Moduł 1

Przygotowanie pojazdu do diagnostyki

1. Definicje diagnostyki2. Zasady przyjęcia pojazdu do diagnostyki3. Zasady identyfikowania pojazdu

4. Ogólne rodzaje i symptomy świadczące o uszkodzeniu poszczególnych zespołów pojazdu samochodowego

5. Zasady postępowania z pojazdem przyjętym do diagnostyki

1. Definicje diagnostyki

Każde urządzenie techniczne podczas pracy ulega zużyciu. Aby zapewnić możliwienajdłuższy   okres   bezawaryjnej   pracy   maszyny,   bądź   urządzenia   należy   poddawać   ją   wodpowiednim czasie diagnostyce.

Termin diagnostyka pochodzi z języka greckiego, gdzie diagnosis oznacza rozpoznanie, rozróżnianie, osądzanie, a diagnostike techne oznacza sztukę rozróżniania, stawiania diagnozy. 

W   przypadku   pojazdów   samochodowych   każdy   pojazd   powinien   być   poddawanyregularnym przeglądom technicznym w Stacji  Kontroli  Pojazdów (SKP),  podczas  którychuprawniony   diagnosta   stwierdza   możliwość   dopuszczenia   danego   pojazdu   do   dalszegoużytkowania w ruchu drogowym. 

Jest to bieżąca diagnostyka pojazdu. Jej celem jest również prognozowanie możliwościwystąpienia awarii badanych układów i zespołów pojazdu samochodowego. 

Oprócz  obowiązkowych przeglądów pojazdów samochodowych  stosuje   się  doraźnesprawdzanie   stanu   technicznego   pojazdu   oraz   poszczególnych   jego   podzespołów  i części.

Poza wyżej wymienionymi rodzajami kontroli stanu pojazdu istnieją również badania(przeglądy) okresowe zalecane przez producenta danego pojazdu. Czas ich wykonania jestokreślony   czasowo   lub   poprzez   przebieg   pojazdu.   Najczęściej   są   to   przeglądynieobowiązkowe, aczkolwiek ich niedopełnienie może wiązać się z utratą gwarancji na danyzespół (część) lub nawet na dany samochód.

Diagnostyka   techniczna  zajmuje   się   oceną   stanu   technicznego   maszyny   luburządzenia  technicznego poprzez badanie własności  procesów roboczych  i   towarzyszącychpracy   maszyny,   a   także   poprzez   badanie   własności   wytworów   maszyny.   Diagnoza   możedotyczyć:

• oceny stanu technicznego,• prognozy rozwoju lub zmian stanu,• przyczyny rozwoju lub zmian stanu,• łączenie wszystkich wymienionych.

Diagnostyka samochodu  ma na celu  rozpoznanie stanu  technicznego pojazdu bezjego   demontażu   lub   z   ewentualnym   demontażem   częściowym,   tak   aby   nie   doszło   donaruszenia funkcjonowania połączeń elementów badanych. Diagnostykę taką wykonuje się zwykorzystaniem   specjalnej   aparatury   technicznopomiarowej   oraz   przy   zastosowaniuokreślonych metod badań diagnostycznych. Dzięki takiej diagnostyce możliwe jest ocenieniestanu technicznego pojazdu lub też poszczególnych układów i zespołów pojazdu. Istotą tegoprocesu   jest   porównanie   wartości   parametrów   zmierzonych   z   wartościami   parametrówokreślonych przez producenta dla danego pojazdu lub zespołu (części).

2. Zasady przyjęcia pojazdu do diagnostyki

2

Przyjmując pojazd do diagnostyki mechanik (diagnosta) powinien sporządzić protokółprzyjęcia pojazdu, którego oryginał przykazuje właścicielowi (kierowcy) pojazdu. 

Protokół   taki  każda  firma opracowuje   indywidualnie  dla  potrzeb  swojego zakładu,niemniej w dokumencie tym powinny się znaleźć następujące informacje:

• dane firmy przyjmującej pojazd,• dane właściciela samochodu,• datę i miejsce przyjęcia pojazdu,• datę i miejsce odbioru pojazdu,• marka, model pojazdu,• nr rejestracyjny pojazdu,• przebieg pojazdu,• dane do kontaktu z właścicielem pojazdu,• miejsce na krótki opis wywiadu z właścicielem pojazdu dotyczącym obecnego stanu

technicznego pojazdu, zauważonych niesprawności,• miejsce   na   opis   wstępnej   oceny   stanu   pojazdu   (należy   tu   wpisać   np.   zauważone

uszkodzenia pojazdu, które powstały podczas użytkowania samochodu),• opis proponowanego charakteru i zakresu badań diagnostycznych pojazdu,• termin wykonania zlecenia,• sposób   podejmowania   decyzji   dotyczących   naprawy   lub   wymiany   elementów

wyeksploatowanych lub uszkodzonych,• wstępną szacunkową cenę za wykonanie diagnostyki,• miejsce na inne uwagi, spostrzeżenia, zalecenia,• miejsce na podpis osoby przyjmującej pojazd,• miejsce na podpis osoby zlecającej diagnostykę pojazdu,• miejsce na podpis osoby odbierającej pojazd po badaniu diagnostycznym.

