Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST Raport z badaniaakademickiemazowsze2030.pl/Data/File/152.pdf ·...

Przeprowadzenie analiz SWOT i PESTRaport z badania

Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza „Akademickie Mazowsze 2030” Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST

Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST

Raport z badania


Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST

Raport z badania

Akademia Leona Koźmioskiego ul. Jagiellooska 59, 03-301 Warszawa

dla

Projekt Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza

„Akademickie Mazowsze 2030”

www.akademickiemazowsze2030.pl

Korekta z adjustacją: Anna Mróz Wydawca: Politechnika Warszawska Pl. Politechniki 1 00-661 Warszawa

Publikacja udostępniana bezpłatnie współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Warszawa, 2011


Spis treści

WSTĘP ......................................................................................................................................................................... 6

1 ZESTAWIENIE GŁÓWNYCH ZAŁOŻEO ANALIZ ORAZ WNIOSKÓW WYNIKAJĄCYCH Z PRZEPROWADZONYCH

ANALIZ SWOT I PEST ................................................................................................................................................... 8

1.1 GŁÓWNE WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z PRAC ANALITYCZNYCH ............................................................................................... 10

1.1.1 Strategiczne kierunki kształcenia ................................................................................................................ 10

1.1.2 Model absolwenta ....................................................................................................................................... 11

1.1.3 Model uczelni .............................................................................................................................................. 13

1.1.4 Budowa powiązao z otoczeniem gospodarczym ......................................................................................... 14

1.1.5 Podsumowanie analizy SWOT i PEST ........................................................................................................... 15

1.1.6 Możliwości wykorzystania efektów przeprowadzonych prac oraz dokonanych analiz ............................... 18

2 METODYKA REALIZACJI PRAC PANELOWYCH .................................................................................................... 20

2.1 ORGANIZACJA PRAC PANELOWYCH ........................................................................................................................... 20

2.2 GŁÓWNE ZAŁOŻENIA METODYCZNE I PRZYJĘTE DEFINICJE .............................................................................................. 22

2.3 ZAKRES I METODYKA PRAC PANELOWYCH ................................................................................................................... 24

2.3.1 Szczegółowy zakres i metodyka prac panelowych ...................................................................................... 26

2.4 KOMENTARZE DO WYNIKÓW PRAC PANELOWYCH ........................................................................................................ 35

2.5 UKŁAD PREZENTACJI WYNIKÓW PRAC PANELOWYCH ..................................................................................................... 35

3 STRATEGICZNE KIERUNKI KSZTAŁCENIA: EFEKTY PRZEPROWADZONYCH PRAC ORAZ DOKONANYCH ANALIZ ... 37

3.1 UCZESTNICY PANELU ............................................................................................................................................. 37

3.2 PRZYJĘTE PARAMETRY OPISU OBSZARU TEMATYCZNEGO ............................................................................................... 38

3.3 ZDEFINIOWANE MODELE ........................................................................................................................................ 40

3.3.1 Model 1: Demografia statyczna .................................................................................................................. 40

3.3.2 Model 2: Dynamiczny rozwój statycznej demografii ................................................................................... 40

3.3.3 Model 3: Demografia dynamiczna .............................................................................................................. 41

3.4 DEFINICJA STANU OBECNEGO .................................................................................................................................. 42

3.5 ANALIZA SWOT W KONTEKŚCIE WYPRACOWANYCH MODELI ......................................................................................... 44

3.5.1 Analiza SWOT w kontekście modelu Demografia statyczna ....................................................................... 44

3.5.2 Analiza SWOT w kontekście modelu Dynamiczny rozwój przy statycznej demografii ................................ 46

3.5.3 Analiza SWOT w kontekście modelu Demografia dynamiczna ................................................................... 47

3.6 ANALIZA SWOT DLA OBSZARU TEMATYCZNEGO „STRATEGICZNE KIERUNKI KSZTAŁCENIA” ................................................... 49

3.6.1 Silne i słabe strony istniejących rozwiązao .................................................................................................. 49

3.6.2 Szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST ................................................................................................ 50

4 MODEL ABSOLWENTA: EFEKTY PRZEPROWADZONYCH PRAC ORAZ DOKONANYCH ANALIZ ............................. 54




4.3.1 Model absolwenta „Twórca gospodarki opartej na wiedzy” ...................................................................... 58

4.3.2 Model absolwenta „Twórca wiedzy przydatnej dla gospodarki opartej na wiedzy” ................................... 59



4.5.1 Wprowadzenie ............................................................................................................................................ 62

4.5.2 Analiza SWOT w kontekście modelu „Twórca gospodarki opartej na wiedzy” ........................................... 63


4.6 ANALIZA SWOT DLA OBSZARU TEMATYCZNEGO „TWÓRCA WIEDZY PRZYDATNEJ DLA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY” .......... 65



4.7 ANALIZA SWOT DLA OBSZARU TEMATYCZNEGO „MODEL ABSOLWENTA” ........................................................................ 66

5 MODEL UCZELNI: EFEKTY PRZEPROWADZONYCH PRAC ORAZ DOKONANYCH ANALIZ ...................................... 68




5.3.1 Model 1: Uczelnia międzynarodowa, szeroki zakres działania .................................................................... 70

5.3.2 Model 2: Uczelnia o regionalnym zasięgu, realizacja głównie funkcji edukacyjnej..................................... 71



5.5.1 Przyjęte założenia dotyczące definiowania silnych i słabych stron w ramach analizy SWOT ..................... 73

5.5.2 Przyjęte założenia dotyczące definiowania szans i zagrożeo w ramach analizy PEST ................................ 73

5.5.3 Analiza SWOT w kontekście modelu 1: Uczelnia międzynarodowa, szeroki zakres działania ..................... 74

5.5.4 Analiza SWOT w kontekście modelu 2: Uczelnia o regionalnym zasięgu, realizacja głównie funkcji

edukacyjnej ............................................................................................................................................................... 77

5.6 ANALIZA SWOT DLA OBSZARU TEMATYCZNEGO „MODEL UCZELNI” ............................................................................... 79


6 BUDOWA POWIĄZAO Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM: EFEKTY PRZEPROWADZONYCH PRAC ORAZ

DOKONANYCH ANALIZ .............................................................................................................................................. 82


6.2 PRZYJĘTE PARAMETRY OPISU OBSZARU ...................................................................................................................... 83


6.3.1 Model odgórny (M1) ................................................................................................................................... 85

6.3.2 Model oddolny (M2) .................................................................................................................................... 85

6.3.3 Model mieszany (M3) .................................................................................................................................. 86

6.3.4 Definicja stanu obecnego ............................................................................................................................ 87


6.4.1 Przyjęte założenia dotyczące przeprowadzenia analizy SWOT ................................................................... 90

6.4.2 Analiza SWOT w kontekście Modelu oddolnego ......................................................................................... 91

6.4.3 Analiza SWOT w kontekście Modelu odgórnego ......................................................................................... 93

6.4.4 Analiza SWOT w kontekście Modelu mieszanego ....................................................................................... 95

6.5 ANALIZA SWOT DLA OBSZARU TEMATYCZNEGO „BUDOWA POWIĄZAO Z OTOCZENIEM GOSPODARCZYM” .............................. 98

6.5.1 Przyjęte założenia ........................................................................................................................................ 98


6.5.3 Szanse i zagrożenia w ramach analiz PEST ................................................................................................ 100

7 PODSUMOWANIE ANALIZY SWOT I PEST: EFEKTY PRZEPROWADZONYCH PRAC ORAZ ANALIZ DOKONANYCH

PRZEZ PANEL TOP EKSPERTÓW ............................................................................................................................... 103

7.1 UCZESTNICY PANELU ........................................................................................................................................... 103

7.2 ZAŁOŻENIA ........................................................................................................................................................ 103

7.3 ZDEFINIOWANY MODEL EDUKACJI WYŻSZEJ .............................................................................................................. 104

7.4 SILNE I SŁABE STRONY AKTUALNEGO SYSTEMU Z PUNKTU WIDZENIA MODELU OTWARTEGO ............................................... 105

7.5 NAJISTOTNIEJSZE SZANSE I ZAGROŻENIA W OTOCZENIU POLITYCZNYM, EKONOMICZNYM, SPOŁECZNYM I TECHNOLOGICZNYM .. 107

7.6 KOMENTARZ DOTYCZĄCY RELACJI Z WYNIKAMI PRACY PANELI TEMATYCZNYCH ................................................................. 110

8 ZAŁĄCZNIK NR 1: MATERIAŁ ROBOCZY Z PRAC PANELU „STRATEGICZNE KIERUNKI KSZTAŁCENIA” ................ 111


8.1 TABELA 7A: GŁÓWNE SZANSE I ZAGROŻENIA W MODELU 1 „DEMOGRAFIA STATYCZNA” – MATERIAŁ POMOCNICZY ............... 112

8.2 TABELA 7B: GŁÓWNE SZANSE I ZAGROŻENIA W MODELU 2 „DYNAMICZNY ROZWÓJ PRZY STATYCZNEJ DEMOGRAFII”– MATERIAŁ

POMOCNICZY .................................................................................................................................................................. 113

8.3 TABELA 7C: GŁÓWNE SZANSE I ZAGROŻENIA W MODELU 3 „DEMOGRAFIA DYNAMICZNA”– MATERIAŁ POMOCNICZY ............. 114

9 ZAŁĄCZNIK NR 2: MATERIAŁ ROBOCZY Z PRAC PANELU „MODEL ABSOLWENTA” ........................................... 115

9.1 PARAMETRY OPISU MODELI ABSOLWENTÓW – MATERIAŁ ROBOCZY .............................................................................. 116

9.2 SILNE I SŁABE STRONY W ODNIESIENIU DO WYPRACOWANYCH MODELI (ZGŁOSZONE DROGĄ E-MAILOWĄ) – MATERIAŁ ROBOCZY .....

....................................................................................................................................................................... 118

9.3 PEST ANALIZA CZYNNIKÓW ZEWNĘTRZNYCH DLA WYPRACOWANYCH MODELI – MATERIAŁ ROBOCZY ................................... 120

10 ZAŁĄCZNIK NR 3: MATERIAŁ ROBOCZY Z PRAC PANELU „MODEL UCZELNI” .................................................... 128

10.1.1 Główne silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do modelu 1: Uczelnia międzynarodowa,

szeroki zakres działania .......................................................................................................................................... 129

10.1.2 Główne silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do modelu 2: Uczelnia o regionalnym zasięgu,

realizacja głównie funkcji edukacyjnej ................................................................................................................... 130

11 ZAŁĄCZNIK NR 4: MATERIAŁ ROBOCZY Z PRAC PANELU „BUDOWA POWIĄZAO Z OTOCZENIEM

GOSPODARCZYM” ................................................................................................................................................... 131

11.1 NAJISTOTNIEJSZE SILNE I SŁABE STRONY – KOMENTARZ EKSPERTÓW .............................................................................. 132

11.2 TABELA 6A: SILNE STRONY ISTNIEJĄCYCH ROZWIĄZAO W KONTEKŚCIE ROZPATRYWANYCH MODELI – MATERIAŁ POMOCNICZY ... 132

11.3 TABELA 6B: NAJISTOTNIEJSZE SŁABE STRONY ISTNIEJĄCYCH ROZWIĄZAO W KONTEKŚCIE ROZPATRYWANYCH MODELI – MATERIAŁ

POMOCNICZY .................................................................................................................................................................. 133

11.4 ANALIZA PEST – KOMENTARZ EKSPERTÓW .............................................................................................................. 134

11.5 TABELA 8A: SZANSE W OTOCZENIU POLITYCZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY .................................................................. 135

11.6 TABELA 8B: ZAGROŻENIA W OTOCZENIU POLITYCZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY ........................................................... 135

11.7 TABELA 9A: SZANSE W OTOCZENIU EKONOMICZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY .............................................................. 136

11.8 TABELA 9B: ZAGROŻENIA W OTOCZENIU EKONOMICZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY ....................................................... 136

11.9 TABELA 10A: SZANSE W OTOCZENIU SPOŁECZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY ................................................................ 137

11.10 TABELA 10B: ZAGROŻENIA W OTOCZENIU SPOŁECZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY.......................................................... 137

11.11 TABELA 11A: SZANSE W OTOCZENIU TECHNOLOGICZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY ....................................................... 138

11.12 TABELA 11B: ZAGROŻENIA W OTOCZENIU TECHNOLOGICZNYM – MATERIAŁ POMOCNICZY ................................................ 138


Strona | 6

Wstęp

Niniejsze opracowanie stanowi raport z przeprowadzonych analiz SWOT i PEST, które były przedmiotem

realizacji zadania nr 3 powierzonego Akademii Leona Koźmioskiego w ramach projektu Foresight regionalny

dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza „Akademickie Mazowsze 2030”.

Realizacja zadania rozpoczęła się we wrześniu 2010 r. i zakooczyła w styczniu 2011 r. Zgodnie z założeniami

projektu w ramach analizy PEST dokonano identyfikacji kluczowych czynników występujących w otoczeniu,

które mają wpływ na funkcjonowanie uczelni wyższych Warszawy i Mazowsza oraz na ich podstawie

przygotowano analizę SWOT, uwzględniającą specyfikę czterech głównych obszarów nauki wskazanych

w projekcie, tj. techniki, nauk społecznych, biologii i nauk humanistycznych. Realizacja badania przebiegała

według przyjętej przez Komitet Sterujący metodyki opracowanej na potrzeby projektu przez dr. Mirosława

Sosnowskiego, eksperta Akademii Leona Koźmioskiego, odpowiedzialnego również za prawidłowy przebieg

badania oraz zebranie jego wyników w formie niniejszego opracowania. Nad wykonaniem analiz pracowały

4 zespoły ekspertów oraz 1 panel Top Ekspertów, których skład osobowy prezentowany jest w kolejnych

częściach raportu, przedstawiających efekty przeprowadzonych prac oraz analiz dokonanych przez

poszczególne panele eksperckie. Należy przy tym zaznaczyd, że w składzie osobowym ujęto zarówno osoby,

które uczestniczyły w posiedzeniach paneli, jak i osoby, które pomimo nieuczestniczenia w samym

posiedzeniu panelu, miały swój wkład w ostateczne opracowanie wyników, poprzez ich konsultowanie

drogą elektroniczną.

W pierwszej części raportu zaprezentowany został przyjęty sposób przeprowadzenia analizy SWOT i PEST.

Rozdział ten przybliża cel prowadzenia analiz, wskazuje możliwości dalszego wykorzystania ich wyników

w projekcie, wyjaśnia przyjęte na użytek prowadzonych analiz pojęcia i skróty. Dla ułatwienia odbiorcom

raportu wyszukiwania interesujących ich wątków podnoszonych w ramach obu analiz zaprezentowany

został również układ oraz założenia dotyczące zakresu, sposobu oraz efektów prac wszystkich paneli.

Dodatkowo w pierwszej części raportu zostały zaprezentowane odstępstwa, jakie miały miejsce w efektach

uzyskanych przez poszczególne panele w kontekście przyjętych założeo prowadzenia analizy SWOT i PEST.

Wszystkie z odstępstw zaprezentowanych w formie komentarzy do wyników prac panelowych zostały

zaakceptowane w trakcie konsultacji materiałów opracowanych przez poszczególne panele eksperckie.

Druga częśd raportu (złożona z czterech kolejnych rozdziałów) prezentuje szczegółowe ustalenia ekspertów

z różnych dziedzin, którzy na potrzeby projektu podzieleni zostali pomiędzy cztery panele tematyczne:

1) strategiczne kierunki kształcenia; 2) model absolwenta; 3) model uczelni i 4) budowa powiązao

z otoczeniem gospodarczym. Dla każdego panelu wyznaczeni zostali eksperci pełniący rolę Liderów,

Moderatorów i Sekretarzy, których zadaniem było prowadzenie każdego spotkania, zbieranie ustaleo oraz

prowadzenie analiz według zgodnego z przyjętą metodyką schematu. Dodatkowo zadaniem Liderów

i Moderatorów było rozstrzyganie ewentualnych sporów tak, aby wypracowany materiał odzwierciedlał ich

wspólne stanowisko w dyskutowanej sprawie. Podczas prac każdego z paneli eksperci dokonali wyboru

istotnych z punktu widzenia danego tematu czynników, mających wpływ na szkolnictwo wyższe oraz

wykorzystując założenia analizy SWOT i PEST, określili zagrożenia i szanse, jakie przed nim stoją, a także

zdefiniowali słabe i mocne strony istniejących rozwiązao w kontekście przewidywanego rozwoju gospodarki


Strona | 7

opartej na wiedzy (GOW). Prezentowany efekt ich prac to wynik dwóch spotkao panelowych oraz

uzgodnieo prowadzonych po zakooczeniu każdego z nich.

Przed rozpoczęciem spotkao zorganizowane zostało spotkanie Liderów, Moderatorów i Sekretarzy, celem

zapewnienia jednolitej interpretacji zarówno metodyki prowadzenia ustaleo i analiz, jak również zapisów

raportu z przeprowadzonych analiz. Spotkanie poprowadził dr Sosnowski, który na późniejszych etapach

realizacji badania dokonywał analizy przygotowywanych przez poszczególne panele materiałów, wskazując

ewentualne odstępstwa od przyjętej metodyki badania oraz aspekty merytoryczne wymagające

uzupełnienia i/lub ponownego przeanalizowania. Częśd odstępstw, o których w treści raportu mowa,

została w porozumieniu z Liderem Merytorycznym projektu zaakceptowana, gdyż inne przedstawienie

ustaleo z prac paneli nie miało wpływu na jakośd dostarczonych wniosków i mogło stanowid podstawę do

dalszych prac. Ponadto, przedstawiciele trzech paneli ekspertów złożyli dodatkowy materiał, który ukazuje

szerszy kontekst wypracowanych elementów analizy. Ze względu na niewątpliwie cenny walor poznawczy

tych materiałów umieszczono je w załącznikach do niniejszego raportu (rozdziały 8-11).

Kolejna częśd raportu przedstawia wynik prac panelu Top Ekspertów, których efektem jest dodefiniowanie

modelu edukacji wyższej oraz identyfikacja na tej podstawie najistotniejszych silnych i słabych stron oraz

szans i zagrożeo dla szkolnictwa wyższego Warszawy i Mazowsza. Głównym zadaniem, przed jakim stanęli

Top Eksperci było przeanalizowanie wyników prac ekspertów i dokonanie ich weryfikacji pod kątem

możliwości przeniesienia ich z poziomu obszaru tematycznego, jakim dany panel się zajmował, na poziom

całego szkolnictwa wyższego. Ostatecznie, zgodnie z złożeniami projektu, powstała analiza SWOT i PEST.

Podsumowanie przygotowane przez Top Ekspertów jest najistotniejszą częścią raportu z punktu widzenia

kolejnych etapów projektu, gdyż stanowi jednocześnie podsumowanie całości badania.


Strona | 8

1 Zestawienie głównych założeń analiz oraz wniosków

wynikających z przeprowadzonych analiz SWOT i PEST

Zgodnie z przyjętą metodyką prace analityczne realizowane przez panele ekspertów były prowadzone dla

czterech wyróżnionych obszarów tematycznych: 1) strategiczne kierunki kształcenia; 2) model absolwenta;

3) model uczelni; 4) budowa powiązao z otoczeniem gospodarczym. Dla każdego z obszarów tematycznych

zdefiniowane zostały główne parametry opisu obszaru, czyli najistotniejsze aspekty, pod kątem których

w opinii ekspertów powinno się rozpatrywad dany obszar tematyczny, wziąwszy pod uwagę wymagania

i oczekiwania związane z funkcjonowaniem gospodarki opartej na wiedzy w perspektywie roku 2030.

Oprócz stworzenia głównego kontekstu rozpatrywania i analizy danego obszaru tematycznego,

wypracowane parametry opisu stały się podstawą do wypracowania przez panele ekspertów modeli, czyli

modelowych rozwiązao, które zgodnie z założeniami powinny wskazywad najbardziej pożądane stany

docelowych rozwiązao w ramach rozpatrywanego obszaru tematycznego. Dodatkowo, na bazie

wypracowanych parametrów opisu, dla każdego z obszarów tematycznych został wypracowany opis stanu

obecnego, w ramach którego eksperci określili, jakie dla każdego parametru opisu są obecnie dominujące

stany, praktyki, rozwiązania. Wypracowany w ten sposób opis stanu obecnego oraz wypracowane wcześniej

modele w dalszej kolejności stały się podstawą do przeprowadzenia analizy SWOT i PEST.

Na użytek prowadzonych analiz przyjęto opisane niżej założenia oraz definicje. Po pierwsze, założono,

że analiza PEST będzie stanowiła wkład do definiowanych w ramach analizy SWOT szans i zagrożeo. Po

drugie, od strony definicyjnej przyjęto, że jako główne silne/słabe strony będą rozumiane te z istniejących

obecnie dominujących stanów/rozwiązao, które w perspektywie roku 2030 będą sprzyjały (silna strona)

osiągnięciu rozwiązao charakterystycznych dla danego modelu lub je utrudniały (słaba strona). Innymi

słowy definiowanie silnych i słabych stron odbywało się poprzez ocenę stanu obecnego w kontekście

każdego z wypracowanych dla danego obszaru tematycznego modeli. Natomiast jako główne

szanse/zagrożenia definiowane były dowiązane do otocznia zjawiska/trendy/tendencje, które

w perspektywie roku 2030 będą sprzyjały (szanse) osiąganiu rozwiązao charakterystycznych dla

wypracowanych modeli lub je ograniczały (zagrożenia), wziąwszy pod uwagę zdefiniowany dla danego

obszaru tematycznego stan obecny. Oznacza to, że dla każdego obszaru tematycznego analiza PEST została

przeprowadzona w kontekście każdego z wypracowanych modeli. Zestawienie tak przeprowadzonych analiz

silnych i słabych stron oraz analiz PEST pozwoliło na wypracowanie cząstkowych analiz SWOT,

zawierających silne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia w kontekście każdego z modeli wypracowanych

dla danego obszaru tematycznego.

Ostatnim etapem prac analitycznych było przeprowadzenie dla danego obszaru tematycznego zbiorczej

analizy, czyli dokonanie generalizacji wniosków z cząstkowych analiz SWOT przeprowadzonych dla każdego

z wypracowanych modeli. Na tym etapie opracowana została analiza SWOT dla danego obszaru

tematycznego, w ramach której na podstawie wyników cząstkowych analiz SWOT określone zostały

najistotniejsze silne i słabe strony oraz najistotniejsze szanse i zagrożenia w ramach otoczenia politycznego,

ekonomicznego, społecznego i technologicznego.

Przedstawiony powyżej układ prac analitycznych na poziomie poszczególnych obszarów tematycznych

został zastosowany również do przeprowadzenia analizy SWOT i PEST na poziomie szkolnictwa wyższego


Strona | 9

Warszawy i Mazowsza. Wypracowane przez poszczególne panele eksperckie parametry opisu, modele oraz

wnioski z przeprowadzonych analiz SWOT i PEST (zarówno cząstkowe, jak i zbiorcze dla całego obszaru

tematycznego) stały się podstawą do generalizacji przeprowadzonej na poziomie panelu Top Ekspertów.

Dokonując analizy i syntezy materiałów opracowanych przez panele tematyczne, Top Eksperci zdefiniowali

główne założenia dotyczące kierunków/obszarów kształcenia wspierających GOW i na tej podstawie

wypracowali pożądany model edukacji wyższej na poziomie regionu. W dalszej kolejności wypracowany

model i wypracowane dla niego parametry opisu posłużyły do identyfikacji kluczowych czynników mających

wpływ na rozwój szkolnictwa wyższego Warszawy i Mazowsza. Ostatecznym efektem prac analitycznych

było opracowanie analizy SWOT, w ramach której w kontekście wypracowanego przez Top Ekspertów

modelu zostały zdefiniowane najistotniejsze silne i słabe strony istniejących rozwiązao oraz najistotniejsze

szanse i zagrożenia w ramach otoczenia politycznego, ekonomicznego, społecznego i technologicznego.

Wypracowane w ten sposób wnioski stanowią syntezę całości przeprowadzonych analiz i stanowią

podsumowanie niniejszego raportu z przeprowadzenia analizy SWOT i PEST.

Zaprezentowany układ prowadzonych analiz stanowi również układ raportu. Jego główną częśd składową

stanowią efekty prac oraz wnioski z analiz przeprowadzonych dla poszczególnych obszarów tematycznych.

Każde z opracowao zawiera zdefiniowane parametry opisu, wypracowane modele stanów docelowych, opis

stanu obecnego oraz analizy SWOT i PEST przeprowadzone w kontekście każdego z wypracowanych modeli.

Zakooczeniem prac analitycznych w ramach każdego z obszarów tematycznych jest analiza SWOT i PEST.

Podsumowaniem raportu są natomiast efekty prac oraz wnioski z analiz przeprowadzonych przez

Top Ekspertów. Układ raportu został przedstawiony na poniższym rysunku.

Rysunek 1: Układ raportu

Ź r ó d ł o: Opracowanie własne.


Strona | 10

1.1 Główne wnioski wynikające z prac analitycznych

Zgodnie z tym, co zostało zasygnalizowane wcześniej, zarówno wypracowane parametry opisu, jak

i stworzone na ich podstawie modele są kluczowe w kontekście rozpatrywania czynników wpływających na

rozwój szkolnictwa wyższego Warszawy i Mazowsza, gdyż wskazują, jakie w opinii ekspertów powinny byd

najistotniejsze aspekty rozpatrywania danego obszaru tematycznego oraz jakie powinny byd najbardziej

pożądane, docelowe rozwiązania/stany w ramach danego obszaru tematycznego, wziąwszy pod uwagę

wymagania i oczekiwania związane z funkcjonowaniem gospodarki opartej na wiedzy w perspektywie

roku 2030. Szczegółowe opisy efektów prac i analiz przeprowadzonych przez poszczególne panele

tematyczne oraz przez panel Top Ekspertów znajdują się w dalszych częściach raportu.

1.1.1 Strategiczne kierunki kształcenia

W ramach opracowania dotyczącego strategicznych kierunków kształcenia określone zostały główne

charakterystyki otoczenia, które będą miały istotny wpływ na przyszłe kierunki kształcenia. Przy takim

założeniu zdefiniowane zostały następujące parametry opisu oraz ich stany skrajne:

1) Demografia, w ramach której można mówid o zdecydowanej przewadze osób starszych lub

o zrównoważonej strukturze społeczeostwa;

2) Spójnośd wewnątrzregionalna, w ramach której możemy mied do czynienia ze słabą spójnością

i dużą defragmentacją regionu lub konwergencją, przejawiającą się w jednakowym dostępie do

zasobów i usług w Warszawie i na Mazowszu;

3) Zarządzanie zasobami intelektualnymi, System kształcenia, Potencjał kadry akademickiej, gdzie

z jednej strony możemy mied do czynienia z modelem tradycyjnym (Copyright, system patentowy),

zachowawczym systemem kształcenia oraz stagnacją poziomu i potencjału kadry akademickiej,

z drugiej zaś z modelem „otwartej nauki” (licencje typu Creative Commons), na co składa się

otwarty, modułowy system kształcenia, wzrost poziomu i dynamiczny rozwój kadry oraz rozdział

specjalizacji kadry badawczej i dydaktycznej;

4) Globalny kontekst gospodarczy, który może się przejawiad w niewykorzystaniu szans Mazowsza lub

może pozwolid na rozwój Mazowsza w kontekście globalnym i europejskim, z Warszawą jako

głównym ośrodkiem regionu;

5) Jakośd życia i zdrowie, w ramach których możemy mied do czynienia ze słabą dostępnością do usług

istotnych dla jakości życia lub z dynamicznym rozwojem jakości życia i wysokim poziomem zdrowia

i opieki zdrowotnej.

Na bazie zdefiniowanych parametrów opisu określone zostały trzy modele, które mogą wpływad na

strategiczne kierunki kształcenia. Pierwszym modelem, jest model demografii statycznej. W ramach tego

modelu zakłada się zdecydowaną przewagę osób starszych, słabą spójnośd i defragmentację regionu,

dominację modelu tradycyjnego (Copyright, system patentowy), zachowawczy system kształcenia,

stagnację poziomu i potencjału kadry akademickiej oraz niewykorzystanie przez Mazowsze szans

rozwojowych i jego peryferyjny charakter w Europie.

Drugi model, nazwany modelem dynamicznego rozwoju statycznej demografii, stanowi modyfikację

modelu pierwszego. W jego założeniach ciągle mamy do czynienia ze zdecydowaną przewagą osób

starszych, niemniej przewiduje się wystąpienie zjawiska konwergencji, które oznacza dostępnośd do

zasobów i usług w Warszawie i na Mazowszu w jednakowym stopniu. Zakłada się także dominację modelu

„otwartej nauki”, czego efektem powinien byd wzrost poziomu i dynamiczny rozwój kadry, specjalizację


Strona | 11

kadry badawczej i dydaktycznej, gospodarczy rozwój Mazowsza oraz zdecydowany wzrost jakości życia,

poziomu zdrowia i opieki zdrowotnej.

Natomiast trzeci z wypracowanych modeli, nazwany modelem demografii dynamicznej, stanowi

modyfikację modelu drugiego. W porównaniu do niego zmianie ulega jedynie założenie dotyczące

demografii, oparte na przypuszczeniu wystąpienia zrównoważonej struktury wieku społeczeostwa.

Pozostałe parametry opisu tego modelu są takie same, jak w przypadku modelu drugiego.

Niniejsze opracowanie nie wskazuje bezpośrednio, jakie kierunki kształcenia należy rozwijad jako

strategiczne, pokazuje jednakże, jakie aspekty będą istotnie wpływały na dokonywanie wyborów w tym

zakresie. W szczególności należy zaznaczyd, że analiza wskazuje na dwa istotne uwarunkowania. Pierwszym

z nich są uwarunkowania dowiązane do sposobu funkcjonowania uczelni, co wiąże wyniki prac w tym

obszarze z wynikami prac w obszarze tematycznym „Model uczelni”. Drugim istotnym uwarunkowaniem są

czynniki makro, czyli trendy i tendencje na poziomie demografii, spójności wewnątrzregionalnej oraz

przyszłej roli i znaczenia regionu w Europie i na świecie. Wypracowane na tym poziomie założenia oraz

przeprowadzone w tym kontekście analizy SWOT i PEST zarówno dla poszczególnych modeli, jak i dla całego

obszaru tematycznego, pozwoliły w dalszej kolejności na sformułowanie założeo dotyczących strategicznych

kierunków kształcenia, będących podsumowaniem całości przeprowadzonych analiz. Wypracowane

założenia w tym zakresie znajdują się w opisie efektów prac, szczegółowo opisanych w rozdziale 3.6 raportu

oraz analiz przeprowadzonych przez panel Top Ekspertów.

