Publiczne Gimnazjum Nr 17 Integracyjne w Białymstoku Przedmiotowy system oceniania – GEOGRAFIA

ZASADY OCENIANIA POSZCZEGÓLNYCH OBSZARÓW AKTYWNOŚCI

I PRZELICZANIE PUNKÓW NA OCENĘ PÓŁROCZNĄ I ROCZNĄ

I. OBOWIĄZKOWE OBSZARY AKTYWNOŚCI – 35 pkt. – w klasach II i III

1. Prace kontrolne. Każdą pracę oceniamy od 0 do 20 punków. Na półrocze i koniec roku

szkolnego wyliczamy średnią punktów ze wszystkich prac kontrolnych. Odpowiedzi

powinne być samodzielne, wyczerpujące temat, zaprezentowane poprawnym językiem z

użyciem terminów i nazw geograficznych. Ocenie podlega orientacja na mapie konturowej.

Prace kontrolne można tylko raz poprawić.

2. Kartkówki, odpowiedzi ustne . Każdy taki sprawdzian wiedzy oceniamy w skali od 0 do

10 punktów. Na półrocze i koniec roku szkolnego wyliczamy średnią punków ze wszystkich

sprawdzianów. Odpowiedzi powinny być samodzielne, wyczerpujące temat, zaprezentowane

poprawnym językiem z użyciem terminów i nazw geograficznych. Ocenie podlega orientacja

na mapie ściennej, w atlasie geograficznym i na mapie konturowej. Kartkówki nie podlegają

poprawie.

3. Prace domowe. Za każdą pracę domową przyznajemy od 0 do 5 punków. Na półrocze i

koniec roku szkolnego wyliczamy średnią ze wszystkich prac domowych. Praca powinna być

samodzielna, estetyczna, zgodna z poleceniem (nie każda praca będzie oceniana).

W klasie I dodatkowo jest 4 obszar – zajęcia terenowe. Za każde ćwiczenie przyznajemy

od 0 do 5 punktów. Na półrocze i koniec roku szkolnego wyliczamy średnią ze wszystkich

ćwiczeń. Wykonanie ich powinno być samodzielne, estetyczne, zgodne z poleceniem.

OBOWIĄZKOWE OBSZARY AKTYWNOŚCI W I KLASIE – 40 pkt.

II. PREMIA

Punkty przyznawane przez nauczyciela. Na koniec roku szkolnego możemy przyznać

uczniowi od 0 do 5% za:

systematyczność i pracowitość ( pisanie prac kontrolnych na ocenę nie wymagającą

poprawy; noszenie zeszytu przedmiotowego, ćwiczeń i atlasu geograficznego; uczeń jest

przygotowany do każdych zajęć)

aktywną pracę na lekcji – systematyczną, kreatywną.

postęp w nauce

estetyczny zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń

ZALEŻNOŚĆ OCENY PÓŁROCZNEJ OD SUMY OTRZYMANYCH PUNKÓW PRZEDSTAWIA TABELA:

Ocena 1 2 3 4 5 6 % punktów 0 - 19 20 - 47 48 – 71 72 - 85 86 - 94 95 - 100

OCENA ROCZNA JEST ŚREDNIĄ PUNKTÓW, JAKIE UZYSKAŁ UCZEŃ W OBU PÓŁROCZACH

Zasady oceniania z geografii

Wymagania Podstawowe Ponadpostawowe Obejmują treści najbardziej przystępne,

najprostsze i najbardziej uniwersalne,

najpewniejsze naukowo i najbardziej niezawodne,

niezbędne na danym etapie kształcenia,

niezbędne na wyższych etapach kształcenia,

bezpośrednio użyteczne w pozaszkolnej działalności ucznia,

umiarkowanie przystępne, bardziej złożone i mniej

typowe, w pewnym stopniu

hipotetyczne, przydatne, ale nie niezbędne

na danym etapie kształcenia, przydatne, ale nie niezbędne

na wyższych etapach kształcenia,

pośrednio użyteczne w pozaszkolnej działalności uczniów,

trudne do opanowania, najbardziej złożone i unikatowe,

twórcze naukowo i oryginalne,

Obejmują umiejętności lokalizowania miejsc na powierzchni Ziemi i orientowania się w ich wzajemnym położeniu za pomocą mapy,

gromadzenia, porządkowania i prezentowania wiedzy geograficznej pochodzącej z różnych źródeł,

rozwiązywania prostych zadań o treści geograficznej,

stosowania wiedzy geograficznej w życiu.

biegłego posługiwania się mapami różnej treści,

interpretowania, analizowania i prezentowania aktualnych zjawisk, zdarzeń i procesów zachodzących w przestrzeni geograficznej,

przewidywania zmian w przyrodzie i w działaniach ludzi na podstawie uzyskanych informacji,

rozwiązywania zadań o treści geograficznej i charakterze problemowym,

korzystanie z możliwie różnych źródeł informacji.

Pozwalają wystawić stopień szkolny

dopuszczający, dostateczny dobry, bardzo dobry, celujący

WYMAGANIA EDUKACYJNE W KLASIE I GIMNAZJUM Z GEOGRAFII

OPRACOWANE PRZEZ IWONĘ KOROLKIEWICZ, MARIĘ ŁABIENIEC

Rozdział Lp. Temat Poziom wymagań na ocenę

dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą

I. O

BRA

Z Z

IEM

I

II. Z

IEM

IA W

E W

SZEC

HSW

IEC

IE

1.

2.

O czym będziesz się uczyć na lekcjach geografii?

Kształt i wymiary Ziemi

Uczeń:

• wymienia źródła informacji geograficznej

• wyróżnia dyscypliny geografii

• wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”

podaje główne cechy kształtu Ziemi

Uczeń:

• wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno-ekonomiczna i regionalna

• podaje wymiary Ziemi

Uczeń:

wyszukuje informacje geograficzne w różnych źródłach geograficznych

• wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą

Uczeń:

stosuje informacje geograficzne w zadaniach

• zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi

Uczeń:

stosuje informacje geograficzne w życiu codziennym

• omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi

3/4

Południki i równoleżnik

Współrzędne geograficzne

• wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią

wyjaśnia termin siatka geograficzna i kartograficzna

• określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie co do 10

• wymienia cechy południków i równoleżników

• wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe

• wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna”

podaje różnice między siatką kartograficzną a geograficzną

• określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie co do 1’

• odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna

• podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS

5.

6.

7.

Obraz Ziemi na mapie

Praca z planem miasta- zajęcia terenowe

Skala mapy a odległość rzeczywista

• wyjaśnia terminy: „skala”,

• wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady

rozróżnia skalę dużą i małą

wyznacza kierunki główne za pomocą kompasu

• wie, że skala mapy pomniejsza odległość rzeczywistą

• podaje różnice między planem a mapą

• dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść

orientuje plan miasta

posługuje się w terenie planem miasta

• posługuje się skalą liczbową mapy do obliczania odległości w terenie

• wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie

• przekształca postacie skali

identyfikuje obiekty geograficzne na planie i w terenie

• posługuje się skalą mianowaną mapy do obliczania odległości w terenie

• klasyfikuje mapy ze względu na skalę i treść

projektuje, opisuje trasę wycieczki po osiedlu na podstawie planu

• posługuje się podziałką liniową mapy do obliczania odległości w terenie

• wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność

• projektuje, opisuje trasę wycieczki po mieście na podstawie planu

• wykorzystuje mapę do obliczeń odległości rzeczywistej

8. Przedstawianie zjawisk na mapach

• wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach

• wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica”

• odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną

• oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego

i mapy hipsometrycznej

• charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”,

„wysokość bezwzględna”

• charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach

9/10/

11

12

Praca z mapą

Pisemny sprawdzian wiadomości

• analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych

• dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych

• lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty, oceany, miejsca na podstawie współrzędnych geograficznych

• lokalizuje na mapach (również konturowych) najważniejsze obiekty geograficzne świecie

• identyfikuje położenie

i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych

• projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych

13

14

Ziemia obiega

Słońce

Wysokość Słońca nad widnokręgiem

• wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie”

• wymienia daty dni rozpoczynających pory roku

wie w jakie dni wysokość Słońca jest najmniejsza i największa

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi

• podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

omawia zmiany wysokości Słońca w momencie górowania w różnych porach roku

• podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie Ziemi w ciągu roku

• podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną

• przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku

oblicza wysokość Słońca w dniach równonocy

• charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi

• wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej

oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem w dniach przesileń

• posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca

oblicz szerokość geograficzną miejsca mając wysokość Słońca w tym miejscu

15 „Karuzela” Ziemia • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”,

„górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon”

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi

• podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi

• podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi

• opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą

• charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Ziemi

• omawia zastosowanie gnomonu

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy”

• omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się tellurium lub globusem

16/17

18

Czas

Sprawdzian wiadomości

• wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy”

• wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty

• posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi

• oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia w określonym czasie

• oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego

• charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy

• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy”

• ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty

oblicza długość geograficzną miejsc na podstawie różnicy czasu

III.

ATM

OSF

ERA

I

TA

JEM

NIC

A

NA

TUR

Y

19. Czynniki kształtujące klimat Ziemi

• wyjaśnia terminy: atmosfera „pogoda”,„klimat”

• wymienia czynniki klimatotwórcze

• podaje różnice między klimatem a pogodą

• charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat

• wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza

• stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat”

• na podstawie analiz map klimatycznych wskazuje czynniki klimatotwórcze

20/21

Strefy klimatyczne Ziemi

• wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej

i wskazuje ich zasięg na mapie

• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi

• charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych

• charakteryzuje klimat górski

• podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi

• charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka

22 Temperatura powietrza

• wyjaśnia termin „izoterma”

• podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi

• analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza

• oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza

• sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza

• omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych

• wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi

• charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza

23

24

Gleba. Sfera życia

Sprawdzian wiadomości

• wyjaśnia terminy: „gleba”,

„żyzność gleby”

• wymienia czynniki glebotwórcze

•wymienia główne formacje roślinne

• wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi

• wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym

• nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata

• charakteryzuje poziomy glebowe

charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi

• wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi

• uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami i lasami

WYMAGANIA Z GEOGRAFII W KLASIE II GIMNAZJUM

OPRACOWANE PRZEZ MARIĘ ŁABIENIEC I IWONĘ KOROLKIEWICZ

Lp.

Dział programu

Tematy lekcji

(jedn. met.)

Wymagania

podstawowe ponadpodstawowe

I. Ziemia jako środowisko życia, jej historia i okres współczesny.

1-2. Zewnętrzne procesy kształtujące powierzchnię Ziemi

3.Atmosfera. Krążenie powietrza na kuli ziemskiej.

4-5.Średnia temperatura, amplituda, redukcja temperatury-zadania

6. Czynniki wpływające na zróżnicowanie klimatów Ziemi.

7.Klimaty Ziemi – strefy klimatyczne świata.