Powyższy protokół jest dokumentem, który ma za zadanie udokumentowanie zleceniadiagnostyki oraz określeni jej zakresu. Może on przybrać dowolną formę graficzną, zależnąod przyjętego w danej firmie wzorca dokumentacji.

Powinien   być   wypełniony   w   sposób   bardzo   staranny,   gdyż   jest   to   podstawowydokument,   traktowany   jako   umowa   zlecenie   pomiędzy   zlecającym   diagnostykę,   aprzyjmującym   pojazd.   Spełnia   on   również   ważną   funkcję   dla   osoby   wykonującej   dalszeczynności   diagnostyczne,   gdyż   wstępnie   podane   są   w   nim   ewentualne   symptomyniesprawności danego pojazdu lub wybranego układu.

W przypadku,   gdy  przyjęcie   pojazdu   związane   jest   z   dodatkowymi  usługami,   np.wymianą   bądź   naprawą   jakiegoś   podzespołu   lub   części   osoba   przyjmująca   pojazdzobowiązana jest do ustalenia dodatkowych szczegółów dotyczących tej części zlecenia, np.określenia   sposobu   zakupu   części,   sposobu   rozliczenia   zakupu,   ustalenia   możliwościzastosowania zamienników itp.

3. Zasady identyfikowania pojazdu

Po   zapoznaniu   się   osoby   dokonującej   diagnostyki   z   informacjami   zawartymi  w   protokole   przyjęcia   pojazdu   (zleceniu)   rozpoczyna   się   kolejny   etap,   tj.   identyfikacjapojazdu.

3

Każdy samochód produkowany obecnie można rozpoznać po indywidualnym numerzeVIN. Jest to przypisane dla danego pojazdu oznaczenie, które nie powtórzy się ponownie dlażadnego innego pojazdu.

Skrót  VIN  to skrót   z  angielskiego:  Vehicle   Identification  Number.  Składa  się  on  z  17  znaków (liter   i  cyfr),  bez   liter   I,  O,  Q,  przy  czym  ich  kolejność  nie   jest  dowolna  i   przypadkowa,   ponieważ   stanowi   zakodowaną   informację.   Numer   VIN   znajduje   sięnajczęściej na tabliczce znamionowej, która umieszczona jest najczęściej pod maską pojazdulub   np.   na   słupku   bocznym   drzwi   kierowcy.   Przyjęto,   iż   w   pojazdach   numer   VIN   jestjednocześnie numerem nadwozia pojazdu.

Dla ułatwienia rozszyfrowania informacji podanych w numerze VIN można przyjąć, iżnumer ten dzieli się na trzy sekcje:

a) pierwsza oznaczana jest jako WMI (ang. World Manufacturer Identifier),b) druga oznaczana jest jako VDS (ang. Vehicle Descriptor Section),c) trzecia oznaczana jest jako VIS (ang. Vehicle Identifier Section).Są dwa sposoby zapisu numeru identyfikacyjnego pojazdu. W Unii Europejskiej jest

stosowana norma ISO3779, w Ameryce Północnej   jest  stosowany format bardziej surowy(zawierający liczbę kontrolną), ale kompatybilny z europejskim.

Tabela 1.1. Rozmieszczenie poszczególnych sekcji Standard

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

ISO3779

WMI

VDS VIS

AmerykaPółnocna

Identyfikacjaproducenta

Atrybuty typuLiczba

kontrolnaRok

produkcjiKod

zakładuNumer egzemplarza

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number

Poniżej przedstawione zostaną objaśnienia dotyczące poszczególnych sekcji.WMI – to pierwsze trzy pozycje numeru VIN, za pomocą których koduje się region i

nazwę producenta pojazdu.Pierwszy symbol WMI określa region, w którym znajduje się producent. W praktyce

każdy jest przypisany krajowi producenta. 

Tabela 1.2. Najpopularniejsze kraje produkcjiWMI Region UwagiAH Afryka AAAH = RPA

JR Azja

J = JaponiaKLKR = Korea Płd.

L = ChinyMAME = Indie

MFMK = IndonezjaMLMR = Tajlandia

PAPE = FilipinyPLPR = Malezja

SZ Europa SASM = Zjednoczone Królestwo

4

WMI Region UwagiAH Afryka AAAH = RPA

SNST, W = NiemcySUSZ = Polska

TATH = SzwajcariaTJTP = CzechyTRTV = WęgryVAVE = AustriaVFVR = Francja

VSVW = HiszpaniaVXV2 = Jugosławia

XSXW = ZSRRX3X0 = RosjaYAYE = Belgia

YFYK = FinlandiaYSYW = SzwecjaZAZR = Włochy

15 Ameryka Północna1, 4, 5 = Stany Zjednoczone

2 = Kanada3 = Meksyk

67 Oceania 6A6W = Australia7A7E = Nowa Zelandia

80 Ameryka Południowa

8A8E = Argentyna8X82 = Wenezuela

9A9E, 9399 = Brazylia9F9J = Kolumbia

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number

Kolejne 2 symbole określają producenta (tabela 1.3.). Najczęściej jest to kod, którySAE   przydzieliło   oficjalnie   krajom   i   producentom.   Tablica   może   jednak   zawierać   takżesymbole nietypowe.