1.1.2 Model absolwenta

Podstawą do prac analitycznych w ramach tego obszaru tematycznego było zdefiniowanie następujących

parametrów jego opisu:

1) Specjalizacja, rozumiana jako zdobywanie wiedzy, umiejętności praktycznych i teoretycznych oraz

osiąganie biegłości w konkretnej, ściśle określonej dyscyplinie;

2) Wydwiczony umysł, czyli parametr, pod którym rozumied należy zdolnośd operowania (rozumienia,

analizowania, przekształcania, uogólniania, zapamiętywania) na wysoce złożonym, trudnym

i abstrakcyjnym materiale pojęciowym, umiejętnośd wydwiczoną poprzez pogłębione studiowanie

i uzyskiwanie biegłości w poruszaniu się po podstawowych, abstrakcyjnych, nieempirycznych

dziedzinach nauki (przede wszystkim matematyka, a także np. filozofia, logika);

3) Zdobywanie wiedzy i krytyczna analiza, definiowana jako umiejętnośd zdobywania (wyszukiwania)

wiedzy, analizy i syntezy, wykorzystywania oraz tworzenia nowej wiedzy;

4) Standaryzacja, rozumiana jako posiadanie wiedzy zgodnej ze standardami nauczania, wiedzy

ogólnej, pozwalającej na dobrą orientację w jednej lub wielu dziedzinach nauki w przeciwieostwie

do posiadania wiedzy głębokiej, kompletnej i najnowszej z danej dziedziny (która, jako stale

i dynamicznie rozwijana nie jest możliwa do wystandaryzowania);

5) Rozumienie świata i zachodzących w nim zmian, co zostało zdefiniowane jako posiadanie (bądź nie)

wiedzy z różnych dziedzin, wiedzy dającej możliwośd wartościowania i wyrażania przekonao, opinii

na temat otaczającego świata oraz zdolnośd pojmowania świata jako złożonej całości, procesów

w nim zachodzących, umiejętnośd stawiania czoła wyzwaniom współczesnego świata, dostrzeganie

w tym świecie swoich realnych możliwości i szans oraz eliminowanie zagrożeo;

6) Umiejętności zespołowe, rozumiane jako zdolnośd tworzenia więzi i współdziałania z innymi,

umiejętnośd pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów. Umiejętnośd zespołowego

wykonywania zadao i wspólnego rozwiązywania problemów.


Strona | 12

Na podstawie wyznaczonych parametrów opisu zdefiniowane zostały cztery modele absolwenta.

Pierwszym jest model twórców wiedzy przydatnej dla gospodarki opartej na wiedzy (nazwany również

modelem elitarnym). Zaliczyd do niego należy 1-2% wszystkich studentów po studiach III stopnia,

wyłonionych spośród najlepszych absolwentów liceów i selekcjonowanych podczas studiów I i II stopnia. Ich

kształcenie wymaga stosowania indywidualnego trybu nauczania przez naukowców mających osiągnięcia

porównywalne z USA w dziedzinach ważnych dla GOW, zwłaszcza w biotechnologii, nowych materiałach,

technikach tele- i informatycznych. Kształcenie odbywad się powinno w uczelni wyższej nowego typu, której

robocza nazwa to Instytut Studiów Zaawansowanych. Fundamentem kształcenia w Instytucie powinno byd

dwiczenie umysłu przez przedmioty abstrakcyjne, przede wszystkim matematykę, celem wyedukowania

grupy ludzi prowadzących badania na najwyższym światowym poziomie i rozumiejących najnowsze

osiągnięcia współczesnej nauki.

Drugi model absolwenta tworzą twórcy gospodarki opartej na wiedzy (nazwany również modelem

egalitarnym). Zaliczyd do niego można ok. 30% absolwentów studiów II stopnia, zdolnych do założenia

i prowadzenia wspólnie z twórcami wiedzy przydatnej dla gospodarki opartej na wiedzy przedsiębiorstw

zdolnych do wdrażania innowacji. Kształcenie powinno byd interdyscyplinarne i możliwie szerokie,

zwłaszcza podczas studiów I stopnia. Oprócz przewidzianych w programie przedmiotów, integralną jego

częścią powinno byd zdobycie umiejętności prowadzenia „small businessu” w Polsce w perspektywie

2030 roku, zwłaszcza od strony prawno-administracyjno-skarbowej. Wymagana powinna byd doskonała

czynna znajomośd języka angielskiego i praktycznego używania technik informatycznych. Konieczne jest

także dwiczenie umysłu przez przedmioty abstrakcyjne (dla umysłów ścisłych – matematyka, dla

humanistycznych – logika i filozofia), celem wyedukowania znacznej grupy ludzi elastycznych, o szerokiej

wiedzy, potrafiących się uczyd i zmieniad zawód, zdolnych do samodzielnego tworzenia przedsiębiorstw.

Trzeci model absolwentów stanowią profesjonaliści. Jest to grupa absolwentów (20% absolwentów

studiów połączonych I i II stopnia), których umiejętności są konieczne w każdej gospodarce, jednakże nie

mają one wpływu na tworzenie GOW. Jest to grupa osób charakterystyczna dla obecnego systemu

kształcenia i należy do nich zaliczyd m.in. lekarzy, weterynarzy, inżynierów budowlanych, architektów,

prawników, artystów. Niepodważalna jest ich przydatnośd dla społeczeostwa i jego prawidłowego

funkcjonowania, niemniej w przypadku wykonywania przez nich wyłącznie podstawowych obowiązków, bez

podejmowania innowacyjnych inicjatyw np. badawczo-rozwojowych, ich działania pozostają bez wyraźnego

wpływu na rozwój GOW. Czwartym i ostatnim modelem jest model absolwenta rynkowego, który stanowi

50% studiujących w szkołach publicznych i niepublicznych, w trybie dziennym i zaocznym, głównie na

studiach I stopnia, dla których kryterium wyboru kierunku są wymagania rynku pracy. Ponieważ aktualnie

uczelnie w znacznej mierze dostosowują program do zdolności i wymagao (pochodna wymagao rynku)

studentów, zdobywana przez nich wiedza powoduje, że ich działalnośd pozostaje bez wpływu na GOW.

W efekcie prowadzonych prac analitycznych do dalszych analiz wybrane zostały dwa pierwsze modele, na

bazie których zostały przeprowadzone analizy SWOT i PEST, szczegółowo opisane w rozdziałach 4.5 i 4.6

raportu. Jest to zasadne działanie z punktu widzenia celu całego badania i definiowania pożądanych dla

GOW modeli absolwenta, przy czym ze względu na fakt, że dwa ostatnie modele charakteryzują model

dzisiejszego absolwenta, który w przyszłości również będzie funkcjonował, wnioski z nich wynikające,

jak również wnioski z przeprowadzonych analiz i komentarzy do analiz (co zostało zawarte

w dalszej części raportu) znalazły swoje odzwierciedlenie w zbiorczym modelu systemu edukacji wyższej

na poziomie regionu.


Strona | 13

1.1.3 Model uczelni

Za główne parametry opisu, pozwalające na analizę tego obszaru tematycznego, uznane zostały:

1) Sposób zarządzania uczelnią, który może się charakteryzowad albo jednoosobowym

(menadżerskim), albo kolegialnym stylem zarządzania;

2) Zasoby uczelni, rozumiane jako baza materialna i kadrowa (niematerialna) niezbędna do

prowadzenia działalności usługowej w szkolnictwie wyższym (zgodnie z założeniami istnienie rezerw

umożliwia podejmowanie nowych rodzajów działalności – kierunków kształcenia, badao,

współpracy z praktyką);

3) Umiejscowienie i pozycjonowanie uczelni, przez co rozumiany jest zasięg terytorialny oddziaływania

uczelni, kontakty i współpraca międzynarodowa uczelni z innymi jednostkami naukowymi, wymiana

międzynarodowa kadry naukowej oraz studentów, pozycja uczelni w rankingach

międzynarodowych oraz współpraca uczelni ze szkolnictwem średnim;

4) Struktura kształcenia, czyli kształcenie albo na jednym poziomie i jednokierunkowe, albo na

wszystkich poziomach, kształcenie wielokierunkowe i ustawiczne;

5) Finansowanie uczelni, w ramach którego założono, że uczelnie będą finansowane z budżetu

paostwa oraz ewentualnie samorządów lub/i ze środków pochodzących z rynku (przedsiębiorstwa

prywatne, dotacje itp.).

Na podstawie wypracowanych parametrów opisu zdefiniowano dwa modele uczelni. Pierwszy z nich

określony został jako model uczelni międzynarodowej o szerokim zakresie działania i jednoosobowym

(menadżerskim) stylu zarządzania. W tym przypadku na uczelni znajdują się wszystkie poziomy kształcenia

oraz uczelnia kształci wielokierunkowo, posiada duże zasoby materialne i kadrowe, wystarczające do

sprawnego funkcjonowania w szkolnictwie wyższym. Dodatkowo uczelnia świadczy usługi edukacyjne,

prowadzi badania naukowe, a także współpracuje z szeroko rozumianą gospodarką narodową. W tym

modelu zakłada się również, że uczelnia ma międzynarodowe znaczenie, które przejawia się wymianą kadry

naukowej i studentów z ważniejszymi światowymi ośrodkami naukowymi. Finansowanie uczelni odbywa się

w tym modelu głównie ze środków budżetowych, przy niewielkim udziale środków pochodzących

z innych źródeł.

Drugi typ uczelni należy do modelu uczelni o regionalnym zasięgu, realizujących głównie funkcje

edukacyjne i o jednoosobowym sposobie zarządzania. Uczelnia w tym modelu ma zasięg regionalny,

posiada minimalne zasoby materialne i kadrowe, pozwalające na kształcenie wyłącznie na

wyspecjalizowanych kierunkach i niższych poziomach kształcenia. Ten model uczelni przewiduje wyłącznie

edukację i dodatkowo uczelnia jest głównie finansowana przez paostwo.

Analiza wykazuje, że największe zróżnicowanie docelowego modelu uczelni będzie się odbywało w obrębie

trzech parametrów: dostępnych zasobów, funkcji, jakie uczelnia będzie realizowała oraz umiejscowienia

i pozycjonowania uczelni w ogólnym kontekście gospodarczym. Dodatkowo w ramach przeprowadzonych

analiz należy stwierdzid, że największych zmian w kontekście stanu obecnego można oczekiwad w zakresie

sposobu zarządzania (odejście od kolegialnego zarządzania uczelnią na rzecz jednoosobowego

stylu zarządzania). Szczegółowe wnioski z przeprowadzonych analiz SWOT i PEST zarówno

dla wypracowanych modeli, jak i analizy PEST dla całego obszaru tematycznego zaprezentowane zostały

w rozdziałach 5.5 i 5.6 raportu.


Strona | 14

1.1.4 Budowa powiązań z otoczeniem gospodarczym

Podczas analizy tego obszaru zdefiniowane zostały następujące parametry opisu:

1) Wartości i postawy społeczne, sklasyfikowane ogólnie jako innowacyjne lub zachowawcze;

2) Relacje uczelni z biznesem, sklasyfikowane ogólnie jako otwarte lub zamknięte;

3) Polityka władz, która może się wyrażad albo w centralizacji, albo w decentralizacji;

4) Strategia władz uczelni, w ramach której z jednej strony będziemy mieli do czynienia z działaniami

modernizacyjnymi, innowacyjnością i prorozwojowością, z drugiej zaś z konserwatyzmem

i dążeniem do zachowania stanu obecnego;

5) Motywowanie pracowników uczelni, które ogólnie zostało sklasyfikowane jako dynamiczne lub

statyczne;

6) Konkurowanie uczelni mazowieckich, przy czym z jednej strony rozumiane jest jako współdziałanie,

czyli współpraca zarówno pomiędzy nimi, jak również z uczelniami zagranicznymi oraz uczelniami

z reszty kraju, z drugiej zaś jako konfrontacja, czyli konkurencja pomiędzy nimi, jak również

z uczelniami zagranicznymi oraz uczelniami z reszty kraju.

Na podstawie opracowanych parametrów opisu zostały zdefiniowane trzy modele relacji z otoczeniem

biznesowym, które dla tego obszaru należy traktowad jako pożądane w kontekście wymagao i oczekiwao

związanych z funkcjonowaniem gospodarki opartej na wiedzy w perspektywie roku 2030.

W pierwszym modelu, który został nazwany modelem odgórnym, zakłada się, że postęp będzie głównie

stymulowany przez władze centralne, które będą wymuszały na uczelniach otwartośd i konserwatywnośd.

Dodatkowo model ten zakłada wprowadzenie mechanizmów motywowania pracowników, przy czym będą

one wprowadzane odgórnie, a nie dzięki inicjatywom oddolnym. Zakłada się raczej współpracę uczelni (np.

poprzez konsorcja).

W drugim modelu, który został nazwany modelem oddolnym, głównym punktem odniesienia jest

demokratyzacja procesu zmian. Miałyby one byd inicjowane przez same uczelnie, a nie przez władze

centralne, które pozostawiłyby uczelniom jak najwięcej możliwości autonomicznego funkcjonowania

i decydowania. W szczególności model ten zakłada autonomię uczelni w zakresie formułowania własnego

sposobu działalności, otwartośd na relacje z biznesem, podejście modernizacyjne, przekonanie

pracowników do dynamicznego podejścia do zmian oraz konkurencyjne podejście uczelni w stosunku do

siebie nawzajem. Podejście takie byłoby możliwe przy innowacyjnych wartościach i postawach społecznych.

W trzecim modelu, nazwanym modelem mieszanym – zgodnie z jego nazwą – połączeniu ulegają podejście

oddolne i odgórne. Jest to najmniej skrajny z opracowanych modeli, który dodatkowo ma duże szanse

realizacji. W odniesieniu do tego modelu zakłada się, że opinia publiczna generuje nastroje przychylne

modernizacji. Władze uczelni aktywnie wchodzą we współpracę z biznesem, tworzą się instytucjonalne

formy współdziałania. Władze paostwowe utrzymują kontrolę systemu zarządzania uczelniami, natomiast

władze uczelni nastawione są na powolne ewolucyjne działania usprawniające. Poziom wynagrodzeo

pracowników oraz warunki pracy ulegają poprawie, przy stopniowym wprowadzeniu parametrów

efektywnościowych. Uczelnie tworzą sied wspólnych projektów naukowych.

Zdefiniowane parametry opisu oraz wypracowane modele pozwalają stwierdzid, że największy wpływ

na budowanie relacji z otoczeniem będą miały procesy adaptacyjne, które mogą byd albo stymulowane na

poziomie władz centralnych, albo mogą mied charakter procesów autonomicznych, stymulowanych

na poziomie samych uczelni, przy czym w drugim przypadku istotnymi mechanizmami wpływającymi na ten


Strona | 15

proces będą mechanizmy konkurencyjne, które zostały ujęte w ostatnim parametrze opisu. Szczegółowe

analizy związane z definiowaniem silnych i słabych stron względem przyjętych modeli oraz szans i zagrożeo

zostały zamieszczone w rozdziale 6.4 raportu.

1.1.5 Podsumowanie analizy SWOT i PEST

Pomimo iż w założeniach analizowane obszary tematyczne były traktowane rozłącznie, wnioski

z przeprowadzonych analiz pozwalają na stwierdzenie zachodzących pomiędzy nimi relacji. Niewątpliwie

istotne ukierunkowanie działao związanych z wypracowaniem modelu systemu edukacji wyższej na

poziomie regionu wynikają z założeo, jakie docelowo w kontekście GOW 2030 zostaną przyjęte względem

modelu absolwenta oraz modelu powiązao z otoczeniem gospodarczym. Zarówno jeden, jak i drugi model

tworzy wymagania, jakim uczelnie powinny sprostad, definiując swój model działania, jak również

określając kierunki kształcenia. Innymi słowy, właściwe i zgodne z wymaganiami oraz oczekiwaniami

związanymi z funkcjonowaniem przyszłej gospodarki opartej na wiedzy dodefiniowanie docelowych

rozwiązao w ramach parametrów opisu charakteryzujących te dwa obszary tematyczne tworzy jasne

oczekiwania względem sposobu i zakresu funkcjonowania uczelni. W doniesieniu do wniosków

wynikających z opracowania dotyczącego modelu powiązao z otoczeniem gospodarczym jedyną otwartą

kwestią pozostaje określenie źródła procesów adaptacyjnych – Czy procesy te powinny byd stymulowane

przez władze centralne, czy powinny byd inicjowane przez uczelnie? Dodatkowo bez odpowiedzi pozostaje

pytanie: Jakie mechanizmy powinny byd wypracowane, żeby bez względu na źródło stymulacji procesy

adaptacyjne były skuteczne i efektywne w długiej perspektywie czasu?

Taka sama konkluzja względem całości przeprowadzonych analiz wynika z prac Top Ekspertów, których

zdaniem z punktu widzenia kierunków/obszarów kształcenia wspierających GOW w regionie Mazowsza

w perspektywie 2030 roku ważniejsza wydaje się identyfikacja warunków dla powstania takich kierunków

niż ich nazwanie, czy wskazanie. System edukacji wyższej powinien byd na tyle elastyczny, aby uczelnie

Warszawy i Mazowsza same mogły nadążad za zmianami, reagując na oczekiwania innowacyjnej

gospodarki, równocześnie na nie wpływając, głównie poprzez spełnianie swojej najważniejszej roli, jaką jest

kształtowanie „społeczeostwa wiedzy”. Nie należy przy tym zapominad, że w krótszej perspektywie

czasowej niezwykle istotną rolę dla rozwoju GOW odgrywad będzie kształcenie specjalistów z obszarów

umownie nazwanych „Bio-Nano-Info” oraz „Energia-Zdrowie-Środowisko”, gdyż w kontekście aktualnego

stanu rozwoju GOW w Polsce w pierwszej kolejności kierunki z tych obszarów powinny byd postrzegane

jako strategiczne.

W konsekwencji przyjętych założeo oraz w odniesieniu do opracowao i analiz poszczególnych paneli

tematycznych opracowany został model systemu edukacji wyższej na poziomie regionu, który został

nazwany Otwartym Modelem Aktywnym (OMA). Zgodnie z założeniami model/system edukacji wyższej,

który sprosta zdefiniowanym kryteriom powinien się charakteryzowad różnorodnością, otwartością,

jakością oraz spójnością.


Strona | 16

Rysunek 2: Model edukacji wyższej – Otwarty Model Aktywny

Ź r ó d ł o: Opracowanie Top Ekspertów.

W odniesieniu do modelu u podstaw różnorodności leży zróżnicowanie misji uczelni, które świadczą usługi

na wszystkich poziomach edukacji, kształcąc zarówno studentów I, II i III stopnia, jak i aktywnie uczestnicząc

w systemie kształcenia przez całe życie (tzw. LLL – Life Long Learning). W zależności od zakresu usług

dydaktycznych, modelowe uczelnie będą dostarczały różne modele absolwentów, adekwatnie do poziomu

ukooczonej przez nich edukacji. Konieczna zatem będzie również indywidualizacja ścieżek edukacyjnych

w ramach obszarów i pomiędzy obszarami kształcenia, która zapewni utrzymanie celów i jakości nauczania

na każdym poziomie oraz będzie umożliwiała dostosowywanie oferty uczelni do indywidualnych potrzeb

odbiorców jej usług, które w przypadku kształcenia w ramach LLL mogą byd nawet bardzo zróżnicowane.

Uczelnie, aby mogły w pełni charakteryzowad się takim zróżnicowaniem, powinny byd otwarte na

otoczenie. Oznacza to w szczególności umiejętnośd reagowania na zmiany i podążania za nimi. W tym celu

konieczne jest wykształcenie przez nie zdolności do analizowania trendów rozwojowych i elastycznego

kształtowania swoich programów nauczania (w tym tworzenia programów interdyscyplinarnych) tak, aby

odpowiadały potrzebom rynku edukacyjnego. Z jednej strony kluczowym działaniem w tym zakresie jest

stała współpraca z otoczeniem gospodarczym, społecznym i politycznym, dzięki której uczelnie otrzymują

informacje o obszarach potencjalnie wymagających podjęcia działao adaptacyjnych do zachodzących w nich

zmian, szczególnie że tworzenie wspólnych platform porozumienia umożliwia korzystną dla obu stron

wymianę informacji. W przełożeniu na poziom operacyjny oznacza to koniecznośd monitorowania potrzeb

rynku pracy, rynku usług edukacyjnych na niższych poziomach kształcenia (w kontekście kontynuacji

edukacji podstawowej i średniej) oraz priorytetowych kierunków rozwoju regionów, wyrażanych

w strategicznych dokumentach rządu i lokalnych władz.

Z drugiej strony osiągnięcie pełnej otwartości wymaga stałego podtrzymywania i rozwijania kontaktów

międzynarodowych, nie tylko w formie współpracy międzyuczelnianej, ale także międzywydziałowej, co

sprzyja procesom wymiany wiedzy i doświadczeo zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i wśród kadry

naukowej i administracyjnej uczelni. Ścisła współpraca akademicka na różnych poziomach organizacyjnych

instytucji multiplikuje możliwości rozwoju uczelni w wielu aspektach jednocześnie. Uczelnia otwarta będzie

zatem również wielokulturowa, gdyż wymiana doświadczeo wiąże się także z wymianą kadr i studentów.

Otwarcie się na inne narody i zintensyfikowanie procesów wymiany powinno przyczynid się do

przyspieszenia procesu budowania kluczowych kompetencji uczelni. Należy przy tym zaznaczyd, że

wielonarodowośd jest nieunikniona, gdyż wzrasta mobilnośd ludzi, w tym studentów. Sprzyja temu również

szybki rozwój technologii. Jeśli zatem polskie uczelnie mają byd liczącymi się ośrodkami akademickimi

i naukowymi w Europie i na świecie, muszą aktywnie uczestniczyd w znaczących przedsięwzięciach

naukowych, co przekłada się także na atrakcyjnośd danego ośrodka dla zagranicznego studenta.


Strona | 17

Powyższe wprost koresponduje z pożądaną w omawianym modelu jakością, gdyż pozwala zapewnid wysoki

potencjał kadry akademickiej oraz budowad zdolnośd do stałego aktualizowania treści i form edukacyjnych

w oparciu o najnowsze osiągnięcia nauki. Aktualnie stopieo powszechnego wykorzystywania dostępnych

narzędzi, technik nauczania oraz najnowszych wyników badao naukowych na potrzeby dydaktyczne jest

nadal niewielki. Uczelnia spełniająca kryteria modelu OMA ściśle wiąże działalnośd naukową z dydaktyczną,

wykorzystując dorobek pierwszej dla lepszego świadczenia usług w ramach działalności drugiej. Istotne tu

jednak jest systemowe podejście do zagadnienia i zdefiniowanie celów krótko- i długookresowej strategii

edukacyjnej uczelni, wpisujących się w strategię edukacyjną paostwa i Unii Europejskiej. W ślad za strategią

powinno iśd samodoskonalenie procedur organizacji i zarządzania oraz zapewnienie adekwatnej do planów

rozwojowych infrastruktury edukacyjnej i badawczej. Zgodnie ze sztuką planowania strategicznego

powinno się również przewidzied źródła finansowania realizacji poszczególnych działao przewidzianych

dokumentem strategicznym. Co do zasady zalecana jest możliwie jak większa dywersyfikacja tych źródeł,

jako zabezpieczenie przed niepowodzeniem z tytułu braku możliwości pozyskania finansowania. Dużą rolę

odegra tu dojrzałośd instytucjonalna i doświadczenie jednostek związanych z uczelnią, gdyż będzie się to

przekładad na lepsze postrzeganie uczelni jako potencjalnego partnera do współpracy. Aktualnie z taką

kategoryzacją mamy głównie do czynienia w przypadku współpracy uczelni z biznesem, w przyszłości należy

spodziewad się również takiego samego podejścia ze strony instytucji publicznych. Ostatnio wprowadzone

oraz nakreślone dalsze kierunki zmian w zakresie finansowania działalności szkolnictwa wyższego pozwalają

zakładad coraz silniejsze uzależnianie możliwości pozyskania finansowania od skuteczności i efektywności

sposobu ich wydatkowania. Mamy zatem do czynienia również z jakością w zarządzaniu środkami

finansowymi, na którą model OMA wskazuje, traktując o odpowiedzialności uczelni opartej na umowie

społecznej dopuszczającej daleko posuniętą samodzielnośd uczelni w dysponowaniu środkami publicznymi,

pod warunkiem wyznaczenia jasnych i mierzalnych celów działania i ich osiąganie w określonej planem

przedsięwzięcia perspektywie. Z punktu widzenia tworzenia strategii edukacji weryfikacja zakładanych

wskaźników oraz monitoring ich osiągania powinny byd zaplanowane w harmonogramie ewaluacji strategii,

prowadzonej zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Dokonywanie okresowej oceny skuteczności

i efektywności realizowanych działao wynikających ze strategii jest jednym z podstawowych narzędzi

monitorowania stopnia jej faktycznego wdrażania oraz jej przyszłego kształtowania.

Istotnym elementem dla osiągnięcia paramentów modelu OMA jest zachowanie spójności pomiędzy

wszystkimi powyższej opisanymi działaniami, w szczególności poprzez zachowanie dużego stopnia korelacji

planowanych i podejmowanych działao z systemem edukacji wyższej w regionie, traktując go jako

platformę współpracy uczelni Mazowsza, mających spójne standardy nauczania oraz wspólny cel wyrażony

w dążeniu do wzmocnienia roli uczelni wyższych w budowaniu przewagi konkurencyjnej Warszawy

i Mazowsza jako ośrodka kształcącego elity, ustanawiającego nową jakośd kształcenia, a przez to

wpływającego również na otoczenie poprzez wspieranie i inicjowanie zmian społeczno-gospodarczych.

W dalszej kolejności, w kontekście zdefiniowanych czterech charakterystyk OMA i ich opisów (stanów

pożądanych), zostały zdefiniowane najistotniejsze silne i słabe strony istniejących rozwiązao na poziomie

systemu edukacji z uwzględnieniem specyfiki uczelni Warszawy i Mazowsza. Wypracowany w ten sposób

materiał pokazuje, które z istniejących rozwiązao systemu mogą stanowid istotną podstawę lub mogą

istotnie ograniczad dochodzenie do charakteryzującej model docelowy różnorodności, otwartości, jakości

oraz spójności.


Strona | 18

Dopełnieniem prac analitycznych podsumowujących prace panelowe było przeprowadzenie analizy szans

i zagrożeo z wykorzystaniem analizy PEST. Ze względu na szerokośd rozpatrywanego zagadnienia

Top Eksperci dla każdego z obszarów analizy PEST zdefiniowali główne, charakterystyczne dla niego

aspekty, które najistotniej będą warunkowad przechodzenie od istniejących rozwiązao do tych

charakteryzujących wypracowany model OMA. Zgodnie z takim układem prowadzenia analizy PEST za

główne aspekty, w kontekście których przeprowadzona została analiza szans i zagrożeo, uznane zostały:

w ramach otoczenia politycznego – rozwiązania w zakresie regulacji prawnych oraz założenia

strategii rozwoju regionu;

w ramach otoczenia ekonomicznego – uwarunkowania wynikające z założeo dowiązanych do

zrównoważonego rozwoju, wzrostu konkurencyjności oraz gospodarki opartej na wiedzy;

w ramach otoczenia społecznego – procesy demograficzne, w szczególności związane z migracją

oraz procesem starzenia się ludności;

w ramach otoczenia technologicznego – rozwój rozwiązao w zakresie Information and

Communication Technologies (ICT).

Przeprowadzona na podstawie przyjętych założeo analiza PEST pozwoliła na wypracowanie dla każdego

z analizowanych aspektów najistotniejszych szans i zagrożeo. Uzyskany w ten sposób materiał w znacznym

stopniu odwołuje się do wniosków dotyczących szans i zagrożeo sformułowanych na poziomie paneli

tematycznych. Niemniej waga przypisana poszczególnym czynnikom przez Top Ekspertów jest inna niż

w panelach tematycznych, ponieważ w założeniach OMA nie jest prostą sumą poszczególnych obszarów

dyskutowanych w poszczególnych panelach tematycznych. Oznacza to, że zdefiniowane przez panel

Top Ekspertów „Szanse i zagrożenia” należy traktowad jako pewnego rodzaju agregację i uogólnienie, ale

również jako uzupełnienie wyników prac i propozycji sformułowanych na poziomie paneli tematycznych.

Wypracowane zgodnie z przedstawionymi założeniami szczegółowe zestawienie silnych i słabych stron

istniejących rozwiązao oraz szans i zagrożeo zdefiniowanych przez Top Ekspertów w kontekście OMA

zostało zamieszczone w zasadniczej części raportu. Zgodnie z przyjętymi założeniami metodycznymi,

dotyczącymi przeprowadzenia analizy SWOT i PEST, uzyskany w ten sposób materiał analityczny stanowi

podsumowanie analiz prowadzonych w ramach prac panelowych.

1.1.6 Możliwości wykorzystania efektów przeprowadzonych prac oraz dokonanych analiz

W związku z przyjętymi założeniami metodycznymi głównym punktem odniesienia do formułowania

hipotez powinny byd wyniki analizy SWOT i PEST wypracowane przez panel Top Ekspertów. Ich analiza

wskazuje trzy kierunki potencjalnych działao. Po pierwsze, hipotezy mogą stanowid podstawę do

zweryfikowania ustaleo zaprezentowanych przez Top Ekspertów, czyli mogą bezpośrednio dotyczyd

zasadności i poprawności uzyskanego układu silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeo. Po drugie,

hipotezy mogą dotyczyd ustalenia istotności oraz prawdopodobieostwa wystąpienia tych zjawisk, trendów

i tendencji, które zostały sklasyfikowane jako szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST. I wreszcie po

trzecie, hipotezy mogą dotyczyd potencjalnych relacji, które mogą zachodzid pomiędzy silnymi i słabymi

stronami oraz szansami i zagrożeniami. Oznacza to, że w tym przypadku hipotezy powinny dotyczyd dwóch

aspektów: 1) Jakie możliwości wykorzystania zdefiniowanych szans i zagrożeo tworzy istniejący potencjał

określony w kategoriach silnych i słabych stron? (podejście od wewnątrz na zewnątrz); 2) Jak na istniejący

potencjał określony w kategoriach silnych i słabych stron wpłyną zdefiniowane szanse i zagrożenia?

(podejście od zewnątrz do wewnątrz).


Strona | 19

Oprócz przedstawionego powyżej typowego wykorzystania wniosków z analiz SWOT i PEST, wypracowana

na użytek prowadzonego badania metodyka pozwala również na uzupełnienie formułowania hipotez

o formułowanie hipotez dowiązanych zarówno do ogólnych założeo stojących za wypracowanym przez

Top Ekspertów Otwartym Modelem Aktywnym, jak również hipotez dowiązanych do jego poszczególnych

charakterystyk i ich opisów. Dodatkowo, z uwagi na fakt, że ów model został opracowany na podstawie

efektów prac paneli tematycznych, możliwe jest także formułowanie szczegółowych hipotez dowiązanych

bezpośrednio do poszczególnych wypracowanych modeli lub parametrów opisu, na podstawie których

modele były tworzone.


