Przewodnik dla opiekunów samorządów uczniowskich · Jakiedziałaniaprowadzić? 34...

Przewodnik dla opiekunów

samorządów uczniowskich

Przewodnikdlaopiekunówsamorządówuczniowskich

Wydawca: CentrumEdukacjiObywatelskiej Wydaniepierwsze,Warszawa2011

Autorzy: AnnaGeller,MichałTragarz,JędrzejWitkowski,JudytaZiętkowska

Współpraca: MonikaKarkowska,AnnaMieszczanek

Opracowanie graficzne i skład: ZofiaHerbich

ISBN: 978-83-892407-5-0

Wydrukowanonapapierzeekologicznym.

„Przewodnikdlaopiekunówsamorządówucz-niowskich” jestdostępnyna licencjiCreativeCommons„Uznanieautorstwa-Użycieniekomer-cyjne-Bezutworówzależnych3.0Polska”.Pew-neprawazastrzeżonenarzeczCentrumEdukacjiObywatelskiej.

PublikacjapowstałaprzywsparciuBiuraEdukacjiM.St.Warszawy.Wersjaelektronicznapublikacjijestdostępnanastroniewww.samorzaduczniowski.pl.

Spistreści1. O samorządności i samorządzie uczniowskim

Samorządność–cototakiego? 7Rolaopiekunasamorząduuczniowskiego 10Pocowszkolesamorząduczniowski? 13Włączajdodziałania 14Kartapracy1 16

2. Samorząd uczniowski, czyli prawo do współdecydowaniaSamorząduczniowskiwśródinnychinstytucjiwszkole 19Samorząduczniowskiaprawo 20Oczymdecydowaćwspólniezuczniami 22Jakwłączaćuczniówwdecydowanie 25Piramidadecydowania 25Decydowanieiwspółdecydowanie 26Konsultowaniedecyzji 28Kartapracy2 30

3. Samorząd uczniowski, czyli prawo do działaniaDziałaniauczniów 33Jakiedziałaniaprowadzić? 34Przygotowanieplanupracysamorząduuczniowskiego 39Czymjestcel? 41Rolaopiekunawrealizacjiprojektów 42Pomysłynadziałania–inspirujuczniów 46Kartapracy3 47

4. Organizacja i struktura samorządu uczniowskiegoRegulaminsamorząduuczniowskiego 51Powszechnewyboryprzedstawicielisamorząduuczniowskiego.

Dlaczegotoważne? 55Jakzorganizowaćpowszechnewybory? 56WyboryopiekunaSU 59Kartapracy4 61

5. Niezbędnik opiekuna samorządu uczniowskiegoSojusznicysamorząduuczniowskiego 65Rozwiązywaniekonfliktów 66Facylitacja 67Jakmotywowaćuczniówdodziałania? 69Finansowaniedziałańsamorząduuczniowskiego 71Komunikacjajakokluczdodobrychrelacji 72Włączanieuczniówwdziałaniasamorządu 74Trudnemomenty–jaksobieznimiradzić? 75Kartapracy5 76

Szanowni Państwo,Jeślisięgnęliściepotępublikację,toznaczy,żeje-steściezainteresowanirozbudzaniemkreatywnościuczniów,wspomaganiemichdziałańnarzeczszkołyispołecznościlokalnej.

TakjakPaństwo,widzimywmłodychludziachwielepotencjału,energii,pasjiiwiemy,żewartotowy-korzystać!Wierzymy,żebudowaniesilnych,aktyw-nychsamorządówuczniowskichmożedaćmłodymludziompoczuciewpływunarzeczywistośćizachę-ciichdopełnieniaaktywnejroliwspołeczeństwie.RazemzPaństwemchcemyuczestniczyćwwycho-wywaniuodpowiedzialnych,aktywnych,zaangażo-wanychiuczciwychobywateli.

Nasz„Przewodnik”jestefektemkilkuletnichdo-świadczeńCEOwewspieraniusamorządówucz-niowskichwcałejPolsce.Wjegotworzeniubraliudziałwspółpracującyznaminauczyciele,którzynacodzieńwspierajądziałaniauczniówwswoichszkołach.

Mamynadzieję,żetemateriałypomogąPaństwuwcodziennejpracy.

Autorki i Autorzy Zespółprogramu„Samorząduczniowski”

CentrumEdukacjiObywatelskiej

O samorządności i samorządzie uczniowskim

1

1.Osamorządnościisamorządzieuczniowskim

7


SAMORZĄDNOŚĆ – CO TO TAKIEGO?

Zgodniez„Ustawąosystemieoświaty”samorząduczniowskiistniejewkażdejszkole.Czytakjestnaprawdę?Wwieluszkołachsamorządnośćogra-niczasiędomniejlubbardziejdemokratycznychwyborów,prowadzeniaprzezprzewodniczącegoszkolnychakademii,albodoorganizowaniaprzezkilkaosóbdyskotek.Czytakiedziałaniarzeczywi-ścierealizujązałożeniasamorządności?

Idea samorządnościIdeasamorządnościuczniowskiejpowstałanadłu-goprzedwprowadzeniemregulacjiprawnychdo-tyczącychdziałalnościsamorząduwszkole.GłosypodkreślającewagęautonomiiuczniówpojawiałysięjużwXIXwieku,awwiekuXXogromnywkładwrozwójsamorządnościuczniowskiejwnieślipolscypedagodzy–JanuszKorczakorazAlek-sanderKamiński.Bylioniprzekonani,żeniekaryitwardadyscyplinaalemożliwośćkształtowaniarzeczywistościiwpływnapodejmowanedecyzje

wzmacniająwuczniachpoczucieodpowiedzial-nościzaswojągrupęiprzestrzeń,atakżeuczązaangażowania.

Badaniawzakresieedukacjiobywatelskiejpokazują,żedoświadczeniewspółdecydowaniawsprawachszkoływpływanawiększezaangażowaniewżyciespołecznewdorosłymwieku.Dlaczegoszkolnysamorządjesttakistotny?Pozaaspektemeduka-cyjnym,dajeteżmożliwośćrozwiązywaniapraw-dziwychproblemów,zktórymiuczniowiemusząsięmierzyć.Wtymsensieniejestzabawą,ćwiczeniemczysymulacją,alerzeczywistąpracąnadpoważny-mizagadnieniami.

Dziękisamorządowi,decyzjewistotnychkwestiachdotyczącychuczniówmogązapadaćnanajniższymszczeblu–bliskouczniówlubwręczwichgronie.Jakmasiędotegoszkolnarzeczywistość?Czywpolskiejszkoleideaprawdziwejsamorządnościjestmożliwadozrealizowania?

Samorząd–towłaśniepraca,żebyjednakowodobrzedziałosięwszystkim,którzyrazempracują,ucząsięipółdniarazemspędzają,żeby jedendrugiegoniekrzywdził,nieprzeszkadzał,niedokuczał,niewyśmie-wał,aprzeciwnie,żebyświadczyłprzysługi,pomagał,opiekowałsięipilnowałporządku.

[JanuszKorczak]


8

Czym właściwie jest samorząd uczniowski?Samorząd uczniowski to wszyscy uczniowie szkoły.Wybraniprzedstawicielesątylkoreprezen-tacjącałejspołecznościuczniowskiej.Wartowięcpamiętać,żewróżnedziałaniawewnątrzszkolnepo-winnomócangażowaćsięmożliwiewieluuczniów.Podobnie–możliwiewielupowinnopodejmowaćde-cyzjewsprawach,zaktóremogąponosićodpowie-dzialnośćiktórewpływająnaichsytuacjęwszkole.

Samorząduczniowskitoinstytucjamającadawaćmłodzieżymożliwość samodzielnego rozwiązy-wania swoich problemów,decydowania o kwe-stiach, które ich dotyczą,współzarządzaniaszkołą,atakżeuczestniczenia w sprawiedliwym rozwią-zywaniu sporów.RoląSUjestrównież dbanie o przestrzeganie praw uczniów.

Samorząd może proponować rozmaite inicjaty-wy, dotyczące życia szkoły.

Samorządnośćuczyodpowiedzialnościzapodejmo-wanedziałaniaiprzewidywaniaichkonsekwencji.Dziękitemu,uczniowiezdobywająumiejętnośćwyrażaniawłasnegozdania,stająsiębardziejsa-modzielniiasertywni.Ucząsięwykazywaniainicja-tywyorazwytrwałościwrealizowaniupodjętychzobowiązań.

Dorośliczęstomająobawy,żeuczniowiesąjeszczezamłodziizamałoodpowiedzialni,abymócsamo-dzielniewybieraćrozwiązaniaczykształtowaćswo-jeotoczenie.Ichzdaniemmłodymludziombrakujedoświadczenia,dojrzałościiumiejętności.Możnajednakspojrzećnatenproblemzinnejstrony:gdzieindziejmogąsiętegouczyć,jeśliwłaśnieniewszkole,wpraktyce,wdziałaniu?

Samorząd uczniowski w szkolePozaprzekazywaniemwiedzy,roląszkołyjestrów-nieżuczeniewspółdziałaniawgrupie,świadomegouczestnictwawżyciuspołecznym,wychodzeniazwłasnymiinicjatywamiiwłączaniasięwdziałaniainnych.Wprowadzanaobecniepodstawaprogra-mowakształceniaogólnegokładzienatonacisk.Tychumiejętnościniedasięzdobyćwteorii,wy-magająćwiczeniawpraktyce,doskonaleniawdzia-łaniu.Procesedukacyjnyprzebiegapodczassamejdrogidocelu–ajegoosiągnieciejesttylkozwień-czeniemtegoprocesu.Kiedyprzeniesiemyśrodekciężkościzefektunaproces,kwestiaaktywnościisamorządnościmłodzieżynabierawłaściwegowy-miaru.Zpunktuwidzeniazdobywaniaumiejętnościspołecznychtowłaśniewsamymprocesietkwinajwiększawartośćedukacyjna.Sukcesjestrzeczjasnamiłąnagrodązawłożonywysiłek,jednakwię-cejmożnasięnauczyćanalizującpopełnionebłędyczyszukającprzyczynporażki.Niepoto,byznaleźćwinnych,alebywyciągnąćwnioskinatematobsza-rówwymagającychdopracowaniaczyumiejętności,którenależyćwiczyć.

9


Samorząd uczniowski jako laboratorium demokracji

Prawidłowo funkcjonującą samorządność w szko le można porównać do laboratorium demokracji.

W laboratorium, poprzez eksperymenty, do-świadczeniaidziałania,uczniowiepoznająpewneuniwersalnemechanizmyspołeczne,zdobywająumiejętnośćindywidualnego,krytycznegomyśle-nia,wyrabianiaiobronywłasnegozdania.Musząmierzyćsięzkonsekwencjamiswoichdecyzjiczyteżdziałań.

Abytakielaboratoriummogłodziałaćdobrze,musizostaćodpowiednio „urządzone”.Wymaga toustaleniaiprzestrzeganiapewnychzasad–norm.Częściowosąonenarzuconezzewnątrz(ustawa,rozporządzenia),alewdużejmierzesąwspółtwo-rzoneprzezspołecznośćszkolną(statut)isamychuczniów(regulamindziałaniasamorząduuczniow-skiego,szkolnetradycjeinieformalneregulacje).Wpracownilaboratoryjnejznajdująsięróżneod-czynniki,urządzenia,narzędzia.Niktjednaknieza-stępuje–niebezpiecznegoprzecież–prawdziwegopalnikagazowegosztucznym,ponieważcałyeks-perymentniemiałbywówczasnajmniejszejszansypowodzenia.Podobniedziejesięwprzypadkusa-morząduuczniowskiego.Abymógłodnosićsukcesy,potrzebujeprawdziwegozaufaniaipartnerskiegotraktowania.

Zdarzasię,żenauczycielesamodzielniewybierająprzedstawicielisamorządu,dyrektorarbitralniewyznaczaprzewodniczącegolubzarząd„wyłaniasięsamoistnie”.Samorządprzestajebyćwtedy

laboratoriumdemokracji,częstoteżprzestajebyćprawdziwymsamorządem.Takimpraktykomto-warzysząargumenty,żeuczniowiewybiorązłychprzedstawicieli,niepotraktująwyborówpoważnie,wygraniekompetentnykandydat,wszkolepowsta-niezbędnezamieszanie.DoświadczenieCEOzorga-nizowaniawyborówwkilkusetszkołachpokazuje,żetakieobawysąnieuzasadnione.Takaniewłaści-wierozumianaochronauczniów,wistocie„chroni”ichprzedzdobywaniempraktycznej,realnejwiedzy,przeduczeniemsięnabłędach,rozumieniemkonse-kwencjiswoichdecyzji,braniemodpowiedzialnościzawłasnedziałania.

Jeślisamorząduczniowskimabyćprawdziwymlaboratoriumdemokracji,wymagademokratyczniewybranychorganów–pochodzącychzpowszech-nych,bezpośrednich,równychitajnychwyborów.Samorządmusiteżposiadaćfaktyczneuprawnie-nia,zakresautonomiiiwolnośćdziałania–niena-rzuconyprzezdorosłych,alewypracowanywpo-rozumieniuznimi.

Tylkodemokratycznysamorządmożewsposóbskutecznyuczyćmłodychludzisamoorganizacjiiodpowiedzialnościzadobrowspólne–najpierwnaterenieszkoły,awdorosłymżyciutakżewskalilokalnejikrajowej.

Wracającdonaszegolaboratorium–możnaeks-perymentowaćzewszystkimisubstancjami,nawetzamoniakiemczynitrogliceryną.Należytylkona-uczyćsięnajpierw,jaksięznimiobchodzić.Podob-niezuczniowskimipomysłami.Zamiastzmiejscajeodrzucać,wartojewspólniedokładnieprzeanalizo-waćizastanowićsięnadnajskuteczniejsząstrate-giąichrealizacji.


10

ROLA OPIEKUNA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Pierwszymkrokiemdoskutecznegoisatysfakcjo-nującegopełnieniaroliopiekunasamorząduucz-niowskiegojestzdefiniowanieswojejroli.Otokilkapodstawowychzałożeń:

1. Opiekunniejestczłonkiemsamorząduuczniow-skiego,anijegozarządu,radyetc.

2. Opiekun,wzależnościodaktywnościuczniówipoziomuszkoły,możemiećbardzoróżneza-dania,alezawszejegorolapowinnabyćusta-lonawspólniezuczniami.

3. Odpowiedzialnośćzadziałaniasamorząduucz-niowskiegoijegosukcesyorazporażkispoczy-wanauczniach,nienaopiekunie.

4. Opiekunsamorząduuczniowskiegopowinienbyćdlauczniówwsparciemwtedy,kiedybra-kujeimwiedzylubumiejętności,aleniepowi-nienbyćlideremsamorządu.

11


Opiekun wspierający samorząd Opiekun lider samorządu

Pozostawiaodpowiedzialnośćzasukcesyiporażkipostronieuczniów.

Czujesięwpełniodpowiedzialnyzaefektydziałańuczniów.

Zachęcauczniówdosamodzielnegotworzeniapomysłów.

Narzucauczniomswojepomysły.

Pozostawiarealizacjęuczniom,wspieraichwsytuacjachtrudnych.

Samwykonujeczęśćzadań,jeśliniktsięniezgłosi lubktośniewywiążesięzeswoichzobowiązań.

Wtensposóbpomagabudowaćgrupęipla-nowaćpracę,abyuczniowiesamipilnowalitrzymaniasięharmonogramu.

Pilnujewywiązywania się ze zobowiązańiobowiązków.

Przekazujeinformacje,ułatwiaipośredni-czy(facylituje)wkontakciemiędzyuczniamiadyrekcją.

Zmuszauczniówdorealizacjizadańnarzuco-nych„zgóry”.

Ułatwiauczniomsamodzielnepodjęciedecy-zji,wspierawposzukiwaniukompromisu.

Podejmujedecyzje,jeśliuczniowieniepotra-fiądojśćdoporozumienia.

Niedominujewczasiespotkań,bywa,żewogóleniejestnanichobecny,wkraczanaprośbęuczniów.

Prowadzispotkaniasamorząduuczniowskiego.

Starasię,bywszelkiesprawywymagającekontaktudyrekcjiiprzedstawicieliSUodby-wałysiębezpośrednio.

JestjedynymreprezentantemSUprzeddyrekcją.

WspierauczniówwsamodzielnymtworzeniuregulacjidotyczącychdziałaniaSU(ordyna-cjiwyborczej,regulaminu),pozwalauczniomtworzyćplanpracy.

SamodzielnietworzyplanpracySU,ordynacjęwyborczączyregulaminSU.

Uczymłodychjakprzewidywaćkonsekwencjeswoichdecyzjiiszacowaćryzyko.

Nakazuje,zakazujebądźniewyrażazgody.


12

Na samym początkuNaniższychetapachkształcenialubwgrupachomniejszymdoświadczeniu(naprzykładzarazpowyborachnowychreprezentantówSU)opie-kunowieczęściejprzyjmująnasiebierolęliderasamorząduuczniowskiego.Częstojesttonajlep-szerozwiązanie.Wartojednakwtakiejsytuacjipamiętać,żebystopniowooddawaćuczniompoledosamodzielnegodziałaniaiwchodzićwrolęosobywspierającej.

Dobrymprzykłademjesttutajkwestiaorganizacjipierwszychspotkań.Możesięwydawać,żenowowybranyzarządSUnieporadzisobiezpoprowa-dzeniemspotkaniazreprezentacjamiklas.Opiekunmożewięcpoprowadzićpierwszezebraniewstylu„przywódczym”alezaplanowanieiorganizacjako-lejnychpowinnabyćjużpostronieuczniów.

Dlaczego warto uczniów wspierać zamiast im przewodzić?

À Samorząduczniowskizdefinicjipowinienopie-raćsięnauczniach.

À Imwiększarolauczniówwsamorządzie,tymszybciejjegoczłonkowiepoznajązasadyodpo-wiedzialnegowspółdziałania.

À Wspieranieuczniówzamiastzastępowaniaichwrealizowaniudziałańodciążaopiekunaodnad-miarupracyistresu.

Opiekun samorządu jako mediatorMożesięzdarzyć,żewśródaktywniedziałającychczłonkówsamorząduuczniowskiegodojdziedogłę-bokiegokonfliktu,któregoniebędąwstaniesa-modzielnierozwiązać.Doosiągnięciaporozumieniaidalszejskutecznejwspółpracybędzieimpotrzeb-naniezaangażowanawspórosoba,którapomoże

imwyjśćpozawłasnąperspektywę.Wprzypadku,gdykonfliktdotykacałejgrupy,takąrolęmożepełnićopiekunsamorządu.Możeteżwspieraćwprowadzeniumediacjiuczniów,którzyniebiorąudziałuwsporze.

Opiekun samorządu jako rzecznikJednakrolaopiekunanieograniczasiętylkodowspółpracyzuczniami.Opiekunjestpośrednikiemmiędzydwoma,częstozupełnieodmiennymi,świa-tami–światemmłodzieży iświatemdorosłych(wtymnauczycieli).Opiekunsamorządumusibyćteżmediatoremmiędzytymidwomaśrodowiskamiipomagaćichczłonkomwewzajemnymrozumie-niuswoichinteresówipotrzeb.Wobecnauczycielipełnifunkcjęrzecznikauczniów,wśróduczniówjestrzecznikiemnauczycieli.Opiekun,związanyzoby-dwiemagrupami,znaperspektywękażdejzestron.Dziękitemu,znaczniełatwiejjestmupokazaćjedenpunktwidzeniadrugiejgrupieiwtensposóbumoż-liwićosiągnięcieporozumienia.

Kiedy się nie udajeWażnymsprawdzianemjestdlaopiekunasamo-rządusytuacja,wktórejcośsięnieudajeijegopodopieczniponosząporażkę.Popierwsze,należypamiętać,żeprawienigdyodpowiedzialnośćzapo-rażkęuczniównieleżypostronieopiekuna(nawetjeśliinninauczycielebytosugerowali).Sytuacja,wktórejcośsięnieudajezpewnościąjestjednakjednąztych,wktórychpotrzebnajestinterwen-cjaopiekuna.Wspierającyopiekunpomagauczniomznaleźćprzyczynyporażki,wyciągnąćznichwnioskinaprzyszłość(cozrobić,bytakasytuacjasięniepowtórzyła?)imotywujedotego,bypomimonie-powodzeniaspróbowaćponownie.

Conajbardziejprzeszkadzarozwojowisamorządności[uczniowskiej]to,żetakniesłychaniezależynamnatym,żebytowszystko[corobimy]byłoperfekcyjne,dopiętenaostatniguzik,boprzecieżwszyscypatrząikogobędąoceniać?Oczywiście–opiekuna!Każdeniedociągnię-cieikażdyniedorobionydrobiazgtomojawina.Dlategowyrywasiędzieciomzrąkrobotę,zktórąnienajlepiejsobieradzą,„skopane”przemówieniewymieniana„lepsze”,itp.Ipoco?Cotodajedzieciakom?