Tabela 1.3. Symbole producentaWMI Producent

JA IsuzuJDA DaihatsuJF Fuji Heavy Industries (Subaru)JH HondaJK Kawasaki (motocykle)JM MazdaJN NissanJS SuzukiJT ToyotaJY Yamaha (motocykle)KL Daewoo

5

WMI ProducentJA Isuzu

KMH Hyundai (prod. koreańska)KN Kia

MAL Hyundai (prod. indyjska)NLH Hyundai (prod. turecka)SAL Land RoverSAJ JaguarSCC Lotus CarsSUA AutosanSUF FSM/Fiat Auto PolandSUJ JelczSUL FSC LublinSUP FSOSUR Fabryka Samochodów Rolniczych "Polmo" w PoznaniuSUS Fabryka Samochodów Ciężarowych "Star"SUU SolarisSUZ ZasławSW9 SolbusSZ9 Epoka

TMA Hyundai (prod. czeska)TRA IkarusTRU AudiU5Y Hyundai (prod. słowacka)VF1 RenaultVF3 PeugeotVF7 CitroënVSS SEATWAU AudiWBA BMWWBS BMW MWDB MercedesBenzWMA MAN AGWMW MINIWP0 PorscheW0L Opel

WVW VolkswagenWV1 Volkswagen Commercial VehiclesWV2 Volkswagen Bus/VanYK1 SaabYS3 SaabYV1 Volvo Cars

6

WMI ProducentJA Isuzu

ZDF Ferrari DinoZFA FiatZFF Ferrari1FB Ford Motor Company1FC Ford Motor Company1FD Ford Motor Company1FM Ford Motor Company1FU Freightliner1FV Freightliner1F9 FWD Corp.1G General Motors

1GC Chevrolet1GM Pontiac1H Honda USA1L Lincoln

1M? Mercury1M1 Mack Truck1M2 Mack Truck1M3 Mack Truck1M4 Mack Truck1N Nissan USA

1VW Volkswagen USA1YV Mazda USA2FB Ford Motor Company Kanada2FC Ford Motor Company Kanada2FM Ford Motor Company Kanada2FT Ford Motor Company Kanada2FU Freightliner2FV Freightliner2M Mercury2G General Motors Kanada2G1 Chevrolet Kanada2G1 Pontiac Kanada2HM Hyundai Kanada2WK Western Star2WL Western Star2WM Western Star3FE Ford Motor Company Meksyk3G General Motors Meksyk

3VW Volkswagen Meksyk

7

WMI ProducentJA Isuzu

9BW Volkswagen Brazylia4F Mazda USA4M Mercury4S SubaruIsuzu Automotive

4US BMW USAVT Yamaha (motocykle)4V1 Volvo4V2 Volvo4V3 Volvo4V4 Volvo4V5 Volvo4V6 Volvo4VL Volvo4VM Volvo4VZ Volvo5L Lincoln6F Ford Motor Company Australia6H General MotorsHolden

6MM Mitsubishi Motors Australia6T1 Toyota AustraliaSAR MG ROVER

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number

Sekcja VDS to znaki na pozycjach od 4 do 9. Określają one typ pojazdu. Są używanezgodnie z  lokalnymi regulacjami prawnym do identyfikacji   typu pojazdu i  mogą  zawieraćinformacje   o   konstrukcji   i   rodzaju   nadwozia.   Każdy   producent   ma   własny   systemwykorzystywania tego pola.

Element znajdujący się  na 9 pozycji  numeru VIN pojazdów z Ameryki  Północnejpełni rolę liczby kontrolnej VIN.

Sekcja  VIS  to znaki na pozycjach od 10 do 17. Są one wykorzystywane do nadaniaunikatowego   numeru   konkretnego   egzemplarza   pojazdu.   VIS   jest   wykorzystywany   przezproducenta   w   przypadku   reklamacji.   Zawiera   informacje   o   zainstalowanych   opcjachwykonania,   silniku,   rodzaju  napędu;  często  jest   jednak po prostu numerem porządkowymnadawanym automatycznie kolejnym wychodzącym z produkcji  pojazdom. Ostatnie czteryznaki stanowią zawsze cyfry.

Rok produkcji w Ameryce Północnej – znak na pozycji 10 jest w Ameryce Północnejwykorzystywany do kodowania roku produkcji. Kod zakładu producenta znak na pozycji 11jest   w   Ameryce   Północnej   wykorzystywany   do   kodowania   zakładu   producenta.   Każdyproducent ma własny system oznaczeń, jednak jego położenie w kodzie VIN jest ustalone.