Strona | 20

2 Metodyka realizacji prac panelowych

Zgodnie z przyjętymi założeniami1, celem prac

panelowych było przeprowadzenie analizy SWOT

i PEST dla czterech obszarów tematycznych:

1. (P1) strategiczne kierunki kształcenia

(np. polityka paostwa a nastawienie

popytowe)

2. (P2) model absolwenta (np. studia różnego

stopnia)

3. (P3) model uczelni (np. organizacja,

zarządzanie finansowanie)

4. (P4) budowa powiązao z otoczeniem

gospodarczym (np. rozwój regionalny,

współpraca z przemysłem)

2.1 Organizacja prac panelowych

Wkład do prowadzonych prac panelowych

stanowiły opracowane na podstawie desk research

raporty: Analiza strategii, modeli działania oraz

ścieżek ewolucji wiodących szkół wyższych na

świecie, Analiza szkół wyższych Warszawy

i Mazowsza, Raport analityczny na temat

potencjału, kluczowych kompetencji, strategii oraz

działania szkół wyższych na Mazowszu oraz

Scenariusze i strategie rozwoju szkolnictwa

1 Przedstawione w raporcie założenia metodyczne

realizacji prac panelowych zostały przyjęte przez Komitet Sterujący projektu na spotkaniu 20.10.2010 r.

wyższego w Polsce i za granicą, Analiza foresightów i dokumentów strategicznych. Natomiast zakładanym

efektem prac panelowych było wypracowanie materiałów, które w dalszych etapach prac foresightowych

pozwolą na opracowanie i ocenę hipotez oraz przygotowanie scenariuszy rozwojowych. Na użytek

prowadzonych prac panelowych zdefiniowane zostały również potencjalne oczekiwania odbiorcy materiałów

wypracowanych podczas projektu. Umiejscowienie prac panelowych w całości projektu oraz zdefiniowane

potencjalne oczekiwania odbiorcy przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 3: Umiejscowienie prac panelowych w projekcie



Strona | 21

Do każdego z wymienionych wcześniej obszarów

tematycznych został dedykowany oddzielny panel

(odpowiednie oznaczenia od P1 do P4), w skład

którego wchodzili:

Eksperci (E)

Lider merytoryczny panelu (L)

Moderator (M)

Sekretarz (S)

Dodatkowo na użytek realizacji projektu powołany

został panel Top Ekspertów (PTE), którego

zadaniem było zbiorcze podsumowanie efektów

prac poszczególnych panelów tematycznych

i zdefiniowanie głównych silnych i słabych stron

istniejących rozwiązao oraz zdefiniowanie

głównych szans i zagrożeo przy wykorzystaniu

analizy PEST.

Dla każdego z paneli tematycznych został przyjęty

układ prac2 zaprezentowany na rys. 4.

2 Założenia dotyczące szczegółowego zakresu prac

zostaną omówione w dalszej części raportu.

Rysunek 4: Układ prac panelowych



Strona | 22

2.2 Główne założenia metodyczne i przyjęte definicje

W celu realizacji założeo dotyczących

przeprowadzenia analizy SWOT i PEST, na użytek

prowadzonych prac przyjęte zostały opisane

poniżej założenia odnośnie powiązao pomiędzy

tymi analizami. Zgodnie z metodyką analizy PEST

celem prac panelowych było zdefiniowanie szans

i zagrożeo, które mogą się pojawid

w następujących obszarach: Polityczno-

legislacyjnym, Ekonomicznym, Społeczno-

demograficzno-kulturowym oraz Technologicznym.

Wypracowane na tym etapie szanse i zagrożenia

w ramach poszczególnych obszarów analizy PEST

miały w założeniach wypełniad analizę szans

i zagrożeo (OT) w ramach analizy SWOT. Przyjęty

układ analiz oraz zachodzące pomiędzy nimi

zależności zostały przedstawione na rysunku 5.

Rysunek 5: Przyjęty układ analiz



Strona | 23

Na podstawie przedstawionego powyżej układu

analiz zdefiniowane zostały również następujące

kwestie metodologiczne:

Jaki powinien byd punkt odniesienia do

definiowania silnych i słabych stron?

Czyli jaka powinna byd podstawa do

określania pojęd „pozytywny aspekt

w kontekście czego” i „negatywny aspekt

w kontekście czego”;

Jaki powinien byd punkt odniesienia do

definiowania szans i zagrożeo?

Czyli jaka powinna byd podstawa do

określania pojęd „będzie sprzyjad”

i „będzie ograniczad”.

W odniesieniu do zdefiniowanych kwestii na

użytek prowadzonych analiz w ramach analizy

SWOT i PEST przyjęte zostały następujące

definicje:

Punkt odniesienia do przeprowadzanych

analiz, który na użytek prowadzonych prac

panelowych został zdefiniowany jako

wymagania i oczekiwania związane

z funkcjonowaniem gospodarki opartej na wiedzy (GOW) w perspektywie roku 2030.

Dla uspójnienia rozumienia GOW przyjęta została następująca definicja przedstawiona panelistom:

„Główne założenia, wymagania i oczekiwania związane z funkcjonowaniem gospodarki opartej na

wiedzy (GOW) w Warszawie i na Mazowszu w perspektywie roku 2030. Na użytek prac panelowych

przyjmuje się, że cechami charakterystycznymi GOW są:

o akceleracja tworzenia wiedzy,

o wzrost znaczenia kapitału niematerialnego,

o innowacyjnośd traktowana priorytetowo,

o rewolucja w gromadzeniu i udostępnianiu zasobów wiedzy.”

Główne parametry opisu (PO), czyli parametry opisu, pod kątem których powinno się rozpatrywad

dany obszar tematyczny, wziąwszy pod uwagę przyjęty punkt odniesienia do prowadzonych analiz.

Innymi słowy, parametry opisu wskazują na najistotniejsze z perspektywy przyjętego punktu

odniesienia parametry opisu danego obszaru tematycznego.

Stan pożądany, czyli w oparciu o zdefiniowane parametry opisu wypracowanie modeli, które będą

traktowane jako najbardziej pożądane dla danego obszaru tematycznego w kontekście przyjętego

punktu odniesienia (GOW 2030).

Stan obecny, czyli określenie, jakie są obecnie dominujące stany/rozwiązania w ramach

zdefiniowanych parametrów opisu.

Silna/słaba strona – te z istniejących obecnie dominujących stanów/rozwiązao, które w perspektywie

roku 2030 będą sprzyjały (silna strona) osiągnięciu rozwiązao charakterystycznych dla danego modelu

lub je utrudniały (słaba strona).

Szansa/Zagrożenie – te zjawiska/trendy/tendencje, które w perspektywie roku 2030 będą

sprzyjały (szanse) osiąganiu rozwiązao charakterystycznych dla wypracowanych modeli lub

je ograniczały (zagrożenia).


Strona | 24

2.3 Zakres i metodyka prac panelowych

W oparciu o przyjęte założenia metodyczne określony został ogólny układ

zakresu prac panelowych, który przedstawiony jest na poniższym rysunku.

W dalszej części raportu przedstawione zostaną szczegółowe założenia

wypracowane dla każdego z etapów realizacji projektu.

Rysunek 6: Ogólny układ zakresu prac panelowych

1. Układ prac podczas pierwszego spotkania panelowego (P1)

2. Układ prac podczas okresu pomiędzy spotkaniami panelowymi (O1)

Weryfikacja plus uzupełnienie materiałów z P1

oraz:


Strona | 25

3. Układ prac podczas drugiego spotkania panelowego (P2)

4. Układ prac po drugim spotkaniu panelowym (O2)

Weryfikacja plus uzupełnienie materiałów z P2

Opracowanie raportu z prac panelu

5. Układ pracy panelu Top Ekspertów



Strona | 26

2.3.1 Szczegółowy zakres i metodyka prac panelowych

2.3.1.1 Układ prac podczas panelu S1 częśd 1: Zdefiniowanie głównych parametrów opisu (PO)

danego obszaru

Zakres prac: Zdefiniowanie, jakie powinny byd główne parametry opisu (PO), pod kątem

których powinno się rozpatrywad dany obszar tematyczny. Za główne parametry opisu uważane są takie,

pod kątem których powinno się rozpatrywad dany obszar tematyczny, wziąwszy pod uwagę przyjęty

punkt odniesienia do prowadzonych analiz (GOW 2030).

Układ prac:

Wymienienie parametrów opisu, którymi powinno się opisywad dany obszar tematyczny

(parametr + jego definicja)

Porządkowanie parametrów opisu

Łączenie parametrów, które mają podobne definicje (metaplaning)

Uspójnienie wypracowanych definicji

Ustalenie ostatecznej listy głównych parametrów opisu

Uwagi dotyczące opracowania parametrów opisu:

za dobry parametr uważany będzie taki, w przypadku którego możliwe będzie jednoznaczne

zdefiniowanie jego skrajnych stanów

wypracowane parametry powinny byd rozłączne

ewentualnie w ramach prac panelowych mogą zostad określone relacje zachodzące pomiędzy

poszczególnymi parametrami (kierunek i charakter wpływu)

Efekt prac: Wypracowanie wg tabeli 1 listy głównych parametrów opisu (5-7), pod kątem których

powinien byd rozpatrywany dany obszar tematyczny.


Strona | 27

2.3.1.2 Układ prac podczas panelu S1 częśd 2: Zdefiniowanie głównych parametrów opisu (PO) dla danego obszaru tematycznego

Zakres prac: W oparciu o opracowane wcześniej parametry opisu wypracowanie minimum dwóch modeli, które będą traktowane jako najbardziej pożądane dla danego

obszaru tematycznego w kontekście przyjętego punktu odniesienia (GOW 2030). Poniżej został przedstawiony przykładowy sposób definiowania modeli na podstawie

opracowanej tabeli.

Założenia przyjęte na użytek wypracowywania modeli:

Wypracowane modele muszą byd wyraziste, tzn. ich opisy muszą wskazywad

na istotne różnice

Dla każdego modelu powinny zostad wypracowane: jego nazwa oraz opis

przedstawiający w sposób jednoznaczny ów model

Każdy z modeli powinien byd opisany w układzie tabeli 2 (kolejna strona)

Wypracowane modele (ich nazwy i główne charakterystyki) będą

wykorzystane na dalszym etapie prac panelowych


Strona | 28

2.3.1.3 Układ prac podczas panelu S1 częśd 3: Opisanie wypracowanych modeli stanu pożądanego

Zakres prac: Opracowanie dla każdego z wypracowanych modeli poniższej tabeli

opisu stanu pożądanego (dla modelu 1 – tabela 2a, dla modelu 2 – tabela 2b,

etc.).

2.3.1.4 Układ prac podczas panelu S1 częśd 4: Inwentaryzacja istniejących

praktyk w ramach danego obszaru tematycznego

Zakres prac: Opis dla każdego z PO istniejących obecnie dominujących

stanów/rozwiązao z uwzględnieniem wcześniej wypracowanych definicji stanów

skrajnych dla poszczególnych parametrów opisu. Innymi słowy, wymagany opis

powinien byd odpowiedzią na pytanie: Jakie są obecnie dominujące

stany/rozwiązania w ramach poszczególnych parametrów opisu? Zgodnie

z założeniami wypracowany opis powinien jednoznacznie i wyczerpująco

definiowad stan obecny.

Efekt prac: Wypracowanie dla każdego z PO opisu obecnie dominującego

stanu/rozwiązania i zawarcie go w tabeli 3, której wzór znajduje się poniżej.


Strona | 29

2.3.1.5 Układ prac podczas panelu S1 częśd 5: Zdefiniowanie głównych silnych i słabych stron istniejących rozwiązao

Zakres prac: Ocena istniejących praktyk w ramach danego obszaru tematycznego, czyli odpowiedź na pytania: Jak w perspektywie każdego z modeli wypracowanych dla

danego obszaru tematycznego można ocenid obecne rozwiązania/praktyki? Jakie są główne silne i słabe strony istniejących rozwiązao?

Efekt prac: Opracowanie tabeli 4 (wzór poniżej) na podstawie odniesienia danego modelowego stanu pożądanego do zdefiniowanego stanu obecnego, przy czym tabela

4 powinna byd opracowana dla każdego z wypracowanych modeli (tabela 4a: odniesienie stanu obecnego do wypracowanego modelu 1, tabela 4b: odniesienie stanu

obecnego do wypracowanego modelu 2, etc.).


Strona | 30

2.3.1.6 Układ prac w okresie pomiędzy spotkaniami panelowymi – O1

Zakres prac:

1. Weryfikacja/uzupełnienie opisów dla:

zdefiniowanych parametrów opisu

wypracowanych modeli i ich opisów (tabele 2a, 2b, etc.)

stanu obecnego w ramach poszczególnych kryteriów (tabela 3)

głównych silnych i słabych stron istniejących rozwiązao w kontekście każdego z opracowanych modeli (tabele 4a, 4b, etc.)

2. Praca indywidualna każdego z ekspertów

Zakres prac: W oparciu o materiały z desk research oraz inne źródła informacji wypełnienie przez każdego z uczestników danego panelu tabeli 5, czyli odpowiedź na

pytanie: Jakie będą w otoczeniu politycznym, ekonomicznym, społecznym oraz technologicznym główne zjawiska/trendy/tendencje, które w perspektywie roku 2030

będą sprzyjały (szanse) osiąganiu stanów charakterystycznych dla wypracowanych modeli lub je ograniczały (zagrożenia)? (tabele 2a, 2b, etc.).

Efekt prac: W ramach przygotowania do drugiego spotkania panelowego opracowanie poniższych tabel 5, przy czym tabela 5 powinna byd opracowana dla każdego

z wypracowanych modeli (model 1 – tabela 5a, model 2 – tabela 5b, etc.).


Strona | 31

2.3.1.7 Układ prac podczas panelu S2 częśd 1: Zdefiniowanie najistotniejszych silnych i słabych stron istniejących rozwiązao

Zakres prac: Dokonanie generalizacji, czyli zbiorcza ocena stanu obecnego w kontekście wszystkich zdefiniowanych modeli – Jakie są najistotniejsze silne (NSI) oraz słabe

(NSŁ) strony istniejących rozwiązao?

Układ prac: Zdefiniowanie na podstawie zweryfikowanych podczas O1 ustaleo zawartych w tabelach 4 najistotniejszych dla danego obszaru tematycznego silnych

i słabych stron istniejących rozwiązao.

Efekt prac: Opracowanie tabeli 6a i 6b, których wzory znajdują się poniżej.


Strona | 32

2.3.1.8 Układ prac podczas panelu S2 częśd 2: Zdefiniowanie głównych szans i zagrożeo w układzie analizy PEST

Zakres prac: Zdefiniowanie głównych szans i zagrożeo, czyli odpowiedź na pytanie: Jakie będą w otoczeniu politycznym, ekonomicznym, społecznym oraz

technologicznym główne zjawiska/trendy/tendencje, które w perspektywie roku 2030 będą sprzyjały (szanse) osiąganiu stanów charakterystycznych dla wypracowanych

modeli lub je ograniczały (zagrożenia)? (tabele 2a, 2b, etc.).

Układ prac: Określenie z wykorzystaniem metaplanu głównych dla poszczególnych modeli szans i zagrożeo w oparciu o przygotowane podczas O1 opracowania

indywidualne poszczególnych uczestników danego panelu (tabele 4).

Efekt prac: Opracowanie tabeli 7 (wzór poniżej), przy czym tabela 7 powinna byd opracowana dla każdego z wypracowanych modeli (model 1 – tabela 7a, model 2 –

tabela 7b, etc.). Dodatkowo do każdej szansy i każdego zagrożenia powinna byd dopisana waga oraz prawdopodobieostwo wystąpienia.

2.3.1.9 Układ prac podczas panelu S2 częśd 3: Zdefiniowanie najistotniejszych szans i zagrożeo dla danego obszaru tematycznego

Zakres prac: Dokonanie generalizacji, czyli zbiorcza ocena wpływu otoczenia na realizację modelowych rozwiązao – Jakie są najistotniejsze szanse (NSz) oraz

najistotniejsze zagrożenia (NZa) w ramach danego obszaru tematycznego w poszczególnych obszarach analizy PEST, wziąwszy pod uwagę ustalenia zawarte

w tabelach 7?


Strona | 33

Efekt prac: Opracowanie tabeli 8a i 8b, których wzory znajdują się poniżej, przy czym analogicznie, jak dla przedstawionego poniżej opracowania dla otoczenia

politycznego, powinny byd opracowane kolejne tabele: dla otoczenia ekonomicznego – tabele 9a i 9b, dla otoczenia społecznego – tabele 10a i 10b, dla otoczenia

technologicznego – tabele 11a i 11b.

2.3.1.10 Układ prac po drugim spotkaniu panelowym (O2)

Zakres prac: Weryfikacja/uzupełnienie opisów dla:

zdefiniowanych najistotniejszych silnych i słabych stron istniejących rozwiązao oraz przypisanych im wag (tabela 6a i 6b)

zdefiniowanych głównych szans i zagrożeo w kontekście poszczególnych modeli (tabele 7)

zdefiniowanych najistotniejszych szans i zagrożeo w poszczególnych obszarach analizy PEST, przypisanych im wag oraz prawdopodobieostwa wystąpienia (tabele

8a-11a i 8b-11b)


Strona | 34

2.3.1.11 Układ pracy panelu Top Ekspertów – podsumowanie prac panelowych

Zakres prac: na podstawie przeprowadzonej wcześniej analizy materiałów wypracowanych przez poszczególne panele zdefiniowanie najistotniejszych silnych i słabych

stron istniejących rozwiązao oraz najistotniejszych szans i zagrożeo, mogących wystąpid w poszczególnych obszarach analizy PEST *zbiorcze podsumowanie w układach

analogicznych jak dla tabel 6a i 6b (SW) oraz 8a-11a i 8b-11b (OT)].

Efekt prac: Podsumowanie analizy silnych i słabych stron oraz analizy szans i zagrożeo w układzie tabel, których wzory są zamieszczone poniżej.


Strona | 35

2.4 Komentarze do wyników prac panelowych

Poniżej przedstawiamy główne zmiany, jakie nastąpiły w trakcie prac panelowych w stosunku do przyjętego zakresu i metodyki realizacji projektu:

Eksperci w panelu „Strategiczne kierunki kształcenia” w ramach parametrów opisu obszaru tematycznego zdefiniowali charakterystyki otoczenia, które będą

miały istotny wpływ na strategiczne kierunki kształcenia. W konsekwencji wypracowane zostały trzy modele otoczenia i w tym kontekście prowadzone były

dalsze analizy;

Eksperci w panelu „Model absolwenta” w ramach definiowania silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeo dla rozpatrywanego obszaru tematycznego odeszli od

zaproponowanych układów tabelarycznych i zdecydowali, że właściwym podsumowaniem prac panelowych będzie stworzenie list silnych i słabych stron oraz

szans i zagrożeo;

Eksperci w panelu „Model uczelni” podsumowanie prac panelowych ograniczyli do zdefiniowania najistotniejszych szans i zagrożeo w ramach poszczególnych

obszarów analizy PEST. Definiowanie silnych i słabych stron zostało ograniczone do oceny stanu obecnego w kontekście zdefiniowanych modeli;

W ramach podsumowania prac panelowych panel Top Ekspertów zdecydował, że odejdzie od definiowania wag poszczególnych składników analizy SWOT oraz

prawdopodobieostw w ramach analizy PEST na rzecz wymienienia najistotniejszych silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeo.

Wszystkie powyższe zmiany zostały zaakceptowane w trakcie konsultacji materiałów opracowanych przez poszczególne panele eksperckie.

2.5 Układ prezentacji wyników prac panelowych

Każde z zamieszczonych w dalszej części raportu opracowanie będzie prezentowane w następującym układzie:

1. Prezentacja przyjętych dla danego obszaru tematycznego parametrów opisu

2. Prezentacja wypracowanych modeli

3. Prezentacja zdefiniowanego stanu obecnego

4. Prezentacja analizy SWOT dla stanu obecnego w kontekście każdego z wypracowanych modeli

5. Prezentacja analizy SWOT dla całego obszaru tematycznego (generalizacji wniosków z wcześniej przeprowadzonych analiz)


Strona | 36

Na zakooczenie przedstawione zostanie podsumowanie prac panelowych dokonane przez panel Top Ekspertów. Opracowane przez panel

Top Ekspertów podsumowania zawierają:

1. Zdefiniowany model edukacji wyższej

2. Silne i słabe strony istniejących rozwiązao z punktu widzenia wypracowanego modelu

3. Najistotniejsze szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST

4. Komentarz dotyczący relacji wyniku pracy panelu Top Ekspertów z wynikami prac panelowych

Dołączone do raportu załączniki zawierają materiały robocze z poszczególnych prac panelowych, które stanowią ważne uzupełnienie

materiałów przedstawionych w zasadniczej części raportu.

Rysunek 7: Przyjęty układ raportu



Strona | 37

3 Strategiczne kierunki kształcenia: Efekty przeprowadzonych prac oraz dokonanych

analiz

3.1 Uczestnicy panelu Lider: Tomasz Kulisiewicz

Moderator: dr hab. Stanisław Łobejko

Sekretarz: Dominka Brodowicz

Dr hab. Ryszard Gubrynowicz

Jacek Kotrasioski

Dr Jacek Kucioski

Sławomir Pycioski

Prof. dr hab. Teresa Słaby

Dr arch. Tomasz Sławioski

Dr inż. lek. med. Dariusz Włodarek

Dr Mirosław Woźniakowski


Strona | 38

3.2 Przyjęte parametry opisu obszaru tematycznego Parametr opisu

(nazwa) Stan skrajny Stan skrajny Opis danego parametru

Demografia

Zdecydowana

przewaga osób

starszych

Zrównoważona

struktura wieku

społeczeostwa

(silna imigracja)

Starzejące się społeczeostwo

Gwałtowny wzrost liczby osób pobierających świadczenia emerytalne

Zmniejszająca się liczba kandydatów na studia

Możliwy napływ fali imigracyjnej m.in. z Afryki, Azji, przy braku przemyślanej polityki imigracyjnej oraz

oferty dla reemigrantów

Spójnośd

wewnątrzregionalna

Słaba spójnośd,

defragmentacja

regionu

Konwergencja –

jednakowa dostępnośd

do zasobów i usług

w Warszawie i na

Mazowszu

Rozwój Warszawy kosztem mniejszych ośrodków na Mazowszu

Wykorzystanie potencjału Warszawy jako lokomotywy rozwojowej regionu

Imigracja wpływa na sytuację społeczną

Kreatywnośd

Spójnośd regionalna nie tylko w kontekście gospodarczym

Konwergencja – taki sam poziom dostępu do usług (unifikacja) dla mieszkaoców Warszawy i reszty

Mazowsza

Zarządzanie

zasobami

intelektualnymi

System kształcenia

na uczelniach

Potencjał kadry

akademickiej

Model tradycyjny

(Copyright, system

patentowy);

zachowawczy system

kształcenia; Stagnacja

poziomu i potencjału

kadry akademickiej

w modelu tradycyjnym

Model „Otwartej

Nauki” (licencje typu

Creative Commons);

Otwarty, modułowy

system kształcenia;

Wzrost poziomu

i dynamiczny rozwój

kadry;

Rozdział specjalizacji

kadry badawczej

i dydaktycznej

Zasób wiedzy, umiejętności przekazywania wiedzy, prestiż i uznanie poziomu wiedzy i umiejętności

mazowieckiej kadry akademickiej w Polsce i Europie

Umiejętnośd przekazywania wiedzy o uczeniu się (umiejętności przekwalifikowania się w razie

potrzeby), a nie tylko dotychczasowy model nauczania

Mazowsze jako współuczestnik projektów UE i międzynarodowych, uczestnictwo w wymianie kadr

między uczelniami, współzawodnictwo w konkurencji naukowej, umiejętnośd komercjalizowania wiedzy

naukowej oraz tworzenia firm typu spin-off i spin-out (rozwój przedsiębiorczości akademickiej)

Podział na wykładowców i badaczy na uczelniach, rozdział specjalizacji

Tworzenie wiedzy, czy przekazywanie wiedzy zastanej

Nauka umiejętności zmiany miejsca pracy i przekwalifikowywania się

Specjalizacje – wąskie i szerokie, certyfikacja umiejętności i doświadczenia zawodowego, uczenie się

przez całe życie

Poziom zabezpieczenia praw autorskich oraz ochrony informacji gospodarczej


Strona | 39

Parametr opisu


Globalny kontekst

gospodarczy

Niewykorzystanie

szans Mazowsza,

peryferyjny charakter

w Europie

Gospodarczy rozwój

Mazowsza

w kontekście

globalnym

i europejskim,

z Warszawą jako

głównym ośrodkiem

Globalny, regionalny wymiar. Konsumpcja i konsument (reakcja na trendy, kształtowanie potrzeb),

thinktanks, huby – współpraca firm z ośrodkami akademickimi, postęp technologiczny, nowe

specjalizacje i branże

Poziom przedsiębiorczości, nowe odkrycia społeczne, zdolnośd do kreowania innowacji, dostępnośd

zasobów (ceny surowców, ciągłośd dostaw surowców, poziom zanieczyszczenia wody, gruntu), poziom

zanieczyszczenia środowiska a możliwośd produkowania zaawansowanych technologii, obowiązujące

normy i standardy, informacja i wiedza jako zasób gospodarczy

Kreator wiedzy/użytkownik wiedzy – wykorzystanie zewnętrznych technologii

Jakośd życia

i zdrowie

Słaba dostępnośd do

usług istotnych dla

jakości życia

Dynamiczny rozwój

jakości życia, poziomu

zdrowia i opieki

zdrowotnej

Środowisko naturalne, dzielnice i osadnictwo, ład przestrzenny, bezpieczeostwo, kultura, nowoczesne

usługi, pomoc osobom starszym, turystyka i rekreacja

Poziom zdrowia społeczeostwa, zachorowalnośd na tzw. choroby cywilizacyjne, w tym kwestie związane

ze zdrowiem psychicznym

Dbałośd o kwestie ekologiczne/ochrona środowiska

Moda na zdrowy tryb życia i aktywny sposób spędzania wolnego czasu (dbałośd o kondycję psychiczną

i fizyczną)

Podział na technologie i dostępnośd do usług (szeroko rozumiane usługi/jakośd życia)

Wpływ „sztucznego” środowiska na zdrowie


Strona | 40

3.3 Zdefiniowane modele

W trakcie prac panelowych wypracowane zostały trzy modele otoczenia wpływające na strategiczne kierunki kształcenia.

3.3.1 Model 1: Demografia statyczna

Parametr opisu Opis stanu danego parametru składającego się na rozpatrywany model

Demografia Zdecydowana przewaga osób starszych

Spójnośd wewnątrzregionalna Słaba spójnośd, defragmentacja regionu

Zarządzanie zasobami intelektualnymi; System kształcenia

na uczelniach; Potencjał kadry akademickiej

Model tradycyjny (Copyright, system patentowy)

Zachowawczy system kształcenia

Stagnacja poziomu i potencjału kadry akademickiej w modelu tradycyjnym

Globalny kontekst gospodarczy Niewykorzystanie szans Mazowsza, peryferyjny charakter w Europie

Jakośd życia i zdrowie Słaba dostępnośd do usług istotnych dla jakości życia

3.3.2 Model 2: Dynamiczny rozwój statycznej demografii


Demografia Zdecydowana przewaga osób starszych

Spójnośd wewnątrzregionalna Konwergencja – jednakowa dostępnośd do zasobów i usług w Warszawie i na Mazowszu



Model „Otwartej Nauki” (licencje typu Creative Commons)

Otwarty, modułowy system kształcenia

Wzrost poziomu i dynamiczny rozwój kadry, specjalizacja kadry badawczej i dydaktycznej

Globalny kontekst gospodarczy Gospodarczy rozwój Mazowsza w kontekście globalnym i europejskim, z Warszawą jako głównym ośrodkiem

Jakośd życia i zdrowie Dynamiczny wzrost jakości życia, poziomu zdrowia i opieki zdrowotnej – w szczególności zdrowia psychicznego


Strona | 41

3.3.3 Model 3: Demografia dynamiczna


Demografia Zrównoważona struktura wieku społeczeostwa (silna imigracja)

Spójnośd wewnątrzregionalna Konwergencja – jednakowa dostępnośd do zasobów i usług w Warszawie i na Mazowszu



Model „Otwartej Nauki” (licencje typu Creative Commons)

Otwarty, modułowy system kształcenia

Wzrost poziomu i dynamiczny rozwój kadry

Rozdział specjalizacji kadry badawczej i dydaktycznej

Umiejętnośd odchodzenia od kierunku wiedzy

Globalny kontekst gospodarczy Gospodarczy rozwój Mazowsza w kontekście globalnym i europejskim, z Warszawą jako głównym ośrodkiem

Powstanie nowych ośrodków nieco słabszych od Warszawy, ale silniejszych dzięki specjalizacji

Jakośd życia i zdrowie Dynamiczny wzrost jakości życia, wzrost kapitału ludzkiego, społecznego i moralnego poprzez integrację

międzypokoleniową i międzynarodową (emigranci) poziomu zdrowia i opieki zdrowotnej


Strona | 42

3.4 Definicja stanu obecnego

Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu (w ramach danego parametru opisu)

Demografia

Brak rzetelnych danych statystycznych, wiedza jest trochę intuicyjna: nie wiemy, ile dokładnie ludzi żyje w Warszawie (ok. 200 tys. mieszkaoców jest

niezameldowanych)

10% udziału przybyszów odmładza populację (ale nie płacą podatków w Warszawie)

Stagnacja, niewielka dynamika przyrostu, mała imigracja

Tendencje starzenia się społeczeostwa

Wypływanie z Warszawy i osiedlanie się w mniejszych miastach – obszar metropolitarny

Rodzi się za mało dzieci

Mazowsze a Warszawa – sytuacja w powiatach i gminach (zbliżona do Ściany Wschodniej)

Mazowsze jako rezerwuar kadry (prace sezonowe)

Przewaga w szkolnictwie osób starszych wśród wykładowców, brak chęci, motywacji do pracy naukowej

Spójnośd

wewnątrzregionalna

Warszawa i Mazowsze są bardzo zróżnicowane (poziom zatrudnienia, dostęp do wykształcenia)

Ogromne różnice w charakterze i profilach uczelni w Warszawie i na Mazowszu – chod jest poprawa poza Warszawą

Brak tendencji konwergencyjnych (zwiększających spójnośd, zmniejszających różnice)

Zarządzanie zasobami

intelektualnymi

System kształcenia na

uczelniach

Potencjał kadry akademickiej

Luka pokoleniowa

Mobilnośd, jakośd wykładów

Jakośd badao, publikacji („badania na półkę”)

Kadra – chęci i plany a mechanizmy, w których muszą działad

Organizacja pracy w jednostkach badawczych

Wyposażenie uczelni się poprawiło, kadra dostosowuje się powoli

Było zapotrzebowanie na „zakup wiedzy” – więc dostarczano programy magisterskie

Brak rozwiązao systemowych, nieprzemyślane gospodarowanie zasobami

Studia podyplomowe

Studia doktoranckie tylko po to, żeby zdobyd „papierek uczęszczania”, niski poziom i mała efektywnośd

Sztywnośd zatrudnienia w szkołach paostwowych, co powoduje brak motywacji do zdobywania stopni naukowych, w tym tytułów profesorskich

Niesprzyjające przepisy prawne dotyczące zatrudnienia w więcej niż jednej szkole wyższej (ważne dla poprawy poziomu kształcenia poza Warszawą)


Strona | 43

Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu (w ramach danego parametru opisu)

Globalny kontekst

gospodarczy

Stabilny wzrost PKB, pozytywna dynamika, firmy wchodzą na rynki zagraniczne – głównie wschodnie

W Polsce lokują się zagraniczne przedsiębiorstwa

Ciągle brakuje pomysłu na Warszawę i Mazowsze – brak specjalizacji, niszy (może wysokie technologie)