Absolutnienic,pozakolejnądoząbezproduktywnegowysiłku.Boprzecieżaniniepozwoli-liśmyimnajakąkolwiekwłasnąekspresję,aninamyślenie.[LucynaBojarska]


13

PO CO W SZKOLE SAMORZĄD UCZNIOWSKI?

Opiekunczęstostajeprzedkoniecznościąwytłumaczenia,pocoszkolesamorząduczniowski?Podobnepytaniapadająwszkolezewszystkichstron,wartowięcmiećwzanadrzukilkaargumentów.

Z perspektywy uczniów

À Wpływ na swoje najbliższeotoczenie–uczniowiespę-dzająwszkolewiększośćtygo-dnia,dobrzewięc,jeślimogąwspółdecydowaćotym, jakbędzieonafunkcjonować.

À Poprawakomunikacji–dziękidziałającemu samorządowiwszyscywiedzą,cosiędziejewszkole,polepszatoatmo-sferęiułatwiarozwiązywaniepotencjalnychkonfliktów.

À Możliwośćrozwijaniaswoichumiejętnościwpraktyce–wiedzęzdobywasięnietylkowczasietradycyjnychlekcji;świetną nauką są różnegorodzajuprojektytematyczneispołeczne.Pozazdobywaniemwiedzynakonkretnytemat,możnawtedyrozwijaćumie-jętnościpracywgrupie,ko-munikacji,dobregozarządzaniaczasem,autoprezentacji.

À Naukanegocjacji iautopre-zentacji–dziękidziałaniomwsamorządziemłodzi ludzieucząsięnegocjowania,hie-rarchizowaniaswoichpotrzebiosiąganiakompromisów.Abyzdobyćpoparciedlaswoje-gopomysłumusząwiedzieć,w jaki sposób atrakcyjnieprzedstawić idee i uwiary-godnićsiebie.

Gdy inni nauczyciele wątpią

À Samorządnośćuczniówsprzyjabudowaniupartnerskichsto-sunkówzmłodzieżą,atozko-leipomagawunikaniuostrychkonfliktów,zaognianiasporów.

À Działaniewsamorządzie todlauczniówdobralekcjade-mokracjiwpraktyce–orga-nizującwyborydowładzSU,uczestniczącwprocesiepo-dejmowaniadecyzjiiponoszącichkonsekwencje,młodziucząsięświadomegouczestnictwawżyciuspołecznym.

À Dobrzedziałającysamorząduczniowskipomagarozwiązaćtrudności,zanimosiągnąna-prawdędużąskalę.

À Uczniowienajlepiejznająswo-jeproblemyimechanizmyichpowstawania,dlategoobda-rzonazaufaniemgrupamło-dzieży, zwłaszczawbardzodużychszkołach,częstojestwstaniezapobiegać im lubrozwiązywaćjeskuteczniej.

À Uczniowiezadowoleniilubiącyswojąszkołętouczniowiebar-dziejzmotywowanidonauki.

À Dlaniektórychuczniów,któ-rym nauka sprawia więcejtrudności,działaniewSUdajemożliwośćodnalezieniaswo-ichtalentówi„byciadobrym”winnychobszarachniżwyma-ganaprogramemwiedza.

À Uczniowie działający w SUczęściejodkrywajązaletypra-cywgrupie,nietylkowra-machSU,aletakżepodczaslekcjiwklasie.

Gdy zapyta dyrekcja

À Sprawnyiskutecznysamorząduczniowskiumieprzeprowa-dzićdiagnozępotrzebszko-ły, copomagawtworzeniuefektywnychplanówrozwojuszkołyiwdrażaniapotrzebnychzmian.

À Dobrzedziałającysamorządintegrujeuczniówicałąspo-łecznośćszkolną.

À Dziękiswoimdziałaniom,sa-morząduczniowskizapewniarównowagępomiędzynaukąazabawą itworzywszkoledobrąatmosferę.

À Samorząduczniowskiizaan-gażowaniew jegodziałaniajestszkołąprzedsiębiorczościiodpowiedzialności.

À Działaniasamorząduuczniow-skiegomogąpromowaćszkołęnazewnątrz.

À Samorząduczniowskimożeulepszyćprzepływinformacjiwszkole.

À Wdużychszkołachdyrekcjii nauczycielom trudno jestkontrolowaćwszystkie zja-wiska–współpracazdobrzezorganizowanymi uczniamipozwalanietylkorozwiązy-waćpojawiającesięproble-my,aleprzedewszystkimjezauważać.


14

WŁĄCZAJ DO DZIAŁANIA

Samorządtowszyscyuczniowieszkoły.Jeślijegoprzedstawicielemająskuteczniewspółorganizowaćżyciewszkoleireprezentowaćuczniów,wtenprocesmusibyćzaangażowana jaknajwiększagrupamłodzieży.

Doświadczeniepokazuje,żeniskipoziomzaanga-żowaniainnych–pozawybranymiprzedstawiciela-mi–uczniów,jestjednązgłównychprzyczynsłabodziałającegosamorządu.Bezkontaktuzpozostały-miuczniami,korzystaniazichwsparcia,wspólnegowymyślaniaiszukaniarozwiązań,nawetdemokra-tyczniewybraniipełnizapałuprzedstawicieleSUniebędąwstaniezdziałaćwiele.Małaaktywnośćmłodzieżyjestjednąznajwiększychbolączekzarów-nonauczycieli–opiekunówSU,jakizaangażowa-nychdziałaczysamorządu.

W CO ZAANGAŻOWAĆ WIĘKSZĄ GRUPĘ UCZNIÓW?

1. Popierwsze–wprzedsięwzięcia i inicjatywy wychodzące od przedstawicieli samorząduuczniowskiego(np.wdziałaniaredak-cjiszkolnejgazetki).

2. Podrugie–wewspólne podejmowanie decyzjidotyczącychwszystkichuczniów(np.konsultowanieplanówdziałaniasamorząduuczniowskiegolubwybóropiekunaSU).

3. Potrzecie–wdziałania różnych kół zainteresowań,np.war-sztatyteatralne.

4. Poczwarte–wwolontariatnarzeczróżnegorodzajudziałań,doktórychpotrzebapomocywieluosób.

5. Popiątedoorganizacji wyborów–kandydacitoniewszystko,po-trzebnajestkomisjawyborcza,sztaby,kampaniapro-frekwencyjna.


15

Brak zainteresowania uczniówZczegomożewynikaćbiernośćuczniów?Częstoniesąoniprzyzwyczajenidomożliwościwyrażaniawłasnegozdania.Rozmowyzuczniamipokazująjed-nak,żenajbardziejzniechęcającyjestbrakpoczuciawpływu–Jeśli nikt nie liczy się z moją opinią, jeśli moje działania nie są w stanie nic zmienić, po co mam poświę-cać czas, energię i emocje?

Młodziludziechętnieangażująsięwdziałaniasa-morządu,jeślispełnionesąpewnewarunki:

À Uczniowiemająpoczuciefaktycznegowpływunaswojąsytuację.

À Uczniowiewidzą,żedyskusjeideklaracjeprze-kładająsięnarealnezmianywszkole.

À Młodziludziewidząwproponowanychdziała-niachszansęrozwojuwdziedzinach,któresamiuznajązaciekawe.

À Młodziludziesąodpowiedzialnizaefektswojejpracy.

À Zaangażowanieuczniówjestdobrowolne.

Nieoczekujmyodkogoś,żebędzieangażowałsięiczułodpowiedzialnyzazadanie,którezostałomuzlecone.Abypojawiłasiętaodpowiedzialność,uczeńmusisamzadecydować,czyiwjakisposóbchceosiągnąćwybranycel.

Uczniowieosiągnęlisukces,ponieważbylitrakto-wanipartnersko.Niktniecenzurowałichpomy-słów,zdrugiejstronyczulisięodpowiedzialnizakonsekwencjeswoichdziałań.Nauczycielkawspie-rałaichwtrudnychmomentach,aleteżmotywo-waładopodejmowanianowychwyzwań.

Konkretne pomysły na zaangażowanie w dzia-łania większej liczby uczniów zamieściliśmy w rozdziale 5.

Wyobraźmysobiegrupęuczniów,którachcewydawaćwszkolegazetę.Ichopiekunkazorganizowaładlanichspecjalnewarsztatydziennikarskie.Pierwszynumerokazujesiędużymsukcesem.Uczniowiemogąsamodziel-niewybieraćtematy,nawettedrażliwe.Gdypojawiająsięwątpliwości,opiekunkagazetyrozważaznimikonsekwencjeopublikowaniadanegoartykułu.Zachęcateżmłodychdziennikarzydoszukaniatematówpozaszkołą.Wokresiewyborówsamorządowychgazetapublikujewywiadyzewszystkimikandydataminaburmistrzamiasta.Wkrótceredakcjaotrzy-mujenagrodęwogólnopolskimkonkursiegazetekszkolnych.Uczniomudajesięuzyskaćzgodęnaurządzeniewjednymzpomieszczeńswojejredakcji.Choćuczniowiemająwieleobowiązków,starająsięregularniewydawaćswojągazetę.Coroku,wewrześniu,doredakcjizgłaszająsiękolejneosoby,chętnedouzupełnieniaskładudziennikarzy.


16

KARTA PRACY 1

PrzedTobąpierwszakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićsięnadzmianami,którechceszwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Cochciałbymosiągnąćjakoopiekunsamorząduuczniowskiego?Naczymwpracyzsamorządemzależyminajbardziej?Zapisz3rzeczy.

2. JakiesąTwojemocnestronyjakoosobywspie-rającejSU?JakichumiejętnościCibrakuje?Nadktórymichceszpracować?

Mojemocnestrony Jakieumiejętnościiwiedzęchcęzdobyć?

3. Zastanówsięnadsłabymiimocnymistrona-misamorząduuczniowskiegowswojejszkole?Zczegomogąwynikać?

Przyczyny Mocnestrony

Słabestrony

Przyczyny

4. ConajczęściejutrudniaCipracęzsamorządemuczniowskim?Comożesz zrobić żebytemuzapobiec?

Coprzeszkadza? Cojamogęztymzrobić?

Samorząd uczniowski, czyli prawo

do współdecydowania

2

2.Samorząduczniowski,czyliprawodowspółdecydowania

19


SAMORZĄD UCZNIOWSKI WŚRÓD INNYCH INSTYTUCJI W SZKOLE

Ideasamorządnościzakłada,żeuczniowiemajądwapodstawoweprawa:

À prawododziałania,samoorganizacji,À prawodoudziałuwpodejmowaniukluczowychdecyzji.

Tenpodziałodzwierciedlająrównieżzapisy„Ustawyosystemieoświaty”.

Prawosamorząduuczniowskiegodoudziałuwpodejmowaniudecyzjiwynikazzałożenia,żetosamorząd uczniowski jest jedynym reprezen-tantem uczniównaterenieszkoły,awprocesiedecyzyjnympowinnibraćudziałci,którychdecyzjedotyczą.

Współpraca z innymi instytucjamiSpołecznośćszkolnazłożonajestzczterechfunk-cjonującychoboksiebiegrup:dyrekcji,nauczycieliipracownikówszkoły,rodzicóworazuczniów.Pra-wooświatowekażdejznichprzyznajeodpowiedniemiejscewstrukturzeszkołyiokreślajejrolęwpo-dejmowaniudecyzji.

Wartozwrócićuwagę,żewszystkiegrupymająwłasnąformęsamoorganizacji–wszkołachak-tywniedziałająradypedagogiczne,radyrodzicówidyrekcje.Jeżelisamorządyuczniowskiemająmiećrealnywpływnato,codziejesięwszkole,równieżpowinnybyćdobrzezorganizowane.

Każdazponiższych instytucjimożebyćpart-neremisojusznikiemdziałańsamorządu,zkażdąznichsamorządmusiwspółpracować.

RADA RODZICÓW – reprezentujerodziców,bierzeudziałwprzyj-

mowaniuprogramuwychowawczegoszkoły,możezbieraćpieniądze.

RADA PEDAGOGICZNA – skupiawszystkichnauczycieli,czuwanad

procesemdydaktycznym.

DYREKCJA – odpowiadazaprzestrzeganieprawawszko-

le,nadzorujesposóbwykorzystaniaszkol-nychzasobów(wtymbudżetu).

SAMORZĄD UCZNIOWSKI


20

SAMORZĄD UCZNIOWSKI A PRAWO

WPolscesamorządyuczniowskiedziałająnapod-stawieart.55„Ustawyosystemieoświaty”,zgodniezktórymw każdej szkole działa samo-rząd uczniowski, który stanowią wszyscy ucz-niowie tej szkoły.

Wynikaztego,że,popierwsze–istnieniesamo-rządujestobowiązkiemustawowym,apodrugie–żekażdyuczeńjestczęściątegosamorządu,coozna-cza,żewszyscyuczniowieszkołymogąuczestniczyćwdziałaniachsamorząduikorzystaćzjegouprawnień.

Uprawnienia samorządu uczniowskiegoWart.55ustawywymienionesąrównieżgłówneuprawnieniasamorząduuczniowskiego.Ponadto,pojedynczeuprawnieniaSUwymieniarównieżustawa„Kartanauczyciela”orazrozporządzeniaMinistraEdukacjiNarodowej.Nasąsiedniejstroniezamieszczamyzestawienieuprawnieńsamorząduuczniowskiegowrazzpodziałemnato,cosamo-rządmusirobić,comożerobićzwłasnejinicjatywyicomożerobićnawniosekdyrektora.

Jakwidać jedyneuprawnieniasamorząduucz-niowskiego,któreniewymagajązgodydyrekcjilub/iradypedagogicznejtokompetencjeformalne–uchwalenieregulaminuiopinielubudziałwkomi-sjidotyczącejprzypadkówskrajnych,jakskreśleniezlistyuczniówczybezprawniewystawioneoceny.

Wprzypadkupozostałychkwestii,stanowiącychoistociesamorządności,ichformalneuprawnie-niaograniczająsiędomożliwościwnioskowaniadodyrekcjiiwyrażaniaopinii.Wynikaztego,żekluczowa dla rozwoju samorządności uczniow-skiej jest dobra wola nauczycieli i dyrekcji,abywnioskiiopiniemłodzieżyprzekładałysięnakonkretnedziałania.

Obowiązki dyrektora szkoły wobec samorząduZarówno„KartaNauczyciela”,jaki„Ustawaosy-stemieoświaty”nakładająnadyrektoraspecjalneobowiązkiwzakresiesamorządnościuczniowskiej.Artykuł7.„KartyNauczyciela”stanowi,że:

Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za: (…) tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków.

Natomiastwartykule37.„Ustawyosystemieoświaty”znajdziemyzapismówiącyotym,że:

Dyrektor szkoły lub placówki w wykonywaniu swoich za-dań współpracuje z radą szkoły lub placówki, radą pedago-giczną, rodzicami i samorządem uczniowskim.

Obadokumentynakładają na dyrektora obowią-zek wspierania i współpracy z samorządem uczniowskim. Niemaonwięcprawablokowaćjegoinicjatyw,jeśliniestojąonewsprzecznościzmisjąistatutemszkoły.To,czydyrektorspełniatenobowiązek,może mieć znaczenie przy ocenie jego pracy, dokonywanej przez jednostkę pro-wadzącą –warto,żebywiedzieliotymzarównouczniowie,jakiopiekunorazsamdyrektor.


21

Samorząd musi:

Uchwalić regulamin swojego funkcjo-nowania (określającyzasadywybieraniaifunkcjonowaniaorganówsamorządu)w gło-sowaniu równym, powszechnym i tajnym.(art.55„Ustawyosystemieoświaty”).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o wprowadzeniu mundurków(podejmowa-nązazgodąradyrodzicówiradypedagogicz-nej)orazzaopiniować wzór mundurków szkolnych,przedpodjęciemtychdecyzji(art.64austawy).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o skreśleniu ucznia z listy uczniów przedjejpodjęciem(art.39ustawy).

Wyrazićopinię na temat decyzji dyrektora o ustanowieniu dodatkowych dni wolnych od zajęćprzedjejpodjęciem(par.5„Rozpo-rządzeniaMENiSwsprawieorganizacjirokuszkolnego”).

Przedstawicielsamorządumusiuczestni-czyć w komisji,którąpowołujedyrektorwwypadkustwierdzenia,żesemestralna lub roczna ocena przedmiotowa została ustalona niezgodnie z przepisami prawa(par.19„RozporządzeniaMENwsprawiewarunkówisposobuoceniania,klasyfikowaniaipromowaniauczniów”).

Samorząduczniowskirazemzradąpedago-gicznąiradąrodzicówwnioskuje doorganuprowadzącego o nadanie szkole imienia(jeśliwszkoleistniejeradaszkoły,przejmujeonatękompetencję).(Załącznikido„Rozpo-rządzeniaMENwsprawieramowychstatu-tówpublicznegoprzedszkolaorazpublicznychszkół”).

Samorząd może z własnej inicjatywy:

Przedstawiaćradzieszkołylubplacówki,ra-dziepedagogicznejorazdyrektorowiwnioskiiopiniewewszystkichsprawachszkoły.

Wszczególnościwnioskiiopiniesamorządupowinnydotyczyćrealizacjinastępującychprawuczniów:1.prawodozapoznawaniasięzprogramem

nauczania,zjegotreścią,celemistawia-nymiwymaganiami,

2.prawodojawnejiumotywowanejocenypostępówwnauceizachowaniu,

3.prawodoorganizacjiżyciaszkolnego,4.praworedagowaniaiwydawaniagazety

szkolnej,5.prawoorganizowaniadziałalnościkultural-

nej,oświatowej,sportowejorazrozryw-kowej

6.prawowyborunauczycielapełniącegorolęopiekunasamorządu(art.55„Ustawyosystemieoświaty”).

Złożyćwniosekopowołanieradyszkoły.Ogól-nazasadamówi,żeuczniowiestanowią1/3składuradyszkoływgimnazjachiszkołachponadgimnazjalnych(choćwgimnazjachradyszkołymogąfunkcjonowaćrównieżbezudzia-łuuczniów).(art.51.„Ustawyosystemieoświaty).

Samorząd uczniowski może wnioskowaćdodyrektoraowprowadzeniemundurkówszkolnych.(art.64a„Ustawyosystemieoświaty”).

Sporządzaćwnioskioprzyznaniestypen-diów Prezesa Rady Ministrów uczniomspełniającymwarunkiokreślonewrozporzą-dzeniu(par.2„RozporządzeniaRadyMini-strówwsprawiestypendiówPrezesaRadyMinistrów”).

Samorząd może na wniosek dyrektora:

Wyrazićopinięnatematpracynauczyciela w procesie jegoocenyprzezdyrektora(art.6a„KartyNauczyciela”).

UPRAWNIENIA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO


22

O CZYM DECYDOWAĆ WSPÓLNIE Z UCZNIAMI

Analizazapisówprawadotyczącegosamorządówuczniowskichwskazuje,jakiedecyzjesamodzielniepodejmująuczniowieiwktórychobszarachmusząbyćzaangażowaniwinnysposób.

Wartojednakpamiętać,żeustawaregulujepe-wienminimalnystandard.Prawooświatowe(naszczęście)nieokreślatrybupodejmowaniawięk-szośćdecyzji,któremajądlauczniówistotnezna-czenie(np.wsprawiezagospodarowaniapustegopomieszczeniawszkole).Toodzgodydyrekcjiiradypedagogicznejorazodichotwartościzależywłączenieuczniówwprocesdecyzyjny.

Wartoteżpamiętać,że zaangażowanie w po-dejmowanie decyzji nie musi oznaczać, że to uczniowie sami je podejmują. Wkolejnympod-rozdzialeprezentujemykilkapośrednichrozwiązań.

WIĘCEJ OSÓB ZAANGAŻOWANYCH W PODEJMOWANIE DECYZJI TO:

1. więcejosóbzaangażowanychwżycieszkoły,

2. więcejpomysłównarozwiązania,

3. więcejosób,któreutożsamiająsięzpodjętadecyzją,

4. większepoczucieodpowiedzialnościzaprzyjęterozwiązanie.

planzakupówksiążekdoszkolnejbiblioteki

tworzeniestrukturysamorząduuczniowskiego

wybórrzecznikaprawuczniów

wybóropiekunasamorządu

przeznaczenieśrodkówzfunduszyradyrodziców

listatematówprojektówuczniowskich(wgimnazjum)

sposóbzagospodarowaniaplacuprzedszkołą

wybórpatronaszkoły

formywykorzystaniatzw.„godzinkarcianych”

dobórjęzykówobcych

organizacjazajęćpozalekcyjnych

wprowadzeniemundurków

wewnątrzszkolnysystemoceniania

programwychowawczy

praceremontowewszkole

działaniaprojektoweSU

przyznawaniestypendiów

krójmundurków

wspólnewyjściadokina/teatru


23

W podejmowanie jakich decyzji uczniowie chcą się angażować?Odpowiedźnatopytaniezależyodposzczególnychuczniów,niedasięwięcstworzyćpełnegokatalo-gutakichzagadnień.Doświadczeniepozwalajed-nakzałożyć,żeuczniowie chcą mieć wpływ na decyzje, które w sposób bezpośredni dotyczą ich sytuacji,niezależnieodtego,czyzwiązanesązdydaktyką,organizacjąpracyszkoły,czyjejży-ciem,kulturalnym.

