Przewodnik dla Facylitatorów

P o l s k a

2

Mi´dzynarodowa Sieç Ekoklubów

Przewodnik dla Facylitatorów

Fundacja Ecoclubes 

Fundacja AVINA

Program M∏odzie˝ w Dzia∏aniu

Publikacja powsta∏a dzi´ki wsparciu Fundacji AVINA.

Wydanie publikacji w Polsce by∏o mo˝liwe dzi´kiProgramowi M∏odzie˝ w Dzia∏aniu

3

Fundacja ECOCLUBES

Adres:Florida 253, 3º C - (C1005AAE) Ciudad de Buenos Aires - ArgentinaTel.: (011) 4328 2780 / 4322 0636 E-mail: secretaria@ecoclubes.orgInternet: www.ecoclubes.org

Program M∏odzie˝ w Dzia∏aniu

www.mlodziez.org.pl 

Fundacja AVINA

www.avina.net 

Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS

www.opus.org.pl

www.lodzkie.ngo.pl 

4

Spis treÊci

5

Informacje na temat instytucji

Fundacja ECOCLUBES, numer podmiotu 566, zarejestrowana pod numerem37340/02 prowincji Santa Fe w Argentynie, jest organizacjà pozarzàdowà za∏o˝onàw Rosario w Argentynie. Jej misja to tworzenie i wdra˝anie programów, których celemjest podnoszenie jakoÊci ˝ycia spo∏ecznoÊci w oparciu o akcje podejmowane przezcz∏onków Ekoklubów we wspó∏pracy z instytucjami lokalnymi oraz przy aktywnymudziale obywateli. 

Dzia∏ania realizowane przez Fundacj´ ECOCLUBES to, mi´dzy innymi, warsztatydla m∏odych cz∏onków Ekoklubów oraz dla innych przedstawicieli lokalnej spo∏ecznoÊcizaanga˝owanych w programy. 

Fundacja Êwiadczy doradztwo na rzecz samorzàdów lokalnych w zakresiewdra˝ania programów zarzàdzania odpadami oraz gospodarki wodnej.

Fundacja AVINA powsta∏a w 1994, jako realizacja wizji szwajcarskiegobiznesmena Stephena Schmidheiny’ego, jako praktyka wdra˝ania zasadzrównowa˝onego rozwoju.

W swojej pracy na rzecz zrównowa˝onego rozwoju w krajachiberoamerykaƒskich Fundacja AVINA wspó∏dzia∏a z liderami spo∏eczeƒstwaobywatelskiego oraz z sektorem biznesu. Przedstawiciele AVINY dzia∏ajà w oparciuo przekonanie, ˝e zrównowa˝ony rozwój stwarza cz∏owiekowi mo˝liwoÊci godnego˝ycia, a tak˝e pozwala zaspokajaç bie˝àce potrzeby, bez zagro˝enia dla istnienianast´pnych pokoleƒ. Programy Fundacji dotyczà promocji w zakresie równoÊci szans,uczestnictwa w ˝yciu spo∏ecznym oraz eko-efektywnoÊci.

WartoÊci i zasady, którymi Fundacja AVINA kieruje si´ w swojej pracy to:godnoÊc ludzka, równe szanse, wolnoÊç, odpowiedzialnoÊç spo∏eczna i szacunekdla Êrodowiska.

6

Autorzy

Nniejszy przewodnik powsta∏ w wyniku wspó∏pracy okreÊlonej liczby osób,które poÊwi´ci∏y w tym celu swój czas i energi´. Wi´kszoÊç z prezentowanych poni˝ejautorów to facylitatorzy ekoklubów, którzy byli zaanga˝owani w bardzo wa˝nei czasoch∏onne zadanie wsparcia rozwoju i kszta∏cenia m∏odych ludzi oraz ichspo∏ecznoÊci.

Silvana Verdini - Cañada de Gómez (Santa Fe)

Ricardo Bertolino - Buenos Aires (Ciudad de Buenos Aires)

Victoria Perrote - Córdoba Capital (Córdoba)

Ariel Gramajo - San Pedro (Jujuy)

Adelaida Prieto de Chovich - Chovet (Santa Fe)

Valeria Pereyra - Pergamino (Buenos Aires)

Silvia A. Serrano - Los Blancos (Jujuy)

Nanci Leaño - Monterrico (Jujuy)

Elisea Dominguez - Pampa Blanca (Jujuy)

Jorge A. Busqued - Sáenz Peña (Chaco)

Liliana Freta - Eco Esperanza (Jujuy)

Silvia Laura Arriola - Carlos Pellegrini (Santa Fe)

Amanda Alcoleas - Gral. Roca (Río Negro)

Teresa A. Sarden - Gral. Roca (Río Negro)

Vanesa Zehnder - Paraná (Entre Ríos)

Jairo Guido - Gral. Daniel Cerri (Buenos Aires)

Cristian Salamanca - Pehuen-Có (Buenos Aires)

Raquel Chalita - Córdoba Capital (Córdoba)

Graciela de Aramayi - San Salvador de Jujuy (Jujuy)

Arq. Carlos Teglia - Barrancas (Santa Fe)

Prof. Federico Kopta - ACUDE Foundation (Córdoba)

T∏umaczenie z angielskiego na polski:

Agnieszka Orzechowska - ¸ódê

Redakcja tekstu polskiego:

Ma∏gorzata Szewczyk - ¸ódê

7

Zielona filozofia

Arq. Carlos Teglia - pierwszy promotor narodowy Ekoklubów w Argentynie

DziÊ nadal mo˝emy cieszyç si´ i podziwiaç pi´kno Natury na naszejb∏ogos∏awionej Niebieskiej Planecie, mo˝emy korzystaç z jej zasobów i wspó∏istnieçz jej mieszkaƒcami, przede wszystkim dzi´ki “dzia∏aniom”, i dobrym, i z∏ym, naszychojców, dziadków. Przy obecnym p´dzie, nasze dzieci nie b´dà mia∏y czasu, animo˝liwoÊci pope∏niania kolejnych b∏´dów.

JeÊli weêmiemy pod uwag´ ten punkt widzenia, nie unikniemy prawdopodobnie naszejodpowiedzialnoÊci wobec przysz∏ych pokoleƒ... Nasza ziemia nie nale˝y do nas, alejest dzier˝awiona od naszych dzieci... Ziemia nie nale˝y do cz∏owieka, ale cz∏owieknale˝y do ziemi... to niektóre refleksje staro˝ytnych kultur, których powinniÊmy s∏uchaçdzisiaj. 

Zmiany powinny byç przeprowadzane teraz. 

Nie ma magicznych receptur, ani Êwietnych rozwiàzaƒ; jedno z najprostszych,to wspó∏praca oraz pomoc w powstawaniu nowych pokoleƒ, lepiej wykszta∏conych,wra˝liwszych, zdecydowanych wprowadzaç zmiany i gotowych, poprzez wspólnedzia∏ania, budowaç lepszà przysz∏oÊç.  

Ruch Ekoklubów zmierza w tym kierunku. Ekokluby sà agentami zmiany.Pozwólmy sobie na dzia∏anie, zaanga˝ujmy si´ – cel jest tego wart.

8

Wst´p

Niniejszy Przewodnik jest adresowany do osób, którym bliskie sà problemyekologiczne i spo∏eczne oraz do zainteresowanych pracà z dzieçmi i m∏odzie˝à wzakresie powstawania i rozwoju Ekoklubu w spo∏ecznoÊci lokalnej.

Cele Przewodnika to:zapoznanie czytelnika z ruchem Ekoklubów oraz rozwini´cie poczucia to˝samoÊci z ruchem u przysz∏ych facylitatorów, a tak˝e dostarczeniewskazówek do codziennej pracy facylitatora;

prezentacja procesów (lub szeregu kroków), które muszà zajÊç,aby powsta∏ Ekoklub;

ukazanie inicjatyw m∏odzie˝owych oraz promocja uczestnictwa dziecii m∏odzie˝y w ˝yciu spo∏ecznym, zach´cenie ich do dzia∏ania,a w efekcie -  wzrost ich odpowiedzialnoÊci za rozwój lokalny;

upowszechnianie metody monitorowania (tzw. record-keeping)oraz promocji podejmowanych akcji;

utrzymanie sta∏ej komunikacji pomi´dzy Ekoklubami, pokazaniena konkretnych przyk∏adach tego, co do tej pory zosta∏o zrealizowane     w spo∏ecznoÊciach, dzielenie si´ pozytywnymi doÊwiadczeniamioraz uczenie si´ na b∏´dach.

W zwiàzku z wymienionymi celami, rozdzia∏y Przewodnika zosta∏y zaplanowanew nastepujàcy sposób: pierwsze dwa (Czym sà Ekokluby? oraz Czego oczekuje si´od facylitatora Ekoklubu?), b´dà przydatne dla osób, które chcia∏yby rozpoznaç temati przygotowaç si´ do dzia∏aƒ w tym zakresie.

Rozdzia∏ trzeci (Wyzwania w pracy czlonków Ekoklubu) dotyczy problematykiprzeznaczonej do dyskusji, g∏ównie w kr´gu dzieci i m∏odzie˝y zainteresowanejdzia∏alnoÊcià .

Z kolei, zamieszczono dwie cz´Êci omawiajàc praktyk´ formowaniai prowadzenia Ekoklubu (Powo∏anie Ekoklubu: czego potrzebujemy, aby pomys∏ sta∏si´ rzeczywistoÊcià?; Wewn´trzna struktura Ekoklubu: jak zapewniç w∏aÊciwefunkcjonowanie grupy?).

Rozdzia∏ szósty mówi o wdra˝aniu projektów (Dzia∏anie: jak sprawiç, abyEkoklub by∏ skuteczny?), podczas, gdy rozdzia∏ siódmy dotyczy kwestii szerzenia ideiEkoklubów (Upowszechnianie rezultatów dzia∏aƒ Ekoklubu).

Wreszcie, rozdzia∏ ósmy omawia koncepcj´ ewaluacji rezultatów aktywnoÊciEkoklubów. 

Mamy nadziej´, ˝e prezentowany dokument udowodni koniecznoÊçanga˝owania m∏odych ludzi i dzieci w aktywnoÊç Êwiatowego ruchu Ekoklubów, któredzia∏ajà w celu poprawy jakoÊci ˝ycia oraz wychowania pokolenia ludzi bardziejodpowiedzialnych za swojà spo∏ecznoÊç i Êrodowisko naturalne.

W imieniu polskiego wydawcy podr´cznika serdecznie dzi´kuj´ wszystkim tym,którzy przyczynili si´ do jego wydania, a zw∏aszcza Ma∏gorzacie Szewczyk zazaanga˝owanie i cierpliwoÊç przy redakcji tekstu. JednoczeÊnie, wyra˝am g∏´bokieuznanie dla pracy Facylitatorów, bez których rozwój Sieci Ekoklubów w Polsce nie by∏bymo˝liwy. Wspó∏praca z Wami, Drodzy Facylitatorzy, jest dla mnie zaszczytem,przyjemnoÊcià i êród∏em inspiracji. Dzi´kujàc za dotychczasowy wk∏ad w realizacj´celów Sieci Ekoklubów, ˝ycz´ Wam wytrwa∏oÊci i satysfakcji w pracy z m∏odzie˝à.Razem mo˝emy zmieniç Êwiat!

Agnieszka OrzechowskaPromotorka Narodowa Ekoklubów w Polsce

9

10

Rozdzia∏ pierwszyCzym sà Ekokluby? 

1. Definicja“Ekokluby to organizacje spo∏eczne o demokratycznej strukturze, powo∏ywane

przez dzieci i osoby m∏ode wspó∏dzia∏ajàce z innymi instytucjami lokalnymi w celupoprawy warunków ˝ycia spo∏ecznoÊci. Poprzez, prowadzone wespó∏ z innymiorganizacjami, kampanie informacyjno-edukacyjne oraz promocj´ aktywnoÊci, Ekoklubyzach´caja mieszkaƒców do zaanga˝owania si´ w realizacj´ projektów lokalnych”.

2. Misja i wartoÊciMisjà Ekoklubów jest poprawa jakoÊci ˝ycia spo∏ecznoÊci. Oznacza to, ˝e:

ich praca koncentruje si´ na budowaniu wÊród mieszkaƒców ÊwiadomoÊci potrzeby udzia∏u w procesie rozwiàzywania problemów bezpoÊrednio majàcych wp∏yw na stabilnoÊç ekosystemu;

zajmujà si´ promocjà wszelkich dzia∏aƒ przyczyniajàcych si´ do poprawy warunków ˝ycia spo∏ecznoÊci, ochronà zasobów naturalnych w myÊl zasad zrównowa˝onego rozwoju;

anga˝ujà si´ w edukacj´ ekologicznà m∏odzie˝y, aby w przysz∏oÊci osoby te sta∏y si´ agentami zmiany nawyków i postaw na bardziej przyjazne Êrodowisku.

Podstawowe wartoÊci Ekoklubów sà nast´pujàce:

JednoÊç i ró˝norodnoÊç.Mo˝liwoÊç udzia∏u w budowaniu nowej rzeczywistoÊci, podejmowaniawielkich wyzwaƒ, których realizacja wymaga kreatywnoÊci, wysi∏ku orazwspó∏pracy z innymi, sprawiajà, ˝e ludzie z ró˝nych miejsc, nale˝àcy doró˝nych Êrodowisk – bez wzgl´du na swoje wyznanie, poziom wykszta∏cenia, czy kompetencje – przy∏àczajà si´ do Ekoklubów.

Demokracja i uczestnictwo.Demokratyczna struktura, to nie tylko moment wyboru przez m∏odzie˝ ichreprezentantów (poprzez tajne g∏osowanie), ale przede wszystkim procespodejmowania przez nich decyzji, kiedy wszyscy cz∏onkowie majà szans´ wyraziçswój punkt widzenia na sprawy, w które sà zaanga˝owani, a tak˝e zdecydowaç  

      o kolejnych etapach dzia∏ania. W chwili, kiedy m∏odzi ludzie przy∏àczajà si´ doEkoklubu, uÊwiadamiajà sobie, ˝e dzi´ki podejmowanym dzia∏aniom, uczà si´i zdobywajà doÊwiadczenie, co pomaga im staç si´ lepszymi agentami zmiany.M∏odzie˝ wie tak˝e, ˝e zmiana, którà wprowadzajà, staje si´ g∏´bsza dzi´ki ichdoÊwiadczeniu oraz wspó∏pracy z mieszkaƒcami tego obszaru. 

OdpowiedzialnoÊç spo∏eczna.Ekokluby podejmujà dzia∏ania ze ÊwiadomoÊcià, ˝e we wszystkich krajach mno˝àsi´ przejawy niesprawiedliwoÊci wobec ludzi i ich Êrodowisku. Majàc na uwadzeidee solidarnoÊci, Ekokluby muszà byç czujne i powinny anga˝owaç si´ nie tylkow akcje, których same sà pomys∏odawcami, ale tak˝e w∏àczaç si´ w dzia∏aniawypracowywane przez innych mieszkaƒców, bez wzgl´du na to, czy nale˝à doorganizacji, czy nie.

11

3. Co robià Ekokluby? 3.1. Dzia∏ania ze spo∏ecznoÊcià

W ka˝dym Ekoklubie, zgodnie z mapà, zdiagnozowanych wczeÊniej z udzia∏emmieszkaƒców, problemów lokalnych, definiowane sà kwestie priorytetowe, a wrazz nimi powstajà projekty, które b´dà realizowane. Chocia˝ ka˝dy Ekoklub ustala swójw∏asny plan pracy, jako przyk∏ad, mo˝emy podaç dzia∏ania, w które anga˝ujà si´wszyscy: 

Organizowanie akcji i pogadanek w szko∏ach.

Podejmowanie dzia∏aƒ majàcych na celu „wzrost ÊwiadomoÊci ekologiczneji odpowiedzialnoÊci cz∏onków spo∏ecznoÊci”, np. wymiana makulatury, szk∏a,tworzyw sztucznych na nawozy naturalne, roÊliny; rozprowadzanie ulotekinformacyjnych; samodzielne przygotowywanie wystaw, przedstawieƒ ulicznych,happeningów, pantomimy.

Promocja dzia∏alnoÊci klubu ekologicznego poprzez media (radio, telewizja,gazety i czasopisma) oraz poprzez kana∏y informacyjne tworzone samodzielnie(ulotki, broszury, plakaty, banery, Internet). 

Rezultaty wymienionych wy˝ej prac mierzone sà za pomocà badaƒ, sonda˝y,wywiadów, obserwacji itp. 

3.2. Baza danych wspólnych doÊwiadczeƒ Ekoklubów(The Ecoclubs Community Experience Database - ECED)nale˝àca do Narodowej Organizacji Ekoklubów w Argentynie(Argentina’s National Organisation of Ecoclubs NOE)

Baza danych gromadzàca wspólne doÊwiadczenia Ekoklubów, zosta∏astworzona przez zespó∏ redakcyjny Narodowej Organizacji Ekoklubów z Argentyny,jako narz´dzie pozwalajàce dzieliç si´ pomys∏ami w ramach ca∏ej sieci Ekoklubów. 

Celem istnienia bazy doÊwiadczeƒ jest upowszechnienie informacji dotyczàcychprojektów zrealizowanych przez poszczególne Ekokluby oraz zach´cenie do wymianydoÊwiadczeƒ, rozpocz´cie procesu dyskusji i konsultacji pomi´dzy Ekoklubami,a jednoczeÊnie zebranie wiadomoÊci   w jednym miejscu, aby ka˝dy Ekoklub mia∏ donich swobodny dost´p poprzez stron´ internetowà: www.ecoclubes.org.ar

Projekty zrealizowane w Argentynie, które dost´pne sà w bazie to:   

“Powo∏anie bibliotek dla dzieci” – Ekoklub Federal.

“Spotkanie dwóch kultur” – Ekoklub Monte Caseros. 

“Zmieniajàc teraêniejszoÊç” – Ekoklub Uniwersytetu w Rosario.

“Profilaktyka dengue” - Ekoklub Bell Ville.

Kampania “10 x 1 - 3 x 1”- Ekoklub Cerri.

“Wyrzuç Êmieci” - Ekoklub Junín de los Andes.

“Od˝ywianie si´ i edukacja, efekty w przysz∏oÊci” - Ekoklub Marcos Juárez.

“Miasto marzeƒ” - Ekoklub Pergamino.

“Eko-szalony” program radiowy - Ekoklub P.U.M.A. San Martín de los Andes.

“Warsztaty ekologiczne” – Ekoklub Uniwersytetu Santiago del Estero.

“Odzyskiwanie zu˝ytego oleju jadalnego” – Ekoklub Uniwersytetu Bahía Blanca.

12

“Dla czystej i solidarnej Bahía” – Ekoklub Uniwersytetu Bahía Blanca.

“Regionalny program zu˝ytych baterii” – Ekoklub Uniwersytetu Bahía Blanca.