Ukierunkowanie mogłoby zdynamizowad Mazowsze

Występuje rozdrobnienie w gospodarce, nauce

Brak profilu i priorytetów działania

Na Mazowszu występują problemy z podstawową infrastrukturą cywilizacyjną (stan dróg, wodociągi, kanalizacja, łącznośd)

Niski poziom kapitału społecznego na Mazowszu, niesprzyjający rozwojowi

Jakośd życia i zdrowie

Polaryzacja społeczeostwa (bogaci korzystają z dóbr i zasobów, biedni nie mają dostępu do dóbr i zasobów)

Popyt na usługi zdrowotne jest niezaspokojony – brakuje specjalistów

Mieszkalnictwo – więcej mieszkao na rynku, jednak brak mieszkao w przystępnej cenie

Zasób mieszkao komunalnych w złym stanie technicznym

Poprawa standardu i wyposażenia gospodarstw (woda, kanalizacja, ogrzewanie, sprzęt AGD)

Poczucie bezpieczeostwa – wyższe poza Warszawą

Niski poziom zaspokojenia potrzeb kulturalnych poza Warszawą – TV jedyną rozrywką (nacisk na poziom programów telewizji publicznej)

Bezpieczeostwo socjalne (zasiłki, praca) – duże zróżnicowanie: w Warszawie niskie bezrobocie, w regionie wysokie (np. Radom), występuje

bezrobocie ukryte w szarej strefie

Niedobory konsumpcji z okresu spowolnienia gospodarczego pogłębiają różnice między Warszawą i Mazowszem

Postawy konsumpcjonistyczne

Wysokie zadłużenie gospodarstw domowych


Strona | 44

3.5 Analiza SWOT w kontekście wypracowanych modeli

3.5.1 Analiza SWOT w kontekście modelu Demografia statyczna

3.5.1.1 Silne i słabe strony istniejących rozwiązao

Słabe strony Silne strony

1. Starzejąca się kadra, brak wykwalifikowanej kadry w wielu kluczowych

dla rozwoju Mazowsza kierunkach

2. Zmniejszająca się liczba studiujących (niż demograficzny, mniejsze

zainteresowanie kształceniem się na poziomie uczelni wyższych)

3. System szkolnictwa nastawiony na przetrwanie, a nie na rozwój

1. Doświadczona kadra

2. Nie ma zaburzeo kulturowych na tle różnic w grupach wiekowych

3. Stabilizacja społeczna

4. Duża przewidywalnośd trendów

5. Dostępne środki i nakłady na kształcenie są dzielone na mniejszą liczbę

studiujących

6. System kształcenia jest nastawiony na potrzeby regionu

3.5.1.2 Szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST3

Szanse Zagrożenia

Otoczenie Polityczne

1. Brak ingerencji (przeszkadzania)

1. Nieefektywne rządzenie

2. Wysoki poziom reglamentacji

3. Biurokracja

4. Brak planowania strategicznego

3 Materiały będące podstawą do definiowania szans i zagrożeo znajdują się w Załączniku 1 (rozdział 8).


Strona | 45

Szanse Zagrożenia

Otoczenie Ekonomiczne

1. Globalna koniunktura

2. Niskie nakłady na naukę

1. Globalna dekoniunktura

2. Niekorzystny bilans mikrogospodarstw domowych

(zadłużenie przeważa nad oszczędnościami)

3. Mały zasięg konsumpcji świadomej

4. Niesprawnośd systemu podatkowego – duża szara strefa

Otoczenie Społeczne

1. Stabilnośd

2. Stagnacja kapitału społecznego i moralnego

1. Ludzie nie będą doganiad technologii i będą płacid innym za obsługę

(wykluczenie technologiczne)

2. Słaba podatnośd na nowości, mało innowacyjne społeczeostwo

Otoczenie Technologiczne

1. Technologie przyjazne dla użytkowników

2. Coraz więcej energii odnawialnej

1. Zły stan infrastruktury energetycznej

2. Słaby rozwój infrastruktury sieciowej

3. Mało przyjazne technologie


Strona | 46

3.5.2 Analiza SWOT w kontekście modelu Dynamiczny rozwój przy statycznej demografii



1. Mały napływ młodej kadry i studentów

2. Niski poziom rozwoju regionalnego

1. Chęd kształcenia się osób starszych może pozytywnie wpłynąd na rozwój

technologiczny

2. Brak konkurencji między ośrodkami, co nie prowadzi do pobudzenia rozwoju

ośrodków lokalnych

3. Zwiększająca się rola społeczności lokalnej w kształceniu, wyborze

strategicznych kierunków

3.5.2.2 Szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST

Szanse Zagrożenia


1. Rosnąca przewaga bezpartyjnych specjalistów rządzących na każdym

szczeblu

1. Niekorzystne ingerencje paostwa

2. Wysokie obciążenia podatkowe





2. Niesprawnośd systemu podatkowego – duża szara strefa


Strona | 47

Szanse Zagrożenia


1. Sprawna i przyjazna policja, straże miejskie

2. Rozwinięta edukacja i ochrona konsumentów

1. Stres (dłuższy okres pracy)

2. Polaryzacja społeczeostwa (bogaci korzystają z dóbr i zasobów, biedni nie

mają dostępu do dóbr i zasobów)

3. Niekorzystne reformy emerytalne


1. Napływ technologii wraz z inwestycjami zagranicznymi 1. Brak rozwoju technicznego

2. Słaby rozwój infrastruktury sieciowej

3.5.3 Analiza SWOT w kontekście modelu Demografia dynamiczna



1. Konflikty na tle kulturowym

2. Dysproporcje demograficzne

3. Napływ młodej kadry z zagranicy, wymagający kursów językowych

4. Zróżnicowanie dochodów

5. Brak równowagi w systemie kształcenia

1. Dywersyfikacja kulturowa

2. Duża liczba studentów obcokrajowców

3. Wysoki poziom życia

4. Dynamicznie rozwijający się rynek prokonsumencki – odejście od życia

„tu i teraz”


Strona | 48


Szanse Zagrożenia


1. Współpraca partii politycznych dla zbudowania atmosfery rzetelności

administracji w interesie przedsiębiorców (MSP)

2. Sprawne działanie sądów i egzekwowanie prawa

3. Wzrost kapitału instytucjonalnego

1. Niekorzystne ingerencje paostwa

2. Wysokie obciążenia podatkowe




2. Korzystny bilans mikro (oszczędności przeważają nad zadłużeniem)

3. Korzystne kredyty i oferty dla różnych grup wiekowych

(np. odwrócona hipoteka)



1. Dostosowywanie umiejętności do dynamicznych zmian

(nie ma zawodu na całe życie)

2. Wzrost kapitału społecznego i moralnego

1. Stagnacja społeczna

2. Brak poprawy sytuacji materialnej gospodarstw na Mazowszu


1. Stymulowanie rozwoju technicznego

2. Rozwój infrastruktury technicznej 1. Przegranie wyścigu technicznego


Strona | 49

3.6 Analiza SWOT dla obszaru tematycznego „Strategiczne kierunki kształcenia”

3.6.1 Silne i słabe strony istniejących rozwiązań

Silne strony Waga

(0-1) Słabe strony

Waga

(0-1)

1. Doświadczona kadra 0,4 1. Starzejąca się kadra 0,4

2. Rosnący poziom życia 0,4 2. Zmniejszająca się liczba studiujących (niż demograficzny, mniejsze

zainteresowanie kształceniem się na poziomie uczelni wyższych) 0,35

3. Stabilizacja społeczna 0,3 3. Mały napływ młodej kadry i studentów 0,30

4. System kształcenia nastawiony na potrzeby regionu 0,25 4. Dysproporcje demograficzne 0,20

5. Zwiększająca się rola społeczności lokalnej w kształceniu,

wyborze strategicznych kierunków 0,25


Strona | 50

3.6.2 Szanse i zagrożenia w ramach analizy PEST

3.6.2.1 Szanse i zagrożenia w otoczeniu politycznym

Najistotniejsze szanse Waga

(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)

Najistotniejsze zagrożenia Waga

(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)

1. Ustalenie priorytetów rozwojowych i polityk

wsparcia na poziomie centralnym i regionalnym

0,4 0,1 1. Wysokie obciążenia podatkowe 0,4 0,5

2. Rozwój współpracy międzynarodowej

(także w ramach UE)

0,2 0,4 2. Niekorzystne interwencje paostwa 0,25 0,3

3. Polityka paostwa wspierająca innowacyjnośd 0,2 0,3 3. Brak planowania strategicznego 0,25 0,1

4. Brak ingerencji (przeszkadzania) ze strony paostwa 0,2 0,2 4. Wysoki poziom reglamentacji 0,1 0,1

1,0 1,0 1,0 1,0

Dodatkowe szanse:

Rozsądne planowanie strategiczne

Polityka prorozwojowa i otwarta na świat

Doświadczona i wykwalifikowana kadra zarządzająca

(na szczeblu paostwowym, społecznym i naukowym)


Strona | 51

3.6.2.2 Szanse i zagrożenia w otoczeniu ekonomicznym


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)

1. Zrównoważony rozwój paostw 0,5 0,15 1. Globalna dekoniunktura 0,35 0,4

2. Globalna koniunktura 0,2 0,4 2. Niskie nakłady na naukę 0,35 0,3

3. Produkcja nowych dóbr (w tym zasobów wiedzy) 0,15 0,3 3. Zmniejszenie zewnętrznych impulsów

rozwojowych, spadek eksportu 0,15 0,2

4. Zwiększone środki na naukę 0,15 0,15 4. Wysokie bezrobocie 0,15 0,1

1,0 1,0 1,0 1,0

Dodatkowe szanse:

Tendencja do rozwoju wyższych form gospodarki

(informacja i wiedza zamiast produkcji)

Wzrastający popyt

Wysoki poziom życia wraz z rozwojem rynku konsumenckiego

Nowe dziedziny zawodowe przyjazne dla ludzi starszych

Dodatkowe zagrożenia:

Niska efektywnośd i wydajnośd pracy starzejącego się społeczeostwa

(zbyt słaby wzrost wydajności)

Nieefektywne zarządzanie gospodarką


Strona | 52

3.6.2.3 Szanse i zagrożenia w otoczeniu społecznym


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)

1. Stabilnośd 0,4 0,15 1. Stabilnośd (stagnacja) 0,35 0,4

2. Dostosowywanie umiejętności do dynamicznych

zmian (nie ma zawodu na całe życie) 0,25 0,15

2. Słaba podatnośd na nowości, mało

innowacyjne społeczeostwo 0,25 0,3

3. Ciągłe dążenie do rozwoju naukowego i edukacji 0,25 0,35

3. Ludzie nie będą doganiad technologii

i będą płacid innym za obsługę

(wykluczenie technologiczne)

0,3 0,1

4. Ciągłośd pokoleniowa 0,1 0,35

4. Polaryzacja społeczeostwa (bogaci

korzystają z dóbr i usług, biedni nie

mają do nich dostępu)

0,1 0,2

1,0 1,0 1,0 1,0

Dodatkowe szanse:

Wzrastające kontakty społeczne i rozwój zainteresowao/hobby – dużo czasu

wolnego (wzrost aktywności ludzi starszych)

Napływ młodej kadry („odmłodzenie” społeczeostwa) dzięki imigracji

Dodatkowe zagrożenie:

Konflikty kulturowe i dysproporcje demograficzne (imigracja)


Strona | 53

3.6.2.4 Szanse i zagrożenia w otoczeniu technologicznym


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)


(0-1)

Prawdopodo-

bieostwo

wystąpienia

(0-1)

1. Technologie przyjazne dla użytkowników 0,2 0,4 1. Przegranie wyścigu technologicznego 0,35 0,4

2. Stymulowanie rozwoju 0,45 0,2 2. Mało przyjazne użytkownikowi

technologie 0,2 0,1

3. Oszczędna i przyjazna środowisku energetyka 0,25 0,3 3. Zły stan infrastruktury energetycznej 0,2 0,3

4. Uniwersalizacja kierunków rozwoju systemów

komunikacji 0,1 0,1 4. Słaby rozwój infrastruktury sieciowej 0,25 0,2

1,0 1,0 1,0 1,0

Dodatkowe szanse:

Wzrastająca powszechnośd wykorzystywania osiągnięd technologicznych

Zasób wiedzy dla GOW

Nowe dziedziny zawodowe przyjazne dla ludzi starszych


Strona | 54

4 Model absolwenta: Efekty przeprowadzonych prac oraz dokonanych analiz4

4.1 Uczestnicy panelu Lider: prof. dr hab. Krzysztof Dołowy

Moderator: dr Rafał Stefaoski

Sekretarz: Iwona Nowicka

Dr hab. Krzysztof Grysa

Dr Barbara Minkiewicz

Prof. dr hab. Henryk Runowski

Dr Ewa Satalecka

Prof. zw. Jan Terelak

4 Materiały robocze z prac panelowych zostały zamieszczone w Załączniku 2 (rozdział 9).


Strona | 55

4.2 Przyjęte parametry opisu obszaru tematycznego

Parametr opisu


Parametr (nazwa i Specjalizacja

Wykształcony interdyscyplinarnie, na pewnym poziomie ogólności

Wykształcony wąskospecjalistycznie w jednej dyscyplinie lub na

pograniczu dyscyplin

Zdobywanie wiedzy, umiejętności praktycznych i teoretycznych oraz osiąganie biegłości w jakiejś ściśle określonej dyscyplinie

Wydwiczony umysł Nieprzygotowany do wykonywania trudniejszych zadao umysłowych

Przygotowany do wykonywania trudnych zadao umysłowych

Zdolnośd operowania (rozumienia, analizowania, przekształcania, uogólniania, zapamiętywania) na wysoce złożonym, trudnym i abstrakcyjnym materiale pojęciowym, wydwiczona poprzez pogłębione studiowanie i uzyskiwanie biegłości w poruszaniu się po podstawowych, abstrakcyjnych, nie-empirycznych dziedzinach nauki (przede wszystkim matematyka, a także np. filozofia, logika)

Zdobywanie wiedzy i krytyczna analiza

Potrafi zdobywad (wyszukiwad) wiedzę, dokonywad analizy, ale nie

potrafi dokonywad syntezy i wykorzystywad zdobytej wiedzy do

kreowania nowej wiedzy

Potrafi zdobywad wiedzę, dokonywad analizy i syntezy oraz

wykorzystywad zdobytą wiedzę do kreowania nowej wiedzy

Umiejętnośd zdobywania (wyszukiwania) wiedzy, analizy i syntezy, wykorzystywania, tworzenia nowej wiedzy

Standaryzacja Wykształcony zgodnie ze standardami nauczania (standardowy profil wiedzy)

Wykształcony w dziedzinie niepoddającej się standaryzacji

(indywidualny profil wiedzy)

Posiada wiedzę zgodną ze standardami nauczania, ogólną, pozwalającą na dobrą orientację w jednej lub wielu dziedzinach nauki versus głęboką, kompletną, najnowszą wiedzę z danej dziedziny (która jako stale i dynamicznie rozwijana nie jest możliwa do wystandaryzowania)

Rozumienie świata i zmian w nim zachodzących

Wie, co się dzieje w świecie i jaki to ma wpływ na jego sytuację

Wie, co się dzieje, ale tylko w jego dziedzinie i jaki to ma wpływ

na jego sytuację

Wiedza z różnych dziedzin, dająca możliwośd wartościowania oraz wyrażania przekonao i opinii na temat otaczającego świata; umiejętnośd pojmowania świata jako złożonej całości, procesów w nim zachodzących oraz stawiania czoła wyzwaniom współczesnego świata; dostrzeganie w tym świecie swoich realnych możliwości i szans oraz eliminowanie zagrożeo

Umiejętności zespołowe

Umie współpracowad (ale tylko jako uczestnik zespołów)

Umie tworzyd zespoły, przewodzid im, brad czynny udział w ich pracy

Zdolnośd tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętnośd pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów; umiejętnośd zespołowego wykonywania zadao i wspólnego rozwiązywania problemów


Strona | 56


W trakcie prac panelowych zdefiniowano, że absolwenci studiów będą należed do jednej z czterech grup:

A. Twórców wiedzy przydatnej dla GOW po studiach III stopnia (model elitarny) – 1-2% wszystkich studentów, wyłonionych spośród najlepszych absolwentów liceów

i selekcjonowanych podczas studiów I i II stopnia. Kształconych w trybie indywidualnym przez naukowców mających osiągnięcia porównywalne z USA w dziedzinach

ważnych dla GOW, zwłaszcza: biotechnologii, nowych materiałach, technikach tele- i informatycznych. Kształcenie odbywad się powinno w uczelni wyższej nowego

typu, której robocza nazwa to Instytut Studiów Zaawansowanych. Fundamentem kształcenia powinno byd dwiczenie umysłu przez przedmioty abstrakcyjne, przede

wszystkim matematykę. Cel: wyedukowanie grupy ludzi prowadzących badania na najwyższym światowym poziomie i rozumiejących najnowsze osiągnięcia

współczesnej nauki.

B. Twórców gospodarki opartej na wiedzy – 30% absolwentów studiów II stopnia (model egalitarny) zdolnych do założenia i prowadzenia wspólnie z twórcami wiedzy

przedsiębiorstw zdolnych do wdrażania innowacji. Kształcenie powinno byd interdyscyplinarne i możliwie szerokie, zwłaszcza podczas studiów I stopnia. Oprócz

przewidzianych w programie przedmiotów, integralną jego częścią powinno byd zdobycie umiejętności prowadzenia „small businessu” w Polsce 2030 roku,

zwłaszcza od strony prawno-administracyjno-skarbowej. Wymagana powinna byd doskonała czynna znajomośd języka angielskiego i praktycznego używania technik

informatycznych. Konieczne jest także dwiczenie umysłu przez przedmioty abstrakcyjne: dla umysłów ścisłych – matematyka, dla humanistycznych – logika i filozofia.

Cel: wyedukowanie znacznej grupy ludzi elastycznych, o szerokiej wiedzy, potrafiących się uczyd i zmieniad zawód, zdolnych do samodzielnego tworzenia

przedsiębiorstw, w tym w sektorze GOW.

C. Profesjonalistów – to grupa absolwentów (20% absolwentów studiów połączonych I + II stopnia), których umiejętności są konieczne w każdej gospodarce, ale

niemających wpływu na tworzenie GOW. Przykładowo wymieomy: lekarzy, weterynarzy, inżynierów budowlanych, architektów, prawników, artystów.

D. Absolwentów Rynkowych – 50% studiujących w szkołach publicznych i niepublicznych, w trybie dziennym i zaocznym, głównie na studiach I stopnia, dla których

kryterium wyboru kierunku są wymagania rynku pracy, niemających wpływu na GOW. Uczelnie dostosowują program do zdolności i wymagao (pochodna wymagao

rynku) studentów.

W efekcie prowadzonych prac do dalszych analiz wybrane zostały dwa modele absolwenta, które są zaprezentowane zbiorczo w poniższej tabeli, przy czym:

Litera E – oznacza pożądaną charakterystykę absolwenta „Elitarnego” (1-2% absolwentów, przyszłych producentów wiedzy i przełomowych innowacji) na danym

wymiarze opisu;

Litera M – oznacza pożądaną charakterystykę absolwenta „Egalitarnego” [Masowego] (większośd pozostałych absolwentów, przyszłych producentów wiedzy

i przełomowych innowacji) na danym wymiarze opisu;


Strona | 57

Dodatkowo litera R – oznacza uśrednioną charakterystykę dzisiejszych absolwentów uczelni Mazowsza (przyjęto, że eksperci opierają się na własnych

doświadczeniach, co oznacza, że w większości przypadków dokonywali oceny na podstawie doświadczeo z własnej uczelni);

Przyjęto (zgodnie z metodyką zaproponowaną przez Komitet Sterujący Foresight AM2030), że każdy z pożądanych modeli może byd opisywany jedynie poprzez

stany skrajne.

Wypracowane modele – tabela zbiorcza

Parametr opisu Stan skrajny 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Stan skrajny

Specjalizacja Wykształcony interdyscyplinarnie,

na pewnym poziomie ogólności M R E

Wykształcony wąskospecjalistycznie w jednej dyscyplinie lub na pograniczu dyscyplin

Wydwiczony umysł Nieprzygotowany do wykonywania trudniejszych

zadao umysłowych R M/E

Przygotowany do wykonywania trudnych zadao umysłowych


Potrafi zdobywad (wyszukiwad) wiedzę, dokonywad analizy, ale nie potrafi dokonywad syntezy

i wykorzystywad zdobytej wiedzy do kreowania nowej wiedzy

R M/E Potrafi zdobywad wiedzę, dokonywad analizy i syntezy oraz wykorzystywad zdobytą wiedzę

do kreowania nowej wiedzy

Standaryzacja Wykształcony zgodnie ze standardami nauczania

(standardowy profil wiedzy) M R E

Wykształcony w dziedzinie niepoddającej się standaryzacji

(indywidualny profil wiedzy)



M R E Wie, co się dzieje, ale tylko w jego dziedzinie

i jaki to ma wpływ na jego sytuację

Umiejętności zespołowe

Umie współpracowad (ale tylko jako uczestnik zespołów)

E R M Umie tworzyd zespoły, przewodzid im,

brad czynny udział w ich pracy


Strona | 58

4.3.1 Model absolwenta „Twórca gospodarki opartej na wiedzy”

Parametr opisu Opis stanu danego parametru składającego się

na rozpatrywany model (na podstawie tabeli 1) Opis modelu

Specjalizacja Wykształcony wąskospecjalistycznie w jednej

dyscyplinie lub na pograniczu dyscyplin

Twórców gospodarki opartej na wiedzy – 30% absolwentów studiów II

stopnia (model egalitarny) zdolnych do założenia i prowadzenia wspólnie

z twórcami wiedzy przedsiębiorstw zdolnych do wdrażania innowacji.

Kształcenie powinno byd interdyscyplinarne i możliwie szerokie,

zwłaszcza podczas studiów I stopnia. Oprócz przewidzianych w programie

przedmiotów, integralną jego częścią powinno byd zdobycie umiejętności

prowadzenia „small businessu” w Polsce 2030 roku, zwłaszcza od strony

prawno-administracyjno-skarbowej. Wymagana powinna byd doskonała

czynna znajomośd języka angielskiego i praktycznego używania technik

informatycznych. Konieczne jest także dwiczenie umysłu przez

przedmioty abstrakcyjne: dla umysłów ścisłych – matematyka, dla

humanistycznych – logika i filozofia. Cel: wyedukowanie znacznej grupy

ludzi elastycznych, o szerokiej wiedzy, potrafiących się uczyd i zmieniad

zawód, zdolnych do samodzielnego tworzenia przedsiębiorstw, w tym

w sektorze GOW.

Wydwiczony umysł Przygotowany do wykonywania

trudnych zadao umysłowych


Potrafi zdobywad wiedzę, dokonywad analizy i syntezy oraz wykorzystywad zdobytą wiedzę


Standaryzacja Wykształcony zgodnie ze standardami nauczania

(standardowy profil wiedzy)



Umiejętności zespołowe Umie tworzyd zespoły, przewodzid im,

brad czynny udział w ich pracy


Strona | 59

4.3.2 Model absolwenta „Twórca wiedzy przydatnej dla gospodarki opartej na wiedzy”



Specjalizacja Wykształcony wąskospecjalistycznie w jednej

dyscyplinie lub na pograniczu dyscyplin Twórców wiedzy przydatnej dla GOW po studiach III stopnia (model

elitarny) – 1-2% wszystkich studentów, wyłonionych spośród najlepszych

absolwentów liceów i selekcjonowanych podczas studiów I i II stopnia.

Kształconych w trybie indywidualnym przez naukowców mających

osiągnięcia porównywalne z USA w dziedzinach ważnych dla GOW,

zwłaszcza: biotechnologii, nowych materiałach, technikach tele-

i informatycznych. Kształcenie odbywad się powinno w uczelni wyższej

nowego typu, której robocza nazwa to Instytut Studiów

Zaawansowanych. Fundamentem kształcenia powinno byd dwiczenie

umysłu przez przedmioty abstrakcyjne, przede wszystkim matematykę.

Cel: wyedukowanie grupy ludzi prowadzących badania na najwyższym

światowym poziomie i rozumiejących najnowsze osiągnięcia

współczesnej nauki.

Wydwiczony umysł Przygotowany do wykonywania

trudnych zadao umysłowych


Potrafi zdobywad wiedzę, dokonywad analizy i syntezy oraz wykorzystywad zdobytą wiedzę


Standaryzacja Wykształcony w dziedzinie niepoddającej się

standaryzacji (indywidualny profil wiedzy)


Wie, co się dzieje, ale tylko w jego dziedzinie i jaki to ma wpływ na jego sytuację

Umiejętności zespołowe Umie współpracowad

(ale tylko jako uczestnik zespołów)

Uwaga: Trzeba pamiętad o tym, że szkolnictwo wyższe Mazowsza jest bardzo zdywersyfikowane – m.in. forma własności, wielkośd, lokalizacja, misja uczelni – i takie uśrednienie nie do kooca odwzorowuje sytuację. Jest ono bardzo dużym uproszczeniem.


Strona | 60


Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu/rozwiązania w ramach danego parametru opisu (komentarze)

Specjalizacja

Oferta programowa polskich (a więc także mazowieckich) uczelni w większości jest oparta na tradycyjnej strukturze dyscyplin naukowych.

Kształcenie absolwentów ma charakter specjalistyczny, ale – niestety – oznacza to raczej wąski profil wykształcenia niż bardzo wysoką jakośd,

biegłośd (teoretyczną i praktyczną) w określonej dziedzinie. Programy interdyscyplinarne stanowią zdecydowaną mniejszośd w ofercie

programowej, a często studiowanie dyscyplin innych niż podstawowa sprowadza się do niewielkiej puli zajęd obowiązkowych, które są traktowane

jako uzupełniające, mniej ważne lub nawet przeszkadzające w skupieniu się na właściwym kierunku studiów (por. filozofia, etyka czy nauki

społeczne na kierunkach technicznych). Nacisk na stosowanie zdobywanej wiedzy w praktyce jest bardzo mały – projekty praktyczne są rzadko

organizowane, staże czy praktyki są traktowane jako „zło konieczne”. Czynnikami konserwującymi wąskie specjalizacje są: struktura organizacyjna

uczelni, wąska specjalizacja kadry naukowej oraz system rozliczania wykładowców (pensum) skłaniający do rywalizacji o studentów poprzez

wprowadzanie przedmiotów obowiązkowych.

Wydwiczony umysł

Uczelnie, a także (a nawet przede wszystkim) szkolnictwo stopni poprzedzających szkolnictwo wyższe nie wymagają, nie promują ani nie stwarzają

możliwości dwiczenia się w operowaniu na trudnym, złożonym i abstrakcyjnym materiale. Przygotowanie maturzystów w zakresie matematyki

i logiki jest bardzo niskie, do czego przyczynia się mały nacisk kładziony na te przedmioty w szkołach średnich (w klasach humanistycznych wręcz

istnieje przyzwolenie na „rezygnację” z uczenia się matematyki i przedmiotów ścisłych). W społeczeostwie, także w mediach, pokutuje ciągle

przekonanie, że abstrakcyjna wiedza i umiejętności (matematyka, logika, filozofia) są niepraktyczne i niepotrzebne dla odniesienia sukcesu

zawodowego i życiowego (do niedawna postawy takie wzmacniał brak matematyki w puli obowiązkowych przedmiotów maturalnych). Największą

liczbę kandydatów (poza nielicznymi wyjątkami) odnotowują kierunki spostrzegane jako łatwe i praktyczne (mimo iż często są one wykładane

w sposób teoretyczny bez realnych dwiczeo zastosowao praktycznych). Zdecydowana większośd uczelni niepublicznych ogranicza swoją ofertę do

takich właśnie kierunków.

Zdobywanie

wiedzy i krytyczna

analiza

Studenci i absolwenci z łatwością poruszają się w Internecie i innych środkach komunikacji, potrafią bardzo łatwo znaleźd żądane informacje

i wiedzę. W większości przypadków nie potrafią jednak (ani nie odczuwają takiej potrzeby) ocenid jakości tych informacji/wiedzy ani jej

przeanalizowad i dokonad autorskich porównao czy syntezy tej wiedzy. Sprawnośd w poszukiwaniu wiedzy sprowadza się do znajdowania

i kopiowania (plaga prac kopiowanych z Internetu, plagiatów). Ciągle istnieje społeczne przyzwolenie na ściąganie i plagiaty (na poziomie szkół

średnich i wyższych). Niski współczynnik liczebności kadry naukowej w stosunku do liczby studentów powoduje przeciążenie dydaktyczne kadry

naukowej, słabą kontrolę prac studentów, a także ograniczanie sprawdzania wiedzy i umiejętności studentów do testów wyboru, które nagradzają

przede wszystkim bierne odtwarzanie uzyskanej – faktograficznej i szczegółowej – wiedzy.


Strona | 61

Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu/rozwiązania w ramach danego parametru opisu (komentarze)

Standaryzacja Wykształcony zgodnie ze standardami nauczania (standardowy profil wiedzy).

Rozumienie świata

i zmian w nim

zachodzących

Studenci i absolwenci w wyniku wąskiej specjalizacji mają raczej orientację w osiągnięciach, trendach, zastosowaniach w obrębie studiowania

własnej dziedziny (jednak i ta orientacja jest zwykle powierzchowna i nieobejmująca najnowszych osiągnięd naukowych) niż szerokie rozumienie

procesów gospodarczych, społecznych i politycznych. Są więc słabo przygotowani do proaktywnego planowania i kształtowania własnej ścieżki

kariery zawodowej, podejmowania działalności gospodarczej i wyboru najlepiej rokujących (w perspektywie średnioterminowej) dziedzin usług

i produkcji. Do wzrostu rozumienia świata i zmian w nim zachodzących przyczynił się skokowy wzrost mobilności młodych osób, szczególnie

kontaktów i doświadczeo zagranicznych (programy wymiany, studia, podróże oraz praca za granicą).

Umiejętności

zespołowe

W polskim społeczeostwie „tradycyjnie” dominują postawy indywidualistyczne, społeczeostwo obywatelskie jest słabo rozwinięte, a poziom

zaufania społecznego jest niski. Szkolnictwo – od podstawowego do wyższego – kładzie nacisk na indywidualną wiedzę, indywidualną pracę

i indywidualne rozliczanie. Okazji i bodźców do dwiczenia umiejętności pracy w zespole jest bardzo niewiele (w szkolnictwie poniżej wyższego

wprowadzane są projekty zespołowe, ale wciąż jest ich mało; niewiele jest też szkolnych czy uczelnianych zespołów sportowych czy artystycznych,

silnych stowarzyszeo studenckich, szkoły i uczelnie „po zajęciach” pustoszeją – nie stanowią ośrodków budowania grup czy sieci społecznych).

Umiejętności pracy zespołowej zwiększa mobilnośd między uczelniami i międzynarodowa (koniecznośd szybkiej adaptacji do nowego otoczenia)

oraz wymagania rynku pracy. Zdecydowanie zbyt wolno kształtują się postawy (odwaga, chęd wyróżnienia się, poczucie sprawczości) i umiejętności

(inicjowanie przedsięwzięd, kreowanie wizji i wyznaczanie celów, tworzenie zespołów, wpływ na innych) przywódcze.


