 0,75 0,1 71

AFRYKA kontynent obie półkule 30,3 1,16 2,3 38

Różnica nieznaczna zdecydowana duża znacząca olbrzymia duża

Źródło: opracowanie własne na podstawie The World Factbook

Biorąc pod uwagę podział polityczny, współczesna Afryka liczy 55 państw

niepodległych i 7 niesamodzielnych i zależnych terytoriów, głównie wysp lub miast

brytyjskich, francuskich czy hiszpańskich. Spośród państw afrykańskich zdecydowana

większość to republiki, w tym kilka federalnych. Trzy państwa posiadają status

monarchii konstytucyjnej.17

W Europie jest natomiast 46 państw niepodległych, z czego 3 leżą w Europie tylko

częściowo (Rosja, Turcja i Kazachstan). Większość państw jest republikami, ale ponad

20% stanowią monarchie, w tym jedna monarchia elekcyjna i teokratyczna (Watykan).

Ponadto w Europie również występuje 7 niesamodzielnych i zależnych terytoriów

(Wielkiej Brytanii, Norwegii i Danii).18

Nie zagłębiając się w szczegóły można zatem zauważyć duże podobieństwo

w podziale politycznym porównywanych części świata.

2.2. Gospodarka

Europa, należy do najlepiej gospodarczo rozwiniętych regionów globu ziemskiego,

legitymuje się współcześnie jednym z największych potencjałów ekonomicznych na

świecie. Opinia powyższa znajduje uzasadnienie w fakcie, iż partycypuje ona w 26%19

wytwarzanego produktu globalnego świata. Dowodzi to, że integrująca się gospodarczo

Europa odzyskała prymat na mapie ekonomicznej świata, utracony na rzecz Stanów

Zjednoczonych po wyniszczających ją działaniach II wojny światowej. Innym 17 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka ... op. cit., s. 28-30 18 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1, Fogra Oficyna

Wydawnicza, Kraków 2000, s. 39-40 19 obliczenia własne na podstawie The World Fact Book

14

świadectwem siły gospodarczej Europy jest fakt jej dominacji w wymianie

międzynarodowej – przypada na nią ok. 45% globalnej wartości światowych obrotów

w handlu zagranicznym. Biorąc pod uwagę strukturę produktu krajowego brutto,

Europa jawi się jako część świata znajdująca się postindustrialnej fazie rozwoju, która

wyraża się silną dominacją sektora handlu, usług i finansów (65% PKB) i symbolicznym

wręcz udziale sektora rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (3% PKB).20

Rys. 3. Udział Afryki i Europy w światowym produkcie brutto w 2014 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie The World Factbook

Afryka natomiast jest kontynentem o najniższym potencjale ekonomicznym,

który w odróżnieniu od Europy cechuje się strukturą rolniczo – surowcową. Znamienna

jest tu powszechność występowania wielu negatywnych zjawisk ekonomicznych,

z wysokim poziomem niedorozwoju czy wręcz zacofaniem gospodarczym na czele.

Determinuje to wszechobecność najbardziej bolesnych problemów społeczno

–ekonomicznych, do których należy między innymi niedożywienie oraz głód

doświadczany przez znaczną część mieszkańców kontynentu. Świadectwem swoistej

słabości gospodarczej Afryki może być fakt, iż wytworzony przez wszystkie jej państwa

PKB stanowi ledwie ponad 3%21 produktu światowego. Dysproporcja w sumarycznym

PKB państw obu części świata widoczna jest na rysunku nr 3. Cechą charakterystyczną

Afryki są ogromne dysproporcje pomiędzy gospodarkami poszczególnych krajów.

Generalizując prawie 60% wartości PKB przypada na cztery państwa kontynentu,

a mianowicie RPA, Nigerię, Egipt i Algierię.22

20 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1 ... op .cit. s. 219 21 obliczenia własne na podstawie The World Fact Book 22 R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka ... op .cit. s. 145

15

Rys. 4. PKB na mieszkańca w Afryce i Europie Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)_per_capita

Powyższe informacje wskazują na przepaść pomiędzy potencjałem gospodarczym

porównywanych rejonów świata, co potwierdza zobrazowany na rysunku nr 4 produkt

krajowy brutto na jednego mieszkańca danego państwa.

2.3. Edukacja

Rozpatrując poziom wykształcenia, różnice pomiędzy Europą i Afryką są

olbrzymie. Według statystyk połowa mieszkańców Afryki nie umie czytać. Analfabetyzm

w większym stopniu dotyczy kobiet niż mężczyzn. Inne dane mówią o 26% dzieci, które

w ogóle nie rozpoczynają nauki, a wśród ponad 70% tych, które mają do niej dostęp,

tylko połowa kończy szkołę podstawową.23 W Europie zaledwie 2% mieszkańców

powyżej 15 roku życia to analfabeci, natomiast około 25% legitymuje się wyższym

wykształceniem, co stawia Europę na czołowym miejscu pod względem wykształcenia.

Negatywną cechą Europy jest jednak starzenie się społeczeństwa.

Edukacje jest kolejnym obszarem, który potwierdza jak skrajnie różne od siebie są

Europa i Afryka.

23 http://www.edulandia.pl/edukacja/1,101856,7593250,jak_wyglada_edukacja_w_afryce_.html,

A. Trześniewska, Jak wygląda edukacja w Afryce?, Edustacja, 15.07.2011

16

ROZDZIAŁ 3. PORÓWNANIA OBU UNII W RÓŻNYCH OBSZARACH

3.1. Dominacja w „swoim” rejonie

Unia Afrykańska (UA) jednoczy 54 państwa kontynentu, czyli wszystkie oprócz,

Maroka, które w 1984 roku wystąpiło z Organizacji Jedności Afrykańskiej24. Jedno

państwo – Republika Środkowoafrykańska zostało zawieszone w działalności Unii

Afrykańskiej decyzją Rady Pokoju i Bezpieczeństwa (The Peace and Security Council)

z dnia 25 marca 2013 roku25. Żadne państwo z innego rejonu świata nie jest członkiem

Unii Afrykańskiej i nie ma ona nowych kandydatów.

