PSYCHODYNAMICZNE PODEJŚCIE DO OSOBOWOŚCI (1): KLASYCZNA

PSYCHOANALIZA 

GŁÓWNE ETAPY ROZWOJU PSYCHOANALIZY 

1. Etap wczesny:  Badania Freuda z Breuerem nad mechanizmami histerii i hipnozy (lata

80-te i 90-te XIX w.)

Sformułowanie podstaw doktryny psychoanalitycznej (początek XX w.). Freud i jego uczniowie - S. Ferenczi, Abraham, O. Rank, A. Adler, C. G. Jung.

(m.in. teoria przeniesienia, rozwoju psychoseksualnego i kompleksu Edypa, lęku, ego i mechanizmów obronnych)

 2. Wielka schizma - pierwsi dysydenciAlfred Adler (1910) – psychologia indywidualnaCarl Gustav Jung (1912) - psychologia analityczna

 

3. Neopsychoanaliza (lata 30-te, 40-te i 50-te):

szkoła kulturalistyczna (K. Horney, E. Fromm, H. S. Sullivan, M. Klein) – zainteresowanie kulturą i kontekstem interpersonalnym

nowa teoria ego (H. Hartmann, E. Kris, R. Loewenstein, D. Rapaport, E. Erikson) – zainteresowanie autonomią ego

4. Współczesna psychoanaliza (od lat 60-tych do chwili obecnej)teoria relacji z obiektem, psychologia „self” (M. Mahler, H. Kohout, D. Stern, D. Winnicot)

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA METAPSYCHOLOGII PSYCHO- ANALITYCZNEJ (punkt widzenia na życie psychiczne):

 DYNAMICZNY: popędy - siłą napędową psychiki.Bardziej ogólnie: rola dynamizmów afektywnych i motywacyjnych w wyjaśnianiu zachowania, "język" motywacyjny.

 TOPOGRAFICZNY: życie psychiczne jako gra procesów

świadomych, przedświadomych, i nieświadomych.

Rola świadomości: kontakt z rzeczywistością, dostarczanie uzasadnień dla nieświadomych pragnień.

Fundamentalna rola procesów nieświadomych.

Rodzaje "motywacyjnej nieświadomości": • Co nigdy nie było zwerbalizowane; • co było uświadamiane ale uległo wyparciu; • co jest źródłem wyparcia (i innych zniekształceń) - mechanizmy obronne

osobowości

STRUKTURALNY: życie psychiczne jako efekt "rywalizacji" pomiędzy trzema podstawowymi strukturami osobowości: id, ego, i superego.

 

EKONOMICZNY: życie psychiczne jako dystrybucja energii psychicznej.

Libido i popęd śmierci jako postaci energii psychicznej (pojęcie kateksji).

Przykład: następstwa tłumienia libido wg. Freuda.

Analogiczne współczesne koncepcje: „hydrauliczna" teorii agresji i katharsis.

Teoria zasobów poznawczych i przetwarzania kontrolowanego.

ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE PSYCHOANALIZY:

• zasada nad-determinizmu • zasada historycznego (rozwojowego) podejścia do osobowości i

jej zaburzeń. 

GŁÓWNE DZIAŁY PSYCHOANALIZY: 

TEORIA LIBIDO, ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO, I CHARAKTERU.

Fazy rozwoju psychoseksualnego i drogi rozwoju libido (oralna, analna, falliczna, latentna, genitalna)

Pojęcie fiksacji i regresji.

Typy charakteru związane z fazami rozwoju psychoseksualnego (Abraham): Charakter oralny receptywny, oralny agresywny, analny, genitalny.

Charaktery Fromma. Osobowość nieproduktywna: charakter receptywny, eksploatatorski, tezauryzatorski, merkantylny. Osobowość produktywna. 

TEORIA LĘKU I MECHANIZMÓW OBRONNYCH.

Lęk obiektywny a lęk neurotyczny: Jakie źródła?

  1-sza teoria: lęk neurotyczny jako następstwo stłumienia libido.

2-ga teoria: lęk neurotyczny – lęk sygnalizacyjny, odpowiedź na

zagrożenie ego, wzbudzenie mechanizmów obronnych.

TEORIA MYŚLENIA, SNÓW, I WOLNYCH SKOJARZEŃ.

Zainteresowanie niekontrolowanymi aspektami życia psychicznego – możliwość dotarcia do nieświadomych pragnień i obaw.

procesy pierwotne: myślenie nierealistyczne, konkretno-obrazowe, myślenie katatymiczne, np. podczas marzeń sennych (związane z impulsywnością działania i gwałtownymi reakcjami afektywnymi);

procesy wtórne: myślenie realistyczne, oparte na strukturze pojęciowej, uwazgledniające rzeczywiste relacje miedzy zdarzeniami i związki przyczynowo-skutkowe (związane z rozwojem ego: zdolnością do odraczania gratyfikacji i mniejsza intensywnością emocji – por. lęk sygnalizacyjny).

TEORIA AGRESJIjako następstwa stłumienia libido.jako przejaw instynktu śmierci.

TEORIA EGO (H. Hartmann).

STRUKTURA PSYCHICZNA - ogólna charakterystyka. 

Ego a procesy adaptacji.

Adaptacja jako stan i jako proces. Rola ego.

Rodzaje procesów adaptacji (alloplastyczna, autoplastyczna, przez zmianę środowiska).

 Rozwój ego: Od zasady rozkoszy (przyjemności) do zasady realizmu.

procesy pierwotne (myślenie katatymiczne, impulsywność)

procesy wtórne (myślenie realistyczne, odraczanie gratyfikacji)

Fazy rozwoju struktury psychicznej. 

Faza niezróżnicowanana

Ja i otoczenie

Powstanie ego (i id)

Wyodrębnienie się superego

Budowa i funkcje ego.

Ego a topografia psychiczna.świadoma, przedświadoma, i nieświadoma część ego.

Sfera ego wolna od konfliktu i sfera zaangażowana w konflikt.

pierwotna autonomia ego – rozwój funkcji poznawczo-wykonawczych (tzw. aparatur ego)

wtórna autonomia ego – nowe systemy motywacyjne.

Funkcje ego: instrumentalne, centralne, meta-funkcje ego.

instrumentalne: np. myślenie, pamięć, uwaga, komunikacja językowa, planowanie działań, wyobraźnia itp

centralne: Utrzymywanie kontaktu z rzeczywistością, kontrola sfery popędowo-emocjonalnej (odraczanie gratyfikacji, tłumienie, wypieranie)

meta-funkcje ego: funkcja syntetyczna (organizująca), regresja w służbie ego.

Ego a self

ego: system samoregulacji (monitorowanie własnych myśli, impulsów i emocji; sprawowanie kontroli nad tymi procesami i zachowaniem, poprzez tłumienie, odraczanie gratyfikacji, szukanie społecznie akceptowanych form wyrażania swoich pragnień itp.).

self: obraz siebie, jaźń; sposób doświadczania samego siebie