Poniżejzamieszczamylistępotencjalnychzagad-nień,stworzonychzudziałemuczniówinauczycieli:

Wniektórychzpowyższychprzypadkówprawooświatoweprzyznajemożliwośćpodejmowaniade-cyzjitylkojednemuorganowi(radziepedagogicznej,dyrektorowi,czasemsamorządowiuczniowskiemu),nicjednakniestoinaprzeszkodzie,byprzedroz-strzygnięciempropozycjezostałyskonsultowaneiprzedyskutowanezinnymi.


24

ZADANIE PRAKTYCZNE – O CZYM DECYDOWAĆ

Zachęćsamorząduczniowskidosprawdzenia,oczymchcielibydecydowaćuczniowieszkoły.Wtymceluuczniowiemogąstworzyćścienneforumnaszkolnymkorytarzu.Takieforum,tonicinnegojakkilkaarkuszypapierusklejonychwjednątablicęipowieszonychnaścianie.Nakartonienapiszciedużymiliteramipytanie:„Ojakiejsprawieszkołychciałbymzdecydować?”iprzeztydzieńczekajcienapojawiającesięnaniejodpowiedzi.

Potygodniuprzedstawicielesamorządupowinnizebraćiomówićwynikitegoeksperymentu.Nakartoniezpewnościąpojawiąsiępomysłyirracjonalnelubnierealne,alewśródnichbędziewielerzeczy,októrychwąskagrupawładzsamorząduniepomyślałabywczasieswojejdyskusji.

Zadaniemprzedstawicielisamorządujestopracowaniewnioskówzforum,zaprezentowanieichuczniom(nastronieinternetowej,przezradiowęzeł,nałamachgazetkiszkolnej)oraznauczycielomidyrektorowi.Spotkaniezdorosłymi,doktóregopodstawąbędziemateriałześciennegoforum,możebyćpoczątkiemciekawychnegocjacji.

Forumściennemożebyćsposobem zbierania opinii uczniówtakżeowieluinnychsprawachdotyczącychsamorząduuczniowskiegoiżyciaszkoły!


25

JAK WŁĄCZAĆ UCZNIÓW W DECYDOWANIE

Zaznaczaliśmyjuż,żewłączenieuczniówwprocespodejmowaniadecyzjinieoznaczaprzekazaniaimswoichkompetencjiprzez inneorganyszkolne.Trudnosobiewyobrazićsytuację,wktórejucznio-wiedecydująsamodzielnieosposobieoceniania,zpewnościąrealnejestjednakprzeprowadzeniezsamorządemuczniowskimkonsultacjidotyczą-cychtakiegowewnątrzszkolnegosystemuprzedjegoprzyjęciem.

Wydajesięoczywiste,żenanajniższympoziomie(poinformowaniaodecyzji)powinnyznaleźćsięwszystkie rozstrzygnięciadotycząceuczniów.Jednakimwięcejdecyzjibędzieprzynajmniejpod-dawanychkonsultacjomznimi,tymlepiejbędąjeonirozumieliitymchętniejprzyjmowali.

PIRAMIDA DECYDOWANIA

Udział w decydowaniu

DECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję sa-modzielnie(bezudziałunauczycieliidyrekcji)

WSPÓŁDECYDOWANIEUczniowiepodejmują decyzję wspólnie z dorosłymi(wszyscymusząsięzgodzić)

KONSULTOWANIEOpiniauczniówjestwziętapoduwagęprzedpodjęciemdecyzji(konsultacje)

INFORMOWANIEUczniowiesąinformowani o podję-tej decyzji

Przykładowe zagadnienie

Wybórprzedstawicielisamorząduuczniowskiego

Wniosekonadanieszkoleimienia

Skreślenieuczniazlistyuczniów

Przyjęciestatutuszkoły


26

NegocjacjeOtym,jakiezagadnieniaumieścimynaposzcze-gólnychszczeblachpiramidy,zadecydowaćpowinniwspólniewszyscyzainteresowani.Ustaleniezasaddecydowaniamożnapodzielićnakilkaetapów:

1. Ustalenie,jakimidecyzjamizainteresowanisąuczniowie(naprzykładpoprzezścienneforumopisanepowyżej).

2. Stworzenieprzezsamorządspójnejpropozycji,wktórejuczniowiewypowiedząsięnatemattego,oczymchcądecydowaćsami,oczymwspólniezdorosłymi,jakiedecyzjepowinnybyć,ichzdaniem,konsultowaneznimi.

3. Organizacjaspotkaniazdyrekcjąiprzedstawi-cielamiradypedagogicznej,wczasiektóregowynegocjowanezostanąwspólnerozstrzygnię-cia.(Byćmożenieudasięuzyskaćzgodydyrek-cjinato,byuczniowiesamodzielniezdecydowaliozagospodarowaniupustegopomieszczenia,alebędziejużzgodanawspólnerozstrzygnięcietejsprawyprzezdorosłychimłodzież.)

4. Owynikachtakiegospotkaniaprzedstawicielesamorządupowinnipoinformowaćwszystkichuczniów–naprzykładzapośrednictwemprzed-stawicielisamorządówklasowych.

DECYDOWANIE I WSPÓŁDECYDOWANIE

Podczasbadańprowadzonychwwarszawskichszkołachw2009roku,uczniowieniezaangażowaniwpracesamorządudeklarowali,żepowodemichbiernościjestbrakwpływusamorządunadecyzje,ichzdaniem,kluczowe.

Pełnewłączenieuczniówwdecydowanie(lubwręczprzekazanieimwcałościodpowiedzialnościzapodjęciedecyzji)jestprocesemwymagającymwielezaangażowanianietylkozestronyuczniów,alerównieżdorosłych,którzydeklarująswojąot-wartośćnawspółpracęzmłodzieżą.Wartojed-nakpodjąćtenwysiłek–doceniągozpewnościąuczniowieipozytywniewpłynietonaprestiżorazaktywnośćsamorząduuczniowskiego.

Pierwsze krokiWartozdaćsobiesprawęztego,żeuczestnictwowpodejmowaniudecyzjiwszkolebędziedlawiększo-ścimłodychludzipierwszymdoświadczeniemtegorodzaju,musząsięwięcdotegodobrzeprzygotować.Itutajwłaśnieistotnąrolęmożeodegraćopiekun.

Możnarozważyćzorganizowaniekrótkiegospot-kaniaprzygotowawczegodlauczniów,którzymająpóźniejwspółdecydowaćwjakiejśkwestiirazemzdorosłymi.Wczasietakiegospotkaniauczniowie:

À zapoznająsięzzagadnieniemdorozwiązania(byćmożebędąpotrzebowaliwyjaśnieńopie-kuna);

À starająsięwymyślić,jaknajwięcejrozwiązańdanegoproblemu;

À oceniająplusyiminusykażdegoznich;

À szeregująjewkolejnościodnajbardziejdonaj-mniejpreferowanego;

Decydowanieiwspółdecydowaniemożnaćwiczyć.Takiećwiczeniawartorozpocząćoddecyzji,któreprzyniosąbezpośredniiszybkiefekt–np.jakieksiąż-kikupićdoszkolnejbiblioteki.Dostrzeżenieefektówwłasnychdecyzjizpewnościązwiększyzaangażo-waniewkolejnedyskusje(nawetjeśliczęśćznichbędziedotyczyłaszkolnychdokumentów,przezktóremłodymludziomtrudnobędzieprzebrnąć).


27

Rada szkoły, czyli dobra formuła współdecydowania„Ustawaosystemieoświaty”stwarzabardzodobrąpodstawędowłączaniauczniówwewspół-decydowanieosprawachszkoły–dajemożliwośćpowołaniaradyszkoły.Radaskładasięzprzedsta-wicielinauczycieli,rodzicówiuczniówwrównejproporcji (choćwgimnazjach istniejerównieżmożliwośćpowołaniaradyszkołybezreprezentacjiuczniowskiej).

Jeżeliwszkoleistniejeradaszkoły(niejesttoorganobowiązkowy)ustawaprzyznajemuszeregistotnychkompetencji(m.in.uchwalaniestatutuszkoły,opiniowanieplanupracyszkoły,ocenasy-tuacjiwszkole).Radaszkołymożerównieżdyspo-nowaćwłasnymbudżetem.

Radaszkołystwarzaprzedstawicielomsamorzą-dówuczniowskichdobrąokazjędobraniaudziałuwważnychdyskusjachotym,codziejesięwszko-leidowyrażaniaswoichopinii.Jestteżdobrympolemdonawiązywaniawspółpracypomiędzyucz-niami,nauczycielamiirodzicami.Ponieważsamsa-morząduczniowskiniemożeposiadaćśrodkówfi-nansowych,jesttorównieżinstytucja,któramożezbieraćśrodkizarabianede factoprzezsamorząd.

Coważne,jeśli samorząd uczniowski zgłosi wspólnie z radą rodziców wniosek o powoła-nie rady szkoły – dyrektor musi ją powołać.JesttozatemkolejnadośćsilnakompetencjaSU.Jeśliuczniowiesązainteresowanitakimrodzajemudziałuwżyciuszkoły–wartozniejskorzystać!

Warunki efektywnego współdecydowaniaZaangażowanieuczniówwprocesdecydowaniabędzieskutecznetylkopodpewnymiwarunkami.Zapewnienie,byzostałyonespełnione,leżypozamożliwościamiuczniówijestwwiększościprzy-padkówzadaniemopiekuna.

À Uczniowie mają rzeczywiste poczucie wpły-wu na podejmowane decyzje.Zadaniemopie-kunamożebyćpokazanieuczniomkonsekwencjiichzaangażowaniawpodejmowaniedecyzjilub,wprost,skutkówposzczególnychrozstrzygnięć.

À Uczniowie rozumieją dyskutowane zagad-nienia i potrafią zaproponować alternatyw-ne rozwiązania. Częstozadaniemopiekunabędzieprzygotowanieuczniówdospotkania–wytłumaczenieproblemu.Wczasiespotkaniauczestnicypowinnidbaćoto,byposługiwaćsięzrozumiałymdlauczniówjęzykiem(np.unikanieakronimówiskrótówmyślowych).

À Dorośli są otwarci na udział młodych ludzi w dyskusji i wzięcie pod uwagę ich zdania. Zgodadyrekcjiinauczycielinawłączenieucz-niówwpodejmowaniedecyzjitotylkopoczątekprocesu.Otwartośćdorosłychjestważnanakażdymkolejnymspotkaniu,nawetjeślioznaczatospowolnienieprocesulubpotrzebędodatko-wychwyjaśnień.Równieważnejestpodejmo-waniedyskusjinatematformułowanychprzezmłodzieżwniosków,nawetjeślinapoczątkuwydająsięnierealne.

Zwłączaniemmłodychludziwdecydowanieospra-wachszkoływiążesięjednododatkowezagrożenie–ryzykotzw.tokenizmu.Tokenizm to sytuacja, w której przedstawicieli jakiejś grupy włącza się do ciał decyzyjnych, ale w praktyce nikt nie liczy się z ich zdaniem(zawszemożnaichprzegłosować)itraktujesięichjakdekorację(tzw.paprotki).Uczniowiebardzoszybkodostrzegąwtakiejsytuacjinieszczerośćintencji,poczująsięmanipulowaniiichzainteresowanieudziałemwpo-dobnymprocesieosłabnie.Symptomempojawiają-cegosięproblemumożebyćniepoddawaniepoddyskusjęwnioskówmłodychludzilubpowtarzającesięgłosowaniedorośliversusmłodzież.


28

KONSULTOWANIE DECYZJI

Konsultowaniedecyzjizuczniamitoodpowiednikmechanizmukonsultacjispołecznych,wramachktórych przedstawicielewładz przedstawiająobywatelomswojeplanydotyczącezmiany lubuchwalanianowychaktówprawnych,inwestycjilubinnychprzedsięwzięć,którebędąmiaływpływnażyciecodzienneipracęobywateli(Źródło:portalngo.pl).Podobniejestwszkole–organpodejmują-cydecyzję(np.dyrektor)przedstawiaproponowa-nerozwiązaniesamorządowiuczniowskiemu.

Konsultacjenieograniczająsięjednaktylkodoprzedstawieniaproponowanychrozwiązań,obecnewnichmusibyćteżwysłuchanieopiniinapropo-nowanytemat,dokonywaniemodyfikacjiiinformo-wanieoostatecznejdecyzji(Źródło:portalngo.pl).

Rozwiązanie czy problemIstotąszkolnychkonsultacji jestzebranieopiniiipomysłówmożliwiewieluczłonkówspołecznościszkolnej(uczniów,nauczycieli,pracownikówadmini-stracyjnych).Konsultacjemogądotyczyćkonkret-nego pomysłu–pokazująwówczasnastawieniedoprzedstawionegoprojektu,pomagająocenićjegoprzydatność,umożliwiajązebranieuwagiopiniipomocnychprzyjegoudoskonalaniu.Dziękikonsul-tacjomłatwiejdostrzectrudnościczyzagrożenia,którychwcześniejniewidzieliśmy,udoskonalićpo-mysłorozwiązania,naktóreniewpadlibyśmysami.

Drugaformakonsultacjiprzypominatrochębu-rzęmózgów.Poleganawspólnymposzukiwaniu rozwiązańwybranegozagadnienia,problemuczykwestiispornej.

Każdeztychpodejśćpozwolidużozyskać,aleniesieteżzasobąpewnetrudności.Wartozasta-nowićsię,któreznichzastosowaćwkonkretnejsytuacji.Poniższatabelkaułatwiocenęprzydatno-ścikażdejzproponowanychmetod.

Konsultacje gotowych rozwiązań

Konsultacje problemów i wspólne szukanie rozwiązań

Umożliwiająuzyskanieopiniiwkrótszymczasie.

Wymagajądużoczasu.

Mniejszeprawdopodo-bieństwochaosuwdys-kusji,istniejestruktura,doktórejmożnasięodwoływać.

Większeryzykocha-osuprzydużejliczbieuczestników.

Ryzykoprzeoczeniaciekawegorozwiązania,nieuwzględnianegowcześniej.

Większaszansanainnowacyjne,oryginalnerozwiązania.

Ryzykouznaniadecyzjizanarzuconązgóry.

Silniejszeutożsamianiesięzpodjętądecyzją.

Niepotrzebawiedzyeksperckiejanirozległejwiedzynatematzagad-nienia,żebymócbraćudziałwdyskusji.

Większepoczucieodpo-wiedzialnościzapodjętedecyzje.

KONSULTACJE SPOŁECZNE

1. przedstawienieproponowanegorozwiązania

2. wysłuchanieopiniizainteresowanych

3. wprowadzeniezmian,którejeuwzględniają

4. poinformowanieoostatecznymrozwiązaniu


29

Formy konsultacjiKonsultacjemogąprzybieraćróżne formy.Odściennegoforum,czylipowieszonegowwidocz-nymmiejscudużegoplakatuzzapisanympytaniem,wokółktóregouczniowiemogądopisywaćswojeodpowiedzi,przezzebranieopiniipodczasspotkaniaklasynagodziniewychowawczej,poogólnoszkolnądebatę!

KONSULTACJE SZKOLNE KROK PO KROKU

1. Ustaltermin,wybierzmiejscespotkania.

2. Zadbaj,abyuczniowienietylkodowiedzielisiękiedyodbędąsiękonsulta-cje,aleteż,byzrozumielinaczymbędąonepolegałyiczegodotyczyły.

3. Pierwszekonsultacjewartozorganizowaćwtrakcielekcji,zachęcitouczniówdouczestnictwawkolejnychspotkaniach.

4. Poinformujuczestnikówoplanach,zamierzeniach,zmianach,jakieroz-ważaszkoła.

5. Dajkażdejosobiemożliwośćwygłoszeniaswojejopiniinatematprzed-stawionegopomysłu.

6. Pozwólnawymianęopinii,spytaj:ktosięzgadza?,ktomainnypomysł?.

7. Konsultacjeniepowinnyprzerodzićsięwsesjęmarudzenia,zażaleńizarzutów,ponieważichcelemjestznajdowanierozwiązań.Zkażdegogłosupróbujwyodrębnićwięcpomysłzmian,konstruktywnychrozwią-zań.Zapytajuczniów:jakieodczuciawywołujewnichdanapropozycja:jakiewidząalternatywnerozwiązania?

8. Jeślikonsultacjemająpełnićfunkcjędoradczą,zadbajoprzedstawieniewnioskówipomysłówdecydentom.Poinformujuczniówoostatecznejdecyzjiiprzyczynach,dlaktórychzostałapodjęta.

9. Jeślikonsultacjemająnaceluwypracowaniewspólnegorozwiązania,dążdokonkretyzowaniapomysłów,pytajoto,jakieuczniowiewidząszanseizagrożenia?jakiebędąkonsekwencjetakichdecyzji?Wtensposóbpowinnowyłonićsięrozwiązanieproblemu.


30

KARTA PRACY 2

PrzedTobądrugakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyślubchciałabyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Którezdecyzji,dotychczaspodejmowanychwTwojejszkoleprzezdorosłych,mogłybybyćprzekazaneuczniom?

2. JakaformakonsultacjizuczniaminajlepiejsprawdziłbysięwTwojejszkole?Dlaczego?

3. KtomógłbybyćTwoimsojusznikiemwprzekonywaniuradypedagogicznejidyrekcjidowiększegowłączeniauczniówwpodejmowaniedecyzjiwszkole?

4. JakiekrokinależałobypodjąćwTwojejszkolebystworzyćradęszkoły?

Samorząd uczniowski, czyli prawo do działania

3

3.Samorząduczniowski,czyliprawododziałania

33



DZIAŁANIA UCZNIÓW

Pozareprezentowaniemuczniów,dbaniemoichprawaiumożliwianiemwiększejliczbieosóbwspół-decydowaniaoszkolnychsprawach,samorząduczniowskipełnijeszczejednąważnąrolę.Jesttoumożliwianie uczniom realizacji własnych pomysłówzwiązanychzuatrakcyjnieniemiorga-nizacjąszkolnegożycia.

Prawo do działaniaRolatawiążesięzprawemsamorząduuczniow-skiegodoskładaniaradzieszkoły,radziepedago-gicznejidyrektorowiwnioskówiopiniiwkwestiachzwiązanychzrealizacjąnastępującychpraw:

Większośćsamorządówuczniowskichw jakimśstopniukorzystaztegoprawa,organizującszkolneuroczystości,imprezy,itp.Bardzoczęstood tego, jaka jest jakość tych wydarzeń i ich dostoso-wanie do potrzeb i zainteresowań uczniów za-leży to, jak będzie oceniana działalność władz SU i samorząd jako całość.Jeśliwśród tychaktywności dominują nudneszkolneakademiezokazjiróżnychuroczystościlubmałozróżnicowanedyskoteki,niewielkajestszansanato,żeaktywnośćSUbędziewysokoocenianaiwieleosóbwłączysięwjegodziałanialubweźmieudziałwwyborachdowładz.

Dobre działanie samorządu uczniowskiego Jakiekryteriamusząbyćspełnione,żebydziałaniesamorząduuczniowskiegomożnabyłouznaćzado-bre?Jestonotakie,jeślisamorząd::

À jestodpowiedziąnaprawdziwe potrzeby ucz-niów szkoły;

À wykorzystujezasoby dostępne w społecz-nościszkolnej(np.talentyizainteresowaniauczniówlubinfrastrukturęszkolną);

À pozwalarealizującymjeosobomwykazaćsiękreatywnością,nie narzuca niczego z góry;

À zostawiarealizatoromwolną rękę w sferze organizacji;

À aktywizujemożliwiedużą liczbę uczniów;

À działazgodniezzasadami realizacji projektów.

À ograniczaniesłabychprawodoorga-nizacjiżyciaszkolnego,umożliwiającezachowaniewłaściwychproporcjimię-dzywysiłkiemszkolnymamożliwościąrozwijania izaspokajaniawłasnychzainteresowań;

À prawodoredagowaniaiwydawaniagazetyszkolnej;

À prawododziałalności kulturalnej,oświatowej,sportowejorazrozryw-kowejzgodniezwłasnymipotrzeba-miimożliwościamiorganizacyjnymi,wporozumieniuzdyrektorem(art.55.„Ustawyosystemieoświaty”).


34

Dlaczego warto?Działaniewsposób,któryspełniakryteriadobrejpraktyki,wymagaćbędzieodopiekunaiuczniówwięcejwysiłku–zarównonaetapieprzygotowań,jakirealizacji.Zachęcamyjednakdopodjęciategowysiłku,zewzględunalicznekorzyści,jakiewynika-jązrealizowaniadziałańSUzgodnieznimi.