Strona | 62


4.5.1 Wprowadzenie

Uczelnie kształcące absolwentów Profesjonalistów i Absolwentów Rynkowych

istnieją. Uczelnie kształcące Twórców wiedzy i Twórców gospodarki muszą

powstad drogą przekształceo istniejących jednostek, zwłaszcza w uczelniach

publicznych. Bez czynnego działania paostwa uczelnie kształcące absolwentów

dla GOW nie powstaną!

Zmiany ustawowe konieczne do powstania Instytutu Studiów Zaawansowanych

(kształcącego Twórców wiedzy) są intelektualnie trudne, byd może zbyt trudne

dla polityków. Konieczne jest też systematyczne zasilanie budżetowe dla

Instytutu Studiów Zaawansowanych i wytworzenie drastycznej nierówności w

dostępie do środków na naukę (na dydaktykę i badania naukowe) na korzyśd ISZ,

co będzie budziło sprzeciw. Dodatkowo, takie Instytuty Studiów

Zaawansowanych mogą powstad tylko w 1–3 miastach akademickich Polski

(największy potencjał w tym zakresie ma Warszawa – co istotne ze względu na

przedmiot projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030), ponieważ

w pozostałych nie ma wystarczającego potencjału interdyscyplinarnego.

Najprawdopodobniej to również wywoła konflikty.

Powstanie uczelni kształcących Twórców gospodarki będzie wymagało

drastycznej ingerencji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w programy

studiów i ich organizację w uczelniach akademickich, co wywoła niezadowolenie

i protesty uczelni. Minimalnym krokiem, który umożliwi doprowadzenie do

zmian w programach studiów, jest likwidacja wymaganego ustawowo pensum

dydaktycznego. Istnienie pensum powoduje, że rozwijad się mogą tylko

podjednostki wydziałów uczelni (instytuty, katedry, zakłady), mające największe

obciążenie dydaktyczne, co usprawiedliwia przyjmowanie do pracy młodych

obiecujących naukowców (ale i oni, z racji istnienia pensum i obciążeo jednostki,

koncentrują się przede wszystkim na dydaktyce, a nie na badaniach naukowych).

Profesorowie walczą więc o wprowadzenie przedmiotów ze swojej wąskiej

specjalności do puli przedmiotów obowiązkowych dla studenta. To powoduje, że

student nie ma możliwości wyboru przedmiotów i kształci się w wąskiej

specjalności. Studia interdyscyplinarne (szerokie, w modelu egalitarnym) będą

mogły powstad dopiero wówczas, gdy profesorowie nie będą walczyd o swoje

przedmioty i – w taki sposób – o studentów uczęszczających na te przedmioty.

Zniesienie pensum pozwoli profesorom na prowadzenie – w większej niż dziś

skali – badao naukowych (z korzyścią dla jakości dydaktyki i dla nauki),

a studentom – na indywidualne kształtowanie swoich ścieżek studiów.

Pochodną wprowadzenia na znacznie większą skalę możliwości wyboru zajęd

będzie – w efekcie rywalizacji o studenta – wzrost ich jakości. Zniesienie pensum

i odpowiednie zmiany w podziale środków finansowych pozwolą na zatrudnianie

młodych ludzi również w jednostkach, które nie mają dużego obciążenia

dydaktycznego, ale mają duże osiągnięcia w badaniach naukowych.


Strona | 63

4.5.2 Analiza SWOT w kontekście modelu „Twórca gospodarki opartej na wiedzy”5


Silne strony Waga Słabe strony Waga

1. Zaplecze edukacyjne (liczba nauczycieli, uczelni) 0,5 1. Starzenie się kadry (przyczyna: polityka kadrowa i płacowa) 0,4

2. Szeroka, zróżnicowana oferta uczelni 0,3 2. Brak infrastruktury naukowej do badao i rozwoju nowych technologii 0,3

3. Lokalizacja uczelni (blisko potencjalnych studentów – dotyczy także lokalnych uczelni poza Warszawą)

0,1 3. Ograniczony zakres udziału w międzynarodowych projektach badawczych

0,1

4. Potencjał do umiędzynarodowienia studiów (częśd kadry włada językiem angielskim w stopniu wystarczającym do prowadzenia wykładów), znajomośd dobrych uczelni zagranicznych, dokonane już pierwsze – pilotażowe – próby uruchomienia studiów w języku angielskim, zawarte i realizowane umowy międzynarodowe, wspólne studia z partnerami zagranicznymi – np. MBA

0,1 4. Zachowawcza struktura starych uczelni Warszawy (struktura wydziałowa studiów I stopnia, oferta oparta na zasobach – konserwowane przez interesy kadry profesorskiej)

0,1

5. Brak mechanizmu selekcji i wspierania najlepszych pracowników uczelni

0,1

SUMA WAG 1 SUMA WAG 1

5 W tabelach zawierających szanse i zagrożenia prezentowane są najistotniejsze wnioski z przeprowadzonej analizy PEST dla wypracowanych modeli. Szczegółowe materiały związane

z określaniem szans i zagrożeo w ramach poszczególnych obszarów analizy PEST znajdują się w załączniku 2 (rozdział 9).


Strona | 64


Szanse waga prawdop. Zagrożenia waga prawdop.

1. Dostęp do informacji 0,3 100% 1. Niski poziom PKB na naukę i szkolnictwo wyższe 0,4 90%

2. Możliwośd przyspieszonej wymiany pokoleniowej i odmłodzenia kadry naukowej (ponieważ istnieje luka pokoleniowa)

0,2 20% 2. Ograniczony dostęp do najnowocześniejszych technologii informatycznych

0,2 70%

3. Dostęp do europejskiego rynku pracy, wzrost aspiracji i chęci uczestnictwa w europejskiej społeczności poprzez wyższe wykształcenie

0,2 50% 3. Zmniejszenie liczby studentów (finansowy upadek uczelni na Mazowszu, zwłaszcza niepublicznych) i brak mechanizmów naprawczych uczelni paostwowych (niechęd kadry, brak woli politycznej)

0,1 90%

4. Powiązanie wyższego wykształcenia z pozycją ekonomiczną i społeczną

0,1 80% 4. Brak mechanizmów wymuszających interdyscyplinarnośd na poziomie krajowym

0,1 50%

5. Zmniejszenie liczby studentów (możliwe zmniejszenie liczebności grup)

0,1 90% 5. Nieopłacalnośd finansowa indywidualnej kariery akademickiej 0,1 90%

6. Promowanie idei kształcenia ustawicznego 0,1 50% 6. Wzajemnie sprzeczne przepisy i interpretacje ustaw (co uniemożliwia sprawne działanie)

0,1 50%



Strona | 65

4.6 Analiza SWOT dla obszaru tematycznego „Twórca wiedzy przydatnej dla gospodarki opartej na wiedzy”


Silne strony waga Słabe strony waga

1. Wysoki potencjał naukowy w Warszawie (jest z kogo wybrad) 0,8 1. Brak mechanizmu zatrzymania talentów na uczelniach (kluczowy brak zachęt finansowych)

0,5

2. Tradycja polskiej szkoły matematycznej i informatycznej (dziedziny niskonakładowe) oraz byd może inne

0,2 2. Studenci uczą się, a nie studiują (aktualna „kultura” studiowania na uczelniach Mazowsza)

0,2

3. Brak infrastruktury naukowej do badao i rozwoju nowych technologii 0,2

4. Brak mechanizmu identyfikowania i wyławiania talentów (na poziomie poniżej szkolnictwa wyższego)

0,1



Szanse waga prawdop. Zagrożenia waga prawdop.

1. Niewielka liczba pracowni i pracowników naukowych na najwyższym poziomie, dzięki czemu organizacja elitarnej uczelni będzie prostsza i taosza

0,8 100% 1. Brak woli politycznej ukierunkowania strumienia finansowego na dziedziny GOW przeciw egalitarnym nastrojom społecznym (poziom finansowania powinien byd porównywalny z poziomem finansowania elitarnych uczelni światowych)

0,5 90%

2. Świadomośd społeczna o potrzebie istnienia elitarnej uczelni 0,2 50% 2. Brak systemu diagnozy i kształcenia wybitnych talentów na poziomie szkolnictwa podstawowego i średniego

0,2 100%

3. Opór kadry naukowej przeciwko zmianom i przeciwko przedsięwzięciom elitarnym

0,1 90%

4. Wzajemnie sprzeczne przepisy i interpretacje ustaw (uniemożliwia to osiągnięcie sprawności organizacyjnej zapewniającej konkurencyjnośd wobec najlepszych światowych uczelni)

0,1 50%

5. Brak dobrze płatnej pracy w kraju dla wybitnych absolwentów (elity GOW)

0,1 50%



Strona | 66

4.7 Analiza SWOT dla obszaru tematycznego „Model absolwenta”

Dzisiejsze szkoły wyższe możemy podzielid na dwie kategorie – na kształcących

Profesjonalistów (w zawodach) oraz Absolwentów Rynkowych (tanich). W obu

przypadkach kształcenie jest wąskospecjalistyczne. W większości przypadków na

niskim lub bardzo niskim poziomie. Obniżenie poziomu jest konsekwencją

polityki paostwa, które doprowadziło w ciągu 20 lat do siedmiokrotnego

powiększenia liczby studentów bez istotnego zwiększenia liczby nauczycieli

akademickich oraz bez zwiększenia dotacji budżetowej. Obniżenie poziomu

studiów wynika również w znacznym stopniu z niskiego poziomu kształcenia na

poziomie maturalnym i immatrykulowania osób, którym brak jest elementarnej

wiedzy wyniesionej ze szkoły – nieprzygotowanych do podjęcia studiów

wyższych. Uczelnie zmuszane są do przyjmowania wszystkich chętnych na

studia, ponieważ dotacja ministerialna zależy od liczby (a nie jakości) studentów.

Programy studiów są wąskospecjalistyczne i częściej dopasowane do wiedzy

nauczycieli akademickich niż do wymagao współczesnego społeczeostwa.

Ogromna liczba studentów uniemożliwia indywidualizację nauczania i sprzyja

metodom formalnego badania przyswojonej wiedzy, np. przy pomocy

egzaminów testowych zamkniętych.

Niskie nakłady budżetowe na naukę doprowadziły do znacznego obniżenia

poziomu badao naukowych w dziedzinach prowadzących do gospodarki opartej

na wiedzy: biotechnologii, wytwarzania nowych materiałów (w tym również

nanotechnologii) i opracowania nowych procesów technologicznych o dużym

wkładzie myśli. Nieco lepiej prezentuje się najtaosza z tych dziedzin –

informatyka. Niski poziom badao naukowych prowadzonych przez kadrę

oznacza, że absolwenci naszych uczelni dysponują wiedzą opóźnioną w stosunku

do krajów przodujących w nauce.

Relatywnie bardzo niskie pensje pracowników naukowych doprowadziły do

ucieczki z polskiej nauki najzdolniejszych młodych ludzi. Skutkiem niskich pensji

jest powstanie luki pokoleniowej. W nauce jest znaczny deficyt czterdziesto-

i pięddziesięciolatków. Na uczelniach brak jest mechanizmów promujących

dobrych nauczycieli oraz dobrych naukowców i nie można wytworzyd

konkurencji pomiędzy naukowcami, ponieważ zawód nauczyciela akademickiego

nie jest atrakcyjny dla najlepszych studentów.

Bez istotnej zmiany obecnego stanu zbudowanie w Polsce Gospodarki Opartej

na Wiedzy jest niemożliwe!


Strona | 67


Silne strony Słabe strony

Jeszcze mamy specjalistów, którzy mogą wykształcid nowe pokolenie

przystosowane do budowania Gospodarki Opartej na Wiedzy. Za 20 lat, przy

kontynuacji obecnego trendu finansowania nauki, w większości dziedzin już

ich nie będzie.

Mamy budynki i dostęp do Internetu.

Przed nami załamanie finansowe większości uczelni w kraju spowodowane

wchodzącym na uczelnie niżem demograficznym. Kadra zarządzająca

uczelniami nie ma umiejętności, ale i narzędzi prawnych do zarządzania

w kryzysie finansowym. W kryzysie nauczyciele akademiccy będą wystrzegad

się zmian strukturalnych i programowych, starając się utrzymad status quo.

Na polskich uczelniach nie ma mechanizmu promującego wybitnych

nauczycieli oraz wybitnych studentów. Opłaca się byd przeciętnym.

Należy się spodziewad oporu dotychczasowych uczelni – beneficjentów

dotychczasowego systemu.

4.7.1.2 Szanse i zagrożenia

Szanse Zagrożenia

Paradoksalnie chaos finansowy spowodowany niskim finansowaniem może

zwiększyd szansę na akceptację przez kadrę koniecznych długofalowych

zmian w strukturze szkolnictwa wyższego.

Głównym zagrożeniem jest brak zrozumienia, woli politycznej (wynikającej

z niskiej „opłacalności politycznej”) i determinacji polityków we

wprowadzaniu niezbędnych zmian wynikających z konieczności znacznego

zwiększenia nakładów na naukę oraz na uczelnie nowego typu (budżet).

Konieczne jest ustawowe powołanie nowego typu kształcenia oraz wdrożenie

mechanizmów zapewniających wprowadzenie możliwości studiów

interdyscyplinarnych nowego typu (praca intelektualna sformułowania

nowego modelu i ustawodawcza).


Strona | 68

5 Model uczelni: Efekty przeprowadzonych prac oraz dokonanych analiz

5.1 Uczestnicy panelu Lider: prof. dr hab. Robert Rządca

Moderator: Jan Urmaoski

Sekretarz: dr Tadeusz Filipiak

Prof. nadzw. dr hab. Witold Bielecki

Prof. dr hab. Dorota Dobija

Maciej Grelowski

Prof. dr hab. Krzysztof Marasek

Prof. dr hab. Andrzej Radecki

Dr Sławomir Sowioski

Dr Piotr Wachowiak

Prof. dr hab. Andrzej Wierzbicki


Strona | 69

5.2 Przyjęte parametry opisu obszaru tematycznego

Parametr opisu


Sposób zarządzania

A

sposób zarządzania

jednoosobowy

(Rektor, Kanclerz)

B

sposób zarządzania

kolegialny (Senat)

Sposób zarządzania uczelnią może charakteryzowad się jednoosobowym (menadżerskim)

stylem zarządzania lub kolegialnym stylem zarządzania. W modelu zakładamy

zwiększenie autonomii uczelni.

Zasoby

C

zasoby materialne –

minimalna baza materialna

i minimalne zasoby kadrowe

(wystarczające z punktu

widzenia przepisów)

D

istnienie rezerw

(nadwyżek)

materialnych

i kadrowych

Zasoby uczelni rozumiane jako baza materialna i kadrowa (niematerialna) niezbędna do

prowadzenia działalności usługowej w szkolnictwie wyższym. Istnienie rezerw umożliwia

podejmowanie nowych rodzajów działalności (kierunków kształcenia, badao, współpracy

z praktyką).

Funkcje uczelni E

edukacja

F

edukacja, prowadzenie

badao oraz

współdziałanie nauki

z gospodarką

Uczelnia świadczy następujące typy usług: edukacja, badania naukowe oraz badania,

prace i świadczenia na rzecz gospodarki.

Umiejscowienie/pozycjonowanie G

subregionalne lub regionalne

H

międzynarodowe

Zasięg terytorialny oddziaływania uczelni. Kontakty i współpraca międzynarodowa

uczelni z innymi jednostkami naukowymi. Wymiana międzynarodowa kadry naukowej

oraz studentów. Pozycja uczelni w rankingach międzynarodowych. Współpraca uczelni ze

szkolnictwem średnim.

Struktura kształcenia

I

jeden poziom

jednokierunkowe

J

wszystkie poziomy

i kształcenie

ustawiczne

wielokierunkowe

Założenie, że struktura kształcenia będzie ukierunkowana na przygotowanie do

funkcjonowania w gospodarce. Kształcenie studentów (słuchaczy) może dotyczyd różnych

poziomów wg krajowych ram kwalifikacji. Wąska specjalizacja lub wielokierunkowośd

struktury kształcenia.

Finansowanie K

publiczne

L

rynek

Finansowanie uczelni z budżetu paostwa oraz ewentualnie samorządów lub/i ze środków

pochodzących z rynku (przedsiębiorstwa prywatne, dotacje itp.).


Strona | 70


5.3.1 Model 1: Uczelnia międzynarodowa, szeroki zakres działania



Sposób zarządzania A

sposób zarządzania jednoosobowy

Model uczelni o jednoosobowym (menadżerskim) stylu zarządzania.

Uczelnia posiada duże zasoby materialne i kadrowe, wystarczające do

sprawnego funkcjonowania w szkolnictwie wyższym. Uczelnia świadczy

usługi edukacyjne, prowadzi badania naukowe, a także współpracuje

z szeroko rozumianą gospodarką narodową. Uczelnia ma

międzynarodowe znaczenie, które przejawia się wymianą kadry naukowej

i studentów z ważniejszymi światowymi ośrodkami naukowymi. Na

uczelni dostępne są wszystkie poziomy kształcenia oraz uczelnia kształci

wielokierunkowo. Finansowanie uczelni w tym modelu odbywa się

głównie ze środków budżetowych, przy niewielkim udziale środków

pochodzących z innych źródeł.

Zasoby

D

istnienie rezerw (nadwyżek) materialnych

i kadrowych

Funkcje uczelni

F

edukacja, prowadzenie badao

(współdziałanie nauki z gospodarką)

Umiejscowienie/pozycjonowanie H

międzynarodowe


J

wszystkie poziomy kształcenia

i kształcenie ustawiczne

wielokierunkowe

Finansowanie

K/L

finansowane głównie przez paostwo

i z niewielkim udziałem rynku


Strona | 71

5.3.2 Model 2: Uczelnia o regionalnym zasięgu, realizacja głównie funkcji edukacyjnej

Parametr opisu

Opis stanu danego parametru

składającego się na rozpatrywany model

(na podstawie tabeli 1)

Opis modelu

Sposób zarządzania A

sposób zarządzania jednoosobowy

Model uczelni o jednoosobowym sposobie zarządzania. Uczelnia

ma zasięg regionalny, posiada minimalne zasoby materialne

i kadrowe, pozwalające na kształcenie wyłącznie na

wyspecjalizowanych kierunkach i niższych poziomach kształcenia.

Model uczelni przewiduje wyłącznie edukację. Finansowanie

uczelni głównie przez paostwo.

Zasoby

C

materialne – minimalna baza materialna

i minimalne zasoby kadrowe

Funkcje uczelni E

Edukacja


subregionalne


I

jeden poziom

jednokierunkowe

Finansowanie K

publiczne


Strona | 72


Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu/rozwiązania w ramach danego parametru opisu

Sposób zarządzania B

kolegialny sposób zarządzania uczelnią, zgodnie ze statutem danej uczelni

Zasoby D

istnienie rezerw (nadwyżek) materialnych i kadrowych w ramach zasobów

Funkcje uczelni

F

edukacja, prowadzenie badao naukowych głównie na poziomie krajowym,

minimalne współdziałanie nauki z gospodarką


krajowy lub regionalny zasięg działania


J

wszystkie poziomy kształcenia i kształcenie ustawiczne

wielokierunkowe

Finansowanie K/L

finansowane głównie przez paostwo, z niewielkim udziałem finansowania z gospodarki i rynku


Strona | 73

5.5 Analiza SWOT w kontekście wypracowanych modeli6

5.5.1 Przyjęte założenia dotyczące definiowania silnych i słabych stron w ramach analizy SWOT

Prace panelowe rozpoczęły się od zdefiniowania głównych silnych i słabych stron stanu obecnego w odniesieniu do każdego z wypracowanych modeli. Następnie,

bazując na wypracowanym materiale, eksperci przyjęli następującą procedurę definiowania najistotniejszych silnych i słabych stron:

„Silne i słabe strony obecnego stanu przygotowano dla dwóch wcześniej wypracowanych modeli. Eksperci uznali, że najistotniejsze silne i słabe strony powinny zostad

określone oddzielnie dla poszczególnych, wcześniej zaproponowanych modeli. Określenie ostatecznych wag w przypadku silnych i słabych stron stanu obecnego

przebiegało w pięciu krokach:

1. Sformułowane przez ekspertów propozycje silnych oraz słabych stron zostały wstępnie przedyskutowane w czasie panelu;

2. Lista proponowanych silnych oraz słabych stron została rozesłana ekspertom z prośbą o określenie wag;

3. Na podstawie otrzymanych odpowiedzi wyliczona została średnia waga dla każdej z wstępnie wytypowanych silnych oraz słabych stron;

4. Wyeliminowano te silne oraz słabe strony, które uzyskały niskie średnie oceny tak, aby na listach pozostało nie więcej niż 6 czynników;

5. Wagi dla czynników pozostawionych zostały przeliczone powtórnie, proporcjonalnie do udziału w tych czynnikach tak, aby sumowały się do 100;

6. Zrezygnowano z zaokrąglania wag do liczb całkowitych.”

W dalszej części raportu zaprezentowane zostaną ustalenia dotyczące głównych silnych i słabych stron, a następnie zaprezentowany zostanie materiał pokazujący

najistotniejsze silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do wypracowanych modeli.

5.5.2 Przyjęte założenia dotyczące definiowania szans i zagrożeń w ramach analizy PEST

Eksperci przyjęli procedurę określenia najważniejszych szans i zagrożeo, która składała się z sześciu kroków:

1. Eksperci sformułowali listę szans i zagrożeo dla obu sformułowanych modeli;

2. Na podstawie uwag ekspertów co do listy szans i zagrożeo przygotowano ostateczną listę proponowanych szans i zagrożeo;

3. Eksperci przypisali poszczególnym szansom i zagrożeniom wagi oraz prawdopodobieostwa wystąpienia;

4. Brak przypisania wagi oznacza, że dany ekspert nie traktuje danej szansy lub zagrożenia jako istotnego czynnika w analizie PEST. Brak przypisania

prawdopodobieostwa (przy przypisaniu wagi) oznacza, że dany ekspert uznaje dane zdarzenie za pewne. W jednym przypadku niezbędne było przejście

z określeo jakościowych („wysokie”) na miarę ilościową (90%). Obliczono średnią wagę poszczególnych szans i zagrożeo w ramach każdego z modeli;

5. Obliczono średnie prawdopodobieostwo przypisane przez ekspertów poszczególnym szansom i zagrożeniom;

6 W tej części opracowania prezentowane są jedynie główne oraz najistotniejsze silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do wypracowanych modeli. Zdefiniowane przez

ekspertów główne szanse i zagrożenia dla każdego z wypracowanych modeli znajdują się w części poświęconej analizie PEST (rozdziały 4.5.2.1 i 4.5.2.2).


Strona | 74

6. Dokonano analizy i wyboru najważniejszych szans i zagrożeo, niezależnych od modelu 1 lub 2. Wyboru dokonano na podstawie dyskusji, w której wzięła udział

trzyosobowa grupa ekspertów. W tym przypadku zrezygnowano z automatycznego wyboru czynników o najwyższych wskazaniach, ze względu na koniecznośd

analizy poszczególnych szans i zagrożeo w odniesieniu do generalnej sytuacji (a nie w odniesieniu do modelu 1 i 2). Utrzymano założenie, że w poszczególnych

kategoriach liczba szans i zagrożeo nie powinna przekraczad sześciu.

Rezultat analizy został przekazany do akceptacji wszystkim ekspertom. Poniżej zawarte są ostateczne efekty prac ekspertów.

5.5.3 Analiza SWOT w kontekście modelu 1: Uczelnia międzynarodowa, szeroki zakres działania


Silne strony Waga w % Słabe strony Waga w %

1. Położenie wielkich uczelni w dużych ośrodkach miejskich 23,6 1. Niedoinwestowanie z budżetu 25,3

2. Istniejąca grupa silnych uczelni 16,6 2. Sposoby weryfikacji dorobku naukowego 17,7

3. Znaczące zasoby materialne, głównie w postaci

nieruchomości 15,7

3. Duże uzależnienie uczelni od Ministerstwa Nauki

i Szkolnictwa Wyższego 17,1

4. Dostęp pracowników i studentów do aktualnej wiedzy

światowej 15,5 4. Brak strategii działania uczelni 13,6

5. Wielokierunkowośd studiów 14,7 5. Wysokie koszty funkcjonowania uczelni 13,4

6. Dobra infrastruktura informatyczna pozwalająca

na kontakt ze światem 13,9

6. Strukturalne odseparowanie poszczególnych kierunków

kształcenia (na poziomie struktury uczelni) 13,0

Razem 100,0 Razem 100,0


Strona | 75


Szanse Zagrożenia


1. Polityka zrównoważonego rozwoju – zwiększenie nakładów na naukę

(znaczenie GOW) 1. Niestabilnośd polityczna

2. Rozwój społeczeostwa obywatelskiego i zapotrzebowanie na liderów społecznych 2. Powiązania polityki z nauką (naukowcy w polityce i odwrotnie)

3. Dalsza integracja z UE i korzystanie z europejskich funduszy na naukę 3. Zbyt częste zmiany legislacyjne i złe prawo

4. Rozwój polityki proinnowacyjnej 4. Niskie nakłady na naukę i szkolnictwo wyższe

5. Rozwój wielkich miast w kierunku metropolii zainteresowanych posiadaniem

centrów typu TUM czy MIT 5. Nowy niekorzystny budżet UE

6. Polityka paostwa dotycząca rozwoju dużych uczelni 6. Nacisk na równe traktowanie wszystkich uczelni

(niezależnie od poziomu i wyników)

7. Ograniczenie autonomii uczelni


1. Rozwój gospodarczy kraju i regionów w Polsce 1. Niechęd do finansowania nauki i brak środków publicznych przeznaczonych

na ten cel

2. Pozyskiwanie odpowiednich środków finansowych z budżetu paostwa

i środków z UE na naukę 2. Kryzys gospodarek Polski oraz innych paostw UE

3. Inwestowanie środków przez rozwijające się polskie firmy 3. Zwiększające się bezrobocie i inflacja

4. Możliwośd współpracy uczelni z praktyką gospodarczą 4. Utrzymanie się obecnej struktury gospodarczej (fabryki, montownie)

5. Zmiana struktury gospodarczej (w kierunku usług, wolnych zawodów,

zawodów wyższych technologii) 5. Dalsze umacnianie się polskiej złotówki, podnoszące koszty studiów w Polsce

6. Dalsze inwestycje w Polsce – zewnętrzny kapitał 6. Brak grupy dobrze opłacanych menedżerów, specjalistów

od zarządzania uczelniami

7. Zapotrzebowanie na innowacje 7. Konkurencja uczelni europejskich

8. Mobilnośd pracowników


Strona | 76

Szanse Zagrożenia


1. Pojawienie się mody na naukę 1. Niż demograficzny i starzenie się społeczeostwa

2. Rozpowszechnienie się oczekiwao wyniesionych z uczelni zagranicznych 2. Etykietowanie szkół niepaostwowych

3. Chęd podnoszenia kwalifikacji przez potencjalnych studentów 3. Odpływ kadr i studentów za granicę

4. Zmiana jakości życia – wygoda życia 4. Ograniczenie nauki

5. Potrzeba kształcenia ustawicznego 5. Rozwój studiów niestacjonarnych, obniżenie rangi studiów

6. Duży odsetek Polaków w młodym wieku 6. Wzrost bezrobocia w Polsce

7. Wzrost znaczenia kultury i oświaty w społeczeostwie


1. Rozwój informatyki i technologii komunikacyjnych oraz powszechna dostępnośd

Internetu szerokopasmowego 1. Ograniczenia w korzystaniu z rozwiązao technologicznych

2. Dobre wyposażenie uczelni 2. Upowszechnienie studiów internetowych, w tym międzynarodowych

3. Szybki dostęp do informacji 3. Pogłębienie się luki technologicznej

4. Wzrost zapotrzebowania na ekspertów 4. Wysokie koszty nowych technologii

5. Możliwośd pozyskiwania światowych rozwiązao technologicznych

6. Blended learning

7. Nowe technologie oparte na synergii wiedzy technicznej, społecznej, biologicznej,

estetycznej

8. Współpraca z firmami – zakładanie parków technologicznych


Strona | 77

5.5.4 Analiza SWOT w kontekście modelu 2: Uczelnia o regionalnym zasięgu, realizacja głównie funkcji edukacyjnej


Silne strony Waga w % Słabe strony Waga w %

1. Dobry poziom programów nauczania w uczelniach wyższych 25,3 1. Uzależnienie od czesnego 26,7

2. Niskie koszty funkcjonowania uczelni 23,3 2. Duże uzależnienie uczelni od Ministerstwa Nauki

i Szkolnictwa Wyższego 21,2

3. Specjalizacja uczelni 18,9 3. Niski poziom kształcenia 20,6

4. Kształcenie zgodnie z potrzebami regionu 17,4 4. Trudności w pozyskaniu kompetentnej kadry naukowo-

dydaktycznej 18,9

5. Szybkośd podejmowania decyzji w zakresie zmian programów

kształcenia 15,1

5. Brak zainteresowania ze strony władz lokalnych

szkolnictwem wyższym 12,7

Razem 100,0 Razem 100,0


Szanse Zagrożenia


1. Dążenie władz samorządowych do posiadania uczelni „powiatowy uniwersytet” 1. Duże uzależnienie działalności uczelni od polityki

1. Rozwój samorządności 2. Częste zmiany legislacyjne i złe prawo

2. Polityka regionalna UE 3. Słaby system edukacji ustawicznej

3. System bolooski 4. Brak zainteresowania ze strony władz lokalnych szkolnictwem wyższym

4. Przejęcie uczelni przez samorządy 5. Przesunięcie finansowania nauki na szczebel lokalny bez środków na jego

finansowanie

5. Rozwój kształcenia zawodowego 6. Marginalizacja uczelni zawodowych – ograniczenie dotacji

7. Zwiększenie wymagao MNiSW

8. Ocena uczelni wg kryterium kompetencji absolwentów


Strona | 78

Szanse Zagrożenia


1. Dobra infrastruktura komunikacyjna z ośrodkami regionalnymi 1. Zmniejszająca się pozycja małych ośrodków miejskich

2. Zatrzymanie tendencji słabnięcia ośrodków lokalnych 2. Drenaż kadrowy w uczelniach

3. Pozyskiwanie środków z budżetu paostwa 3. Brak odpowiednich środków z budżetu paostwa na działalnośd uczelni

4. Napływ inwestycji zagranicznych i potrzeba kształcenia specjalistów 4. Zbyt duże uzależnienie działalności uczelni od koniunktury gospodarczej

5. Tworzenie się lokalnych centrów gospodarczych i rynków pracy 5. Brak dobrego systemu weryfikacji wartości dyplomów poszczególnych uczelni

6. Rynek wymuszający kształcenie ustawiczne, kursy, szkolenia 6. Brak (zwłaszcza lokalnych) mechanizmów inwestycji biznesu w edukację