W odróżnieniu do Unii Afrykańskiej, Unia Europejska nie zdominowała w tak

znacznym stopniu swojego rejonu - Europy. Trzon Unii Europejskiej stanowi 28 państw

członkowskich, w tym 27 z 46 państw europejskich i jedno państwo położone na

azjatyckiej wyspie – Cypr. Ciekawostką jest, że nienależące do Unii Afrykańskiej Maroko,

jest zainteresowane członkostwem w Unii Europejskiej i jest już z nią związane

porozumieniami (rysunek nr 5).

Rys. 5. Porozumienie Maroko i UE Źródło: http://www.arabiangazette.com/eu-morocco-aid/

Maroko byłoby pierwszym państwem afrykańskim, a obok Cypru drugim

państwem nieeuropejskim w Unii Europejskiej. W odróżnieniu od Unii Afrykańskiej,

Unia Europejska ma sześciu nowych oficjalnych kandydatów z Europy a wiele państw

jest z nią powiązanych układami i porozumieniami, w tym również państwa spoza

Europy.

24 African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand Ministry of

Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016 25 http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf, The Peace and Security Council of the African

Union (AU) 363rd Meeting, Addis Ababa on 25 March 2013

17

Reasumując Unia Afrykańska jest „bardziej afrykańska”, niż Unia Europejska

„europejska”, co wyraźnie widać na rysunku nr 6.

Rys. 6. Unia Afrykańska i Unia Europejska Źródło: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24367705 i http://www.sldinfo.com/the-french-

operation-in-mali-intervene-leverage-and-withdraw/bigstock-african-union-map-and-surround-41224855/

3.2. Struktura organizacji (unii)

Unia Afrykańska wzorowała się znacznie na instytucjach Unii Europejskiej tworząc

podobną strukturę formalną (Zgromadzenie Unii, Komisja, Parlament Panafrykański,

Afrykański Trybunał Sprawiedliwości). Jednak w 2002 roku, podczas szczytu w Lusace,

przywódcy afrykańscy podkreślali, że tylko pozornie Unia Afrykańska powołuje się na

modele rozwiązań adoptowanych przez Unię Europejską. W rzeczywistości jest to

inicjatywa oryginalna, oparta na doświadczeniach regionalnych organizacji afrykańskich

(Regional Economic Communities). Podkreślano także, że Organizacja Jedności

Afrykańskiej była organizacją polityczną, która w niewielkim zakresie interesowała się

problemami ekonomicznymi, podczas gdy działalność Unii Afrykańskiej jest zasadniczo

związana z problemami integracji ekonomicznej i z rozwojem społecznym, które w

przyszłości mogłyby doprowadzić do unii politycznej. 26

Tabela 3. Zestawienie wybranych, najważniejszych instytucji unijnych

UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA

Zgromadzenie Unii Afrykańskiej Jest najwyższym organem UA i składa się z przywódców państw i rządów państw członkowskich. Ustala politykę i priorytety UA, przyjmuje roczny program unii, monitoruje wprowadzanie swojej polityki i decyzji. Ustala budżet i wprowadza poprawki do Aktu Założenia UA. Wybiera

Rada Europejska Strategiczne ciało UE, które określa kierunki polityki unii. Jej posiedzenia odbywają się zazwyczaj raz na kwartał w formie spotkań przywódców państw lub rządów i którym przewodniczy przewodniczący. Rada Europejska nie przyjmuje aktów prawodawczych. Pod koniec każdego ze

26 B. NDiaye, Forum Politologiczne . Tom 1, Od Organizacji Jedności Afrykańskiej do Unii Afrykańskiej,

INP UWM Olsztyn 2004

18

UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA przewodniczącego i zastępcę Komisji Unii Afrykańskiej oraz mianuje komisarzy. Zgromadzenie zbiera się dwa razy w roku i obraduje pod przewodnictwem przewodniczącego.

swoich posiedzeń wydaje tzw. konkluzje, określające główne kwestie, którymi ma zająć się Rada (Unii Europejskiej), tj. posiedzenia ministrów.

Parlament Panafrykański Członkowie Parlamentu są wybierani przez władze państw członkowskich, a nie bezpośrednio przez ludzi. Docelowo parlament ma stać się instytucją z pełnymi prawami ustawodawczymi. Na razie pełni funkcje doradcze i konsultacyjne. Funkcje ustawodawcze uzyska po ratyfikowaniu przez wszystkie państwa unii Protokołu do Aktu Założenia UA odnoszącego się do Parlamentu Panafrykańskiego, przyjętego przez Zgromadzenie 27.06.2014 r.

Parlament Europejski Reprezentuje obywateli Unii i jest przez nich bezpośrednio wybierany co 5 lat. Jest organem ustawodawczym. Dzieli z Radą władzę prawodawczą. Sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, zwłaszcza nad Komisją. W gestii Parlamentu leży zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur na przewodniczącego Komisji i komisarzy. Parlament decyduje wraz z Radą o budżecie UE.

Rada Wykonawcza Rada wspiera Zgromadzenie i przed nim odpowiada. Wszyscy członkowie krajów członkowskich uczestniczą w radzie zazwyczaj na poziomie ministrów spraw zagranicznych. Akt Założenia UA upoważnia radę do koordynowania i podejmowania decyzji politycznych w obszarach wspólnych interesów państw członkowskich (handel zagraniczny, energia, rolnictwo, środowisko, działania humanitarne, zdrowie, bezpieczeństwo) oraz monitorowania wdrażania polityki Zgromadzenia. Rada przygotowuje Zgromadzeniu sesje i projekty decyzji do rozważenia oraz wybiera komisarzy do wyznaczenia przez Zgromadzenie. Zapewnia promowanie równouprawnienia płci w programach UA.

Rada (Unii Europejskiej) Reprezentuje głos rządów krajów członkowskich, przyjmuje akty prawne UE i koordynuje jej politykę. Członkami Rady są Ministrowie krajów UE, w zależności od omawianego obszaru polityki. Są oni upoważnieni do podejmowania zobowiązań w imieniu swoich rządów. Wraz z Parlamentem jest głównym organem decyzyjnym UE. Negocjuje i uchwala akty prawne UE w oparciu o wnioski ustawodawcze przedstawione przez Komisję Europejską. Określa kierunki polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE w oparciu o wytyczne Rady Europejskiej. Podpisuje umowy między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi. Przyjmuje, wspólnie z Parlamentem budżet UE. Rady nie należy jej mylić z Radą Europejską i Radą Europy - która nie jest organem UE.