Kod roku modelowego – jest to kod, który zależnie od zwyczajów producenta określarok produkcji pojazdu lub rok wprowadzenia na rynek typu lub modelu pojazdu. Rok 1980jest kodowany jako „A” i następne lata odpowiednimi kolejnymi literami aż do roku 2000,

8

któremu odpowiada litera „Y”. Lata od 2001 do 2009 są kodowane cyframi od 1 do 9. Zgodniez normą ISO, w kodzie roku nie mogą występować litery I, O oraz Q, ponadto zwyczajowo niestosuje się liter U i Z oraz cyfry 0. Wynika to z faktu, że te litery i cyfry jest łatwo z sobąpomylić. Powyższe oznaczenia przedstawia tabela 1.4.

Tabela 1.4. Oznaczenia roku modelowego.Kod Rok

A 1980B 1981C 1982D 1983E 1984F 1985G 1986H 1987J 1988K 1989

Kod RokL 1990M 1991N 1992P 1993R 1994S 1995T 1996V 1997W 1998X 1999

Kod RokY 20001 20012 20023 20034 20045 20056 20067 20078 20089 2009

Kod RokA 2010B 2011

9

C 2012D 2013E 2014F 2015G 2016H 2017J 2018K 2019

Kod RokL 2020M 2021N 2022P 2023R 2024S 2025T 2026V 2027W 2028X 2029

Kod RokY 20301 20312 20323 20334 20345 20356 20367 20378 20389 2039

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number

Rozczytanie   kodu   VIN   wymaga   pewnej   praktyki,   z   tego   względu   pomocne   wrozczytaniu numeru VIN pojazdu stały się urządzenia służące do elektronicznej diagnostyki.Niestety nie spełniają one swoich funkcji w przypadku wielu pojazdów produkowanych przedrokiem 2001. 

W przypadku,  gdy  możliwe   jest  urządzenia  do  diagnostyki  komputerowej  pojazdumechanik diagnozujący pojazd może w łatwy sposób zidentyfikować pojazd.

Jeżeli nie ma możliwości identyfikacji pojazdu z użyciem urządzenia diagnostycznegomożna jego rozpoznanie rozpocząć przez odczytanie informacji znajdujących się na tabliczceznamionowej pojazdu. Powinna ona być umieszczona w miejscu łatwo dostępnym na trwałej iniewymienialnej części pojazdu. Na tabliczce znamionowej pojazdu powinny znajdować siętaki informacje jak:

10

• nazwa producenta,• nazwa pojazdu,• rok produkcji pojazdu,• numer seryjny,• podstawowe parametry takie jak masa, moc, ładowność, kolor itp.

Identyfikację pojazdu można również przeprowadzić rozpoznając najważniejsze cechypojazdu w tym między innymi: podania marki, modelu i typu pojazdu, rok produkcji, rodzajunadwozia   (np.   ………………,   …………………,   rok   produkcji   2005,   nadwozie   typuLIMUZYNA).   Następnie   należy   określić   typ   i   rodzaj,   pojemność   silnika   (np.   silnikczterocylindrowy   rzędowy,   z   zapłonem   iskrowym,   doładowany   o   pojemności   2000   cm3),rodzaj  paliwa (zasilany benzyną  bezołowiową  o  wartości  oktanowej  minimum 95),   rodzajskrzynki biegów (np. manualna 5 biegowa skrzynka biegów), sposób przeniesienia napędu(napęd na wszystkie koła).

Dodatkowo   można   określać   inne   parametry   typu:   rodzaj   zawieszenia,   układuhamulcowego, układu kierowniczego itp.

Powyższe   cechy   identyfikacyjne   pojazdu   niezbędne   są   zwłaszcza   wówczas,   gdypodczas  diagnostyki   stwierdzone  zostaną   poważniejsze  uszkodzenia  układów  lub  części   ikonieczne stanie się dobranie nowych części do wykonania naprawy. Są one również pomocnew   przypadku   diagnozowania   poszczególnych   elementów   lub   części   pojazdu,   np.   znającpojemność  silnika,   jego typ,  rodzaj spalanego paliwa jesteśmy w stanie z użyciem danychproducenta określić stan techniczny silnika mierząc jego ciśnienie sprężania.

4. Ogólne rodzaje i symptomy świadczące o uszkodzeniu poszczególnych zespołów pojazdusamochodowego

W przypadku pojazdu samochodowego wielokrotnie pojawiają się sygnały pochodząceod   poszczególnych   układów   lub   części   świadczące   o   ich   nadmiernym   zużyciu   lubnieprawidłowym działaniu. Takie wcześniejsze rozpoznanie utraty własności ruchowych czyużytkowych elementów nazywa się diagnozowaniem niezawodnościowym. Znając możliwościdiagnostyczne poszczególnych sygnałów pochodzących od poszczególnych układów można wdużym   przybliżeniu   określić   jego   aktualny.   Poniżej   przedstawione   są   możliwościdiagnozowania   stanu   poszczególnych   układów,   w   zależności   od   zaobserwowanychsymptomów (podane są najczęściej występujące i najbardziej typowe objawy):

1. silnik pojazdu:a) wygląd spalin:

• biała   barwa   spalin  połączona   z   nierównomierną   pracą   silnika  –   świadczyćmoże   o   przedostawaniu   się   do   komór   spalania   cieczy   chłodzącej   silnik.Przyczyna   to   najczęściej   uszkodzona   uszczelka   pod   głowicą   lub   pękniętagłowica lub cylinder silnika;