À Działaniasąrealizowaneprzezuczniówdlaucz-niów,cowzmacnia poczucie identyfikacji uczniów z ich samorządem i szkołą.

À Rozpoznaniepotrzebizasobówprzedrozpoczę-ciemdziałańzmniejsza ryzyko niepowodzeń,poświęceniaczasuipracynaaktywności,któ-realboniebędądlauczniówinteresujące,albotrzebabędzieprzerwaćichrealizacjęzewzglę-dunabrakczasu,umiejętności lubzasobówmaterialnych.

À Uczniowie,poprzezdziałanie,zdobywają prak-tyczne umiejętności przygotowywania i re-alizacji projektów,przydatnewwieluaspek-tachżycia.

À WiększepoczucieautorstwadziałańSUwzmac-nia poczucie wpływu na swoje otoczenie,cojestpodstawąrozwojupostawyobywatelskiejiodpowiedzialnościzadobrowspólne.

À Życie szkolne staje się bardziej barwne, urozmaicone i atrakcyjne–zarównodlaucz-niów,jakinauczycieli!

JAKIE DZIAŁANIA PROWADZIĆ?

Zaczynamy od rozpoznania potrzeb i zasobów. Tenetapjestpodstawądoprzygotowaniaplanupracysamorządunacałąkadencję,dlategowartozrealizowaćgonasamympoczątku,poukonstytu-owaniusięnowowybranychwładz..

Narzędzia rozpoznawania potrzeb i zasobówCzęstowydajenamsię,żepotrzebyizasobywidaćnapierwszyrzutokaikażdydoskonalejezna.Zachę-camyjednakdotego,byprzyjrzećsięimwsposóbbardziejusystematyzowany.Dziękitemumożeokazaćsię,naprzykład,żeposzczególnegrupyuczniówina-czejdefiniująswojepotrzeby.Jednibędąproponowali„więcejdobrejfantastykiwszkolnejbibliotece”,inni„możliwośćkorzystaniazpracownikomputerowej”,jeszczeinni„stworzenieuczniowskiegopunktuxero”.

Najbardziejpopularnenarzędziasłużącerozpo-znawaniupotrzebizasobówtowywiadiankieta.Możnateżwykorzystaćjużdostępnedane(szkolnedaneurzędowe,forainternetowe,stronyszkółczyklasnaportalachspołecznościowych),obserwację,fotografię.Zachęcamydozgłębieniategoobszaru,ponieważdobreprzygotowanienarzędzi,jestklu-czemdozdobyciaużytecznychinformacji.

Czym są potrzeby i zasoby?

À Potrzeby–zainteresowaniaiproble-myuczniów;wszystkoto,czymchcąilubiąsięzajmowaćorazto,czegoimwszkolebrakujelubco,ichzdaniem,powinnouleczmianie.

À Zasoby–wszystkoto,comożnawy-korzystaćdorealizacjiprojektu.Toumiejętnościuczniów,ichczas,goto-wośćdozaangażowaniasięwdziała-nie,wsparciegronapedagogicznego,rodzicóworazdyrekcji,zasobymate-rialneszkoły.


35

Polecamy –publikacjęDiagnoza potrzeb młodzieży w środowisku lokalnym,którejzaleceniabardzodobrzemożnaprzełożyćrównieżnaśrodowiskoszkolne.JestonabezpłatniedostępnawInternecie:http://www.rownacszanse.pl/books/3769_Diagnoza_potrzeb_mlodziezy.pdf

Etapy zdobywania informacji o potrzebach i zasobach uczniów

À Ustalenie głównego tematu badania.Niewar-topróbowaćdowiadywaćsięwszystkiegoodrazu–tematpowinienbyćkonkretnyiograni-czony.Przykładytematówtom.in.jakuczniowiespędzajączychcielibyspędzaćczaswolny;opinienatemat.zajęćpozalekcyjnych;zainteresowaniaiumiejętnościuczniów;ichproblemyitrudności;relacjemiędzygronempedagogicznymaucznia-miwszkole. Wspólnie z samorządem możeszzastanowićsię–jakieinnetematybadawczemogąbyćinteresującezpunktuwidzeniapro-wadzonychprzezniegodziałań.

À Wybór grupy czy osób,którezostanąprze-badane–mogątobyćreprezentatywnegrupyuczniów,alewprzypadkuniektórychtematówkoniecznemożeokazaćsięzasięgnięcieopiniinauczycieli,dyrekcjiorazrodziców.

À Wybór metody albo metod zdobywania in-formacji.Żebyinformacjebyłybardziejwia-rygodnewartokorzystaćzminimumdwóchmetodbadawczych!

À Przygotowanie konkretnych narzędzi,takichjakpytaniadoankietyczywywiadu,obserwacja,listaposzukiwanychinformacji.

À Realizacja badania.

À Zebranie i analiza wyników oraz wyciągnię-cie wniosków. Natymetapieodpowiadamysobienapytaniapostawionenaetapieprzygo-towywaniabadania.

Zainteresowanych pogłębieniem informacji i przygotowaniem rzetelnych badań potrzeb i zasobów uczniów w szkole, odsyłamy do następujących publikacji:

–BabbieEarl,Badania społeczne w praktyce,WydawnictwoPWN,Warszawa2006.

–SztabińskiPawełB.(red.),Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badanie,WydawnictwoIFiSPAN,Warszawa2005.


36

ZADANIE PRAKTYCZNE – POMYSŁ NA NIETYPOWE ZDOBYWANIE INFORMACJI

Mapa szkoły, widziana oczami młodychZachęćuczniówdoprzeprowadzeniabadania,dziękiktóremudowiedząsię,jakiemiejscawszkolesąważnedlamłodychludziiodkryją,któreszkolnepunktysąuznawaneprzezucz-niówzanieatrakcyjne.

Dlaczego warto: À Dowieszsię,któremiejscasąwyjątkowolubianeprzezuczniówigdziemożnaorga-nizowaćróżnegorodzajuwydarzeniaiakcje.

À Odkryjesz,októremiejscawszkolenależyszczególniezadbać,abyzmienićstosunekmłodychludzidonich.

À Sprawdzisz,wktórychpunktachnajlepiejumieszczaćinformacjetak,abydotarłaonedocałejspołecznościuczniowskiej.

Grupa badana:trzylubwięcejlosowowybra-nychklaswszkole.(Pomóżuczniomwylosowaćklasy:wypisznakartkachnazwyklas,kartkiwrzućdojednegopojemnika,abyzniegowyjąćokreślonąliczbękarteczek.)

Potrzebne materiały:kartki idużearkuszezwydrukowanymplanemszkoły,flamastry.

Realizacja: Wwylosowanychklasachprzedstawicielesamo-rządówklasowych(np.nagodziniewychowaw-czej)prosząuczniówozaznaczenienaplanieszkołymiejsc:

À wktórychnajbardziejlubiąsięspotykać;À wktórychnajbardziejlubiąrozmawiać;À wktórychmogąrozwijaćswojezaintereso-wania;

À wktórychnajczęściejczerpiąinformacjęotym,cosiędziejewszkole;

À któresąwedługnichnieatrakcyjne,zaniedbane.

Przedstawicielesamorządówklasowychzbierająwypełnioneprzezklasęplanyinanosząodpowie-dzinajedendużyarkuszzplanemszkoły.

Ważne: Zadbaj o to, aby każdy uczeń samo-dzielnie uzupełniał swoją mapę szkoły. Dla-czego? Ponieważ tylko wtedy wyniki badania pozwolą grupie na wyciągnięcie trafnych wniosków i zaplanowanie takiego działania, które będzie użyteczne dla całej uczniow-skiej społeczności.

Analiza:Zkażdegosamorząduklasowegobiorą-cegoudziałwbadaniuwybierzprzedstawiciela.Taosobabędziereprezentowaćsamorządkla-sowynawspólnymspotkaniu.Naspotkaniuroz-łóżarkuszezplanemszkoły,naktórywcześniejzostałynaniesioneodpowiedzibadanychklas.

Zastanówsięwspólniezuczniami:

À Do jakich działańSUmożewykorzystaćmiejscawszkolenajbardziejatrakcyjnedlamłodychludzi?

À JakiedziałaniaSUmogązmienićstosunekuczniówdotychmiejsc,któresąuznawanezanieciekawelubzaniedbane?

À DoumieszczaniajakichinformacjiSUmożewykorzystaćtemiejsca,wktórychmłodzilu-dzienajczęściejsprawdzająwieścizeszkoły?


37

SWOT – analiza mocnych i słabych stron szkołySWOTtometodaanalizy,którajestświetnąpod-stawądoplanowaniadziałań.Możebyćwykorzy-stanajakopodsumowanie i uzupełnienie wcześ-niejszego rozpoznania potrzebizasobówszkoły.Można ją też wykorzystać jako samodzielną metodę przygotowującą do planowania–wy-magamniejnakładówczasuipracyniżprowadzeniebardziejrozbudowanychbadań.AnalizaSWOTmożebyćzastosowanadoanalizymocnychstronalboproblemówszkoły,samorzą-duuczniowskiegoczyspołecznościlokalnej,atakżeszansizagrożeńkonkretnychpomysłównaprojekty.

WramachanalizySWOTnależyokreślićczteryob-szarydotyczącebadanegozagadnieniaczyprojektu:

À silne strony–(Strengths);

À słabe strony–(Weaknesses);

À szanse, możliwości–(Opportunities);

À zagrożenia –(Threats)

SWOT możeprzybraćpostaćtakiejtabelki:

+ –wewnętrzne (kwestiedotycząceSU,potencjałuczniówszkoły,opiekuna)

mocne strony słabe strony

zewnętrzne (odnoszącesiędokwestiispozasame-goSU–dyrekcja,zasobyszkoły,rodzice,gronopedagogiczne)

szanse zagrożenia


38

ZADANIE PRAKTYCZNE – PRZEPROWADZENIE ANALIZY SWOT

Zorganizujspotkanie,wktórymwezmąudziałuczniowiezaangażowaniwdziałaniasamorząduorazosobybiorąceaktywnyudziałwżyciuszkoły.(Żebywynikipracybyłypełniejsze,wartonieograniczaćsiętylkodoczłonkówwładzSU.)

1. Przedspotkaniemustalciewspólnie,jakiego tematu ma dotyczyć analiza SWOT.Możetobyćfunkcjonowaniesamorząduuczniowskiego(bardziejogólnie);tematmożejednakbyćbardziejzawężonyiodnosićsiędojednejsprawy(np.przestrzeganieprawuczniów)lubjednegokonkretnegodziałania(np.organizacjafestiwaluteatralnego).

2. NadużymarkuszupapierulubtablicypodzielonejnaczterykwadratywpiszcienazwyczterechelementówSWOT.

3. Następnie,niechkażdaosobasamodzielniewypiszenamałychsamoprzylepnychkartecz-kach,jakiesilneisłabestronyorazzagrożeniaimożliwościwidziwodniesieniudodanegotematu.Dajuczestnikomsporoczasunazastanowienie.

4. Potem,niechuczestnicywparachporozmawiająotym,coudałoimsięwypracowaćanastępnieniechpołącząkarteczki,którezawierajątesameelementy.Przywiększejliczbieosób,parymogąpołączyćsięwczwórkiiponowniepołączyćwspólnepomysły.

5. Podsumujburzęmózgów–najpierwwpiszciedotabelielementywspólne,dostrzeganeprzezwiększąliczbęosób,następniete,któredostrzegajątylkoniektórzy.PostarajciesięuzgodnićwersjęanalizySWOT,zktórąwszyscysięzgadzacie.

6. NajważniejszyetaptoodniesieniesiędokażdejczęścianalizySWOTiopracowaniepo-mysłówna:

À ograniczaniesłabychstron;

À wykorzystaniemocnychstronjakoatutów;

À analizowaniezagrożeńiprzygotowywaniedziałańzaradczych;

À wykorzystywanieszans.

Podzieluczestnikównagrupy,zktórychkażdazajmiesięopracowaniemjednegozpowyższychpodpunktów.Następnie,podzielciesięnaforumpomysłami–pamiętajcie,żebyniepozostałyonetylkopomysłami,ale,byzostałyuwzględnioneprzydalszejpracy!

Nategotypuspotkaniewartoprzeznaczyćminimumdwiegodziny–trzebaprzewidziećczasnapracęsamodzielnąidyskusję.DobrympomysłemjestprzeprowadzenieanalizySWOTdziałalno-ścisamorząduuczniowskiegowśródgronapedagogicznegoidyrekcji,anastępnieporównanienauczycielskiejwizjiaktywnościsamorząduzwizjąuczniów.


39

PRZYGOTOWANIE PLANU PRACY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

OpisanewyżejmetodyzdobywaniainformacjiorazanalizaSWOTtodoskonałypunktwyjściadowypraco-waniaplanu pracy władz samorządu.ZnającsłabeimocnestronyszkołylubaktywnościSUorazpotrze-byizasobyuczniów,łatwiejwypracowaćplan,które-gowykonaniebędziewartościoweisprawisatysfakcjęzarównorealizującym,jakipozostałymuczniom.

Jak przygotować plan pracy – krok po kroku?Przygotowanierocznegoplanupracysamorząduuczniowskiegowartopodzielićnadwaspotkania.Widealnejsytuacjiobatespotkaniaprowadząsamiuczniowieaopiekunuczestniczywnich,oferującswojewsparcie, jeśliokazujesiętokonieczne.Możnarównieżwyobrazićsobiekilkapośrednichform,wzależnościoddoświadczeniauczniów:opie-kunmożewspółprowadzićspotkanierazemzprzed-stawicielemuczniów;opiekunmożepomócuczniomzaplanowaćprzebiegspotkaniakrokpokrokulubskomentowaćstworzonyprzeznichplan.Całypro-cesmożewyglądaćtak:

1. Zbierzcie wnioski z diagnozy potrzeb i zasobów oraz analizy SWOT,którewjakikolwieksposóbodnosząsiędoaktywnościsamorząduuczniowskiego.

2. Podzielcie wnioskinatakie,któremogązostaćprzełożonenakonkretnedziałaniaitakie,któremówiąorzeczachbardziejogólnych.

3. Ustalcie,jakie powinny być główne cele działania SUwtymrokuszkolnym–wodniesieniudownioskówzdiagnozyalboanalizySWOT.

4. Zastanówciesięwspólnie,jakie działania pomogą wam zreali-zowaćwyznaczonecele.Napoczątkuspisujciewszystkiepomy-słynadziałanianazasadzieburzymózgów,bezichodrzucania.

5. Porozmawiajciechwilęokażdymzpomysłów.Jakicellubcelepozwalazrealizowaćtodziałanie?Czywiedza,jakązdobyliścieprowadzącrozpoznaniepotrzebizasobóworazanalizęSWOTpozwalawamstwierdzić,żejesttodziałaniepotrzebne,intere-sującedlauczniówiwykonalne?

6. Pomysły,któreprzejdąwstępnąweryfikacjępodzielcie na trzy kategorie: „musi się wydarzyć”, „powinno się wydarzyć”, „może się wydarzyć”.


40

Wpierwszejkategoriipowinnysięznaleźćpomy-sły,któreodpowiadająnapalące,bardzoistotnepotrzebyuczniów,atakżete,którebudzązaintere-sowaniewiększościpotencjalnychrealizatorów.Natymmożnazakończyćpierwszespotkanieipoddaćpomysłyocenieinnychuczniów.

Wustalenie,któredziałaniapowinny się wydarzyćwszkole,warto włączyć wszystkich uczniów lub przynajmniejprzedstawicieliwszystkichklas.Możesiętoodbyćnp.zapomocąinternetowejankiety,wktórejwypisanebędąwypracowanenapodsta-wiediagnozypomysłyikażdybędziemiałmożliwośćokreślenia,jakważnyjestdlaniegodanypomysł.

Konsultacjespołecznedotyczącetego,czympo-winienzajmowaćsięsamorządmogąmiećrównieżformęotwartejdebatylubściennegoforum,czylidostępnegodlawszystkichmiejsca(tablicy,pla-katu),naktórymmożnazapisywaćswojeuwagidotycząceprezentowanychpomysłów.

DziękitemuwładzeSUbędąmiałypewność,żezajmująsięrealizacjąwydarzeń,którepostrzeganesąjakoistotneprzewiększąliczbęuczniów.

Przyjrzyjciesięopiniomuczniów,wyrażonymwczasiekonsultowaniapomysłówwszerokimgro-

nie.Postarajciesięwziąćpoduwagęjaknajwięcejznich–pamiętajciejednak,żeżadenplanniemożeuwzględniaćwszystkichpomysłów.Zadaniemsa-morządujestwybraniespośródróżnychpropozycjitychnajbardziejpotrzebnych.

Zastanówciesięnadkażdymzpomysłówzpierw-szejkategorii–ileczasuzajmiejegoprzygotowa-nie,jakwieleosóbpowinnobyćwtozaangażowa-nych,czypotrzebnejestszczególnewsparcielubzasoby,czyjesttojednorazowewydarzeniealboinicjatywacykliczna(np.raznamiesiąc)czyteżdziałanietrwającenieprzerwanieprzezcałyrokszkolny(np.powołanierzecznikaprawucznia).

Rozpiszciepomysływczasienacałyrokszkolny.Dziękitemuzobaczycie,czyjestmożliwezaplano-waniedodatkowychwydarzeńzkategorii„powin-no”lub„możesięwydarzyć”,czyteżwydarzeniazkategorii„musi”sąnatyleczaso-ipracochłonne,żenanicinnegoniestarczyczasu.Pamiętajcie:zawszetrzebazakładać,żedanedziałaniezajmiewięcejczasuipracyniżplanujemynapoczątku!

Planpracynakolejnyrokszkolnyjestgotowy–życzymypowodzeniawjegorealizacji!


41

CZYM JEST CEL?

Celtostan,dojakiegochcemydoprowadzić,rea-lizującdanedziałanie.

Właściwewyznaczeniecelupomagadobraćdziała-nia,któreodpowiadająnaustalonewcześniejpo-trzeby;wtrakcierealizacjiumożliwiasprawdzanie,czywszystkoidziewdobrąstronę;apozakończe-niupracy–czycelzostałzrealizowanyiczymożnamówićosukcesie,czyteżnie–itrzebazastanowićsięnadtym,conależałobyzmienić.

Jaki powinien być dobry cel?ŻebycelwłaściwiespełniałswojąfunkcjępowinienbyćSMART–zangielskiego„mądry”.Otocechy,jakiepowinienspełniaćcelSMART:

À konkretny(Specific),precyzyjnieokreślający,cochcemyzmienićlubosiągnąć;

À mierzalny (Measurable),powinnobyćmożliwedosprawdzenia,czyzostałosiągnięty;;

À ambitny(Ambitious),powinienzakładaćosiąg-nięcieczegoś,cowymagapewnegowysiłku;;

À realny(Realistic),musibyćwzasięgumożliwo-ściiumiejętnościwykonawców;;

À określony w czasie (Timebound),powinienbyćwyznaczonyterminzakończeniarealizacjicel..

Ustalająccelenapoczątkurokuszkolnegowartorozróżnićcele długoterminowe odcelówkrótko-terminowychlubteżoperacyjnych.

Celedługoterminowe,totezwiązanezdziałaniemcałegosamorządulubopiekuna,natomiastkrótko-terminoweczyoperacyjne,tocelezwiązanezre-alizacjąkonkretnychdziałań.

Początkującyrealizatorzyprojektówczęstomylą cel z działaniem.

À NIE:postawieniestojakównaroweryprzedszkołą

À TAK:zwiększenieliczbyuczniówdojeżdża-jącychdoszkołynarowerach

À NIE:zorganizowaniedyskotekiszkolnej

À TAK: zintegrowanieuczniówklaspierw-szychzestarszymiuczniamiszkoły


42

ROLA OPIEKUNA W REALIZACJI PROJEKTÓW

Poustaleniuogólnegoplanupracynacałyrokszkolny,wartokażdezwiększychdziałańrównieżtraktowaćprojektowo.

Co to oznacza w praktyce? Każde z tych działań powinno:

À miećustalonycellubcele;À byćrealizowaneprzezzespół;À byćoparteowcześniejszerozpoznaniepotrzebizasobów;

À byćzaplanowaneirealizowanewedługplanu,miećściśleokreślonypoczątekikoniec.

Każdyzprojektównależyrealizowaćetapami,dbajacozachowanietejsamejichkolejności.Niżejprzedstawiamyteetapy,wrazzkrótkimopisemroli,jakąnakażdymznichpowinienpełnićopiekun.

KROK 1

Zdobywanie informacji o potrzebach i zasobach

Rola opiekuna: – Pomagasprecyzowaćtematbadania,

grupębadawczą(osobybadane)izde-cydowaćsięnanajbardziejodpowiedniąmetodę.

– Wspierauczniówwprzygotowaniuna-rzędzibadawczych.

– Pomagauczniomprzeprowadzićbada-nie(przeprowadzenieankietywtrak-cielekcji,uzyskaniezgodydyrekcjinaumieszczenieściennegoforumnaszkol-nymkorytarzu,itp.)