Komisja Unii Afrykańskiej Jest sekretariatem UA, który reprezentuje i broni jej interesu jako pełnomocnik Zgromadzenia i Rady Wykonawczej. Składa się z przewodniczącego, zastępcy, 8 komisarzy i personelu. Wysuwa propozycje oraz wdraża decyzje instytucji UA. Jest strażnikiem Akt Założenia UA i instrumentów prawnych UA. Wspiera instytucje UA oraz pomaga państwom członkowskim wprowadzać programy UA. Wypracowuje projekt wspólnego stanowiska i koordynuje międzynarodowe negocjacje. Zarządza budżetem i zasobami unii. Opracowuje, koordynuje i harmonizuje programy i politykę z programami i polityką Regionalnych Wspólnot Ekonomicznych. Zapewnia równouprawnienie płci w działaniach UA. Wykonuje działania delegowane przez Zgromadzenie i Radę Wykonawczą.

Komisja Europejska Wspiera ogólne interesy UE, przedkładając wnioski ustawodawcze, egzekwując prawo oraz realizując politykę i wykonując budżet UE. Komisja jest politycznie niezależnym organem wykonawczym UE. Jako jedyna jest odpowiedzialna za opracowywanie wniosków dotyczących nowych aktów prawa unijnego. Ponadto wdraża decyzje Parlamentu Europejskiego i Rady UE. W skład Komisji wchodzą komisarze - po jednym z każdego kraju UE. Przygotowuje roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę UE.

Regionalne Wspólnoty Gospodarcze

[BRAK ODPOWIEDNIKA]

Trybunał Sprawiedliwości Zgodnie z Aktem Założenia UA Trybunał ma być jedną z zasadniczych instytucji unii, jednak do tej pory nie funkcjonuje, pomimo że w 2009 roku wszedł w życie Protokół do Aktu Założenia UA dotyczący Trybunału Sprawiedliwości. W 2008 roku podjęto decyzję o połączeniu Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Praw Człowieka, ale do 2015 roku ratyfikowało do tylko 5 państw.

Trybunał Sprawiedliwości Dopilnowuje, by przepisy unijne były interpretowane i stosowane tak samo we wszystkich państwach członkowskich.

Instytucje Finansowe: Afrykański Bank Centralny

Afrykański Bank Inwestycyjny

Instytucje Finansowe: Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Inwestycyjny

19

UNIA AFRYKAŃSKA UNIA EUROPEJSKA

Trybunał Praw Człowieka

[BRAK ODPOWIEDNIKA] (Trybunał Praw Człowieka funkcjonuje w ramach Rady

Europy)

Rada Pokoju i Bezpieczeństwa Upoważniona do wydawania decyzji w zakresie pokoju

i bezpieczeństwa.

[BRAK ODPOWIEDNIKA] (Decyzje dotyczące bezpieczeństwa podejmowane są przez

ministrów państw UE na posiedzeniach Rady (Unii Europejskiej))

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

inne instytucje doradcze inne instytucje doradcze Źródło: opracowanie własne na podstawie African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union

Commission and New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016 oraz Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska, Bruksela 2014

W tabeli nr 3 zestawione zostały wybrane, najważniejsze instytucje tworzące

strukturę obu unii. Porównując zestawienie widać, że funkcję strategiczną w obu

przypadkach pełni taka sama instytucja, składająca się z przywódców państw lub

rządów, chociaż nazwy w obu uniach są nieco odmienne - Zgromadzenie Unii

Afrykańskiej oraz Rada Europejska. Różnica jest jednak bardziej widoczna gdy

porównamy ich zakres działania. Rada Europejska ogranicza się do określania

kierunków polityki, podczas gdy Zgromadzenie dodatkowo wykonuje funkcje

prawodawcze oraz ustala budżet, które to funkcje w Unii Europejskiej realizuje Rada

(Unii Europejskiej) oraz Parlament. W konsekwencji, pomimo bliźniaczej nazwy,

Parlament Panafrykański, w odróżnieniu od Europejskiego, ma marginalne znaczenie

i nie posiada jeszcze funkcji ustawodawczych, chociaż w przyszłości ma taką

kompetencję uzyskać. Kolejne instytucje to Rada Wykonawcza i Rada (Unii

Europejskiej). Obie składają się z ministrów, chociaż w przypadku Unii Afrykańskiej są

to zazwyczaj ministrowie spraw zagranicznych. Również w tym przypadku widać,

że instytucja afrykańska ma mniejsze kompetencje decyzyjne na rzecz Zgromadzenia.

Porównując kolejne organa – Komisje, można powiedzieć o dużym podobieństwie.

W obu uniach Komisje pełnią funkcje wykonawcze i zarządzają budżetem.

Cechą Unii Afrykańskiej, odróżniającą ją od Europejskiej, są wspomniane wcześniej

Regionalne Wspólnoty Gospodarcze (rysunek nr 7), stanowiące bardzo ważny filar tej

unii. Wszystkie powstały jeszcze przed UA i rozwinęły się indywidualnie. Pełnią różne

role i mają różne struktury. Ich celem jest ułatwianie integracji gospodarczej w

regionach oraz w Afrykańskiej Wspólnocie Gospodarczej (Traktat z Abuja z 1991 roku),

aż do stworzenia Afrykańskiego Wspólnego Rynku.

20

Rys. 7. Regionalne Wspólnoty Gospodarcze UA Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/African_Economic_Community

Drugą ważną instytucją Unii Afrykańskiej, która nie występuje w Unii Europejskiej,

jest Rada Pokoju i Bezpieczeństwa. Ze względu na trudną sytuację pokojową w wielu

krajach afrykańskich, pełni ona znaczącą rolę w unii. To jej decyzją Republika

Środkowoafrykańska została zawieszona w działalności Unii Afrykańskiej. Rada Pokoju i

Bezpieczeństwa zbiera się na trzech różnych poziomach: członków stałych, ministrów

oraz przywódców państw i rządów.