“Partnerstwo mi´dzysektorowe” – Ekoklub Uniwersytetu w Villa María.

“Projekt ogrodu organicznego” – Ekoklub Uniwersytetu w Córdobie.

“Czyste sàsiedztwo” - Ekoklub Pringles.

“Dzieci dla ekologii” - Ekoklub Timbúes.

“Popraw swojà diet´, jedz soj´”- Ekoklub Corral de Bustos.

3.3. Dzia∏ania wzmacniajàce organizacj´ Ekokluby organizujà liczne spotkania, których celem jest ugruntowanie

wspó∏pracy pomi´dzy ró˝nymi grupami i ich cz∏onkami. Niektóre z tych dzia∏aƒ to:

spotkania integracyjne, takie jak: kampanie, zaj´cia pozaszkolne i pozalekcyjne;

organizowanie spotkaƒ wyborczych i walnych zgromadzeƒ,na których demokratycznie wybrani delegaci okreÊlajà zadania dla organizacji;

dzia∏ania wspierajàce proces edukacji czlonków Ekoklubów - szkolenia, uczestnictwow konkursach i forach regionalnych, warsztaty ekologiczne.

13

4. Jak sà zorganizowane Ekokluby? 4.1. Organizacja Ekoklubu

“Cz∏onkowie Ekoklubów to dzieci (w wieku 10+), które tworzà kategori´wiekowà Juniorów (ich spotkania nazywa si´ warsztatami ekologicznymi), nastoletniam∏odzie˝ w wieku 14 - 18 lat, która dzia∏a w ramach kategorii wiekowej nazywanejM∏odzi DoroÊli, a tak˝e m∏odzie˝ starsza (18 – 25 lat), funkcjonujàca jako Seniorzyi tworzàca ekokluby na uniwersytetach i w szko∏ach wy˝szych. Wszyscy, przekraczajàcyt´ granic´ wiekowà, mogà dzia∏aç w organizacji, pe∏niàc rol´ facylitatorów.Cz∏onkowie grup spotykajà si´ raz w tygodniu. Podczas, gdy M∏odzi DoroÊlioraz Seniorzy planujà swoje dzia∏ania oraz ewaluujà osiàgane rezultaty, Juniorzy(przy pomocy doros∏ych cz∏onków) uczestniczà w warsztatach,  ale i zajmujà si´upowszechnianiem dzia∏aƒ. Juniorzy nie pe∏nià funkcji organizacyjnych w strukturzeEkoklubu. W ten sposób struktura organizacyjna zapewnia wspó∏prac´ pomi´dzyosobami w ró˝nym wieku, chocia˝ to m∏odzie˝ odgrywa w organizacji g∏ównà rol´.

Raz w roku ka˝dy Ekoklub w demokratyczny sposób wybiera swoje w∏adze(Prezydenta, Wiceprezydenta Organizacji, osob´ odpowiedzialnà za komunikacj´i promocj´ oraz Sekretarza Czasu).

4.2. Wzorzec organizacyjny Ekoklubu - wady i zaletyI. Za - M∏odzie˝ uczy si´, jak wybieraç swoich reprezentantów.

Przeciw - JeÊli nie sà przygotowani do g∏osowania, mogà to robiç nieÊwiadomie. 

II. Za - Wspó∏praca z innymi instytucjami uczy ich dzia∏ania w spo∏ecznoÊci lokalnej.

Przeciw - Brak doÊwiadczenia we wspó∏pracy z instytucjami zarzàdzanymi przez doros∏ych.

III. Za - Uczà si´ przyjmowania odpowiedzialnoÊci przed grupà i za grup´.

Przeciw - Liderzy mogà stworzyç zamkni´ty kràg, tracàc kontakt z resztà grupy.

IV. Za - Proces podejmowania decyzji staje si´ bardziej demokratyczny.

Przeciw - D∏ugie dyskusje mogà spowalniaç proces decyzyjny.

V. Za - Pracujà nad konkretnymi programami, co poszerza wiedz´ na temat spo∏ecznoÊci lokalnej.

Przeciw - Poszukiwanie rozwiàzaƒ dla zbyt wielu problemów spo∏ecznych mo˝e os∏abiaç rezultat dzia∏aƒ.

VI. Za - RotacyjnoÊç funkcji pozwala zapobiec jednoosobowemu przywództwu.

Przeciw - Cz´sta rotacja mo˝e zaburzaç g∏´bszà analiz´ zjawisk oraz proces uczenia si´.

14

4.3. Organizacja na regionalnym, narodowymi mi´dzynarodowym poziomieSystem organizacyjny Ekoklubów pozwala na bliskà wspó∏prac´ zespo∏ów

oraz wypracowywanie wspólnych celów, programów dzia∏ania, które, bazujàc napozytywnym motywowaniu cz∏onków, prowadzà do po˝àdanej zmiany. Strukturaorganizacyjna jest nast´pujàca: po pierwsze - poziom lokalnych grup, nast´pnie- poziom regionalny (w∏àczajàc w to Ekokluby z tej samej prowincji, stanu, regionu,województwa), póêniej - poziom ogólnonarodowy i wreszcie - poziom mi´dzynarodowy.Ca∏a ta struktura tworzy sieç. 

Zatem, „raz w roku reprezentanci grup lokalnych g∏osujà na swoje regionalnei narodowe w∏adze (Prezydenta, Wiceprezydenta Organizacji, osob´ odpowiedzialnàza komunikacj´ i promocj´ oraz Sekretarza Czasu) oraz dyskutujà nad poszczególnymikwestiami zwiàzanymi z funkcjonowaniem organizacji (zmiany w statucie, okreÊleniestrategii i programów, wyznaczenie koordynatorów programowych).

Ka˝dy kraj opracowuje swój w∏asny wzorzec organizacyjny, a reprezentanciorganizacji na szczeblu narodowym koordynujà prace sieci mi´dzynarodowej. 

15

5. Programy realizowane przez Ekolubyna szczeblu narodowymKa˝dy Komitet Narodowy okreÊla priorytetowe obszary dzia∏ania dla danego

kraju, opracowujàc jednoczeÊnie projekty dzia∏aƒ oraz materia∏y informacyjno-edukacyjne. Niektóre z tych programów to: 

Zintegrowane zarzàdzanie odpadami miejskimi.

Tworzenie miejsc zielonych w miastach.

W∏aÊciwe zarzàdzanie zasobami wody pitnej.

Profilaktyka na∏ogów (palenie tytoniu).

Szkodliwe dzia∏anie promieni s∏onecznych (dziura ozonowa).

Dzia∏ania przeciw dengue.

Zarzàdzanie substancjami chemicznymi wykorzystywanymi w rolnictwie.

Agroturystyka i turystyka ekologiczna.

6. W jaki sposób mierzà rezultaty?JeÊli chcemy zmierzyç efekty w sposób iloÊciowy: ocena naszych osiàgni´ç

w wyniku zrealizowanego projektu nie b´dzie ∏atwa do okreÊlenia. Efekty te bowiem,zwiàzane sà ze zmianami mentalnoÊci spo∏ecznej, co jest nie tylko rozciàgni´tew czasie i niekonkretne z definicji, ale tak˝e trudne do zbadania, zw∏aszcza dla m∏odychwolontariuszy bez odpowiedniego przygotowania technicznego.

JeÊli chcemy mierzyç rezultaty jakoÊciowe: b´dziemy kontrolowaç d∏ugoÊçtrwania oraz stabilnoÊç programów w czasie, a tak˝e powstawanie nowych projektów,zaanga˝owanie spo∏ecznoÊci i w∏adz lokalnych. 

Jest to d∏ugoterminowe wyzwanie, które mo˝e ulegaç zmianom ze wzgl´duna wewn´trzne okolicznoÊci oraz czynniki zewn´trzne. 

Ka˝dy, kto chce uczyç, wprowadzaç zmiany w zwyczajach i mentalnoÊci, wieod samego poczàtku, ˝e jest to inwestycja w przysz∏oÊç. 

16

7. Mi´dzynarodowa Sieç Ekoklubów- The International Network of Ecoclubs (INE)

Ekokluby tworzà mi´dzynarodwà sieç. Dzia∏ania realizowane w ró˝nych krajachprezentowane sà na stronie internetowej: www.ecoclubes.org

7.1. Kto tworzy INE?“Mi´dzynarodwa Sieç Ekoklubów sk∏ada si´ z Organizacji Narodowych,

które sà zatwierdzane przez Zarzàd Sieci”.

W ramach Sieci funkcjonujà dwie uzupe∏niajàce si´ struktury: Zarzàd orazRada Konsultacyjna. 

M∏odzi przedstawiciele ka˝dej z Organizacji Narodowych mogà staç si´cz∏onkami Zarzàdu Sieci. Prezydent Zarzàdu wybierany jest spoÊród jego cz∏onków. 

Podczas corocznych spotkaƒ Zarzàd okreÊla strategi´, która jest realizowanaprzez Sieç Mi´dzynarodowà. 

Druga istotna struktura funkcjonujàca w ramach Sieci, to Rada Konsultacyjnaz∏o˝ona z doros∏ych Promotorów Narodowych z ka˝dego kraju. Promotorzy Narodowikoordynujà i wspierajà prac´ facylitatorów. 

Sieç wspó∏pracuje tak˝e z Sekretariatem Wykonawczym, którego biuro mieÊcisi´ w Argentynie i który odpowiada za realizacj´ oraz wdra˝anie decyzji Zarzàdu. 

7.2. Jakie sà dzia∏ania Sieci?Organizacja Mi´dzynarodowa tworzy ró˝ne projekty dzia∏aƒ, które sà nast´pnie

realizowane w wielu krajach nale˝àcych do sieci, w zale˝noÊci od ich mo˝liwoÊci.G∏ówne projekty realizowane aktualnie przez Sieç to: 

Program wymian: w ramach tego programu cz∏onkowie Ekoklubów mogàodwiedzaç organizacje w innych krajach. Celem tego programu jest wymianadoÊwiadczeƒ. W ciàgu 5 lat ponad 200 osób wzi´∏o udzia∏ w wymianach. 

Mi´dzynarodowa Szko∏a Ekoklubów: w ciàgu 7 dni m∏odzi ludzie z ró˝nychkrajów prowadzà warsztaty, organizujà kampanie edukacyjne w lokalnychspo∏ecznoÊciach oraz mierzà wp∏yw swoich dzia∏aƒ na otoczenie. Szko∏y sàorganizowane na terenie dzia∏ania jednego z Ekoklubów – gospodarza projektu.Dotychczas odby∏o si´ 6 edycji Szko∏y, wzi´∏o w nich udzia∏ ponad 350 m∏odych ludzi. 

Komunikacja: elektroniczny newsletter zatytu∏owany “Komunikacja” jestredagowany i wysy∏any do wszystkich organizacji narodowych raz w miesiàcu. Zawieraon informacje na temat dzia∏aƒ podejmowanych w ró˝nych krajach, a tak˝e informacjeogólne. 

Warsztaty: szkolenia tematyczne adresowane sà do osób zaanga˝owanychw dzia∏ania Ekoklubów (promotorów, facylitatorów, cz∏onków).

Promocja Ekoklubów w nowych krajach: zgodnie ze zidentyfikowanymipotrzebami oraz po uwzgl´dnieniu strategii Sieci, Ekokluby okreÊlajà regiony lub kraje,w których wspierane b´dzie powo∏ywanie nowych grup w celu rozwijania ruchu.

17

8. Jakie sà êród∏a finansowania Ekoklubu?Wszyscy cz∏onkowie Ekoklubu sà wolontariuszami, podobnie jak wi´kszoÊç

tych, którzy prowadzà warsztaty i szkolenia dla cz∏onków organizacji. 

Grupy dzia∏ajàce na poziomie lokalnym - wspólnie z mieszkaƒcami i ichotoczeniem (cz∏onkowie, wspó∏pracownicy, przedsi´biorcy, w∏adze lokalne) - poszukujàfunduszy koniecznych do realizacji projektów, prowadzenia kampanii spo∏ecznych. 

Organizacja na szczeblu narodowym mo˝e pozyskiwaç wsparcie w postacimaterialnej lub rzeczowej od ró˝nych instytucji paƒstwowych i mi´dzynarodowych.

9. Jak powstawa∏y Ekokluby?Ekokluby powsta∏y w Argentynie w 1992 roku. Zosta∏y zainicjowane przez

uczniów szko∏y Êredniej i podj´∏y dzia∏ania na rzecz zwi´kszenia wiedzy na tematsegregacji Êmieci. 

Wraz z powo∏ywaniem nowych grup zajmujàcych si´ tym tematem, w po∏owie1995 roku zacz´∏a funkcjonowaç organizacja, to znaczy: okreÊlono etapy dzia∏aniaoraz mechanizmy wymiany doÊwiadczeƒ. W tym czasie powsta∏a te˝ nazwa Ekokluby. 

W styczniu 1996 roku w Rosario (Argentyna) odby∏o si´ pierwsze spotkanieEkolkubów na szczeblu regionalnym. Przedstawiciele 9 grup lokalnych wzi´li w nimudzia∏ i wybrali swój pierwszy Komitet Regionlany. Pod koniec 1997 roku zainicjowanodzia∏anie pierwszej grupy w Chile, nastepnej - w marcu 1998 w Panamie. Miesiàcpóêniej Âwiatowa Organizacja Zdrowia/Ogólnoamerykaƒska Organizacja Zdrowia(WHO/PAHO) rozpocz´∏a wspó∏prac´ z Ekoklubami w zakresie realizacji swoich celówstrategicznych zapisanych w dokumencie Primary Environmental Focus (AtenciónPrimaria Ambiental).

Przedstawiciele grup dzia∏ajàcych w Argentynie poznali si´ podczas PierwszegoSpotkania Narodowego w sierpniu 1998 roku i utworzyli wtedy Narodowà Organizacj´Ekoklubów. W 1999 roku nowe Ekokluby powsta∏y na Kostaryce, w Brazylii, Boliwii iUrugwaju. W ciàgu kolejnych lat podobne zespo∏y pojawi∏y si´ w innych krajach,anga˝ujàc ponad 10 000 m∏odych ludzi. 

9.1. Wzrost liczby Ekoklubów oraz ich ekspansja terytorialna

Rozwój Ekoklubów obrazuje tabela i wykres poni˝ej.

Rok - 1995IloÊç - ?Kraje - Argentyna

Rok - 1996IloÊç - 30Kraje - Argentyna

Rok - 1997IloÊç - 42Kraje - Argentyna i Chile 

Rok - 1998IloÊç - 60Kraje - Argentyna, Chile i Panama

18

Rok - 1999IloÊç - 98Kraje - Argentyna 88, Brazylia 1, Kostaryka 3, Chile 1, Panama 3,

Urugwaj 1; Boliwia 1

Rok - 2000IloÊç - 158Kraje - Argentyna 98; Kostaryka 3; Chile 30; Panama 5; Brazylia 2;

Paragwaj 10; Gwatemala 6; Boliwia 2; Urugwaj 1; Honduras 1 

Rok - 2001IloÊç - 204Kraje - Argentyna 123; Kostaryka 4; Chile 40; Panama 5; Brazylia 3;

Paragwaj 8; Gwatemala 4; Boliwia 10; Honduras 4 i Nikaragua 3 

Rok - 2002IloÊç - 324Kraje - Argentyna 132, Chile 70, Gwatemala 8, Boliwia 13, Brazylia 10,

Dominikana 14, Kostaryka 8, Panama 28, Paragwaj 14, Honduras 4, Nikaragua 6, Peru 13, Urugwaj 2, Hiszpania 2.

Rok - 2003IloÊç - 413Kraje - Argentyna 140, Chile 85, Gwatemala 4, Boliwia 9, Brazylia 28,

Dominikana 58, Kostaryka 7, Panama 20, Paragwaj 21, Honduras 1, Nikaragua 6, Peru 14, Urugwaj 2, Ekwador 15; Hiszpania 1; Salwador 1; Meksyk 1.

9.2. Rozwój ideologiczny EkoklubówOd swojego powstania w 1992 roku Ekoluby rozwija∏y w∏asnà ideologi´,

przechodzàc ewolucj´ - od grup m∏odzie˝owych realizujàcych projekty segregowaniaÊmieci, do struktur, które aktywnie promujà udzia∏ m∏odzie˝y w ˝yciu spo∏ecznym.Na poczàtku aktywnoÊç skupia∏a si´ jedynie wokó∏ zarzàdzania odpadami, ale od1998 roku, we wspó∏pracy z PAHO (Panamerykaƒska Organizacja Zdrowia) m∏odzie˝zaanga˝owa∏a si´ w dzia∏ania na rzecz rozwiàzywania innych problemów dotyczàcychÊrodowiska i ogólnie poj´tego zdrowia. W okresie kryzysu w Argentynie w 2001 rokuEkokluby  podejmowa∏y te˝ akcje na rzecz solidarnego rozwiàzywania problemówspo∏ecznych. Obecnie Ekokluby sta∏y si´ promotorami inicjatyw obywatelskich.

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

1 2 3 4 5 6 7 8

19

10. Strategia sukcesu EkoklubówEkokluby znaczàco rozwin´∏y si´ w ró˝nych regionach Êwiata w doÊç szybkim

czasie. Mo˝na powiedzieç, ˝e ich sukces oparty jest na nastepujàcych czynnikach:

na fakcie, ˝e dzieci i m∏odzie˝, zaanga˝owane w ruch Ekoklubów czujà si´autorami tego, co robià i rozumiejà, ˝e trwanie Ekoklubu zale˝y od nich samych;

na potrzebie uczestnictwa oraz podejmowania dzia∏aƒ na rzecz lokalnej spo∏ecznoÊcioraz ochrony Êrodowiska (dlatego Ekokluby anga˝ujà si´ w proste dzia∏aniaw celu rozwiàzania konkretnych problemów lokalnych);

Sieç Ekoklubów umo˝liwia dzielenie si´ doÊwiadczeniami pomi´dzy jej cz∏onkami,pozwalajàc im wzajemnie si´ wspieraç, owocnie wspó∏pracowaç;

warto zaznaczyç, ˝e w zasadzie, na ca∏ym obszarze dzia∏ania, ˝aden Ekoklub niezak∏ada utrzymywania pozycji liderskiej w d∏ugim okresie czasu. Niektóre odgrywajàg∏ównà rol´ w ciàgu szeÊciu miesi´cy lub roku, nastepnie pozostajà nieco w cieniu,by potem odzyskaç swój wp∏yw na wspólne podejmowanie decyzji. Fakt, ˝e sàto instytucje zrzeszajàce dzieci i m∏odzie˝, a stworzone g∏ównie przez wolontariuszy,sprzyja tej sytuacji.