8.Zasoby wodne Ziemi.

wymienia procesy zewnętrzne: wietrzenie, erozja, akumulacja, ruchy masowe stosuje terminy: meander, klif, wydma, pokrywa lessowa, delta, morena, gołoborza, formy krasowe

rozumie wpływ procesów zewnętrznych na ukształtowanie powierzchni Ziemi

zna skład powietrza atmosferycznego

stosuje terminy: pogoda, składniki pogody, cyrkulacja powietrza, ciśnienie atmosferyczne, wyż i niż baryczny, izotermy, izobary

wymienia geograficzne czynniki kształtujące klimat

stosuje terminy: wiatr monsunowy, typ klimatu, izohiety

rozumie wpływ czynników geograficznych na zróżnicowanie klimatów

stosuje terminy: klimat, strefa klimatyczna

wyjaśnia na rysunku przebieg wybranych procesów zewnętrznych

potrafi zlokalizować je na poszczególnych kontynentach i w najbliższej okolicy

wyjaśnia na przykładach współzależności między elementami środowiska przyrodniczego

analizuje wykres „przekrój pionowy przez atmosferę”

podaje jednostki pomiaru ciśnienia, opadów, temperatury

omawia schemat cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej, posługując się rysunkiem

omawia czynniki wpływające na klimat (podając przykłady)

omawia lokalizację prądów morskich i ich znaczenie

Obszary nadmiaru i deficytu wody.

9.Wszechocean . Gospodarcze wykorzystanie wód powierzchniowych Ziemi.

10.Formacje roślinne na Ziemi. Rola lasów w życiu i gospodarce człowieka.

11.Gleby i ich przydatność rolnicza.

12.Strefy kimatyczno-roślinno-glebowe– lekcja powtórzeniowa.

13.Lekcja kontrolna – klimat, wody, roślinność

odczytuje diagramy klimatyczne wyjaśnia związki między klimatem

a warunkami życia na Ziemi charakteryzuje klimat wskazanego

obszaru korzystając z map klimatycznych i diagramów klimatycznych

zna formy występowania wody rozumie znaczenie mórz i oceanów

jako źródła surowców wyjaśnia przyczyny występowania

obszarów nadmiaru i deficytu wód na Ziemi

wymienia formacje roślinne wskazuje na mapie największe

kompleksy leśne świata omawia rolę lasów w środowisku czyta mapę rozmieszczenia stref

roślinnych na Ziemi zna terminy: gleba, poziomy

glebowe, profil glebowy, skała macierzysta

rozpoznaje na rysunku gleby strefowe i astrefowe

analizuje mapę rozmieszczenia opadów na kuli ziemskiej i wyciąga wnioski

czyta i interpretuje mapy klimatyczne

omawia zmiany zachodzące obecnie w klimacie – podaje przykłady

podaje przykłady współzależności między klimatem a występowaniem zasobów wodnych

omawia znaczenie wód w przyrodzie i życiu codziennym

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania formacji roślinnych na Ziemi

wyjaśnia zależności między klimatem, wodą i roślinnością

wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na szatę roślinną

wyjaśnia proces tworzenia się gleby

omawia przyczyny zróżnicowania gleb na Ziemi

interpretuje mapę rozmieszczenia gleb na Ziemi

II. Interakcja Ziemia – człowiek. Gospodarowanie

14.Stan i zmiany liczby ludności na kuli ziemskiej 15.Zróżnicowanie

Uczeń:

stosuje terminy: eksplozja demograficzna, przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty migracje

Uczeń:

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na świecie

zasobami naturalnymi. ludności świata.

16.Procesy urbanizacyjne na świecie. Problemy wielkich miast.

17.Problemy demograficzne świata- lekcja powtórzeniowa

18.Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa. Typy gospodarki rolnej na świeci. 19-20.Główne regiony rolnicze świata. Obszary nadwyżek i niedoboru żywności na świecie.

21-22. Funkcje przemysłu. Czynniki lokalizacji przemysłu. Regiony przemysłowe świata.

23.Przemysł wysokiej techniki na świecie.

24.Rola usług w gospodarce człowieka.

zna liczbę ludności świata wyjaśnia przyczyny zmian liczby

ludności na Ziemi wyjaśnia przyczyny i skutki

migracji czyta, porównuje i interpretuje dane

statystyczne i wykresy demograficzne (np.

czyta, porównuje, interpretuje mapy demograficzne

dostrzega problemy życia ludności na wsi i w mieście

wskazuje na mapie większe miasta na poszczególnych kontynentach

stosuje terminy: antropopresja, urbanizacja, miasto, wieś, aglomeracja

wymienia formy użytkowania ziemi (użytki rolne, lasy, wody, osiedla ludzkie, nieużytki )

wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na warunki rozwoju rolnictwa

stosuje terminy: surowce rolne, gospodarka intensywna i ekstensywna, gospodarka towarowa i wolnorynkowa

zna przyczyny występowania na Ziemi stref głodu, niedożywienia, sytości

wyjaśni przyczyny procesów demograficznych i wymienia ich skutki

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego, językowego i religijnego ludności świata

rozumie wpływ koncentracji ludności na środowisko życia człowieka

wyjaśnia wpływ antropopresji na środowisko

lokalizuje na mapie formy użytkowania ziemi

analizuje mapy upraw na świecie

podaje przykłady wpływu rolnictwa na degradację środowiska

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rolnictwa światowego

uzasadnia występowanie głównych regionów rolniczych na Ziemi

analizuje mapy rolnicze zna podział zasobów

naturalnych wyjaśnia związek między

sposobami gospodarowania a występowaniem zasobów surowcowych

25-26. Problemy ludnościowe i działalność człowieka w środowisku – lekcja powtórzeniowa i kontrolna.

wskazuje na mapie główne regiony rolnicze świata

wymienia głównych producentów żywności

wskazuje na mapie obszary nadwyżek i niedoborów żywności

analizuje dane statystyczne dotyczące produkcji rolnej

zna czynniki lokalizacji orzemysłu wyjaśnia gospodarcze, społeczne i

przestrzenne funkcje przemysłu stosuje terminy: Produkt Krajowy

Brutto, zasoby odnawialne i nieodnawialne

wymienia wskaźniki rozwoju gospodarczego (PKB, produkcja energii elektrycznej ...)

czyta i interpretuje dane statystyczne dotyczące produkcji przemysłowej

zna czynniki lokalizacji usług rozumie znaczenie usług w

gospodarce kraju wyjaśnia wpływ komunikacji

międzynarodowej i wymiany handlowej na społeczno-gospodarczy rozwój państwa

charakteryzuje w oparciu o mapę czynniki rozwoju przemysłu

potrafi zróżnicować kraje na wysoko i słabo rozwinięte stosując różne kryteria

rozumie rolę przemysłu wysokich technik

wyjaśnia wpływ transportu i turystyki na degradację środowiska

charakteryzuje w oparciu o mapy i dane statystyczne rozwój usług na wybranym obszarze

III. Przykłady ochrony krajobrazów na świecie.

27.Krajobrazy Ziemi i ich ochrona.

28-29. Afryka – cechy

Uczeń:

stosuje terminy : krajobraz naturalny, antropogeniczny, rezerwat, park narodowy, pomnik

Uczeń:

wyjaśnia przyczyny degradacji środowiska

dostrzega wpływ gospodarki i

Współczesne przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne na kontynentach i w wybranych państwach.

środowiska przyrodniczego.

30. Nigeria – najludniejszy kraj Afryki.

31. Republika Południowej Afryki – najbogatszy kraj kontynentu afrykańskiego.

32. Problemy przyrodnicze i społeczno gospodarcze Afryki. 33-35Środowisko przyrodnicze Ameryki Północnej i Południowej.

36Brazylia – kraj lasów równikowych i bogactw mineralnych

37-38. Stany Zjednoczone – potęgą gospodarczą świata.

39.Ameryki i Afryka-podobieństwa i różnice. Lekcja powtórzeniowa.

40.Pisemny sprawdzian wiadomości.

przyrody, obiekt chroniony wyjaśnia przyczyny i podaje skutki

zmian wprowadzonych przez człowieka w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze, dostrzega związki między elementami środowiska

rozumie potrzebę ochrony krajobrazu

rozpoznaje krajobrazy przyrodnicze i antropogeniczne (rolniczy, przemysłowy, miejski, wiejski)

podaje przykłady obszarów chronionych na Ziemi

stosuje terminy: środowisko przyrodnicze, strefowość klimatyczna i roślinna, rów tektoniczny, pasaty, obszary bezodpływowe, jeziora okresowe

wskazuje na mapie obiekty geograficzne i zna nazwy rzek, jezior, wyżyn w Afryce

analizuje zmiany liczby ludności Nigerii w XX wieku

stosuje terminy: przyrost naturalny, eksplozja demograficzna, zróżnicowanie etniczne i wyznaniowe

podaje obszary wydobycia ropy naftowej

wie, że ropa naftowa jest głównym towarem eksportowym Nigerii –

nauki na przekształcanie krajobrazów Ziemi

omawia konieczność rekultywacji obszarów zdegradowanych

wskazuje na mapie wybrane obszary chronione i zagrożone ekologicznie

wyjaśnia potrzebę międzynarodowej współpracy na r4zecz ochrony krajobrazów Ziemi i podaje odpowiednie przykłady

potrafi scharakteryzować środowisko przyrodnicze Afryki dobierając odpowiednie mapy w atlasie

wyróżnia kotliny i wyżyny – jako dominujące formy krajobrazu

analizuje profil hipsometryczny (przez Afrykę)

korzystając z mapy wyjaśnia związek między rozmieszczeniem opadów a strefowością roślinną Afryki

dostrzega zwiazek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych

wyjaśnia przyczyny wielkiej gęstości zaludnienia delty Nilu

41-42. Azja – największy kontynent na kuli ziemskiej. Cechy środowiska przyrodniczego.

43.Japonia i Indie-cechy przewodnie państw 44.Azjatyckie państwa naftowe. 45.. Problemy przyrodnicze i społeczno gospodarcze Azji.

46-47Środowisko przyrodnicze Australii. 48.Związek Australijski-cechy przewodnie. Oceania. 49.Obszary polarne.