Kolejna instytucja występująca (wymieniana) w strukturach obu unii to Trybunał

Sprawiedliwości, który jednak w Unii Afrykańskiej do tej pory się nie wykształcił i nie

funkcjonuje, pomimo że zgodnie z Aktem Założenia UA ma być zasadniczym jej organem.

Ponadto obie unie w swojej strukturze posiadają takie same instytucje finansowe a także

organy doradcze, których przykładem jest Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

Podsumowując należy stwierdzić, że struktury obu unii są podobne, jednak

przyglądając się zakresom działania poszczególnych ich instytucji widać znaczne różnice

w organizacji. W odróżnieniu od Unii Afrykańskiej poszczególne instytucje Unii

Europejskiej posiadają większe uprawnienia decyzyjne i stanowią zaawansowany

mechanizm decyzyjny. W Unii Afrykańskiej natomiast dużo funkcji decyzyjnych

skupionych jest w jednym najwyższym organie - Zgromadzeniu. W zakresie

21

sprawiedliwości widać niedojrzałość struktury Unii Afrykańskiej. Jej odmienność

stanowią Regionalne Wspólnoty Gospodarcze, powstałe jeszcze przed samą Unią.

3.3. Prawo unijne

W Unii Europejskiej prawo dzieli się na prawo „pierwotne” i „wtórne”. Prawo

pierwotne stanowią traktaty, które są podstawą określającą główne zasady wszystkich

działań unii. Ponieważ Unia Europejska opiera się na zasadach praworządności, traktaty

są przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie państwa członkowskie.

Prawo wtórne obejmuje rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje i ma charakter

pochodny w stosunku do zasad i celów wyznaczonych w traktatach.

Najważniejszym traktatem w Unii Europejskiej jest Traktat o Unii Europejskiej,

który został podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., a który wszedł w życie w 1993 r.

Ustanowił on Unię Europejską i przyznał Parlamentowi Europejskiemu większe

w stosunku do EWG uprawnienia w procesie decyzyjnym, a zarazem objął współpracą

nowe obszary polityki.

Standardową procedurę decyzyjną Unii Europejskiej określa się mianem zwykłej

procedury ustawodawczej (dawniej: współdecyzji). Oznacza to, że wybierany

w wyborach bezpośrednich Parlament Europejski musi wraz z Radą (rządami 28 państw

członkowskich) zatwierdzać akty prawne. Komisja natomiast przygotowuje projekty

aktów prawnych unii i odpowiada za ich wdrażanie.

Cele wyznaczone w traktatach są osiągane za pomocą rozporządzeń, dyrektyw,

zaleceń i opinii. Niektóre z nich są wiążące, inne nie. Niektóre stosuje się do wszystkich

państw członkowskich, inne tylko do niektórych.

Z prawa europejskiego wynikają prawa i obowiązki, zarówno dla państw

członkowskich, jak i dla obywateli oraz firm, w stosunku do których pewne przepisy są

stosowane bezpośrednio. Stanowią one integralną część systemu prawnego danego

państwa członkowskiego, które odpowiada za wprowadzenie tych przepisów w życie i

ich prawidłowe stosowanie.27

W Unii Europejskiej funkcjonuje również orzecznictwo, które składa się

z orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, w których interpretowane jest prawodawstwo.

Jednym z ciekawych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości jest przesądzenie wyższości

27 http://europa.eu/eu-law/index_pl.htm, Prawo UE

22

prawa unijnego nad narodowym – wyrok z dnia 17grudnia 1970 r. w sprawie

Internatlonale Handelsgesellschaft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle fiir

Getreide und Futtermittel.28

Rozporządzenie UE jest aktem prawodawczym, który jest bezpośrednio

stosowany i wiążący we wszystkich państwach członkowskich. Przykładowe

rozporządzenie przedstawia rysunek nr 8. Państwa członkowskie nie muszą przenosić

tego aktu do prawa krajowego. Może jednak zaistnieć potrzeba zmiany przepisów

krajowych w celu uniknięcia kolizji z rozporządzeniem.

Rys. 8. Przykładowe rozporządzenie UE Źródło: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015R0478&from=PL

Dyrektywa UE jest aktem prawodawczym zobowiązującym państwa

członkowskie lub grupę państw członkowskich do osiągnięcia określonego celu.

Zazwyczaj konieczna jest transpozycja dyrektywy do prawa krajowego, by jej przepisy

stały się skuteczne. Należy zaznaczyć, że dyrektywa określa jedynie rezultat, który ma

być osiągnięty, zaś w gestii państw członkowskich leży decyzja co do sposobu

osiągnięcia tego rezultatu.

Decyzja może być skierowana do państw członkowskich, grup osób lub nawet

pojedynczych osób. Wiąże ona w całości. Z decyzji korzysta się przykładowo przy

rozstrzyganiu w przypadkach proponowanego połączenia przedsiębiorstw.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.29

28 https://www.i-kancelaria.pl/publikacje/pierwszenstwo-prawa-unijnego-przed-prawem-krajowym/,

S. Gładysz, Pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym

23

W Unii Afrykańskiej prawo również można podzielić na „pierwotne” i „wtórne”.

Podstawowym i najważniejszym aktem, czyli prawem pierwotnym, jest podpisany

26 maja 2001 roku na szczycie w Lome Akt Założycielski Unii Afrykańskiej (z ang.

Constitutive Act of the African Union), który wszedł w życie 8 lipca 2002 roku. Akt został

podpisany przez przywódców 53 państw lub rządów krajów członkowskich Organizacji

Jedności Afrykańskiej (OJA). Analogicznie do Traktatu o Unii Europejskiej ustanowił on

Unię Afrykańską, określił jej cele strategiczne, zasady funkcjonowania oraz strukturę,

czyli instytucje unijne wraz z ich zadaniami, kompetencjami i podstawowymi zasadami

funkcjonowania. W odróżnieniu od Traktatu o Unii Europejskiej, który wnosi poprawki

do traktatów o ustanowieniu jej poprzedniczek (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej,

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej),

Akt Założycielski Unii Afrykańskiej, jest przejrzysty i całkowicie zastępuje Status

Organizacji Jedności Afrykańskiej.

