Wybrane zagadnienia

r

PRZYSZLI NAUCZYCIELE EUROPEJSCY: PORADNIK

O STRATEGIĘ LIZBOŃSKĄ

IX LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE

w Centrum Edukacji

Wybrane zagadnienia

realizacji projektu

PRZYSZLI NAUCZYCIELE EUROPEJSCY: PORADNIK NAUCZYCIELA W OPARCIU

STRATEGIĘ LIZBOŃSKĄ

OGÓLNOKSZTAŁCĄCE w Centrum Edukacji

PRZYSZLI NAUCZYCIELE EUROPEJSCY: CIELA W OPARCIU

2

Spis treści

I. CELE PROJEKTU ................................................................................................................................ 3

II. PROFIL MENTORA/OPIEKUNA STAŻU W SZKOLE ŚREDNIEJ ............................................................ 5

III. PRZEWODNIK DLA SZKOLNYCH OPIEKUNÓW PRAKTYK .................................................................. 8

IV. ANALIZA “KOMPETENCJI DOCELOWYCH” PRZYSZŁEGO NAUCZYCIELA EUROPEJSKIEGO ............. 14

V. PODSUMOWANIE .......................................................................................................................... 33

I. CELE PROJEKTU

Projekt rozpoczął się w 2009 roku z inicjatywy włoskiego koordynatora, a uczestniczyło w nim 10 krajów (Hiszpania, Portugalia, Turcja, Grecja, Rumunia, Bułgaria, Norwegi Polska).

ISTITUTO MAGISTRALE STATALE "F. ANGELONI"

Mosjøen videregåen

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Escola Basica e secundaria Padre Ma

ATANAS DALCHEV”105 SOU “

Instituto de Educación Secundaria A Sangriña, A Guarda,

JONISKIO ZEMES

Liceum Ogólnokształcące Centrum Edukacji w Zabrzu,P

Özel Doğuş Lisesi, Istanbul, TUCJA

LICEUL „GEORGE CALINESCU, CONSTANTA&

LICEUL PEDAGOGIC”DIMITRIE TICHINDEAL”, ARAD, R

ę w 2009 roku z inicjatywy włoskiego koordynatora, a uczestniczyło w nim 10 krajów (Hiszpania, Portugalia, Turcja, Grecja, Rumunia, Bułgaria, Norweg

ISTITUTO MAGISTRALE STATALE "F. ANGELONI"-TERNI , WŁOCHY

Mosjøen videregående skole Dept. Kippermoen-NORWEGIA

ΜΕΛΕΣΩΝ-GENERAL LYCEUM OF MELESES-CRETE, GREC

Escola Basica e secundaria Padre Manuel Alvares, Madeira, PORTUGALIA

ALCHEV”105 SOU “-SOFIA, BUŁGARIA

Instituto de Educación Secundaria A Sangriña, A Guarda,

JONISKIO ZEMES UKIO MOKYKLA-JONISKIS, LITWA

Liceum Ogólnokształcące Centrum Edukacji w Zabrzu,POLSKA

l Doğuş Lisesi, Istanbul, TUCJA

LICEUL „GEORGE CALINESCU, CONSTANTA&

LICEUL PEDAGOGIC”DIMITRIE TICHINDEAL”, ARAD, RUMUNIA

3

w 2009 roku z inicjatywy włoskiego koordynatora, a uczestniczyło w nim 10 krajów (Hiszpania, Portugalia, Turcja, Grecja, Rumunia, Bułgaria, Norwegia, Litwa

WŁOCHY

NORWEGIA

CRETE, GRECJA

Alvares, Madeira, PORTUGALIA

Instituto de Educación Secundaria A Sangriña, A Guarda, HISZPANIA

OLSKA

UMUNIA

4

Celami projektu były:

- Analiza kształcenia nauczycieli już na poziomie szkoły średniej, tak aby, wskazać taki „model szkolenia“ przyszłych nauczycieli, który uzupełniłby Strategię Lizbońską. - Promowanie prawdziwego porównania istniejących procedur w kształceniu nauczycieli na poziomie europejskim. - Zaaranżowanie wspólnych działań w sektorze, który ma kluczowe znaczenie w kształceniu w Europie. - Sprostanie życzeniom przyszłych nauczycieli, którzy chcieliby być przygotowani do pracy w wymiarze międzynarodowym. - Wspieranie procesu, który umożliwiłby przyszłym nauczycielom prace w zróżnicowanych kulturowo rzeczywistościach. - Stworzenie sieci wzajemnych relacji pomiędzy współpracującymi w projekcie instytucjami.

A działania te doprowadziły do stworzenia KOMPENDIUM składającego się z:

- Zeszytu (będącego analizą „kompetencji docelowych“ przyszłego nauczyciela, jak również oceną dostępności dla przyszłego nauczyciela hipotezy mobilności) - Przewodnika dla szkolnych opiekunów praktyk - Podręcznik dobrych praktyk dla nauczycieli stażystów - Struktura/profil mentora/opiekuna stażu

Procedury monitoringu, weryfikacji oraz ewaluacji stopnia realizacji poszczególnych etapów projektu spełnione zostały poprzez zorganizowane spotkania robocze, stworzenie narzędzi dla pomyślnego rozwoju projektu, oraz nasilającą się wraz z czasem komunikację e-mailową pomiędzy partnerami, ułatwiającą przepływ i wymianę informacji o projekcie.

Projekt skupiał się wokół idei eksperymentowania z zagadnieniem profilu nauczyciela przyszłości, który byłby wspólny we wszystkich krajach europejskich, a zatem ważne jest, aby wymiar europejski przyszłego nauczyciela zawarty był w każdym programie nauczania. Jednocześnie należy dokonać porównania europejskich systemów kształcenia uzupełniając je o niezbędną znajomość języków obcych, znajomość metod i umiejętności z różnych kontekstów europejskich.

Rozpowszechnienie produktów projektu nastąpiło już w fazie planowanie (a zatem w trakcie czynności monitoring) przez instytucje partnerskie, które zorganizowały spotkania i konferencje dotyczące poszczególnych zagadnień, poprzez wymianę materiałów, oraz ustalenie strategii stworzenia miejsca na platformie edukacyjnej, tak, aby wszystkie materiały mogły swobodnie przepływać pomiędzy uczestnikami projektu.

5

II. PROFIL MENTORA/OPIEKUNA STAŻU W SZKOLE ŚREDNIEJ

Nowy Słownik Webstera definiuje opiekuna stażu jako “nauczyciela, który udziela indywidualnych wskazówek nauczanemu…”

Na poziomie szkoły średniej opiekunowie stażu są ważnymi figurami w procesie wzajemnego wspierania się instytucji kształcących. Opiekunowie stażu powinni mieć określone umiejętności zawodowe, czas i energię, aby zapewnić nauczycielowi stażyście jak najlepsze wsparcie zarówno i klasie jak i poza nią.

Kto może być opiekunem stażu?

O ile mentorem może być inny student, dyrektor szkoły lub inny nauczyciel o tyle opiekunem stażu powinien być doświadczony nauczyciel, z określonym stażem pracy w zawodzie.

- Specjalista w danym przedmiocie, co umożliwia nauczycielowi stażyście podnoszenie swoich osobistych i zawodowych kompetencji.

- Nauczyciel, któremu powierzony został obowiązek opieki nad początkującym nauczycielem.

- Nauczyciel wyznaczony do przejęcia odpowiedzialności nad nowym nauczyciele w trakcie jego pierwszych lat pracy.

- Przewodnik lub trener w planach zawodowych i edukacyjnych. - Łącznikiem pomiędzy szkołą a uniwersytetem, który ma za zadanie wskazywać

pewne ścieżki nowemu nauczycielowi.

Jakie są podstawowe umiejętności I cechy charakterystyczne opiekuna stażu?

- Czas i wysiłek opiekuna stażu są cenne. On/Ona jest ważną postacią w szkole. - Bycie opiekunem stażu to odpowiedzialność. Czas i wysiłek podopiecznego

również są cenne. - Kiedy podopieczny/na wciąż zadaje to samo proste pytanie, pamiętaj, że jedynym

głupim pytaniem jest to, które nie padło. Cierpliwości. Cierpliwości. Cierpliwości. - Jeśli nie znasz odpowiedzi na jakieś pytanie zapytaj innego opiekuna stażu,

doradcę lub kogoś kompetentnego. Opiekun stażu również uczy się i doskonali przez całe życie.