50-51. Azja i Oceania –powtórzenie i pisemny sprawdzian wiadomości..

ocenia znaczenie tego faktu stosuje terminy: klimat

zwrotnikowy, step, sawanna, aparthaid, bantustany

podaje przyczyny konfliktów społecznych istniejących w tym regionie

analizuje mapy surowców mineralnych

przedstawia problemy Afryki: - najwyższy przyrost

naturalny - najuboższy kontynent - korzystanie z pomocy

żywnościowej bogatej „Północy”

- największy problem zdrowotny HIV

- slamsy, dzielnice nędzy - analfabetyzm - dominacja przemysłu

wydobywczego - ujemny bilans handlowy

wyjaśnia rolę środowiska przyrodniczego dla działalności człowieka:

- położenia, klimatu, rzeźby (krain geograficznych)

- budowy geologicznej (surowców mineralnych)

- młodych gór (wulkanizm i trzęsienia Ziemi)

i rozwoju Kairu wymienia obiekty turystyczne

Egiptu (ślady starożytnej cywilizacji) i ocenia ich znaczenie dla rozwoju turystyki

omawia znaczenie Tamy Asuańskiej

podaje przyczyny problemów związanych z wyżywieniem ludności Afryki (prymitywne rolnictwo)

omawia przyczyny analfabetyzmu i rozumie wpływ tego zjawiska na sytuację gospodarczą kraju

dostrzega związki między klimatem a warunkami życia ludności oraz rodzajem gospodarki i zamożnością społeczeństwa

wyjaśnia, przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w RPA

wyjaśnia przyczyny powstawania głównych problemów Afryki

wyjaśnia znaczenie ujemnego bilansu handlowego dla gospodarki wielu państw afrykańskich

gromadzi informacje na temat wybranego problemu Afryki i

- klimatu górskiego - prądów morskich - rzek i ich dorzeczy

wskazuje na mapie państwa Ameryki Południowej i ich stolice

wskazuje na mapie regiony geograficzne i podaje ich cechy wiodące

stosuje terminy: Ameryka Łacińska, Latynosi, degradacja środowiska, plantacje, eksplozja urbanistyczna

wyjaśnia skutki degradacji puszczy nad Amazonką dla całej kuli ziemskiej

omawia położenie Ameryki Północnej w stosunku do innych kontynentów wykorzystując mapy

wyjaśnia wpływ południkowego układu krain na zróżnicowanie klimatu i roślinności

wskazuje lokalizację surowców mineralnych na mapie geologicznej

lokalizuje na mapie wielkie jeziora, wodospad Niagara, dorzecza wielkich rzek

wymienia państwa Ameryki Północnej i ich stolice

wskazuje na mapie państwa Ameryki Środkowej

stosuje terminy: kraj, imigracja, procesy urbanizacyjne, gospodarka

potrafi zaprezentować go przed klasą

wskazuje na mapie regiony geograficzne i omawia główne cechy tych regionów

ustala pozytywne i negatywne cechy środowiska przyrodniczego Ameryki Południowej dla rozwoju gospodarki

wskazuje turystycznego wykorzystania regionów Ameryki Południowej (największej puszczy, największego wodospadu, wulkanów wysokich gór)

ukazuje procesy zagospodarowania puszczy (kopalnie, pozyskiwanie drewna, Transamazonika)

wskazuje specyfikę rolnictwa Brazylii (plantacje, monokultura kawy, wielkie gospodarstwa rolne)

wymienia surowce mineralne Brazylii i wskazuje ich lokalizację

wyjaśnia dysproporcje w zagospodarowaniu poszczególnych regionów Brazylii

analizuje profil hipsometryczny

rynkowa udowadnia (na podstawie danych

statystycznych) potęgę gospodarczą USA

podaje cechy rolnictwa i przemysłu USA – kraju wysoko gospodarczo rozwiniętego

zna rolę usług w gospodarce USA, wymienia rodzaje usług

wskazuje na mapie lądowe i morskie granice Azji, główne wyżyny, góry, niziny, dorzecza wielkich rzek i zlewiska 3 oceanów

odczytuje z mapy nazwy stref klimatycznych i typów klimatów występujących w Azji

wykazuje obfitość i różnorodność surowców mineralnych (korzystając z mapy)

ustala wpływ środowiska przyrodniczego (ukształtowania powierzchni, klimatu, wód na rozwój rolnictwa

zna liczbę ludności Indii wymienia główne cechy rolnictwa

Indii (przeludnienie na wsi, sztuczne nawadnianie, zależność od monsunów)

odczytuje z mapy główne uprawy Indii

wskazuje wpływ środowiska przyrodniczego na gospodarkę

Ameryki Północnej wyjaśnia znaczenie

Kordylierów jako bariery rozwoju gospodarczego

omawia rolę Kanału Panamskiego

ocenia środowisko przyrodnicze Ameryki Północnej pod kątem rozwoju gospodarczego

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania struktury etniczno-rasowej ludności USA

ukazuje problemy społeczne (nielegalny napływ imigrantów, starzenie się społeczeństwa, nowe ruchy religijne)

analizuje mapę rozmieszczenia ludności i miast w USA

wyjaśnia przyczyny występowania wielkich obszarów bezodpływowych

analizuje różnice między diagramami klimatycznymi różnych miejsc rozległej Azji

omawia na podstawie mapy strefowość równoleżnikową klimatów, gleb, roślinności

wyjaśnia pochodzenie Bajkału – najgłębszego jeziora na ziemi

wyjaśnia znaczenie chińskich rzek dla rolnictwa i osadnictwa

wyjaśnia problemy

Japonii wymienia kataklizmy utrudniające

rozwój kraju ukazuje na podstawie danych

statystycznych Japonię, jako potęgę gospodarczą świata

wskazuje na przykładach przystosowanie gospodarki Japonii do niekorzystnych warunków środowiskowych

wymienia cechy nowoczesnego przemysłu Japonii

stosuje termin: gospodarka morska wskazuje na mapie państwa Azji

południowo-zachodniej, wymienia ich główne miasta

analizuje mapę surowców mineralnych tego obszaru

wymienia cechy klimatu tego rejonu

wskazuje na problemy związane z brakiem wody (odsalarnie, poszukiwanie wód głębinowych, retencja wód, sztuczne nawadnianie pól)

podaje przykłady wpływu religii na gospodarkę

wskazuje zróżnicowanie gospodarcze państw Azji (potęga Japonii, biedne kraje południowe, „tygrysy azjatyckie”, kraje naftowe)

wymienia najważniejsze problemy:

demograficzne Chin wyjaśnia konieczność

sztucznego nawadniania w rolnictwie Chin (ryż)

omawia rolę Chin, jako głównego producenta i konsumenta żywności na świecie

ukazuje na wykresach wzrost gospodarczy Chin w ostatnich latach

zna problemy polityczne Tybetu i Tajwany

wskazuje źródła konfliktów religijnych i społecznych na Półwyspie Indyjskim

ukazuje wpływ religii na gospodarkę kraju

wyjaśnia przyczyny niskiego wskaźnika urbanizacji (wymienia miasta milionowe)

omawia tradycyjny rozwój przemysłu włókienniczego (bawełna, juta)

ukazuje specyfikę i problemy wielkich miast indyjskich

wyjaśnia przyczyny rozwoju gospodarczego mimo prawie całkowitego braku surowców mineralnych, górzystości kraju, dużego zalesienia i przeludnienia Japonii

- walka z ubóstwem i niedożywieniem

- emigracje (głównie zarobkowe)

- konflikty wyznaniowe, etniczne, związane z dostępem do wody i inne

- degradacja środowiska - klęski żywiołowe (susze,

powodzie, tajfuny, trzęsienia ziemi, wulkanizm)

wskazuje na mapie kontynent Australii, wyspy, archipelagi Oceanii

zna pochodzenie wysp Oceanii (kontynentalne, wulkaniczne, koralowe)

odczytuje z mapy główne uprawy tych regionów

wyjaśnia przyczyny późnego poznania Australii

wymienia nazwiska Polaków zasłużonych w odkrywaniu i poznawaniu Australii i Oceanii

stosuje terminy: wody artezyjskie, rzeki i jeziora okresowe, deficyt wody, endemity, relikty

określa cechy klimatów Australii rozróżnia rodzaje pustyń wie kim są Aborygeni wymienia przykłady zwierząt i

rozumie wpływ jednorodności narodowej i religii na rozwój gospodarki – potęgę gospodarczą kraju

wyjaśnia rolę handlu i gospodarki morskiej w gospodarce kraju

omawia problemy związane z dużą gęstością zaludnienia i przekształceniem środowiska (odpady komunalne i przemysłowe, zanieczyszczenie powietrza i inne skutki tzw. ”efektu stłoczenia”

wyjaśnia przyczyny konfliktów na obszarze Azji południowo-wschodniej (religijne, etniczne)

wskazuje na ropę, jako główny czynnik bogactwa i problemów Azji południowo-wschodniej („petrodolary”, eksport ropy naftowej, drogi przewozu ropy i zagrożenia ekologiczne z tego wynikające)

wyjaśnia przyczyny zróżnicowania zamożności państw Azji

wyjaśnia przyczyny problemów społeczno-gospodarczych i podaje propozycję prób ich załagodzenia

podaje przykłady degradacji

roślin charakterystycznych dla Australii

wskazuje na mapie obszary należące do Arktyki i Antarktyki i inne obszary pokryte lodem

wykorzystując atlas podaje cechy klimatu subpolarnego i polarnego

zna przykłady zwierząt żyjących w rejonach arktycznych

wyjaśnia warunki tworzenia się lądolodu

środowiska Azji (np. Jezioro Aralskie, katastrofy tankowców)

ustala czynniki wpływające na główne zajęcia ludności Oceanii

korzystając z mapy określa cechy środowiska przyrodniczego Australii

zna genezę Wielkiej Rafy Koralowej i jej atrakcyjność turystyczną

analizuje mapę gęstości zaludnienia i lokalizację głównych miast Australii

ukazuje wpływ środowiska przyrodniczego na gęstość zaludnienia i poziom urbanizacji

omawia diagram ilustrujący strukturę handlu zagranicznego Związku Australijskiego i wyciąga wnioski

wyjaśnia na przykładach czym grozi brak naturalnej równowagi pomiędzy gatunkami zwierząt (plaga królików, myszy)

wyjaśnia wpływ klimatu na życie biologiczne regionów polarnych

wyjaśnia genezę lodowców

szelfowych i gór lodowych ukazuje znaczenie wypraw

polarnych; zna nazwiska polarników

zna zmiany wywołane działalnością człowieka na obszarach polarnych

zna grubość pokrywy lodowej na Antarktydzie

rozumie konieczność ochrony przyrody Arktyki i Antarktydy

IV.

Moje miejsce w Europie

52-53. Środowisko przyrodnicze Europy.

54.Państwa Basenu M. Śródziemnego.

55.Państwa Beneluxu – najgęściej zaludniony region Europy.

56. Wielka Brytania i Irlandia- wyspiarskie państwa Europy.

57.Alpejskie państwa Europy.