7. Niskie nakłady paostwa na naukę, promujące tanie uczenie 7. Kryzys ekonomiczny

8. Rozwój ekonomiczny regionu 8. Potrzeba kształcenia ustawicznego

9. Przejęcie uczelni przez samorządy

10. Dopływ środków finansowych z lokalnych firm


1. Chęd podnoszenia przez społeczeostwo kwalifikacji zawodowych 1. Niż demograficzny

2. Bliskośd uczelni do miejsca zamieszkania potencjalnych studentów 2. Emigracja kadr z małych ośrodków naukowych

3. Wzrost świadomości regionalnej 3. Migracje Polaków do UE w celu kształcenia się

4. Migracja ludności na Mazowsze

5. Starzenie się społeczeostwa (potrzeba zawodów związanych z opieką)

6. Potrzeba kształcenia ustawicznego

7. Duże znaczenie uczelni w regionie

8. Brak mobilności młodzieży


1. Możliwośd łatwego uzyskania dostępu do technologii uczenia 1. Zwiększenie znaczenia studiów międzynarodowych na odległośd

2. Rozpowszechnienie się szerokopasmowego dostępu do Internetu 2. Nienadążanie za rozwojem techniki

3. Potrzeba lokalnego kształcenia specjalistów 3. Wysokie koszty nauki nowych technologii

4. Współpraca z lokalnymi firmami w zakresie nowych technologii 4. Rozwój innych form kształcenia

5. Rozwój kształcenia na odległośd


Strona | 79

5.6 Analiza SWOT dla obszaru tematycznego „Model uczelni”7


5.6.1.1 Szanse i zagrożenia w otoczeniu politycznym

Szanse Wagi Prawdopodo-

bieostwo Zagrożenia Wagi

Prawdopodo-

bieostwo

1. Polityka zrównoważonego rozwoju – zwiększenie nakładów na naukę (znaczenie GOW)

12,03 30 1. Powiązania polityki z nauką (naukowcy

w polityce i odwrotnie) i duże uzależnienie działalności uczelni od polityki

15,92 55

2. Rozwój społeczeostwa obywatelskiego i samorządności lokalnej

22,55 48 2. Zbyt częste zmiany legislacyjne i złe prawo 37,16 75

3. Dalsza integracja z UE i korzystanie z europejskich funduszy na naukę, w tym regionalnych

41,35 85 3. Niskie nakłady na naukę i szkolnictwo wyższe 20,35 66

4. Rozwój polityki proinnowacyjnej 12,03 46 4. Nowy niekorzystny budżet UE 12,38 57

5. Proces kształcenia oparty na systemie bolooskim 12,03 90 5. Nacisk na równe traktowanie wszystkich uczelni (niezależnie od poziomu i wyników)

14,15 57

100% - 100% –

7 Prowadzona analiza dla obszaru tematycznego została ograniczona do przeprowadzenia analizy PEST.


Strona | 80




Prawdopodo-

bieostwo

1. Utrzymanie tempa rozwoju gospodarczego kraju i regionów 34,90 60 1. Brak środków publicznych na finansowanie nauki i na działalnośd uczelni

38,16 67

2. Dostępnośd środków finansowych z budżetu paostwa i z UE na naukę

26,90 64 2. Ewentualny kryzys polskiej gospodarki oraz gospodarki UE

25,19 64

3. Współpraca uczelni z praktyką gospodarczą 18,25 60 3. Zmniejszający się rynek usług edukacyjnych na skutek niżu demograficznego

9,16 95

4. Napływ inwestycji zagranicznych i potrzeba kształcenia specjalistów

10,31 75 4. Konkurencja uczelni europejskich 7,63 55

5. Rynek wymuszający kształcenie ustawiczne, kursy, szkolenia

9,52 83 5. Drenaż kadrowy w uczelniach 10,68 86

6. Brak (zwłaszcza lokalnych) mechanizmów inwestycji biznesu w edukację

9,16 68

100% – 100% –




Prawdopodo-

bieostwo

1. Pojawienie się mody na naukę oraz wzrost znaczenia kultury i oświaty w społeczeostwie

21,10 62 1. Niż demograficzny i starzenie się społeczeostwa 44,26 88

2. Chęd podnoszenia kwalifikacji przez potencjalnych studentów

25,68 70 2. Etykietowanie szkół niepaostwowych 22,95 80

3. Zmiana jakości życia – kalifornizacja potrzeb 15,59 66 3. Odpływ kadr i studentów za granicę 16,39 54

4. Potrzeba kształcenia ustawicznego i chęd podnoszenia kwalifikacji zawodowych

26,60 84 4. Społeczne skutki bezrobocia 16,39 66

5. Migracja ludności na Mazowsze 11,00 80

100% – 100% –


Strona | 81




Prawdopodo-

bieostwo

1. Rozwój informatyki i technologii komunikacyjnych oraz powszechna dostępnośd Internetu szerokopasmowego

28,57 84 1. Ograniczenia w korzystaniu z nowoczesnych rozwiązao technologicznych

12,61 62

2. Wzrost zapotrzebowania na ekspertów i wiedzę 23,34 66 2. Upowszechnienie studiów internetowych organizowanych przez uczelnie zagraniczne

22,24 67

3. Blended learning – mieszane formy kształcenia 13,06 70 3. Pogłębienie się luki technologicznej 31,19 73

4. Nowe technologie oparte na synergii wiedzy technicznej, społecznej, biologicznej, estetycznej

17,94 78 4. Wysokie koszty nowych technologii 33,94 64

5. Tworzenie parków technologicznych 17,06 52 100% –

100% –


Strona | 82

6 Budowa powiązań z otoczeniem gospodarczym: Efekty przeprowadzonych prac oraz

dokonanych analiz8

6.1 Uczestnicy panelu Lider: Anna Kozioska

Moderator: dr Krzysztof Piech

Sekretarz: Krzysztof Mieszkowski

Dr inż. Krzysztof Dziedzic

Justyna Gorzoch

Dr Mieczysław Grudzioski

Dr Leszek Karski

Tomasz Pactwa

Prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki

Prof. nadzw. dr hab. Ewa Rembiałkowska

Prof. UKSW dr hab. Paweł Ruszkowski

8 Materiały robocze wypracowane podczas prac panelowych zostały zamieszczone w Załączniku 4 (rozdział 11).


Strona | 83

6.2 Przyjęte parametry opisu obszaru

Parametr opisu


Wartości i postawy

społeczne Innowacyjne Zachowawcze

Zasady współpracy (kultura współpracy, stereotypy)

Etyka

Budowanie dialogu z otoczeniem

Relacje uczelni z biznesem Otwarte Zamknięte

Platforma wymiany idei, wiedzy i osobowości

Kształcenie dostosowane do potrzeb otoczenia

Współpraca z pracodawcami

Polityka promocyjna biznesu (mecenat, sponsoring, partnerstwo, kultura)

Polityka władz Centralizacja Decentralizacja

Interesy rozwojowe uczelni (jednostek naukowych)

Standardy ewaluacyjne uczelni – parametryzacja

Standardy ewaluacji programów nauczania

Modele finansowania uczelni

Ustrój uczelni (system zarządzania)

Prawo uczelni do tworzenia programów nauczania

Strategia władz uczelni

Modernizacyjna

(innowacyjnośd,

prorozwojowośd)

Konserwatywna

(zachowanie obecnego

stanu)

Podejście władz uczelni do współpracy z otoczeniem społecznym, gospodarczym

i politycznym

Zarządzanie (systemy motywacje, w tym systemy wynagradzania)

Niezależnośd uczelni

Motywowanie

pracowników uczelni Dynamiczne Statyczne

Poziom wynagrodzeo

Techniczno-organizacyjne warunki pracy

Dostęp do źródeł finansowania projektów badawczych i dydaktycznych

Rozwój pracowników

Konkurowanie uczelni

mazowieckich Współdziałanie Konfrontacja

Współpraca i konkurencja pomiędzy nimi

Współpraca i konkurencja z zagranicznymi uczelniami

Współpraca i konkurencja Mazowsza z resztą kraju


Strona | 84


Pożądane modele zostały opracowane w oparciu o wcześniej uzgodnione parametry i ich stany skrajne. W wyniku dyskusji odrzucone zostały modele: współdziałania

i konkurencyjny, natomiast zmieniono nazwę modelu wymuszania na model odgórny, a modelu autonomicznego na model oddolny. Od nowa natomiast został

opracowany model mieszany. Wyniki zostały zawarte w poniższych tabelach9.

Tabela zbiorcza – wypracowane modele

Parametr opisu Stan skrajny Stan skrajny

Wartości i postawy społeczne Innowacyjne Zachowawcze

Relacje uczelni z biznesem Otwarte Zamknięte

Polityka władz

Decentralizacja Centralizacja

Strategia władz uczelni

Modernizacyjna

(innowacyjnośd,

prorozwojowośd)

Konserwatywna

(zachowanie

obecnego stanu)

Motywowanie pracowników

uczelni Dynamiczne Statyczne

Konkurowanie uczelni

mazowieckich Współdziałanie Konfrontacja

W efekcie zaproponowanych zmian wypracowane zostały trzy modele (odgórny, oddolny i mieszany), których wdrożenie byłoby realne i mogłoby dad pożądane rezultaty

w kontekście celu projektu (GOW 2030). W pierwszym z nich postęp stymulowany jest przez władze centralne. W kolejnym modelu głównym punktem odniesienia jest

demokratyzacja procesu zmian. Miałyby one byd inicjowane przez same uczelnie, a nie przez władze centralne, które pozostawiłyby uczelniom jak najwięcej możliwości

9 Pierwotnie wypracowane modele znajdują się w Załączniku 4 (rozdział 11).


Strona | 85

autonomicznego funkcjonowania i decydowania. W ostatnim modelu – zgodnie z jego nazwą – wymieszaniu ulegają podejście oddolne i odgórne. Jest to najmniej skrajny

z opracowanych modeli i w wyniku dyskusji uznano, że ma duże szanse realizacji.

6.3.1 Model odgórny (M1)

Parametr opisu


składającego się

na rozpatrywany model

Opis modelu

Wartości i postawy społeczne Zachowawcze

Zasady narzucone przez władze centralne, wymuszające na uczelniach otwartośd,

konserwatywnośd, ale wprowadzenie mechanizmów motywowania pracowników,

przy czym będą one wprowadzane odgórnie, a nie dzięki inicjatywom oddolnym.

Zakłada się raczej współpracę uczelni (np. poprzez konsorcja).

Relacje uczelni z biznesem Otwarte

Polityka władz Centralizacja

Strategia władz uczelni Konserwatywna

Motywowanie pracowników uczelni Statyczne

Konkurowanie uczelni mazowieckich Współdziałanie

6.3.2 Model oddolny (M2)

Parametr opisu


składającego się


Opis modelu

Wartości i postawy społeczne Innowacyjne

Zakłada się autonomię uczelni w zakresie formułowania własnego sposobu

działalności, otwartośd na relacje z biznesem, podejście modernizacyjne,

przekonanie pracowników do dynamicznego podejścia do zmian oraz

konkurencyjne podejście uczelni w stosunku do siebie. Podejście takie byłoby

możliwe przy innowacyjnych wartościach i postawach społecznych.


Polityka władz Decentralizacja

Strategia władz uczelni Modernizacyjna

(innowacyjnośd, prorozwojowośd)

Motywowanie pracowników uczelni Dynamiczne

Konkurowanie uczelni mazowieckich Konfrontacja


Strona | 86

6.3.3 Model mieszany (M3)

Parametr opisu


składającego się


Opis modelu

Wartości i postawy społeczne Innowacyjne Opinia publiczna generuje nastroje przychylne modernizacji. Władze uczelni

aktywnie wchodzą we współpracę z biznesem, tworzą się instytucjonalne formy

współdziałania. Władze paostwowe utrzymują kontrolę nad systemem

zarządzania uczelniami. Władze uczelni nastawione są na powolne ewolucyjne

działania usprawniające. Poziom wynagrodzeo pracowników oraz warunki pracy

ulegają poprawie, przy stopniowym wprowadzeniu parametrów

efektywnościowych. Uczelnie tworzą sied wspólnych projektów naukowych.


Polityka władz Centralizacja

Strategia władz uczelni Konserwatywne

Motywowanie pracowników uczelni Dynamiczne

Konkurowanie uczelni mazowieckich Współdziałanie


Strona | 87

6.3.4 Definicja stanu obecnego

Parametr opisu Opis dominującego obecnie stanu – według parametrów opisu

Wartości

i postawy

społeczne

Polskie społeczeostwo jest bardzo jednorodne kulturowo, wyznaniowo, rasowo itp. Nie oznacza to, że nie ma w nim pewnych podziałów. Nie

występują one raczej jednak w zakresie szkolnictwa wyższego. Społeczeostwo nie jest otwarte na zmiany, stopieo nieufności jest jednym

z najwyższych w Europie, funkcjonuje stosunkowo dużo stereotypów. Deklarowane podejście etyczne różni się od faktycznego (pozostałe po

socjalizmie „kombinowanie”, wciąż wysoki poziom korupcji). Polacy preferują działad raczej indywidualnie, na własny rachunek, niż wspólnie

(a istniejące wspólnoty starają się odgrodzid od innych).

Relacje uczelni

z biznesem

Obecny zakres współpracy uczelni z otoczeniem nie jest zbyt wysoki. W ramach uczelni publicznych w tym zakresie podejmowane są dośd

pozorowane działania – głównie w zakresie, który „wymusza” Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach oceny parametrycznej.

W przypadku uczelni prywatnych jest inaczej: władze aktywnie zabiegają o pozyskanie przedsiębiorstw do współpracy. Jednakże biznes nie zawsze

widzi korzyści z angażowania się we współpracę z uczelniami, pożądając raczej rozwiązao praktycznych niż teoretycznych (które obawiają się

uzyskad).

W rezultacie formy współpracy z biznesem zależą od indywidualnych motywacji nauczycieli akademickich, którzy dbają o przepływ wiedzy

praktycznej do procesu dydaktycznego, za jakośd którego odpowiadają, jak również podejmują wysiłki organizacyjne w sferze projektów

biznesowych.

Uczelnie publiczne nie są platformą wymiany idei pomiędzy studentami, dydaktykami i biznesem, a głównie przekaźnikiem wiedzy w jedną stronę: od

dydaktyka do studenta. Kształcenie nie zawsze wynika z potrzeb otoczenia, a raczej jest wynikiem różnych gier interesów wewnątrz uczelni. Inaczej

jest w uczelniach niepublicznych, których funkcjonowanie zależy od stopnia dopasowania do potrzeb rynku.

Współpraca z pracodawcami w zakresie realizacji wspólnych projektów i programów dydaktycznych jest dośd niska. Przedsiębiorstwa krajowe, które

w dalszym ciągu są młode, dośd słabe finansowo, nie angażują się w działalnośd sponsorską, zaś firmy zagraniczne mają szereg możliwości

współpracy z uczelniami za granicą w ramach swoich polityk korporacyjnych (np. w USA).


Strona | 88


Polityka władz

W trakcie procesu transformacji dopuszczono powstanie szeregu uczelni niepublicznych, by odpowiedzied na potrzeby edukacyjne społeczeostwa

w zakresie posiadania wyższego wykształcenia. Kolejne lata były raczej przejawem pasywnego podejścia do zmian. W ostatnich miesiącach

przygotowywane są całościowe reformy szkolnictwa wyższego i nauki. Nie zapewniają one podejścia opartego na konkurencji, a w dalszym ciągu są

wynikiem nacisków różnego rodzaju lobby (profesorsko-rektorskiego). W najbliższych miesiącach dopracowane zostaną standardy oceny

parametrycznej uczelni (nie odejdzie się raczej od niej na rzecz podejścia w pełni wolnokonkurencyjnego na rzecz obecnego – interwencjonistycznego).

Zwiększony jednak został i dodatkowo zostanie wymóg większej otwartości na współpracę z zagranicą, w tym szczególnie w zakresie publikacji

w czasopismach anglojęzycznych. Finansowanie uczelni publicznych w dalszej mierze oparte będzie głównie na środkach publicznych, chod w większej

mierze pochodzących z procedur konkursowych. Podejmowane działania na rzecz zmiany systemu zarządzania uczelniami mogą zostad zablokowane

przez silne lobby rektorskie w ramach forum eksperckiego ds. strategii przy Ministerstwie. Uczelnie mają pewną autonomię w zakresie tworzenia

programów nauczania, aczkolwiek istnieje centralny spis (ponad 100) kierunków, które studenci mogą studiowad wraz z określonym dla nich

tzw. minimum programowym. Utrudnia to dostosowywanie kształcenia do dynamicznie zmieniających się wymogów rynku pracy.

Polityka władz

uczelni

Polityka władz uczelni publicznych jest dośd pasywna. Zasłaniając się przepisami, starają się utrzymywad status quo, co wynika również z narzuconych

przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zasad wyboru władz uczelni (tryb demokratyczny, a nie np. konkursowy). W realizacji polityki

uczelnianej przeważają interesy poszczególnych grup interesu, a nie dobro uczelni jako całości. Władze dostosowują się do zmieniających przepisów,

w tym m.in. w zakresie ewaluacji uczelni i programów dydaktycznych.

Władze uczelni niepublicznych nie są w tak dużej mierze ograniczone przepisami prawa. Mogą swobodniej realizowad zmiany w zatrudnieniu,

zamówieniach. Są w większej mierze przygotowane na koniecznośd dokonywania zmian.

Motywacje

pracowników

uczelni

Pracownicy uczelni publicznych cechują się dwojakim podejściem: ze względu na procedury biurokratyczne wewnątrz uczelni i słaby system motywacji

oraz brak etosu współdziałania opartego na zaufaniu, starają się nie podejmowad aktywniejszej działalności wewnątrz uczelni, a raczej na zewnątrz.

Wymusza to współpracę pracowników uczelni z otoczeniem, aczkolwiek nie w sposób zinstytucjonalizowany, gdzie podmiotem byłaby uczelnia.

Z drugiej strony rośnie presja wywierana na pracowników uczelni w zakresie podejmowania funkcji menedżerskich.

Nie ma jasnych zasad oceny i nagradzania aktywności związanej z budowaniem relacji z biznesem. W wybranych uczelniach stosuje się nagrody

uznaniowe. Działania w tym zakresie mają charakter akcyjny, rozproszony.

W przypadku uczelni niepublicznych odsetek kadr własnych (w pełni zaangażowanych w działalnośd tej jednej uczelni) jest niski, zatem aktywną

działalnośd podejmują głównie władze i pracownicy obsługi.


Strona | 89


Konkurencyjnośd

uczelni

mazowieckich

W innych ośrodkach akademickich kraju były przykłady udanego połączenia się słabszych uczelni na rzecz stworzenia większego organizmu. Dzięki

temu udało się im nie tylko przetrwad, ale również odebrad klientów innym podmiotom działającym w okolicy. W przypadku uczelni mazowieckich

w niektórych przypadkach tego typu podejście oparte na współpracy może byd konieczne ze względu na: zbliżający się niż demograficzny, rosnące

nasycenie rynku pracy osobami z wyższym (i podyplomowym) wykształceniem, zwiększoną dostępnośd środków na granty naukowe, których

uzyskanie będzie łatwiejsze dla bardziej konkurencyjnych jednostek.

Przez wiele ostatnich lat dominował jednak rozwój oparty na konkurencji. Doprowadziło to do powstania wielu uczelni niepublicznych, z których

kilka – w naszym regionie – zaczyna z powodzeniem konkurowad z uczelniami publicznymi, które miały olbrzymią przewagę startową, związaną

z posiadanym majątkiem, kadrami, marką itp. Uczelnie niepubliczne są w stanie rozwinąd współpracę z ośrodkami zagranicznymi. W wyniku

utrzymującej się konkurencji częśd z nich upadnie lub zostanie zamknięta wskutek koniecznego (z punktu widzenia finansowego) obniżenia

poziomu kształcenia.

Z regionalnego punktu widzenia Warszawa pozostaje liderem kraju w zakresie konkurencyjności szkolnictwa wyższego w różnych dziedzinach. Nie

oznacza to, że jest to wystarczające do osiągnięcia europejskiego poziomu konkurencyjności. Inaczej jest w przypadku pozawarszawskich uczelni

mazowieckich. Jedynie niewielu z nim udaje się znacząco zwiększyd swoją pozycję konkurencyjną w regionie i trudno jest w ich przypadku mówid

o osiągnięciu konkurencyjności na skalę europejską. Nie widad raczej szans na stworzenie ośrodków akademickich typu Cambridge i Oxford

w niedużej odległości od stolicy. Ponadto, żadna z warszawskich uczelni nie ma obecnie szans na uzyskanie konkurencyjności na poziomie

międzynarodowym, na skalę Harvardu czy MIT.


Strona | 90


6.4.1 Przyjęte założenia dotyczące przeprowadzenia analizy SWOT

Zgodnie z przyjętym układem prac panelowych prace związane z definiowaniem silnych i słabych stron przebiegały w następujących korkach:

1. Zdefiniowanie głównych silnych stron dla każdego z wypracowanych modeli;

2. Wybranie najistotniejszych silnych i słabych stron, które zostało poprzedzone scaleniem wszystkich silnych i słabych stron istniejących rozwiązao w kontekście

rozpatrywanych modeli. Na tej podstawie zostały zdefiniowane listy najistotniejszych silnych i słabych stron dla rozpatrywanego obszaru tematycznego

(odpowiednie tabele oznaczone numerami 6 wraz z komentarzami ekspertów znajdują się w załączniku 4 – rozdział 11). W zamieszczonych niżej tabelach

przedstawione zostały wszystkie silne i słabe strony;

3. W dalszej kolejności w oparciu o opracowane materiały nastąpiło wyselekcjonowanie sześciu najważniejszych silnych oraz słabych stron, poprzez eliminację

wartości, które nie otrzymały jakiejkolwiek wagowej propozycji, gdzie zgłoszonych zostało mało propozycji (jedna lub dwie) oraz poprzez łączenie różnych pozycji

o podobnej wartości merytorycznej bądź eliminację podczas dyskusji. Otrzymane wyniki zawarte w tabelach ze zdefiniowanymi najistotniejszymi dla

rozpatrywanego obszaru tematycznego silnymi i słabymi stronami nie są zatem efektem jedynie (mechanicznej) procedury statystycznej, lecz opracowane zostały

na podstawie grupowej oceny, po negocjacji wartości wag.

Zgodnie z przyjętym układem prac panelowych prace związane z definiowaniem szans i zagrożeo przebiegały w następujących krokach:

1. Zdefiniowanie głównych silnych i słabych stron dla każdego z wypracowanych modeli;

2. Opracowanie metaplanu głównych szans i zagrożeo w kontekście każdego rozpatrywanego modelu;

3. Zdefiniowanie najistotniejszych szans i zagrożeo dla rozpatrywanego obszaru tematycznego, przy wykorzystaniu procedury zastosowanej podczas definiowania

najistotniejszych silnych i słabych stron.

Na użytek raportu najpierw zostaną przedstawione wyniki analiz SWOT dla każdego z wypracowanych modeli, a następnie wyniki analizy SWOT dla całego obszaru

tematycznego (najistotniejsze silne i słabe strony oraz najistotniejsze szanse i zagrożenia). Całośd materiałów wraz z materiałami pomocniczymi i komentarzami

ekspertów znajduje się w załączniku 4 (rozdział 11).


Strona | 91

6.4.2 Analiza SWOT w kontekście Modelu oddolnego



1. Pobudzanie aktywności jednostek 1. Osłabianie współdziałania w grupie, wzmaganie konfliktów

2. Pobudzanie aplikacyjności rozwiązao oraz transferu wiedzy w obie strony 2. Możliwośd osłabienia zakresu badao podstawowych

3. Poprawa sytuacji finansowej uczelni 3. Brak kompetencji efektywnego zarządzania uczelnią

4. Możliwośd elastycznego kształtowania uczelni 4. Niedostatek kompetencji władz uczelni do efektywnego działania

na jej terenie

5. Możliwośd kreowania wybitnych ośrodków dydaktyczno-naukowych 5. Możliwośd niezdrowej rywalizacji (wyścig szczurów) i złej atmosfery

6. Pobudzanie rozwoju i kreatywności jednostek i zespołów 6. Bezrobocie i frustracja części pracowników uczelni

7. Pobudzanie zdrowej konkurencji, wzmacnianie najlepszych

8. Wypadanie z rynku słabych uczelni


Szanse Zagrożenia Otoczenie polityczne

1. Lobbing na rzecz kreatywności (siła napędowa) 1. Wpływ wielkich korporacji na ustawodawstwo

2. Rozwój innowacji – wzmacniany przez grupy biznesu (lobbing) 2. Bariery dla Warszawy nie zostaną zniesione

3. Zmiany w prawodawstwie zgodne z interesem społecznym 3. Eliminacja środków z funduszy spójności

4. Łatwiejsze zdobywanie funduszy i grantów przez innowatorów 4. Lobby regionalne ściągające Warszawę w dół

5. Wzmocnienie polityki regionalnej

6. Środki na innowacje z UE


Strona | 92

Szanse Zagrożenia

Otoczenie ekonomiczne

1. Przyrost środków finansowych (finansowanie przez biznes) 1. Nadmierne uzależnienie od polityki i środków finansowych biznesu

2. Zarządzanie potencjałem – większe środki dla najlepszych 2. Koniecznośd stworzenia programów socjalnych dla akademików, którzy

wypadną z rynku

3. Lepsza sytuacja finansowa grup innowacyjnych

4. Wzrost poziomu dochodów (wynagrodzenie za wynik)

5. Konsorcja naukowe, badania wdrożeniowe

6. Warszawa jako metropolia UE

Otoczenie społeczne

1. Zmiana świadomości społecznej 1. Zbyt mocne podstawy rywalizacyjne – osłabienie więzi społecznych

2. Urealnienie (upraszczanie) programów badawczych 2. Erozja etyki w świecie nauki

3. Wzrost szans rozwoju w Polsce ludzi młodych i zdolnych 3. Pogorszenie dostępności szkół wyższych w miejscowościach

prowincjonalnych

4. Promowanie etyki i wzrost świadomości społecznej (szczególnie akademików)

4. Wzrost konfliktów w miejscu pracy

5. Zmiana wrażliwości społecznych 5. Spadek poczucia bezpieczeostwa środowiska akademickiego

6. Warszawa jako lokomotywa dla innych ośrodków


Strona | 93

Szanse Zagrożenia

Otoczenie technologiczne

1. Rozwój potencjału innowacyjnego 1. Bogatsze firmy używają silniejszych środków promocji

2. Postęp technologiczny, oprzyrządowanie 2. Zakłócenia na rynku odbiorców np. sprzętu badawczego (uczelnie)

3. Łatwiejsze wdrażanie technologii

4. Wzrost dostępu do nowych technologii (dla akademików)

5. Poprawa techniczno-organizacyjnych warunków pracy

6.4.3 Analiza SWOT w kontekście Modelu odgórnego



1. Zmiany zgodne z oczekiwaniami zidentyfikowanymi przez rząd

i doradców ministra 1. Ograniczenie inicjatyw uczelni

2. Bodźce do współdziałania uczelni z biznesem i podmiotami z praktyki 2. Ograniczenie badao podstawowych – ograniczanie rozwoju teorii

3. Łatwośd administrowania uczelnią 3. Brak innowacji w zarządzaniu uczelnią

4. Prostota zarządzania strategicznego – budowy strategii i jej implementacji 4. Eliminacja potencjalnych rozwiązao strategicznych

5. Spójnośd z celami centrum 5. Brak możliwości realizacji oczekiwao uczelni

6. Porównywalnośd systemu motywowania pracowników różnych uczelni 6. Brak motywacji pracowników do rozwoju

7. Niwelowanie negatywnych konsekwencji w postaci bankructw, likwidacji,

strat itp. 7. Osłabienie tendencji modernizacyjnych i innowacyjnych


Strona | 94


Szansa Zagrożenie

Otoczenie polityczne

1. Silna władza 1. Niestabilna scena polityczna

2. Wymuszanie reform przez UE oraz środki finansowe z budżetu UE 2. Petryfikacja oraz utrwalenie dotychczasowej struktury finansowania nauki

na poziomie UE i kraju

3. Wykorzystanie sił rynkowych dla osiągnięcia celów politycznych

lub ekonomicznych

3. Podzielona UE, niespójna polityka stanowi zagrożenie konkurencyjności

gospodarki pojmowanej jako otoczenie UE (Rosja, Chiny, USA, etc.)

4. Łatwośd procesu decyzyjnego 4. Zagrożenie technokratyczne (wąskie grono osób niekompetentnych)


1. Relatywnie większa cennośd funduszy zewnętrznych 1. Lobbing silnych bogatych uczelni europejskich

2. Przyjęcie euro ustabilizuje sytuację finansową uczelni

3. Szybki rozwój ekonomiczny kraju i Mazowsza

4. Możliwośd sterowania ulgami w odgórnym modelu

5. Możliwośd sterowania zgodnie z cyklem koniunkturalnym


Strona | 95

Szansa Zagrożenie


1. Możliwośd zaplanowania zgodnie z demografią 1. Wybory kulturowe, etyczne, religijne, konsekwencja wyborów

2. Rozrastanie się grup wykluczonych społecznie


1. Obniżenie barier wejścia 1. Osłabienie innowacyjności

2. Kierunkowe finansowanie -> koncentracja

3. Specjalizacja

6.4.4 Analiza SWOT w kontekście Modelu mieszanego



1. Mała liczba konfliktów w elitach zarządzających uczelnią 1. Sterowanie administracyjno-biurokratyczne, niska autonomia władz uczelni

2. Niska konfliktogennośd relacji „władza uczelni a pracownicy” 2. Biernośd władz uczelni

3. Korzystna atmosfera społeczna wewnątrz uczelni, sprzyjająca

umiarkowanym zmianom 3. Blokowanie dalej idących projektów/wizji

4. Zorientowanie na biznes 4. Utrwalenie istniejących grup interesów


Strona | 96


Szanse Zagrożenia


1. Odpornośd na zmiany polityczne 1. Tendencja do stabilizacji istniejących rozwiązao

2. Wsparcie ze strony każdej władzy na poziomie organizacyjnym

i finansowym 2. Niska presja na wprowadzanie zmian

3. Brak dążenia do najwyższych standardów (rankingi)


1. Poprawa finansowania 1. Wąski pragmatyzm realizowanych projektów

2. Większa użytecznośd realizowanych projektów badawczych 2. Osłabienie badao podstawowych

3. Dostosowanie profilu absolwenta do rynku pracy 3. Zagrożenie korupcyjne

4. Rynkowa wartośd dyplomów 4. Różnicowanie statusu materialnego pracowników

5. Najlepsze uczelnie pozostają


Strona | 97

Szanse Zagrożenia


1. Zaangażowanie wybitnych jednostek do indywidualnych projektów 1. Wzrost konfliktów między uczelniami

2. Wzrost kompetencji pracowników w zarządzaniu 2. Wzrost konfliktów wewnątrz uczelni (konkurencja)

3. Przygotowanie absolwentów do zawodu 3. Ograniczenie rozwoju nauki abstrakcyjnej

4. Stabilnośd ekonomiczna części kadry 4. Częśd uczelni upada


1. Dostosowanie badao technicznych do potrzeb rynku 1. Rozwój nauk technicznych kosztem społecznych

2. Większy nacisk na wdrożenia 2. Zróżnicowanie statusu materialnego pracowników różnych dziedzin nauki

3. Większy potencjał kreowania innowacji 3. Słabsza motywacja do stopni powyżej doktorów

4. Zwiększenie zainteresowania doktoratem w branży technicznej


Strona | 98

6.5 Analiza SWOT dla obszaru tematycznego „Budowa powiązań z otoczeniem gospodarczym”

6.5.1 Przyjęte założenia

Zgodnie z założeniami przedstawionymi w poprzednim rozdziale

raportu podstawą do wypracowania najistotniejszych silnych

i słabych stron oraz szans i zagrożeo dla rozpatrywanego obszaru

tematycznego były materiały analityczne wypracowane dla

poszczególnych modeli. Całośd materiałów pomocniczych

stanowiących podstawę do wypracowania najistotniejszych silnych

i słabych stron wraz z komentarzami ekspertów znajduje się

w załączniku 4 (rozdział 11).