- Złość jest złym doradcą. Stwórz przyjazną atmosferę. - Szykanowanie nie może mieć miejsca podczas procesu kształcenia. - Opiekun stażu nie zastępuje nauczyciela, żadne spotkanie ze stażystą nie może

mieć miejsca podczas lekcji. - Nigdy nie spóźniaj się na umówione spotkanie ze stażystą lub na lekcję

6

obserwacyjną. - Stażysta sam musi wykonać swoją pracę. Upewnij się, w jakim stopniu możesz mu

pomóc w danym zadaniu. - Twój styl życia oraz system wartości nie musi być w zgodzie z wyborami

twojego/twojej podopiecznego/nej. Bądź wrażliwy. - Szanuj odmienność. - Szanuj nauczyciela stażystę - Szanuj siebie. - Czas i punktualność. Opiekun stażu zawsze powinien świecić przykładem w tej

kwestii. - Uczciwość. Nie wstydź się powiedzieć, że czegoś nie wiesz. - Entuzjazm. Jeśli opiekun nie pokazuje swojej sympatii ku temu co robi, nie może

jej również oczekiwać od nauczyciela stażysty. - Przygotowanie. Upewnij się, że orientujesz się w nowinkach komputerowych

dostępnych dla opiekunów stażu. - Słuchaj. Opiekun stażu musi uważnie słuchać, tak by dostrzec błędy i omyłki

nauczyciela stażysty. - Chęć. - Zachowaj standard akademickie. - Higiena osobistą. - Mobilność. - Zadawaj pytania. - Zachęcaj do niezależności - Cierpliwość- to najważniejsza cecha charakteru opiekuna stażu. - Bądź godnym zaufania. Każda informacja powierzona ci w tajemnicy powinna

pozostać tajemnicą. - Zachęcaj swojego/swoją podopiecznego/podopieczną do szukania alternatyw w

strategiach uczenia i nauczania.

Jaka jest rola opiekuna stażu?

- Najważniejszymi umiejętnościami jakie będziesz musiał w sobie rozwinąć są umiejętności komunikacyjne: aktywne słuchanie i parafrazowanie

- Poprzez aktywne słuchanie pokazujesz swój szacunek i pełną uwagę. Słuchaj uważnie każdego komunikatu.

- To jak się zachowujesz jest czasem równie ważne jak to, co mówisz. Musisz stworzyć atmosferę, w której twój stażysta odczuje twoje zainteresowanie swoją osobą.

- Poukładaj myśli, dodaj wstęp i zakończenie. - Zarządzanie to również ważna umiejętność.

7

Zbuduj zażyłość i zaufanie

- Opiekun stażu zapewnia fachową wiedzę, doświadczenie i zachętę.

Opiekun stażu nie udziela odpowiedzi ale raczej pomaga w rozwiązywaniu problemów lub znajdowaniu odpowiedzi. Wyzwaniem jest skupić sie na zadaniu w danym kontekście.

- Opiekunowie stażu nie powinni diagnozować trudności w nauczaniu

Diagnoza taka powinna mieć miejsce poza szkoła i powinna przeprowadzona być przez profesjonalistę. Jeśli stwierdzony został poważny problem konieczna będzie pomoc specjalistyczna.

Bądź świadom różnic między tobą a nauczycielem stażystą.

Nie wstydź się dziękować

Zapewnij stażystę, że nie zawsze odnosi się sukcesy już na starcie.

Strategie opieki nad stażystą:

Szukaj szkoleń, które pomogą ci być efektywnym opiekunem stażu. Mogą to być szkolenia przedmiotowe i podmiotowe.

- Jasno sprecyzuj swoje oczekiwania. Zapytaj o jego/jej oczekiwania. - Przestrzegaj ustalonych zasad. Zapisz je, daj stażyście a następnie przestrzegaj!

Zasady są konieczne. Należy sie na nie wzajemnie zgodzić. Muszą być sprawiedliwe i obustronnie przestrzegane. Zapobiegają one niepotrzebnym nieporozumieniom.

Zorientuj sie, jakie ograniczenia i zasady możesz narzucić jako opiekun stażu. Nagrodą za bycie opiekunem stażu jest zastosowanie w praktyce tego, co przekazałeś swojemu stażyście.

Podsumowując, wedle strategii lizbońskiej opiekun stażu w szkole średniej może być opisany w następujący sposób:

Jest to doświadczony nauczyciel, który:

- Kreuje nowego nauczyciela w szkole, - Wskazuje perspektywy ucznia w klasie, - Buduje pewność siebie w początkującym nauczycielu, - Stwarza strategie do sukcesu akademickiego, - Jest głównym bohaterem, który pomaga nowemu nauczycielowi przez rok do

trzech lat,

- Jest przewodnikiem i trenerem dla nowego nauczyciela

8

III. PRZEWODNIK DLA SZKOLNYCH OPIEKUNÓW PRAKTYK

To educate others … you must first continuously educate yourself A. Berge Aby kształcić innych … musisz najpierw Nieustannie kształcić samego siebie A. Berge

Mentor/szkolny opiekun praktyk jest tym, kto nadaje znaczenie słowu “kształcić”, które tak często utożsamiane jest z zagadnieniem formowania aby “skłonić ludzi do działania w pewien wspólny, a jednocześnie unikatowy sposób” (Albu, G.). Dla mentora kształcić oznacza posiadać wiedzę, znać i cenić samego siebie oraz nauczyciela stażystę. Ale mentor powinien posiadać określone cechy. Mentor powinien:

-stworzyć przyjazną atmosferę, pełną zaufania, bezpieczeństwa i wsparcia, -stworzyć środowisko stymulacji, w którym stażysta używa swoich umiejętności, możliwości i różnorodnych rozwiązań, -stworzyć atmosferę szacunku dla wolości osobistej, w której stażysta nie czuje sie skrępowany, z zatem może zaprezentować swoje atuty, pozwalając się poznać.

Mentor/ szkolny opiekun praktyk powinien zapewnić 4 typy wsparcia:

- wsparcie informacyjne - mentor powinien być źródłem informacji dla swojego podopiecznego, ułatwiać mu jej znajdowanie i wykorzystanie. - wsparcie przedmiotowe - mentor powinien uczyć jak selekcjonować wiedzę, jak sie uczyć, jak wybierać. Student powinien być w stanie rozróżnić pomiędzy umiejętnością, możliwością i kompetencją, a zatem wiedzieć jak posłużyć się informacją. - wsparcie w ewaluacji - mentor powinien wspierać studenta zarówno w kwestii ilości jak i jakości jego pracy poprzez:

-wyzbycie sie subiektywnych opinii, -znajomość specyfiki grupy zawodowej, -znajomość osobowości studenta, -adoptowanie narzędzi właściwych dla danej grupy uczniów studenta, -zapewnianie wsparcia.

- wsparcie emocjonalne - mentor musi zapewnić wsparcie i zrozumienie zawsze wtedy, kiedy student tego potrzebuje, co łączy się z wzajemnym zaufaniem. Im większe zaufanie tym większe zaangażowanie studenta w jego pracę, tym większy świadomy wysiłek i właściwa atmosfera w procesie kształcenia.

9

Stworzenie właściwego programu opieki nad studentem powinno przebiegać zgodnie z 4 fazami rozwoju jego samego:

- pierwszym etapem jest rozwój osobisty, w trakcie trwania praktyki. Student rozwija swoją autonomię, odpowiedzialność, zdolność dokonywania właściwych wyborów, - drugi etap związany jest z jasną wizją kierunku, w jakim student chciałby podążać. Jest to etap, w którym należy wybrać właściwy zestaw reguł, których należy się trzymać w dalszej pracy, - trzeci etap oznacza zamianę swoich zamierzeń w praktykę, celem jest rozwój osobisty i zawodowy, - ostatnim etapem jest potrzeba nieustannego wsparcia i dokształcania.

W trakcie tego procesu wykształcają się dwie podstawowe umiejętności:

-umiejętność bycia pewnym siebie i zaufania w swoje siły, -oraz umiejętność dążenia do własnych celów.

Oczywistym jest, że nie są to jedyne umiejętności i wspomnieć należy również o:

-umiejętności nawiązywania silnych więzi z innymi ludźmi, -umiejętności słuchania, -umiejętności używania własnej intuicji, -umiejętności zadawania właściwych pytań.

Rola mentora/ szkolnego opiekuna praktyk wiąże się z niezwykła odpowiedzialnością wynikającą z posiadanego doświadczenia oraz w wpływu jaki się ma na osobowość drugiego człowieka. Mentor jest zatem odpowiedzialny za sposób, w jaki doradza kolegom, współpracownikom oraz praktykantom.

Ponieważ życie czasem stawia przed człowiekiem trudne zadanie, zarówno na polu osobistym jaki i zawodowym, ważnym jest, aby znaleźć sobie, kogoś kto pomoże te trudności pokonać. Mentor jest w tym wypadku najlepszym wyborem, gdyż jest to osoba z doświadczeniem w danej dziedzinie, która jest w stanie udzielić konkretnej rady. W Rumunii, na przykład, system edukacyjny w dużym stopniu polega na opiece mentorskiej.

10

Wskazówki

Mentor/ szkolny opiekun praktyk jest zwykle osobą starszą niż student, posiadającą duże doświadczenie w swojej dziedzinie. Może doradzać współpracownikom, kolegom oraz praktykantom w pewnych sytuacjach, co uchroni ich od niepowodzeń, lub niepotrzebnych błędów, gdy np. stawiają pierwsze kroki w danej instytucji

Doradztwo

Podczas gdy pewna grupa mentorów/ szkolnych opiekunów praktyk wyznaje prostą zasadę pomocy innym, inni wolą system doradztwa. Na pytania „Jaki jest najlepszy sposób na awans?” lub „Jak studiować, aby w przyszłości być atrakcyjnym kandydatem do pracy?” mentor, który ma odpowiedni staż pracy, i który był w podobnej sytuacji bez wątpienia udzieli konkretnej odpowiedzi.