58.Państwa Półwyspu

Uczeń:

stosuje terminy: „stary świat”, Eurazja

zna główne cechy klimatów umiarkowanego i podzwrotnikowego i wskazuje na mapie regiony klimatyczne Europy

wyjaśnia na dowolny przykładzie związek między strefą roślinną a typem klimatu i gleb w Europie

wskazuje na mapie państwa leżące w Europie nad Morzem Śródziemnym i ich główne miasta

akweny tego morza (cieśniny, morza, zatoki, kanały)

zna dowody świadczące o rozwoju cywilizacji i kultury śródziemnomorskiej

na podstawie mapy i innych źródeł informacji podaje korzyści

Uczeń:

wskazuje na mapie granice między Europą i Azją

korzystając z mapy charakteryzuje: budowę geologiczną, ukształtowanie powierzchni, sieć hydrologiczną, typy klimatów, rodzaje roślinności i gleb Europy

odczytuje z mapy: nazwę i wysokość najwyższego szczytu Europy, nazwy wyżyn, nizin, pasm górskich, wysp, półwyspów, mórz, cieśnin, rzek i jezior

odczytuje i interpretuje krzywą hipsograficzną Europy

określa rolę Prądu Północnoatlantyckiego dla

Bałkańskiego.

59-60.Region państw skandynawskich.

61-62. Przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne Europy – lekcja powtórzeniowa i pisemny sprawdzian wiadomości.

63-64.Niemcy – największa potęga gospodarcza Europy.

65. Nasi południowi sąsiedzi – Czechy i Słowacja.

66.Ukraina – wielkie państwo Wschodniej Europy.

67.Litwa i Białoruś –sąsiedzi Polski.

68-69. Rosja – największy kraj Europy i Azji. Cechy środowiska i gospodarki. Problemy społeczne.

wynikające z walorów środowiska przyrodniczego Włoch

opisuje różnorodność krajobrazów włoskich (niziny aluwialne, wysokie góry, wapienne góry półwyspu, wulkany)

wyjaśnia znaczenie terminu „Benelux”

wskazuje na ,mapie państwa Beneluxu i na podstawie mapy omawia ich środowisko przyrodnicze

korzystając z mapy i danych statystycznych omawia cechy rolnictwa (wysoka wydajność z ha, towarowość, intensywność, eksport płodów rolnych)

wskazuje na Rotterdam jako na największy port świata

stosuje termin: urbanizacja ustala zalety i wady wyspiarskiego

położenia Wielkiej Brytanii i Irlandii

wie, że Wielka Brytania była kolebką rozwoju przemysłu na świecie (włókienniczego, hutniczego)

analizuje wykres składu etnicznego ludności Wielkiej Brytanii

zna podział państwa na krainy historyczne

wymienia nowoczesne gałęzie

Europy analizuje diagramy klimatyczne określa dominanty państw

Basenu Morza Śródziemnego (klimat podzwrotnikowy, ciepłolubna roślinność, sztuczne nawadnianie, ogromna ilość zabytków cywilizacji i kultury)

omawia walory turystyczne powyższego regionu oraz znaczenie rekreacyjne Morza Śródziemnego

dostrzega wpływ cywilizacji śródziemnomorskiej na rozwój kultury europejskiej

podkreśla wysoki rozwój komunikacji (szybkie koleje, autostrady, komunikacja śródlądowa)

wskazuje na mapie miasta Włoch i omawia ich znaczenie

wyjaśnia przyczyny różnic w rozwoju gospodarczym bogatej części północnej i ubogiej południowej

wskazuje historyczną i współczesną rolę Rzymu i Watykanu

rozpoznaje na obrazach ważne zabytki Włoch

wskazuje dominanty

70.Współczesne problemy sp6ołeczno- gospodarcze i polityczne Europy.

71-72. Nasi sąsiedzi – lekcja powtórzeniowa i kontrolna .

73.Konflikty w Europie i na świecie.

przemysłu i lokalizuje je na mapie wyjaśnia znaczenie ropy naftowej

dla współczesnej gospodarki Wielkiej Brytanii

zna nazwy państw alpejskich i ich stolic i wskazuje je na mapie

zna cechy krajobrazu i klimatu górskiego (alpejskiego)

wskazuje na mapie rzeki biorące początek w Alpach i omawia ich znaczenie

wyjaśnia przyczyny piętrowego układu stref roślinnych w Alpach

wskazuje sposoby zagospodarowania środowiska przyrodniczego państw alpejskich

wyjaśnia termin: neutralność państwa

wskazuje na mapie państwa Półwyspu Bałkańskiego

na podstawie analizy map tematycznych w atlasie omawia środowisko przyrodnicze regionu bałkańskiego

zna główne przyczyny konfliktów w tym regionie

analizuje wykres struktury etnicznej państw byłej Jugosławii i dostrzega wielkie zróżnicowanie narodowościowe, kulturowe, językowe i religijne tego regionu

stosuje terminy :zróżnicowanie

środowiska przyrodniczego państw Beneluxu: nizinność, depresje (poldery), żyzność gleb, morski klimat

wyjaśnia konieczność walki Holendrów z morzem

uzasadnia rozwój niektórych dziedzin rolnictwa (ogrodnictwo, hodowla kwiatów, chów bydła)

oblicza średnią gęstość zaludnienia Holandii (lub Belgii), wskazuje główne miasta

wie, że Luksemburg i inne państwa Beneluxu mają najwyższe wskaźniki PKB na 1 mieszkańca rocznie w Unii Europejskiej

wymienia organizacje międzynarodowe mające siedziby w Brukseli i innych miastach tego regionu

wskazuje na rolę Belgii i Holandii w światowym handlu morskim

wyjaśnia wpływ kolonializmu na gospodarkę Wielkiej Brytanii

interpretuje i wyjaśnia strukturę zatrudnienia ludności Wielkiej Brytanii i potrafi ją porównać

etniczne, wyznaniowe, wybrzeże dalmatyński

wskazuje na mapie 5 państw skandynawskich i ich stolice oraz określa wpływ położenia geograficznego na gospodarkę tych krajów

uzasadnia rozwój głównych dziedzin gospodarki (rybołówstwo, handel i transport morski, eksport ropy naftowe, turystyka)

stosuje terminy: fiordy, szery, potencjał energetyczny rzek, gejzer)

określa na podstawie map tematycznych cechy środowiska przyrodniczego Niemiec

wyjaśnia przyczyny problemów ludnościowych (starzenie się społeczeństwa, połączenie obu części Niemiec)

analizuje wykres udziału Niemiec w produkcji przemysłowej Europy

wymienia znane w Polsce artykuły pochodzenia niemieckiego

wskazuje na mapie wielkie niemieckie porty i inne główne miasta

wie o podziale Czechosłowacji na dwa suwerenne państwa

odczytuje z map tematycznych warunki przyrodnicze tych państw, wykazując różnice między

ze strukturą innych państw omawia znaczenie i

różnorodność komunikacyjną wyspy z Europą i światem

wyjaśnia przyczyny konfliktu w Irlandii Północnej (terroryzm)

omawia przykłady pielęgnowania tożsamości narodowej

uzasadnia przyczyny tworzenia się lodowców górskich w Alpach i ich wpływ na rzeźbę, klimat i gospodarkę państw alpejskich

wyjaśnia przyczyny wiatru fenowego

podaje przyczyny wysokich stanów wód Renu i Rodanu (sposób zasilania – lodowcowy)

omawia rolę turystyki w Alpach analizuje problemy

komunikacyjne (tunele) zna nazwy organizacji

międzynarodowych mające swe siedziby w państwach alpejskich

omawia główne cechy gospodarki państw alpejskich

wyjaśnia zagrożenia państw Półwyspu Bałkańskiego płynące z położenia w strefie aktywności sejsmicznej i

Czechami a Słowacją ukazuje dominanty Czech:

- kraj śródlądowy - dobrze rozwinięte rolnictwo

(żyzne gleby, uprawa chmielu)

- ważne ośrodki przemysłowe - atrakcje turystyczne (Złota

Praga, Karlowe Wary) określa dominanty Słowacji:

- górzystość kraju - słabe gleby, duża lesistość - brak surowców mineralnych - atrakcyjność turystyczna

(kras słowacki, wyprawy wysokogórskie, sporty zimowe)

- Bratysława – główne miasto wymienia czynniki przyrodnicze i

historyczne sprzyjające gospodarce Ukrainy i te, które stanowią barierę jej rozwoju:

- urozmaicona rzeźba terenu - kontynentalizm klimatu

wzrastający ku wschodowi, na południu klimat podzwrotnikowy

- żyzne gleby – czarnoziemy - przeszłość historyczna - zasoby surowcowe (węgiel

kamienny, rudy żelaza i manganu)

wulkanicznej wyjaśnia przyczyny konfliktów

etnicznych i wyznaniowych w tym regionie

omawia znaczenie turystyki dla gospodarki państw Półwyspu Bałkańskiego

wyjaśnia znaczenie Prądu Norweskiego dla środowiska przyrodniczego i gospodarki państw skandynawskich

wykazuje i uzasadnia prozdrowotne i ekologiczne działania społeczeństwa państw skandynawskich

ocenia korzystne i niekorzystne warunki rozwoju gospodarki państw skandynawskich

wskazuje specyfikę gospodarczą państw: Islandia – rybołówstwo, wykorzystanie energii geotermicznej

Dania – wysokotowarowe rolnictwo

Norwegia – hydroelektrownie, ropa naftowa

Szwecja – górnictwo rud żelaza

zna problemy życia ludności Ukrainy

wskazuje na mapie główne miasta Ukrainy

wyjaśnia korzyści płynące z tranzytowego położenia Białorusi

zna kontakty Polonii białoruskiej z Polską oraz omawia powiązania Polski z Białorusią

określa podstawy na których opiera się gospodarka Białorusi:

- tranzyt (drogowy, rurociągowy)

- rolnictwo (kołchozy, sowchozy)

- słaby technologicznie przemysł

na podstawie analizy map charakteryzuje środowisko przyrodnicze Litwy (wyszukuje podobieństwa z Polską)

wyjaśnia problemy związane z przeobrażeniem gospodarki dla Białorusi i Litwy

oznacz na mapie główne miasta Białorusi i Litwy

analizuje położenie Rosji wskazując na jego korzyści i cechy negatywne

omawia różnice środowiskowe między dwoma wybranymi regionami Rosji w oparciu o mapę

Finlandia – przemysł drzewny

wskazuje na mapie landy niemieckie i ich główne miasta oraz okręgi przemysłowe i główne, wodne połączenia śródlądowe

porównuje wartość eksportu i importu Niemiec (wykres) i wyciąga wnioski

udowadnia na podstawie różnych źródeł znaczenie Niemiec w gospodarce światowej

wyjaśnia przyczyny degradacji środowiska i sposoby jego rekultywacji

wykazuje związek między środowiskiem przyrodniczym a sposobem gospodarowania Czech i Słowacji

wyjaśnia konieczność ochrony przyrody w Tatrzańskim Parku Narodowym

analizuje wykresy i podaje wnioski:

- przyrostu naturalnego w Czechach

- struktury surowcowej produkcji energii elektrycznej Słowacji

ocenia warunki przyrodnicze i

wskazuje na mapie strefy klimatyczno-roślinne Rosji

wskazuje na podstawie analizy wykresu pozycję Rosji w wydobyciu surowców energetycznych w świecie

wskazuje na mapie obszary wydobycia bogactw mineralnych w Rosji

zna problemy Europy: - zmiany na mapie

politycznej - ujemny przyrost naturalny

w wielu państwach, starzenie się społeczeństw

- migracje zarobkowe - różnice między poziomem

gospodarczym Europy Zachodniej i Wschodniej

- degradacja środowiska przyrodniczego

poziom rozwoju gospodarczego obu państw i wykazuje podobieństwa i różnice między nimi

omawia wpływ przemysłu na degradację środowiska przyrodniczego (Czechy)

omawia znaczenie i wskazuje na mapie główne ośrodki przemysłowe Ukrainy

przedstawia skutki katastrofy w Czarnobylu

wyjaśnia na czym polegają reformy gospodarcze na Ukrainie, problemy ich wprowadzania i ich skutki społeczno-gospodarcze

w oparciu o mapę wyjaśnia wpływ środowiska na sposoby gospodarowania w Białorusi (brak dostępu do morza, zabagnienie i nizinność kraju, kontynentalizm klimatu, duża lesistość, niewiele surowców mineralnych)

wyjaśnia skutki katastrofy w Czarnobylu dla Białorusi

omawia cechy Litwy jako kraju przemysłowo-rolniczego (energetyka jądrowa, przemysł spożywczy, chów zwierząt)

charakteryzuje strukturę

narodowościową Litwy omawia związki Polski z Litwą oznacza na mapie przejścia

graniczne z Litwą i Białorusią, wyjaśnia ich rolę

omawia znaczenie obwodu kaliningradzkiego dla Rosji

stosuje termin kryptodepresja wyjaśnia wpływ klimatu,

roślinności i gleb na gospodarę państwa

na podstawie różnych źródeł informacji omawia rolę Moskwy i Sankt Petersburga w przeszłości i obecnie

charakteryzuje problemy wynikające ze zróżnicowanej struktury ludności

przedstawia problemy komunikacyjne tego wielkiego kraju i sposoby ich rozwiązania

omawia wpływ przemian polityczno-gospodarczych i społecznych na warunki życia ludności

wyjaśnia przyczyny i skutki problemów występujących w różnych regionach Europy

WYMAGANIA Z GEOGRAFII W KLASIE III GIMNAZJUM

OPRACOWANE PRZEZ IWONĘ KOROLKIEWICZ I MARIĘ ŁABIENIEC

Lp. Dział programu

Tematy lekcji

(jedn. met.)

Wymagania programowe Uwagi

podstawowe ponadpodstawowe

I.

Potencjał naturalny Polski

1.Położenie Polski w Europie i jego konsekwencje.

2.Podział administracyjny Polski.

3.Budowa geologiczna Polski.

4.Ukształtowanie powierzchni Polski.

5.Klimat Polski.

6.Wody powierzchniowe i podziemne Polski.

7.Gleby i ich przydatność rolnicza w Polsce.

8.Lasy w Polsce.

Uczeń:

określa na podstawie mapy długość i szerokość geograficzną krańcowych punktów Polski

oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Polski

oblicza różnicę czasu miejscowego między wybranymi miejscowościami

podaje strefę czasu dla Polski określa strefowy czas urzędowy (zimowy i

letni) wskazuje położenie Polski w środkowej

części Europy stosuje terminy: terytorium państwa –

lądowe, morskie, powietrzne zna wielkość obszaru powierzchni Polski wskazuje na mapie granice Polski z

poszczególnymi państwami sąsiednimi wyjaśnia zasady trójstopniowego podziału

administracyjnego Polski stosuje terminy: administrowanie,

Uczeń:

wyjaśnia przyrodnicze konsekwencje położenia geograficznego Polski w umiarkowanych szerokościach geograficznych

określa posługując się mapą cechy położenia Polski na tle stref klimatycznych, roślinnych, glebowych i hydrografii Europy

wskazuje na mapie polski wody wewnętrzne, terytorialne i ekonomiczne oraz wyjaśnia ich praktyczne ich znaczenie dla naszego kraju

dokonuje krótkiego omówienia zmiany naszych granic na przestrzeni dziejów – wskazuje

9.Ochrona przyrody w Polsce.

10.Przyrodnicze i gospodarcze funkcje Morza Bałtyckiego.

11-12.Środowisko przyrodnicze Polski-lekcja powtórzeniowa i pisemny sprawdzian wiadomości.

samorząd lokalny wskazuje na mapie 16 województw,

wymienia ich nazwy uzasadnia znaczenie podziału

administracyjnego dla potrzeb zarządzania krajem

wyjaśnia znaczenie budowy geologicznej dla kraju i regionu

wskazuje na mapie wielkie struktury geologiczne Polski, podaje ich nazwy

wskazuje na mapie regiony: powstałe w prekambrze, erze paleozoicznej (orogenezie kaledońskiej i hercyńskiej), obszary fałdowania alpejskiego, objęte zlodowaceniami

wskazuje na mapie Polski miejsca (obszary) występowania głównych surowców mineralnych

potrafi czytać tablicę stratygraficzną wskazuje na mapie pojezierzy formy

polodowcowe i omawia prawidłowość ich rozmieszczenia

wymienia wewnętrzne i zewnętrzne czynniki , które wpłynęły na rzeźbę Polski

analizuje wykres (schemat) ukształtowania powierzchni Polski

wskazuje na mapie wybrane szczyty w Polsce i podaje ich wysokość

wymienia cechy ukształtowania powierzchni Polski

rozróżnia podstawowe formy rzeźby

konsekwencje tych zmian wykazuje związek między

geopolitycznym położeniem Polski w europie a korzyściami i zagrożeniami wynikającymi z tego położenia

podaje nazwy stolic województw oraz siedziby sejmików wojewódzkich

potrafi czytać (ze zrozumieniem) mapę administracyjną Polski

porównuje dane statystyczne dotyczące poszczególnych województw do swego województwa

wyjaśnia przy pomocy mapy geologicznej położenie Polski na granicy wielkich struktur geologicznych Europy

wskazuje związek budowy geologicznej z występowaniem bogactw mineralnych w Polsce

stosuje terminy: plejstocen, glacjał, formy polodowcowe (rynny lodowcowe, pradoliny, sandry, misy jeziorne,

powierzchni Polski wskazuje na mapie Polski krajobraz

staroglacjalny i młodoglacjalny omawia czynniki, które wpływają na

klimat Polski wyjaśnia terminy: izotermy, amplituda

temperatury, izobary, prognoza pogody posługuje się termometrem

wiatromierzem, deszczomierzem, barometrem

podaje cechy klimatu umiarkowanego morskiego i kontynentalnego oraz klimatu przejściowego

porównuje cechy klimatu Polski charakteryzuje układ izoterm w styczniu i

lipcu wyjaśnia długość trwania okresu

wegetacyjnego w poszczególnych częściach Polski

wymienia składniki klimatu Polski i podaje ich główne dominanty

pamięta główne dane klimatyczne Polski (średnią temperaturę powietrza w styczniu i lipcu, średnią wielkość opadów atmosferycznych, przeważający kierunek wiatrów, średnią długość okresu wegetacyjnego)

wyjaśnia terminy: zasoby wodne, deficyt wód; podaje przyczyny występowania obszarów deficytu i nadmiaru wód

wskazuje na mapie główne rzeki Polski i ich dopływy a także rzeki pobrzeża

wzgórza morenowe, głazy narzutowe)

wyjaśnia pochodzenie form polodowcowych i wskazuje na mapie przykłady ich występowania

korzystając z tabeli stratygraficznej analizuje zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym Polski w dziejach Ziemi

podaje przykłady wykorzystania wiedzy geologicznej w gospodarce kraju

wyjaśnia wpływ budowy geologicznej na ukształtowanie powierzchni

omawia procesy kształtujące rzeźbę Polski: erozja, wietrzenie skał, działalność wiatru, działalność człowieka

charakteryzuje rzeźbę Polski (przy pomocy mapy hipsometrycznej)używając odpowiedniej terminologii

potrafi narysować schemat przedstawiający układ wypukłych i wklęsłych form ukształtowania powierzchni Polski i

Bałtyku, podaje ich nazwy określa sposoby zasilania naszych rzek wskazuje na mapie większe jeziora i

określa ich genezę (typ jeziora) wskazuje na mapie główne kanały wyjaśnia przyczyny i podaje skutki

powodzi w Polsce wymienia cechy charakteryzujące warunki

geograficzne Morza Bałtyckiego 9najmłodsze, śródlądowe, płytkie, mało słone, chłodne itd. ...)

na podstawie mapy Europy omawia położenie Bałtyku, lokalizację cieśnin, zatok, zalewów, mierzei, wysp

omawia przyrodnicze i gospodarcze funkcje Morza Bałtyckiego

wymienia czynniki, które przyczyniły się do tak dużego zanieczyszczenia wód Bałtyku

wskazuje na mapie porty w Polsce oraz ważniejsze nadmorskie miejscowości turystyczne

wskazuje na konieczność współpracy państw bałtyckich w celu ochrony środowiska przyrodniczego Bałtyku

wymienia składniki gleby i czynniki glebotwórcze

omawia genezę i lokalizację gleb w Polsce wyjaśnia czego dotyczą klasy bonitacyjne

gleb ocenia gleby pod względem ich żyzności

wskazać je na mapie wyjaśnia wpływ lodowca i

lądolodu na rzeźbę kraju podaje nazwy i wskazuje

na mapie kierunki napływu mas powietrza na Polskę

definiuje terminy: okres wegetacyjny, usłonecznienie

wyjaśnia przyczyny rozkładu średnich rocznych sum opadów atmosferycznych w Polsce oraz długości trwania okresu wegetacyjnego

wyjaśnia konsekwencje klimatyczne położenia Polski

wyjaśnia wpływ ścierania się różnych mas powietrza atmosferycznego na przejściowość klimatu Polski

czyta mapy klimatyczne; charakteryzuje klimat wybranego regionu na podstawie map

interpretuje komunikaty meteorologiczne

przewiduje pogodę dla poszczególnych obszarów na podstawie map

podaje nazwę naturalnej strefy roślinnej, w której położona jest Polska

wymienia typy lasów występujących w Polsce

omawia funkcje lasów (gospodarcze, zdrowotne, retencyjne i inne)

wymienia naturalne zespoły roślinne w Polsce (oprócz lasów) i lokalizuje je na mapie (torfowiska, roślinność stepowa, wydmy, roślinność wodna)

wskazuje na mapie główne kompleksy leśne

podaje przykłady występowania obszarów zdegradowanych w Polsce

podaje przyczyny degradacji środowiska przyrodniczego w Polsce

wskazuje na mapie parki narodowe oraz obszary ekologicznego zagrożenia

wyjaśnia znaczenie środowiska przyrodniczego jako potencjału naturalnego Polski

rozpoznaje na obrazach rośliny i zwierzęta prawnie chronione w Polsce

zna formy ochrony przyrody w Polsce i wyjaśnia konieczność ochrony środowiska przyrodniczego