– Pomagapodsumowaćbadanieiwyciąg-nąćwnioskizwyników.

KROK 2

Określenie celów i wybór pomysłów na działania

Rola opiekuna:– Pilnuje,żebyceledziałańbyływłaściwie

określone–niepokrywałysięzdziała-niamiispełniałykryteriaSMART.

– Proponujeformęwyborupomysłównadziałania–dyskusję,forumścienne,czyinneformy,dbającoto,żebypo-mysłynadziałaniabyłykonsultowanezcałymsamorządemuczniowskim,czylizewszystkimiuczniamiszkoły.

– Pomagauczniomokreślićrealnośćpo-szczególnychpomysłów–możliwościczasowe idostępnośćzasobówko-niecznychdoichrealizacji.


43

KROK 3

Planowanie działań

Rola opiekuna:– Proponujeuczniomformępracynad

planowaniem.

– Czuwa,abypodczasplanowaniawypi-saćwszystkieczynnościpotrzebnedorealizacjiprojektu.

– Upewniasię,żeuczniowiewyznaczylidokażdegozadaniaosobęodpowie-dzialnąorazokreśliliterminjegowy-konania.

– Sprawdzarealnośćplanów–zarównopodwzględemczasupotrzebnegonaichwykonanie,jakimożliwościwyko-nawców.

KROK 4

Poszukiwanie sojuszników

Rola opiekuna:– Jest łącznikiempomiędzy uczniami

idyrekcją,pomagaskontaktowaćsięzpotencjalnymisojusznikami.

– Wspierauczniówwczasieprzygotowa-niadorozmowyzpotencjalnymsojusz-nikiem(pomagaprzygotowaćargumen-ty;dajewskazówki,jaksięzachowywaćinacozwrócićuwagę).

– Może,naprośbęuczniów,braćudziałwrozmowachczynegocjacjachzpo-tencjalnymisojusznikami.

– Wspiera działania uczniówpoprzezlobbowanienarzeczichprojektuudy-rekcji,wśródradypedagogicznej,radyrodziców.


44

KROK 5

Realizacja działań

Rola opiekuna:– Pozwalauczniomdziałaćsamodzielnie

–równieżponosićporażki!

– Pomagawpozyskaniuniezbędnychpo-zwoleńnadziałanie.

– Czuwanadtym,bypracewykonywanebyłyzgodniezharmonogramem.

– Doceniazaangażowanieuczniówizwra-cauwagęnaniedociągnięcia(udzielakonstruktywnejinformacjizwrotnej,aleniekrytykujeiniewyręczawdziałaniu).

– Motywujeuczniów.

– Pomagawprowadzeniudokumentacji,jeślitakajestkonieczna.

KROK 6

Ewaluacja

Rola opiekuna:– Tłumaczysensewaluacji.

– Pomagawymyślićmetodyewaluacjiprojektu(np.pytania:czegosięna-uczyłem?jaknamsiępracowało?cosięzmieniło?)

– Wspierauczniówwwyciąganiuwnio-skówzichsukcesówiporażek.


45

Ewaluacja – ocena działań samorządu uczniowskiegoEwaluacjęwartoprowadzićnietylkonazakończeniekadencjisamorządu–podsumowująccałorocznąpra-cę–alerównieżpozakończeniuważniejszychdziałańczyetapów.Częściej,zastanawiającsięnadefektamipracy,aktywniuczniowiebędąmoglipoprawiaćja-kośćswoichprojektówiwykonywanychzadań.

Poniżejproponujemykilkawarsztatowychmetodewaluacji.Możnajewykorzystaćpodczasspotkańpodsumowujących,jakowstępdorefleksjinadtym,cobyłosukcesem,acomożnajeszczepoprawićijaktozrobić.

Ręce Poprośuczestnikówoodrysowanienakartcepa-pieruwłasnejdłoni.Nakażdymzpalcówuczestnicypowinninapisaćjednąrzeczdotyczącąewaluowa-negowydarzenia/projektu:

À cobyłonajlepsząstroną–nakciuku,

À oczymopowiemznajomym–nawskazującym,

À cobyłonajsłabsząstroną–naśrodkowym,

À cobymzmienił–naserdecznym,

À czegosięnauczyłem(ew.dowiedziałam,cobyłozaskakujące)–namałym.

Uczestnicyindywidualniewypełniająkonturdłoni,zgodniezwłasnymiopiniami.

Koło ewaluacji Narysujnaarkuszupapierualbonatablicykoło,podzieljenaczteryrówneczęści.Nakażdejznichnapisz,jakiezagadnieniemająocenićuczestnicy.Możetobyćnp.zdobytawiedza,pracagrupowa,realizacjacelów,satysfakcjazudziałuwprojekcie.

Zadaniemuczestnikówjestpostawieniewkażdejćwiartcekołakropkioznaczającejichocenędanegoaspektuczyzagadnienia.Imbliżejpunktuprzecięciasięlinii–środkakoła,tymocenawyższa,imbliżejbrzegów,anawetpozakołem,tymniższa.

Półki sklepowe Naarkuszupapierualbonatablicynarysujdużypro-stokąt,podzielonynatrzy-czteryrówneczęści–będątopółkiwsklepieRozdajuczniompokilkakarteczeksa-moprzylepnych.Zadaniepoleganazapełnieniu„półek”towarem–elementamidziałaniaczyprojektu,któreewaluujecie.Uczniowiemająwypisaćwszystkieskła-doweprojektu,którechcąocenić.Umieszczająjenaodpowiedniej„półce”,przyklejającdoprostokąta–imwyższa„półka”,tymlepszaocenadanegoelementu.

Następnie,prowadzącyporządkujenaklejonekar-teczki,jeślitrzebaprecyzujezuczestnikaminiejas-nesformułowaniaiomawiawynik...

Rzeka projektu Natablicylubarkuszupapierunarysujschema-tycznierzekę–odźródławgórachdoujścia.Symbolizujeonazakończonywłaśnierokszkolnylubprojekt.Uczniowiemająpomyślećoswoichuczu-ciachidoświadczeniachnaposzczególnychjegoetapach.Mogąjezapisaćwodpowiednimmiejscubiegu„rzeki”lubumieścićnakartkachsamoprzy-lepnychiprzykleić.Uczestnicymogąrównieżuzu-pełniać„rzekę”oelementygraficzne,symbolizują-cekonkretnewydarzeniaczymomentyprzełomowewprojekcie.Następniewspólniezuczestnikamiomówto,cozawiera„rzeka”–proszącorozwi-nięcieiuzupełnienienajważniejszychelementów.

Oś oceny Zapomocątaśmymalarskiejalbosznurkawyznaczośpośrodkusali.Najednymjejkrańcupołóżkartkęznapisem„100%”,nadrugim„0%”.Następniepoprośuczestników,żebyprzezzajęciemiejscawwybranymmiejscuosipokazali,naileprocentoceniająposzczególneelementyprojektu,warszta-tu,wydarzenia.Wgrupierealizującejprojektmożetobyćnaprzykład:osobistasatysfakcjazpracy,zdobytawiedzaczyumiejętności,ciekawiespędzo-nyczas,pracazespołowa,współpracazopiekunemitp.Uczestnicyzajmująmiejscawwybranymmiej-scunaosi–ochotnicyuzasadniają,cowpłynęłonazajęcieprzeznichtegomiejsca.


46

POMYSŁY NA DZIAŁANIA – INSPIRUJ UCZNIÓW

Zachęcamydotego,żebypomysłydziałańwycho-dziłyodsamychuczniów.Jeśli jednaknieumie-jąoniczasemwyjśćpozastaleobecnewszkoleschematydziałańpodejmowanychprzezsamorządy,wartopodsunąćiminspirującestronyinternetoweipublikacje.Wielepomysłówznajdujesię:

– nastronieprogramu„Samorząduczniowski”samorzaduczniowski.pl–szczególniewdziale„Materiałydlasamorządu”i„Materiałydlana-uczycieli”,podrozdział„Pomysłynadziałania”;

– wprzewodniku„Samorząduczniowski–porad-nikdlaucznia”,dostępnymwwersjielektronicz-nejnastroniesamorzaduczniowski.pl,wdziale„Oprogramie”;

– nastroniedziałasz.pl–portaluredagowanymprzezmłodychdlamłodych,któryzawieraspe-cjalnydziałpoświęconydziałaniomdozrealizo-waniaprzezsamorząduczniowski.

Poniżej przedstawiamy kilka wybranych pomysłów.

À Czy znasz swoje prawa i obowiązki?–Samo-rządzawieszanakorytarzukartkizpytaniamioszkolneprawaiobowiązkiorazodpowiedziaminanie,dziękiczemuuczniowiemogązweryfiko-waćipogłębićswojąwiedzę.

À Przerwa dla wolontariatu–Samorządprzy-gotowujeinformacjedotyczącedziałańwolonta-riackichwokolicyiprzedstawiajezaintereso-wanymuczniomwtrakciedyżurunaprzerwie.

À Pomóżcie zwierzakom!–Uczniowieprzyno-sządoszkołymakulaturę.Dochódzeskupu

samorządprzekazujenajbliższemuschroniskudlazwierząt.

À Eko-wlepki–Samorządrozmieszczawszkoleeko-wlepkiprzypominająceonawykachprzyja-znychdlaśrodowiska,takichjakdokręcaniekra-nów,segregowanieodpadówczygaszenieświatła.

À Ściana dobrych praktyk–Nazawieszonymwkorytarzudużymarkuszubrystoluuczniowiewpisująrzeczy,którepomagająimwnauce,dziękiczemuprzekazująsobiepomysłynaefek-tywniejszeuczeniesię.

À Szkolny bank czasu–Samorządtworzylistęosób,którechciałybysięnauczyćczegośno-wego(np.:grynagitarze)oferującwzamianpomocwrozwijaniuinnejumiejętności,dziękiczemuuczniowiewykorzystująiprzekazujądalejswojetalenty.

À Festiwal praw człowieka–Samorządprzy-gotowujeprojekcję filmówdokumentalnychdotyczącychprawczłowieka,któramożebyćpunktemwyjściadoszkolnejdyskusji.

À Pomoc pilnie potrzebna–Samorządprzywsparciu nauczycieli organizujew trakcieprzerwserięupozorowanychwypadków.Ucz-niowie,którzyznajdąsięwcentrumwydarzeń,musząwłączyćsiędoakcjiratunkowejprzyswa-jającsobiezasadypierwszejpomocy.

À Kulturalna mapa miasta–Korzystajączapli-kacjiGoogleMapsuczniowie tworząmapęmiejsc,wktórychodbywająsięciekawewy-darzeniakulturalneorazktóreoferująaktywnywypoczynekpolekcjach.

À Lekcja demokracji–Uczniowiewskazująpalącyproblemdotykającypolskąmłodzieżwobszarzeedukacjiczyaktywnościspołecznejiorganizująwtejsprawiedebatęparlamentarną,dziękiczemuucząsiętrudnejsztukidyskusjiwsferzepublicznej.


47

KARTA PRACY 3

PrzedTobątrzeciakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizastano-wićnadzmianami,którechciałbyślubwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Jakzachęciłbyśprzedstawicieliswojegosamo-rządudoprzeprowadzeniadiagnozypotrzebizasobów?

2. Jakiemetodydiagnozypotrzebizasobówmo-głybybyć,Twoimzdaniem,najbardziejefektyw-newTwojejszkole?Dlaczego?

3. CojestdlaCiebienajtrudniejszewewspieraniuuczniówrealizującychprojekt?Jakmożeszpo-radzićsobieztymitrudnościami?

Trudnościwewspieraniuuczniówprzyrealizacjiprojektu

Pomysłynaprzezwyciężeniepojawiającychsięproblemów


48

4. Kogouznajesz zapotencjalnegosojusznikasamorządu uczniowskiego w planowanychprzeznichdziałaniach?Jakwykorzystaćichwsparcie?

Sojusznicy Jakwykorzystaćichwsparcie?

Organizacja i struktura samorządu uczniowskiego

4

4.Organizacjaistrukturasamorząduuczniowskiego

51



REGULAMIN SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Uchwalenieregulaminuswojegofunkcjonowaniatonajprecyzyjniejokreślonakompetencjasamorząduuczniowskiego.To,jakiezapisyznajdująsięwregu-laminie,możemiećrealnywpływnasposóbfunk-cjonowaniaSU.Mimotego,regulaminzazwyczajniejestgłównymobiektemzainteresowania–aniuczniów,aniopiekunów.

Warto poświęcić czas…Jesttojednaknatyleważnydokument,żewar-todoniegosięgnąć–izachęcićdotegouczniówaktywnychwSU.Jeśli w szkole do tej pory nie istniał regulamin – koniecznie trzeba go stwo-rzyć.Należypamiętać,żezgodniezustawą,do-kumenttenpowinienbyćuchwalony przez ogół uczniów w głosowaniu powszechnym, równym i tajnym.Jedyneograniczenieustawowejestta-kie,żeregulaminniemożebyćsprzecznyzestatu-temszkoły.Jeśli więc zapisy regulaminu nie są sprzeczne ze statutem, dyrektor nie ma prawa nie zgodzić się na jego uchwalenie w takim kształcie, w jakim chcą uczniowie.

Zasady tworzenia regulaminu

Regulaminpowinienbyćdostosowanydowa-runkówispecyfikikażdejszkoły.Jestjednakkilkapodstawowychkryteriów,którepowinienspełniać.

À Regulamin niemoże zawierać zapisówsprzecznychzprawemoświatowym,anizestatutemszkoły.

À Regulaminokreślaogólnezasady,aniekonkretnerozwiązania(NIE:opiekunemsamorząduuczniowskiegojestp.Nowak;TAK:opiekunsamorząduuczniowskiegojestwybieranyprzezogółuczniówwwyborachpowszechnych,tajnych ibezpośrednichspośródzgłoszonychprzezradępedago-gicznąkandydatów).

À Regulaminniemożedotyczyćkwestiinienależącychdokompetencjisamorząduucz-niowskiego(np.uchwalanieplanuwycho-wawczegoszkoły,dysponowaniebudżetemszkoły).

À Regulamin zachowuje reguły tworzeniatekstówprawnychijestnapisanyformal-nym,alezrozumiałymdlauczniówjęzykiem.


52

Co powinien zawierać regulamin?Poniżejprzedstawiamypodstawowekwestie,którepowinienokreślaćregulamin.

Rozdział I Powinienzawieraćnazwęsamorząduuczniowskie-go,stwierdzenie,żetworzągowszyscyuczniowieszkoły,ewentualnieokreślenieroli iuprawnieńsamorząduuczniowskiegonapodstawie„Ustawyosystemieoświaty”.Rozdział IIOpisorganówzarządzającychsamorządu(np.sa-morządyklasowe,przewodniczącySU,radalubza-rządSU,parlamentSU),określenie,któreorganySUsąwybieranewwyborach,którezaśpowoły-wane(iprzezkogo).Wkolejnychartykułachnależypokoleiopisać:skład,sposóbpowoływaniaorazkompetencjekażdegozorganówSU.Rozdział IIIOpisinnychorganówsamorząduuczniowskiego(np.komisjelubsekcje,rzecznikprawucznia–jeślijestuczniem,itp.)orazskład,sposóbpowoływaniaikompetencjekażdegoztychorganów.Rozdział IVSposóbreprezentowaniaoraz funkcjonowaniaorganówwładzy–czastrwaniakadencjiposzcze-gólnychorganów,sposóbpodejmowaniadecyzji,quorumwymaganedopodjęciadecyzji.Rozdział V Ordynacjawyborcza–czyliszczegółoweokreśleniesposobówwybieraniaposzczególnychorganów.(Więcejinformacjiotym,copowinnazawieraćor-dynacjaznajdujesięwdalszejczęścitegorozdziału.)Rozdział VIOpissposobuwybieraniaopiekunasamorząduucz-niowskiego,zasadywspółpracySUzopiekunem,kompetencjeopiekuna.Rozdział VIIZasadydotyczącezmienianiaiuchylaniazapisówre-gulaminu,atakżeuchwalanianowegoregulaminu.

Zaangażowanie opiekuna w tworzenie regulaminuZgodniezustawą,touczniowieprzygotowująre-gulaminfunkcjonowaniasamorząduuczniowskiego.Wwiększościszkółmłodzieżbędziejednakpotrze-bowaławsparciaopiekunawformułowaniukon-kretnychzapisówwjęzykuprawnym.

Widealnejsytuacjiuczniowietworząwięcregu-laminrazemzopiekunemsamorządu(inp.nauczy-cielemwiedzyospołeczeństwie).Wtakimprocesieważnejestto,bynauczyciel:

– potrafiłzadaćuczniompytanieopreferowanerozwiązania(np.powołanieparlamentuSUlubradySU);

– umiałwyjaśnićwadyizaletyprzedstawianychalternatyw(np.większareprezentatywność,spowolnieniepodejmowaniadecyzji);

– potrafiłprzełożyćproponowaneprzezuczniówrozwiązanianajęzykzapisówregulaminu.

Regulaminsamorząduuczniowskiegopowinienbyćzrozumiałydlawszystkichuczniówwszkole–przyjmowanyjestprzecieżwgłosowaniupo-wszechnym.Wartootozadbać,przygotowującnp. jegowersjęzkomentarzami,którewpro-stychsłowachwyjaśniąznaczenieikonsekwencjeposzczególnychzapisów.Takprzygotowanyregu-laminpowinienzostaćprzedstawionywszystkimuczniom–wartodotegowykorzystaćnaprzykładsamorządyklasowe.

Ogólnoszkolnegłosowanienadprzyjęciemregu-laminuwartopołączyćzinnymiwyboramiodby-wającymisięwszkole(wyboramiprzedstawicielisamorząduuczniowskiegokolejnejkadencji lubnowegoopiekuna) lubz innymogólnoszkolnymwydarzeniem.Przygotowanieszkolnychwyborówmożebyćdlagrupyuczniówgimnazjalnymprojek-temedukacyjnym.

Więcejinformacjinatemattworzeniaregula-minówiprzykładykonkretnychrozwiązańmożnaznaleźćnastroniewww.samorzad uczniowski.pl.

Zarząd, Rada czy Parlament, czyli jakie organy w naszym samorządzie?Strukturasamorząduuczniowskiego,czylito,jakieorganywchodząwjegoskład,powinnabyćopisanawregulaminie.Jednaktworząclubzmieniającre-gulaminnależyzadaćsobiepytanie–jakstrukturabędziepasowaładoSUwmojejszkole?Nasąsied-niejstronieprzedstawiamykilkanajczęściejwystę-pującychorganówSUwrazzopisemichmocnychisłabychstron.

Więcej informacji na temat poszczególnychinstytucjisamorząduuczniowskiegonastroniewww.samorzaduczniowski.pl.


53

Nazwa organu (nazwyorganówmogąbyćróżne,wtabelipodajemyprzykłady)

Skład i funkcjonowanie organu

Mocne strony Słabe strony

Przewodniczącysamorząduuczniowskiego

Organjednoosobowy,powinienbyćwybieranywpowszechnychibezpo-średnichwyborach.Koor-dynujepracępozostałychorganów,reprezentujecałysamorządprzeddyrek-cją,radąpedagogiczną,rodzicamiinazewnątrzszkoły,jestodpowiedzialnyzaprzedstawieniedyrekcjiiuczniomplanupracynakolejnyrokszkolny,atakżesprawozdaniazdziałalnościSUpozakończeniukadencji.

Jest„twarzą”SU–konkretnąosobą,doktórejwważnychsprawachmogązwracaćsięzarównouczniowie,jakinauczycie-le.Jegogłosmożemiećdecydująceznaczeniewsprawachbudzącychkontrowersje.Jeślijesttypemcharyzmatycznegolideramożeskupiaćwokółsiebieludziidobrzemoty-wowaćichdopracy.

Jeślijegokompetencjelub/icharaktersązbytsilne,możesprawić,żecałysamorządbędzieutożsamianyzjegoosobą.Problemmożesiępojawićrównieżwówczas,gdy,naprzewodniczącegozostaniewybranaosobaniekompe-tentnainiezaangażowana–możetozdecydowaćoniepowodzeniuwiększościdziałańSU.

Zarządsamorząduuczniowskiego

Organliczącyodkilkudokilkunastuosób,powinienbyćwybieranywpo-wszechnychibezpośred-nichwyborach.ZadaniemzarządujestuchwalenieirealizowanieplanupracySUnacałąkadencję.CzłonkowiezarządusąodpowiedzialnizarealizacjęplanupracyatakżenadzórnadrealizacjąinnychkompetencjiSU.

Ponieważjestmałągrupą,możełatwiejiszybciejpodejmowaćdecyzje.Jeśliskładasięzaktywnychosóbmożewielewypracowaćnawetjeśliwiększośćuczniówszkołyjestsłabozainteresowanaaktywnościąwsamorządzie.Dobrzesięsprawdzawszkołachmałychlubwsytuacjiniskiegozain-teresowaniauczniówkandy-dowaniemwwyborach.