Wsparcie

Nowa praca, lub studia mogą być bardzo wymagające. Nowe normy, oczekiwania i wymagania mogą okazać się przytłaczające. W takiej sytuacji mentor powinien być partnerem oferującym coś więcej niż tylko zalecenia. Powinien wysłuchać naszych obaw, dzielić smutki i radości.

Przykład dobrego lidera

Osoba, która została mentorem musi wykonywać swoją pracę poważnie, będąc świadomym stawianych przed nią oczekiwań. Mentor doradza podając przykłady i stara się znajdować właściwe wzorce, aby wesprzeć swojego podopiecznego podczas pierwszych dni w szkole. Opiekun, który zaleca punktualność i pracowitość, a następnie spóźnia się na każde spotkanie szybko straci swoją wiarygodność.

Korzyści z bycia mentorem

Możliwość podniesienia kompetencji komunikacyjnych

Możliwość samorefleksji nad własnym zachowaniem, oraz nad sposobem doradzania innym.

Dobry podpunkt we własnym życiorysie, który chętnie jest widziany przez przyszłych pracodawców.

Satysfakcja z pomocy innym

Kod w standardach zawodowych (S.O.)

M10

11

Opis zawodu

- Mentor/ szkolny opiekun praktyk jest wyspecjalizowanym nauczycielem w szkole, któremu powierzona została odpowiedzialność za zorganizowanie i nadzór nad praktyką pedagogiczną studenta, który wiedzę zdobytą podczas studiów chce wykorzystać w sposób praktyczny w szkole. -Mentor/szkolny opiekun praktyk organizuje dla studenta lekcje pokazowe/obserwacyjne, taka by jego metody pracy stały się częścią procesu kształcenia studenta, a jednocześnie daje mu przykład różnych technik dydaktycznych. - W rzeczywisty sposób pokazuje cele procesu dydaktycznego. - Zapewnia studentowi wsparcie, tak aby ten mógł się rozwijać zawodowo. -Ma obowiązek pisać raport z ewaluacji oraz wystawić ocenę praktyki. -Angażuje studenta w inną działalność szkolną (konkursy, akademie, rady pedagogiczne, zebrania z rodzicami). - Ma obowiązek współpracować z uczelnią wyższą oraz uniwersyteckim opiekunem praktyk. Współpracuje również z innymi mentorami/ opiekunami praktyk.

Obowiązki

- zorganizować i poprowadzić praktykę pedagogiczną studenta, - zorganizować lekcję obserwacyjną dla studenta, - pomóc studentowi obiektywnie zanalizować proces nauczania, - napisać raport z ewaluacji oraz wystawić ocenę praktyki.

Kontekst pracy: instytucja edukacyjna (klasa, laboratorium, pokój nauczycielski, aula, itp.)

Wymagania psychologiczne

Zdolności przystosowawcze, elastyczność, chęć dalszego kształcenia sie po zakończeniu studio, poszanowanie opinii innych, empatia, odporność na stres.

Wymagania edukacyjne i zawodowe

Aby czynnie wykonywać zadania opiekuna praktyk należy legitymować się dyplomem ukończenia studio wyższych oraz zaświadczeniem ukończenia kursy psycho-pedagogicznego i mieć doświadczenie w nauczaniu.

12

Spokrewnione zawody

-nauczyciel w szkole dla dorosłych

-nauczyciel w szkole specjalnej

-wykładowca uniwersytecki

-asystent uniwersytecki

-profesor na uniwersytecie

-nauczyciel w szkole podstawowej

-inspektor szkolny

-doradca metodyczny

-nauczyciel w szkole średniej

Ogólne i szczegółowe kompetencje Ogólne kompetencje wymagane

w środowisku pracy:

-komunikacja interakcyjna -komunikacja szkolny opiekun praktyk – student -właściwa równowaga w pracy

Rozwój kompetencji dydaktycznych u studenta:

-rozwój umiejętności nauczania -wspomaganie studenta w obserwacji procesu uczenia-nauczania -pomoc studentowi podczas pracy nad projektem edukacyjnym

Ewaluacja:

-ocena osiągnięć studenta

Planowanie:

-organizacja praktyki -zaplanowanie praktyki studenta

13

Możliwości rozwoju kariery (rozwój osobisty)

- możliwość kontynuowania studiów celem dalszego rozwoju (magisterium, doktorat) -możliwość kontynuowania pracy mentora w przyszłości -dodatkowe wynagrodzenie

Dostępność zawodu dla studentów Wymagania dodatkowe -dodatkowe studia, kursy, itp.

-doświadczenie zawodowe -umiejętności komunikacyjne -umiejętność diagnozowania poziomu, umiejętności studenta -umiejętność objaśniania zagadnień metodycznych -bycie wzorem do naśladowania

Inne -doświadczenie w roli szkolnego opiekuna praktyk -działania na polu naukowym (psychopedagogicznym, humanistycznym, itp.) -autor publikacji, wydań, książek -znajomość języka obcego -znajomość obsługi komputera -racjonalne podejście do zagadnień problematycznych -unowocześnienie narzędzi ewaluacji (ewaluacja jako element procesu kształcenia, narzędzie) -zastosowanie nowoczesnego warsztatu nauczycielskiego, nowatorskie metody nauczania

14

IV. ANALIZA “KOMPETENCJI DOCELOWYCH” PRZYSZŁEGO NAUCZYCIELA EUROPEJSKIEGO

When we thought that we had all the answers, suddenly all the questions changed Mario Benedetti Gdy myślimy, że znamy wszystkie odpowiedzi nagle zmieniają się pytania Mario Benedetti

Zawód nauczyciela należy do najstarszych zawodów świata. Jego początki znaleźć można już w starożytnym świecie. Przez stulecia, jednak, zadania, system edukacji oraz praca nauczyciela zmieniały swoje oblicze, a obraz nauczyciela ewoluował. I tak do nauczyciel był mistrzem a jego uczniowie mieli go naśladować i czerpać z jego doświadczeń, był nauczyciel wychowawca, nauczyciel posłaniec, nauczyciel rodzic, nauczyciel specjalista i wielu, wielu innych. W dniu dzisiejszym nie możemy mówić o jednym, wspólnym modelu nauczyciela, gdyż dynamicznie rozwijająca się rzeczywistość implikuje ciągłe zmiany w tym właśnie zawodzie. Zarówno charakter tej pracy jak i wymagania współczesnego świata zmuszają nauczyciela do ciągłego poszukiwania nowych metod, działań i rozwiązań. Zawód nauczyciela jest zatem zawodem żywym, podlegającym ciągłym zmianom. Nie ulega jednak wątpliwości, że każdy nauczyciel posiadać powinien stały zestaw cech, czy też kompetencji, potrzebnych, aby wykonywać swoją pracę dobrze. Chcą sprostać oczekiwaniom zawodu nauczyciela przygotowaliśmy krótki zeszyt poświęcony kompetencjom nowoczesnego nauczyciela europejskiego, a strategia lizbońska była naszym głównym źródłem odniesienia.

15

1. KOMPETENCJE

a. Kompetencje osobiste (=kompetencje kluczowe)

Każdy nauczyciel musi pracować ze świadomością uczenia sie przez całe życie. Jako, że jego praca polega na kształceniu innych istnieją pewne postawy i kompetencje osobiste, które stanowią o powodzeniu w tym zawodzie. Nauczanie i edukacja przyczyniają się do społecznego i kulturalnego aspektu wiedzy każdego społeczeństwa, a zatem powinny być postrzegane w kontekście społecznym. Każdy nauczyciel powinien być w stanie:

i. Pracować z innymi

Nadrzędną wartością tego zawodu powinna być równość społeczna, która inspirowałaby każdego ucznia. Nauczyciel powinien być mieć wiedzę dotyczącą ludzkiego rozwoju i cechować sie pewnością siebie podczas pracy z innymi. Każdy uczeń powinien być traktowany jako niezależna jednostka, którą należy wspierać, tak aby stał się wartościowym członkiem społeczeństwa. Nauczyciel powinien również pracować w taki sposób, aby stymulować zbiorczą inteligencję swoich podopiecznych i współpracowników.

ii. Praca przy użyciu wiedzy i najnowszej technologii

Każdy nauczyciel powinien posługiwać się różnego rodzaju wiedzą. Jego własne wykształcenie powinno pozwolić mu na analizę, refleksję, przekazywanie i efektywne korzystanie z dostępnych technologii. Jego umiejętności pedagogiczne powinny pozwolić mu zbudować i zarządzać środowiskiem, w którym uczy w sposób niezależny, a umiejętność posługiwania się najnowszymi technologiami powinna urozmaicić i uzupełnić sposób przekazywania przez niego wiedzy. Nauczyciel musi poprowadzić swojego ucznia i wspierać go podczas odnajdywania i wykorzystywania wiedzy. Możliwe jest to tylko wtedy, gdy nauczyciel ma świadomość swojego przedmiotu i faktu uczenia się przez całe życie, ponieważ nawet jego własne doświadczenia mogą stać się cennym narzędziem w procesie przekazywania wiedzy.

iii. Praca w i ze społeczeństwem

Każdy nauczyciel przyczynia sie do przygotowania swoich uczniów do globalnej odpowiedzialności, a zatem powinni oni promować mobilność i współpracę europejską, zachęcać do tolerancji i poszanowania wspólnych zasad. Nauczyciel powinien również rozumieć czynniki, które stanowią o jedności lub wykluczeniu społecznym, jak również być świadomym różnorodności etnicznej w społeczeństwie. Innym ważnym zadaniem nauczyciela jest efektywna praca z lokalnością społeczną, rodzicami, innymi instytucjami edukacyjnymi, oraz władzami lokalnymi. Ich doświadczenie i fachowe opinie powinny być istotne w procesie tworzenia systemu jakości. Cały ogół tej działalności powinien być osadzony w kontekście uczenia się przez całe życie, ponieważ nie da się zdobyć całej niezbędnej wiedzy w okresie studiów nauczycielskich.