stosuje terminy: elementy środowiska przyrodniczego, położenie geograficzne, budowa geologiczna, rzeźba, klimat, wody, gleby, świat organiczny

meteorologicznych wyjaśnia wpływ klimatu na

okres wegetacji roślin i stan wód

omawia czynniki wpływające na wielkość zasobów wodnych w Polsce

podaje cechy sieci rzecznej w Polsce

wskazuje na mapie zasięgi dorzeczy i zlewisk; wyznacza dział wód

ocenia stopień przydatności i wykorzystania polskich rzek jezior i kanałów w gospodarce kraju

omawia znaczenie wód podziemnych jako ważnego elementu zasobów wodnych kraju

wskazuje różnice między wodami: zaskórnymi, gruntowymi, artezyjskimi i mineralnymi

wskazuje na mapie lokalizację polskich uzdrowisk (wód mineralnych)

ocenia zasoby wód w Polsce

wyjaśnia na podstawie wykresu rozkład

temperatury wód Bałtyku w ciągu roku

omawia zasolenie morza, prądy morskie, zjawiska lodowe (wykorzystując odpowiednią mapę w podręczniku)

wskazuje miejsca występowania różnego typu wybrzeży Bałtyku

wyjaśnia wpływ zaludnienia i zagospodarowania obszaru zlewiska Bałtyku na czystość jego wód

analizuje mapy rozmieszczenia łowisk na Bałtyku

potrafi narysować lub rozpoznać profil z oznaczonymi poziomami glebowymi

analizuje mapę rozmieszczenia gleb uwzględniając ich żyzność

wymienia klasy bonitacyjne gleb i charakteryzuje ich przydatność rolniczą

wyjaśnia terminy: degradacja gleby, rekultywacja gleby

wyjaśnia zależność szaty

roślinnej od klimatu charakteryzuje różne typy

lasów (bory, grądy łęgi, olsy, buczyny)

analizuje lesistość Polski wg województw (w oparciu o mapę)

omawia strukturę wiekową lasów w Polsce

ocenia lesistość Polski na tle krajów Europy

stosuje terminy: potencjał przyrodniczy, rozwój zrównoważony

rozróżnia formy ochrony przyrody: parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, pomniki przyrody

wyjaśnia terminy: świadomość ekologiczna, ekologia

stosuje nazwy i terminy geograficzne dotyczące potencjału naturalnego Polski

lokalizuje na mapie obiekty geograficzne Polski

wyjaśnia współzależność między strefą oświetleniową Ziemi, klimatem i szatą roślinną

ocenia walory przyrodnicze Polski

Lp. Dział programu

Tematy lekcji

(jedn.met.)

Wymagania programowe Uwagi

podstawowe Ponadpodstawowe

II.

Regiony geograficzne

13.Pobrzeże Południowobałtyckie – związek gospodarki ze środowiskiem.

14.Pojezierza Polskie przykładem rzeźby młodoglacjalnej.

15.Zróżnicowanie poziomu gospodarczego Nizin Środkowopolskich.

16.Wyżyny Polskie – zróżnicowanie środowiskowe i gospodarcze.

17.Kotliny Podkarpackie

Uczeń: wskazuje na mapie

regiony geograficzne Polski

rozróżnia rodzaje krajobrazów przyrodniczych i przekształconych przez człowieka

wymienia regiony wchodzące w skład Niżu polskiego i wskazuje je na mapie

opisuje obszar o krajobrazie młodoglacjalnym i staroglacjalnym

w oparciu o mapy dokonuje ogólnogeograficznej charakterystyki regionów nadmorskich

wskazuje na mapie obszary należące do pobrzeży południowobałtyckich

Uczeń:

wyjaśnia kryteria podziału na regiony geograficzne Polski

stosuje termin: formy antropogeniczne i podaje przykłady ich występowania

charakteryzuje główne regiony wykorzystując mapy tematyczne w atlasie

wyjaśnia genezę obszarów młodoglacjalnych i staroglacjalnych

rozróżnia elementy rzeźby młodoglacjalnej (na obrazie oraz w terenie)

omawia charakterystyczne cechy klimatu Niżu Polskiego

wyjaśnia genezę rzeźby (form terenu) na polskich pobrzeżach

– środowisko a gospodarka.

18.Sudety i Przedgórze Sudeckie – gospodarka a degradacja środowiska. 19.Karpaty – związek środowiska z gospodarką.

20-21.Krainy geograficzne Polski – lekcja kontrola.

stosuje terminy: kępy, brzeg klifowy, pradolina, brzeg wydmowy mierzeja, wędrujące wydmy, równiny deltowe

wyjaśnia potrzebę utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego i Wolińskiego Parku Narodowego

wykazuje zależność między warunkami tworzenia się delty a żyznością gleb na Żuławach

określa gospodarcze wykorzystanie tego regiony

wskazuje na mapie wielkie porty morskie i inne ośrodki pełniące ważne funkcje gospodarcze i społeczne

wymienia osady lodowcowe

wskazuje na mapie: Pojezierze Mazurski, Pomorskie, Wielkopolskie, krótko je charakteryzuje

wskazuje na mapie wybrzeża klifowe i wydmowe nad Bałtykiem

określa przyczyny zróżnicowania wybrzeży

wyjaśnia genezę Żuław Wiślanych (równiny aluwialnej i delty Wisły)

proponuje gospodarcze wykorzystanie naszego wybrzeża

w oparciu o dostępne źródła informacji wykonuje poster reklamujący nasze nadmorskie regiony

analizuje mapę rozmieszczenia form rzeźby młodoglacjalnej na pojezierzach

wskazuje możliwość gospodarczego wykorzystania polskich pojezierzy

wyjaśnia określenia: „Szwajcaria Kaszubska”, Park Etnograficzny, „zielone płuca Polski”, tężnia

wskazuje różnice pomiędzy poszczególnymi regionami pojezierzy

wyjaśnia znaczenie

ER

ER

lokalizuje na mapie ważne obiekty geograficzne: Wieżyca, Dylewska Góra, Wzgórza Szeskie, większe ośrodki miejskie, rzeki, jeziora, kanały i inne

wymienia walory regionów pojezierzy

wyjaśnia potrzebę utworzenia Parku Narodowego Borów Tucholskich i wskazuje go na mapie

wskazuje na mapie główne miasta pojezierzy

określa położenie geograficzne Poznania i wyjaśnia jego znaczenie w regionie

wskazuje na mapie główne regiony Niżu Środkowopolskiego: Nizinę Śląską, wielkopolską, Mazowiecką, Podlaską i Polesie Lubelskie

wyjaśnia związek między budową geologiczną (obszar

nielicznych surowców mineralnych występujących w tych regionach

wyjaśnia różnicę między krajobrazem pojezierzy a staroglacjalną rzeźbą występującą w krajobrazie nizin środkowopolskich

wskazuje podobieństwa i różnice pomiędzy poszczególnymi regionami Nizin Środkowopolskich

ocenia przydatność rolniczą gleb w poszczególnych regionach

wyjaśnia genezę wydm występujących na Nizinie Mazowieckiej

wyjaśnia sposób zalegania wód artezyjskich na Nizinie Mazowieckiej

omawia położenie Warszawy oraz jej stołeczną funkcję

wyjaśnia na czym polega proces krasowienia na Polesiu Lubelskim

stosuje terminy, bazalt, orogeneza hercyńska, dewon, karbon

wyjaśnia sposób powstania Pustyni Błędowskiej

polodowcowy) a współczesną rzeźbą regionu

wskazuje miejsca występowania surowców mineralnych (rudy miedzi, węgiel kamienny – węgiel brunatny, gaz ziemny

omawia na podstawie map tematycznych środowisko geograficzne poszczególnych regionów

wskazuje na mapie główne skupiska leśne, parki narodowe, główne miasta

wskazuje ważne szlaki tranzytowe biegnące przez te regiony

wskazuje wpływ środowiska przyrodniczego i na zróżnicowanie warunków życia i sposoby gospodarowania

omawia położenie Wyżyny Śląskiej na tle innych regionów Polski

podaje przyczyny deficytu wód na Wyżynie Śląskiej

proponuje sposób rozwiązywania problemów związanych z ochroną środowiska

wyjaśnia znaczenie Wyżyny Śląskiej dla gospodarki kraju

stosuje terminy: wapienie jurajskie, dolomity, wywierzyska, jary, ostańce wapienne

omawia dominanty Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej – korzystając z różnych źródeł informacji geograficznej

wyjaśnia osobliwości Ojcowskiego Parku Narodowego

wymienia dominanty przyrodnicze i gospodarcze Niecki Nidy

wyjaśnia znaczenie Niecki Nidy dla kraju (gips, less, muzeum zegarów w Jędrzejowie) korzystając z różnych źródeł

stosuje terminy : kwarcyty kambryjskie, gołoborza,

korzystając z map w atlasie charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej

stosuje terminy: zagłębie węglowe, kopalnia głębinowa, szyb, hałda

wykazuje związek między wydobyciem surowców a uprzemysłowieniem

wyjaśnia przyczyny degradacji Wyżyny Śląskiej

wskazuje na mapie ważniejsze miasta tego regionu

charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej wykorzystując mapy tematyczne w atlasie

wyjaśnia terminy: zjawiska krasowe, formy krasowe

potrafi rozpoznać formy krasowe na obrazie (rysunku, rycinie,

wietrzenie mrozowe, zjawiska krasowe, pokrywa lessowa

wyjaśnia położenie gołoborzy

dostrzega związek między rodzajem skał a glebą (wapienie – rędziny, less – czarnoziemy)

wyjaśnia związki Stefana Żeromskiego i Henryka Sienkiewicza z Wyżyną Kielecko-Sandomierską

wymienia główne funkcje ważniejszych miast regionu

stosuje terminy: wąwóz lessowy, niecka kredowa, utwory jurajskie

opisuje krajobrazy Wyżyny Lubelskiej

wyjaśnia przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa w tym regionie

omawia funkcje ważniejszych miast (Lublin, Nałęczów, Chełm, Kraśnik)

stosuje termin: zapadlisko tektoniczne

wyjaśnia pochodzenie żyznych gleb w Kotlinach Podkarpackich

wymienia warunki

szkicu) omawia położenie

Niecki Nidy i inne elementy środowiska przyrodniczego tego regionu na podstawie analizy map tematycznych w atlasie

wskazuje na mapie Góry Świętokrzyskie (ich najwyższe pasmo) oraz Wyżynę Sandomierską

wymienia nazwę najwyższego szczytu Gór Świętokrzyskich (wraz z wysokością)

wymienia surowce mineralne, z których niegdyś słynął ten region i te, które dziś są tam eksploatowane

podaje czynniki, które przyczyniły się do powstania Staropolskiego Okręgu Przemysłowego

wymienia surowce mineralne Wyżyny Lubelskiej i zna sposoby ich gospodarczego wykorzystania