• spaliny o kolorze niebieskim – świadczy o tym, że do komór spalania trafiaolej   silnikowy.   Najczęstszą   tego   zjawiska   przyczyną   jest   zużycie   gładzicylindrów oraz pierścieni tłokowych. Podobne objawy towarzyszą również gdyzużyciu  ulegną   uszczelniacze  zaworowe.  Niebieska  barwa   spalin   świadczyćrównież może o awarii turbosprężarki;

• spaliny o kolorze czarnym – świadczy o tym, że spalana mieszanka jest zbytbogata. W przypadku silnika z zapłonem samoczynnym w spalinach znajdujesię  dużo cząsteczek sadzy. Jest to zatem sygnał świadczący o złym składzie

11

mieszanki   palnej,   co   wymaga   dalszej   diagnostyki   układu   uzależnionej   odrodzaju i typu silnika;

b) układ smarowania silnika:• czarna barwa oleju silnikowego – świadczy o tym, że olej ulega spaleniu. Taki

olej stracił już swoje właściwości i powinien być wymieniany na nowy;• zauważalne opiłki  metalu w oleju – świadczą  o   tym, że elementy,  które  są

smarowane przez olej ulegają  wzajemnemu ścieraniu (np. zużycie panewek).Zauważenie   tego   typu   oleju   dyskwalifikuje   olej   i   filtr   oleju   z   dalszejeksploatacji,   ale   bardzo   często   sama   ich   wymiana   jest   niewystarczająca,ponieważ nie została usunięta główna przyczyna ich powstawania;

• olej  mętny,  o  zmienionym kolorze  – świadczy o  tym,   iż  powstała  emulsja  z   oleju   silnikowego   i   cieczy   chłodzącej.   Jest   to   symptom   świadczący   onieszczelności układu chłodzenia, bardzo często związany jest z uszkodzeniemuszczelki pod głowicą;

• nadmierne  zużycie  oleju  przez  silnik  –  producent  silnika  podaje,   jaka   ilośćoleju może być zużywana przez silnik przy normalnej eksploatacji. Jeżeli silnikzużywa większą ilość oleju to należy sprawdzić, czy olej nie wycieka z silnika.Inną przyczyną tego stanu jest spalanie oleju przez silnik, co jest związane zzużyciem pierścieni tłokowych;

• zbyt niskie ciśnienie oleju (zapalanie się lampki kontrolnej układu smarowaniasilnika)   –   związane   jest   z   zbyt   niskim   poziomem   oleju   silnikowego   lubzużyciem   oleju   silnikowego.   Inną   możliwą   przyczyną   jest   uszkodzenieelementów układu smarowania silnika;

c) układ chłodzenia silnika:• widoczne pęcherze w płynie chłodzącym – przyczyną jest przedostawanie się

spalin do układu chłodzenia. Spowodowane to jest uszkodzeniem uszczelki podgłowicą lub odkształceniem głowicy;

• zbyt wysoka temperatura cieczy chłodzącej – najczęściej spowodowana jest onazbyt małą ilością cieczy chłodzącej w układzie. Może to być również objawniesprawności   lub   uszkodzenia   termostatu.   Równie   często   to   objawniewłaściwej   pracy   pompy   cieczy   chłodzącej   spowodowanej   np.   przezniewłaściwą   regulację  paska  napędu pompy.    Zdarza się   również,   iż   jest   tosymptom świadczący o zanieczyszczeniu chłodnicy np.  błotem lub pyłem zdrogi;

• mętny kolor cieczy chłodzącej – symptom świadczący o mieszaniu się cieczychłodzącej z olejem silnikowym. Może to świadczyć o uszkodzeniu uszczelkipod głowicą;

d) układ zapłonowy (silnik z zapłonem iskrowym):• widoczne   i   słyszalne   przeskoki   prądu   (iskry)   pomiędzy   przewodami

zapłonowymi – świadczą  o uszkodzeniu izolacji,  najczęściej mechanicznym,przewodów zapłonowych;

• niewłaściwa przerwa pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej – świadczy omożliwości   wypalenia   się   materiału   elektrody   (zbyt   duża   przerwa)   lubzanieczyszczeniu   elektrody   (zbyt   mała   przerwa)   np.   spalonym   olejemsilnikowym; 

e) układ zasilania silnika (silnik z zapłonem samoczynnym):• nierównomierna praca silnika na poszczególnych cylindrach – w przypadku,

gdy   występuje   tylko   tuż   po   uruchomieniu   silnika,   świadczy   to  

12

o niesprawności świec żarowych. W przypadku utrzymywania się objawów ponagrzaniu silnika możliwe  jest  uszkodzenie elementów układu wtryskowegonp. wtryskiwaczy;

• trudności w uruchomieniu silnika, a po uruchomieniu nierówna praca – bardzoczęsto to objaw nieszczelności układu zasilania w paliwo. Równie często jest toobjaw   zanieczyszczenia   filtra   paliwa,   co   związane   jest  z utrudnionym dostarczaniem paliwa do pozostałych elementów układu;