W Unii Afrykańskiej nie ma systemu prawnego, który jest w stanie samodzielnie

wprowadzać akty prawne nadrzędne nad narodowymi. Ważnym elementem

decyzyjnym są wydawane przez Zgromadzenie decyzje, deklaracje i rezolucje (uchwały),

które zapadają podczas zwykłych i nadzwyczajnych sesji (rysunek nr 9).

Rys. 9. Decyzje, deklaracje i uchwały Unii Afrykańskiej Źródło: http://www.au.int/en/sites/default/files/decisions/9661-assembly_au_dec_517_-

_545_xxiii_e.pdf

Ponieważ Parlament Panafrykański nie posiada jeszcze władzy ustawodawczej,

system prawa wtórnego w Unii Afrykańskiej opiera się praktycznie wyłącznie

na decyzjach Zgromadzenia, które ma prawo zmieniać Akt Założycielski Unii

29 Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska, Bruksela 2014

24

Afrykańskiej i wydawać decyzje w ważnych sprawach. Jedyną instytucją Unii

Afrykańskiej, której Zgromadzenie delegowało prawo decydowania jest Rada Pokoju

i Bezpieczeństwa. Może ona wydawać decyzje w obszarze bezpieczeństwa, której

przykładem jest, wspominana już, decyzja zawieszająca w działaniach unii Republikę

Środkowoafrykańską (rysunek nr 10).

Rys. 10. Przykładowa decyzja Rady Pokoju i Bezpieczeństwa Źródło: http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf

Do zebrania sesji Zgromadzenia wymagana jest obecność 2/3 członków, a decyzje

podejmowane są albo na zasadzie konsensusu albo, gdy nie jest on możliwy, większością

2/3 głosów. Na podstawie decyzji wydanych przez Zgromadzenie opracowane są

instrumenty prawne, do których należą protokoły (porozumienia), konwencje, statusy

i inne dokumenty, które są następnie przyjmowane (z ang. adopted) przez

Zgromadzenie. Przykładowy protokół UA przedstawia rysunek nr 11.

Rys. 11. Przykładowy protokół Unii Aefykańskiej Źródło: http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf

Często do pełnego wprowadzenia powyższych instrumentów prawnych

(dokumentów) niezbędne jest ich przyjęcie przez kraje członkowskie (podpisanie,

ratyfikowanie, akcesja) zgodnie z ich narodowymi regulacjami. Przykładem jest tzw. PSC

Protocol30, czyli protokół ustanawiający Radę Pokoju i Bezpieczeństwa, który został

30 http://www.peaceau.org/uploads/psc-protocol-en.pdf, Protocol relating to the establishment of the

Peace and Security Council of the African Union

25

przyjęty przez Zgromadzenie w 2002 roku, a wszedł w życie dopiero w 2003 roku po

ratyfikowaniu przez zwykłą większość krajów członkowskich unii.

W związku z brakiem w Unii Afrykańskiej Trybunału Sprawiedliwości, nie

funkcjonuje tu również klasyczne orzecznictwo. Rolę arbitra i interpretatora prawa

pełni Zgromadzenie.

Podsumowując należy stwierdzić, że w stosunku do Unii Afrykańskiej, system

prawny Unii Europejskiej jest dużo bardziej dojrzały, bardziej niezależny od prawa

narodowego i nad nim nadrzędny. System prawny w Unii Afrykańskiej jest w fazie

rozwoju, jest jeszcze mało efektywny i z pewnością potrzebuje przekazania kompetencji

ustawodawczych do Parlamentu Panafrykańskiego oraz zawiązania kompetentnego

Trybunału Sprawiedliwości, co na szczęście jest w planach Unii Afrykańskiej (patrz

tabela nr 3).

3.4. Ocena stopnia integracji na podstawie funkcjonowania strefy wolnego

handlu i unii walutowej

3.4.1. Strefa wolnego handlu

Porozumienie pomiędzy sześcioma państwami założycielskimi Europejskiej

Wspólnoty Gospodarczej (Belgia, Niemcy, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia)

doprowadziło do wejścia w życie unii celnej z dniem 1 lipca 1968 r. Nastąpiło to zatem

18 miesięcy wcześniej niż zaplanowano w traktacie rzymskim z 1957 r. Na mocy

porozumienia w krajach członkowskich EWG a następnie Unii Europejskiej, opłaty celne

na wewnętrznych przejściach granicznych zostały zniesione. Wprowadzono jednolity

system ceł przywozowych na produkty importowane spoza unii. Powstał jednolity

rynek (tzw. wewnętrzny), na którym możliwy jest swobodny przepływ ludzi, towarów,

usług i pieniędzy, niczym w obrębie jednego państwa. W celu stworzenia jednolitego

rynku usunięto setki barier technicznych, prawnych i biurokratycznych, które

ograniczały wolny handel i swobodny przepływ między państwami członkowskimi UE.

W związku z tym przedsiębiorstwa rozszerzyły zasięg swojej działalności. Konkurencja

umożliwiła obniżenie cen i dała konsumentom większy wybór. Wzajemne uznawanie

odgrywa podstawową rolę w usuwaniu barier dla handlu. Obywatele unii mogą

studiować, mieszkać, robić zakupy, pracować i przechodzić na emeryturę w dowolnym

kraju UE. Nie potrzebują paszportów, aby podróżować w strefie Schengen, która

obejmuje obecnie 26 państw, w tym 22 kraje unijne oraz Islandię, Liechtenstein,

26

Norwegię i Szwajcarię. Kraje strefy Schengen nie przeprowadzają już kontroli

granicznych na swoich granicach wewnętrznych, ale w zamian zaostrzyły kontrole na

granicach zewnętrznych UE.

Istnieje jednak nadal wiele przeszkód w obszarach, w których proces integracji jest

powolniejszy:

rozdrobnione krajowe systemy podatkowe hamują integrację i skuteczność

rynkową;

wciąż utrzymuje się rozdrobnienie na rynki krajowe w dziedzinie usług

finansowych, energii i transportu;

rozwój handlu elektronicznego między krajami UE jest słabszy niż na poziomie

krajowym, występują też znaczne różnice między przepisami, normami

i praktykami stosowanymi przez poszczególne kraje;

sektor usług ma opóźnienie w stosunku do rynków towarowych (pomimo tego, że

od 2006 r. firmy mogą oferować wiele usług w krajach innych niż kraj siedziby

firmy);

zasady uznawania kwalifikacji zawodowych muszą zostać uproszczone, aby

ułatwić wykwalifikowanym pracownikom znalezienie pracy w innym kraju UE.31

Niestety proces integracji Unii Afrykańskiej w zakresie wolnego handlu nie jest tak

zaawansowany jak w Unii Europejskiej. Powstanie strefy wolnego handlu jest jeszcze na

etapie wizji i planowania.