W przypadku definiowania najistotniejszych szans i zagrożeo

uwzględnione zostały uwagi dwóch ekspertów, dotyczące sposobu

przeliczania wyników przeprowadzonej ankiety. Na podstawie

ustaleo przyjęty został niżej opisany sposób prac. W pierwszej

kolejności wyeliminowano charakterystyki, które cechowały się

najniższą wagą. Usunięto 25% najniższych wartością wag z każdej

części analizy PEST oraz wartości wag poniżej 10%. Następnie

usunięto wskazania izolowane, odstające, tzn. takie, na które

wskazał jedynie jeden ekspert. Wartości wag pozostałych wskazao

przeskalowano, przyjmując, że jeśli na daną kategorię wskazało

więcej osób, należy ją „zważyd” wielokrotnie. Nadano następujące

wagi: 4 wskazania – waga 1; 5 wskazao – waga 1,33; 6 wskazao –

waga 1,67; 3 wskazania – waga 0,67; 2 wskazania – waga 0,33

(wtedy jedno wskazanie – waga 0). Po tym przeliczeniu usunięto

wagi o wartości równej lub mniejszej 10%. W następnym kroku

łączono różne pozycje i uśredniano ich wagi (oraz

prawdopodobieostwa). Uczyniono tak z dwiema kategoriami.

Następnie przeskalowano wagi tak, by suma ich zbliżona była do

100%. Nie przeprowadzano oceny eksperckiej (jakościowej)

otrzymanych wyników, ze względu na brak występowania

obserwacji nietypowych (np. wskazujących na bardzo małe

prawdopodobieostwo wystąpienia, czy też bardzo różniących się

między sobą wag). Otrzymane wyniki cechują się, nota bene, dośd

dużą spójnością. Ponadto, pozostawienie dokładniejszych

wyników, po uważnej obróbce statystycznej, może mied większe

walory poznawcze dla Top Ekspertów. W zawartych poniżej

tabelach prezentujących najistotniejsze szanse i zagrożenia

pogrubiono wartości wskazujące na najwyższe

prawdopodobieostwo wystąpienia w danej kategorii analizy PEST.


Strona | 99


Silne strony Wagi Słabe strony Wagi

1. Pobudzanie rozwoju i kreatywności jednostek i zespołów 30% 1. Blokowanie dalej idących projektów/wizji, ograniczenie

inicjatyw uczelni 25%

2. Pobudzanie zdrowej konkurencji, wzmacnianie najlepszych, eliminacja

najsłabszych 30% 2. Brak motywacji pracowników do rozwoju 25%

3. Możliwośd elastycznego kształtowania uczelni 20% 3. Ograniczenie badao podstawowych – ograniczanie rozwoju

teorii 15%

4. Pobudzanie aplikacyjności rozwiązao oraz transferu wiedzy w obie

strony 15% 4. Osłabienie tendencji modernizacyjnych i innowacyjnych 15%

5. Poprawa sytuacji finansowej uczelni, zorientowanie na biznes 15% 5. Osłabianie współdziałania w grupie, wzmaganie konfliktów 10%

6. Możliwośd kreowania wybitnych ośrodków dydaktyczno-naukowych 10% 6. Brak kompetencji efektywnego zarządzania uczelnią 10%

100% 100%


Strona | 100

6.5.3 Szanse i zagrożenia w ramach analiz PEST

6.5.3.1 Szanse i zagrożenia w otoczeniu politycznym10



Prawdopodo-

bieostwo

1. Środki na innowacje z UE [M1] 41% 69% 1. Wpływ wielkich korporacji na ustawodawstwo [M1] 26% 53%

2. Wykorzystanie sił rynkowych dla osiągnięcia

celów politycznych lub ekonomicznych [M2] 24% 43%

2. Petryfikacja oraz utrwalenie dotychczasowej struktury

finansowania nauki na poziomie UE i kraju [M2] 22% 43%

3. Rozwój innowacji – wzmacniany przez grupy

biznesu (lobbing) [M1] 18% 43% 3. Niska presja na wprowadzanie zmian [M3] 22% 46%

4. Zmiany w prawodawstwie zgodne z interesem

społecznym [M1] 17% 31%

4. Podzielona UE, niespójna polityka stanowi zagrożenie

konkurencyjności gospodarki pojmowanej jako

otoczenie UE (Rosja, Chiny, USA, etc.) [M2]

16% 54%

5. Bariery dla Warszawy nie zostaną zniesione [M1] 14% 26%

100% – 100% –

10

Zawarte w tabelach oznaczenia M1, M2 i M3 wskazują, z których z analizowanych modeli pochodzą prezentowane w danej tabeli najistotniejsze szanse i zagrożenia.


Strona | 101


Szanse Wagi Prawdopo-

dobieostwo Zagrożenia Wagi

Prawdopodo-

bieostwo

1. Zarządzanie potencjałem – większe środki

dla najlepszych [M1] 22% 38% 1. Osłabienie badao podstawowych [M3] 24% 44%

2. Konsorcja naukowe, badania wdrożeniowe [M1] 14% 33% 2. Nadmierne uzależnienie od polityki i środków

finansowych biznesu [M1] 23% 44%

3. Wzrost poziomu dochodów

(wynagrodzenie za wynik) [M1] 13% 42%

3. Lobbing silnych bogatych uczelni

europejskich [M2] 22% 55%

4. Przyrost środków finansowych

(finansowanie przez biznes) [M1] 11% 30%

4. Wąski pragmatyzm realizowanych

projektów [M3] 16% 32%

5. Dostosowanie profilu absolwenta do rynku pracy [M3] 11% 60% 5. Różnicowanie statusu materialnego

pracowników [M3] 16% 53%

6. Lepsza sytuacja finansowa grup innowacyjnych [M1] 9% 37%

7. Szybki rozwój ekonomiczny kraju i Mazowsza [M2] 9% 47%

8. Większa użytecznośd realizowanych projektów

badawczych [M3] 9% 40%

100% – 100% –


Strona | 102




Prawdopodo-

bieostwo

1. Wzrost szans rozwoju w Polsce ludzi młodych

i zdolnych [M1] 21% 39% 1. Wzrost konfliktów między uczelniami [M3] 25% 47%

2. Urealnienie (upraszczanie) programów badawczych [M1] 19% 34% 2. Erozja etyki w świecie nauki [M1] 16% 33%

3. Zmiana świadomości społecznej [M1] 18% 40% 3. Pogorszenie dostępności szkół wyższych

w miejscowościach prowincjonalnych [M1] 15% 53%

4. Warszawa jako lokomotywa dla innych ośrodków [M1] 14% 52% 4. Ograniczenie rozwoju nauki abstrakcyjnej [M3] 13% 53%

5. Przygotowanie absolwentów do zawodu [M3] 11% 50% 5. Wzrost konfliktów wewnątrz uczelni

(konkurencja) [M3] 12% 52%

6. Możliwośd zaplanowania zgodnie z demografią [M2] 10% 47% 6. Częśd uczelni upada [M3] 11% 55%

7. Zaangażowanie wybitnych jednostek do indywidualnych

projektów [M3] 8% 40% 7. Wzrost konfliktów w miejscu pracy [M1] 8% 34%

100% – 100% –




Prawdopodo-

bieostwo

1. Postęp technologiczny, oprzyrządowanie [M1] 31% 47% 1. Rozwój nauk technicznych kosztem

społecznych [M3] 27% 34%

2. Dostosowanie badao technicznych do potrzeb rynku [M3] 22% 46% 2. Osłabienie innowacyjności [M2] 26% 23%

3. Rozwój potencjału innowacyjnego [M1] 17% 45% 3. Bogatsze firmy używają silniejszych środków

promocji [M1] 24% 47%

4. Większy nacisk na wdrożenia [M3] 17% 34% 4. Zróżnicowanie statusu materialnego

pracowników różnych dziedzin nauki [M3] 22% 41%

5. Kierunkowe finansowanie -> koncentracja (M2) 12% 47%

100% – 100% –


Strona | 103

7 Podsumowanie analizy SWOT i PEST: Efekty przeprowadzonych prac oraz analiz

dokonanych przez panel Top Ekspertów

7.1 Uczestnicy panelu Moderator: prof. dr hab. Janina Jóźwiak

Sekretarz: dr Barbara Minkiewicz

Prof. dr hab. Romuald Kotowski

Prof. dr hab. inż. Krzysztof J. Kurzydłowski

Prof. dr hab. Alojzy Nowak

Prof. UKSW dr hab. Włodzimierz Okrasa

Dr Tomasz Perkowski

Prof. dr hab. Sławomir Podlaski

Prof. dr hab. Jacek Salij

Prof. dr hab. Tomasz Szapiro

Prof. UW dr hab. Urszula Sztanderska

7.2 Założenia Z punktu widzenia kierunków/obszarów kształcenia wspierających gospodarkę opartą na wiedzy (GOW) w regionie Mazowsza w perspektywie 2030 roku ważniejsza

wydaje się identyfikacja warunków dla powstania takich kierunków niż ich nazwanie, czy wskazanie. System edukacji wyższej powinien byd na tyle elastyczny, aby

uczelnie Warszawy i Mazowsza same mogły „pójśd za życiem”, reagując na oczekiwania innowacyjnej gospodarki, równocześnie na nie wpływając, głównie poprzez

spełnianie swojej najważniejszej roli, jaką jest kształtowanie „społeczeostwa wiedzy”. Równocześnie, w krótszej perspektywie czasowej wiadomo, że niezwykle istotną

rolę dla rozwoju GOW odgrywa kształcenie specjalistów z obszarów umownie nazwanych „BIO-NANO-INFO” oraz „ENERGIA-ZDROWIE-ŚRODOWISKO” i że kierunki z tych

obszarów należy rozwijad jako strategiczne.

http://www.bip.pw.edu.pl/Sklad-osobowy/Wydzialy/Wydzial-Inzynierii-Materialowej/Zaklad-Projektowania-Materialow/Kierownik/Krzysztof-J.-Kurzydlowski

http://www.bip.pw.edu.pl/Sklad-osobowy/Wydzialy/Wydzial-Inzynierii-Materialowej/Zaklad-Projektowania-Materialow/Kierownik/Krzysztof-J.-Kurzydlowski


Strona | 104

7.3 Zdefiniowany model edukacji wyższej System (model) edukacji wyższej na poziomie regionu, spełniający powyższe kryteria, to Otwarty Model Aktywny, którego cechami charakterystycznymi są:

1) Różnorodność: 2) Otwartość:

zróżnicowanie misji uczelni

wszystkie poziomy edukacji: I – III stopieo oraz Life Long Learning

różne modele absolwentów adekwatne do poziomu edukacji

indywidualizacja ścieżek edukacyjnych w ramach obszarów i pomiędzy obszarami

kształcenia

reakcja na zmiany, podążanie za uniwersalnymi trendami rozwojowymi, elastyczne

kształtowanie programów

tworzenie platform współpracy i dialog z otoczeniem (gospodarczym, społecznym,

politycznym), w tym z władzami lokalnymi

współpraca międzynarodowa, międzyuczelniana, międzywydziałowa

kształcenie interdyscyplinarne

wspieranie wielokulturowości/wielonarodowości

mobilnośd studentów na wszystkich etapach kształcenia

współpraca z placówkami edukacji podstawowej i średniej

3) Jakość: 4) Spójność:

umiejętnośd definiowania celów i (długookresowej) strategii edukacyjnej

zdolnośd do odnawiania treści (i form) edukacyjnych

ścisłe powiązanie działalności edukacyjnej i naukowej uczelni

samodoskonalenie procedur zarządczych

infrastruktura adekwatna do potrzeb edukacyjnych i badawczych

wysoki potencjał kadry akademickiej

ewaluacja wewnętrzna i zewnętrzna jako stałe narzędzie kształtowania

strategii uczelni

odpowiedzialna autonomia oparta na umowie społecznej, w której dysponent

środków publicznych (paostwo) udziela beneficjentowi (uczelnia) daleko posuniętej

samodzielności w dysponowaniu tymi środkami, pod warunkiem wyznaczenia

jasnych i mierzalnych celów działania w perspektywie średnio- i długookresowej

dywersyfikacja źródeł finansowania

system edukacji wyższej w regionie Mazowsza jako sied współpracy uczelni

wspólne standardy nauczania w sieci regionalnej

Warszawa jako akademickie centrum Mazowsza i Polski odpowiedzialne za kształcenie

elit oraz kształtowanie standardów jakości kształcenia


Strona | 105

7.4 Silne i słabe strony aktualnego systemu z punktu widzenia Modelu Otwartego


1. RÓŻNORODNOŚD

1. regulacje dopuszczające zróżnicowanie misji, poziomów edukacji, modeli

absolwenta, ścieżek edukacyjnych

2. faktyczne duże zróżnicowanie wewnątrz systemu (co do rozmiarów uczelni,

jakości, zakresu i obszarów kształcenia, form własności, etc.)

3. rozwój nowych form kształcenia (III poziom, LLL, e-learning)

1. skłonnośd do unifikacji modeli poszczególnych uczelni

2. przewaga absolwentów „Profesjonalistów” i „Absolwentów Rynkowych”, zbyt mały zakres kształcenia „Twórców Wiedzy Przydatnej dla GOW” oraz „Twórców GOW” (wg klasyfikacji panelu eksperckiego „Model absolwenta”)

3. niedocenianie humanistycznej formacji w kształceniu „Twórców wiedzy dla GOW” i „Twórców GOW”

4. sztywne programy, kierunki i ścieżki kształcenia

5. Autarkia uczelni paostwowych

2. OTWARTOŚD

1. pozycja Warszawy jako najważniejszego ośrodka akademickiego, promieniującego na cały kraj i współpracującego z innymi ośrodkami akademickimi w Polsce

2. znaczący udział absolwentów uczelni Warszawy i Mazowsza w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym kraju

3. znaczący udział uczelni (głównie warszawskich) w międzynarodowych sieciach badawczych

4. rozbudowane kontakty międzynarodowe

1. konserwatyzm środowiska i niechęd do zmian

2. sztywne programy kształcenia, nieodpowiadające potrzebom otoczenia i wyborom studentów

3. ograniczona współpraca międzyuczelniana, brak tradycji takiej współpracy

4. słabe związki z otoczeniem, brak mechanizmów ich tworzenia

5. słabe związki z władzami regionu oraz strategią rozwoju regionalnego

6. ograniczony zakres kształcenia interdyscyplinarnego

7. niezadowalająca krajowa i międzynarodowa wymiana/mobilnośd studentów


Strona | 106


3. JAKOŚD

1. duży potencjał kadry akademickiej w regionie

2. koncentracja dobrej infrastruktury dydaktycznej i badawczej

3. międzynarodowe akredytacje programów

4. wysokie oceny/kategorie badawcze jednostek uczelni warszawskich

1. mobilnośd młodej kadry raczej w formie „braindrain” niż „braincirculation”

2. niedofinansowanie infrastruktury

3. konserwatyzm treści nauczania

4. ograniczenie możliwości do tworzenia własnych programów nauczania

5. formalna, ilościowa ocena jednostek i programów

6. brak obiektywnej oceny kształcenia i badao w uczelniach Warszawy i Mazowsza

7. słabo rozwinięte mechanizmy promowania najlepszych (studentów i nauczycieli)

8. słabości zarządzania i niska kultura organizacyjna wielu uczelni

4. SPÓJNOŚD

1. dominująca pozycja uczelni warszawskich w kraju

2. kształcenie międzyuczelniane (chociaż w ograniczonej skali)

1. ksenofobia władz uczelni paostwowych oraz przedkładanie interesu własnej uczelni nad dobro systemu edukacyjnego

2. bariery organizacyjno-formalne dla kształcenia międzyuczelnianego

3. opór administracji i władz uczelni przed wprowadzeniem nowych narzędzi informatycznych, pozwalających na większą elastyczności studiowania w systemie uczelni Mazowsza

4. zatomizowana struktura uczelni

5. brak zachęt finansowych do tworzenia modelu otwartego

6. różnice w infrastrukturze dydaktycznej i badawczej pomiędzy uczelniami


Strona | 107

7.5 Najistotniejsze szanse i zagrożenia w otoczeniu Politycznym, Ekonomicznym, Społecznym i Technologicznym

Szanse Zagrożenia


1) Regulacje i system

prawno-instytucjonalny

1. rozsądna deregulacja edukacji wyższej, wspomagająca

autonomie uczelni

2. wspieranie (wewnętrznej) mobilności akademickiej

3. integracja z EOEW

4. polityka paostwa wspierająca innowacyjnośd

5. wsparcie kształcenia dla GOW („twórców wiedzy dla

GOW” – III poziom, „twórców GOW”)

6. wsparcie dla współpracy firm z ośrodkami

akademickimi (huby, platformy technologiczne, itp.)

1. przekonanie, że regulacje zapewnią wysoką jakośd edukacji (bez

specjalnego zaangażowania wszystkich uczestników systemu)

2. częste zmiany legislacji, zbytnia ingerencja paostwa

3. utrwalanie antymodernizacyjnych rozwiązao, mały nacisk

na zmiany

4. petryfikacja złych struktur finansowania edukacji wyższej

i badao

5. nacisk na równe traktowanie w systemie wszystkich uczelni,

niezależnie od jakości i wyników

2) Strategia rozwoju

regionu

1. budowa GOW jako cel strategiczny rozwoju

2. wsparcie edukacji wyższej w ośrodkach

subregionalnych

3. Warszawa i Mazowsze jako centrum akademickie

i badawcze kraju

4. wykorzystanie potencjału kadrowego i akademickiego

Warszawy jako lokomotywy rozwojowej regionu

5. spójnośd regionalna

1. pominięcie edukacji wyższej w wizji rozwoju regionu

2. rozwój Warszawy kosztem mniejszych ośrodków edukacji

wyższej na Mazowszu

3. defragmentacja regionu


Strona | 108

Szanse Zagrożenia


1) Zrównoważony rozwój,

konkurencyjnośd, GOW

1. wzrost popytu na kierunki innowacyjne i transfer

wiedzy i technologii

2. zwiększona dostępnośd środków i wzrost

nakładów na badania i edukację wyższą

3. wzrost zapotrzebowania na Life Long Learning

4. rozwój platform współpracy pomiędzy edukacją

wyższą i gospodarką

5. większy zakres kształcenia „Twórców wiedzy dla

GOW” i „Twórców GOW”

1. drenaż kadr akademickich przez gospodarkę

2. duża presja na „rynkowy” model edukacji

3. zwiększona konkurencja w sektorze badao i edukacji wyższej ze

strony innych regionów kraju i innych krajów oraz związany z tym

odpływ najlepszej kadry

2) Jakośd życia

1. popyt na interdyscyplinarne kierunki związane

z poprawą jakości życia (zdrowie, środowisko,

bezpieczeostwo)

2. popyt na nowe specjalizacje związane

z nowoczesnymi usługami (np. w ramach tzw.

active ageing)

1. odejście od kształcenia dla GOW na rzecz kształcenia dla rynku

usług


Strona | 109

Szanse Zagrożenia


1) Procesy demograficzne:

migracje i starzenie się

ludności

1. obniżenie liczby kandydatów na studia, zmuszające do lepszej

polityki w zakresie rekrutacji

2. wzrost zapotrzebowania na LLL

3. napływ na studia młodzieży z innych regionów świata

4. wejście w system edukacji 2. i następnych generacji imigrantów

(także aktualnych)

5. wielokulturowośd edukacji wyższej

1. zmniejszająca się liczba kandydatów na studia

i zaostrzenie konkurencji pomiędzy uczelniami

w pozyskiwaniu studentów

2. emigracja najzdolniejszej młodzieży do innych

(lepszych) ośrodków akademickich w Europie i USA

2) Społeczeostwo wiedzy,

społeczeostwo

obywatelskie

1. wzrost popytu na elastyczne programy nauczania i ofertę

kształcenia, dostosowującą wiedzę i umiejętności do

dynamicznych zmian w gospodarce i społeczeostwie

2. wzrost społecznej odpowiedzialności uczelni

3. poprawa etosu akademickiego

1. polaryzacja społeczeostwa w dostępie do wiedzy

2. zwiększenie rozwarstwienia pomiędzy uczelniami

stołecznymi i subregionalnymi


1) Rozwój ICT

1. wzrost zapotrzebowania na ekspertów i wiedzę

2. wzrost popytu na kierunki interdyscyplinarne „bio-techno-info”

w kontekście społecznym i ekonomicznym

3. wzmocnienie sieci współpracy uczelni w zakresie kształcenia

4. rozwój blended learning

5. e-learning jako środek pozyskiwania studentów z innych

regionów i krajów

1. zwiększenie kosztów edukacji

2. przesadne rozwarstwienie uczelni ze względu na

infrastrukturę ICT z negatywnymi konsekwencjami

dla absolwentów

3. wzrost konkurencji ze strony innych ośrodków

krajowych i zagranicznych poprzez e-learning

(drenaż rynku edukacyjnego w regionie)


Strona | 110

7.6 Komentarz dotyczący relacji z wynikami pracy paneli tematycznych

1. W opisie charakterystyk „Otwartego Modelu Aktywnego” (OMA) znaleźd można niektóre z „Parametrów opisu” przyjęte w analizie

silnych i słabych stron na poziomie paneli tematycznych, chociaż w niewielkim stopniu. Model „OMA” i ocena silnych i słabych stron

przeprowadzona z jego perspektywy jest wynikiem dyskusji panelu Top Ekspertów.

2. Do analizy OMA wprowadzone zostało pojęcie zaczerpnięte z klasyfikacji typów absolwentów zaproponowanej przez panel

tematyczny „Model absolwenta”.

3. Analiza szans i zagrożeo w znacznym stopniu odwołuje się do propozycji paneli tematycznych, chod waga przypisana poszczególnym

czynnikom jest inna niż w panelach tematycznych, ponieważ model OMA nie jest prostą sumą poszczególnych obszarów

dyskutowanych w poszczególnych panelach tematycznych. „Szanse i zagrożenia” są pewnego rodzaju agregacją, uogólnieniem, ale

i uzupełnieniem propozycji sformułowanych na poziomie paneli tematycznych.


Strona | 111

8 Załącznik nr 1: Materiał roboczy z prac panelu „Strategiczne kierunki kształcenia”

Propozycje i materiały robocze


Strona | 112

8.1 Tabela 7a: Główne szanse i zagrożenia w Modelu 1 „Demografia statyczna” – materiał pomocniczy

Otoczenie Polityczne Otoczenie Ekonomiczne Otoczenie Społeczne Otoczenie Techniczne

Szanse Zagrożenia Szanse Zagrożenia Szanse Zagrożenia Szanse Zagrożenia

Brak ingerencji

(przeszkadzania)

ze strony paostwa

Nieefektywne

rządzenie

Globalna

koniunktura

Globalna

dekoniunktura

Stabilne stosunki

społeczne

Ludzie nie będą

doganiad

technologii

(wykluczenie

technologiczne)

Technologie

przyjazne dla

użytkowników

Zły stan

infrastruktury

energetycznej

Rozsądne

planowanie

strategiczne

Brak planowania

strategicznego

Stabilne środki

na naukę

Upadek

przedsiębiorstw

zainteresowanych

młodą kadrą

Brak napięd

społecznych

Słaba podatnośd

na nowości, mało

innowacyjne

społeczeostwo

Automatyzacja

Niska jakośd

i gęstośd

infrastruktur

sieciowych

Niewielkie

napięcia

polityczne

Trudności

w przeprowadzaniu

reform

Stabilne

zapotrzebowanie

na kadrę

Wysokie

bezrobocie

Zachowanie

ciągłości

pokoleniowej

Zmniejszenie

zainteresowania

nauką

Oszczędna

energetyka

Mało przyjazne

technologie

Brak konieczności

radykalnych

reform

Dominacja partii

i sił

zachowawczych

(obawiających się

zmian)

Zmniejszenie

zewnętrznych

impulsów

rozwojowych,

spadek eksportu

Niskie nakłady na

naukę


Strona | 113

8.2 Tabela 7b: Główne szanse i zagrożenia w Modelu 2 „Dynamiczny rozwój przy statycznej demografii”– materiał pomocniczy



Paostwo

zainteresowane

rozwojem nauki

i edukacji

Niekorzystne

ingerencje

paostwa

Globalna

koniunktura

Globalna

dekoniunktura

Stabilne stosunki

społeczne

Stres (dłuższy

okres pracy)

Przyjazne

technologie

Brak rozwoju

technicznego

Paostwo

zainteresowane

reformami

Wysokie

obciążenia

podatkowe

Zwiększone środki

na naukę

Warunki

materialne życia

zniechęcają osoby

starsze do uczenia

się i dalszej pracy

Zachowanie

ciągłości

pokoleniowej

Polaryzacja

społeczeostwa

(bogaci korzystają

z dóbr i usług,

biedni nie mają do

nich dostępu)

Automatyzacja

Niska jakośd

i gęstośd

infrastruktur

sieciowych

Doświadczenie

rządzących

Skostnienie władzy

(gerontokracja)

Rozwój wyższych

form gospodarki

(informacja

i wiedza zamiast

produkcji)

Wzrastające

kontakty

społeczne – dużo

czasu wolnego

Przyzwyczajenie

do zamożności

i brak motywacji

do działania

Oszczędna

energetyka

Import

nieprzyjaznych

technologii

Stabilnośd władzy

Brak chęci

prorozwojowego

reformowania

Przyciąganie firm

i osób spoza kraju,

zwiększenie

zainteresowania

nauką

Korzystne

ingerencje

paostwa

Polska/Mazowsze

pozytywną wyspą

gospodarczą


Strona | 114

8.3 Tabela 7c: Główne szanse i zagrożenia w Modelu 3 „Demografia dynamiczna”– materiał pomocniczy



Nowe odkrywcze

prądy polityczne

Niekorzystne

interwencje

paostwa

Globalna

koniunktura

Globalna

dekoniunktura

Dostosowywanie

umiejętności do

dynamicznych

zmian (nie ma

zawodu na

całe życie)

Stagnacja Stymulowanie

rozwoju

Przegranie wyścigu

technologicznego

Polityka

prorozwojowa

i otwarta na świat

Wysokie

obciążenia

podatkowe

Zwiększone środki

na naukę

Warunki

materialne życia

zniechęcają osoby

starsze do uczenia

się i dalszej pracy

Dążenie do nauki

i edukacji

Konflikty

społeczne

Możliwośd

wykorzystania

taoszej siły

roboczej

Odwrót od

automatyzacji

Polityka

popierająca

innowacyjnośd

Wysoki poziom

reglamentacji

Rozwój wyższych

form gospodarki

(informacja

i wiedza zamiast

produkcji)

Bezrobocie wśród

najniżej

wykształconych

Duża liczba

zainteresowanych

studiami

Rosnąca liczba

osób

wykluczonych

Uniwersalizacja

kierunków

rozwoju systemów

komunikacji

Wzrost tempa

degradacji

zasobów

technicznych,

infrastruktury itp.

Wzrost integracji

europejskiej

Silne

zróżnicowanie

polityczne

Wzrost popytu

Rozwój kształcenia

osób w wieku

starszym

Problemy

językowe

i kulturowe

Wzrastająca

powszechnośd

wykorzystywania

środków

technicznych

Niska liczba

innowacji

w stosunku do

liczby ludności

Polska/Mazowsze

pozytywną wyspą

gospodarczą


Strona | 115

9 Załącznik nr 2: Materiał roboczy z prac panelu „Model absolwenta”



Strona | 116

9.1 Parametry opisu modeli absolwentów – materiał roboczy

Stan skrajny Parametr (nazwa i opis wymiaru) Stan skrajny

Wiadomości szkolne

Filozofia, humanistyka, nauki społeczne Zna i wykorzystuje w życiu codziennym

Opis: Nauki, których przedmiotem badao jest człowiek jako istota społeczna oraz społeczeostwo; badania związane ze stroną użyteczną i praktyczną oraz kontaktem ze środowiskiem.

Nie posiada Umiejętności komunikacji Posiada i wykorzystuje

Opis: Umiejętnośd słuchania i dyskutowania. Otwartośd na wiedzę i argumenty innych.

Nie jest przygotowany do prowadzenia własnego biznesu

Small business Jest przygotowany do własnego biznesu

Opis: Wiedza i umiejętności z zakresu mikroekonomii, prawa gospodarczego i finansów na poziomie umożliwiającym prowadzenie małego biznesu.

Nie planuje Planowanie własnego rozwoju Planuje świadomie i w dłuższej perspektywie

Opis: Umiejętnośd wybrania optymalnych dla siebie: wariantu i ścieżki rozwoju zawodowego, dających sukces i zadowolenie w życiu.

Zna na poziomie użytkowym

Język angielski Zna na poziomie specjalistycznym

Opis: Użytkowy: obowiązkowa znajomośd w zakresie A1, A2; specjalistyczny: znajomośd w zakresie C1, C2 oraz ESP (English for Specific Purposes).

Nie wykazuje Postawy prospołeczne Ma dobrze wykształcone

Opis: Przejawiające się w zachowaniu skłonności do podejmowania czynności korzystnych społecznie, np. udzielanie pomocy, zaspokajanie ludzkich potrzeb, opiekowanie się innymi, obrona słabszych, wyrażanie współczucia itp.

Nie jest pracowity Pracowitośd Jest bardzo pracowity

Opis: Cecha osoby chętnie i dużo pracującej, wykazującej zamiłowanie do pracy oraz wytrwałośd podczas jej wykonywania.

Zna na poziomie elementarnym

Znajomośd technik informatycznych i internetowych Zna na poziomie zaawansowanym

Ogólna Etyka Etos zawodowy

Opis: Postępowanie zgodnie z normami moralnymi; styl życia i pracy oparty na hierarchii wartości.


Strona | 117

W dyskusji uznano, że charakterystyka absolwenta w niektórych wymiarach uzależniona jest raczej od czynników zewnętrznych wobec uczelni i powinna byd rozważana

w innych dyskusjach dotyczących edukacji i wychowania:

Kluczowy wpływ kultury i rodziny:

o Postawy prospołeczne

o Pracowitośd

o Etyka

o Aspiracje edukacyjne

Kluczowy wpływ niższych szczebli edukacji (przedszkola, szkoły podstawowe i średnie)

o Język angielski o Znajomośd technik informatycznych i Internetowych o Aspiracje edukacyjne o Postawy prospołeczne

Ostateczna lista parametrów opisu wraz z wypracowanymi modelami została zamieszczona w raporcie.


Strona | 118

9.2 Silne i słabe strony w odniesieniu do wypracowanych modeli (zgłoszone drogą e-mailową) – materiał roboczy

MODEL ABSOLWENTA „TWÓRCA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY”

Silne strony Słabe strony Zaplecze edukacyjne Mazowsza (tj. liczba uczelni, liczba nauczycieli akademickich). W związku z upadkiem wielu prywatnych szkół w Warszawie pojawi się nadmiar nauczycieli akademickich gotowych wykładad na Mazowszu, co umożliwi swobodne układanie programów i poprawienie jakości zajęd w małych szkołach mazowieckich i stworzenie studiów egalitarnych również na Mazowszu.