• czarny kolor spalin – spowodowane jest to spalaniem zbyt bogatej mieszanki,czyli   złe   dawkowanie   paliwa.   Bardzo   często   związane   jest   to  z uszkodzeniem wtryskiwaczy paliwa;

2. układ przeniesienia napędu:a) sprzęgło:

• ślizganie   się   sprzęgła   –   najczęściej   to   objaw   złej   regulacji   elementówsterowania sprzęgłem lub zużyciem sprężyny dociskowej sprzęgła. Może to byćrównież  objaw zużycia mechanicznego lub cieplnego tarczy sprzęgła lub jejzaolejenia;

• sprzęgło   nie   rozłącza   –   częstą   przyczyną   takiego   stanu   jest   niewłaściwiedziałający mechanizm sterowania pracą  sprzęgła lub uszkodzenie tarczy (np.rozklejenie okładziny lub zwichrowanie tarczy);

• sprzęgło   szarpie   –   najczęstszą   przyczyną   jest   uszkodzenie   tłumików   drgańskrętnych (sprężyn), ale także może to być objaw zacierania się wielowypustutarczy   sprzęgła   na   wałku   sprzęgłowym.   Takie   objawy   będą   równieżsymptomem nieprawidłowej pracy układu uruchamiającego sprzęgło;

• sprzęgło  hałasuje  –  najczęściej   to  objaw uszkodzenia   łożyska  wyciskowegosprzęgła lub docisku sprzęgła. Jeżeli hałas ten ustaje po wciśnięciu pedału tonależy dalszej diagnozie poddać łożysko wyciskowe;

b) skrzynka biegów:• Trudności  w włączaniu biegów – może  to być  związane z nieprawidłowym

działaniem sprzęgła, uszkodzeniem układu sterowania skrzynką biegów;• Biegi samoczynnie „wyskakują” – związane jest to głównie z uszkodzeniem

elementów mechanizmu wodzików;c) most napędowy:

• Hałaśliwa praca – związana jest  głównie z niewłaściwym ustawieniem luzumiędzyzębnego;

• Wycieki oleju – związane jest to głównie z rozszczelnieniem mostu np. przezuszkodzony uszczelniacz lub pęknięciem obudowy;

d) przeguby i półosie napędowe:• stuki   dochodzące   z   pobliża   przegubów   –   najczęściej   spowodowane   są   one

przez nadmierny luz w przegubie;• skrzywienie   półosi   –   spowodowane   jest   ono   najczęściej   uszkodzeniem

mechanicznym,   a   objawia   się   drganiami   przenoszącymi   się   z   układunapędowego na nadwozie pojazdu;

3. układ hamulcowy:a) niewłaściwa długość  drogi hamowania – niewłaściwa wartość  drogi hamowania

pojazdu  związana   jest  głównie  ze  zużyciem elementów ciernych.  Możliwe  jestrównież   uszkodzenie   pompy   hamulcowej   lub   elementów   uruchamiających   np.tłoczków lub zacisków hamulcowych;

13

b) niewłaściwy skok jałowy i czynny pedału hamulca – związane jest to głównie zzużyciem  elementów   (np.   pompy,   bębnów   hamulcowych)   lub   zapowietrzeniemukładu: • wycieki płynu z układu – to objaw nieszczelności układu hydraulicznego. Jego

zdiagnozowanie ma bardzo duże znaczenie dla działania całego układu;c) zużyty płyn hamulcowy – płyn eksploatowany przez zbyt długi okres czasu. Płyn

hamulcowy może również zawierać zbyt dużą ilość wody w swojej objętości co maduże znaczenie na skuteczność działania układu hamulcowego;

4. układ jezdny:a) zawieszenie pojazdu:

• przenoszenie nierówności nawierzchni drogi na nadwozie pojazdu – świadczyo   uszkodzeniu   elementów   tłumiących   drgania   (amortyzatory,   elementygumowe);

• przechylanie   się   nadwozia   podczas   pokonywania   zakrętów   –   uszkodzeniedrążka stabilizatora lub elementów go mocujących;

• stuki w układzie zawieszenia – najczęściej powodują je uszkodzenia elementówgumowych zawieszenia (nadmierny luz), niekiedy spotykane jest odkształceniemechaniczne   elementów   lub   poluzowanie   śrub   lub   nitów   mocujących   wukładzie;

• przechył   nadwozia   –   powodem   tego   objawu   jest   uszkodzenie   elementówutrzymujących   nadwozie   w   danej   pozycji,   np.   pęknięcie   lub   odkształcenieresora, uszkodzenie mieszków zawieszenia pneumatycznego;

b) układ kierowniczy:• trudności   w   obrocie   koła   kierownicy   –   możliwe   jest     uszkodzenie   układu

wspomagającego   układ   kierowniczy   lub   ocieranie   się   elementów   układukierowniczego o elementy podwozia/nadwozia pojazdu lub też zbyt mały luzpomiędzy   ruchomymi   elementami   układu   (np.   zapieczenie   końcówekdrążków);