Ilośćzadań,jakiemożerealizowaćmałagrupaosóbjestograniczona.Istniejeniebezpieczeństwozamknięciasiętejgrupynapozostałychuczniówszkołyirealizowaniepomysłówbezodniesieńdopotrzebizasobów.Częstowłaśniezarządidentyfikowanyjestbłędniezsamorządem.

Radasamorządówklasowych

Organskładającysięzprze-wodniczącychsamorządówklasowych.Możepełnićfunkcjezarządulubfunkcjo-nowaćobokzarząduipełnićfunkcjędoradczą,konsulta-cyjnąlub/iwspółuczestni-czyćwpodejmowaniuprzezzarząddecyzjiouchwalaniuplanupracyirealizacjikonkretnychprojektów.radamożepełnićfunkcjekontrolnewobecprzewodni-czącegolub/izarządu.

Umożliwiawłączeniewiększejliczbyosóbwaktywnośćsamorządu,zwiększarolęsamorządówklasowych.Jeśliprze-wodniczącyklasdziałająsprawnie,więcejinformacjiodziałaniachSUdocieradouczniówwichklasach.Mogąonirównieżprzeka-zywaćzarządowiiprzewod-niczącemupomysłyiuwagizgłaszaneprzezuczniówszkoły.

Jeśliudziałradyjestprzewidzianywprocesiepodejmowaniadecyzji(np.koniecznajestjejzgodalubopinia),możetoutrud-niaćiwydłużaćprocesdecyzyjny.(Radajakoorganbardziejlicznyrzadziejsięzbieraiwolniejobraduje.)


54Sekcje w samorządzie uczniowskimWwieluszkołachwsamorządachuczniowskichfunkcjonująsekcje.Tonicinnegojakgrupyrobocze,którepowoływanes)ąalboad hocdoprowadzeniaposzczególnychdziałań(np.doorganizacjispotka-niazgościem)albotworzonesąnapoczątkurokuiprzejmująodpowiedzialnośćzadziałaniapewnegotypu(np.sekcjaplastycznalubredakcjagazetyszkolnej).Wregulaminiewartookreślić,ktoiwjakisposóbmożepowoływaćsekcje,aleraczejpowinnosięunikaćwymienianiaposzczególnychsekcji.

Sekcje są dobrym narzędziem angażowaniawdziałaniasamorząduosóbspozaradylubzarzą-du.Możnatakzaplanowaćichpracę,bywkażdejsekcjibyłktośzwładzsamorządu(dlazapewnieniadobrejkomunikacjiikoordynacji),alebywiększośćpracywykonywałyosobyspozazarząduirady,dlaktórychmożebyćtopierwszedoświadczeniedzia-łanialubszansawykorzystaniaswojegotalentu(plastycznego,literackiego,itp.).

Parlamentuczniowski Organzłożonyzewszyst-kichuczniówszkoły(zainte-resowanychuczestnictwemwspotkaniu),którzymogązbieraćsięwokreślonychodstępachczasu.Parla-mentmożezatwierdzaćplanpracylubposzcze-gólne(najważniejsze)decyzjeprzewodniczącegolub/izarządu,możerównieżuchwalaćwłasneuchwały,opiniowaćdecyzjeinnychorganówszkoły.

Jeślidużaliczbauczniówjestzainteresowanaudzia-łem,istnienieparlamentuświetniewpływanawzrostpoczuciasprawczościiodpowiedzialnościzażycieszkoły.Jestforumdyskusjiosprawachważnychdlaszkoły,pełnifunkcjękontrolnąwobeczarząduiprzewodniczącego.

Zorganizowaniesprawniedziałającegoparlamentuwymagasporopracyformalno-organizacyjnej(ustaleniazasadfunkcjo-nowaniaipilnowaniaichprzestrzegania).Zorganizo-waniespotkaniaparlamen-tumożebyćkłopotliwe,dlategododecyzjiparla-mentuwartopozostawiaćtylkonajważniejszekwestie.


55

POWSZECHNE WYBORY PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO. DLACZEGO TO WAŻNE?

Powszechnewyboryprzedstawicielisamorzą-dówsą,zpewnością.jednymzczynników,którezwiększajązainteresowaniesamorządnościąucz-niowskąwszkoleimajawpływnalepszedziałaniesamorząduwtrakciecałegorokuszkolnego.Niedlakażdegojednakkoniecznośćorganizowanialubaktywnegobraniaudziałuwwyborachjestoczy-wista.Przedstawiamylistęargumentów,jakichmożnaużyć,żebyprzekonaćsceptyków.

Przekonując dyrektora– Samorządwybranywdemokratycznychipo-

wszechnychwyborachcieszysięrzeczywistympoparciemiautorytetemwśróduczniów.

– Kampaniawyborczapomagawyłonićodpowied-nie,rzetelneikompetentneosoby.

– Demokratyczniewybieranyiaktywnysamorządtoatrybutdobrej,markowejszkoły.

– Dobrysamorządmożebyćwsparciemwre-alizowaniuwieluzadańszkoły(nietylkoapeleinoszeniesztandaru,alenp.organizacjazajęćpozalekcyjnych).

Przekonując nauczycieli– DobrzeprzygotowanewyborydowładzSUsą

idealnąszkołąfunkcjonowaniademokracji.

– Samorząduczniowskitoszkołarealizacjiprojek-tów,któresąobecniewymaganewedługpod-stawyprogramowejdoukończeniagimnazjum.

– Samorządrozbudzapostawęobywatelskąipo-czucieodpowiedzialnościzadobrowspólne.

– Uczniowiezaangażowaniwaktywnośćsamorzą-dulepiejpracująwgrupie,mająwiększeumie-jętnościkomunikacyjne.

– Sprawnysamorządmożebyćwsparciemwspra-wachorganizacyjno-wychowawczych.

Przekonując potencjalnych głosujących czyli uczniów

– Wyborywyłaniająreprezentantówcałejspo-łecznościszkolnej–każdegoucznia.

– Władzesamorządumająsporekompetencje,jeślitrafiątamodpowiednieosoby,naprawdęwielemożesięwszkolezmienić.

– Niegłosując,pozbawiamysięprawadonarze-kanianabezczynnośćwładzSU.

– Uczniowiespędzająwszkoledużączęśćżycia–wyborytopierwszykrokdozmianyszkoływmiejscejeszczeciekawsze.

– Kampaniawyborczamożebyćświetnązabawą,wartosięwniązaangażować;

Zasady demokratycznych wyborów

À Powszechne. Każdyuczeńmaprawodoudziałuwgłosowaniu.

À Równe. Każdyuczeńmajedengłos.

À Bezpośrednie.Wyborcabezpośred-niowybieraswojegoprzedstawiciela(bezpośredników).

À Tajne.Wybórjestanonimowy,awa-runkipodczaswyborówzapewniajątajnośćaktugłosowania.


56

JAK ZORGANIZOWAĆ POWSZECHNE WYBORY?

Krok I - Ordynacja wyborczaZasadyobowiązującewwyborachprzedstawicielisamorząduuczniowskiegookreślaordynacja.Zgod-niezustawą,wprzypadkusamorząduuczniowskie-goordynacjapowinnabyćczęściąregulaminuSU–najczęściejtoosobnyrozdziałdotyczącywyborów.

Wartorazemzuczniamizapoznaćsięzzapisamiregulaminusamorząduuczniowskiego,zwracającszczególnąuwagęnaprzepisydotyczącewyborów.Czyumożliwiająoneprzeprowadzeniedemokratycz-nychwyborów?Jeślinie,wartowspólniewrócićdoregulaminuiwprowadzićwnimodpowiedniezmiany.

Co powinna zawierać ordynacja wyborcza?

1. Podstawowe zasady przeprowadzenia wyborów.

Jeśliwyboryprzedstawicielisamorząduuczniow-skiegomająbyćdemokratyczne,powinnybyć:powszechne, równe oraz tajne. Teprzymiotnikipowinnyzostaćwprostzapisanewszkolnejor-dynacji.Zachęcamydoorganizowaniawyborów,któresąbezpośrednie, wnichkażdyuczeńwy-bieraswojegoreprezentanta,zamiastwyborówpośrednich,gdzienp.przewodniczącegosamorząduuczniowskiegowybierająwybraniwcześniejprzed-stawicieleklas.Prawiekażdeszkolnewyborysąteżwiększościowe (młodzieżgłosujenakonkretnychkandydatów,nienalistywyborcze).

Ponadto,wartozaznaczyćwordynacji,czymoż-liwejestgłosowanietylkoosobisteczyrównieżprzezpełnomocnikaidopisać,żegłosowaćmożnatylkoraz.

2. Prawa wyborczeCzynne prawo wyborcze(dogłosowania)powinnimiećwszyscy uczniowie szkoły.Bierne prawo wyborcze (dobyciawybranym)równieżpowinnobyćdostępnedlakażdego,kogopoprzeokreślonaliczbauczniówzróżnychklas.Or-dynacjaniepowinnaograniczaćtegopraważadnejosobieniezawieszonejwprawachucznia.

Żebyzachowaćciągłośćpracywładzsamorządu,dobrzejestzawrzećwordynacjiprzepisymówiąceotym,żedowładzwybieranajestokreślonalicz-baosóbzkażdegorocznika–dziękitemuunikniesięsytuacji,żecałyZarządzostatniejklasyprze-stajepracowaćjużwkwietniu(przedegzaminamikońcowymi).

3. Termin i tryb ogłaszania wyborówOrdynacjapowinnarównieżokreślaćczaskadencjiiokresjejzakończenia.Wwieluszkołachwyboryorganizujesiępowakacjach–naprzełomiewrześ-niaipaździernika–wtedygłosowaćmogąpierwszeklasy.Wyboryorganizowanewczerwcupozwoląwładzomrozpocząćpracęod1września,aletrud-nowtedyowysokąfrekwencję.Terminstycznio-wywłaściwieuniemożliwiakandydowanieuczniomzostatniegorocznika,leczpozwalanajmłodszymnaświadomyudział.Decyzjęodaciewyborówpowinnipodjąćuczniowie.

Ogłoszeniedokładnegoterminunowychwyborówtozadanieprzewodniczącegokończącegokadencję.

4. Tryb zgłaszania kandydatówDobrzejest,abyrazemzezgłoszeniemkandydaturywymaganebyłoprzedstawieniekomisjiwyborczejlisty osób popierających danego kandydata, wraz z podpisami.Ordynacjapowinnaokreślaćliczbęwymaganychpodpisówito,czykandydatamogąpopieraćosobyzjegoklasy.

5. Sposób powoływania, skład i zadania komisji wyborczej

Ordynacjaokreśla,jakpowoływanajestkomisjawyborczaijakiesąjejzadania.Członkowiekomisjiniemogąkorzystaćzbiernegoprawawyborczego.Dobrze,jeśliistniejewymóg,bywkomisjiznajdo-walisięreprezentancikażdegorocznika.

6. Zasady prowadzenia kampanii wyborczejKampaniawyborcza powinna zaczynać się pozakończeniuokresurejestrowaniakandydatów,akończyćnadzieńlubdwaprzedterminemwy-borów.Wdniuwyborów,atakżedzieńprzed,powinienobowiązywaćzakazagitacji,tzw.ciszawyborcza.Zabronionepowinnobyćoczernianiekandydatów,niszczenieplakatówwyborczych.Ordynacja powinna określać te zasady oraz


57

przewidywaćmożliwośćzgłaszaniaskargzapro-wadzenieniewłaściwejkampaniiwyborczej.

7. Sposób głosowania i liczenia głosówTo,jakpowinnowyglądaćgłosowanieiliczeniegło-sów,szerzejopisujemynakolejnychstronach.

8. Sposób zgłaszania i rozpatrywania skarg wyborczych

Zarównokandydaci,jakiinniwyborcypowinnimiećmożliwośćzgłoszeniakomisjiwyborczejzauważo-nychnaruszeńzasadokreślonychwordynacji.Wnajbardziejrażącychprzypadkach,np.maso-wychfałszerstw,komisjapowinnamiećmożliwośćunieważnieniawynikuwyborów.

9. Określenie przypadków, w jakich wy-gasa mandat członka władz samorządu uczniowskiego.

Takimprzypadkiemjestnp.zawieszeniewprawachucznia.Wznanychnamszkolachuczniowiepropo-nująteż,byprzyznaćwyborcomprawozgłoszeniawnioskuowotumnieufnościm.in.wobecczłonkówwładzSU.

Podobniejakwprzypadkutworzeniaregulaminusamorząduuczniowskiego,większośćuczniówbę-dziepotrzebowaławsparciaopiekunaprzyspisy-waniuordynacjiwyborczej.Ordynacjajestoficjalnieczęściąregulaminu,wartowięcpracującnadniąprzestrzegaćtychsamychzasadipamiętać,żewczasieszkolnegogłosowanianadregulaminemuczniowiepowinnirównieżzaakceptować(awięciznać!)ordynacjęwyborczą.

Krok II – Komisja wyborczaRzetelnaiobiektywnakomisjawyborczatofun-damentdemokratycznychwyborów.Ważne,żebywkomisjiznalazłysięosobyniezależne–niekandy-dująceiniesympatyzującezżadnymzkandydatów.Dobrze,jeślidlanowowybranychczłonkówkomisjizostanieprzeprowadzonespecjalnieszkoleniedo-tycząceichuprawnieńiroli.(Takieszkoleniemogąprzeprowadzićczłonkowieustępującychwładzlubopiekunsamorządu.)Mimo,żeczłonkowiekomisjipozbawienisąbiernegoprawawyborczego,wciążprzysługujeimczynneprawo,czylimogą głosować.

Zadania szkolnej komisji wyborczej:

À sporządzenielisty wyborców–uczniów,któ-rzybędągłosować(np.ksero listyuczniówzsekretariatulubzdzienników);

À stworzenielisty kandydatów –przyjmowanieodkandydatówzgłoszeńiweryfikowanieliczbyorazprawdziwościpodpisówosóbpopierającychdanąkandydaturę;

À czuwanienadprzebiegiemkampanii wybor-czej –reagowanienałamaniezasadzapisanychwordynacji,rozstrzyganieskargpłynącychodwyborcówczykandydatów,zgodniezprocedurązapisanąwordynacji;

À wydrukowaniekart do głosowania –powin-nyzawieraćspisnazwiskkandydatów(lublistkandydatów)wedługustalonejwwynikuloso-waniakolejnościorazinstrukcję,jakgłosować.Nakartachwyborczychmożnapostawićszkolnąpieczęć,,takabyuniemożliwićkserowaniekart;

À przygotowanielokalu wyborczego(sali,wktó-rejodbędziesięgłosowanie)–zmiejscem,wktórymkażdywyborcabędziemógłoddaćgłoswtajemnicyorazzurnąwyborczą,doktó-rejbędąwrzucanewypełnionekarty;

À zapewnieniesprawnej organizacji samego głosowaniaorazprzestrzeganiazasadzapisa-nychwordynacjiwyborczej.


58

Krok III – Dzień wyborówTerminwyborówpowinienzostaćustalonynadzień,wktórymwszyscyuczniowiebędąmoglizagłosować.

À Wtrakciegłosowaniaw lokalu wyborczym przez cały czas muszą się znajdować człon-kowie komisjiwyborczej.Sprawdzają,napod-stawielegitymacji,tożsamośćzgłaszającychsięwyborcówiwydająimkartydogłosowania.

À Wyborcypotwierdzająotrzymaniekarty,skła-dającpodpisprzyswoimnazwiskunaliściewy-borców.Każdemuznichkomisja może wydać tylko jedną kartę do głosowania.

À Pozakończeniuwyborówkomisja otwiera urnę(wtrakciegłosowanianikomuniewolnotegorobić,podgroźbąunieważnieniawybo-rów)i przystępuje do obliczania wyników.Wpierwszejkolejnościsprawdza,iległosówzostałooddanych.Skrupulatnakomisjapowin-naporównaćliczbęoddanychgłosówzliczbąwydanychkartdogłosowania–tapierwszaniemożebyćwiększaoddrugiej.Jeślitakjest,ist-niejepoważnepodejrzenie,żektośdopuściłsięfałszerstwawyborczego.

À Potemkomisja oddziela głosy nieważne(te,naktórychzaznaczonowięcejniżjednegokandydatalublistę,bądźniezaznaczononikogo)ioblicza, ile ważnych głosów otrzymał każdy z kandydatów.

À Nazakończenieswojejpracykomisja spisuje i og-łasza wyniki wyborówzuwzględnieniemwszyst-kichdanychuzyskanychpodczasliczeniagłosów.

Powyborach,zadaniemkomisjijestrozpatrywanieewentualnychskargnaichprzebieg.Porozpa-trzeniuwszystkichskargkomisjaogłaszaważnośćwynikówwyborów.Decyzja komisji o ważności wyborów powinna być ostateczna.

CentrumEdukacjiObywatelskiejorganizu-jeodkilkulatakcjępromującąbezpośred-niewyboryprzedstawicielisamorządówuczniowskich.Wramachkampanii„Sa-morządymajągłos”,coroku,wostatnichdniachwrześniamłodziludziezkilkusetszkółwybierająswoichprzedstawicieli.Dołączdonich!

Informacjenatematakcjiznajdziesznastroniewww.samorzaduczniowski.pl.


59

WYBORY OPIEKUNA SU

Artykuł55(punkt5.ustęp6.)„Ustawyosystemieoświaty”stwierdza,żeprawo wyboru nauczycie-la, pełniącego rolę opiekuna samorządu ma sa-morząd uczniowski –czyliwszyscyuczniowieszko-ły.Zatemjesttoprawogwarantowaneustawowo.

Wybory w praktyce Niestety,wwieluszkołachpraktykawyboruopie-kunajestinna–wyznaczagodyrektorlubradapedagogiczna.DlategoSejmDzieci iMłodzieży,któregoobradyw2010rokubyłypoświęconete-matowisamorządnościuczniowskiejzawarłwswo-jejuchwaleprzypomnienie,żesamorządmaprawowyboruopiekuna

Wyboryopiekunasamorząduniemusząbyćniewielewnoszącymplebiscytempopularnościnauczycieli.Doświadczeniepokazuje,żeucznio-wiebardzoceniąsobiemożliwośćwyboruosoby,zktórąbędąwspółpracowaćitraktujątenwybórbardzopoważnie.

Niezależnieodstażuwroliopiekunasamorząduuczniowskiegowartopoddaćswojąkandydaturępodgłosowanieuczniówidaćsięimwybrać!

Szkolnewyboryopiekunamogąbyćzorganizowanenawielesposobów:

À Wybory bezpośrednie,wczasiektórychopie-kunawybierająwszyscyuczniowieszkoły.Moc-nąstronątegorozwiązaniajestzaangażowaniewszystkichzainteresowanychuczniów.

À Wybory pośrednie,wczasiektórychopiekunawybieraorganreprezentującysamorząducz-niowski–zarządlubradasamorządówklaso-wych.Atutemtegorozwiązaniajestmożliwośćzorganizowaniapogłębionychdyskusjiuczniówzkandydatami..

À Wybory organizowane corocznienapocząt-ku lubnakońcurokuszkolnegogwarantująwszystkimuczniomszkołymożliwośćwpływunawybóropiekuna;

À Wybory organizowane raz na kilka latpo-zwalająnabardziejdługofaloweplanowaniepracyzsamorządem.

Nauczycielwybranyprzezwszystkichuczniówszkoły,wskazanyjakoten,doktóregomajązaufanie,zktórymlubiąpracowaćiufają,żebędziedziałałwichnajlepszyminteresie,tonauczycielpozy-tywniezweryfikowany.Wtakisposób,ojakimniktinnyznauczycielinawetniemożemarzyć(...).Itakinauczycielzaj-mujejużzupełnieinnąpozycjęwszkole.

[LucynaBojarska]


60

Kilka kroków do szkolnych wyborów opiekuna samorządu

1. Pierwszym krokiem do zorganizowania wyborów jest przekonanie dyrektora szkoły.

Abyprzekonaćdyrektora,wartoprzygotowaćsze-regargumentówprzemawiającychzatązmianą.Wśródnichtakiejak:

À Mandat(ilegitymizacja),jakiopiekunowidająwwyborachpowszechnychwszyscyuczniowieszkoły,jestnieporównywalnielepszyodman-datuprzekazanegoodgórnieprzezjednąosobę.

À Uczniowiewybierająnauczyciela,doktóregomajązaufanie–atylkotakiopiekunmożestaćsięgwarantemprawuczniawszkole.

À Uczniowiegłosowaćbędąnatychnauczycieli,uktórychspostrzegająwolęienergiędodzia-łaniaorazjednocześnienatakich,którzymogąstaćsięźródłeminspiracji,motywacjiiwspar-ciadlauczniowskichdziałań.

À Wyborypowszechnemogązwiększyćprestiżstanowiskaopiekuna.