Dążenia do integracji rynków afrykańskich sięgają ustanowienia w maju 1963 roku

Organizacji Jedności Afrykańskiej. Znaczącym wydarzeniem było przyjęcie w 1980 roku

Planu Działań z Lagos (z ang .Lagos Plan of Action) oraz Ostatecznego Aktu z Lagos

(z ang. Final Act of Lagos). Milowym kamieniem do integracji było podpisanie w czerwcu

1991 roku Traktatu z Abuja ustanawiającego Afrykańską Wspólnotę Gospodarczą (z ang.

African Economic Community – AEC). Traktat przewidywał wprowadzenie wspólnoty

AEC w sześciu etapach rozciągających się na 34 lata, wskazując jednocześnie Regionalne

Wspólnoty Gospodarcze (REC’s) jako elementy (moduły) stanowiące bazę do jej

utworzenia (z ang. building blocks). Następnie w 2002, między innymi w celu

przyspieszenia wprowadzenia postanowień Traktatu z Abuja, powstała Unia

Afrykańska, dla której Traktat z Abuja stanowi swoistą strategię (z ang. blueprint)

31 http://europa.eu/pol/singl/index_pl.htm, Jeden rynek bez granic

27

integracji panafrykańskiej. W 2012 roku, pomimo że postęp w integracji nastąpił, cel nie

został osiągnięty, a poziom handlu wewnątrz UA stanowił jedynie 10% - najsłabiej

w porównaniu do większości rejonów świata. Handel w Afryce cały czas jest mocno

uzależniony od handlu zewnętrznego, przez co jest narażony na wstrząsy pochodzące

z zewnątrz. Taka sytuacja, jak również nowe wyzwania stojące przed Afryką, które

pojawiły się w pierwszej dekadzie XXI wieku, między innymi w związku z globalnym

kryzysem ekonomicznym i finansowym, impasem w negocjacjach pomiędzy krajami

afrykańskimi a UE oraz negocjacjami Światowej Organizacji Handlu z Doha, uwypukliły

potrzebę pogłębienia integracji rynku afrykańskiego. W rezultacie w styczniu 2012 roku

na szczycie w Addis Ababa, ETHIOPIA, Zgromadzenie UA podjęło decyzję32

o zwiększeniu (z ang. boosting) handlu wewnętrznego oraz utworzeniu Kontynentalnej

Strefy Wolnego Handlu (z ang. Continental Free Trade Area – CFTA). Nadrzędnym celem

CFTA ma być stworzenie jednego rynku kontynentalnego dla dóbr i usług,

ze swobodnym przepływem osób pracujących w biznesie i inwestycji, a tym samym

wytyczenie drogi do unii celnej w Afryce. Zgodnie z zaproponowanym i zatwierdzonym

podczas szczytu w Addis Ababa planem, integracja rynku i utworzenie CFTA ma być

realizowane etapami przedstawionymi na rysunku nr 12, z których pierwszy polega na

wzmocnieniu Regionalnych Wspólnot Gospodarczych.33

Rys. 12. „Mapa drogowa” ustanowienia CFTA Źródło: Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis

Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012, page. 43

32 Decision on Boosting Intra-African Trade and Fast Tracking The Continental Free Trade Area - Doc.

EX.CL/700(XX), Assembly/AU/Dec.394(XVIII), Assembly of The Union, Addis Ababa, Ethiopia, 29-30 January 2012

33 Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012, page. 40

28

Za ułatwianie procesu oraz znoszenie ograniczeń implementacji planu dążenia do

ustanowienia CFTA, a także za realizację planu zwiększenia handlu wewnętrznego

w Afryce, zgodnie z polityką UA przyjętą w styczniu 2012 roku, odpowiada Afrykański

Komitet Handlu Wysokiego Szczebla (z ang. High Level African Trade Committee -

HATC)34.

Kolejnym impulsem do działania w kierunku utworzenia Strefy Wolnego Handlu

w Afryce było wezwanie do przyspieszenia działań zawarte w Programie 2063 (z ang.

Agenda 206335). Program 2063 został opracowany na podstawie decyzji Zgromadzenia,

która zapadła podczas szczytu, który odbył się w 50. rocznicę powstania OJA, w maju

2013 roku. Program 2063 został opracowany przez Komisję Unii Afrykańskiej w 2014

roku, a jego ostateczna wersja została wydana w kwietniu 2015 roku. Program zakłada

podwojenie handlu wewnętrznego do 2022 roku. Program zakłada również zniesienie

do 2018 roku wiz dla wszystkich obywateli Afryki i wprowadzenie Paszportu

Afrykańskiego, wydawanego przez państwa członkowskie.

Z decyzji Zgromadzenia UA z czerwca 2015 roku wynika, że planowane

ustanowienie Trójstronnej Strefy Wolnego Handlu (z ang. Tripartite Free Trade Area -

TFTA) pomiędzy Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA), The

Southern African Development Community (SADC) and The East African Community

(EAC) doszło do skutku w czerwcu 2015 roku podczas 3. Trójstronnego Szczytu

w Sharm El Sheikh w Egipcie36.

Podsumowując można stwierdzić, że dążąc do stworzenia Strefy Wolnego Handlu,

Unia Afrykańska czerpie wzorce z Unii Europejskiej, jednak jest jeszcze daleko w tyle za

swoim wzorcem. Fakt utworzenia w 2015 roku TFTA jest jednak świadectwem,

że wspólny rynek w Afryce jest coraz bliżej.

3.4.2. Obszar walutowy

Unia Afrykańska nie ma jeszcze wspólnej waluty, a w Programie 2063 nie ma

żadnych zapisów (planów) w zakresie wprowadzenia wspólnej waluty.