16

b. Kompetencje zawodowe

i. Praca dla kompetentnych

Wysokiej jakości system edukacji w Europie narzuca na każdego nauczyciela obowiązek posiadania wykształcenia wyższego, a od nauczycieli przedmiotów zawodowych dodatkowo dobrej znajomości swojej dziedziny. Każdy nauczyciel powinien mieć możliwość kontynuowania swoich studiów aż do momentu uzyskania najwyższego tytułu, ponieważ jest to związane z właściwym rozwojem jego kompetencji i zwiększeniem możliwości rozwoju zawodowego. Wykształcenie nauczyciela jest interdyscyplinarne, co zapewnia, że jest on nie tylko specjalistą w swojej dziedzinie, ale posiada również wiedzę pedagogiczną, umiejętności i kompetencje niezbędne do kierowania i wspierania uczniów, oraz zrozumienie społecznego i kulturowego wymiaru kształcenia. Proces kształcenia się przez całe życie może być formalny, pół formalny i nieformalny. Składa się z edukacji, szkolenia, powtórnego szkolenia, doskonalenia w instytucjach państwowych i prywatnych. Szkolenie może dotyczyć wszystkich elementów w procesie nauczania, metod nauczania, pedagogiki, psychologii, aspektów organizacyjnych, teorii i praktyki.

ii. Praca w kontekście uczenia się przez całe życie

Każdy nauczyciel powinien mieć wsparcie w swoim pragnieniu lub potrzebie dokształcania się w trakcie trwania jego pracy zawodowej. Pracodawca powinien zdawać sobie sprawę z wagi przyswajania nowej wiedzy i umożliwi ć to swojemu nauczycielowi. Co więcej, pracodawca powinien zachęcać do wyciągania wniosków z efektywnej praktyki, do poszukiwania najnowszych odkryć, do zapoznawania się z wynikami najnowszych badań ponieważ zwiększa to efektywność procesu nauczania jak również pozwala „nadążyć” za rozwijającym się społeczeństwem. Nauczyciel powinien być jak najczęściej zachęcany do aktywnego uczestnictwa w procesie dokształcania i szkolenia, co wymagać może czasem wyjazdu na dłużej.

iii. Mobilna praca

Mobilność powinna być kluczowym elementem zarówno w procesie uniwersyteckiej edukacji nauczycieli jak również później w trakcie doszkalania. Nauczycieli powinno zachęcać się do uczestnictwa w międzynarodowych projektach, lub do pracy czy szkolenia za granicą. Powinna istnieć również możliwość mobilności w innych kierunkach zawodowych, lub o innym niż nauczycielska przeznaczeniu. Zaś ci nauczyciele, którzy zdecydowali się na taką formę rozwoju powinni być za to doceniani w kraju macierzystym.

iv. Partnerstwo w pracy

Instytucje kształcące nauczycieli powinny ze sobą współpracować. Uczelnie wyższe powinny mieć pewność, że ich kształcenie jest w zgodzie z praktyką szkolną. Partnerstwo takie powinno akcentować przede wszystkich umiejętności praktyczne w połączeniu z podstawami akademickimi, ponieważ tylko takie połączenie wpłynie pozytywnie na pracę przyszłego nauczyciela. Już sama edukacja nauczycielska powinna być przedmiotem badań

17

i dociekań akademickich. Aby uzupełnić oficjalną dokumentację dotyczącą kształcenia nauczycieli Unia Europejska poczyniła następujące rekomendacje dla decydentów na szczeblu narodowym lub regionalnym:

1. Nauczyciel powinien być bardzo dobrze wykształcony

- Każdy nauczyciel powinien legitymować sie dyplomem ukończenia studiów wyższych. - Nauczyciele przedmiotów zawodowych powinni być specjalistami w swojej dziedzinie oraz posiadać wykształcenie pedagogiczne. - Program kształcenia nauczycieli powinny odbywać sie w trzech cyklach studio wyższych, aby ujednolić go na szczeblu europejskim i aby umożliwi ć swobodną mobilność w tym zawodzie. - Powinno promować sie wkład badań naukowych i doświadczenia w rozwój wiedzy o edukacji i kształceniu.

2. Zawód nauczyciela powinien być postrzegany jako kontinuum składające się z kształcenia akademickiego, bycia nauczycielem i rozwoju kariery.

- Spójne i odpowiednio dobrane strategie uczenia się przez całe życie (zarówno formalne i nieformalne) są niezbędne do ciągłego rozwoju zawodowego. Strategie te dotyczą zarówno szkolenia pedagogicznego, przedmiotowego i podmiotowego i powinny mieć miejsce przez cały okres trwania pracy zawodowej. - Treści całości edukacji nauczycielskiego powinny odzwierciedlać doniosłość interdyscyplinarnego podejścia do kształcenia.

3. Mobilność w zawodzie nauczyciela jest niezbędna

- Mobilność powinna być wspierana i udostępniana jako integralna część systemu kształcenia nauczycieli i ich zawodowego rozwoju. - Nauczyciel powinien mieć świadomość wiedzy i doświadczenia płynącego z współpracy europejskiej, tak aby mógł on docenić różnorodność kulturową i aby mógł kształcić swoich uczniów na świadomych obywateli UE. - Możliwość studiowania języków europejskich, również terminologii fachowej, powinno być nie tylko doceniane, ale również promowane jako element studiów akademickich. - Priorytetem powinno być zaufanie i wyrazistość kwalifikacji nauczyciela aby umożliwi ć mobilność

4. Nauczyciel powinien współpracować z innymi instytucjami

- Partnerstwo z różnymi instytucjami jest konieczne do zapewnienia najwyższej jakości kształcenia nauczycieli i praktyki dla nich.

18

c. Kompetencje kluczowe według strategii lizbońskiej

Młode pokolenia dorastają w gwałtownie zmieniającym się środowisku europejskim, gdzie tradycyjne wartości narodu, społeczności, pracy, obywatelstwa i rodziny nieustannie się zmieniają, oddalając je od wartości wyznawanych przez ich rodziców. Jakość kształcenia młodych pokoleń jest zatem czynnikiem kluczowym stanowiącym o konkurencyjności Unii Europejskiej na globalnym rynku. Edukacja nauczycielska, natomiast, musi być związana z kompetencjami kluczowymi, związanymi z uczniem się przez całe życie1 aby przygotować przyszłych nauczycieli do pracy w nowych warunkach. Kompetencje kluczowe są połączeniem przyswajania odpowiedniej wiedzy z rozwojem umiejętności i pozytywnej postawy, kreatywności, krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów. Te w połączeniu z faktem iż są one interprzedmiotowe z natury stawiają nauczyciela przed koniecznością szukania nowych rozwiązań zarówno w swojej pracy jak i w nastawieniu do swojego zawodu.

i. Porozumiewanie się w języku ojczystym

Zalecenie2 definiuje to jako umiejętność wyrażania i interpretowania konceptów, myśli, uczuć i faktów w formie pisemnej i ustnej (słuchanie, mówienie, czytanie i pisanie). Umiejętność komunikowania się w oficjalnym języku jest warunkiem niezbędnym do zapewnienia właściwego funkcjonowania w środowisku lokalnym. To zlecenie często interpretowane jest jako „poparcie dla umiejętności pisania i czytania” niezbędnej każdemu człowiekowi w szkole, pracy, domu i w czasie wolnym. Osobisty i społeczny wymiar umiejętności komunikacyjnych jest równie ważny jak aspekt praktyczny i równie niezbędny do rozwoju w zmieniającym się świecie3. Pozytywne nastawienie do komunikacji w języku ojczystym zachęca do konstruktywnego i krytycznego dialogu, zachwytu nad wartościami estetycznymi, potrzeby rozwoju i do zainteresowania innymi, co sugerować by mogło świadomość wpływu języka na innych w sposób pozytywny.4

ii. Porozumiewanie się w języku obcym

Porozumiewanie sie w języku obcym związane jest z tymi samymi umiejętnościami co porozumiewanie sie w języku ojczystym. Dodatkowo niezbędne są tu umiejętności mediacji i zrozumienia interkulturowego. Zdolności każdego człowieka do przyswajania języków różnią się w zależności od języka, zainteresowań, potrzeb, środowiska itd.5 Znajomość języków obcych jest jednak niezbędna do promowania konkurencyjności, dobrobytu i spójności interkulturowej.