20

11. Co nale˝y zrobiç, aby powo∏aç Ekoklub?Pierwszy krok, aby za∏o˝yç Ekoklub to pe∏ne zrozumienie, czym on jest.

To dlatego powsta∏ ten przewodnik, a tak˝e strona internetowa Ekoklubówwww.ecoclubes.org

Kolejny krok, to kontakt z Komitetem Regionalnym, tj. strukturà, która koordynujeprac´ Ekoklubów w danym regionie, a której zadaniem jest te˝ pomoc w powstawaniunowych grup oraz w∏àczenie ich w dzia∏ania na poziomie regionalnym. Aby dowiedzieçsi´, z kim si´ kontaktowaç, mo˝na napisaç do narodowej organizacji Ekoklubów(patrz Za∏àcznik numer 2). 

21

Rozdzia∏ drugi

Czego oczekuje si´od facylitatora Ekoklubu?

1. Kim jest facylitator Ekoklubu?Facylitator jest osobà doros∏à, pracujàcà z dzieçmi i m∏odzie˝à, w celu powo∏ania

i rozwijania Ekoklubu, rozumianego, jako jednostka organizacyjna, której zadaniemjest realizacja dzia∏aƒ zwiàzanych z ochronà Êrodowiska oraz ogólnie poj´tym dobremspo∏ecznym, jakie to zasady promowane sà przez Mi´dzynarodowà Sieç Ekoklubów. 

OdpowiedzialnoÊç facylitatora jest niezwykle wa˝na. To od niego zale˝y,czy m∏odzi cz∏onkowie Ekoklubu zmienià swoje spojrzenie na codzienne dzia∏ania,czy uwierzà w filozofi´ altruzimu i spróbujà zmieniaç ludzkie zwyczaje w celu poprawystanu Êrodowiska. Rola facylitatora mo˝e zatem sprowadzaç si´ do:

wspierania ka˝dego cz∏onka grupy, w formie zach´cania go do samorozwoju orazpomocy w  wype∏nianiu jego zadaƒ,

sk∏aniania innych do zaanga˝owania si´ w dzia∏ania,

edukowania, monitorowania sytuacji trudnych, konfliktowych, utrzymywaniarównowagi w grupie, 

uÊwiadomienia cz∏onkom Ekoklubów, jakà rol´ pe∏nià w ce∏ej strukturze sieci,

promowania zasad dialogu oraz wspó∏pracy spo∏ecznej, wzajemnego szacunkui tolerancji, w celu stworzenia atmosfery potrzebnej do rozwoju grupy, która sprzyjasamodoskonaleniu jej cz∏onków,

pomocy w wypracowaniu w Ekoklubie wspólnej wizji i misji,

podnoszenia ÊwiadomoÊci nieograniczonych mo˝liwoÊci rozwoju jednostki,przy uwzgl´dnieniu uwarunkowaƒ zewn´trznych, 

wspó∏dzia∏ania z dyrekcjà szkó∏, w∏adzami lokalnymi, firmami, rodzinami itp.

Charakterystyczne dla facylitatora jest to, ˝e wp∏ywa on na grup´ w sposóbpoÊredni. To odró˝nia jego rol´ od tej, którà pe∏ni nauczyciel szkolny, b´dàcy naturalnymliderem w grupie. W przypadku Ekoklubu, facylitator - osoba doros∏a - pomagadzieciom i m∏odzie˝y rozwijaç si´ i przyjmowaç na siebie rol´ lidera. Poprzez edukacj´i umiej´tne motywowanie, wspiera on proces dojrzewania m∏odych do autonomicznegopodejmowania decyzji oraz samodzielnego organizowania dzia∏aƒ. 

Najbardziej skuteczne narz´dzie, którym facylitator dysponuje, to wiedza:na temat siebie samego, na temat grupy oraz na temat swojego wp∏ywu na grup´.ZdolnoÊç do wykorzystania potencja∏u pojedynczego cz∏onka grupy z korzyÊcià dlaogó∏u, jest zasadnicza w ca∏ym procesie uczestnictwa w Ekoklubach. Ponadto,facylitator nie tylko powienien znaç swoje mocne strony, ale tak˝e byç Êwiadomymswych s∏aboÊci.

Ka˝da grupa ma swojà specyfik´. Wiedza na temat podstawowych zasaddynamiki grupowej pozwala facylitatorowi osiàgnàç wi´kszà spójnoÊç zespo∏u, stworzyçpozytywnà atmosfer´, w której uczestnicy ch´tniej dzielà si´ swoimi emocjamii prze˝yciami. Radzenie sobie z konfliktami jest tak˝e cz´Êcià pracy z grupà, poniewa˝ich wyst´powanie jest czymÊ naturalnym, a czasem koniecznym i produktywnym. 

22

2. Kto mo˝e byç facylitatorem?Facylitatorem mo˝e byc ka˝da osoba doros∏a, „zainteresowana dzia∏aniami,

jakie podejmujà Ekokluby, wra˝liwa i Êwiadoma, jeÊli chodzi  o sprawy spo∏ecznei te dotyczàce Êrodowiska, lubiàca prac´ z m∏odzie˝à”.

Praca facylitatora wymaga zazwyczaj wiele czasu i energii, ze wzgl´du napotrzeby m∏odzie˝y i dzieci, ale mo˝e byç tak˝e bardzo satysfakcjonujàca. OczywiÊcie,posiadanie szeregu konkretnych cech osobowoÊciowych jest niezb´dne do podj´ciatakiego wyzwania. Przez lata dzia∏alnoÊci Ekoklubów, rola facylitatora by∏a wype∏nianaprzez ludzi o ró˝nym wykszta∏ceniu i ró˝nych profesjach, na przyk∏ad, przez nauczycieli,ale tak˝e przez by∏ych cz∏onków Ekoklubów, którzy doroÊli do tego, aby przyjàç nowàfunkcj´ w organizacji.

Aby dobrze wykonywaç prac´ facylitatora, nale˝y znaç i akceptowaç wizj´oraz misj´ ruchu Ekoklubów.  Dlatego facylitator powinien trzymaç si´ nast´pujàcychzasad: 

mieç pozytywny wp∏yw na cz∏onków Ekoklubu oraz na spo∏ecznoÊç lokalnà,aby wywo∏ywaç zmiany, które pomogà poprawiaç jakoÊç ich ˝ycia, 

promowaç wartoÊci demokratyczne, aby ka˝dy móg∏ uczestniczyç, wypowiadaçsi´, g∏osowaç, by mia∏ mo˝liwoÊç wyboru i kandydowania w ramach organizacji,

post´powaç wed∏ug zasady równoÊci, aby ˝aden cz∏onek Ekoklubu nie by∏dyskryminowany ze wzgl´du na p∏eç, wiek, wyznanie, ras´, sytuacj´ ekonomicznà,sprawnoÊç, czy poglàdy polityczne,

przyznawaç prawo m∏odym ludziom do wprowadzania zmian w swoichspo∏ecznoÊciach, wspierajàc ich w procesie tworzenia bardziej sprawiedliwegospo∏eczeƒstwa.

23

3. Podstawy pracy facylitatoraW coraz bardziej zindywidualizowanym i wytwarzajàcym nierównoÊci Êwiecie,

istotne jest uwra˝liwanie m∏odzie˝y na takie wartoÊci, jak: poszanowanie Êrodowiska,zaanga˝owanie, solidarnoÊç, tolerancja i szacunek dla przysz∏ych pokoleƒ („w oparciuo nasze doÊwiadczenia, mocno wierzymy, ̋ e konieczne jest kontynuowanie pozytywnychdzia∏aƒ, nasze spo∏eczeƒstwo musi wziàç na siebie obowiàzek budowania tkankispo∏ecznej opartej na kulturze empatii, szczodroÊci, wolontariatu i solidarnoÊci”). 

Aby za∏o˝yç Ekoklub, konieczne jest, aby doros∏a osoba zaistnia∏a jakofacylitator i pomog∏a m∏odzie˝y stworzyç misj´ stowarzyszenia, uzgodniç regu∏y,mechanizmy uczestnictwa oraz plan dzia∏ania rozumiany jako projekt. Nastepnie,zadanie facylitatora powinno sprowadzaç si´ do pomocy we wdra˝aniu projektu orazzasad wspó∏dzia∏ania, zapewnieniu m∏odzie˝y poczucia bezpieczeƒstwa, s∏u˝eniu imradà i wsparciem.

Udzia∏ dzieci i m∏odych ludzi w pracach Ekoklubu zaowocuje zrealizowaniemprzez nich konkretnych dzia∏aƒ. Poza tym, b´dà oni mogli: 

zapoznaç si´ z zasadami organizacji;

rozwinàç poczucie przynale˝noÊci do grupy, która ich wspiera;

wype∏niaç zadania zgodne ze swoimi zainteresowaniami i umiej´tnoÊciami;

rozbudziç poczucie pewnoÊci siebie;

doÊwiadczyç sensu dzia∏aƒ na rzecz innych.

Wszystko to przyczynia si´ do wzmacniania spo∏eczeƒstwa obywatelskiego,rozwoju systemu demokratycznego. 

4. Cele, które przyÊwiecajà facylitatoromw ich pracy z cz∏onkami Ekoklubów Facylitator b´dzie stara∏ si´ promowaç wÊród dzieci i m∏odzie˝y nast´pujàce

wartoÊci i zachowania:

szacunek dla spo∏eczeƒstwa i Êrodowiska,

organizacja dzia∏aƒ na rzecz dobra wspólnego,

solidarnoÊç i zaanga˝owanie w oparciu o konkretne akcje,

tolerancja i dobra komunikacja z innymi,

dialog i porozumiewanie si´,

poszanowanie dla odmiennoÊci, ró˝norodnoÊci,

waga uczestnictwa spo∏ecznego,

du˝y szacunek dla pracy wolontarystycznej,

wspomaganie wy∏aniajàcych si´ liderów o du˝ym poczuciu identyfikacjiz organizacjà,  o du˝ych zasobach empatycznych,

zainteresowanie celami, rolà i dzia∏aniami lokalnych organizacji(zarówno rzàdowych, jak i pozarzàdowych),

rozwijanie ÊwiadomoÊci spo∏ecznej i wagi problemów lokalnych - ekologicznych,ekonomicznych i kulturowych.

24

5. Wyzwania dla facylitatora na ró˝nychetapach powstawania Ekoklubu

Bardzo wa˝ne jest tak˝e, aby facylitator by∏ Êwiadomy nast´pujàcych wyzwaƒ:

mo˝liwy spadek liczby cz∏onków Ekoklubu (zdolnoÊç do rozpoznawania powodówtakiego zjawiska oraz umiej´tne przeciwdzia∏anie),

gotowoÊç do oddania „w∏adzy” w r´ce dzieci i m∏odzie˝y, przekonanie o ich nadrz´dnej roli w strukturach Ekoklubu,

hamowanie przejawów autokratycznych wÊród liderów Ekoklubu,

akceptacja dla zmian motywacji nastolatków, zwiàzanych z ich m∏odym wiekiemoraz mogàcych negatywnie wp∏ywaç na grup´; pokonywanie zniech´cenia,które mo˝e byç rezultatem oboj´tnoÊci lub odrzucenia przez spo∏ecznoÊç;pomoc w zrozumieniu, ˝e proces zmian wymaga czasu i cierpliwoÊci,

kszta∏towanie dojrza∏oÊci organizacyjnej grupy, dzi´ki czemu m∏odzie˝mo˝e przezwyci´˝yç poczàtkowe tendecje anarchistyczne i zrozumieçistot´ formalnego podzia∏u ról,

promowanie wy∏aniania si´ liderów zdolnych do wzi´cia na siebie odpowiedzialnoÊcina szczeblu lokalnym oraz narodowym; zapobieganie poczuciu sfrustrowania,kiedy zmiana zakresu dzia∏aƒ spowoduje luk´  w dotychczas wype∏nianychobowiàzkach,

przezwyci´˝anie mo˝liwych kryzysów zwiàzanych ze zmianami wieku cz∏onkówEkoklubu (najcz´Êciej wyst´pujàce w zwiàzku z zakoƒczeniem szko∏y Êredniej,zw∏aszcza, kiedy cz∏onkowie Ekoklubu kontynuujà nauk´ w innej miejscowoÊci),a tak˝e zmianami w ciàgu roku kalendarzowego (poniewa˝ dzieci i m∏odzie˝dostosowujà swoje dzia∏ania do cyklu szkolnego), 

unikanie jakiegokolwiek zaanga˝owania politycznego Ekoklubu, nie zwiàzanegoz zainteresowaniem jego cz∏onków,

powstrzymywanie wszelkich konfliktów personalnych, jeÊli nie sà one zwiàzanez Ekoklubem,

pog∏´bianie wiedzy teoretycznej oraz praktycznych umiej´tnoÊci, aby byç corazlepszym facylitatorem. 

Pierwsze wyzwanie facylitator musi podjàç, aby zintegrowaç ludzi  w ró˝nymwieku, o ró˝nych doÊwiadczeniach, w ramach jednego Ekoklubu. Wymaga touruchomienia procesu edukacji spo∏ecznej, to znaczy, dà˝enia do wzajemnej akceptacjioraz wytworzenia przyjacielskich realcji wÊród cz∏onków grupy. 

Drugie wyzwanie to piel´gnowanie tzw. „ducha zespo∏u” oraz oddawanieodpowiedzialnoÊci za realizacj´ celów stowarzyszenia w r´ce jego cz∏onków,wypracowania dobrej organizacji w ramach Ekoklubu. 

Po trzecie, facylitator musi dà˝yç do rozwoju grupy. Jednak, aby sprostaçtemu wyzwaniu, nale˝y jasno zdefiniowaç funkcje, powody, dla których powstajàEkokluby, cele pracy oraz sposoby ich osiàgania. Niekonwencjonalne dzia∏anie b´dziedobrym narz´dziem, aby zach´caç nowe osoby do pryz∏àczenia si´ do Ekoklubu,natomiast dobra i przyjazna atmosfera pozwoli utrzymaç wysoki poziom zaanga˝owania. 

Jako czwarte wyzwanie dla facylitatora jawi si´ uÊwiadamianie m∏odym ludziomsensu i celowoÊci wszystkich dzia∏aƒ. Kierunek, w jakim b´dzie rozwija∏ si´ danyEkoklub, w du˝ej mierze b´dzie zale˝a∏ od wyobraêni i zdolnoÊci jego facylitatoraoraz od jego gotowoÊci do dzielenia si´ swoimi doÊwiadczeniami i talentem.

25

6. Struktura facylitatoróww Mi´dzynarodowej Sieci EkoklubówW ramach Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów dzia∏a tzw. Rada Konsultacyjna,

która sk∏ada si´ z promotorów narodowych wszystkich krajów nale˝àcych do organizacji.Promotorzy narodowi wybierani sà przez facylitatorów. Zadania Rady Konsultacyjnejsà nast´pujàce:

wsparcie pracy promotorów oraz facylitatorów poprzez systematyczne szkoleniaz zakresu zwi´kszania ich wiedzy i umiej´tnoÊci koniecznych do rozwojuruchu Ekoklubów,

koordynowanie wspólnych akcji oraz poszukiwanie na nie Êrodków finansowych,

zapewnienie systematycznego przep∏ywu informacji pomi´dzy promotoraminarodowymi, a m∏odymi cz∏onkami organizacji. 

26

Rozdzia∏ trzeci

Wyzwania dla cz∏onków Ekoklubu 

Jako materia∏ do refleksji, prezentujemy poni˝ej kilka podstawowych pytaƒw odniesieniu do podejmowanych przez Ekoklub dzia∏aƒ na rzecz dobrawspólnego. 

1. Czy musimy coÊ robiç, aby odpowiedzieçna potrzeby spo∏eczne i ekologiczne?Aby rozpoczàç analiz´ wyzwaƒ wobec pracy na rzecz dobra wspólnego, nale˝y

na poczàtku odpowiedzieç sobie na kilka pytaƒ: 

Czy wokó∏ nas sà jakieÊ problemy spo∏eczne i ekologiczne?

Czy jest konieczne ich rozwiàzanie?

Czy jest mo˝liwe ich rozwiàzanie? 

Czy jesteÊmy w stanie rozwiàzaç je w odpowiednim momencie? 

Jak je rozwiàzaç? 

Kto zamierza je rozwiàzaç? 

Ten zestaw pytaƒ daje nam wskazówki, czy istniejà jakieÊ sprawy, na rzeczrozwiàzania których mo˝emy aktywnie dzia∏aç, nawet jeÊli dostrzegamy jeszcze inneproblemy, których rozwiàzania nie jesteÊmy w stanie znaleêç.

2. Kiedy dzia∏amy na rzecz czyjegoÊ dobra?Kiedy proponowane przez nas rozwiàzanie, pomaga chroniç czyjàÊ godnoÊç,

wtedy powinno staç si´ ono priorytetem Ekoklubu.

Zasada jest nast´pujàca: NIE dla wyr´czania kogoÊ, TAK dla pracy, wysi∏kui przestrzegania wspólnych wartoÊci.

Tylko wtedy, b´dzie mo˝liwe osiàgni´cie zrównowa˝onego rozwoju opartegona  wzmacnianiu potencja∏u jendostki.

Aby dzia∏aç na rzecz Êrodowiska, konieczna jest praca nad poczuciem w∏asnejwartoÊci i godnoÊci. Tylko wtedy, b´dziemy mogli braç aktywny udzia∏ w rozwojuspo∏ecznoÊci lokalnej.

27

4. Organizacja pozarzàdowajako autor rozwiàzaƒ 

Nadu˝ywane czasem zdanie: “ZJEDNOCZENI - STOIMY, PODZIELENI - UPADAMY”jest dziÊ nadal aktualne, nie tylko dla Ekoklubu, ale dla ka˝dej grupy, poniewa˝:

dostarcza moralnego wsparcia dla uczestników grup,

przyczynia si´ do wymiany pomys∏ów,

promuje zintegrowany rozwój,

wytwarza wzajemne zaufanie,

wzmacnia hojnoÊç.

Kiedy grupa zaczyna si´ rozwijaç i konsolidowaç, staje si´ konieczne ustanowieniepewnych zasad dla uczestników:

wzmacnianie to˝samoÊci ka˝dego z nich,

ukonkretnienie roli w grupie,

potrzeba poczucia bezpieczeƒstwa,

wiedza na temat praw ka˝dego z uczestników,

poparcie wspólnych celów grupowych.

3. Czym jest organizacja pozarzàdowa- NGO (non-governmental organization)?

Co to jest?

Jak?

WARTOÂCI

Grupa pracujàcana rzecz

dobra wspólnego

NGO

Szacunek

PrzejrzystoÊç

SkutecznoÊç

Wolontariat

Wytrwa∏oÊç

CierpliwoÊç

Tolerancja

KreatywnoÊç

Samoocena

Tolerancja

28

Rozdzia∏ czwarty

Powo∏anie Ekoklubu:Czego potrzebujemy, aby pomys∏ sta∏ si´rzeczywistoÊcià?