• wycieli płynu z układu wspomagania – najczęściej na skutek rozszczelnieniapołączeń układu lub też pęknięcia przewodu;

• nadmierny   luz   w   układzie   –   powodem   jest   najczęściej   mechaniczneodkształcenie   elementów   końcówek   drążków   kierowniczych   lub   innychelementów połączonych w sposób ruchomy między sobą;

• zbaczanie pojazdu z zadanego toru jazdy – spowodowane jest najczęściej złymustawieniem   kół   kierowanych   pojazdu.   Możliwe   jest   także   niewłaściwedziałanie   układu   hamulcowego   (blokowanie   koła   przez   hamulec)   lubniewłaściwe ciśnienie w ogumieniu;

c) koła pojazdu:• nierównomierne   zużycie   bieżnika   –   spowodowane   jest   najczęściej   przez

niewłaściwe ciśnienie w ogumieniu. Inną przyczyną może być również zużycieamortyzatorów   lub   innych   elementów   układu   jezdnego,   jak   równieżniewyważenie koła;

• pęknięcia osnowy opony – przyczyną może być najechanie na ostrą krawędź(np. krawężnik);

• pęknięcia  widoczne  na  oponie  –  przyczyna   to  najczęściej   zbyt  długi  okreseksploatacji   opony   (starzenie   gumy)   lub   przeciążenie   opony   (użytkowanieopony przy zbyt dużym obciążeniu pojazdu);

5. diagnostyka nadwozia:

14

a) uszkodzenia powłoki lakierniczej:• matowienie lakieru – najczęstszą przyczyną jest długotrwałe działanie promieni

UV   lub   środków   chemicznych   na   powłokę   lub   stosowanie   niewłaściwychśrodków do pielęgnacji powłok lakierniczych;

b) uszkodzenia mechaniczne elementów nadwozia:• przesunięcia elementów nadwozia względem siebie – najczęściej jako wynik

nieprawidłowo   przeprowadzonej   naprawy   powypadkowej   pojazdu   lubuszkodzenia podwozia (np. ramy, podłogi) pojazdu;

c) korozja   elementów   –   najczęstszy   skutek   niewłaściwego   zabezpieczeniaantykorozyjnego   lub   też   niewłaściwej   dbałości   o   stan   elementów   (agresywneśrodki powierzchniowo czynne).

 6. Zasady postępowania z pojazdem przyjętym do diagnostyki

Po   przyjęciu   pojazdu   do   diagnostyki   należy   przestrzegać   następujących   zasad  i reguł:

1. Bezpieczne wprowadzanie i ustawianie samochodu na stanowisku diagnostycznym:• Jeżeli wprowadzenie pojazdu na stanowisko jest koordynowane przez innego

pracownika to zobowiązany on jest przebywać się z boku przed samochodem, anie bezpośrednio przed samochodem. W ten sposób uniknie się    potrąceniapracownika przez ten pojazd lub przyciśnięcia do ściany.

• We   wewnętrzu   pojazdu   wprowadzanego   na   stanowisko   diagnostyczne   niepowinien znajdować się nikt, poza osobą dokonującą wprowadzenia pojazdu.

• Pojazdu   na   stanowisko   diagnostyczne   nie   mogą   wprowadzać   osobyniepełnoletnie i nieposiadające aktualnego prawa jazdy właściwej kategorii.

• Pojazd z  uszkodzonym układem hamulcowym powinien być wprowadzony nastanowisko   diagnostyczne   przy   użyciu   samochodu   z   podnośnikiem   lubwysięgnikiem   albo   sztywnego   holu.   Dopuszczalne   jest   również   użyciespecjalnego   wózka.   Każdorazowo   należy   jednocześnie   sprawdzićprawidłowość połączenia pojazdu z holownikiem.

• Nikt nie może znajdować się na drodze pojazdu, w tym również w kanale, naktóry wprowadzany jest pojazd.

• Po wprowadzeniu  pojazdu  na   stanowisko  diagnostyczne  należy  natychmiastwyłączyć silnik. 

• Wszystkie   przedmioty,   narzędzia,   części,   przewody   elektryczne   ipneumatyczne itp. powinny być usunięte z drogi pojazdu, tak aby nie stanowiłyzagrożenia dla pracownika. 

• Pojazd ustawiony nad kanałem powinien mieć wolną przestrzeń z przodu lub ztyłu.  Umożliwia to pracownikom swobodny dostęp do pojazdu oraz stanowidrogę ewentualnej ewakuacji. 

• W razie potrzeby uruchomienia silnika na stanowisku diagnostycznym, należyna rurę wydechową pojazdu założyć przewód odprowadzający gazy spalinowena zewnątrz budynku.

• Po wyłączeniu silnika trzeba zaciągnąć ręczny hamulec lub włączyć 1 bieg. Powykonaniu  tych czynności  należy zabezpieczyć  pojazd  przed przesunięciempoprzez np. podłożenie pod koła klinów lub podsuwając ramiona podnośnikapod   miejsca   do   tego   przeznaczone   i   niewielkie   uniesienie   pojazdu,uniemożliwiając   tym   samym   przetaczanie   się   pojazdu   do   przodu  

15

i   do   tyłu.   Po   zabezpieczeniu   pojazdu   klinami   należy   wyłączyć   się   ręcznyhamulec, a dźwignię zmiany biegów ustawić w położeniu biegu jałowego. 