1 JO L 394 of 30.12.2006, p. 13.

2 JO L 394 of 30.12.2006, p. 14. 3 SEC (2009) 1598, p. 45. 4 JO L 394 of 30.12.2006, p. 14

5 COM (2005) 548, p. 14.

19

iii. Kompetencje matematyczne oraz podstawowe kompetencje w przedmiotach ścisłych i technicznych

Te kompetencje łączą się z dwoma pokrewnymi dziedzinami, w praktyce często łączonymi, choć w procesie kształcenia stanowiącymi osobne przedmioty tj: kompetencje matematyczne i kompetencje w przedmiotach ścisłych. Kompetencje matematyczne często opisywane są jako umiejętność zastosowania myślenia matematycznego celem rozwiązania problemów życia codziennego np.: umiejętność liczenia, pojmowania zagadnień matematycznych, krytyczne myślenie i aktywne zaangażowanie w proces rozwiązywania problemów. Kompetencje w przedmiotach ścisłych, natomiast, charakteryzowane są jako chęć zastosowania metodologii celem wyjaśnienia zjawisk tego świata, postawienia pytań i znalezienia odpowiedzi opartej na dowodach lub ciekawości. Obie te kompetencje niezbędne są w zawodzie nauczyciela i łączą się ściśle z zagadnieniem pracy przy użyciu wiedzy i najnowszej technologii. Wykształcenie nauczyciela powinno pozwolić mu analizować, nadać ważność, uwzględnić i przekazać wiedzę przy użyciu różnorodnych technologii, co z kolei związane jest z zarządzaniem lekcją, zbudowaniem odpowiedniego środowiska do kształcenia i do dokonywania właściwych wyborów w procesie edukacyjnym.6

iv. Kompetencje cyfrowe

Według rekomendacji kompetencje cyfrowe związane są z Integracją Systemów Technologicznych (IST) w pracy, w czasie wolnym i w komunikacji. Zastosowanie komputera aby odzyskać, oszacować, przechować, stworzyć, zaprezentować i wymienić informację, aby komunikować się w uczestniczyć w międzynarodowych pracach za pomocą Internetu jest niezbędne w dzisiejszej rzeczywistości.7 Pamiętać jednak należy, że użycie różnorodnych systemów technologicznych wymaga krytycznej, refleksyjnej i odpowiedzialnej postawy w odniesieniu do informacji, choć wartej zainteresowania nią nie tylko z przyczyn zawodowych.8 Rozwój tej kompetencji powinien być wspierany już we wczesnym stadium kształcenia nauczycieli.

v. „Uczenie się uczenia”

Ta kompetencja kluczowa definiowana jest jako dążenie i wytrwałość w uczeniu się, w organizowaniu swojego warsztatu pracy, efektywne zarządzanie czasem i informacją zarówno w przypadku jednostki jak i grupy. Podkreśla ona również fakt, iż znaczna część wiedzy odnosi się do świadomości samego siebie: własny proces kształcenia i własne potrzeby definiują możliwości pokonywania przeszkód celem efektywnego uczenia się.9 „Uczenie się uczenia” wymaga odpowiedniej postawy i dyspozycji tj. motywacji, wiary w siebie oraz umiejętności pisania, czytania i liczenia.

6 Common European Principles for Teacher Competences and Qualifications. 7 COM (2005) 548 of 10.11.2005,. 16 p. 8 COM (2005) 548 of 10.11.2005, p. 16. 9 JO L 394 of 30.12.2006, p. 16.

20

vi. Kompetencje interpersonalne, interkulturowe i społeczne oraz obywatelskie

Te przekrojowe kompetencje zawierają cały szereg różnych zachowań, które każdy powinien posiadać, aby efektywnie i konstruktywnie uczestniczyć w życiu środowiska zawodowego i rozwiązywać zaistniałe tam konflikty. Kompetencje obywatelskie pozwalają funkcjonować w społeczności opartej na społecznych i politycznych konceptach wykazując przywiązanie do aktywnego i demokratycznego w niej udziału.10 W przypadku tej kompetencji sprostanie wyzwaniu wychodzi poza ramy zwykłego zastosowania wiedzy i posiada dwa aspekty:

- pozytywnej społeczno-interkulturowej komunikacji: umiejętność konstruktywnej komunikacji, okazywanie tolerancji, akceptacja różnych punktów widzenia, negocjowanie, - wiedzowy: koncept demokracji, sprawiedliwości, równości, obywatelstwa, praw osobistych (również tych w UE)11. W tym kontekście ważnym jest, aby rozszerzyć swój wkład w te kompetencje poza wiedzę uzyskaną w szkole.

vii. Przedsiębiorczość

Ta kompetencja jest ściśle związana z procesem: rekomendacja, w tym przypadku, odnosi się do umiejętności zamiany własnych pomysłów w czyny, planowania i nadzorowania swoich projektów, celem osiągnięcia określonych (społecznych lub handlowych) zamierzeń12. Kompetencja ta wspierana jest wiedzą, którą można różnorodnie interpretować: różnorodne zrozumienie zasad ekonomii, potrzeb i możliwości pracownika. Dodatkowo związana jest z etyką biznesu, potencjałem przedsiębiorstwa czy uczciwą konkurencją.13.

Kompetencja ta stwarza wiele możliwości do nawiązania partnerstwa z organizacjami nie związanymi z sektorem edukacyjnym. Nauczyciel, zatem, powinien zachęcać swoich uczniów do tego typu przedsięwzięć gdyż wiedza o zmianach w środowisku, najnowszych trendach czy potrzebach może zostać wykorzystana przez nich w przyszłości w trakcie zakładania przez nich ich własnego biznesu.

Umiejętności i relacje osobiste są w tym przypadku ważne w zawodzie nauczyciela ze względu na kształtowanie umiejętności prowadzenia, delegowania, zarządzania, analizowania, komunikowania, reprezentowani, negocjowania i zapamiętywania. Wspomnieć należy również umiejętność pracy indywidualnej i zespołowej zarówno z jednym partnerem jak i w sieci.

10 COM(2005) 548 of 10.11.2005, p. 17. 11

SEC (2009) 1598, p. 60. 12 SEC(2009) 1598, p. 64. 13 SEC (2009) 1598, p. 64.

21

viii. Ekspresja kulturowa.

Ta ostatnia kompetencja definiowana jest jako uznanie dla kreatywnego wyrażania idei, doświadczeń i emocji za pomocą różnorodnych środków wyrazu (media, muzyka, sztuka, literatura, itd.). 14 Związana jest zatem ze wspieraniem kreatywności i kultury zarówno przez jednostkę jak i przez społeczeństwo. Kształtuje ona świadomość kulturową własnego kraju i promuje tolerancje dla różnorodności.15 Potencjał sztuki jako nośnika wiedzy ma olbrzymie znaczenie w edukacji nauczycielskiej, zarówno tej wstępnej, jak i tej późniejszej.16

d. Kompetencje europejskie. Wiedza o edukacyjnych inicjatywach Unii Europejskiej

Zmiany w dzisiejszym zglobalizowanym świecie narzucają konieczność zmian również w europejskim systemie kształcenia nauczycieli. Każdy nauczyciel już w trakcie studiów powinien wyposażony być w wiedzę dotyczącą inicjatyw edukacyjnych Unii Europejskiej, tak, aby czuł się on obywatelem europejskim, który bez przeszkód może podróżować zarówno w celach kształcących jak i osobistych po całym świecie. Program kształcenia nauczyciel powinien zawierać zatem naukę o przedsięwzięciach takich jak: program „Uczenie się przez całe życie”(LLP) strategia „Kształcenie i szkolenie 2020”(ET 2020), Europejski Paszport Językowy, system europejskich ram kwalifikacji (EFQ), system ECRML, europejska skala umiejętności językowych (CEFR) oraz zintegrowane nauczanie języka obcego i przedmiotów niejęzykowych (CLIL).

i. Program „Uczenie się przez całe życie”(LLP)17

Program wystartował w 2006 roku, a stworzony został, aby wesprzeć rozwój każdego społeczeństwa zapewniając wiedzę i umiejętności niezbędne do znalezienia dobrej pracy , do właściwego rozwoju ekonomicznego oraz do jedności społecznej. Wspomnieć należy również o chęci znalezieniu pomostu pomiędzy systemem kształcenia i dokształcania, który byłby jednolity dla całej Europy. Program ten działa od 1 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2013.

„Uczenie się przez całe życie” odnosi się do kształcenia ogólnego i zawodowego oraz szkolenia w kontekstach formalnych i nieformalnych (również usługi doradcze) w przeciągu całego życia skutkujących wiedzą, umiejętnościami i kompetencjami w sferze osobistej, społecznej i zawodowej.