1. Projektowanie wspólnej wizji“Wizja jest mentalnym obrazem przysz∏ego stanu organizacji, zarówno tego,

który jest mo˝liwy, jak i tego, który jest po˝àdany; mglista jak sen, ale jednoczeÊnieprecyzyjna, niczym cel, do którego zmierzamy; wizja, to wyobra˝enie przysz∏oÊciorganizacji, które jest wiarygodne, zrozumia∏e i realne, a które pomaga rozwijaçsytuacj´ obecnà.” Posiadanie wizji oznacza liczenie si´ z indywidualnym wyobra˝eniemka˝dego z cz∏onków, na temat kierunku rozwoju organizacji, spo∏ecznoÊci, krajulub ludzkoÊci… Wizj´ mo˝emy rozumieç, jako idea∏, do którego dà˝ymyi który, chocia˝ czasem mo˝e wydawaç si´ niedoÊcigniony, nadaje kierunek naszymdzia∏aniom.

Przyj´ta wizja powinna byç wspólna dla wszystkich, obejmowaç perspektyw´globalnà, jak i lokalnà, tzn. powinna uwzgl´dniaç potrzeby najbli˝szego otoczenia.OczywiÊcie, wizja nigdy nie b´dzie produktem ostateczny, poniewa˝ zawiera onaw sobie ˝ywe idee, które si´ rozwijajà i dojrzewajà. 

Wizja powinna byç kszta∏towana i zmieniana przez cz∏onków danej organizacji,wtedy bowiem wytycza ona kierunek podejmowanych dzia∏aƒ oraz staje si´ czynnikiemintegrujàcym grup´. Wspólna wizja jest si∏à motorowà organizacji.

åwiczenia pomocne przy tworzeniu wspólnej wizji. Aby wypracowaç wspólnàwizj´, mo˝emy zadaç sobie nastepujàce pytanie: „Jak wyobra˝amy sobie przysz∏oÊçPolski w okresie nast´pnych 10 lat?” Pytanie to, zadawane ka˝demu indywidualnie,zmusi cz∏onków grupy do kreowania wspólnego obrazu przysz∏oÊci w oparciu o swojemarzenia i wyznawane wartoÊci. Wtedy, ka˝dy uczestnik b´dzie móg∏ zaprezentowaçswoje pomys∏y.

Zazwyczaj nie wykonujemy çwiczenia kszta∏towania wspólnej wizji przysz∏oÊci.Jednak˝e, chocia˝ mo˝e si´ to wydawaç czymÊ trudnym i niejasnym na poczàtku,konieczne jest powtarzanie tego zadania. Prawdopodobne jest, ˝e uczestnicy b´dàwyra˝aç podobne poglàdy i opinie. 

Dobrym pomys∏em jest zapisanie wizji ka˝dego uczestnika na tablicy, tak,˝eby ka˝dy móg∏ jà zobaczyç; jeÊli pojawià si´ podobne pomys∏y, wystarczy postawiçkrzy˝yk przy to˝samych stwierdzeniach. Opcja, która zyska najwi´ksze poparcie,b´dzie wyra˝aç wspólne dà˝enia. Niezale˝nie od wyniku, wszystko to, co zosta∏ozapisane na tablicy, powinno byç zaprotoko∏owane.

29

2. OkreÊlanie misji organizacjiJeÊli wizja jest idea∏em, misja okreÊla sposób, w jaki ten idea∏ mo˝e zostaç

osiàgni´ty. Misja wyra˝a konkretne cele organizacji, wskazujàc grup´ docelowà, jakrównie˝, definiuje mo˝liwe dzia∏ania. „Wizja jest marzeniem, podczas, gdy misjawskazuje mo˝liwoÊci przekszta∏cenia marzenia w rzeczywistoÊç, przy wykorzystaniuposiadanych zasobów”. Misja wywiera na nas nieustannà presj´, aby dà˝yç dowcielenia jej w ˝ycie, co jednoczeÊnie zmusza nas do ciàg∏ego samodoskonalenia.

2.1. Osiàgni´cie porozumienia w zakresie tego,co ma byç zrobioneKiedy wspólna wizja zosta∏a ju˝ stworzona, nast´pny krok to ustalenie, co

powinno byç zrobione, aby jà urzeczywistniç. W ten sposób wytyczamy konkretnykierunek rozwoju misji, który uzasadnia istnienie grupy.

åwiczenia pomocne przy uzgadnianiu tego, co powinno byç zrealizowane.Uczestnicy mogà wypracowaç - indywidualnie lub w grupie - list´ rzeczy, które ka˝dyz nich chcia∏by zrobiç, aby realizowaç misj´. Jako pomoc mo˝emy zadaç uczestnikomnast´pujàce pytanie: „Aby dà˝yç do zdefiniowanej przez was wizji przysz∏oÊci, jakiekonkretne dzia∏ania mo˝e podjàç grupa, bioràc pod uwag´ waszà wiedz´, umiej´tnoÊcii zainteresowania?” Po kilku minutach ka˝dy - indywidualnie lub w imieniu zespo∏u,w którym pracowa∏ - mo˝e zapisaç na tablicy najwa˝niejsze punkty.

Nast´pnie, grupa powinna zastanowiç si´, co mo˝e osiàgnàç i czego sienauczyç, realizujàc poszczególne dzia∏ania, które zaproponowano. Aby przeprowadziçten etap, mo˝na zadaç szereg pytaƒ, które pomogà grupie sformu∏owaç precyzyjnecele. Niektóre przyk∏ady pytaƒ:

SpoÊród tego, co chcemy zrobiç:

I. Które kwestie lub potrzeby uwa˝amy za najwa˝niejsze lub najpilniejsze?

II. W odniesieniu do kwestii i potrzeb, które wymieniliÊmy, jakie dzia∏ania najch´tniejchcielibyÊmy realizowaç?

III. Które z wy˝ej wymienionych dzia∏aƒ sà zwiàzane z naszym spotkaniempoÊwi´conym Ekoklubom?

IV. Jakie dzia∏ania mo˝emy zrealizowaç z najwi´kszym sukcesem? 

V. Czy mo˝emy liczyç na wsparcie innych osób lub mediów potrzebnychdo realizowania naszych dzia∏aƒ?

Przy ka˝dym pytaniu wybrana opcja mo˝e byç zaznaczana krzy˝ykiem, abyuzyskaç jakieÊ wspólne stanowisko. Ostatecznie, najbardziej preferowane opcje mogàbyç wybrane w drodze g∏osowania (przez podniesienie r´ki). Wybrana propozycjawyznaczy profil dzia∏aƒ grupy. OczywiÊcie, wszystkie propozycje winny byç poddaneg∏osowaniu i zaprotoko∏owane. 

JeÊli nie mo˝emy znaleêç odpowiedzi na jakieÊ pytanie, albo nie pojawiajà si´˝adne pomys∏y na dzia∏anie, mo˝emy zrobiç szybki przeglàd tego, jak pracujàorganizacje pozarzàdowe i wykorzystaç to jako inspiracj´ do zaplanowania w∏asnychdzia∏aƒ. W zwiàzku z tym, mo˝emy zaprosiç przedstawicieli organizacji pozarzàdowych,aby opowiedzieli o swoich projektach, albo dwiedziç siedziby wybranych organizacji,by zobaczyç ich prac´. Dobrze jest tak˝e, jeÊli facylitator ma kilka realnych pomys∏ów,które mo˝e zasugerowaç grupie.

30

2.2. OkreÊlanie misji organizacjiw odniesieniu do misji EkoklubówDefiniowanie misji, to opisanie w kilku s∏owach powodów istnienia grupy,

z uwzgl´dnieniem oczekiwaƒ jej cz∏onków oraz potrzeb spo∏ecznoÊci. „Misjà Ekoklubówjest poprawa warunków ˝ycia spo∏ecznoÊci” i ka˝dy z nich mo˝e sformu∏owaç swojàmisj´ w oparciu o wytyczne z Sieci jako ca∏oÊci.

„Misja jest deklaracjà intencji, które okreÊlajà istot´ organizacji, tzn. najwa˝niejszeelementy tworzàce jej to˝samoÊç. Beare i Caldwel (1992) wymieniajà zagadnieniafundamentalne dla wypracowania misji:

misja powinna prezentowaç pewne za∏o˝enia wyjaÊniajàce cele organizacji,    

stanowi ona wewn´trzny przewodnik organizacji, dzi´ki któremu cz∏onkowie wiedzà,nad czym pracujà i co chcà osiàgnàç,

nie powinna byç d∏u˝sza ni˝ 25 s∏ów,

proces opracowywania misji, zarówno jej formu∏owanie i póêniejsza dyskusjanad nià, powinien anga˝owaç jak najwi´kszà iloÊç osób”. 

Przyk∏ady misji:

„Naszà misjà jest rozwijanie spo∏eczeƒstwa obywatelskiego, którego integralnymelementem sà organizacje pozarzàdowe i inny inicjatywy obywatelskie” (Sieç WspieraniaOrganizacji Pozarzàdowych SPLOT).

„Naszà misjà jest pobudzanie ÊwiadomoÊci ekologicznej, promowanie kulturyekologicznej i zdrowego stylu ˝ycia, dzia∏ania na rzecz ochrony roÊlin, zwierzàt i ichnaturalnych siedlisk, zapobieganie degradacji Êrodowiska. Chcemy tworzyç spójnyobraz Êwiata oparty na poszanowaniu wszelkich form ˝ycia” (OÊrodek Dzia∏aƒEkologicznych „èród∏a”).

Dobrze jest, kiedy jeden z cz∏onków grupy zajmie si´ popularyzacjà wizji i misjiorganizacji wÊród innych uczestników.

åwiczenia pomocneprzy okreÊlaniu misji. JeÊlidzia∏ania do realizacji zosta∏yzaplanowane, po zapoznaniusi´ z powy˝szymi uwagamiteoretycznymi, mo˝emyprzystàpiç do wypracowaniamisj i . Mo˝emy poprosiçuczestników o sformu∏owaniemisji w ma∏ych grupach, anastepnie przenieÊç je natabl ic´. Dalej , mo˝emyzaznaczyç pewne wspólnepomys∏y w celu wypracowaniawersji finalnej, podkreÊlajàcdodatkowo elementy, któremo˝na do misji w∏àczyç pozatym. Z kolei, musimy osiàgnàçkonsensus, akceptacj´ ostatecznej wersji wypracowanej misji. OczywiÊcie, wszystkoto, co pojawi∏o si´ na tablicy powinno zostaç zaprotoko∏owane. 

31

3.  OkreÊlanie grupy doceloweji mo˝liwych sojuszników EkoklubuGrupa docelowa to osoby, do których organizacja kieruje swoje dzia∏ania

i na korzyÊç których pracuje. OkreÊlanie konkretnych odbiorców pozwala z sukcesemkoordynowaç dzia∏ania podejmowane przez organizacj´ oraz zaanga˝owane osoby.W zwiàzku z tym, ka˝dy musi odpowiedzieç sobie na nast´pujàce pytanie: „Czyjepotrzeby powinniÊmy wziàç pod uwag´, czyje problemy rozwiàzaç, aby organizacjaosiàgn´∏a swoje rezultaty?” Odpowiadajàc na to pytanie, zdefiniujemy odbiorc´, jakokogoÊ, kto skorzysta z oferty organizacji i kto zechce staç si´ wa˝nà cz´Êcià dzia∏aƒ.

Sojusznicy, natomiast, to osoby, które w pewien sposób przyczyniajà si´ dodzia∏aƒ na rzecz grupy docelowej, niezale˝nie, czy funkcjonujà w ramach, czy pozaorganizacjà. Dzia∏ajà oni poza ÊwiadomoÊcià tego, jaki wp∏yw majà na realizacj´ celóworganizacji, a tak˝e niezale˝nie od woli ich osiàgania. Cz´sto sà to osoby,które w pewien sposób wspó∏pracujà z grupà odbiorców oraz dà˝à do tych samych,co oni, celów. Nie muszà si´ znaç       ze sobà, ani te˝ organizowaç podobnych akcji;mogà nawet stanowiç swego rodzaju konkurencj´ dla naszej organizacji.Dlatego, najpierw pojawia si´ potrzeba zdefiniowania, kto mo˝e byç sojusznikiemorganizacji, a nastepnie, ch´ç  kontaktu z nim dla uÊwiadomienia mu sensu dzia∏aƒna rzecz grupy docelowej. Taka strategia jednoczenia ze sobà sojuszników (przyjmujàc,˝e poziom ich odpowiedzialnoÊci b´dzie si´ zmienia∏), pozwala zwi´kszyç wsparciedla planowanej pracy i, jednoczeÊnie, eliminowaç przeszkody podczas jej realizacji.

åwiczenia pomocne przy definiowaniu odbiorców. U˝ytecznym çwiczeniemdo identyfikacji odbiorców dzia∏aƒ organizacji mo˝e byç postawienie nast´pujàcegopytania: „Komu chcemy pomóc poprzez nasze dzia∏ania?” lub, innymi s∏owy: „Komuchcemy pomóc poprzez naszà prac´?” Nast´pnie, ka˝dy cz∏onek grupy mo˝eprezentowaç swoje pomys∏y, definiujàc ró˝nych odbiorców. W tym wypadku konieczneb´dzie podj´cie wspólnego wysi∏ku w celu okreÊlenia ostatecznej grupy docelowej,aby nie rozpraszaç dzia∏aƒ organizacji. 

32

Rozdzia∏ piàty

Wewn´trzna struktura Ekoklubu:Jak zapewniç w∏aÊciwefunkcjonowanie grupy?

1. Rodzaje grupWed∏ug badaƒ przeprowadzonych przez Kurta Lewina (uwa˝anego za autora

teorii procesu grupowego) na grupach dzieci´cych przed I Wojnà Âwiatowà, wewn´trznefunkcjonowanie organizacji, uzale˝nione od poziomu zaanga˝owania jej cz∏onkóww proces podejmowania decyzji, mo˝e przybieraç trzy ró˝ne formy: 

autokratyczne rzàdy - skoncentrowane na jednej osobie, która zarzàdzadzia∏aniami grupy;

pozarzàdowà (laissez-faire, co, t∏umaczàc z francuskiego, znaczy ‘pozwól byç’,lub ‘pozwól dzia∏aç’);

rzàdy demokratyczne, w których wszyscy czlonkowie grupy biorà udzia∏w podejmowaniu decyzji.

33

W ka˝dym z tych trzech przypadków inna b´dzie efektywnoÊ wspó∏pracy:

grupy zarzàdzane autokratycznie sà skuteczne, jeÊli czujà silnà kontrol´ lidera,ale ich wydajnoÊç spada, kiedy sà pozostawione bez nadzoru; grupy takieodczuwajà tak˝e wewnetrzne napi´cie, które ustepuje, gdy za wszystkiegrupowe niepowodzenia winà obarcza si´ jednà osob´ (zjawisko koz∏a ofiarnego);

grupy typu laissez-faire sà mniej skuteczne i tak˝e charakteryzujà si´ wysokimpoziomem napi´cia wewn´trznego, gdy˝ konflikty w tym przypadku pojawiajà si´w procesie ustalania przywództwa lub wypracowywania norm; 

wreszcie grupy demokratyczne sà mniej efektywne ni˝ autorytarne, ale sà onebardziej trwa∏e, a poziom wewn´trznych napi´ç jest niski; sà one najbardziejefektywne w perspektywie d∏ugoterminowej i najbardziej przychylne osobistemurozwojowi cz∏onków.

Na podstawie powy˝szych przyk∏adów zak∏adamy, ˝e oparte na zasadziesolidarnoÊci organizacje m∏odzie˝owe powinny rozwijaç si´ w kierunku demokratycznym. 

34

2. Struktura wewn´trznaJak dzia∏aç w sposób demokratyczny oraz skuteczny?

JeÊli analizujemy wewnetrzne funkcjonowanie organizacji pozarzàdowej,musimy wziàç pod uwag´ jej dwa ró˝ne aspekty: 

zarzàdzanie, co w przypadku Ekoklubów oznacza cotygodniowe lub comiesi´cznespotkania, podczas których planowane i ewaluowane sà projekty, podejmowanesà decyzje w zakresie poszukiwania oraz alokacji Êrodków, omawiana jest struktura;

dzia∏anie, czyli codzienna praca organizacji, która - nawet jeÊli zawiera w sobiejakieÊ zadania adimnistracyjne - powinna byç skoncentrowana na wdra˝aniuprojektów. 

Korzystne dla organizacji jest oddzielenie zadaƒ i harmonogramów strukturzarzàdzajàcych od operacyjnych. Aby zrozumieç ró˝nic´ mi´dzy nimi, nale˝y pami´taç,˝e zadaniem zarzàdzajàcych jest decydowanie, jakie dzia∏ania nale˝y podjàç, natomiaststruktura operacyjna rozstrzyga, jak je wdra˝aç.

„Powo∏anie do ˝ycia organizacji nie jest sprawà prostà, poniewa˝ wymagakompromisu, zaanga˝owania, uczciwoÊci oraz determinacji. Jednak tym, co naprawd´tworzy organizacj´, sà jej cz∏onkowie: dzieci, m∏odzie˝ oraz facylitatorzy. Aby stworzyçEkoklub konieczne jest uczestnictwo wi´cej ni˝ dwóch osób, a tak˝e dobra komunikacja,zdolnoÊç do rozwiàzywania konfliktów i okreÊlania wspólnych celów, w∏aÊciwy podzia∏ról i zadaƒ. Nale˝y pami´taç, ˝e jeÊli cz∏onkowie Ekoklubu nie b´dà identyfikowaç si´z organizacjà, nie b´dà w stanie dobrze razem pracowaç na rzecz osiàgni´ciaza∏o˝onych celów”.

2.1. Organizowanie spotkaƒZarzàdzanie oraz proces podejmowania decyzji powinien anga˝owaç wszystkich

cz∏onków Ekoklubu, a zatem, dzieci i m∏odzie˝ tworzàca Ekoklub uczestniczyw cotygodniowych (comiesi´cznych) spotkaniach, majàc podczas nich prawo dowyg∏aszania opinii oraz g∏osowania.

„Sposób, w jaki przeprowadzane sà spotkania, uzale˝niony jest od etapurozwoju Ekoklubu. Na poczàtku to facylitator ustala temat oraz harmonogram spotkania.Z czasem jego rol´, przy jego wsparciu, przejmujà m∏odzi, którzy sà najwa˝niejszymiuczestnikami w tym procesie”.