2. Drugim krokiem jest przekonanie innych nauczycieli do kandydowania.

Wyboryniemająsensu,jeśliwystartujewnichjed-naosoba.Imwięcejjestzgłoszonychkandydatur,

tymlepiej.Wwieluszkołachuczniomudajesięprzekonaćdokandydowaniawszystkichnauczycieli,winnychplacówkachnadmiarinnychobowiązkówwyłączaztejmożliwośćczęśćosóbiwdniugło-sowaniauczniowiewybierająspośródmniejszegogrona.Kluczowajesttutajzgodawszystkichpo-proszonychokandydowanie.

3. Trzecim krokiem jest przedstawienie pomysłów na pracę z samorządem.

Uczniowiepowinnidokonywaćwyboruświadomie,dlategoprzedgłosowaniemosobywybierające(wszyscyuczniowielubprzedstawicielesamorządu)powinnimiećmożliwośćzapoznaniasięzpomysłamikandydatównapracęzsamorządem.Wtymceluwartozorganizowaćpolekcjachotwartespotka-niezchętnymidopełnieniaroliopiekuna,naktóremogąprzyjśćwszyscyzainteresowaniuczniowie.

Rola opiekunaParadoksalnie,równieżprzyorganizacjiszkolnychwyborówopiekuna samorząduuczniowskiego(szczególnie jeśliodbywająsięwszkoleporazpierwszy)nauczyciel–obecnyopiekun,mawieledopowiedzenia.Prawdopodobniemłodziludziebędąpotrzebowaliwsparciawprzekonywaniudyrektoradonowegopomysłuizachęcaniudokandydowa-nianowychnauczycieli.Przykładopiekuna,któryzgłosisiędoudziałuwwyborachibędzieotwarciedyskutowałzuczniamioswoichpomysłachmożezachęcićrównież innychpedagogówdoudziałuwwyborach.


61

KARTA PRACY 4

PrzedTobączwartakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. JakiesąmocneisłabestronyobecnejstrukturysamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?

Mocne strony Słabe strony

2. Conależałoby,Twoimzdaniem,zrobić,byusprawnićdziałaniesamorząduuczniowskiegowTwojejszkole?Zapiszprzynajmniej3rzeczy.


62

3. KtomożewTwojejszkolewspieraćpomysłorganizacjipowszechnychibezpośrednichszkolnychwyborówprzedstawicielisamorządówuczniowskich?Ktomożeoponować?Jakprzekonaćniechętnych?

Kto może wspierać pomysł? Kto może być niechętny? Jak przekonać niechętnych?

4. Wjakiejformienajlepiejbyłoby,Twoimzdaniem,zaprezentowaćprojektnowegoregulaminusamorząduuczniowskiegowszystkimuczniomszkoły?

Niezbędnik opiekuna samorządu uczniowskiego

5

5.Niezbędnikopiekunasamorząduuczniowskiego

65


SOJUSZNICY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Sojusznicytowszystkieosoby,grupyiinstytucje,któremogąpomócuczniomwcodziennejpracy.Sojusznikównależydobieraćwzależnościodcha-rakteruprojektu,posiadanychprzezuczniówza-sobóworazrodzajuśrodkówpotrzebnychdojegorealizacji.Każdyznichmożezaoferowaćinnegorodzajuwsparcie.

Zasady współpracyWspółpracazsojusznikiempowinnaopieraćsięnazasadzie „wygrana – wygrana”,toznaczyobiestronypowinnyczerpaćzewspółpracykorzyści.Korzyściąsojusznikamożebyćzwyczajnasatysfak-cja,alemożemuteżzależećnareklamie,rozgło-sie,możliwościpozyskaniawaszegowsparciaprzywłasnychprojektach,itd.

Napoczątkunajlepiej,abygrupauczniówspotkałasięiwspólniezastanowiła,czegowłaściwiepotrze-bujądorealizacjiswoichpomysłów.Takiespotkaniamożnaorganizowaćnapoczątkudziałaniasamorządulubnapoczątkurealizacjinowejinicjatywy.Naliściepotrzebnychrzeczymogąsięznaleźć:wydaniezgo-dynadziałalność,pomocworganizacjispotkania,pomocwtransporcie,pomocrzeczowa,pomocfi-nansowa,wsparcieakcjipromującejwydarzenie.Na-stępnymkrokiempowinnobyćzastanowieniesięnadtym,ktomożeudzielićpomocy,którajestpotrzebna.

Potencjalni sojusznicy samorządów uczniowskich

À młodzieżowe rady miast –mogązwrócićsiędowładzgminyzprośbąnp.owytyczenieście-żekrowerowychprowadzącychdoszkół;

À samorządy w innych szkołach –mogąbyćźródłeminspiracjiipomysłównadziałania;

À organizacje młodzieżowe–mogąpomócworganizacjiszkolnegobiwaku;

À instytucje kulturalne–mogąwynająćsalęnawystępszkolnegokołateatralnego;

À szpitale, żłobki, domy dziecka –zapewniąza-jęcieuczniomchętnymdopracywolontariackiejzmłodszymidziećmi;

À rady miast, gmin lub powiatów –mogąbez-płatniewynająćuczniompomieszczenie,np.naorganizacjęlokalnegofestiwaluróżnorodnościkulturowej;

À organizacje charytatywne –wykorzystająwefektywnysposóbpieniądzezebranepodczasszkolnychzbiórek;

À organizacje ekologiczne –udostępniąróżno-kolorowekoszenaśmiecisłużącedosegregacjiodpadówwszkole;

À organizacje pozarządowe–umożliwiąza-angażowaniewmiędzynarodowekampaniespołeczne;

À szkoły wyższe–studencipoprowadząspotka-nieinformacyjneokierunkachstudiów.


66

ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW

Pracawgrupiewiążesięzpowstawaniemkonflik-tów.Każdymabowiemniecoinnepotrzeby,intere-sy.Niezawszewszyscyjednakoworozumiejąwspól-neustalenia.Napięciaikonfliktysąwięczupełnienaturalnymzjawiskiem,towarzyszącymwspólnejpracy.Sąwięcnietylkozagrożeniemaleiszansą.

Konfliktstajesięszansą,gdyzostajeujawnionyirozwiązany.Oczyszczawtedyatmosferę,umoż-liwiakażdemuwypowiedzenieswojegozdania,

opowiedzenieoemocjachiostateczniedojściedorzeczywiściesatysfakcjonującegorozwiązania.

Opiekunmożepatrzećnawydarzeniaiprocesgrupowyzdystansu,bardziejobiektywnie.Dlate-goczęstojestnajlepsząosobą,któramożepomócwrozwiązaniuzaistniałegokonfliktu.Kluczemdotego,pozawoląporozumienia,jestodpowiedniakomunikacja.Nacozatemzwracaćuwagę,czegouczniowiepowinniunikać,adoczegodążyć?

Jakich zachowań należy unikać? Jak można przeciwdziałać niepożądanym zachowaniom?

Obwinianie,szukaniewinnych Zachęcajdomówieniaofaktach,opisywaniasytu-acji,nieoceniania.Postarajsięwłaściwienazwaćproblemipomócuczniommyślećokonstruktywnychrozwiązaniach.

Komunikat„Ty”(mówienieokimś,aniedokogoś;mówieniewimieniucałejgrupy)

Zachęćuczniówdomówieniaosobie–owłasnychemocjach,obserwacjach,otymjakieuczuciewywołujeunichzachowaniedrugiejosoby.

Odgadywanieczyichśintencji Zachęcajuczniówdomówieniaozaobserwowanychskutkachdanegodziałania,zapytajomotywację,przyczynytakiegozachowania,wyboru.

Generalizacje Pytajoopiskonkretnychsytuacji,najlepiejbieżących.

Wypominanieprzeszłości Poprośoskoncentrowaniesięnawydarzeniu,wokółktóregopowstałkonflikt,spróbujdotrzećdotegocogospowodowało.

Występowaniezpozycjisiły Przypomnijuczniom,żekażdazosóbtaksamowierzy,żemarację.Przypomnij,żeniemogąnarzucaćinnymswoichrozwiązań.

Narzucanieswojejperspektywy Zachęćdowysłuchania,jaksprawawyglądazpunktuwidzeniainnychosób.

Szantaż,groźby Przypomnij,żezamiasttegokoniecznejestwspólneszukanierozwiązań,rozważanieichkonsekwencji,jasnekomunikowanieiokreślanienaczymkażdemuzależy.


67

FACYLITACJA

Opiekunsamorząduuczniowskiegoułatwiauczniomwspólnedziałania, interweniujewmomentachtrudnychipomagarozwiązywaćpojawiającesiętrudności.Wrealizacjitychzadańpomożezpew-nościąumiejętnośćfacylitacji.

Facylitacja(od fr. faciliter–ułatwiać)oznaczawspieranie i ułatwianie procesu komunikacjiwgrupie.Facylitatorpomagaczłonkomgrupyzde-finiowaćproblemy,któremusząrozwiązać.Two-rzyatmosferę,wktórejkażdybezobawdzielisięswoimzdaniem,nieurażającprzytyminnychinienarzucającgopozostałym.Roląfacylitatorajestpośredniczenieiułatwianieprzepływuinformacjioraznadawaniestrukturydyskusji.Dążyondoskupieniaenergiigrupywokółwspólnegocelu,dbaoto,bybyłonprzezwszystkichczłonkówgrupyrozumianytaksamo,zapobiegadygresjomiodcho-dzeniuodtematu.Osobafacylitującaniepowinnapodczasspotkaniawyrażaćwłasnegozdania,dzielićsiępomysłami,udzielaćwskazówek.

Abyuczestnicychcieliangażowaćsięwdyskusję,muszączućsiębezpiecznie,wiedzieć,żeichzda-nieniezostaniezaatakowane.Wtymcelugrupapowinnanajpierwdobrzesiępoznać.Facylitatormusirównieżdbaćowzajemnyszacunekmiędzywszystkimiczłonkamigrupy.Dobrejatmosferzesprzyjarównieżstosowaniejęzykapozytywów(np.:corobić?cojestpożądane?cojestpozytywne?czegochcemy?zamiast:czegonierobić?coniejestpożądane?czegoniechcemy?).

Techniki facylitacyjneFacylitatorzystosująwswojejpracyszeregtech-nik,któreułatwiajądyskusję.Poniżejprzedstawia-mywybraneznich.

ParafrazaParafrazapoleganaopowiedzeniuwłasnymisłowa-mitego,cozrozumieliśmyzczyjegośkomunikatu.Dziękiniejupewniszsię,czynapewnozrozumiałeśto,conadawcachciałprzekazać.Dajeszmuteżpoczucie,żejestsłuchany.

Pozaklasycznąparafraząmożeszzastosowaćrównieżtzw.parafrazę plus.Polegaonanatym,żepowtarzaszusłyszanykomunikat,dodającdo

niegopewnewnioskiikonkluzje.Przydajesiętozwłaszczawsytuacji,kiedychceszpodsumowaćprzedłużającąsiędyskusję,wyciągnąćwniosekzczyjejśrozwlekłejwypowiedzi.Pamiętajjednak,abyupewnićsięczy twojewnioskowanie jestsłuszne!

Zadawanie pytań otwierającychPytaniaotwierającestymulująuczestnikówdoudzielaniadłuższych,pełniejszychwypowiedzi.Za-czynająsięodsłów:jak, co, kiedy, ile, gdzie, dlaczego.Zadaniedużejilościpytańumożliwiuzy-skaniepełnegoobrazusytuacji,przeanalizowaniewszystkichaspektówdanegozagadnienia,uzyska-nieróżnychpotrzebnychinformacji.(Przykładowo:cosięstało?cosądziszotymrozwiązaniu?jaksądziszwczymtkwiproblem?)Możeszprosićoskonkretyzowaniewypowiedzi,uzasadnienieswojegostanowiska,poddawaćpoddyskusjęróż-nehipotezy.

Pytaniamogąstymulowaćpowstanienowychpomysłównp.:czysąinnesposoby?agdybyśmiałpodaćtrzyrozwiązaniategoproblemu…?Mogąteżdotyczyćdalszychkrokówwpracynadprojek-tem.Możeszteżpoprosićouszczegółowienienp.:comiałaśnamyślimówiąc…?jakrozumiesz…?

Porządkowanie dyskusjiGdydyskusjadotyczydośćogólniezdefiniowane-goproblemualbodotykazagadnieniakontrower-syjnegomożepojawićsięwniejwielewątków.Abyutrzymaćporządekdyskusjiiwydobyćmoż-liwiedużowniosków,wartouporządkowaćtreśćrozmów.

Podsumujdotychczasowewypowiedziwramachpewnychwątków,następniezapytajczydobrzetozrozumiałeś.Dodajewentualneuwagiuczestników.Ustalkolejność,wjakiejbędąomawianeposzcze-gólnezagadnienia.Jeśliktóryśzwątkówzupełnieniepasujedotematudyskusji„odstawgonapar-king”.Możesznp.zapisaćdanąkwestięiprzykleićnadużejkartcewwidocznymmiejscu.Poinformujuczestników,żerzeczyktóreznalazłysięna„par-kingu”zostanąomówionepozakończeniudyskusji.

Jeśliwdyskusjipanujedużychaos,wartoprzy-pomniećuczestnikomojejcelu.


68

PodsumowywaniePodsumowaniepoleganaprzedstawieniuwszystkichdotychczasowychopinii,pomysłów,kwestii,jakiepo-jawiłysięwdyskusji.Podsumowaniemożnastosowaćnakońcudyskusji,alerównieżwtedy,gdywgrupiepojawisięchaos,wielewątkównaraz.Podsumo-wanieukazujepostęp,jakizrobiłagrupawszukaniurozwiązania,sprawdzaczywgrupieistniejezgodacodorozumieniapewnychkwestii,porządkujedyskusjeprzezzamykanieposzczególnychwątków.

BumerangFacylitująckomunikacjęiprocespodejmowaniade-cyzjiwgrupiemożnasięrównieżnatknąćnasytua-cjękonfliktową.Konfliktmożewynikaćzróżnicyzdańwokółkontrowersyjnegotematu,możeteżmiećswojepodłożewbardziejskomplikowanejhistorii.Ważne,abydyskusjanieprzerodziłasięwsprzecz-kęczywzajemnedocinaniesobieirozgrywaniein-terpersonalnychnapięć.Wtakiejsytuacjibardzoważnajestrolafacylitatora,którypowiniendbaćodobresamopoczuciewszystkichczłonkówgrupy.Facylitatormusizachowaćneutralnośćibezstron-nośćorazwytrwałośćiniepowinienprzyjmowaćpostawyobronnej.Ostrewypowiedzi,nawetjeślisąkierowanedociebie,zazwyczajwynikajązfru-stracjizwiązanejzsytuacją.Technika„bumerangu”

umożliwiaprzekształcenieostrejkrytyki,personal-nychuwagwdyskusjęnadszukaniemrozwiązań.

Sparafrazujkrytycznąwypowiedźuczestnikawtakisposób,bydotyczyłaproblemu.Jednocześ-nieokażzrozumieniedlaodczućautoratejwypo-wiedzi..Zapytaj,jakiewidzimożliwościrozwiązaniaproblemu,zmianytejsytuacji.Jeśliwypowiedźuderzajednakbezpośredniowdrugąosobę,prze-rwij jąstanowczochoćbezemocji iprzypomnijozasadach,najakiesięwcześniejumówiliście.Poproś,bydanaosobaskoncentrowałasięnaproblemie,nasytuacji,którasięjejniepodoba.Otoprzykład:

– Uczestnik:Tewszystkiepomysłysązupełniebezsensu.Siedzenietutajtostrataczasu.

– Facylitator:Rozumiem,żedotychczasprzed-stawionepomysłycięniesatysfakcjonują.Dla-czego?Jakipomysłproponujesz?Jakiecechypowinnomieć,wedługciebie,optymalneroz-wiązanie?

Częstoatakwynikazchęcizwrócenianasiebieuwagi.Dziękiwłączeniuzbuntowanegouczestnikawprocestworzeniarozwiązań,możesz„przeciąg-nąć”gonaswojąstronę.

Więcej informacjiotechnikach facyli-tacjiznajdziesznastronieinternetowejwww.samorzad uczniowski.pl


69

JAK MOTYWOWAĆ UCZNIÓW DO DZIAŁANIA?

Jednąztrudnościnajczęściejpojawiającychsiępodczasrealizacjiprojektówjestspadającamoty-wacjauczniów.Gdypracaokazujesiętrudniejszaniżsiępoczątkowowydawało,pojawiająsiępierw-szeniepowodzenia,koniecznestająsięzmianywcześniejzaplanowanychdziałań–wieleosóbmożestracićchęćdopracy.

Takimsytuacjomopiekunmożezapobiegać,dbającoto,żebygrupaniewzięłanasiebiezbytwiele

zadańdowykonania,lubżebyniebyłytozadaniaprzekraczającejejmożliwości.Dziękitemuunikniesięrozczarowaniaiutratyprzezuczniówchęcidopodejmowaniajakichkolwiekdziałań.

Cykl trwania projektuSpadekmotywacjijestnaturalnymetapemwrea-lizacjikażdegowiększegoprojektu–maonzwiązekzcyklem trwania projektu.

Jakwidaćnawykresie,napoczątkowymetapiedzia-łaniarealizatorzysąpełnientuzjazmu–dostrzegajądobrestronyswojegopomysłuichcądziałać.Jednakzawszepojawiająsiętrudności,podczasgdyjeszczeniewidaćrezultatów–tonajtrudniejszymomentwprojekcie.Jeśligóręweźmiezwątpienieizniechę-cenie,bardzołatwojestporzucićprojektwpołowie.

Dlategona tym etapie bardzo ważna jest rola opiekuna–rozmowyzgrupąnatematniepowo-dzeń,wspólneszukanierozwiązań,wsparciewmo-dyfikowaniuwcześniejprzyjętychplanów,atakżewskazywanietego,cojużudałosięzrobić,dlaczegodalszapracanadtymprojektemmasens,definio-wanieosiągniętychsukcesów.

Napodstawie:ElsvanMourikiDannyHearty, Knowing me kno-wing you: an intercultural training resource pack,Leargas,1999.

tygodnielubmiesiące

pesy

miz

m

o

ptym

izm

sceptycyzm

entuzjazm

euforia!

tozabieraczas!

niewidaćrezultatu

czytojesttegowarte?

organizacjakuleje

burzaoklaskówifajerwerki

todziała!

możetonietakizłypomysł

dostrzeganiepierwszychrezulatów

czarnagodzinaprojektu

CYKL TRWANIA PROJEKTU


70

Co może zrobić opiekun?Cojeszczeopiekunmożerobić,żebywzmacniaćmotywacjępracującychznimosób?

À Doceniaj! Zarównowtrakcierealizacjipro-jektu, jak ipo jegozakończeniuważne jestdzieleniesięswoimuśmiechemientuzjazmem.Wartopodkreślaćkażdy,nawetdrobnyosiąg-niętyprzezgrupęsukces.Należypamiętać,żebywszyscywgrupieczuli,żeichaktywnośćprzyczyniłasiędosukcesu.

À Promuj osiągnięcia grupy.Gdziesiędaopo-wiadajosukcesiegrupy,chwalnaforumszkoły,przedradąpedagogiczną,dyrekcją.Napodsu-mowanieprojektuzaproślokalnąprasę,zadbaj,żebyrelacjeukazałysięnalokalnychstronachinternetowych.

À Rozmawiaj z uczniami i uczennicami o oso-bistych korzyściach,jakiemogąodnieśćzak-tywnościwsamorządzieuczniowskim–otym,jakiezdobywająnoweumiejętności,wiedzęiznajomości,orazcoztegomożebyćprzydatnewinnychaspektachżycia.

À Pozwól uczniom uczyć się na własnych błę-dach. Nawetjeśliwidzisz,żeniewszystkorobiąidealnie,pozwalajimsamodzielniedochodzićdotakichwniosków.

À Dbaj o to, żeby grupa mogła realizować włas-ne, a nie narzucone z góry pomysły.

À Unikaj zbędnej biurokracji, wszelkie formal-ności ograniczaj do minimum.

À Rozmawiaj z uczniami o ich obawach. Próbuj-ciewspólnieznaleźćrozwiązaniaróżnychprob-lemów,szukajciepomysłównaradzeniesobieztrudnościami.

À Świętuj z uczniami ich sukcesy.Pokażdymzakończonymdziałaniu,nawetniewielkim,wartochoćbysymboliczniepodzielićsięradością.

ZADANIE PRAKTYCZNE – MOTYWACJA UCZNIÓW

Nasamympoczątkupoprośuczniów,żebyzastanowilisięjakajestichmotywacjadopracywsamorządzieuczniowskim–dlaczegochcąsięzaangażowaćwpracęwSU?Zapiszciewnioskiiwracajciedonichzawszewtedy,kiedypojawisiękryzys.Wtakiejsytuacjimożeszzachęcićuczniówdowspólnegoposzukiwaniaodpowiedzinapytania:dlaczegojużnieczerpie-ciesatysfakcjizeswojejpracy?czegopotrzebujecie,bytęsatysfakcjęodzyskać?