14 COM (2005) 548, p. 19. 15 SEC(2009) 1598, p. 67. 16 SEC(2009) 1598, p. 68. 17 Decision nº 1720/2006/EC, of 15 November 2006 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:327:0045:0068:EN:PDF

22

Program LLP podzielony jest na kilka podprogramów:

1. Sektorowymi podprogramami są Comenius, Erasmus, Leonardo i Grundtvig.

(a) Program Comenius adresowany jest do uczniów i nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych i średnich, ale również do instytucji i organizacji związanych z tym typem kształcenia.

(b) Program Erasmus jest programem dla uczelni, ich studentów i pracowników. Wspiera międzynarodową współpracę szkół wyższych, umożliwia wyjazdy studentów za granicę na część studiów i praktykę, promuje mobilność pracowników uczelni, stwarza uczelniom liczne możliwości udziału w projektach wraz z partnerami zagranicznymi.

(c) Program Leonardo da Vinci wspiera działania w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego.

(d) Program Grundtvig dotyczy ogólnej niezawodowej edukacji osób dorosłych i skierowany jest do organizacji działających w obszarze szeroko rozumianej edukacji dorosłych, ich słuchaczy i pracowników.

2. Program ten zawiera cztery czynności kluczowe:

(a) Współpraca z decydentami politycznymi celem udoskonalenia programu.

(b) Promowanie nauczania języków obcych.

(c) Rozwój w sektorze technologicznym.

(d) Rozpowszechnienie rezultatów działań podjętych w ramach program, wymiana dobrych praktyk.

3. Program Jean Monnet wspiera instytucje i działania na polu integracji europejskiej.

ii. Program “Kształcenie i szkolenie 2020” (ET2020)18

12 maja 2009 Rada Europejska przedstawiła strategię europejskiej współpracy w kształceniu i szkoleniu (ET 2020) celem kontynuowania złożeń Strategii lizbońskiej.

1. W okresie do 2020 roku nadrzędnym działaniem współpracy europejskiej powinno być wsparcie dla rozwoju system kształcenia i szkolenia w krajach członkowskich aby zapewnić:

(a) osobisty, społeczny i zawodowy rozwój każdego obywatela,

18 Conclusion 2009/C 119/02, of 12 May 2009.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:119:0002:0010:en:PDF

23

(b) dobrobyt ekonomiczny, płynność zatrudnienia, promowanie wartości demokratycznych, jedność społeczną, aktywne obywatelstwo i dialog międzykulturowy.

2. Cele te powinny być postrzegane w perspektywie światowej. Kraje członkowskie są świadome wagi otwartości na świat, jak niezbędnego warunku rozwoju i dobrobytu globalnego, a stan taki osiągnięty być może jedyne w przypadku zapewnienia odpowiedniego poziomu kształcenia i szkolenia.

3. Współpraca europejska w kształceniu i szkoleniu w okresie do 2020 roku powinna przebiegać w kontekście powiązania ze sobą kształcenia i szkolenia i traktowania ich jako całości. Perspektywa uczenia się przez całe życie, zaś, powinna być fundamentalną i niekończącą się możliwością w każdym systemie edukacyjnym. Programowi temu przyświecać powinny cztery główne cele:

1. Uczenie sie przez całe życie oraz mobilności powinny stać sie rzeczywistością.

2. Poprawa jakości i wydajności kształcenia i szkolenia.

3. Promowanie równości, jedności społecznej i aktywnego obywatelstwa.

4. Położenie nacisku na kreatywność i innowacje (oraz przedsiębiorczość) w trakcie kształcenia i szkolenia.

iii. Portfolio dokumentów europejskich19

W 2004 roku Parlament i Rada Europejska ustanowiły portfolio dokumentów europejskich prezentujących kwalifikacje i umiejętności językowe (Europass). Zgodnie z ich decyzją każdy kraj członkowski jest odpowiedzialny za realizację tych założeń na szczeblu narodowym, dlatego też w każdym kraju powołano Krajowe Centra Europass (NEC) odpowiedzialne za koordynowanie projektu w danym kraju.

Dokumentami wchodzącymi w skład Europass są:

Europass – CV Europass – Paszport Językowy Europass – Mobilność Europass – Suplement do Dyplomu Europass – Suplement do Dyplomu Potwierdzający Kwalifikacje Zawodowe

19 2241/2004/EC, of 15 December 2004 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:390:0006:0020:EN:PDF

24

1. Europass CV

Jest wzorem systematycznej, chronologicznej i elastycznej prezentacji swoich umiejętności i kwalifikacji. Dodatkowo zawarte tam są konkretne wskazówki i przykłady pomocne przy wypełnianiu Europass CV. Europass – CV stanowi szkielet wszystkich pięciu dokumentów przedstawianych zawsze wraz z przynajmniej jednym, innym, z nich. Istnieje również elektroniczna wersja Europass CV wraz z odpowiednimi linkami do pozostałych dokumentów (np. link z sekcji wykształcenie i edukacja do Europass- Suplement Dyplomu)

2. Europass-Mobilność

Jest dokumentem osobistym wskazującym “ścieżkę” odbytą przez posiadacza, jak również pokazującą osiągnięte rezultaty, zgłasza w dziedzinie kompetencji. Europass - Mobilność jest wypełniany przez organizację wysyłającą we wcześniej ustalonym języku.

3. Europass – Suplement do Dyplomu

Jest to dokument dołączany do dyplomu, który umożliwia osobom trzecim, zwłaszcza za granicą, zrozumieć treść oryginalnego dokumentu (w szczególności stopień przyswojonej wiedzy i kompetencji). Suplement do Dyplomu opisuje zatem rodzaj studiów, ich treść i status, a więc jest dokumentem unikatowym dla każdego dyplomu.

4. Europass - Paszport Językowy

Jest to dokument ustanowiony przez Radę Europejską, w którym każdy uczący się języka obcego może zapisywać przebieg swojej nauki, wszelkie doświadczenia i kompetencje kulturowe. Ma on dwie funkcje: pedagogiczną i informacyjną. Ma za zadanie zmotywować uczącego się do dalszej, wytężonej pracy, aby podszkolić swoje umiejętności porozumiewania się w języku obcym i aby poszukiwać nowych zachęt kulturowych. Pomaga również w samorefleksji nad celowością dalszej nauki. Dla odbiorcy stanowi obiektywny i wyraźny dowód biegłości językowej. Daje jednocześnie możliwość obiektywnego porównania kompetencji dwóch lub więcej uczących się.

5. Europass - Suplement do Dyplomu Potwierdzający Kwalifikacje Zawodowe

Jest to dokument dołączany do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, aby osoba trzecia (zwłaszcza za granicą) była w stanie zrozumieć jego treść. Zawiera następujące informacje:

- przyswojone umiejętności i kompetencje, - informacje o tym, jaki zawód posiadacz może wykonywać, - kto wystawił dyplom, - ocenę jaką posiadacz otrzymał, - tryb przyznania dyplomu, - jakie są możliwości kontynuowania nauki dla posiadacza dyplomu.

25

Suplement do Dyplomu Potwierdzający Kwalifikacje Zawodowe nie zastępuje oryginału w żaden sposób i nie ma żadnych podstaw do legitymowania się nim jako jedynym dokumentem, choć, ułatwia on osobom trzecim, zwłaszcza za granicą zrozumienie treści oryginału. Suplement taki może być wystawiony przez uprawnione do tego instytucje narodowe osobom, które w odpowiednim trybie uzyskały dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe.

iv. European Qualifications Framework (EQF) - Europejskie Ramy Kwalifikacji

EQF ma na celu powiązać ze sobą różne krajowe systemy kwalifikacji do wspólnej europejskiej struktury odniesienia. Pracodawcy oraz zwykli ludzie będą w stanie korzystać z EQF, aby lepiej zrozumieć i porównać poziomy kwalifikacji w różnych krajach i różnych systemach kształcenia oraz szkolenia.

Przyjęty przez instytucje europejskie w 2008 roku, EQF jest używany praktycznie w całej Europie. Zachęca to kraje, by odnosiły swoje krajowe systemy kwalifikacji do Europejskich Ram Kwalifikacji, tak aby wszystkie nowo wydawane kwalifikacje od 2012 r. posiadały odniesienie do odpowiedniego poziomu EQF. W każdym kraju wyznaczono do tego celu krajowy punkt koordynacji EQF.

EQF dotyczy ośmiu poziomów odniesienia opisujących to, co uczący się wie, rozumie i jest w stanie zrobić - "wyniki nauczania". Poziomy kwalifikacji krajowych zostaną umieszczone na jednym z głównych poziomów odniesienia, począwszy od podstawowego (poziom 1) do zaawansowanego (poziom 8). Pozwoli to na łatwiejsze porównywanie krajowych kwalifikacji i powinno również oznaczać, że ludzie nie będą musieli powtarzać nauki, jeśli przeniosą się do innego kraju.