Wa˝ne, aby organizowane cyklicznie spotkania spe∏nia∏y pewne formalnewymogi. Poni˝ej wyszczególniono wskazówki formalne, które pomagajà zapewniçaktywny udzia∏ ka˝dego z cz∏onków organizacji w procesie planowania orazpodejmowania decyzji:

przygotowanie harmonogramu spotkania, tzn. listy tematów do dyskusji spisanejwczeÊniej i zawierajàcej wszystkie propozycje cz∏onków grupy; 

okreÊlenie sta∏ego czasu spotkania oraz przestrzeganie go, po to, aby ka˝dy móg∏w nim wziàç udzia∏;  

ograniczenie czasu, w jakim ka˝dy z uczestników mo˝e si´ wypowiadaç, co pozwolika˝demu aktywnie w∏àczyç si´ do dyskusji;

przestrzeganie porzàdku zabierania g∏osu, co powinno byç zadaniem jednegoz obecnych na zebraniu; 

promowanie aktywnego uczestnictwa, by zaanga˝owaç ka˝dego, nawet tychnajbardziej nieÊmia∏ych;

zapisywanie wszystkich decyzji przyjmowanych na spotkaniach.35

2.2. “Ksi´ga minut” - sprawozdawczoÊçKsi´ga ta jest dokumentem, „w którym Sekretarz zapisuje wszystkie punkty

dyskutowane w trakcie spotkania oraz wszystkie decyzje podj´te przez cz∏onkówEkoklubu”. Sekretarz jest tak˝e odpowiedzialny za przechowywanie wszystkichprzychodzàcych oraz wychodzàcych dokumentów. 

Zapisy w ksi´dze stanowià podstaw´ zobowiàzaƒ cz∏onków zespo∏u stosowaniasi´ do podj´tych decyzji i wype∏niania przyj´tych zadaƒ.

Aby sprawozdanie by∏o wa˝ne, musi zawieraç:

Nag∏ówek okreÊlajàcy miejsce oraz dat´ spotkania.

Przedmiot ustaleƒ wraz ze wszystkimi omawianymi tematami(zgodnie z harmonogramem). 

Podpisy, bez których sprawozdanie nie jest wa˝ne.

Kiedy wszystkie punkty harmonogramu zosta∏y omówione, mo˝na zapisaçwnioski ze spotkania.

2.3. Plan spotkaniaPlan spotkania zawiera wszystkie punkty, które majà byç poddane dyskusji.

Jak ju˝ zaznaczono, jest on przygotowywany wczeÊniej na podstawie pytaƒ i sugestiiwszystkich cz∏onków grupy. Zwykle plan obejmuje:

1. List´ uczestników spotkania.

2. Czytanie oraz podpisanie ustaleƒ z poprzedniego spotkania. 

3. Przebieg zasadniczej dyskusji.

4. Prezentacj´ korespondencji przychodzàcej oraz wychodzàcej, zaproszenia na warsztaty, raporty, dane itp.

5. Zamkni´cie spotkania.

36

2.4. Statut Stowarzyszenia oraz Regulaminy.Statut Stowarzyszenia to dokument, który okreÊla ramy strukturalne Ekoklubu

i definiuje zasady w nim panujàce. Statut nie opisuje konkretnych dzia∏aƒ, poniewa˝one b´dà zawarte w projektach organizacji.

Za∏àcznik nr 1 zawiera wyciàg ze Statutu Narodowej Organizacji Ekoklubóww Argentynie, prezentujàc regu∏y jej funkcjonowania. 

Ka˝dy Ekoklub opracowuje tak˝e swoje w∏asne Regulaminy, okreÊlajàc normywspó∏pracy obowiàzujàce wszystkich cz∏onków. W tym przypadku wa˝ne jest, abyzasady te by∏y opracowane na drodze konsultacji. Tylko wtedy bowiem, sà uznawaneza nadrz´dne dla ka˝dego uczestnika Ekoklubu.

2.5. Podzia∏ rólW ramach struktury organizacyjnej Ekoklubów mo˝emy podzieliç cz∏onków

grup na M∏odych Doros∏ych oraz Seniorów (pomi´dzy 14 – 18 rokiem ˝ycia oraz 18– 25), którzy sà uprawnieni do podejmowania decyzji. Co szeÊç miesi´cy, przyzachowaniu zasad demokratycznych, przynale˝àcy do zespo∏u wybierajà swoje w∏adze,które sk∏adajà si´ z Prezydenta, Wice-prezydenta, Sekretarza Organizacyjnego,Sekretarza do Spraw Promocji oraz Sekretarza do Spraw SprawozdawczoÊci. Funkcjeka˝dego z nich sà nastepujàce:   

Prezydent jest odpowiedzialny za prowadzenie spotkaƒ, za przestrzeganie porzàdkuspotkania oraz zapewnienie mo˝liwoÊci udzia∏u w spotkaniu wszystkim cz∏onkomEkoklubu.Wiceprezydent ma za zadanie zast´powanie Prezydenta podczas jego nieobecnoÊci,a tak˝e koordynacj´ i nadzór nad warsztatami edukacyjnymi w Ekoklubie.Sekretarz Organizacyjny odpowiada za planowanie i organizowanie dzia∏aƒ Ekoklubu oraz za rejestracj´ jego cz∏onków. Sekretarz do Spraw Promocji jest odpowiedzialny za komunikacj´ z partnerami Ekoklubu oraz z jego otoczeniem, a tak˝e za rejestrowanie wszystkich akcji promocyjnych, które mia∏y miejsce.Sekretarz do Spraw SprawozdawczoÊci odpowiada za protoko∏owanie wszystkichdecyzji i ustaleƒ, jak te˝ akcji podejmowanych przez Ekoklub.

Zarówno facylitatorzy, jak i Juniorzy (cz∏onkowie Ekoklubu poni˝ej 14 roku˝ycia,) nie mogà braç udzia∏u w procesie podejmowania decyzji grupowych.

2.6. Uznawanie Ekoklubu oraz jego cz∏onków Aby byç oficjalnie uznanym za cz´Êç Mi´dzynarodowej Sieci, Ekoklub oraz

jego cz∏onkowie muszà udowodniç przynajmniej szeÊciomiesi´czny okres swojejdzia∏alnoÊci, a dodatkowo, wykazaç ustalenia w zakresie przyjmowania nowychcz∏onków. Dopóki powy˝sze warunki nie zostanà spe∏nione, Ekoklub b´dzie uznawanyza nieoficjalny, a osoby go tworzàce, b´dà mia∏y status „cz∏onków kandydujàcych”.

2.7. Dzia∏ania operacyjneOczywiste jest, ˝e Ekoklub funkcjonuje poprzez wdra˝anie projektów, a wi´c

anga˝owanie wszystkich tych cz∏onków, którzy pracujà  w ramach danej akcji.Koordynacja zadania spoczywa na jednym z cz∏onków grupy, wyznaczonym podczasspotkania Ekoklubu i uwa˝anym za najbardziej kompetentnego w danej dziedzinie.Na ka˝dym spotkaniu koordynator zatrudnia kolejne osoby do procesu podejmowaniadecyzji i realizacji dzia∏aƒ w ramach projektu.

37

3. Komunikacja wewn´trznaW wielu organizacjach komunikacja wewn´trzna oraz zewn´trzna wydaje si´

byç sprawà zaniedbywanà. Jednak˝e, zarówno dla Sieci Ekoklubów, jak i dlapojedynczych grup komunikacja wewn´trzna powinna staç si´ priorytetem i stanowiçintegralnà cz´Êç codziennego funkcjonowania organizacji. Jeden z cz∏onków Ekoklubupowinien zostaç oddelegowany tylko do tego zadania.  

Komunikacja wewn´trzna zak∏ada informowanie cz∏onków grupy o wszystkichdzia∏aniach podejmowanych przez nià, o trudnoÊciach, z jakimi si´ spotykajà w trakciepracy, przekazywanie ich opinii, przekonaƒ oraz wàtpliwoÊci. Chocia˝ komunikacjawewn´trzna zale˝y od potrzeb grupy, wymaga ona tak˝e pewnych regu∏, które jàporzàdkujà, np. okreÊlenie miejsca i czasu cyklicznych spotkaƒ, planowaniaharmonogramu spotkaƒ, jednak w taki sposób, aby pozostawiç przestrzeƒ dla sugestiicz∏onków grupy. 

Brak komunikacji wewn´trznej powoduje konflikty i niepokój w grupie, jestprzyczynà nieporozumieƒ, podzia∏ów, niezgody oraz bezczynnoÊci ludzi i ca∏ejorganizacji. Aby uniknàç tego, grupa powinna stworzyç atmosfer´ szczeroÊci i zaufania,pokonujàc strach cz∏onków przed wyra˝aniem ich uczuç, opinii, poniewa˝ to l´k jestg∏ównà przeszkodà w komunikacji.

38

4. Rozwiàzywanie konfliktów„Konflikty sà w∏aÊciwe dla ka˝dego zespo∏u ludzi. Sà one nieuniknione

i konieczne, poniewa˝ mogà wspomagaç rozwój grupy, z drugiej strony jednak, mogàoddzia∏ywaç na nià destrukcyjnie, kiedy pozostajà przez d∏ugi czas nierozwiàzane.Ka˝dy mo˝e wykazywaç innà strategi´ post´powania wobec konfliktu. Najbardziejpo˝àdanym zachowaniem w przypadku jego pojawienia si´, jest powa˝nepotraraktowanie go. Najlepszym sposobem znalezienia rozwiàzania jest, po pierwsze,rozpoznanie przyczyn konfliktu i nast´pnie przemyÊlenie, jak je usunàç”.

Konflikt mo˝e wynikaç z ró˝nych pryzczyn: konkurowania o w∏adz´,autorytarnegoi samowolnego podejÊcia do grupy, ch´ci udowodnienia swoich racji, braku dojrza∏oÊci,braku jasnych zasad organizacyjnych, dyskryminacji, braku zaanga˝owania, ch´ciobrony swoich w∏asnych interesów, które stojà w sprzecznoÊci z interesami grupy…Wa˝nà rzeczà jest zrozumienie, co si´ naprawd´ dzieje. Dlatego nale˝y dotrzeç dokorzeni konfliktu. Niepokój jest tylko czubkiem góry lodowej i, aby rozwiàzaç konflikt,nie wystarczy go wyciszyç, poniewa˝ wybuchnie on ponownie. G∏´bokie pryzczynykonfliktu powinny zostaç zidentyfikowane. Jak?

ObecnoÊç mediatora jest w tym momencie bardzo przydatna, a jego rol´ mo˝emyzdefiniowaç w nastepujàcy sposób:

Pozwoliç ka˝dej ze stron zabraç g∏os.

Nie stawaç po ˝adnej ze stron bez uwa˝nego ich wys∏uchania.

Nie traciç kontroli, ani nie z∏oÊciç si´ (utrata panowania nad sobà powoduje utrat´kontroli nad sytuacjà).

Próbowaç osiàgnàç ust´pstwa ka˝dej ze stron, aby w rezultacie dojÊçdo porozumienia.

Nie straciç wizji ostatecznego celu, pozwalajàc na ust´pstwa w mniej istotnychsprawach.

39

5. Rozwój grupy„Ze wzgl´du na ró˝ne czynniki, motywacja oraz uczestnictwo cz∏onków Ekoklubu

stanowià proces dynamiczny, co zmusza nas do okreÊlenia fazy rozwoju,w której dany Ekoklub si´ znajduje. Pozwoli nam to znaleêç najlepsze metody pracyz grupà, komunikowania si´ z nià oraz integracji jej cz∏onków. Ka˝da grupa mo˝eznajdowac si´ w którejÊ z poni˝ej wymienionych faz:

1. Poczàtek

2. Wzrost

3. Indywidualne i grupowe potwierdzanie swojej to˝samoÊci 

4. Konsolidacja i harmonia”

„Na ka˝dym z tych etapów, Ekoklub inaczej organizuje swojà prac´, a zatem,ka˝dy powinien byç przygotowany na zmiany, które b´dà mia∏y miejsce w organizacji,a tak˝e na to, ˝e nowi cz∏onkowie moga do∏àczaç do grupy na ró˝nych etapachjej rozwoju i sposób ich adaptacji b´dzie zró˝nicowany.  

1. Po pierwsze, dzieci i m∏odzie˝, które do∏àczajà do Ekoklubu czujà si´ niepewnie,niech´tnie si´ anga˝ujà i podejmujà wyzwania, nie znajà celów organizacji, a tak˝eobawiajà si´ wyra˝ania swoich poglàdów i pomys∏ów. To jest trudny i decydujàcyetap, poniewa˝ ka˝dy z nowych cz∏onków nie jest jeszcze pewien, czy chce pozostaçw organizacji, co w rezultacie mo˝e zakoƒczyç si´ jej opuszczeniem. Po tympoczàtkowym okresie, wszyscy zaczynajà si´ lepiej poznawaç, sprawdzajàc swojeumiej´tnoÊci i zdolnoÊci oraz wzmacniajàc wewn´trzne relacje i powiàzania. Wszyscystarajà si´ stworzyç przyjaznà, rodzinnà atmosfer´ oraz poczucie zmierzania dowspólnych celów. 

2. Druga faza, to wzrost. Rozpoczyna si´ ona, kiedy organizacja ustanawia swojew∏adze oraz konkretne zadania, planuje swoje spotkania i dzia∏ania. Wtedy tak˝epojawiajà si´ pierwsze konflikty. Wynikajà one zwykle z niezdolnoÊci do wyboru w∏adz,wype∏nienia pewnych zadaƒ, albo z tego, ˝e cz∏onkowie grupy próbujà wywalczyçwi´kszà w∏adz´ ni˝ wynika to z ustaleƒ i struktury. Konflikty sà cz´Êcià codziennego˝ycia organizacji, jednak zawsze nale˝y próbowaç je identyfikowaç oraz poszukiwaçw∏aÊciwych rozwiàzaƒ, co zapobiega ich eskalacji. Konflikty nie sà jedynymi trudnoÊciami,które pojawiç sie mogà na tym etapie. Cz´sto towarzyszy im z∏y sposób koordynacjidzia∏aƒ, brak dobrej komunikacji itp. Z tych powodów wiele organizacji bywarozwiàzanych.

3. Trzeci etap, to konsolidacja oraz osiàganie harmonii w ramach organizacji. Nie maju˝ wi´cej wàtpliwoÊci. Cz∏onkowie majà jasnoÊç co do celów, znajà si´ nawzajemi, co najwa˝niejsze, wiedzà, jak pracowaç w zespole. W tej fazie ustanawiane sàzasady oraz normy, planowane sà dzia∏ania, odpowiedzialnoÊç oraz zadania sàdok∏adniej okreÊlone i cz∏onkowie wydaja si´ bardziej zaanga˝owani w prac´ organizacji.Jest to etap wzmacniania Ekoklubu, podczas którego pewne istotne elementy sàw∏àczane w codzienne funkcjonowanie grupy: praca zespo∏owa, akceptacja, braterstwoitp.

4. Nast´puje indywidualne i grupowe potwierdzanie swojej to˝samoÊci(które mo˝e zajàç bardzo du˝o czasu). Ta faza nast´puje, kiedy cz∏onkowie zespo∏ustajà si´ obiektywni oraz samokrytyczni, kiedy zaczynajà czuç si´ cz´Êcià grupy,sà bardziej pewni podejmowanych decyzji, sà zdolni skutecznie rozwiàzywaç problemy,zarzàdzaç dzia∏aniami, planowaç i ewaluowaç swojà prac´”.

40

6. S∏aboÊci organizacji pozarzàdowej“W ka˝dej instytucji wa˝ne jest, aby wyznaczyç kogoÊ odpowiedzialnego za

radzenie sobie z trzema s∏aboÊciami w∏aÊciwymi dla organizacji pozarzàdowych (jednaosoba powinna byç odpowiedzialna za jeden z wymienionych poni˝ej obszarów):

Brak wizji na przysz∏oÊç.

Nieskuteczna lub niewystarczajàca komunikacja.

Poszukiwanie Êrodków finansowych”.

41

Rozdzia∏ szósty

Dzia∏anie:Jak sprawiç, aby Ekoklub by∏ skuteczny?

1. OkreÊlenie g∏ównych projektówRealizowane dzia∏ania sà istotà ka˝dej organizacji. JeÊli nie ma dzia∏aƒ,

organizacja rozwiàzuje si´ i zamiera. JednoczeÊnie, podejmowane przez organizacj´zadania, muszà zmierzaç do wype∏niania misji.

Cz´sto zdarza si´, ˝e w nowo powsta∏ych organizacjach dzia∏ania sàrozproszone i przypadkowe. Dlatego wa˝ne jest, aby by∏y one spójne orazskoncentrowane na dobrze zdefiniowanych celach. Dla osiàgni´cia takiego stanu,statut organizacji musi byç sformu∏owany tak, by stanowi∏ pierwszy krok doszczegó∏owego planowania dzia∏aƒ. 

2. OkreÊlenie wa˝noÊci zidentyfikowanychpotrzeb spo∏ecznych oraz danych niezb´dnych do realizacjiprojektu. Diagnoza problemów Êrodowiska z udzia∏em spo∏ecznoÊci Kiedy osiagni´te zostaje porozumienie co do wizji, misji, dzia∏aƒ organizacji

oraz ich odbiorców, konieczne jest zdefiniowanie i zhierarchizowanie problemów, jakiewyst´pujà w spo∏ecznoÊci. Pierwszy krok, to przeprowadzenie rozmów z mieszkaƒcami,rodzinami oraz nauczycielami. Kolejny krok, to przedyskutowanie z potencjalnymiodbiorcami ich zainteresowania uczestnictwem w projektowanych dzia∏aniach, a tak˝ewys∏uchanie ich sugestii, aby wzbogaciç lub zmodyfikowaç pierwotne pomys∏y.Na tym etapie wa˝ne jest wyjaÊnienie ludziom, ˝e to dopiero badanie wst´pne, wi´cnie ma ono na celu generowania pomys∏ów, oczekiwaƒ, czy sk∏adania jakichÊ obietnic.Na bazie tego poczàtkowego rozpoznania sytuacji, dzia∏ania podejmowane w Ekoklubieb´dà zaplanowane bardziej szczegó∏owo. 

Kolejnym zadaniem jest porównanie ró˝nych êróde∏ informacji, by uzyskaçszerszà perspektyw´ widzenia problemu, a w rezultacie, zdefiniowaç istotny dlaspo∏ecznoÊci obszar, nad którym dany Ekoklub b´dzie pracowa∏. Nast´pnie, nale˝yzapoznaç si´ z podobnymi dzia∏aniami, które ju˝ sà podejmowane w danym obszarze,dowiedzieç si´ wszystkiego na temat ich rezultatów, mo˝liwych trudnoÊci oraz kluczydo sukcesu. 

Z jednej strony, mo˝emy zapoznaç si´ z dost´pnà bibliografià przedmiotu,a tak˝e z informacjà internetowà. Z drugiej strony, konieczne jest odnalezienieprzyk∏adów dzia∏aƒ innych instytucji, które pracujà podobnie do Ekoklubu. Pomagato skorzystaç z ich doÊwiadczeƒ, wys∏uchaç ich opinii na temat projektowanych akcji,a tak˝e, uzyskaç sugestie na temat jakichÊ dzia∏aƒ alternatywnych.