2. Podnoszenie samochodu: • Przed podniesieniem samochodu trzeba sprawdzić stan podnośnika, wykonując

jego próbne uruchomienie.• W   przypadku   podnośników   ręcznych   należy   skontrolować   stan   zapadki,

gwintu,  podstawki i  główki.  Niedopuszczalne są  widoczne uszkodzenia tychelementów.

• W   przypadku   stosowania   ręcznych   podnośników   hydraulicznych   należysprawdzić, czy nie ma widocznych wycieków oleju.

• Nie   wolno   posługiwać   się   podnośnikami   o   zbyt   małym   udźwigu,uszkodzonymi, niekompletnymi lub  niesprawnymi. 

• Na   stanowiskach   kanałowych   należy   używać   specjalnych   podnośnikówkanałowych, pamiętając, aby pojazd po podniesieniu zachował pełną stabilność,wskazane  jest   również  dodatkowe podparcie  pojazdu w przypadku  istnieniatakich możliwości technicznych.

• Po   podniesieniu   pojazdu   trzeba   go   zabezpieczyć   przed   samoczynnymopadnięciem.   W   przypadku   wielu   podnośników   są   one   wyposażone   wspecjalne  zabezpieczenia  np.   zapadki.   Jeżeli     samochód  będzie  podnoszonyjednostronnie to należy go zabezpieczyć przed zmianą położenia np. włączającręczny hamulec i podkładając kliny pod niepodnoszone koła. 

• Podnośnik i podstawki pod samochód powinny być zawsze ustawione pionowona równej płaskiej powierzchni.

3) Uruchamianie silnika: • Uruchomienie silnika dozwolone jest na stanowisku diagnostycznym dopiero

po sprawdzeniu, że nie spowoduje to zagrożenia (przesunięcia pojazdu).• Gazy  spalinowe z   silnika  muszą  być   odprowadzane  specjalnym przewodem

poza pomieszczenie hali warsztatowej, można w tym celu użyć mechanicznegowyciągu spalin.

• Przed uruchomieniem silnika należy sprawdzić, czy wszystkie jego części sąprawidłowo przykręcone  lub zamocowane oraz czy nie leżą na nim narzędzialub części.

• W   przypadku   zauważenia   jakichkolwiek   nieprawidłowości   typu:   wyciekipaliwa,   nieszczelności   układu   wydechowego   należy   niezwłocznieunieruchomić silnik i usunąć usterkę zagrażającą bezpieczeństwu.

4) Prowadzenie prac diagnostycznych: • Osoba wykonująca diagnostykę powinna pracować w kombinezonie lub innym

ubraniu  ochronnym,  butach  na  podeszwach   antypoślizgowych   i  w  nakryciugłowy.

• Narzędzia i przyrządy diagnostyczne powinny być każdorazowo dobierane dowykonywanej pracy.

• Przed   użyciem   narzędzia   należy   je   sprawdzić,   a   uszkodzone   lub   zużytenarzędzie wymienić na sprawne.

• Stanowisko pracy należy utrzymywać  w porządku i czystości.  W przypadkurozlania   cieczy   na   podłogę   należy   ją   niezwłocznie   usunąć.   Wymontowaneczęści należy odkładać w określone miejsca na wózkach lub pojemnikach dotego celu przeznaczonych, w pobliżu stanowiska pracy.

16

• Przy demontażu silnika należy usunąć w pierwszej kolejności olej oraz cieczchłodzącą.

• Do ciężkich   lub  niewygodnych do uchwycenia  zespołów należy  używać  dotego celu przystosowanych podnośników lub urządzeń dźwignicowych. 

• Do   demontażu   części   samochodu   należy   używać   odpowiednich   ściągaczy.Niedozwolone jest zdejmowanie ich za pomocą np. uderzania młotkiem.

• Wymontowane   z   pojazdu   zespoły   i   części   powinny   być   niezwłoczneprzeniesione   na   inne   stanowiska   naprawcze   lub   diagnostyczne,   a   nieskładowane na miejscu pracy.

• Należy na  bieżąco prowadzić  dokumentowanie  przeprowadzanej  diagnostykioraz zaleceń podiagnostycznych.

• Po   wykonaniu   diagnostyki   pojazd   należy   uruchomić   i   sprawdzić   działaniewszystkich układów i systemów.

Bibliografia:

1. Kubiak P., Zalewski M. (2012). Pracownia diagnostyki pojazdów samochodowych: Warszawa: WKiŁ.

2. Orzełowski S. (2008). Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych. Warszawa: WSiP.

3. Praca zbiorowa. (2003). Budowa pojazdów samochodowych cz.1 i 2. Warszawa: Wydawnictwo REA.

4. Trzeciak K. (2005). Diagnostyka samochodów osobowych. Warszawa: WKiŁ.5. Rychter T. (2012). Mechanik pojazdów samochodowych. Warszawa: WSiP.

17