EQF odnosi się do wszystkich rodzajów edukacji, szkoleń i kwalifikacji, od edukacji szkolnej do akademickiej i zawodowej. Takie podejście sprawia, że nie skupiamy się tak jak w tradycyjnym systemie na "wkładach w uczenie się", takich jak długość nauki lub rodzaj instytucji. Zachęca również do nauki przez całe życie poprzez promowanie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego.

Instytucje europejskie zalecają państwom członkowskim:

1. Stosowanie Europejskich Ram Kwalifikacji jako narzędzia odniesienia w celu porównywania poziomów kwalifikacji w różnych systemach kwalifikacji oraz wspierania zarówno ideii uczenia się przez całe życie i równości szans w społeczeństwie opartym na wiedzy, jak również dalszej integracji europejskiego rynku pracy w poszanowaniu dla bogactwa różnorodności krajowych systemów edukacyjnych.

2. Odniesienie krajowych systemów kwalifikacji do Europejskich Ram Kwalifikacji do roku 2010, w szczególności poprzez odniesienie w sposób przejrzysty poziomów kwalifikacji do poziomów określonych w załączniku II oraz

26

w stosownych przypadkach poprzez opracowanie krajowych ram kwalifikacji zgodnie z krajowym ustawodawstwem i praktyką.

3. Przyjęcie środków odpowiednio, tak aby do 2012 r. wszystkie nowe świadectwa kwalifikacji, dyplomy i dokumenty "Europass" wydane przez właściwe organy zawierały wyraźne odniesienia za pośrednictwem krajowych systemów kwalifikacji do odpowiedniego poziomu EQF.

4. Stosowanie podejścia opartego na wynikach nauczania przy definiowaniu i opisywaniu kwalifikacji oraz promowanie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego zgodnie ze wspólnymi europejskimi zasadami uzgodnionymi w konkluzjach Rady z dnia 28 maja 2004 r., zwracając szczególną uwagę na obywateli najbardziej narażonych na bezrobocie oraz o niepewnych formach zatrudnienia, w przypadku których takie podejście może pomóc w zwiększeniu uczestnictwa w kształceniu ustawicznym i dostępu do rynku pracy.

5. Promowanie i stosowanie zasad zapewniania jakości w edukacji i szkoleniu w odniesieniu do szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego w ramach krajowych systemów kwalifikacji oraz Europejskich Ram Kwalifikacji.

6. Wyznaczenie krajowych punktów koordynacji związanych z określonymi strukturami i wymogami państw członkowskich w celu wspierania i, w połączeniu z innymi odpowiednimi organami krajowymi, kierowania relacjami między krajowymi systemami kwalifikacji i Europejskimi Ramami Kwalifikacji w celu promowania jakości i przejrzystości tych powiązań.

v. The European Charter for Regional or Minority Languages (ECRML) - Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych

Obecnie wśród podstawowych celów Rady Europy są ochrona i promocja bogactwa i różnorodności europejskiego dziedzictwa kulturowego. Języki regionalne lub mniejszościowe są bardzo ważną częścią tego dziedzictwa. Od 1992 roku, Rada Państw Członkowskich Unii Europejskiej jest w stanie potwierdzić swoje zaangażowanie na rzecz ochrony tego dziedzictwa poprzez ratyfikowaną Europejską Kartę Języków Regionalnych lub Mniejszościowych.

Karta, sporządzona na podstawie tekstu przedstawionego przez Stałą Konferencję Władz Lokalnych i Regionalnych Europy, została przyjęta jako konwencja w dniu 25 czerwca 1992r. przez Komitet Ministrów Rady Europy, i została przedstawiona do podpisu w Strasburgu w dniu 5 listopada 1992r. Weszła ona w życie w dniu 1 marca 1998 roku.

Obecnie, Karta została ratyfikowana przez dwadzieścia pięć państw (Armenia, Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Niemcy, Węgry, Liechtenstein, Luksemburg, Czarnogóra, Holandia, Norwegia, Polska, Rumunia , Serbia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Ukraina i Wielka Brytania). Podpisało ją także osiem innych państw, z których część wkrótce ją ratyfikuje.

27

vi. Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) - Europejski System Opisu Kształcenia Językowego

Europejski System Opisu Kształcenia Językowego stanowi wspólną podstawę do opracowania programów nauczania języka, wytycznych nauczania, egzaminów, podręczników itp. w całej Europie. Opisuje on w sposób kompleksowy, czego uczący się języka nauczyć się powinni, aby posługiwać się językiem w sposób komunikatywny i jaką wiedzę oraz umiejętności powinni rozwijać, tak aby być w stanie działać skutecznie. Opis obejmuje również kontekst kulturowy, który obejmuje język. System określa poziomy znajomości języka, które umożliwiają ocenę postępów uczniów na każdym etapie kształcenia, a także całościowo.

Europejski System Opisu przeznaczony jest do przezwyciężenia barier w komunikacji wśród specjalistów pracujących w dziedzinie języków nowożytnych, wynikających z różnych systemów edukacyjnych w Europie. Zapewnia środki edukacyjne dla administratorów, projektantów kursów, nauczycieli, trenerów nauczycieli, jednostek badawczych itp., do refleksji na temat obecnej praktyki, mające na celu zlokalizowanie i koordynację ich działań oraz zapewnienie, że spełniają one rzeczywiste potrzeby uczniów, dla których są tworzone.

Poprzez zapewnienie wspólnej podstawy dla wyraźnego opisu celów, treści i metod, system polepszy przejrzystość kursów, programów nauczania i kwalifikacji, a tym samym wypromuje współpracę międzynarodową w dziedzinie języków nowożytnych. Wprowadzenie obiektywnych kryteriów opisu biegłości językowej ułatwi wzajemne uznawanie kwalifikacji uzyskanych w różnych kontekstach nauczania oraz europejską mobilność.

vii. Content and Language Integrated Learning (CLIL) - Zintegrowane Nauczanie Przedmiotowo-Językowe

Zintegrowane Nauczanie Przedmiotowo-Językowe, w czasie którego uczniowie uczą się danego przedmiotu w języku obcym, ma znaczący wkład w naukę języka. Daje ono uczniom okazję do wykorzystywania nowych umiejętności językowych w praktyce, zamiast uczyć ich tylko teorii. Otwiera to drzwi na języki szerszemu gronu uczniów, umacniając wiarę w siebie u młodych uczących się i tych, którzy nie reagowali odpowiednio na naukę języka w sposób formalny podczas kształcenia ogólnego. Umożliwia kontakt z językiem bez wymogu poświęcania dodatkowego czasu, co może być szczególnie interesujące w środowisku zawodowym. Obecność wyszkolonych nauczycieli ułatwi wprowadzenie systemu CLIL w instytucjach edukacyjnych.

Na sympozjum trwającym od 9 do 11 marca 2005 r. w Luksemburgu, zorganizowanym przez Luksemburską Prezydencję Unii Europejskiej, omówiono rozwój sytuacji w zakresie Zintegrowanego Nauczania Przedmiotowo-Językowego. To podejście jest obecnie coraz częściej stosowane w całej Europie i zapewnia większe możliwości kontaktu z językami obcymi w ramach programu szkolnego.

28

2. MOBILNO ŚĆ PRZYSZŁYCH NAUCZYCIELI

Praca nauczyciela staje się coraz bardziej umiejscowiona w społeczności, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz szkoły. Bycie nauczycielem w XXI wieku wykracza poza ramy pracy w klasie, wymaga zrozumienia wielu kontekstów nauczania, wielu podmiotów zaangażowanych w edukację i zróżnicowania roli nauczyciela. Wiąże się to różnorodnymi formami dokształcania takimi jak: studia podyplomowe, warsztaty i kursy metodyczne oraz inne kursy doskonalące.

Jeśli ambicją Europy jest stworzenie najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki na świecie opartej na wiedzy, nauczyciele są, bardziej niż kiedykolwiek, zachęcani do pracy lub nauki w innych krajach europejskich. Tak jak jest to zapisane we Wspólnych Europejskich Zasadach Dotyczących Kompetencji i Kwalifikacji Nauczycieli oraz w Ramach Współpracy Europejskiej w Dziedzinie Edukacji i Szkolenia ("ET 2020") mobilność jest kluczowym elementem zawodu nauczyciela, co z kolei, nawiązuje do ideii początkowego i ustawicznego ich kształcenia.

Aby sprostać założeniom ET 2020, przyszli nauczyciele muszą znać systemy edukacyjne w całej Europie. Program kształcenia ustawicznego przewiduje kilka inicjatyw koncentrujących się na przyszłości kształcenia nauczycieli, takich jak asystentury w ramach programów Comenius i Grundtvig oraz wizyty i wymiany w ramach programu Grundtvig.

a. Uczestnictwo w programie Comenius

Celem tego działania jest zapewnienie przyszłym nauczycielom okazji do lepszego zrozumienia europejskiego wymiaru nauczania i uczenia się, zwiększenia ich znajomość języków obcych, wiedzy o innych krajach europejskich i ich systemach kształcenia oraz doskonalenia się.