Facylitator powinien uczestniczyç w spotkaniach z ekspertami z ró˝nychdziedzin, aby móc wspieraç proces zbierania informacji oraz zapewniaç jego w∏aÊciwyprzebieg.

Otatecznie, kiedy zbieranie danych zostanie zakoƒczone, konieczne jest, ˝ebygrupa zebra∏a si´ i przedyskutowa∏a swój stopieƒ zaanga˝owania w projekt przedjego ostatecznym podj´ciem. Teraz jest jeszcze czas na zmian´ obszaru dzia∏aƒEkoklubu. 

42

3. Prezentacja naszych planów w formie projektu3.1. Ogólne wskazówki, jak stworzyç dobry projekt

Prezentowanie naszych dzia∏aƒ w formie projektu pozwala zobaczyç namprzysz∏y sukces, mo˝liwe rezultaty oraz wykorzystaç wszystkie dost´pne zasobyw najbardziej efektywny sposób. Tworzenie projektu to tak˝e sposób na to, abypoczàtkowe plany i pomys∏y uzyska∏y dojrza∏y kszta∏t. Bardzo istotne jest, aby byçzwi´z∏ym oraz konkretnym, opisaç to, co chcemy osiàgnàç w krótkiej i zrozumia∏ejformie. 

JeÊli projekt nie wyjaÊnia, co chcemy zrobiç, dlaczego, jak, kiedy, z kimi z wykorzystaniem jakich zasobów, oznacza to, ˝e jest on niekompletny orazbezu˝yteczny. Zaleca si´, by tworzenie ka˝dego etapu projektu, jego ogólnych za∏o˝eƒ,odbywa∏o si´ przy wspó∏udziale cz∏onków Ekoklubu. Nast´pnie, opracowanie koƒcowejwersji mo˝e byç wykonane przez specjalnà grup´ roboczà. W koƒcu, projekt powinienbyç poddany dyskusji na cotygodniowych spotkaniach i w ich efekcie, zatwierdzonydo realizacji. 

Dobry projekt powinien byç celowy, efektywny i prosty. 

Celowy - oznacza to, ˝e zawsze powinien przynosiç korzyÊç dla spo∏ecznoÊcii odpowiadaç na jakàÊ potrzeb´ spo∏ecznà, rozwiàzywaç jakiÊ problem.

Efektywny - co zwiàzane jest z ograniczonymi zasobami, które nale˝y wykorzystywaçw rozumny sposób.

Prosty - jest to konieczne, aby ograniczyç ryzyko niepowodzenia i upewniç si´,˝e wszyscy rozumiejà dzia∏ania. Ten punkt wymaga g∏´bokiej analizy: rzeczywistoÊç,w której dzia∏amy, jest doÊç z∏o˝ona i rozwiàzania, jakich potrzebujemy nie zawszesà proste. Jednak projekt nie mo˝e byç zbyt skomplikowany, przynajmniej na poczàtku, poniewa˝ mo˝e to doprowadziç do jego niepowodzenia. Z∏o˝onoÊç projektu powinna wzrastaç wraz z czasem, w którym pracujemy razem, kiedy tocz∏onkowie grupy zdobywajà nowà wiedz´ i doÊwiadczenia, a tak˝e dzia∏ania stajàsi´ lepiej przystosowane do rzeczywistoÊci, pojawia si´ wi´ksza gotowoÊç          do odpowiadania na sygna∏y z zewnàtrz w sposób bardziej Êwiadomy. 

Inne istotne cechy projektu, które sà trudniejsze do uzyskania to: konkretnoÊç,innowacyjnoÊç i modelowoÊç. 

KonkretnoÊç - czyli dostarczanie realnych rozwiàzaƒ wa˝nych kwestii spo∏ecznych.

InnowacyjnoÊç - co zwiàzane jest z wypracowywaniem lepszych, nie standardowychrozwiàzaƒ.

ModelowoÊç - co oznacza mo˝liwoÊç wykorzystania zastosowanych rozwiàzaƒw innych spo∏ecznoÊciach, z uwzgl´dnieniem ich specyfiki.

43

3.2. Elementy projektuProjekt mo˝e byç tworzony wed∏ug ró˝nych modeli. Podany poni˝ej sposób

jest tylko przyk∏adem. Kluczowe elementy tego modelu sà nastepujàce: 

Tytu∏. Pokazuje on nam (w maksimum 10 s∏owach), o czym b´dzie projekt.

Organizacja realizujàca projekt. Podajemy tutaj nazw´ Ekoklubu, nazwiskakoordynatorów projektu oraz informacje kontaktowe, tzw. metryczk´ organizacji(adres, numer telefonu, e-mail itp.).

Miejsce realizacji projektu. Wskazujemy tutaj terytorium, na którym projektb´dzie realizowany.

Uzasadnienie. Ta cz´Êç projektu opisuje przyczyny, dla których powsta∏, lubinaczej, problemy, które chcemy rozwiàzaç. Mo˝na zawrzeç tutaj tak˝edoÊwiadczenia oraz wnioski ze zrealizowanych wczeÊniej dzia∏aƒ (jeÊli znajdziemytakie w dost´pnych materia∏ach), jak te˝ t∏o proponowanego projektu. Ponadto,powinny si´ tutaj znaleêç dane na temat potrzeb odbiorców dzia∏aƒ oraz ichzainteresowania proponowanym projektem. Mogà to byç rezultaty badaƒprzeprowadzonych wÊród mieszkaƒców. 

Cele. Opisujà one to, co chcemy osiàgnàç. Mo˝emy wyró˝niç cel ogólny,obszerniejszy i trudniejszy do osiàgni´cia, który pokazuje zarys koƒcowychrezultatów projektu. Drugi typ, to cele szczegó∏owe, które musza byç osiàgni´tew trakcie realizacji projektu. Cele powinny byç okreÊlone wed∏ug schematuSMART, czyli S - okreÊlone liczbowo, M - mierzalne, A - okreÊlone geograficznie,R - realne, T - okreÊlone w czasie (np. zwi´kszenie wiedzy w zakresie segregowaniaodpadów domowych wÊród 1000 mieszkaƒców regionu centralnego w okresie1 roku).

Rezultaty iloÊciowe. Pokazujà nam, jak wiele rzeczy powinno zostaç zrobionych.Istotà tych rezultatów jest, ˝e na koƒcu projektu mo˝na je zmierzyç liczbowo. 

Odbiorcy projektu. Grupa, do której skierowane sà nasze dzia∏ania. 

Partnerzy (zasoby ludzkie). Wskazujemy tutaj, kto b´dzie odpowiedzialnyza projekt, a z drugiej strony, od kogo otrzymamy wsparcie, aby projekt odniós∏sukces. Konieczne jest osiàgni´cie kompromisu w kwestii odpowiedzialnoÊcika˝dego z cz∏onków organizacji wdra˝ajàcej projekt,  aby ∏atwo by∏o oceniç rezultatypo zakoƒczeniu realizacji. JeÊli zaanga˝owanych jest wiele osób, sensowne jestwyznaczenie po jednej osobie odpowiedzialnej za ka˝de zadanie i zdecydowanie,kto b´dzie nad czym pracowa∏ i w jakim czasie. W ten sposób stworzymy zespo∏yzadaniowe, z których ka˝dy b´dzie mia∏ swojego koordynatora.  

Harmonogram dzia∏aƒ. Pokazuje nam, co b´dzie zrobione i kiedy. Harmonogrammo˝e mieç form´ tabeli, w której widnieje lista zadaƒ oraz czas na ich wykonanie(na poni˝szym przyk∏adzie ka˝dy miesiàc dodatkowo zosta∏ podzielony na tygodnie).W ostatniej kolumnie mo˝emy wpisaç nazwisko osoby odpowiedzialnej za konkretnezadanie.

Dzia∏anie 1

Dzia∏anie 2

Dzia∏anie 3

Dzia∏anie 4

Dzia∏anie 5

Dzia∏anie Maj Czerwiec Lipiec Sierpieƒ Wrzesieƒ Paêdziernik Listopad

44

Ryzyko ze strony ludzi. W tej cz´Êci analizujemy mo˝liwe ryzyko ze strony ludzirealizujàcych projekt lub w nim uczestniczàcych. JednoczeÊnie opracowujemystrategi´ radzenia sobie z tymi problemami.

Bud˝et (zasoby materialne). Opisujemy w sposób szczegó∏owy, co jest potrzebnedo zrealizowania danego projektu. Wskazujemy zarówno pieniàdze oraz zasobyrzeczowe, jak i Êrodki, które mo˝emy wypo˝yczyç na czas realizacji dzia∏aƒ.Ponadto, wskazujemy na pochodzenie ka˝dego z zasobów, zarówno tych, któredana organizacja ju˝ posiada (tzw. wk∏ad w∏asny), jak i tych, których b´dzieposzukiwaç. Aby uporzàdkowaç bud˝et, mo˝emy zastosowaç poni˝szà tabel´:

Bud˝et projektu “Zasadêmy drzewa w okolicy”

Mo˝liwe niepowodzenia projektu. Wskazujemy tutaj na wewn´trzne czynnikioraz na zewn´trzne okolicznoÊci, które mogà staç si´ przyczynà niepowodzeniaprojektu.

Kontynuacja. Opisujemy, w jaki sposób rezultaty projektu b´dà utrwalanei jak b´dà kontynuowane dzia∏ania po zakoƒczeniu naszej pracy. 

1

2

3

4

Razem

Praca

Drzewa

¸opaty

Opiekun

20 godz.

20 szt.

2 szt.

20 godz.

3

2

15

0,15

60

40

30

10

140

60

40

100

10

10

30

30

Ârodkiposzukiwane

Wk∏adpartnetów

Wk∏adw∏asny

Kosztca∏kowity

Kosztjednostkowy

IloÊçi jednostka

Pozycjabud˝etowa

Lp.

45

4. Poszukiwanie funduszyKolejna sprawa, z którà wiele rganizacji ma trudnoÊci, to poszukiwanie

i pozyskiwanie funduszy na realizacj´ projektów. Aby poradziç sobie z tym zadaniem,nale˝y stosowaç si´ do poni˝szych regu∏:

Projekt musi byç jasny, precyzyjny i zwi´z∏y.

Projekt musi byç oszcz´dny, poniewa˝ Êrodki zawsze b´dà ograniczone. Z czasem,kiedy organizacja staje si´ silniejsza, mo˝liwe jest wdra˝anie bardziej z∏o˝onychprojektów, o wi´kszym bud˝ecie.

Nale˝y si´ zastanowiç, czy sà jakieÊ zasoby, które mo˝emy pozyskaç poprzez ichwypo˝yczenie, co mo˝e nam pomóc zredukowaç bud˝et i usprawniç zarzàdzaniedzia∏aniami. 

Firmy komercyjne ch´tniej pomogà nam poprzez przekazanie darów rzeczowychlub us∏ug ni˝ oferujàc pieni´dze. 

Wszystkie Êrodki, które posiada organizacja muszà zostaç wydane na konkretnedzia∏ania, z jasnym opisem osiàgni´tych rezultatów iloÊciowych oraz sposobemich mierzenia.

Projekt zawsze zak∏ada tzw. wk∏ad w∏asny, czyli zasoby danego Ekoklubu,które b´dà wykorzystane do realizacji projektu. Wk∏ad w∏asny mo˝e byç finansowy(pieniàdze) lub rzeczowy, czyli praca wolontariuszy, materia∏y, sprz´t lub inne,które mo˝na wyceniç.

Konieczne jest wskazanie osób lub instytucji, które mogà przekazaç nam jakieÊfundusze oraz zastanowienie si´ nad argumentami w celu ich pozyskania.

JeÊli jakaÊ osoba lub instytucja zgodzi∏a si´ wspó∏finansowaç projekt, nie wystarczyjedynie wyraziç jej wdzi´cznoÊç, ale nale˝y tak˝e poinformowaç jà o osiàgni´tychrezultatach. 

Poszukiwanie funduszy (fundraising) powinien byç zadaniem dla jednego wyraênieokreÊlonego cz∏onka Ekoklubu.

Pierwsze próby pozyskiwania funduszy powinny byç skierowane do osób,które znajà Ekoklub (relacje osobiste oraz zaufanie sà podstawà przy negocjacjachdotyczàcych funduszy).

Najbardziej powszechnymi êród∏ami finansowania dzia∏aƒ Ekoklubówna Êwiecie sà:

Êrodki samorzàdowe,

firmy lokalne,

organizowanie takich dzia∏aƒ jak: aukcje, sprzeda˝ w∏asnych wyrobów, zbieraniepapieru, tektury, szk∏a, aluminium i nast´pnie ich sprzeda˝,

datki pozyskane od rodziców, rodzin, przyjació∏.

Wszyscy, którzy poszukujà Êrodków (pieni´dzy lub darów rzeczowych lubus∏ug), mogà korzystaç z informacji zamieszczanych na portalu dla organizacjipozarzàdowych www.ngo.pl. Znaleêç tam mo˝na wiadomoÊci na temat aktualniedost´pnych êróde∏ finansowania w Polsce oraz szereg og∏oszeƒ drobnycho wolontariuszach, szkoleniach lub darach rzeczowych. 

46

Rozdzia∏ siódmy

Upowszechnianie rezultatówdzia∏aƒ Ekoklubów

1. Komunikowanie si´ ze spo∏ecznoÊcià Komunikowanie si´ ze spo∏ecznoÊcià lub komunikacja zewn´trzna jest

konieczna, aby zwróciç uwag´ na cele, dzia∏ania i osiàgni´cia Ekoklubu. Potwierdzato misj´ organizacji, wysy∏a pozytywny przekaz do spo∏ecznoÊci lokalnej i zach´canowych czlonków do przy∏àczenia si´  do Ekoklubu. 

Komunikowanie o dzia∏aniach Ekoklubu zaczyna si´ w momencie, gdyopowiadamy naszym przyjacio∏om o tym, co realizujemy w ramach Ekoklubu. Z drugiejstrony, to tak˝e wspó∏praca z mediami: udzielanie wywiadów, dystrybucja materai∏ówpromocyjnych, wydawanie czasopism. Ka˝da z form komunikacji ma swoje wadyi zalety. Aby je sobie uÊwiadomiç, mo˝emy odpowiedzieç na nast´pujàce pytania:

Dlaczego chcemy o czymÊ zakomunikowaç?

Co chcemy zakomunikowaç?

Kto jest adresatem naszego komunikatu? (decyzja o tym, jakà informacj´ skierujemydo lokalnej w∏adzy, a jakà do mieszkaƒców).

Z iloma osobami chcemy si´ komunikowaç?

Czy jesteÊmy gotowi na podj´cie wysi∏ku zwiàzanego z komunikowaniem si´?

Jak cz´sto powinniÊmy wysy∏aç informacje?

Wa˝ne jest, aby proces komunikowania si´ pozostawa∏ w zdrowej proporcjido dzia∏aƒ podejmowanych przez Ekoklub: istnieje on poprzez swà dzia∏alnoÊç, a niedla promocji  medialnej. Obie rzeczy powinny iÊç w parze: dzia∏anie i komunikowaniesi´.

47

2. Wspó∏praca z mediamiKiedy chcemy komunikowac si´ ze spo∏ecznoÊcià, bardzo wa˝nym narz´dziem

sà media. Poni˝ej podajemy kilka u˝ytecznych wskazówek, jak w∏aÊciwie wspó∏pracowacz mediami: 

Generalnie, media poÊwi´cajà uwag´ takim instytucjom jak Ekokluby, publikujàcjedynie krótkie notki o ich powstaniu oraz dzia∏aniach. Dlatego wa˝ne jest, abyEkokluby podejmowa∏y takie dzia∏ania, które b´da atrakcyjne dla mediów i pozwolàutrzymaç ich zainteresowanie – na przyk∏ad cykliczne wydarzenia, o których mo˝napisaç krótkie artyku∏y. Przyk∏ady takich wydarzeƒ to: 

Akcja informacyjno-promocyjna w centrum miasta z okazji Âwiatowego DniaOchrony Ârodowiska lub Dnia Ekoklubów.

Zbieranie podpisów przed ratuszem w okreÊlonej sprawie z zakresu ochronyÊrodowiska.

Sadzenie drzew w miejscach publicznych z udzia∏em ró˝nych instytucji lokalnych. 

Media kierujà si´ innà logika ni˝ organizacje pozarzàdowe. Sposób dzia∏ania tychostatnich to dostarczanie us∏ug oraz dzia∏anie na rzecz spraw wa˝nych dlaspo∏ecznoÊci lokalnej. Funkcjà mediów jest natomiast dostarczanie interesujàcychinformacji oraz „rozrywki”. Nie jest to ani dobre, ani z∏e, lecz ka˝dy, kto odpowiadaza promocj´ w Ekoklubie powinien o tej zasadzie wiedzieç. Dlatego w∏aÊniedzia∏ania podejmowane przez Ekoklub muszà budziç zainteresowanie ogó∏u,co oznacza, ˝e powinny byç innowacyjne, dynamiczne i mieç jasno okreÊlony cel. 

JeÊli to mo˝liwe, za ka˝dym razem, kiedy ma miejsce podobne dzia∏anie, powinniÊmydokumentowaç to na fotografiach, robiç kopie artyku∏ów prasowych, nagrywaçka˝dà wzmiank´ telewizyjnà. Ca∏y ten materia∏ b´dzie stanowiç archiwum dzia∏aƒdanego Ekoklubu.  

Dobrym sposobem komunikowania si´ jest elektroniczny newsletter. Aby goprzygotowac, nale˝y wiedzieç, jak to zrobiç oraz posiadaç baz´ danych mo˝liwychodbiorców informacji (kwestia ta omawiana jest w nastepnych podrozdzia∏ach). 

Newsletter powinien byç wysy∏any dwukrotnie: przed wydarzeniem w celu zach´ceniado wzi´cia w nim udzia∏u oraz po wydarzeniu, aby poinformowaç o osiàgni´tychrezultatach. Ta dwuetapowa promocja pozwala na skuteczne komunikowanieo dzia∏aniach Ekoklubu.

2.1. Stworzenie bazy danychJeÊli chcemy nawiàzaç sta∏y kontakt z mediami, konieczne jest stworzenie

elektronicznej bazy danych z adresami wszystkich potencjalnych zainteresowanych.Aby to wykonaç, mo˝emy u˝yç poni˝szego schematu:

Stacja TV

UwagiE-mailNumertelefonu

Osobykontaktowe

Media lokalnei regionalne

Radio

48

Taka baza danych u∏atwia nam prac´ z mediami. JeÊli zale˝y nam na konkretnejgazecie lub telewizji, warto uzupe∏niç przes∏anie newslettera  o kontakt bezpoÊrednilub telefoniczny tu˝ przed wydarzeniem. 

2.2. Redagowanie newsletteraMedia nigdy nie poÊwi´cajà wiele czasu na czytanie newsletterów. WiadomoÊç

zainteresuje ich od razu, albo newsletter zostanie od∏o˝ony na bok. Dlatego informacjepowinny byç redagowane z uwzgl´dnieniem poni˝szych wskazówek:

Temat: zwi´z∏y i przyciàgajàcy uwag´.