korzystając z mapy

sprzyjające rozwojowi rolnictwa

opisuje przemysłowe znaczenie regionu (Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy, Stalowa Wola, Mielec, Rzeszów, Tarnów)

wyjaśnia pochodzenie współczesnej rzeźby Sudetów na tle przeszłości geologicznej Polski

wyjaśnia określenie „Czarny Trójkąt Europy”

opisuje gospodarcze znaczenie Sudetów

ukazuje środowisko Sudetów jako potencjał naturalny Polski i propaguje potrzebę jego ochrony

wskazuje sposoby rozwiązania bezrobocia w Wałbrzychu po zamknięciu kopalń węgla kamiennego

proponuje trasę wycieczki w Sudety (wykonuje szkic trasy ustalając skale i legendę)

wyjaśnia pochodzenie różnych form rzeźby w Sudetach

wyjaśnia termin: Karpaty

geologicznej i mapy gleb wskazuje związek budowy geologicznej z rodzajem gleb

wskazuje na mapie Roztoczański Park Narodowy i zna przyczyny jego utworzenia

wskazuje na mapie Kotlinę Oświęcimską, Kotlinę Sandomierską, Bramę Krakowską

wskazuje na mapie miejsca występowania surowców mineralnych (ropy naftowej, gazu, siarki)

opisuje rolę Krakowa dla kultury i gospodarki kraju

wyjaśnia znaczenie Oświęcimia dla Polaków i społeczności międzynarodowej

wskazuje na mapie pasma górskie Sudetów, Przedgórze Sudeckie, Kotlinę Jeleniogórską, Kotlinę Kłodzką, Śnieżkę, Wałbrzych i inne większe miasta

fliszowe podaje nazwy skał

występujących w Karpatach wyjaśnia związek budowy

geologicznej i rzeźby – podając czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które tę rzeźbę kształtowały

wykazuje szkic rzeźby form poszczególnych regionów Karpat dla wykazania różnic między tymi regionami

wie kim był Ignacy Łukasiewicz i zna jego osiągnięcia

wyjaśnia przy pomocy szkicu budowę geologiczną Tatr

wykazuje związek między procesami wietrzenia a rodzajem skał

wyjaśnia termin: roślinność reliktowa

omawia potrzebę utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego

wskazuje związek między gospodarczym wykorzystaniem poszczególnych regionów a ich budową geologiczną,

regionu wskazuje na mapie

surowce mineralne i znane ośrodki wypoczynkowe w Sudetach

wykonuje folder promujący Sudety (korzystając z różnych źródeł)

stosuje terminy: młode góry , fałdowanie alpejskie, kreda, trzeciorzęd

określa położenie Karpat na mapie Europy

analizuje mapę podziału Karpat (Pogórze Karpackie, Beskidy, Podhale, Pieniny, Tatry) przyjmując jako kryteria: budowę geologiczną, rzeźbę

zna nazwy kilku najwyższych szczytów Tatr oraz wysokość Rysów

stosuje terminy: budowa fałdowa, trzon krystaliczny

charakteryzuje rzeźbę Tatr wymieniając nazwy

rzeźbą i klimatem wskazuje regiony

geograficzne Karpat jako potencjał naturalny Polski i ocenia zakres i sposoby wykorzystania tego potencjału

proponuje trasę kilkudniowej wycieczki w Karpaty, opracowując szkic trasy (ustalając skalę mapy), podając możliwości poruszania się w górach różnymi szlakami turystycznymi

korzystając z różnych źródeł informacji wykonuje portfolio lub poster na temat Tatr

form terenu opisuje powstawanie i

skutki wiatru halnego na podstawie tabeli

(podręcznik str. 1 omawia wielkość średnich temperatur powietrza w Tatrach na tle sąsiednich regionów

analizuje na podstawie szkicu rozmieszczenie pięter klimatyczno- roślinnych w Tatrach

podaje dominanty rzeźby regionów wchodzących w skład Karpat

korzystając z różnych źródeł informacji opracowuje artykuł promocyjny (reklamowy) na temat wybranego regionu Karpat

wskazuje na mapie regiony Karpat (Tatry, Podhale, Pieniny, Beskidy, Pogórze Karpackie)

analizuje mapy tematyczne Karpat zamieszczone w

atlasach korzysta z map

topograficznych poszczególnych regionów Karpat, omawiając trasę wycieczki wskazaną przez nauczyciela

III.

Potencjał gospodarczy Polski

22.Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa.

23..Efekty gospodarowania w rolnictwie – produkcja roślinna i zwierzęca.

24.Rybactwo i

Uczeń:

stosuje terminy: gospodarka narodowa, światowa, rynkowa, Produkt Krajowy Brutto

określa cechy gospodarki rynkowej

zna udział sektorów gospodarki w wytwarzaniu PKB

zna procenty ludności zatrudnionej w przemyśle, rolnictwie i usługach

wie, że wielkość wytworzonego PKB na jednego mieszkańca jest

Uczeń:

stosuje terminy: potencjał gospodarczy, wskaźnik rozwoju gospodarczego

porównuje wskaźnik PKB Polski na tle krajów Europy i do krajów pozaeuropejskich

ocenia wielkość wytwarzanego PKB w Polsce przez poszczególne sektory gospodarki, formułuje wnioski

omawia cechy gospodarki

rybołówstwo w Polsce. Problem wyżywienia ludności kraju.

25.Przemysł w gospodarce narodowej – struktura, funkcje i czynniki lokalizacji.

26.Przemysł energetyczny podstawą rozwoju gospodarki Polski.

27.Przegląd ważniejszych gałęzi przemysłu Polski.

28.Ważniejsze okręgi przemysłowe Polski. Sytuacja polskiego przemysłu.

29.Transport i

wskaźnikiem poziomu rozwoju gospodarczego kraju

stosuje terminy: chów, hodowla roślin i zwierząt

wymienia działy rolnictwa określa % udziału użytków

rolnych w powierzchni kraju i ich formy (grunty orne, łąki, pastwiska, sady)

wymienia czynniki rozwoju rolnictwa

rozumie wpływ czynników społecznych i politycznych na rozwój rolnictwa

analizując mapy: gospodarczą i fizyczną, określa i wskazuje na mapie regiony rolnicze kraju i ich cechy

wyjaśnia znaczenie produkcji rolnej w wyżywieniu ludności kraju

czyta i interpretuje mapy tematyczne – dostrzega związki między elementami środowiska przyrodniczego i regionami rolniczymi

stosuje terminy: plony, zbiory, struktura upraw

zna główne rośliny uprawne i zwierzęta chowane w Polsce

wskazuje na mapie gospodarczej rozmieszczenie upraw i chowu

rynkowej, jej pozytywne i negatywne skutki

ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

uzasadnia zależność występowania regionów rolniczych od warunków przyrodniczych

uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania powierzchnią kraju i użytkami rolnymi

na podstawie zebranych informacji z różnych źródeł, omawia problemy polskiego rolnictwa

stosuje termin: produkcja towarowa rolnictwa

porównuje wielkość produkcji rolnej Polski z krajami Europy, określa i formułuje wnioski

omawia związki między wielkością produkcji a rynkiem zbytu płodów rolnych

uzasadnia związki między produkcją roślinną, zwierzęcą i przemysłową

proponuje zmiany w strukturze upraw i chowu zwierząt w różnych regionach kraju

korzystając z różnych źródeł informacji omawia zmiany, które

łączność – rola w gospodarce kraju

30.Handel zagraniczny – niezbędny czynnik rozwoju gospodarczego.

31.Turystyka i jej znaczenie w gospodarce kraju. Główne regiony turystyczne Polski.

32-33.Gospodarka Polski-lekcja powtórzeniowa i pisemny sprawdzian wiadomości.

zwierząt czyta i interpretuje dane liczbowe i

wykresy dotyczące produkcji rolnej

określa rodzaje przemysłu spożywczego

wskazuje na mapie największe ośrodki tego przemysłu

dostrzega związki między produkcją rolniczą i przemysłową

rozumie potrzebę restrukturyzacji rolnictwa polskiego

stosuje termin: formy własności ziemi

porównuje korzystając z danych statystycznych wielkość gospodarstw rolnych w Polsce na tle krajów Europy

wyjaśnia wpływ reformy rolnej na zmiany ustroju Polski po 1989 roku na własność gospodarstw i ich wielkość

określa wyposażenie techniczne rolnictwa w środki produkcji oraz wskazuje rynki zbytu produktów rolnych

rozumie potrzebę zmian w polskim rolnictwie przed wstąpieniem do Unii Europejskiej, określa te zmiany

omawia cechy i znaczenie rolnictwa ekologicznego

nastąpiły w rolnictwie polskim po II wojnie światowej i te, które powinny nastąpić przed wstąpieniem Polski do UE

przedstawia swoje stanowisko wobec zmian jakie mają nastąpić w polskim rolnictwie i w sprawie potrzeb rozwoju rolnictwa ekologicznego w naszym kraju

omawia czynniki rozwoju rybołówstwa i rybactwa

omawia problemy polskiego rybactwa i rybołówstwa oraz podaje propozycje ich rozwiązania

porównuje wielkość połowów ryb morskich na tle krajów Europy i krajów pozaeuropejskich

stosuje terminy: industrializacja, zagłębie, złoże mineralne

uzasadnia wpływ budowy geologicznej na występowanie surowców energetycznych

na podstawie zebranych informacji z rożnych źródeł prezentuje klasie problem surowców nieodnawialnych i wskazuje możliwości jego rozwiązania w Polsce

określa wydobycie roczne: węgla kamiennego, brunatnego, energii

stosuje terminy: rybołówstwo, rybactwo, morska strefa ekonomiczna Polski

określa wartość spożywczą ryb, ich spożycie na głowę mieszkańca w porównaniu z krajami Europy

wskazuje na mapie główne łowiska morskie i słodkowodne Polski

lokalizuje na mapie porty rybackie i miasta, w których są największe zakłady przetwórstwa ryb morskich i słodkowodnych

czyta i interpretuje dane liczbowe, wykresy, dotyczące połowów ryb w Polsce

stosuje terminy: baza surowcowa, przemysł, czynniki lokalizacji przemysłu

określa działy i główne gałęzie przemysłu

zna % ludności pracującej w przemyśle

rozumie znaczenie przemysły w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju

stosuje terminy: ośrodek i okręg przemysłowy, czynniki lokalizacji przemysłu

podaje przykłady tradycyjnych i nowoczesnych czynników lokalizacji przemysłu

elektrycznej w Polsce i porównuje z innymi krajami Europy

porównuje i ocenia produkcję energii elektrycznej w Polsce na tle krajów Europy, formułuje wnioski

prezentuje swoje stanowisko za lub przeciw budowie elektrowni atomowej w Polsce

wyjaśnia konflikt między Polską a Czechami dotyczący zbudowania elektrowni atomowej blisko granicy z Polską ( w Telesinie)