Uczestnicy otrzymują dotacje na przeprowadzenie asystentury w terminie od trzech do dziesięciu miesięcy w szkole w innym kraju uczestniczącym w programie kształcenia ustawicznego. Szkoła goszcząca wyznacza wykwalifikowanych i doświadczonych nauczycieli do pełnienia roli opiekuna dla uczestnika. Zadania, w których uczestnik może brać udział to m.in.:

- pomoc w nauczaniu w szkołach, wspieranie pracy grup uczniowskich również w trakcie trwania projektów edukacyjnych,

- poprawa umiejętności uczniów w rozumieniu i mówieniu w językach obcych oraz nauczanie języka ojczystego uczestnika,

- wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, - dostarczanie informacji o kraju pochodzenia uczestnika, - wprowadzenie lub wzmocnienie europejskiego wymiaru instytucji przyjmującej.

29

Uczestnicy powinni być w pełni zaangażowani w życie szkoły. Nie mają działać jako etatowi nauczyciele, ale pomóc w nauczaniu i innych działaniach szkolnych (zalecane maksymalnie 12 do 16 godzin podstawowej szkolnej aktywności).

Uczestnictwo w programie Comenius może dotyczyć więcej niż jednej szkoły w celu zaspokojenia szczególnych potrzeb szkół sąsiednich. Uczestnik nie może pracować w więcej niż 3 szkołach w ramach programu.

Uczestnicy są wybierani przez narodowe agencje w swoim kraju i otrzymują dotacje, które są wkładem w koszty podróży i utrzymania.

Kandydatami mogą być wyłącznie osoby, które studiowały co najmniej dwa lata zdobywając kwalifikacje na kierunkach nauczycielskich jakichkolwiek przedmiotów szkolnych lub które ukończyły szkolenie nauczycielskie, ale jeszcze nie pracowały jako nauczyciele. Żaden kandydat nie może otrzymać dotacji programu Comenius więcej niż raz.

b. Uczestnictwo w programie Grundtvig

Adresatami tego działania są przyszli nauczyciele, a także obecni nauczyciele zajmujący się kształceniem dorosłych. Mogą oni spędzić okres co najmniej 12 tygodni, jako uczestnicy programu Grundtvig w instytucji edukacyjnej dla dorosłych w innym kraju europejskim.

Poprzez program Grudtvig uczestnicy powinni lepiej zrozumieć sektor kształcenia dorosłych w Europie, powinna zwiększyć się ich znajomość języków obcych, wiedza o innych krajach europejskich i ich systemach szkolenia dorosłych. Konsekwencją tego powinna być poprawa jakości ich pracy i umiejętności międzykulturowych.

Zadania, w których uczestnik może mieć swój wkład:

- ułatwienie nauki lub zarządzania kształceniem dorosłych, - wsparcie dla dorosłych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, - udzielanie informacji o kraju pochodzenia i pomoc w nauczaniu swojego języka, - wprowadzanie lub umocnienie europejskiego wymiaru instytucji przyjmującej, - inicjowanie, rozwój i pomoc w realizacji projektów.

Uczestnicy powinni być w pełni zaangażowani w życie organizacji goszczącej. Ponieważ w asystenturze udział wziąć może każdy członek kadry kształcącej dorosłych, dlatego poziom doświadczenia i stażu pracy uczestników może znacznie się różnić. W zależności od konkretnego profilu, asystent może:

- odgrywać pomocniczą rolę w organizacji będącej gospodarzem, pomóc w różnych trybach nauczania lub zarządzania,

- wziąć pełną odpowiedzialność za jeden lub więcej kursów lub konkretny aspekt zarządzania w organizacji będącej gospodarzem ("uczestnictwo specjalistyczne").

30

31

Aby wziąć udział w programie, członkowie kadr kształcących dorosłych, przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, muszą znaleźć organizacje, które ich ugoszczą ponieważ wnioski muszą zawierać potwierdzenie gospodarza.

Uczestnicy muszą być powiązani z jedną określoną organizacją w trakcie asystentury. Mogą jednak prowadzić działalność w kilku organizacjach, dodatkowo urozmaicając tym swoją pracę, ewentualnie w celu zaspokojenia szczególnych potrzeb sąsiednich organizacji nauczających dorosłych.

Uczestnicy są wybierani przez narodowe agencje w ich kraju. Dotacje programu Grundtvig nie są zwykle przyznawane tej samej osobie więcej niż raz w okresie 3 lat.

c. Wizyty i wymiany w programie Grundtvig

Wizyty i wymiany umożliwiają obecnym lub przyszłym pracownikom kształcącym dorosłych podjęcie pracy związanej z wizytą za granicą. Uczestnicy powinni uzyskać szersze rozumienie pojęcia kształcenia dorosłych w Europie, poprawić umiejętności związane z pracą i wspierać działania organizacji będącej gospodarzem.

Aby otrzymać dotacje, szkolenia muszą odnosić się do działalności zawodowej kandydata w dowolnym aspekcie edukacji dorosłych, zarówno formalnej, pozaformalnej lub nieformalnej. Stosowne tematy obejmują:

- prowadzenie zajęć dydaktycznych w instytucji edukacyjnej dla dorosłych, - badanie aspektów edukacji dorosłych/uczenia się w kraju przyjmującym, - studia i/lub dostarczenie wiedzy na temat systemu/polityki aspektów kształcenia

dorosłych, - nieformalne systemy kształcenia kadry dla edukacji dorosłych, takich jak okres

"stażu" (obserwacji), - udział w europejskiej konferencji lub seminarium.

Czas trwania wizyty może się różnić w zależności od celu, ale nie może przekroczyć 12 tygodni. Jednakże, wizyty dłuższe niż 12 tygodni mogą być finansowane w ramach programu Grundtvig, a bardziej formalne szkolenia mogą być finansowane w ramach samych szkoleń. Dotacje są obliczane dla każdego projektu i obejmują koszty podróży i utrzymania.

d. Leonardo da Vinci

Rozpoczęty w 1995 roku i będący obecnie na trzecim etapie, program Leonardo da Vinci koncentruje się na kształceniu i szkoleniu zawodowym. Ma na celu zaspokojenie potrzeb w sektorze zarówno uczenia się jak i nauczania, a zatem jest skierowany do wszystkich zainteresowanych stron, czyli stażystów, nauczycieli i szkoleniowców, instytucji i ciał pedagogicznych, przedsiębiorstw, stowarzyszeń, partnerów społecznych i instytucji związanych zarówno z kształceniem ustawicznym jak również rynkiem pracy.

32

Jako część Programu Komisji Europejskiej Kształcenia Ustawicznego, ten program przeznacza fundusze na wiele różnych rodzajów działalności o różnej skali, takich jak "Ludzie w trakcie wstępnego kształcenia zawodowego", "Ludzie na rynku pracy", "Profesjonaliści w dziedzinie kształcenia i szkolenia", "Mobilność certyfikatów" i "Wizyty przygotowawcze". Obejmuje to inicjatywy mobilne umożliwiające ludziom szkolenie się w innym kraju, współpracę w projektach transferowych lub rozwój innowacyjnych praktyk i sieci koncentrujących się na aktualnych tematach w tym sektorze.

Leonardo da Vinci umożliwia organizacjom w sektorze szkolnictwa zawodowego pracę z partnerami z całej Europy; wymianę najlepszych praktyk i zwiększenie liczby personelu ze specjalistyczną wiedzą. Powinno to sprawić, że kształcenie zawodowe będzie bardziej atrakcyjne dla młodych ludzi i pomoże im zdobyć nowe umiejętności, wiedzę i kwalifikacje, a zatem zwiększyć ich konkurencyjność na europejskim rynku pracy.

Motywuje on nauczycieli do "mobilnych" czynności dających możliwość podróżowania za granicę, po naukę i doświadczenie zawodowe. W ramach działań takich jak "Ludzie na rynku pracy", możliwym jest zwiększenie potencjału zawodowego i udział w szkoleniach ludzi po ukończeniu studiów w zakresie kształcenia zawodowego i szkolnictwa wyższego.

33

PODSUMOWANIE

Dzisiaj każdy nauczyciel stoi przed trudnym wyborem, czy korzystać tylko z zasobu wiedzy uzyskanej w czasie studiów, czy ciągle doskonalić się, by rozwój był pełny i świadomy. Moment podjęcia decyzji jest z pewnością ważny dla każdego nauczyciela, ponieważ nie tylko kariera zawodowa zależy od tego, ale także osobista satysfakcja i przyszłość uczniów. Dlatego każda dyskusja lub działanie, które pomogą stać się dobrym nauczycielem są istotne, warte wysłuchania i zastosowania. Oczywistym jest, że każdy nauczyciel, oprócz wiedzy teoretycznej uzyskanej w trakcie studiów musi posiadać również doświadczenie. Ponieważ bierze udział w kształtowaniu społeczeństwa i przyszłych obywateli Europy, dlatego powinien starać się być prawdziwym europejskim nauczycielem. Broszura ta jest próbą znalezienia wspólnego mianownika między europejskim i polskim punktem widzenia. Jako kompendium praktycznych porad może być przydatna na każdym etapie stawania się, i później bycia czynnym nauczycielem.