Tytu∏: Newsletter, aby odbiorca wiedzia∏, co otrzymuje.

Nag∏ówek pogrubiony, wskazujàcy w 2 - 3 wersach, o czym b´dzie dana wiadomoÊç. 

ZawartoÊç newslettera, opisujàca:

charakterystyk´ wydarzenia lub informacj´ na tematosiàgni´tych rezultatów (w liczbach) 

dat´ i godzin´ akcji 

miejsce

organizatorów i uczestników

cel

obrazek, zdj´cie lub wykres z danymi liczbowymi,co sprawi, ˝e wiadomoÊç b´dzie bardziej atrakcyjna 

Podpis, nazw´ instytucji wysy∏ajàcej, e-mail, telefon (warto pami´taç o posiadaniutelefonu komórkowego podczas wydarzenia).

2.3. Wzór newsletteraNewsletter wysy∏any przed wydarzeniem:

Temat: I Narodowe Spotkanie Ekoklubów w Polsce

NEWSLETTERW dniach 5 - 7 paêdziernika 2007 w Arturówku odb´dzie sie I Narodowe SpotkanieEkoklubów w Polsce. Celem spotkania jest integracja cz∏onków sieci w Polsce,wymiana doÊwiadczeƒ, prezentacja zrealizowanych przez poszczególne grupydzia∏aƒ oraz wybory w∏adz narodowych.

Ekokluby to niezale˝na, demokratyczna organizacja pozarzàdowa, zrzeszajàcaw g∏ównej mierze dzieci i m∏odzie˝ w wieku 10 - 25 lat, pracujàcà wspólnie na rzeczpoprawy jakoÊci ˝ycia. Organizacja skupia ponad 15 000 wolontariuszy z 31 krajówÊwiata. Od 2006 roku Ekokluby dzia∏ajà tak˝e w Polsce, a w paêdzierniku 2007 b´damia∏y swoje spotkanie narodowe.

Podczas spotkania uczestnicy wezmà udzia∏ w grze miejskiej, warsztatach ekologicznychoraz edukacyjnym spacerze po Lesie ¸agiewnickim. W imprezie zapowiedzia∏o udzia∏ponad 100 czlonków Sieci z ca∏ego kraju. Na zjazd zaproszeni zostali tak˝e goÊciezagraniczni: przedstawiciele Sieci Ekoklubów z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec, Ekwadoruoraz Brazylii. Obecnie w Polsce dzia∏a 8 grup oficjalnie uznanych przez Mi´dzynarodowàSieç Ekoklubów, natomiast kolejne 4 czekajà w kolejce do rejestracji.

49

Organizatorem spotkania jest Centrum OPUS - organizacja promujàca Ekoklubyw Polsce przy wspó∏pracy Centrum CRIS z Rybnika oraz Regionlanego CentrumWolontariatu z ¸odzi. Zainteresowanych udzia∏em w spotkaniu lub dzia∏alnoÊciàekoklubów zapraszamy do kontaktu z promotorkà Sieci w Polsce AgnieszkàOrzechowskà - aorzechowska@opus.org.pl. 

DZI¢KUJEMY ZA ROZSY¸ANIE TEGO NEWSLETTERA.Agnieszka Orzechowska - Centrum OPUSE-mail: aorzechowska@opus.org.pltel.: +48 42 632 22 50

Newsletter wysy∏any po wydarzeniu:

Temat: EKOKLUB „HIENY” MA SWOJÑ MAP¢

NEWSLETTER - ¸ódê, 1 lipca 2007. W dniach 27 czerwca - 1 lipca cz∏onkowie Ekoklubu „Hieny” z ¸odzi przeprowadzilidiagnoz´ lokalnych problemów ekologicznych na terenie Starego Widzewa, gdziedzia∏ajà. 

Cz∏onkowie Ekoklubu Hieny przygotowali i przeprowadzili ankiety wÊród spo∏ecznoÊcioraz zorganizowali happening na osiedlu w celu przygotowania mapy lokalnychproblemów.

Okaza∏o si´, ˝e najbardziej widocznym problemem na osiedlu Stary Widzew jestzanieczyszczenie ulic psimi odchodami oraz brak trawników i skwerków miejskich.Dokuczliwa jest tak˝e niedostateczna iloÊç koszy na segregowane odpady. Zdj´ciaz happeningu mo˝na obejrzeç na stronie:

http://picasaweb.google.com/calowanie/EKOFAL20077EkomapaNaOsiedluWidzew?authkey=sVHp30GSOJk 

DZI¢KUJEMY ZA ROZSY¸ANIE TEGO NEWSLETTERA.Agnieszka Orzechowska - Centrum OPUSE-mail: aorzechowska@opus.org.pltel.: +48 42 632 22 50

50

51

3. Redagowanie newsletterana potrzeby bazy danych wspó∏nych doÊwiadczeƒEkoklubów (ECED)Kiedy projekt zosta∏ juz zrealizowany, wa˝ne jest, aby opisaç jego ostatecznà

wersj´ zgodnie z kolejnymi etapami jego wdra˝ania i w∏àczyç go do Bazy DanychWspólnych DoÊwiadczeƒ Ekoklubów (ECED). Zawiera ona informacje dotyczàceprojektów zrealizowanych przez ró˝ne Ekokluby, a celem jej istnienia jest wymianadoÊwiadczeƒ pomi´dzy grupami. Baza jest dost´pna na stronie  www.ecoclubes.org.ar.

Dane, które powinien zawieraç opis projektu:

Nazwa dzia∏ania.

Instytucje odpowiedzialne. Nazwa Ekoklubu i innych zaanga˝owanych instytucji.

Adres Ekoklubu, z numerem telefonu, adresem e-mail, miastem, krajem.

Autorzy projektu. Imiona i nazwiska.

Rok (realizacji projektu).

Streszczenie projektu – nie wi´cej ni˝ 100 s∏ów.

Kontekst lokalny. Opisuje umiejscowienie projektu: warunki geograficzne,Êrodowiskowe i spo∏eczne.

Uzasadnienie oraz wczeÊniejsze doÊwiadczenia. Opisujemy powody,dla których projekt zosta∏ zrealizowany wraz ze wskazaniem podobnychdzia∏aƒ lub przyk∏adów dost´pnych w bibliografii.

Cele. Opisujà, co dok∏adnie ma byç efektem akcji.

Osoby zaanga˝owane w projekt. Wymieniamy tych, którzy pracowalinad projektem.

Odbiorcy. Opisujemy grup´ docelowà naszego projektu, czyli tych, którzy skorzystaliw wyniku jego realizacji.

Startegia rozwiàzania problemu. WyjaÊniamy, jak dochodziliÊmy do celu.

G∏ówne dzia∏ania, które zosta∏y podj´te. Opisujemy to, co zosta∏o zrobione.

Rezultaty. JakoÊciowe i iloÊciowe rezultaty osiàgni´te dzi´ki realizacji projektu .

Zasoby. Finansowe oraz rzeczowe Êrodki zaanga˝owane do projektu.

Wiedza zdobyta przez grup´. Czego nauczy∏a si´ grupa, jakie by∏y trudnoÊci.

Kontynuacja i mo˝liwoÊç powtórzenia. Wskazówki, w jaki sposób mo˝nakontynuowaç dzia∏ania i umacniaç osiàgni´te rezultaty oraz, jak korzystaçz naszych doÊwiadczeƒ w innym miejscu.

Bibliografia. Uporzàdkowana alfabetycznie, powinna zawieraç wszystkie êród∏awykorzystane w trakcie realizacji dzia∏ania.

Za∏àczniki. Zdj´cia i inne materia∏y (np. konspekty zaj´ç itp.).

52

4. Komunikacja pomi´dzy EkoklubamiKomunikacja pomi´dzy Ekoklubami jest cz´Êcia procesu tworzenia to˝samoÊci

Sieci. Najcz´Êciej oznacza ona: 

Spotkania integracyjne, biwaki, warsztaty, zaj´cia rekreacyjne

Spotkania organizacyjne na szczeblu regionalnym i narodowym, wybory w∏adzoraz spotkania planujàce

Spotkania edukacyjne dla cz∏onków grup, takie jak warsztaty, kursy, szko∏yekoklubów (narodowe oraz mi´dzynarodowe), zaj´cia ekologiczne.

Warto wspomnieç jeszcze o koniecznoÊci ciàg∏ej komunikacji poprzez internet(grupy dyskusyjne, chat, strony internetowe), telefon, wydawnictwa krajowe. Dzi´kitemu, nawiàzujà si´ nieformalne kontakty, ka˝dy Ekoklub tworzy w∏asnà baz´ danych,kontaktów z adresami cz∏onków innych grup, co sprzyja rozwojowi wspó∏pracy.

53

5. Relacje z instytucjamio podobnych celach dzia∏aniaOstatnia kwestia dotyczàca komunikowania si´ odnosi si´ do relacji z innymi

instytucjami o podobnej dzia∏alnoÊci, takich jak: szko∏y, media, w∏adze lokalne,organizacje pozarzàdowe. Aby te kontakty pozostawa∏y trwa∏e i przyjazne, mo˝nazastosowaç si´ do poni˝szych wskazówek: 

Stosunki pomi´dzy organizacjami oparte sà na wzajemnym zaufaniu,

Zawsze dotyrzymujemy  obietnic danych innej instytucji: wa˝ne, aby wykazywaçsi´ rozwagà i nigdy nie oferowaç czegoÊ, co mo˝e byç trudne do spe∏nienia,

Relacje oparte sà na kontaktach, które trzeba podtrzymywaç i o które nale˝y dbaç:powinniÊmy informowaç naszych partnerów o tym, co robimy, wysy∏aç ˝yczeniaokolicznoÊciowe itp.

Wa˝ne te˝, aby zrozumieç, ˝e ka˝de partnerstwo oparte jest na tworzeniuwi´zi mi´dzyludzkich. W przypadku instytucj, ludzie w niej pracujàcy mogà si´ zmieniaç,na przyk∏ad, w wyniku wyboru nowych w∏adz. Wymaga to od nas ponownego budowaniarelacji z nowymi reprezentantami instytucji, co zawsze mo˝e stanowiç du˝e wyzwanie.

54

Rozdzia∏ ósmy

Ewaluacja dzia∏aƒ Ekoklubu:skàd si´ dowiedzieç, ˝e osiàgn´liÊmynasze cele? 

1. Spotkania ewaluacyjne cz∏onków organizacjiPierwszym krokiem do przeprowadzenia ewaluacji dokonaƒ organizacji sà

gremialne spotkania cz∏onkow poÊwi´cone dyskusji nad powy˝szym zagadnieniem. 

Podczas tego spotkania wa˝ne jest, aby zapisaç opinie uczestnikóww odniesieniu do dwóch istotnych tematów: 

czy dzia∏ania i us∏ugi Êwiadczone przez organizacj´ realizujà jej cele;

jak wyglàda wewn´trzne funkcjonowanie organizacji.

Ocena us∏ug Êwiadczonych przez organizacj´ powinna zawieraç, z jednejstrony, osiàgane rezultaty, a z drugiej, napotykane trudnoÊci. W odniesieniu do tychostatnich powinniÊmy zrobiç list´ mo˝liwych rozwiàzaƒ. 

W kwestii oceny wewnetrznego funkcjonowania organizacji, mo˝emy stworzyçpodobna list´ pozytywnych aspektów oraz trudnoÊci, a tak˝e konstruktywnych rozwiàzaƒzidentyfikowanych problemów.

Kolejne zagadnienie, które powinno byç opiniowane, to, jakie doÊwiadczenieby∏y wa˝ne dla cz∏onków grupy, co utrzymuje ich motywacj´ do dzia∏ania i wp∏ywana wzrost zaanga˝owania, jakie sà indywidualne doÊwiadczenia cz∏onków grupy. 

Organizowanie spotkaƒ ewaluacyjnych jest prostym sposobem oceny rezultatów,poniewa˝ bierzemy pod uwag´ jedynie dzia∏ania konkretnej grupy. 

Wszystkie wnioski ze spotkaƒ ewaluacyjnych winny byç zapisane w ksi´dzesprawozdaƒ. 

55

2. Badania uczestników dzia∏aƒoraz cz∏onków organizacji, jako narz´dzie ewaluacjiAby oceniç rezultaty naszej pracy, mo˝emy przeprowadzaç okresowo

(np. rocznie) badania wÊród odbiorców naszych dzia∏aƒ oraz wÊród naszych partnerówna temat tego, co doceniajà w dokonaniach Ekoklubu i jakie sfery aktywnoÊci grupychcieliby rozwijaç. 

A˝eby badanie by∏o dla nas u˝yteczne i mia∏o wartoÊç informacyjnà, nale˝yzadbaç o reprezentatywnoÊç badanej grupy. Zadawane pytania powinny obejmowaçprzynajmniej poni˝sze zagadnienia: 

Co wydaje si´ Panu/Pani najbardziej wartoÊciowe w dzia∏aniach naszej organizacji?

Czy myÊli Pan/Pani, ˝e nasza organizacja jest skuteczna w osiàganiu wyznaczonychcelów? Dlaczego?

Co zaproponowa∏by Pan naszej organizacji, aby mog∏a lepiej si´ rozwijaç?

Jaki móg∏by byç Pana wk∏ad w rozwój naszej organizacji?

56

3. Raport roczny- dzia∏ania i rezultatyRaport roczny jest dokumentem, który omawia prace i rezultaty dzialalnoÊci

organizacji. Powinien byç rozes∏any do wszystkich partnerów,  wspó∏pracownikówgrupy. 

Przygotowujàc raport, z jednej strony, musimy zawrzeç w nim opis dzia∏aƒ zadany rok, co mo˝emy zrobiç na podstawie ksi´gi sprawozdaƒ i posiadanej dokumentacji,a z drugiej strony, winniÊmy podsumowaç efekty tych prac ocenionych przez cz∏onkóworganizacji oraz przez odbiorców dzia∏aƒ i partnerów Ekoklubu. Wtedy mamy pewnoÊç,˝e prezentowane informacje sà obiektywne. 

Raport mo˝e tak˝e zawieraç skróconà analiz´ przychodów i wydatków Ekoklubuwraz z ostatecznym rocznym bilansem organizacji.

57

4. KoniecznoÊç corocznejewaluacji organizacjiOrganizacje sà dynamiczne i zmieniajà si´ za sprawà rotacji cz∏onków, ze

wzgl´dów czasowych oraz pod wp∏ywem okolicznoÊci. By utrzymaç funkcjonowanieEkoklubu, powinniÊmy zastanawiaç si´ przynajmniej raz w roku nad wizjà, misjà,odbiorcami jego dzia∏aƒ oraz projektami, które sà realizowane. Jest to cz´Êç cykluorganizacyjnego, który rozpoczyna si´ analizà dotychczasowej pracy Ekoklubu,nast´pnie, przechodzi do planowania i realizacji dzia∏aƒ, oceny rezultatów orazponownej refleksji nad wizjà i misjà w poszukiwaniu sposobów ich osiàgania. 

Kiedy przyglàdamy si´ swojemu Ekoklubowi, nie powinniÊmy zapominaço trzech podstawowych s∏aboÊciach organizacji pozarzàdowych, którymi mogà si´staç: 

brak Êrednio - i d∏ugoterminowej wizji,

brak wewn´trznej i zewn´trznej komunikacji,

trudnoÊci w poszukiwaniu funduszy.

58

59

Za∏àcznik numer 1

Statut Mi´dzynarodwej Sieci ECOCLUBESZmieniony w La Plata w Argentynie, podczas 5-go Spotkania Zarzàduw kwietniu 2007 r.

Paragraf I

CeleArtyku∏ 1Cele Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów:

Promocja dzia∏aƒ podnoszàcych ÊwiadomoÊç populacji naszej planety w kwestiikoniecznoÊci  udzia∏u w rozwiàzywaniu problemów wp∏ywajàcych na jakoÊç ˝yciai stabilnoÊç ekosystemu. 

Wspieranie komunikacji pomi´dzy grupami tworzàcymi sieç oraz animowaniewymiany doÊwiadczeƒ i informacji. 

Tworzenie i promocja porozumieƒ, jak te˝ wzajemnych us∏ug pomi´dzyMi´dzynarodowà Siecià Ekoklubów, a innymi strukturami. 

Rozszerzenie dzia∏alnoÊci prowadzonej przez Mi´dzynarodowà Sieç Ekoklubówna inne organizacje przy wykorzystaniu mi´dzynarodowej strony internetoweji innych mediów.

Upowszechnianie wymian kulturalnych oraz wymiany doÊwiadczeƒ pomi´dzy m∏odymi cz∏onkami Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów.

Paragraf II 

ProgramArtyku∏ 2Mi´dzynarodowa Sieç Ekoklubów deklaruje zainteresowanie ogólnoÊwiatowymiprogramami dotyczàcymi dengue, wody i zarzàdzania odpadami, których internacjonalnakoordynacja jest okreÊlana przez Zarzàd.

Paragraf III   

Cz∏onkowieArtyku∏ 3Cz∏onkami Sieci  mogà byç Narodowe Organizacje Ekoklubów (tylkow przypadku,gdy regionalne organizacje nie zosta∏y jeszcze uformowane), które realizujà celeustanowione przez Sieç i których przedstawiciele zostali wybrani w sposóbdemokratyczny.

Artyku∏ 4Aby staç si´ cz´Êcià Sieci, Organizacja Narodowa i/lub regionalny Ekoklub, musiprzedstawiç pisemnà petycj´ do Zarzàdu Sieci, który wi´kszoÊcià g∏osów zatwierdza60

wniosek aplikanta. 

Artyku∏ 5Pisemna petycja musi zawieraç zarys profilu Organizacji oraz informacj´ i dokumentacj´opisujàcà  histori´, cele i ogólnà charakterystyk´. 

Artyku∏ 6Tylko jedna Organizacja Narodowa mo˝e byç za∏o˝ona w ka˝dym kraju.

Artyku∏ 7˚eby stworzyç paƒstwowà struktur´, musi istnieç minimum 5 Ekoklubów, którychw∏adze wybrane zosta∏y w sposób demokratyczny. 

Artyku∏ 8Cz∏onkostwo mo˝e zostaç zniesione przez Zarzàd zawsze, gdy cz∏onek nie post´pujezgodnie z ustanowionymi normami, celami. Do wykluczenia z organizacji wymaganajest wi´kszoÊç g∏osów. 