wyjaśnia przyczyny spadku produkcji przemysłu metalurgicznego i elektromaszynowego w Polsce

porównuje bazę surowcową Polski z krajami Europy

wyjaśnia, dlaczego produkcja kwasu siarkowego pełni wiodącą rolę w rozwoju wszystkich gałęzi przemysłu chemicznego

określa surowce chemiczne importowane i wskazuje kraje importu

korzystając z rocznika statystycznego określa produkcję siarki, soli kamiennej, kwasu siarkowego w porównaniu z

czytając mapy gospodarcze określa i wskazuje ośrodki i okręgi przemysłowe

określa czynniki lokalizacji ośrodków przemysłowych

zna nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje je na mapie

wskazuje surowce energetyczne i nowe źródła energii cieplnej i elektrycznej

czyta mapę surowców energetycznych, w tym zagłębia węgla kamiennego, brunatnego oraz miejsca wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce

dostrzega potrzebę uzupełniania importem własnej bazy energetycznej

wymienia kraje i środki transportu jakimi są dostarczane do Polski importowane surowce energetyczne

wskazuje na mapie rzeki o dużym spadku masy wód i obszary występowania wód geotermalnych w Polsce

stosuje terminy: przemysł energetyczny, terawatogodzina

określa surowce wytwarzające energię elektryczną

innymi krajami Europy wyjaśnia związek lokalizacji

przemysłu z warunkami środowiska przyrodniczego i potrzebami ludzi

omawia potrzebę restrukturyzacji polskiego przemysłu

uzasadnia związek między występowaniem okręgów przemysłowych a rozmieszczeniem ludności i rozwojem aglomeracji a przekształcaniem środowiska przyrodniczego

proponuje sposoby ograniczania skutków nadmiernego rozwoju przemysłu

na podstawie zebranych informacji z różnych źródeł opracowuje charakterystykę wybranego okręgu przemysłowego i prezentuje ją w klasie

wyjaśnia potrzebę budowy autostrad w Polsce, omawia problemy związane z ich budową, wskazuje na mapie Polski istniejące i planowane odcinki autostrad

ocenia jakość transportu kolejowego i dróg kołowych Polski na tle Europy

lokalizuje na mapie największe elektrownie cieplne pracujące na węglu kamiennym, brunatnym oraz hydroelektrownie

czyta dane liczbowe w roczniku statystycznym i na wykresach dotyczące produkcji energii elektrycznej w Polsce i na tle krajów Europy

określa zagrożenia wynikające z korzystania energii atomowej

wyjaśnia korzyści oszczędnego korzystania z energii elektrycznej

stosuje terminy: metalurgia, przemysł elektromaszynowy

określa wyroby produkowane przez te przemysły i wskazuje surowce, z których są wytworzone

wskazuje na mapie lokalizację hut: miedzi, cynku i ołowiu, aluminium

określa surowce, które Polska musi importować: rudy żelaza, boksyty, metale uszlachetniające stal – wanad, molibden

wymienia i wskazuje na mapie Polski największe ośrodki produkcji samochodów, taboru kolejowego, statków i maszyn rolniczych

analizuje wykresy i dane liczbowe w rocznikach statystycznych dotyczące produkcji: miedzi,

proponuje sposoby podnoszenia jakości dróg

określa gęstość sieci kolejowej i dróg kołowych w Polsce na tle krajów UE

ocenia warunki rozwoju transportu wodnego Polski na tle krajów Europy

proponuje sposoby lepszego wykorzystania warunków przyrodniczych do rozwoju transportu wodnego i gospodarki morskiej (korzystając z danych statystycznych)

wyjaśnia zalety i wady pasażerskiej komunikacji lotniczej

określa towary stanowiące przedmiot wymiany handlowej wskazując dla nich najlepsze środki transportu

omawia pozytywne i negatywne skutki komputeryzacji kraju

uzasadnia wpływ radia i telewizji na kształtowanie poglądów, opinii i postaw ludzkich

stosuje terminy: gospodarka turystyczna, infrastruktura turystyki

wyjaśnia dlaczego w rozwoju turystyki duże znaczenie ma polityka państwa i władz

żelaza, aluminium, samochodów na tle krajów Unii Europejskiej

określa gałęzie przemysłu chemicznego, mineralnego i drzewno-papierniczego

wskazuje na mapie obszary wydobycia surowców dla przemysłu chemicznego

wyjaśnia potrzebę importu surowców chemicznych

określa produkty wytwarzane przez te przemysły i omawia ich znaczenie w zaspokojeniu potrzeb ludności

wskazuje na mapie największe ośrodki produkcji przemysłu chemicznego, drzewnego, włókienniczego

czytając mapę gospodarczą charakteryzuje wybrane ośrodki i okręgi przemysłowe

wyjaśnia na przykładach wpływ uprzemysłowienia kraju na przekształcenie krajobrazu

stosuje terminy: usługi, komunikacja, transport wodny, lądowy, gęstość linii kolejowych i dróg kołowych, droga szybkiego ruchu , autostrada

określa rodzaje transporty lądowego

analizując mapy wskazuje szlaki

lokalnych ocenia warunki rozwoju turystyki

w Polsce na tle innych krajów Europy

na forum klasy prezentuje walory przyrodnicze i kulturowe wybranego regionu turystycznego Polski

stosuje terminy: bilans płatniczy, deficyt bilansu handlowego

ocenia strukturę towarową handlu zagranicznego Polski na tle krajów UE

porównuje korzystając z danych statystycznych udział sektora prywatnego w obrotach handlowych Polski

wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlowego Polski

wskazuje sposoby dochodzenia Polski do uzyskania dodatniego bilansu handlowego

kolejowe i drogowe o znaczeniu krajowym i międzynarodowym oraz główne przejścia graniczne

podaje przykłady znaczenia transportu lądowego dla ludzi i gospodarki kraju

dostrzega konieczność modernizacji i poprawy jakości transportu lądowego w Polsce

wskazuje na mapie Polski szlaki kolejowe – szybkiego ruchu pociągów

stosuje terminy: żegluga śródlądowa, morska, kabotażowa, DWT

czyta i analizuje mapę określając warunki rozwoju transporty wodnego w kraju

wskazuje na mapie kanały śródlądowe Polski i omawia ich wykorzystywanie

wyjaśnia gospodarcze i społeczne znaczenie dostępu Polski do morza przed II wojną światową i obecnie

określa rodzaje towarów transportowanych drogą rzeczno-kanałową i morską

wskazuje na mapie polskie porty śródlądowe i morski

określa funkcje miast portowych określa warunki przyrodnicze

kraju do rozwoju transportu

wodnego i uzasadnia możliwość lepszego ich wykorzystania w gospodarce Polski

stosuje terminy: transport lotniczy i przemysłowy

wymienia cechy transportu lotniczego i rodzaje transportowanych towarów

określa zadania przedsiębiorstwa lot

wskazuje na mapie świata najdłuższe linie lotnicze Polski

wymienia i wskazuje na mapie Europy główne linie lotnicze i porty „łączące” Polskę z krajami UE

określa rodzaje towarów transportu przesyłowego i omawia ich cechy

wskazuje na mapie Europy i Polski główne linie przesyłowe ropy naftowej, gazu ziemnego i prądu elektrycznego

stosuje terminy: łączność, internet, system łączności

wie od czego zależy zasięg audycji radiowych, telefonii komórkowej, odbiór programu telewizyjnego

wykazuje związek między łącznością a rozwojem społeczno-

gospodarczym krajów (ilość telewizorów, komputerów, Internetu, komórek telefonicznych na 1000 mieszkańców)

stosuje terminy: turystyka, ruch turystyczny, czynniki rozwoju turystyki, walory regionu, agroturystyka

omawia cele podróży turystycznych

omawia warunki rozwoju turystyki krajowej i swego regionu

wskazuje na mapie główne regiony turystyczne Kraju

rozumie potrzebę rozwoju turystyki jako źródła tworzenia dochodu narodowego

stosuje terminy: obrót towarowy, handel międzynarodowy, import, eksport, struktura towarowa, bilans handlowy, saldo bilansu – dodatnie i ujemne, marketing

analizuje dane liczbowe, wykresy, określa wielkość i rodzaje importu i eksportu towarów i usług objętych handlem międzynarodowym

rozumie konieczność importu towarów i usług

IV.

Polska na tle Europy i świata

34.Polska w świecie i Europie.

Problemy integracyjne na świecie, w Europie i w Polsce.

Uczeń:

omawia konsekwencje położenia Polski w Europie (przyrodnicze, społeczne i gospodarcze)

wskazuje na mapie skupiska Polonii na świecie, zna w przybliżeniu jej liczbę

wyjaśnia znaczenie wejścia Polski do struktur NATO i Unii Europejskiej

rozumie potrzebę współpracy gospodarki Polski z gospodarką państw sąsiednich

wyjaśnia potrzebę utrzymania przez Polskę współpracy z Polonią

korzystając z danych statystycznych określa pozycję gospodarczą Polski w Europie i na świecie

wymienia nazwy głównych międzynarodowych organizacji (NATO, ONZ, Unia Europejska ...)

podaje przykłady następstw wejścia polski w struktury NATO czy stowarzyszenia z UE

rozumie potrzebę zdobywania kompetencji potrzebnych do życia w zintegrowanej Europie (znajomość języka obcego,

Uczeń:

wyjaśnia związki polskiej gospodarki z gospodarką państw europejskich

podaje przykłady współpracy Polonii z ojczyzną

podaje dominanty Polski na tle Europy i świata (unikatowe zabytki, pozycje literatury, nazwiska znanych w świecie Polaków ... itp.)

stosuje terminy: unia celna, unia walutowa, wolny rynek, euroregion, euro

rozpoznaje symbole Unii Europejskiej

zna lokalizację siedzib UE wyjaśnia warunki przystąpienia

Polski do Unii wymienia te obszary negocjacji z

Unią Europejską, które na dzień dzisiejszy stwarzają Polakom największe problemy

wykorzystując różne źródła informacji opracowuje i przedstawia wybraną organizację międzynarodową, podaje jej cele, strukturę, przykłady działalności.

elastyczność zawodowa, kreatywność, przedsiębiorczość)

wskazuje państwa należące do UE, NATO.

V. Region w którym mieszkam

35.Środowisko przyrodnicze, ludność i gospodarka mojego regionu.

36-37.Podsumowanie wiadomości zdobytych w gimnazjum na lekcjach geografii.

ustala granice swojego regionu i wskazuje region na mapie

wyjaśnia zależności między elementami środowiska

wskazuje zagrożenia środowiska swojego regionu

zna liczbę ludności regionu i Białegostoku, wymienia problemy społeczno-gospodarcze

porównuje położenie swojego regionu na tle Polski

omawia elementy środowiska przyrodniczego korzystając z różnych źródeł

wyjaśnia wpływ przeszłości na kształtowanie się tożsamości narodowej i etnicznej

zna znaczenie swojego regionu w gospodarce kraju.