34 http://summits.au.int/fr/23rdsummit/events/african-union-high-level-african-trade-committee-hatc-

meet-25-june-2014-malabo-equ 35 http://agenda2063.au.int/en/sites/default/files/agenda2063_popular_version_05092014_EN.pdf,

Agenda 2063 The Africa We Want Popular Version, Second Edition, August 2014 36 http://www.tralac.org/resources/by-region/comesa-eac-sadc-tripartite-fta.html

29

Istotne z punktu widzenia powstania unii walutowej w Unii Afrykańskiej jest

utworzenie instytucji finansowych, a w szczególności Banku Centralnego. Zgodnie

z Aktem Założycielskim w Unii Afrykańskiej powinny zostać utworzone trzy instytucje

finansowe: Afrykański Bank Centralny (z ang. African Central Bank - ACB), Afrykański

Bank Inwestycyjny (z ang. African Investment Bank - AIB) i Afrykański Fundusz

Walutowy (z ang. African Monetary Fund (AMF). Utworzenie powyższych instytucji

finansowych było już wpisane w postanowienia Traktatu z Abuja z 1991 roku. Instytucją

odpowiedzialną za wprowadzenie wspólnej waluty będzie Afrykański Bank Centralny

(ABC), który zgodnie z Programem 2063 ma zostać ustanowiony w latach 2028 – 2034.

Celem ABC będzie budowanie wspólnej polityki finansowej oraz wprowadzenie jednej

waluty, czyli utworzenie unii walutowej, która w rezultacie przyczyni się do głębszej

integracji gospodarczej Afryki.37

W Unii Europejskiej wspólna waluta istnieje od 2002 roku. Wszystkie kraje UE

należą w pewnym stopniu do unii gospodarczej i walutowej, ale na co dzień z euro

korzystają obywatele 19 krajów unijnych należących do strefy euro. W tej chwili euro

jest drugą co do znaczenia walutą na świecie po dolarze amerykańskim. Nie istnieje

żaden inny przykład równie głębokiej i szeroko zakrojonej współpracy między

suwerennymi państwami. Choć dzisiaj fakt, że w Unii Europejskiej używa się wspólną

walutę wydaje się oczywisty, euro nie wprowadzono z dnia na dzień. Był to znaczący

przełom w procesie integracji europejskiej trwającym od czasów II wojny światowej,

w którym cele gospodarcze były zawsze silnie powiązane z celami politycznymi.

Wszystko zaczęło się po wojnie, kiedy najważniejsze było to, by zagwarantować trwały

pokój i odbudować gospodarkę przez zacieśnienie współpracy międzynarodowej,

a przede wszystkim wolny handel. Oprócz wymiaru gospodarczego euro jest także

ważnym i namacalnym symbolem europejskiej jedności, tożsamości i współpracy.

Traktat z Maastricht zapoczątkował unię gospodarczą i walutową (UGW),

a równocześnie zobowiązał Unię Europejską do kontynuowania procesu budowania

coraz ściślejszego związku między narodami Europy.

Dwa kraje (Dania i Wielka Brytania) w czasie podpisania traktatu z Maastricht

postanowiły pozostać poza systemem wspólnej waluty. Inne kraje nie spełniają jeszcze

kryteriów gospodarczych, tzw. kryteriów konwergencji, wymaganych do przyjęcia

37 African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand Ministry of

Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016, s. 110

30

euro zawartych w traktacie z Maastricht, dotyczących na przykład stabilności cen

i kursu walutowego. Zakres funkcjonowania strefy euro przedstawia rysunek nr 13.38

Rys. 13. Zakres funkcjonowania strefy euro Źródło: http://europa.eu/pol/emu/index_pl.htm

Reasumując wprowadzenie wspólnej waluty w Unii Afrykańskiej jest jeszcze

bardziej oddalone w czasie niż wprowadzenie Strefy Wolnego Handlu.

38 Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Urząd Publikacji Unii

Europejskiej, Luksemburg 2015

31

PODSUMOWANIE

Porównując warunki w jakich powstały i funkcjonują Unia Europejska i Unia

Afrykańska należy stwierdzić, że są one znacząco odmienne, ponieważ mamy do

czynienia z rejonami świata skrajnie różniącymi się pod względem poziomu rozwoju

społeczno – gospodarczego. Pomimo to można wskazać kilka podobieństw w uniach

gospodarczych, które zostały w tych rejonach zawiązane. Po pierwsze, bez wątpienia

obie unie są dobrowolne. Powstały na przełomie XX/XXI wieku, z przeobrażenia się

poprzednich organizacji. Obie unie dążą do pełnej integracji państw członkowskich

i stworzenia jednego organu politycznego, który będzie prowadził wspólna politykę

zagraniczną na arenie międzynarodowej. Z powodu dużych problemów

z bezpieczeństwem w państwach członkowskich Unii Afrykańskiej ważnym jej celem

jest dążenie do pokoju. Duże znaczenie mają tutaj również sprawy poszanowania praw

człowieka i równouprawnienie kobiet.

Wiele podobieństw można znaleźć porównując struktury organizacyjne obu unii,

co wynika z przyjęcia przez Unię Afrykańską rozwiązań europejskich. Niestety

w przypadku UA instytucje unijne nie funkcjonują jeszcze w pełnym zakresie, czego

przykładem jest Parlament Panafrykański czy Afrykański Bank Centralny. Jednocześnie

nierozwinięte struktury unijne powodują duże ograniczenia w funkcjonowaniu systemu

prawnego w UA, który z kolei jest bardzo rozbudowany i sprawnie działający w UE.

Można stwierdzić, że w swoich działaniach Unia Afrykańska podąża śladami Unii

Europejskiej, ale ze względu na duże zacofanie społeczne i gospodarcze oraz olbrzymie

problemy z bezpieczeństwem w krajach Afryki, poszczególne etapy integracji (rozwój

unii) następuje bardzo powoli.

W rezultacie obie unie są obecnie w różnych etapach integracji. Unia Europejska

osiągnęła już poziom unii gospodarczo-walutowej, w której wolny handel i jedna

polityka celna funkcjonują sprawnie, a zostały odziedziczone od poprzednich

organizacji. Wspólna waluta, chociaż jeszcze nie funkcjonuje we wszystkich krajach

członkowskich, została wprowadzona 14 lat temu i uzyskała silną pozycję na świecie.