Artyku∏ 9Cz∏onkowie Sieci majà prawo:

I. Tworzyç Zarzàd Sieci

II. Wybieraç prezesa Zarzàdu

III. Wybieraç prezydentów regionów

IV. Ubiegaç si´ o urzàd prezesa Zarzàdu

Artyku∏ 10Cz∏onkowie Sieci majà obowiàzek:

I. Wprowadzaç w ˝ycie oraz wspieraç wdra˝anie istniejàcychArtyku∏ów Stowarzyszenia

II. Dbaç o przestrzeganie zasad Sieci

III. Uczestniczyç w oficjalnych wydarzeniach Sieci

IV. Wykonywaç obowiàzki delegowane przez Zarzàd

Artyku∏ 11Kraje, które nie stworzy∏y w∏asnej Narodowej Struktury i/lub regionalnego Ekoklubu,b´dà uwa˝ane za obserwatora, posiadajàcego prawo do zabierania g∏osu, ale nie dog∏osowania w Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów. 

Paragraf IV

Organy w∏adzyArtyku∏ 12W sk∏ad organów Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów wchodzà:

I. Zarzàd

II. Rada Konsultacyjna

III. Sekretariat Wykonawczy

61

Paragraf V

ZarzàdArtyku∏ 13Zarzàd sk∏ada si´ z prezydentów ró˝nych Paƒstwowych Sieci, wybranych   w sposóbdemokratyczny przez zgromadzenie.

Artyku∏ 14Przedstawiciele krajów cz∏onkowskich w przypadku, gdy zostajà ponownie wybranido Zarzàdu, pe∏nià swoje funkcje przez maksymalnie 2 lata. Artyku∏ 15Ka˝de paƒstwo liczy si´, jako jeden g∏os w Zarzàdzie.

Artyku∏ 16Zarzàd b´dzie reprezentowany przez mi´dzynarodowego prezydenta, minimum 18-letniego, wybranego w demokratyczny sposób przez Zarzàd na 2 lata. Do funkcjiprezydenta nale˝y koordynowanie, razem z Zarzàdem, 2 komisji, których sam b´dziecz∏onkiem: „Vive Ecoclubes” i „Alianzas Estrategicas”. Prezydent jest równie˝odpowiedzialny za reprezentowanie Zarzàdu na poziomie mi´dzynarodowym oraz zapomoc w pracy na poziomie regionalnym.

Artyku∏ 17Mi´dzynarodowa Sieç Ekoklubów b´dzie dzia∏aç poprzez 4 regiony: Ameryk´Po∏udniowà; Ameryk´ Ârodkowà, Meksyk i Karaiby; Europ´ i Afryk´.

Artyku∏ 18Ka˝dy region b´dzie posiada∏ prezydenta, wybieranego co dwa lata i odpowiedzialnegoza wizytowanie i koordynowanie dzia∏aƒ podejmowanych przez kraje regionu. 

Artyku∏ 19Prezydent ka˝dego regionu b´dzie uczestniczy∏ w corocznym spotkaniu.

Artyku∏ 20   Zarzàd b´dzie si´ spotyka∏ raz na dwa lata w obecnoÊci Sekretariatu Zarzàdu. Miejscespotkania Zarzàdu jest okreÊlane przez sam Zarzàd.

Artyku∏ 21Oficjalne spotkania Zarzàdu b´dà si´ odbywa∏y przy uczestnictwie przynajmniej po∏owycz∏onków i obecnego prezydenta, a wszystkie jego decyzje b´dà uznawane za wa˝nena podstawie prostej zasady wi´kszoÊci.

Artyku∏ 22Mi´dzynarodowy Prezydent Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów musi uczestniczyçw Walnych Zgromadzeniach, a jego g∏os liczony b´dzie jako jeden.

Artyku∏ 23Prezydent Zarzàdu b´dzie pe∏ni∏ stanowisko przez 2 lata bez mo˝liwoÊci ponownegokandydowania.

Artyku∏ 24W przypadku, gdy Prezydent nie mo˝e uczestniczyç w spotkaniu, g∏os danego krajumo˝e byç oddany przez, wyznaczonego przez niego, innego cz∏onka Narodowego/Regionalnego/ Lokalnego Zarzàdu.

Artyku∏ 25W przypadku rezygnacji Prezydenta Narodowego, jego/jej obowiàzki zostanà przej´teprzez Prezydenta Regionalnego wybranego przez rówieÊników, do czasu zakoƒczeniakadencji.

62

Artyku∏ 26Do funkcji Zarzàdu Mi´dzynarodowej Sieci Ecoclubes nale˝à:

I. Ratyfikacja bie˝àcych Artyku∏ów Stowarzyszenia i modyfikowanieich w razie potrzeby

II. Wybieranie propozycji dzia∏aƒ na najbli˝sze lata

III. Wybór Sekretariatu Zarzàdu Sieci oraz liderów programów mi´dzynarodowych

IV. Definiowanie g∏ównych strategii prowadzenia Sieci zgodnie z celami ustalonymiw bie˝àcym statucie.

V. Uprawomocnienie próÊb dotyczàcych przyj´cia i wykluczenia cz∏onków Sieci.

VI. Potwierdzanie spotkaƒ mi´dzynarodowych

VII. Definiowanie i promocja dzia∏aƒ, wydarzeƒ, które umacniajà Sieçi propagujà jej cele.

VIII.Ustalanie, zatwierdzanie i modyfikowanie wewn´trznych zasad Zarzàdu

IX. Akceptowanie dokumentów Mi´dzynarodowej Sieci Ekoklubów

X. Rozwiàzywanie wszelkich spraw pomini´tych w niniejszym Statucie.

XI. Organizowanie komisji pracujàcych Sieci („Vive Ecoclubes”i „Alianzas Estrategicas”)

Paragraf VI

KomisjeArtyku∏ 27Zarzàd jest tworzony przez dwie komisje: “Vive Ecoclubes” i „Alianzas Estrategicas”,koordynowane przez prezydenta.

Artyku∏ 28Komisja „Vive Ecoclubes” jest odpowiedzialna za:

Komunikacj´: promowanie wymiany doÊwiadczeƒ ró˝nych krajów,umacnianie e-grup i dodawanie otwartych forów do strony internetowej.

Szkolenia: tworzenie bazy danych doÊwiadczeƒ szkoleniowych ró˝nych krajów.

Artyku∏ 29 Komisja „Alianzas Estrategicas” jest odpowiedzialna za:

Tworzenie i umacnianie wspó∏pracy Mi´dzynarodowej Sieci Ecoclubesna szczeblu mi´dzynarodowym i regionalnym.

Artyku∏ 30Prezydenci ka˝dej komisji b´dà wybierani przez prezydentów narodowych tworzàcychjednoczeÊnie cz´Êç komisji, i b´dà pe∏niç stanowisko przez 2 lata. 

63

Paragraf VII

Rada KonsultacyjnaArtyku∏ 31Rada Konsultacyjna tworzona jest przez Narodowych Promotorów Sieci Ecoclubes.Jej funkcjonowanie i wewn´trzne zasady sà okreÊlane przez jej cz∏onków.

Artyku∏ 32Przyjmowanie nowych promotorów b´dzie zadaniem komisji tworzonej przez trzechnarodowych promotorów.

Artyku∏ 33Rada Konsultacyjna mo˝e tworzyç propozycje dla Zarzàdu, który decyduje o ichprzyj´ciu bàdê odrzuceniu.

Artyku∏ 34Rada Konsultacyjna mo˝e decydowaç jedynie w sprawach dotyczàcych promotorównarodowych.

Artyku∏ 35Rada Konsultacyjna wybiera, w demokratyczny sposób,  koordynatora, który b´dziejà reprezentowa∏ na spotkaniach Zarzàdu z prawem do zabierania g∏osu i g∏osowania.

Paragraf VIII

Sekretariat Wykonawczy Artyku∏ 36Sekretariat Wykonawczy sk∏ada si´ z Sekretariatu oraz zespo∏u roboczego mianowanegoprzez Zarzàd.

Artyku∏ 37Sekretariat Wykonawczy mo˝e otrzymywaç wynagrodzenie za wype∏nione zadania.

Artyku∏ 38Praca Sekretariatu Wykonawczego jest ewaluowana corocznie na spotkaniach Zarzàdu. 

Artyku∏ 39Siedzibà Sekretariatu Wykonawczego, a˝ do odwo∏ania, jest Argentyna.

Artyku∏ 40Do funkcji Sekretariatu Wykonawczego Mi´dzynarodowej Sieci Ecoclubes nale˝à:

I. Wykonywanie dzia∏aƒ okreÊlanych przez Zarzàd

II. Opracowanie wraz z komisjà „Vive Ecoclubes” biuletynu „Newsletter” i jegodystrybucja za pomocà poczty e-mail do Ekoklubów Sieci, a tak˝e uaktualnianiestrony internetowej.

III. Wspieranie Organizacji poprzez dzia∏ania Sieci.

IV. Prowadzenie rejestru cz∏onków sieci.

V. Wdra˝anie strategii fundraisingu przy wspó∏pracy z komisjà„Alianzas Estrategicas”

VI. Administrowanie zasobów Sieci

VII. Opracowywanie raportów i dokumentów dotyczàcychMi´dzynarodowej Sieci Ecoclubes.

64

Paragraf IX

DokumentacjaArtyku∏ 41Dokumenty sà uwa˝ane za oficjalne i autentyczne jeÊli sà potwierdzone przez Zarzàd.

65

Za∏àcznik numer 2

Obecne w∏adze EkoklubówW∏adze Mi´dzynarodowej Sieci ECOCLUBES

PrezydencjaPrezydentLuis Mero Moreira (Ekwador)urme6@yahoo.com

Sekretariat WykonawczyKoordynatorTatiane Dal Bosco (Brazylia)taticarlabrasil@yahoo.com.br

Rada KonsultacyjnaKoordynatorRicardo Bertolino (Argentyna)rbertolino@sinectis.com.ar 

Organizacja Promujàca Ekokluby w PolsceCentrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS

Plac WolnoÊci 291-415 ¸ódêtel.: +48 42 632 22 50fax: +48 42 632 22 18opus@opus.org.plwww.opus.org.pl

Kraj i funkcjaPolska, PrezydentJolanta CieÊlarekjolusek1@wp.pl

Polska, PromotorAgnieszka Orzechowskaaorzechowska@opus.org.pl

66

Za∏àcznik numer 3

Wskazówki dla facylitatorów:przyk∏adowy plan tworzenia Ekoklubu

Poni˝szy harmonogram prezentuje pierwsze pi´ç cotygodniowych spotkaƒ: 

I. TreÊçUzasadnienie, cele i dzia∏ania Ekoklubów.

Dzia∏anieWyjaÊnienie przysz∏ym m∏odym czlonkom grupy, czym sà Ekokluby.

Dyskusja nad ich oczekiwaniami i obawami.

II. TreÊçOrganizacja pozarzàdowa, jako agent zmiany, rozwój spo∏ecznyoraz dyskusja nad wartoÊciami. 

Dzia∏anieWyjaÊnienie, czym jest organizacja pozarzàdowa, dyskusjanad koniecznoÊcià pracy na rzecz dobra spo∏ecznego.

Refleksja nad po˝àdanym kszta∏tem spo∏ecznoÊci, nasz mo˝liwywk∏ad w jego osiàgni´cie, misja organizacji.

III. TreÊçIdentyfikowanie problemów oraz poszukiwanie rozwiàzaƒ.

Dzia∏anieZaplanowanie diagnozy Êrodowiska.

Konsultacje z ekspertami na temat problemów, z którymi Ekoklubchce pracowaç, organizowanie spotkaƒ z mieszkaƒcamioraz badaƒ wÊród spo∏ecznoÊci. 

IV. TreÊçRola w∏adz. Statut Ekoklubów. 

Dzia∏anieWyjaÊnienie roli m∏odzie˝y w strukturach w∏adzy oraz ustanowienie regu∏,które obowiàzujà w grupie.

Opracowanie badaƒ oraz stworzenie planu dzia∏ania.

Wyznaczenie sobie celów do osiàgni´cia.

V. TreÊçKluczowe pomys∏y w zakresie tworzenia projektów oraz pozyskiwania funduszy.

Dzia∏anieWyjaÊnienie, w jaki sposób tworzy si´ projekty i stworzenie jego szkicu.

Dyskusja na temat strategii pozyskiwania funduszy. 

Wybór w∏adz.

Ciàg dalszyTreÊçFunkcjonowanie organizacji i jej projektów.

Dzia∏anieOrganizowanie samodzielnych spotkaƒ Ekoklubu.

Odpowiedzi na pytania i wàtpliwoÊci dotyczàce trudnoÊci w realizacji dzia∏aƒ,komunikacji, konfliktów w grupie. 

67

Za∏àcznik numer 4

Dla facylitatorów oraz nauczycieli:przyk∏ad proÊby o zgod´ rodzicówna udzia∏ dziecka w dzia∏aniach

Wa˝ne jest, aby facylitator przynajmniej raz w roku spotka∏ si´ z rodzicamidzieci i m∏odzie˝y nale˝àcych do Ekoklubu, aby zapoznaç ich z dzia∏aniami grupyi jej celami.  

By uzyskaç zgod´ rodziców na uczestnictwo ich dziecka w dzia∏aniach Ekolubu,mo˝na zastosowaç pisemny formularz z∏o˝ony z dwóch cz´Êci:

Pierwsza cz´Êç zawiera opis dzia∏aƒ w ramach Ekoklubu i musi byç podpisanaprzez facylitatora.. 

Druga cz´Êç, to samo pozwolenie, które zawiera zgod´ rodziców na udzia∏ dzieckaw konkretnym wydarzeniu, jakie odbywa si´ w konkretnym miejscu. 

W przypadku nauczycieli, zarówno opis projektu, jak i powy˝sze formularzemuszà byç formalnie zatwierdzone przez odpowiednie w∏adze instytucjonalne.

68

Poni˝ej znajduje si´ przyk∏ad takiego formularza:

Drodzy Rodzice:W celu utworzenia Ekoklubu, w zgodzie z zasadami ustanowionymi przezMi´dzynarodowà Sieç Ekoklubów (www.ecoclubes.org), w tym roku b´dà realizowanenast´pujàce dzia∏ania:

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Prace b´dà koordynowane przez:

...............................................................

Dzia∏ania te pozwolà cz∏onkom Ekoklubu osiagnàç nastepujàce cele:

.......................................................................................................................................

......................................................................................................

Aby zrealizowaç zaplanowane akcje, zwracam si´ z proÊbà o wyra˝enie zgody nauczestnictwo Paƒstwa dziecka w dzia∏aniach opisanych powy˝ej ,

w (miejsce) ...........................................................................................................,

pomi´dzy (data) .......................................................................................................... .

(Miejsce) ..................., dn. ...................... 200...

Podpis Facylitatora:

.................................................................................................................................... .

ZgodaDo Facylitatora Ekoklubu:

Wyra˝amy zgod´, aby nasze dziecko:

..................................................................................................................................... ,

numer dokumentu:

..................................................................................................................................... ,

uczestniczy∏o w dzia∏aniach, jakie odb´dà si´ w:

..................................................................................................................................... ,

pomi´dzy (wpisaç konkretnà dat´):

..................................................................................................................................... ,

zgodnie z ustalonym harmonogramem, na którego realizacj´ wyra˝amy zgod´.

Podpis Rodziców:

.................................................................................................................................... .

69

Bibliografia

1. Mi´dzynarodowa Sieç ECOCLUBES:www.ecoclubes.org

2. Narodowa Organizacja Ekoklubów w Argentynie:www.ecoclubes.org.ar

3. Muñoz Zamora, G.; Teglia, C.; Estrada, R.; Angonese, A.; Pellejero, C.;Bertolino, R.; Filipetto, G.; Machado, C.; Zehnder, V.; Forgione, N.;Neufeld, D.; Barroso, V.; Canedo, M.; y Torres, F. Guía de apoyo al trabajo de los Facilitadores de Ecoclubes. Red Internacional de Ecoclubes. 80 págs. Buenos Aires, Argentina.

4. Kopta, Federico. 2001. Organizaciones juveniles solidarias - Manual operativopara docentes e integrantes de agrupaciones de jóvenes. Fundación Ambiente,Cultura y Desarrollo (ACUDE). 64 págs. Córdoba, Argentina.

5. UICN, PNUMA, WWF. 1991. Cuidar la Tierra, estrategia para el futurode la vi-da. 260 páginas. Gland, Suiza.

6. Kopta, Federico. 1999. Problemática ambiental con especial referenciaa la Provincia de Córdoba. Fun-dación ACUDE. 203 páginas.Córdoba, Argentina.

7. Salese, Alba; Belli, Graciela y Gennuso, Gustavo. 2000. El caso de la FundaciónGente Nueva, de Bariloche, Río Negro. Tomado de: Ministerio de Educaciónde la Nación. Programa Nacional Escuela y Comunidad 2000. Escuelay comunidad. 94 páginas. República Argentina.

8. Kopta, Rafael. 1999. Desafíos para el trabajo ambiental.Notas de una conferencia dictada en Arroyito, provincia de Córdoba.

9. Kopta, Rafael; Kopta, Federico y Ezquerro, Marcelo. 1998. Ma-nual del ProgramaEducar Forestando - Tomo I. Fun-dación Am-biente, Cultura y Desarrollo(ACUDE). 108 páginas. Córdoba, Argentina.

70

Linki do stron internetowych

EkoklubyMi´dzynarodowa Sieç Ecoclubes (INE).www.ecoclubes.org

Narodowa Organizacja Ekoklubów w Argentynie.www.ecoclubes.org.ar

Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS.www.opus.org.pl 

M∏odzie˝Uczestnictwo m∏odzie˝y (w j´zyku portugalskim).www.protagonismojuvenil.org.br

M∏odzie˝owa Sieç na Rzecz Ameryki ¸aciƒskiej i Karaibów(UNEP’s GEO Youth Network for Latin America and the Caribbean). http://www.rolac.unep.mx/geoyouth

Program „Ârodowisko i M∏odzie˝” (“Medio Ambiente y Juventud”) - Argentyna.http://www.medioambiente.gov.ar/jovenes

Program M∏odzie˝ w Dzia∏aniu.www.mlodziez.org.pl

EURODESK - europejski program informacyjny dla m∏odzie˝yi osób pracujàcych z m∏odzie˝à.www.eurodesk.pl

Edukacja EkologicznaFundacja ACUDE - Argentyna.www.fundacionacude.org

Zrównowazony RozwójAVINA.www.avina.net

ASHOKA.www.espanol.ashoka.org

Zrównowazony Rozwój.www.dsostenible.com.ar

„Ecoportal” Newsletter./www.ecoportal.net

Âwiatowy Zwiàzek na rzecz Ârodowiska.www.sur.iucn.org

71

Organizacje Mi´dzynarodoweAmerykaƒska Organizacja Zdrowia - Argentyna.www.ops.org.ar

UNESCO.http://www.unesco.org/general/spa

WolontariatNarodowe Centrum Organizacji Lokalnych - CENOC, Argentyna.www.cenoc.gov.ar

Portal organizacji pozarzàdowych.www.ngo.pl

Sieç Centrów Wolontariatu w Polsce.www.wolontariat.org.pl

72

73

w w w . e c o c l u b e s . o r g