Możekomuśznudziłosięciągłeprojektowanieplakatówpromującychróżneakcje?Byćmożektośinnypodjąłsięzadania,zktórymsobienieradziimatrudnośćzpoproszeniemopomoc?Kogośniesatysfakcjonujeefektswojejpracy?

Spadekmotywacjitonaturalnezjawisko.Warto,żebycałagrupabyłaświadoma,żeprędzejczypóźniejdoniegodojdzie.Jeszczenapoczątkuzastanówciesięwspólnie,cozrobiciegdyiwwaszejgrupiedotegodojdzie.


71

FINANSOWANIE DZIAŁAŃ SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO

Wartopamiętać,żesamorząd uczniowski nie ma prawa do gromadzenia i dysponowania środka-mi finansowymi(jesttomożliwetylkowwypad-kuszkółdladorosłych).Wszelkieśrodkifinansowezbieraneprzezsamorządzgodniezprawempowin-nybyćgromadzonenakoncieradyrodzicówlubradyszkoły(oileistniejeonawszkole).

Innymrozwiązaniemproblemunielegalnościzbie-raniapieniędzyprzezSUjestzałożeniewszkolespółdzielni uczniowskiej.Powołaniespółdzielninastępujepoprzezzebranieuczniówchętnychdoudziałuwniejoraznauczyciela-opiekuna,anastęp-niespisaniestatutu.Spółdzielniamożelegalnieprowadzićdziałaniazarobkowe,zazwyczajprowa-dzone(nielegalnie)przezsamorządy–możeorga-nizowaćpłatnedyskoteki,kiermaszeciast,loterie,sprzedażgazetki,prowadzeniesklepikuszkolnego,

produkcjęisprzedażdowolnychproduktówpośródspołecznościszkolnej.Spółdzielniauczniowskaniemusiprowadzićksięgowości,anipłacićpodatków.Prowadzitylkozestawienieprzychodówirozcho-dów.Takzdobywaneśrodkimogąbyćzpowodze-niemprzeznaczanenadziałalnośćprowadzonąprzezsamorząduczniowski.

Wpraktycewiększośćsamorządów,którenieprowadząwłasnejdziałalnościzarobkowej,ko-rzystaześrodkówradyrodziców.Jeśli istniejetakamożliwość,wartojużnapoczątkustaraćsięowydzielenieosobnej(nawetjeśliniewielkiej)puliśrodków,którejwydawanieuczniowiesamizapla-nują.Posiadanie„wdyspozycji”pewnychśrodkówfinansowych,któretrzebawydaćzgłową,wzmac-niasamorząd,ajegoczłonkówuczyzarządzaniapieniędzmi.


72

KOMUNIKACJA JAKO KLUCZ DO DOBRYCH RELACJI

Samorząduczniowskitoprzedsięwzięciegrupowe–imwięcejosóbangażuje,tymlepiej.Jakzawszewtakichwypadkachkluczowajestkomunikacjapomiędzywszystkimizainteresowanymi–dyrekto-rem,nauczycielami,samymiuczniaminiekiedyteżrodzicami.Dobrerelacjeztymigrupamizapewniąsamorządowiwsparciewsytuacjach,gdybędzieonopotrzebne.

Komunikacja pomiędzy reprezentantami samo-rządu uczniowskiego a wszystkimi uczniamiRoląopiekunasamorząduuczniowskiegojestwyjaś-nienienowowybranymprzedstawicielomsamorzą-du,dlaczegotakważnajestkomunikacjazwyborca-mi–dlaczegowszyscypowinnibyćświadomitego,codziejesięwszkoleicorobiąichprzedstawiciele.

Zachęćuczniówdowykorzystaniaprostychna-rzędzi,abywszyscymielimożliwośćzapoznaniasięzefektamidziałańSU:

À Zaproponujprzedstawicielomwładzsamorząduprzedstawienie się wszystkim uczniom–naprzykładnaapelulubwczasieotwartegospotkania.Takiewprowadzeniezachęciichdokontaktowaniasięzsamorządem.

À Zachęćdoodkurzeniatablicy ogłoszeń–ko-lorowa,częstoaktualizowana,łatwodostępnatablicatodobrenarzędziekomunikacji.

À Wspólniestwórzciezakładkęnastronieinter-netowejszkoły.

À Podpowiedzmożliwośćzałożeniagrupylubfan page’anaFacebooku.ŚwietnyprzykładdobrzeprowadzonejstronydajeILOim.St.DuboiswKoszalinie–zobaczipolubhttps://www.face-book.com/rsudubois.

À NaogłoszeniaSUmożecieprzeznaczyćrubrykęwgazecieszkolnej.

À Dobrympomysłemdorozważeniaprzezsamo-rządjestteżelektronicznalubfizycznieistnie-jącaskrzynkanalisty.

Komunikacja między uczniami a gronem pedagogicznymPowodzeniewieluuczniowskichpomysłówzale-żywdużejmierzeodprzychylnegonastawieniaradypedagogicznej.Takżedlaopiekunaważnejestwsparciepozostałychnauczycieliwpracyzsamo-rządemuczniowskim.Cozrobić,żebynauczycielebyliprzychylnienastawienidoSU?

À Podczasktórejśzradpedagogicznychzarezer-wujcieczasnadłuższespotkanieznowowy-branymireprezentantamiSU.Niechopowiedząoswoichplanach,pomysłach,sposobiewjakichcąpracowaćiwsparciu,któregopotrzebują.Pamiętajtylko,żebydaćuczniomwystarczającodużoczasunaprzygotowaniesię!

À Pomóżuczniomustalićoficjalnysposóbkontak-towaniasięzdyrekcjąinauczycielami.Zadbaj,żebybyłatobezpośredniakomunikacjamiędzydyrektoremauczniami.Roląopiekunaniejestpośredniczeniewtychkontaktach.

À Postarajsię,abyreprezentanciuczniówwmia-ręmożliwościmogliuczestniczyćwradachpedagogicznychizabieraćnanichgłoswkwe-stiach,któreichdotyczą.DziękitemuzarządSUmożewytłumaczyćuczniompowody,dlaktó-regozostałypodjętetakieanieinnedecyzje.Wczasieradyuczniowiemogąteżopowiedziećopomysłachiproblemachsamorządu.

À Wypracujzuczniamisposób,wjakibędąspra-wozdawaćdyrekcjiswojedziałania.Pamiętaj:tozadaniemuczniówjestpisanierelacji,sprawo-zdańipodsumowań.

À Postarajsięznaleźćwgroniepedagogicznymkilkusojuszników,którzyrównieżbędąadwoka-tamiracjonalnychpomysłówzgłaszanychprzezuczniów.Wczasieradypedagogicznejmożecierównieżprzedyskutowaćmożliwośćwspólnejopiekinadsamorządemuczniowskimprzezwię-cejniżjednegonauczyciela.Topraktykapopu-larnawniektórychszkołach.


73

Jak przygotować się do negocjacji z dyrektorem?Możesięzdarzyć,żeuczniowiebędąpotrzebowalitwojegowsparciawnegocjacjachzdyrekcją.Jakprzygotowaćdonichmłodzieżisiebie?Poniższewskazówkimożeszwykorzystaćrównieżwrela-cjachzrodzicami,uczniamiiinnyminauczycielami.

À Zbierzwszystkiekonieczneinformacjedoty-cząceorganizacjiprzedsięwzięcia,kosztów,potrzebnegoczasuikoniecznejpomocy.

À Gdyuczniowiebędązbieraćargumentypopiera-jącewaszpomysł,zastanówsię,jakiekorzyścizrealizacjiichpomysłubędziemiaładyrekcjaicałaszkoła.

À Pomóżuczniomprzygotowaćkilkawersjiwa-szejinicjatywy–odnajbardziejwymagającejpoprostsze.Zastanówciesię,zczegomożeciezrezygnować,acojestnaprawdępotrzebne.Możesięokazać,żeustąpieniezrzeczy,naktórejwammniejzależyumożliwiosiągnięcienajważniejszychcelów.

À Rozważciewspólnie, jakie najmniej satys-fakcjonujące rozwiązanie jesteście skłonnizaakceptować.

À Przedspotkaniemmożeszprzekonaćdoswojegopomysłuinnychnauczycieli,którzymogąpóźniejwesprzećwasząargumentację.

À Włączdyrekcjęwposzukiwanierozwiązań–gdynapotkasznaopór,zapytaj,jakiealternatyw-nerozwiązaniawidzi.Angażującdrugąstronęwewspólneposzukiwanienajlepszegowyjściamożeszsprawić,żezacznieonautożsamiaćsięzproblemem.

Jak budować dobre relacje z Radą Rodziców?Uczniowieodczuwajączasaminiechęćdowspół-pracyzradąrodziców,obawiającsię,żebędzieograniczała ichautonomię.Wartozastanowićsięwspólnieznimi,jakiekorzyścimogąwynikaćzuczynieniaradyrodzicówichsojusznikiem(np.możliwośćuzyskaniadofinansowaniaześrodkówRR,pomoctechniczna).

Ustalcieterminwspólnegospotkania,naktórymreprezentanciSUbędąmogliprzedstawićsiebie,swojeplany ioczekiwaniaorazpoznaćsposóbdziałaniaradyrodziców.Takiezebraniemożeteżposłużyćustaleniuformuływspółpracy.

Wczasiespotkaniawartowspólnieposzukaćod-powiedzinapytania:

À Najakichzasadachchcemywspółpracować?

À Czegoodsiebieoczekujemyiktórezewzajem-nychoczekiwańjesteśmywstaniespełnić?

À Czymamyjakieśpomysłynawspólnedziałania?

À Jakczęstochcemysięspotykać?

À Wjakisposóbbędziemysiękomunikować?Czywyznaczamydotegokonkretneosoby?

Nawetjeśliwspółpracamabyćdosyćluźnawarto,abyrodzicewiedzieli,zkimbędąwspółpracować,gdyzajdzietakapotrzeba.

Zadbajoto,byprzedspotkaniemuczniowiezapo-znalisięzeswoimiprawami.Przypomnijim,żesąreprezentantamiśrodowiskauczniowskiego,niesązatemzobowiązanidorealizowaniapomysłówradyrodziców.Jakwewszystkichrelacjach,dobrajestotwartość,aleważnajestrównieżasertywność.


74

WŁĄCZANIE UCZNIÓW W DZIAŁANIA SAMORZĄDU

Zadaniemopiekuna,a takżewładzsamorząduwkażdejszkole,jestdoprowadzeniedosytuacji,wktórejjaknajwięcejosóbangażujesięwaktyw-nościsamorządu.Dziękitemusamorządprzestajebyćorganemzajmującymsiętylkodyskotekamiiinnymiimprezamiszkolnymi,astajesięprawdzi-wymsamorządem,czyliorganemreprezentującymwszystkichuczniówwszkole.

Co można zrobić, by więcej osób angażo-wało się w działania?Pomysły, które toułatwiająpojawiają sięwewszystkichrozdziałachtegoprzewodnika,poniżejzebraliśmyjeponownie.

À Powszechne i otwarte dla wszystkich wy-bory z barwną i żywą kampanią wyborczą.Imwiększagrupauczniówpoznakandydatówdowładzsamorządu,tymwiększaszansa,żepowyborachzwrócąsiędonichzeswoimipro-pozycjamidziałań.

À Włączanie samorządów klasowych w pracę samorządu ogólnoszkolnego.Roląprzewodni-czącychklasmożebyćkonsultowaniepomysłówwładzcałegoSUzuczniamiwichklasach,atak-żezbieranieopiniiipomysłówodklasiprzeka-zywanieichwładzomSU

À Otwarte dla wszystkich debaty, konsulta-cje.Władzesamorząduuczniowskiegopowinnyzachęcaćuczniówszkołydozabieraniagłosuwważnychdlaszkołysprawach,atakżedowy-powiadaniasięnatematdziałańjużrealizowa-nychprzezsamorząd.Dobrąformąsąotwartedebatyidyskusje,,forumścienneorazsondyiankietynaportalachspołecznościowych.

À Dobra polityka informacyjna.ZadaniemwładzSUjestmożliwieszerokieinformowaniespołecz-nościuczniowskiejopodejmowanychprzezsie-biedziałaniach,atakżeowydarzeniachzżyciaszkoły.


75

TRUDNE MOMENTY – JAK SOBIE Z NIMI RADZIĆ?

Samorządyuczniowskie,nawettenajlepsze,na-potykająpodczasswojejdziałalnościbardzowieleróżnychproblemów.Częstosąonepodobnedotych,zktórymiborykająsiędorośli,jednakbywająteżitakie,którewynikajązespecyfikiprojektówmłodzieżowych.Abysamorządmógł sprawnie

funkcjonowaćiniepopadłwstagnacjęprzykilkupierwszychprzeszkodach,wartowiedzieć,jakso-biezowymiproblemamiradzićorazjakimprze-ciwdziałać.Poniżejzamieszczamylistęnajczęściejspotykanychproblemówipomysłynato,jaksobieznimiradzić.

Jaki problem może się pojawić?

Jak sobie z nim radzić?

chorobajednegozuczniów

dublerzyustaleninapoczątkulubwtrakcierealizacjiprojektu;rozłożenieodpowiedzialnościnagrupę2-3uczniów;

niedotrzymanieterminów

sprawdzanie„krokpokroku”postępów,punktykontrolne;konstruktywnarozmowazosobąodpowiedzialnąza„obsuwę”;systematycznespotkaniairozmowaotym,cojużzostałozrobione,acojeszczenie;

lenistwo jasnekryteriaiobowiązkikażdegoczłonka(najlepiejspisane);nagradzanieidocenianienajmniejszychsukcesów;wskazanienakorzyścimożliwedouzyskaniajakorezultatpracy;

braksojuszników wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzakontaktyzsojusznikami;„burzamózgów”nadtym,ktojeszczemógłbypomóc;poszukiwaniealternatywnychźródełpomocy(rodzina,znajomi,pracownicyszkoły);

zmęczenieuczestników motywowanie;odpowiednierozłożenieobowiązkównakażdegoczłonka;

słaba„baza”szkolna skorzystaniezinnejbazyzasobów,np.muzeum,domkultury,innaszkołaitp.;próbapozyskanianowychzasobówodsponsorów;

trudnawspółpracazdyrekcjąiradąpedagogiczną

negocjacje;włączenienauczycieliidyrekcjiwprojekt;

brakpromocjiprojektu wyznaczenieosóbodpowiedzialnychzapromocję;nawiązaniewspółpracyzlokalnymimediami;

kłopotyorganizacyjne stworzeniegrafikuzpodziałemzadańiról(patrzstr.39)pomoczzewnątrz,np.nauczyciele,rodzice

problemyzpieniędzminadziałalność

publikacjewlokalnejgazecie;zamieszczaniereklamwgazetceszkolnejczypodczasimprez;prośbaodofinansowanieodwładzszkołyczyorganizacjipozarządowych.


76

KARTA PRACY 5

PrzedTobąpiątakartapracy.Poniżejznajdzieszkilkapytań,którepomogąCizobaczyćsiebiejakoopiekunasamorząduuczniowskiegoterazizasta-nowićnadzmianami,którechciałbyśwprowadzićdoswojejpracyzsamorządem.

Powodzenia!

1. Jedenzaktywnychwsamorządzieuczniówzobowiązałsięprzygotowaćpre-zentacjędotyczącąplanówSUnanajbliższyrok.Uczniowiemająprzedstawićjąnanajbliższejradziepedagogicznej.Spotykaszsięznimiwcześniej,byobejrzećprezentacjęiprzemyślećewentualnepoprawki.Prezentacjajestciekawa,aleniektóreslajdyzawierająbardzodużotekstuisąprzeztonieczytelne.Wczęścidotyczącejwsparciazestronynauczycielipojawiająsięstwierdzeniatakiejak„żądamy”„domagamysię”etc.Jakzareagujesz?

2. Dwóchuczniów,którzymieliwspólniezająćsięzaproszeniemgościnadorocznyfestiwalcharytatywnypokłóciłosię.GdyKubapoprosiłJarka,żebytoonrozniósłzaproszenianajważniejszymgościom,usłyszałwodpowiedziNigdy nie można na Ciebie liczyć, zawsze kończy się tak, że to ja odwalam za Ciebie całą robotę, a Ty zgarniasz pochwały. W zeszłym roku było tak samo. Zależy Ci tylko na byciu gwiazdą. Myślisz, że ludzie Cię lubią, a tak naprawdę wszystkich wkurzasz. JakpowinienbyćskonstruowanykomunikatJarka,żebyrozwiązaćproblembezpotęgowaniakonfliktu?


77

3. Wponiższejtabelispisz,co,Twoimzdaniem,najbardziejmotywujeposzczególnychuczniówaktywniedziałającychwsamorządzie.

Imię Co najbardziej motywuje tę osobę?

4. ZastanówsięcomotywujeCiędobyciaopiekunem?Jakieczynnikimogąspowo-dować,żeTwojamotywacjaspadnie?

Motywuje mnie Demotywuje mnie

MojąnajwiększąmotywacjądobyciaopiekunemSUjest:

Wybrane programy Centrum Edukacji Obywatelskiej

Młody ObywatelCelemprogramujestpromowaniewiedzynatematspo-łecznościlokalnejorazpokazaniesposobów,dziękiktórymuczestnicymogąaktywniedziałaćwswoimnajbliższymotoczeniu.Bohateramiprojektusąmłodziludzie,którzyprzywsparciudorosłych,wyruszająwteren,abyzba-daćswojąokolicęanastępniezaplanowaćdziałanianajejrzecz,np.stworzyćeko-trasę,nakręcićfilmpromującymiejscowość,zorganizowaćkampanięspołecznąporusza-jącąważnydlamieszkańcówproblem.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/mlodyobywatel.

działasz.pl Toportaltworzonyprzezmłodychludzidlaichrówieśni-ków–osób,którechciałybyzacząćdziałać,aleniemająpomysłunapierwszeinicjatywyoraztych,którejużpod-jęłydziałaniaiszukająpraktycznychporad.Działasz.pltorównieżźródłoinformacjinatematdziałańkierowanychdomłodzieżyisiećmłodychliderów.Więcejinformacjinawww.działasz.pl.

Poczytaj mi, przyjacieluCelemprogramujeststworzeniemłodymludziommoż-liwościzdobyciapierwszegodoświadczeniawolontaria-ckiegowpostaciczytaniamłodszymizainspirowanieichdopodejmowaniakolejnychdziałań.Wramachprogramumłodziludzieprzygotowująregularnespotkaniaczytelni-czedlaprzedszkolaków,młodszychkolegówikoleżanekzeszkół,świetlic,domówdzieckaczyszpitali.Jesttoświetnaokazjadorozwojukreatywności,pewnościsiebieinawiązanianiezapomnianychrelacjimiędzywolontariu-szamiamaluchami.Więcejinformacjina www.ceo.org.pl/poczytaj.

Sejm Dzieci i MłodzieżyWspólnainicjatywaKancelariiSejmuRP,MinisterstwaEdukacjiNarodowejiCentrumEdukacjiObywatelskiej,wramachktórejmłodziludziecoroczniespotykająsięwparlamencie1czerwca,bydyskutowaćosprawachdlanichistotnych.Wramachrekrutacjikandydaciwykonująwswoichszkołachzadaniaocenianeprzezekspertów.PosłowieiposłankitegoSejmuwspólniedebatująiprzyj-mująuchwałępodsumowującądyskusję.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/sejmmlodziezy.

Filmoteka szkolna. Akcja!WkażdejszkoleponadpodstawowejznajdujesięzestawfilmówFilmotekaSzkolna.Filmyiopracowanemateriałypomocniczesąwykorzystywaneprzezdyskusyjneklubyfilmowe–młodzieżorganizujeprojekcje,prowadzidysku-sjeidebaty,ćwiczysięwrolikrytykówfilmowych,kręciwłasnemateriałyfilmowe.ProgramjestprowadzonywewspólpracyzPolskimInstytutemSztukiFilmowej.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/filmotekaszkolna.

Młodzi przedsiębiorczyNaspecjalniezaprojektowanejplatformieinternetowejuczniowiezmagająsięzzadaniamizzakresuekonomiiigospodarkirynkowejorazzakładająiprowadząwirtualnefirmy.UdziałwprogramieMłodziPrzedsiębiorczypomaganauczyćsię,jakorganizowaćirealizowaćdziałaniazespo-łowe,zarządzaćpracąwłasnąiinnych,uzyskiwaćidawaćinformacjezwrotne.Pokazuje,wjakisposóbdysponowaćograniczonymiśrodkamimaterialnymi,analizowaćryzyko,promowaćswojepomysły.Więcejinformacjinawww.ceo.org.pl/przedsiebiorczy.

Przewodnik dla opiekunów samorządów uczniowskich · Jakiedziałaniaprowadzić? 34...

Documents

Transcript of Przewodnik dla opiekunów samorządów uczniowskich · Jakiedziałaniaprowadzić? 34...