Niestety Unia Afrykańska jest na samym początku „schodów integracji”, chociaż

w swojej wizji roku 2063 ma w planie osiągnąć jej najwyższy stopień.

32

BIBLIOGRAFIA

1. Z. M. Doliwa-Klepacki, Integracja Europejska, Temida2, Białystok 2000

2. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa 1998

3. E. Sorel, P. C. Padoan, The Marshall Plan: lessons learned for the 21st century, OECD, 2008

4. T. Chomczuk, J. Hadyński, Rola i pozycja Ukrainy w procesie międzynarodowej integracji

gospodarczej, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLVIII, 2003

5. Komisja Europejska, Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro, Urząd Oficjalnych

Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2007

6. P. Kowalewski, G. Tchorek, J. Górski, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Narodowy

Bank Polski, Warszawa 2014

7. R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Afryka, Fogra

Oficyna Wydawnicza, Kraków 1998

8. R. Mydel, Popularna Encyklopedia Powszechna. Kontynenty i państwa. Europa t. 1, Fogra

Oficyna Wydawnicza, Kraków 2000

9. The World Factbook

10. African Union Handbook, Jointly published byAfrican Union Commission and New Zealand

Ministry of Foreign Affairs and Trade, Addis Ababa and Wellington 2016

11. B. NDiaye, Forum Politologiczne . Tom 1, Od Organizacji Jedności Afrykańskiej do Unii

Afrykańskiej, INP UWM Olsztyn 2004

12. Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Jak działa Unia Europejska, Unia Europejska,

Bruksela 2014

13. Zrozumieć politykę Unii Europejskiej – Unia gospodarcza i walutowa oraz euro, Urząd

Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2015

14. Decision on Boosting Intra-African Trade and Fast Tracking The Continental Free Trade

Area - Doc. EX.CL/700(XX), Assembly/AU/Dec.394(XVIII), Assembly of The Union, Addis

Ababa, Ethiopia, 29-30 January 2012

15. Boosting Intra-African Trade, Assembly/AU/2(XVIII), Assembly of The African Union, Addis

Ababa, ETHIOPIA, 29-30 January 2012

16. E. Kawecka - Wyrzykowska, Preferencyjne porozumienia handlowe: ułatwienie czy bariera

dla wielostronnego systemu handlowego WTO oraz handlu międzynarodowego?, referat

przygotowany na konferencję naukową PAN i Rosyjskiej Akademii Nauk, Warszawa 2013

NETOGRAFIA

1. http://slideplayer.pl/slide/418301/, J. Wilkin, D. Milczarek, Instytucje gospodarki

rynkowej. Wykład 14 Struktury instytucjonalne integracji europejskiej

2. http://www.edulandia.pl/edukacja/1,101856,7593250,jak_wyglada_edukacja_w_afryce_.ht

ml, 15.07.2011, A. Trześniewska, Jak wygląda edukacja w Afryce?, Edustacja

33

3. http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php,

International Data Base, lipiec 2015

4. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)_per_capita

5. http://www.arabiangazette.com/eu-morocco-aid/

6. http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf, The Peace and Security Council of

the African Union (AU) 363rd Meeting, Addis Ababa on 25 March 2013

7. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-24367705

8. http://www.sldinfo.com/the-french-operation-in-mali-intervene-leverage-and-

withdraw/bigstock-african-union-map-and-surround-41224855/

9. https://en.wikipedia.org/wiki/African_Economic_Community

10. http://europa.eu/eu-law/index_pl.htm, Prawo UE

11. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015R0478&from=PL

12. https://www.i-kancelaria.pl/publikacje/pierwszenstwo-prawa-unijnego-przed-prawem-

krajowym/, S. Gładysz, Pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym

13. http://www.au.int/en/sites/default/files/decisions/9661-assembly_au_dec_517_-

_545_xxiii_e.pdf

14. http://www.peaceau.org/uploads/psc-com-363.car.pdf

15. http://www.peaceau.org/uploads/psc-protocol-en.pdf, Protocol relating to the

establishment of the Peace and Security Council of the African Union

16. http://europa.eu/pol/singl/index_pl.htm, Jeden rynek bez granic

17. http://summits.au.int/fr/23rdsummit/events/african-union-high-level-african-trade-

committee-hatc-meet-25-june-2014-malabo-equ

18. http://agenda2063.au.int/en/sites/default/files/agenda2063_popular_version_05092014_

EN.pdf, Agenda 2063 The Africa We Want Popular Version, Second Edition, August 2014

19. http://www.tralac.org/resources/by-region/comesa-eac-sadc-tripartite-fta.html

20. http://europa.eu/pol/emu/index_pl.htm

SPIS TABEL I RYSUNKÓW

Rys. 1. Etapy integracji ekonomiczno – politycznej w teorii integracji ................................................... 9

Tab. 1. Etapy integracji gospodarczej ................................................................................................................. 11

Rys. 2. Mapy polityczne Afryki i Europy ............................................................................................................ 12

Tab. 2. Zestawienie ogólnych danych o Europie i Afryce ........................................................................... 13

Rys. 3. Udział Afryki i Europy w światowym produkcie brutto w 2014 roku ................................... 14

Rys. 4. PKB na mieszkańca w Afryce i Europie ............................................................................................... 15

Rys. 5. Porozumienie Maroko i UE....................................................................................................................... 16

34

Rys. 6. Unia Afrykańska i Unia Europejska ...................................................................................................... 17

Tab. 3. Zestawienie wybranych, najważniejszych instytucji unijnych .................................................. 17

Rys. 7. Regionalne Wspólnoty Gospodarcze UA ............................................................................................ 20

Rys. 8. Przykładowe rozporządzenie UE........................................................................................................... 22

Rys. 9. Decyzje, deklaracje i uchwały Unii Afrykańskiej ............................................................................. 23

Rys. 10. Przykładowa decyzja Rady Pokoju i Bezpieczeństwa ................................................................... 24

Rys. 11. Przykładowy protokół Unii Aefykańskiej .......................................................................................... 24

Rys. 12. „Mapa drogowa” ustanowienia CFTA .................................................................................................. 27

Rys. 13. Zakres funkcjonowania strefy euro ...................................................................................................... 30