Starzenie się kadry; koncentracja głównie na dydaktyce i zarabianiu pieniędzy, a nie na rozwoju naukowym. To będzie za chwilę problemem głównie uczelni niepublicznych (w których samodzielna kadra to przede wszystkim emerytowani profesorowie), chociaż nie tylko.

Rozbudowane programy nauczania. Szeroka i zróżnicowana oferta uczelni: odpowiedź na zróżnicowane zapotrzebowanie głównie kandydatów na studia.

Kształcenie (oferta) zasobowe, a nie wynikające z potrzeb rynku pracy. Stąd problemy absolwentów ze znalezieniem pracy i stawianie pod znakiem zapytania inwestycji w edukację. Stąd też opór przed zmianami. Słaba specjalizacja.

Tania nauka, tani dostęp do wiedzy. Niska jakośd kształcenia – niska wartośd dyplomu na rynku pracy ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Zastrzyk środków europejskich, które poprawiają kondycję uczelni w sytuacji malejącej bazy rekrutacyjnej (liczby kandydatów na studia): szansa na przetrwanie i sprostanie edukacyjnym wyzwaniom.

Prywatne szkoły wyższe w Warszawie są nieprzygotowane na katastrofę wynikającą z nadchodzącego niżu demograficznego. Uczelnie nastawione wyłącznie, albo przede wszystkim, na sprzedawanie dyplomu i zarabianie pieniędzy w sytuacji malejącej liczby kandydatów na studia nie przetrwają. Skurczy się więc baza rekrutacyjna.

Brak infrastruktury do badao i rozwoju nowych technologii i eksperymentów badawczych na światowym poziomie.

Brak kadry menedżerskiej, nastawienia na współpracę z otoczeniem, partnerstwo i sprzedawanie produktów (wyników badao, ekspertyz itp.). Coraz gorsza kondycja finansowa – koniecznośd racjonalizacji (i zmniejszenia) zatrudnienia. Może brakowad kadry (też samodzielnej i odpowiednio przygotowanej).

Szkoły kształcące fachowców są wyłącznie w Warszawie i tak zostanie. Skostniała struktura starych uczelni Warszawy będzie blokowad zmianę programu (zagrożenie).

Silną stroną prywatnych szkół zlokalizowanych na Mazowszu poza Warszawą jest bliskośd miejsca zamieszkania potencjalnych studentów.

Kurs na umiędzynarodowienie: realizacja części studiów w uczelniach europejskich – dodatkowa motywacja (też z punktu widzenia rynku pracy) do podejmowania studiów.

Ograniczony zakres udziału w międzynarodowych, rozbudowanych projektach badawczych i systemie wymiany wiedzy.

Brak programów pomostowych między naukami humanistycznymi i ścisłymi/przyrodniczymi oraz sztuką.

Rozbudzone potrzeby intelektualne.


Strona | 119

MODEL ABSOLWENTA „TWÓRCA WIEDZY PRZYDATNEJ DLA GOW”


W Warszawie znajduje się 60% potencjału naukowego kraju. W Polsce jest możliwośd (potencjał) powstania dwóch uniwersytetów elitarnych, z czego jeden może powstad w Warszawie.

Skostniała struktura starych uczelni Warszawy będzie blokowad zmianę programu.

Istnieje tradycja polskiej szkoły matematycznej i kryptologicznej. Polscy studenci wygrywają światowe konkursy informatyczne. Informatyka jest dziedziną relatywnie tanią, co jest jej szansą na rozwój

Do informatyki mają dostęp studenci (bardziej zdeterminowani) z krajów biedniejszych od Polski, co jest zagrożeniem dla rozwoju informatyki z powodu konkurencji.

Wsparcie dla rozwoju indywidualnego i badao eksperymentalnych Mała indywidualizacja; brak systemu tutorskiego (konsekwencje m.in. kondycji finansowej uczelni). Uczelnie są szkołami; studenci się w nich uczą, a nie studiują. Brak rozróżnienia i przełożenia na programy uczenia się i studiowania.

Integracja ze światem współczesnej nauki. Idealistyczny model kształcenia.

Duża swoboda działao. Zagrożenie łamaniem barier etycznych.

Wysoka jakośd kadry naukowej w niektórych uczelniach Mazowsza. Istnienie uznanych zespołów badawczych (np. demograficzny w SGH), naukowych autorytetów.

Niska jakośd kadry w wielu uczelniach. Nastawienie na dydaktykę (m.in. z uwagi na wysokośd wynagrodzeo i koniecznośd realizacji pensum – pochodną dydaktyki właśnie) skutkuje brakiem badao i publikacji kadry w znaczących periodykach naukowych.

Współpraca niektórych uczelni z otoczeniem krajowym i międzynarodowym. Brak odpowiednich (właściwych) mechanizmów identyfikujących i wyławiających „talenty”.

Przekonanie (w ślad za tym działania), że taka jest przyszłośd – koncentracja na kształceniu ustawicznym i dydaktyce na studiach III stopnia.

Brak mechanizmów oceny jakości takich studiów.

Niedocenianie talentów (szkół naukowych, sukcesów na arenie międzynarodowej).

Posiadanie uprawnieo do kształcenia na III poziomie.

Izolacja od przeciętnego użytkownika.

Niedostateczna informacja i promocja.


Strona | 120

9.3 PEST Analiza czynników zewnętrznych dla wypracowanych modeli – materiał roboczy


Czynniki POLITYCZNE

Główne szanse Główne zagrożenia

Zmniejszenie liczby studentów jest szansą na zmniejszenie grup studenckich i wprowadzenie elastycznego programu studiów, w którym student będzie mógł kształtowad własne curriculum i wybrad dowolne przedmioty, zwłaszcza podczas studiów licencjackich.

Spadek liczby studentów w ciągu najbliższych 9 lat o około 50% spowoduje niemal całkowitą likwidację płatnych studiów. Spowoduje to zamknięcie większości prywatnych szkół wyższych oraz krytyczne zadłużenie tych wydziałów uczelni paostwowych, które czerpały znaczną częśd dochodu z płatnych studiów. Ponieważ w prawie o szkolnictwie wyższym nie istnieje skuteczny mechanizm naprawy wyższych uczelni ani traktowanych jak przedsiębiorstwo, ani traktowanych jako usługodawcy – to uczelnie paostwowe wpadną w stan permanentnego zadłużenia. Jeżeli taki stan będzie trwał przez kilka lat, pracownicy uczelni przyjmą strategię blokującą wszelkie zmiany.

Wobec zbliżającego się kryzysu finansowego wyższych uczelni spowodowanego zmniejszającą się liczbą chętnych na studia konieczne staną się zmiany w prawie. Przy okazji łatwiej będzie można wprowadzid znaczące zmiany w organizacji uczelni i w programach studiów.

Wprowadzenie studiów interdyscyplinarnych wymaga ingerencji w programy studiów ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, co spotka się z oporem. Konieczne jest zniesienie pensum dydaktycznego jako środka wiodącego do swobodnego kształtowania curriculum, co wymaga zmian ustawowych.


Strona | 121

.MODEL ABSOLWENTA „TWÓRCA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY”

Czynniki EKONOMICZNE


Duża zmiennośd na rynku pracy powoduje, że rynek oczekuje absolwenta „elastycznego”, zdolnego do przekwalifikowywania się.

Dokonujący się podział pracy może powodowad, że pracodawcy będą oczekiwad absolwenta przygotowanego do wykonywania konkretnych zadao.

Ze strony kandydatów na studia należy oczekiwad wzrostu zainteresowania sposobem kształcenia zapewniającym szerokie wykształcenie.

Otwarty rynek pracy powodowad będzie napływ absolwentów (specjalistów) z innych krajów (głównie ze Wschodu), a przy wyrównywaniu się płac także z innych kierunków świata.

Ograniczenia budżetowe – preferowad będą kształcenie cechujące się niższymi kosztami. Częśd kandydatów na studia może byd zainteresowana zdobyciem konkretnego, wyspecjalizowanego zawodu.

Otwartośd międzynarodowego rynku pracy sprzyjad będzie wzrostowi zapotrzebowania na absolwentów o wszechstronnym przygotowaniu zawodowym i z dobrą znajomością języków obcych.

Dobrze wykształcony absolwent może emigrowad do kraju o wyższej stopie życiowej.

Zachodzące procesy koncentracji w gospodarce stwarzają preferencje dla absolwentów cechujących się umiejętnością pracy zespołowej.

Model polskich szkół preferuje indywidualizm.

Rabunkowa eksploatacja zasobów intelektualnych młodych ludzi, powodująca w wieku ok. 35 lat syndrom „wypalenia”.


Strona | 122


Czynniki SPOŁECZNE


Szeroki dostęp do studiów i istnienie premii za wykształcenie (wyższe wynagrodzenie, mniejsze bezrobocie w subpopulacji osób z wyższym wykształceniem) – wzrost aspiracji edukacyjnych społeczeostwa i zapotrzebowania na kształcenie na poziomie wyższym. Polak – obywatel Europy, dostęp do europejskiego rynku pracy – chęd poprawy poprzez wykształcenie statusu społecznego i uczestnictwa w europejskiej społeczności.

Pogarszająca się jakośd kandydatów na studia (dużo kandydatów, mało pieniędzy z budżetu na szkolnictwo wyższe), w efekcie koniecznośd uzupełniania programów wiedzą elementarną (z niższych poziomów edukacji); niższa jakośd kandydatów, to niższa jakośd studentów i absolwentów – niska wartośd dyplomu na rynku pracy. Trudności przejścia z edukacji do zatrudnienia, problemy z uzyskaniem pracy w niektórych zawodach, zgodnej z przygotowaniem wyniesionym ze studiów – malejąca stopa zwrotu z inwestycji edukacyjnych w kraju – emigracja zarobkowa (i jej społeczne konsekwencje).

Debata na temat jakości i znaczenia kapitału ludzkiego dla rozwoju kraju – motywacja. Promowanie idei (i stwarzanie możliwości) kształcenia ustawicznego: pozwala na pozostanie na rynku pracy (w efekcie zmiany, podniesienia, uzupełnienia posiadanych kompetencji) lub awans. Zapobiega wykluczeniu. Prestiż wyższego wykształcenia i przykłady atrakcyjnych ścieżek zawodowych i wysokiego statusu społecznego osób o wysokim poziomie kompetencji.

Przy braku informacji o zapotrzebowaniu na kwalifikacje, w efekcie – strukturze kształcenia niedostosowanej (i pod względem poziomów kształcenia, i pod względem struktury kierunkowej i specjalnościowej) do potrzeb rynku, kształcenie potencjalnych bezrobotnych, osób sfrustrowanych (które znajdują pracę nie w zawodzie, często poniżej kwalifikacji) … i emigrantów. Skala zapotrzebowania na kształcenie – nastawienie na masową dydaktykę – brak czasu nie tylko na badania naukowe, ale i na wychowanie (kształtowanie postaw, też prospołecznych).

Szansą jest (w przypadku dofinansowania nauki i szkolnictwa wyższego) przyspieszona wymiana pokoleniowa i odmłodzenie kadry naukowej.

Po 1990 roku kariera naukowa przestała byd atrakcyjna finansowo. Konsekwencją tego stanu jest luka pokoleniowa. W nauce brak jest czterdziesto-pięddziesięciolatków. Zagrożeniem jest brak kadry naukowej za 10 lat.


Strona | 123


Czynniki TECHNICZNE/TECHNOLOGICZNE


Rozwój Internetu, związana z tym dostępnośd informacji, szczególnie dotyczących nowinek technicznych.

Niewystarczająco rozwinięta baza laboratoryjna.

Silny rozwój innowacyjności „imitacyjnej”. Zbyt duża liczba studentów przypadająca na jednego samodzielnego pracownika naukowego.

Praktycznie w każdej branży zapotrzebowanie na umiejętności informatyczne na poziomie szybkiego wdrażania nowego oprogramowania.

Słaba współpraca przemysłu z uczelniami.

Brak wiedzy praktycznej.

Silne rozdrobnienie wiedzy technicznej/technologicznej, powodujące powstawanie poczucia „niedostępności” innych niż przyswojony obszarów tej wiedzy.

Brak kształcenia menedżerskiego.

Słabo rozwinięty (dopiero rozwijający się) system „przerw” w studiowaniu na zdobywanie doświadczenia w zakresie nowinek technicznych za granicą (także przez podejmowanie pracy). Brak systemu stypendialnego dla zdolnych studentów, pozwalającego im studiowad na wybranej uczelni świata.


Strona | 124


Czynniki POLITYCZNE


Wobec zbliżającego się kryzysu finansowego wyższych uczelni, spowodowanego zmniejszającą się liczbą chętnych na studia, konieczne staną się zmiany w prawie. Przy okazji łatwiej będzie można wprowadzid znaczące zmiany w organizacji uczelni i w programach studiów.

Spadek liczby studentów w ciągu najbliższych 9 lat o około 50% spowoduje niemal całkowitą likwidację płatnych studiów. Spowoduje to zamknięcie większości prywatnych szkół wyższych oraz krytyczne zadłużenie tych wydziałów uczelni paostwowych, które czerpały znaczną częśd dochodu z płatnych studiów. Ponieważ w prawie o szkolnictwie wyższym nie istnieje skuteczny mechanizm naprawy wyższych uczelni ani traktowanych jak przedsiębiorstwo, ani traktowanych jako usługodawcy – to uczelnie paostwowe wpadną w stan permanentnego zadłużenia. Jeżeli taki stan będzie trwał przez kilka lat, pracownicy uczelni przyjmą strategię blokującą wszelkie zmiany.

Bardzo niewielka liczba dobrych pracowni powoduje, że reforma jest taosza i prostsza do przeprowadzenia.

Badania naukowe w Polsce są krytycznie niedofinansowane. Pozostało bardzo niewiele pracowni naukowych, prowadzących badania naukowe na światowym poziomie w dziedzinach (bio-info-nano-techno) prowadzących do gospodarki opartej na wiedzy. Utrzymanie poziomu naukowego tych pracowni wymaga znacznego zwiększenia finansowania i wynagrodzeo naukowców pracujących w tych ośrodkach, do poziomu porównywalnego z krajami Europy Zachodniej.

Istnieje tradycja polskiej szkoły matematycznej i kryptologicznej. Polscy studenci wygrywają światowe konkursy informatyczne. Informatyka jest dziedziną relatywnie tanią, co jest jej szansą na rozwój.

Do informatyki mają dostęp studenci (bardziej zdeterminowani) z krajów biedniejszych od Polski, co jest zagrożeniem dla rozwoju informatyki – konkurencja.

Polska, a zwłaszcza Mazowsze, ma zacofaną strukturę agrarną. Stwarza to szansę na wprowadzenie nowych upraw i hodowli np. organizmów modyfikowanych genetycznie.

Silny opór przed biotechnologią (najostrzejsze w Europie prawa antybiotechnologiczne). Węgry stały się konkurentem Polski w dziedzinie zastosowania biotechnologii.

Pojawiająca się świadomośd, że chcielibyśmy, aby powstały uczelnie mieszczące się w pierwszej setce światowych uczelni.

Duże szkoły wyższe w Polsce sparaliżowane są przez wzajemnie sprzeczne przepisy i sprzeczne interpretacje ustaw: o szkołach wyższych, prawa pracy, prawa o związkach zawodowych, o zamówieniach publicznych oraz rozbudowanej sprawozdawczości. W takich warunkach polskie szkoły wyższe nigdy nie będą stanowid konkurencji dla szkół europejskich, a zwłaszcza amerykaoskich. Praktyka polskich uczelni preferuje zacieranie różnic pomiędzy naukowcami, a nie promuje rywalizacji o jakośd. Zagrożeniem jest utrzymanie obecnego stanu funkcjonowania szkół wyższych i ich prawnego otoczenia.


Strona | 125


Czynniki EKONOMICZNE


Gospodarka oparta na wiedzy poszukiwad będzie absolwentów twórczych. Wyższe koszty kształcenia, co przy ograniczeniach budżetowych może ograniczad możliwości kształcenia elitarnego.

W każdym społeczeostwie znajduje się pewna częśd młodzieży o wybitnych zdolnościach i wąskich, ale głębokich zainteresowaniach, skłonna do podejmowania pracy naukowej.

Wąska specjalizacja może powodowad trudności w poruszaniu się absolwentów na rynku pracy.

Wzrastający popyt na absolwentów o dużym stopniu specjalizacji ze strony biznesu wysokich technologii.

Problemy z przystosowaniem się do pracy zespołowej.

Docenianie w polityce edukacyjnej kształcenia wybitnych jednostek i kierowanie na ten cel większych środków finansowych.



Tworzenie stypendiów naukowych dla studentów studiów elitarnych. Do powstania GOW, oprócz wysokiej jakości badao naukowych, potrzebny jest rozwój rynku kapitałowego lub zastąpienie go w tej funkcji przez paostwo. Finansowanie aplikacji badao naukowych w GOW jest obarczone wysokim ryzykiem niepowodzenia (95-99%) i ogromnym zyskiem w przypadku sukcesu. Venture capital w Polsce nie istnieje. Fundusze paostwowe źle funkcjonują w obszarze wysokiego ryzyka, ponieważ instytucje kontrolujące wydatki chcą znad uzasadnienie każdej nietrafionej decyzji wydatkowania pieniędzy.


Strona | 126


Czynniki SPOŁECZNE


Świadomośd istnienia zależności pomiędzy poziomem wykształcenia a statusem społecznym, zawodowym i materialnym – chęd wejścia do elity – zapotrzebowanie na takie kształcenie. Świadomośd możliwości koncentracji znacznie większych sił i środków, w sytuacji ograniczeo finansowych, (w efekcie znacznie wyższa jakośd) na wykształcenie elit. Zgoda na taki model. Dystans pomiędzy krajami UE, OECD i Polską. Granie na emocjach – zgoda na koncentrację sił i środków na kształceniu elit.

Debata na temat ograniczeo w dostępności do kształcenia, idei równych szans, wykluczenia społecznego. Brak zapotrzebowania na trudne studia elitarne (dziś największym zainteresowaniem zarówno uczelni, jak i kandydatów na studia cieszą się kierunki taosze i łatwiejsze). Brak poparcia społecznego dla tej idei [m.in. z uwagi na niemożnośd skonsumowania przez krajowy rynek pracy (i gospodarkę) korzyści z takiego kształcenia. Brak odpowiednich miejsc pracy dla osób o tak wysokich i specjalistycznych kompetencjach].

Poparcie społeczne dla idei kształcenia talentów. Dla racjonalnego wykorzystania ograniczonych zasobów finansowych (ale chyba tylko w sytuacji, gdy wprowadzone będą – na różnych szczeblach edukacji – mechanizmy wyławiania talentów i gdy oczywiste będą społeczne i gospodarcze korzyści).

Ograniczenie dostępności – niezadowolenie społeczne. Pozostawienie wielu osób poza systemem kształcenia elitarnego – potwierdzenie zróżnicowania w tym zakresie.

Poziom nauczania w szkołach wyższych zmalał w ciągu ostatnich 20 lat w związku z pięciokrotnym zwiększeniem liczby studentów. Obecnie obserwuje się wśród studentów trend do wyjazdów na studia II i III stopnia za granicę, zwłaszcza w dziedzinach, które w przyszłości będą tworzyły GOW. Utrata najlepszych „mózgów” jest zagrożeniem dla rozwoju kraju. Powstanie studiów elitarnych jest szansą na zatrzymanie tych ludzi w kraju.

Zagrożeniem jest, że dla absolwentów nie będzie dobrze płatnej pracy w kraju.




Strona | 127


Czynniki TECHNICZNE/TECHNOLOGICZNE


Headhunterzy z wiodących firm polskich i zagranicznych, poszukujących najlepszych

absolwentów. Dostępnośd studiów (także podyplomowych) na renomowanych uczelniach światowych.

Rozwój firm spin-off i spin-out. Słabe zachęty finansowe do kształcenia w zakresie high-tech.

Słabe zachęty finansowe do podejmowania pracy na uczelni.

Brak jakichkolwiek zachęt do angażowania młodych ludzi w podejmowanie pracy

jednocześnie w przedsiębiorstwach rozwiniętych technologicznie i na uczelniach.

Zbyt duża liczba studentów, przypadająca na jednego samodzielnego pracownika

naukowego, bardzo ograniczająca kontakty typu mistrz-uczeo.

Rabunkowa eksploatacja zasobów intelektualnych młodych ludzi, powodująca w wieku

ok. 35 lat syndrom „wypalenia”.


Strona | 128

10 Załącznik nr 3: Materiał roboczy z prac panelu „Model uczelni”



Strona | 129

10.1.1 Główne silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do modelu 1: „Uczelnia międzynarodowa, szeroki zakres działania”

Nazwa modelu Główne silne strony (GSI) istniejących rozwiązao

w kontekście rozpatrywanego modelu

Główne słabe strony (GSŁ) istniejących rozwiązao


Model uczelni o jednoosobowym

(menadżerskim) stylu zarządzania.

Uczelnia posiada duże zasoby

materialne i kadrowe, wystarczające

do sprawnego funkcjonowania

w szkolnictwie wyższym. Uczelnia

świadczy usługi edukacyjne,

prowadzi badania naukowe, a także

współpracuje z szeroko rozumianą

gospodarką narodową. Uczelnia ma

międzynarodowe znaczenie, które

przejawia się wymianą kadry

naukowej i studentów

z ważniejszymi światowymi

ośrodkami naukowymi. Na uczelni

znajdują się wszystkie poziomy

kształcenia oraz uczelnia kształci

wielokierunkowo. Finansowanie

uczelni w tym modelu głównie ze

środków budżetowych, przy

niewielkim udziale środków

pochodzących z innych źródeł.

1. Znaczące zasoby materialne, głównie w postaci

nieruchomości 1. Konserwatyzm tradycji akademickiej – senat, rada wydziału

2. Dobra infrastruktura informatyczna, pozwalająca na

kontakt ze światem 2. Złe zarządzanie aktywami

3. Kontakty z uczelniami zagranicznymi 3. Wysokie koszty funkcjonowania uczelni

4. Istniejąca grupa silnych uczelni 4. Duże uzależnienie uczelni od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

5. Dostęp pracowników i studentów do aktualnej

wiedzy światowej

5. Strukturalne odseparowanie poszczególnych kierunków kształcenia (na poziomie

struktury uczelni)

6. Umiejętnośd pozyskania studentów i słuchaczy

studiów podyplomowych i doktoranckich 6. Sposoby weryfikacji dorobku naukowego

7. Wielokierunkowośd

7. Stosunkowo duży udział studentów niestacjonarnych (także w przychodach uczelni),

który skłania do inwestycji krótkoterminowych (popularne kierunki, wielu

studentów), a nie długoterminowych (potrzebne kierunki, dobrzy absolwenci)

8. Doświadczona kadra 8. Sposób wyboru rektora (różne grupy elektorów z różnymi interesami), który utrudnia

mu bycie menedżerem

9. Położenie wielkich uczelni w dużych ośrodkach

miejskich 9. Niedoinwestowanie z budżetu

10. Duży potencjał intelektualny 10. Utrudniony rozwój uczelni poprzez brak realizacji strategii działania, jeśli w ogóle

istnieje

11. Prowadzenie badao i projektów naukowych

12. Kształcenie ustawiczne

13. Kształcenie elektroniczne


Strona | 130

10.1.2 Główne silne i słabe strony stanu obecnego w odniesieniu do modelu 2: „Uczelnia o regionalnym zasięgu, realizacja głównie funkcji

edukacyjnej”

Nazwa modelu Główne silne strony (GSI) istniejących rozwiązao


Główne słabe strony (GSŁ) istniejących rozwiązao


Model uczelni o jednoosobowym sposobie zarządzania.

Uczelnia ma zasięg regionalny, posiada minimalne zasoby

materialne i kadrowe, pozwalające na kształcenie

wyłącznie na wyspecjalizowanych kierunkach i niższych

poziomach kształcenia. Model uczelni przewiduje

wyłącznie edukację. Finansowanie uczelni głównie przez

paostwo.

1. Dobry poziom programów nauczania na uczelniach

wyższych

1. Trudności w pozyskaniu kompetentnej kadry naukowo-

dydaktycznej

2. Wykorzystywanie materiałów i programów nauczania

importowanych z zewnątrz

2. Duże uzależnienie uczelni od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa

Wyższego

3. Niskie koszty funkcjonowania uczelni 3. Uzależnienie od czesnego

4. Specjalizacja uczelni 4. Brak zainteresowania (możliwości) ze strony władz lokalnych

szkolnictwem wyższym

5. Współpraca z władzami lokalnymi 5. Niski poziom kształcenia

6. Prosty system rekrutacji (punkty z matury)

7. Istniejąca sied Wyższych Szkół Zawodowych

8. Szybkośd podejmowania decyzji

9. Kształcenie zgodnie z potrzebami regionu


Strona | 131

11 Załącznik nr 4: Materiał roboczy z prac panelu „Budowa powiązań z otoczeniem gospodarczym”



Strona | 132

11.1 Najistotniejsze silne i słabe strony – komentarz ekspertów

Wybranie najistotniejszych silnych i słabych stron zostało poprzedzone scaleniem wszystkich silnych i słabych stron istniejących rozwiązao w kontekście rozpatrywanych

modeli w tabelach 6a i 6b. Zastosowane w tabelach oznaczenia M1, M2 i M3 wskazują, z którego modelu pochodzą zamieszczone silne i słabe strony.

11.2 Tabela 6a: Silne strony istniejących rozwiązań w kontekście rozpatrywanych modeli – materiał pomocniczy

Silne strony

Pobudzanie aktywności jednostek [M1]

Pobudzanie aplikacyjności rozwiązao oraz transferu wiedzy w obie strony [M1]

Poprawa sytuacji finansowej uczelni [M1]

Możliwośd elastycznego kształtowania uczelni [M1]

Możliwośd kreowania wybitnych ośrodków dydaktyczno-naukowych [M1]

Pobudzanie rozwoju i kreatywności jednostek i zespołów [M1]

Pobudzanie zdrowej konkurencji, wzmacnianie najlepszych [M1]

Wypadanie z rynku słabych uczelni [M1]

Zmiany zgodne z oczekiwaniami zidentyfikowanymi przez rząd i doradców ministra [M2]

Bodźce do współdziałania uczelni z biznesem i podmiotami z praktyki [M2]

Łatwośd administrowania uczelnią [M2]

Prostota zarządzania strategicznego – budowy strategii i jej implementacji [M2]

Spójnośd z celami centrum [M2]

Porównywalnośd systemu motywowania pracowników różnych uczelni [M2]

Niwelowanie negatywnych konsekwencji w postaci bankructw, likwidacji, strat itp. [M2]

Mała liczba konfliktów w elitach zarządzających uczelnią [M3]

Niska konfliktogennośd relacji „władza uczelni a pracownicy” [M3]

Korzystna atmosfera społeczna wewnątrz uczelni, sprzyjająca umiarkowanym zmianom [M3]

Zorientowanie na biznes [M3]


Strona | 133

11.3 Tabela 6b: Najistotniejsze słabe strony istniejących rozwiązań w kontekście rozpatrywanych modeli – materiał pomocniczy

Słabe strony

Osłabianie współdziałania w grupie, wzmaganie konfliktów [M1]

Możliwośd osłabienia zakresu badao podstawowych [M1]

Brak kompetencji efektywnego zarządzania uczelnią [M1]

Niedostatek kompetencji władz uczelni do efektywnego działania na jej terenie [M1]

Możliwośd niezdrowej rywalizacji (wyścig szczurów) i złej atmosfery [M1]

Bezrobocie i frustracja części pracowników uczelni [M1]

Ograniczenie inicjatyw uczelni [M2]

Ograniczenie badao podstawowych – ograniczanie rozwoju teorii [M2]

Brak innowacji w zarządzaniu uczelnią [M2]

Eliminacja potencjalnych rozwiązao strategicznych [M2]

Brak możliwości realizacji oczekiwao uczelni [M2]

Brak motywacji pracowników do rozwoju [M2]

Osłabienie tendencji modernizacyjnych i innowacyjnych [M2]

Sterowanie administracyjno-biurokratyczne, niska autonomia władz uczelni [M3]

Biernośd władz uczelni [M3]

Blokowanie dalej idących projektów/wizji [M3]

Utrwalenie istniejących grup interesów


Strona | 134

11.4 Analiza PEST – komentarz ekspertów

Na wstępie opracowano metaplan głównych szans i zagrożeo w kontekście

każdego rozpatrywanego modelu (materiały zawarte w głównej części raportu

w ramach omówienia wyników analizy SWOT dla poszczególnych

wypracowanych modeli). Na tej podstawie nastąpiło wybranie najistotniejszych

szans i zagrożeo, co zostało poprzedzone scaleniem wszystkich silnych słabych

stron istniejących rozwiązao w kontekście rozpatrywanych modeli.

W trakcie prac zgłoszone przez dwóch ekspertów uwagi odnośnie sposobu

przeliczania wyników ankiety na temat wag zostały przeanalizowane,

z uwzględnieniem m.in. definicji rangowania, przykładów stosowania oraz

przydatności dla naszego problemu. Sprawdzono także różne możliwości

obliczania średniej. W wyniku analizy zdecydowano się jednak kontynuowad

metodę przyjętą w ramach metody ankietowej w trakcie drugiego spotkania

panelowego (z pewnymi modyfikacjami, wprowadzonymi dzięki możliwości

przeznaczenia dłuższego czasu na analizę statystyczną). W pierwszej kolejności

wyeliminowano charakterystyki, które cechowały się najniższą wagą. Usunięto

25% najniższych wartością wag z każdej części analizy PEST oraz wartości wag

poniżej 10%. Następnie usunięto wskazania izolowane, odstające, tzn. takie, na

które wskazał jedynie jeden ekspert. Wartości wag pozostałych wskazao

przeskalowano, przyjmując, że jeśli na daną kategorię wskazało więcej osób,

należy ją „zważyd” wielokrotnie. Nadano następujące wagi: 4 wskazania –

waga 1; 5 wskazao – waga 1,33; 6 wskazao – waga 1,67; 3 wskazania –

waga 0,67; 2 wskazania – waga 0,33 (wtedy jedno wskazanie – waga 0). Po tym

przeliczeniu usunięto wagi o wartości równej lub mniejszej 10%. W następnym

kroku łączono różne pozycje i uśredniano ich wagi (oraz prawdopodobieostwa).

Uczyniono tak z dwiema kategoriami. Następnie przeskalowano wagi tak, by

suma ich zbliżona była do 100%. Nie przeprowadzano oceny eksperckiej

(jakościowej) otrzymanych wyników, ze względu na brak występowania

obserwacji nietypowych (np. wskazujących na bardzo małe

prawdopodobieostwo wystąpienia, czy też bardzo różniących się między sobą

wag). Otrzymane wyniki cechują się, nota bene, dośd dużą spójnością. Ponadto,

pozostawienie dokładniejszych wyników, po uważnej obróbce statystycznej,

może mied większe walory poznawcze dla Top Ekspertów.


Strona | 135

11.5 Tabela 8a: Szanse w otoczeniu Politycznym – materiał

pomocniczy

Szanse

Lobbing na rzecz kreatywności (siła napędowa) [M1]

Rozwój innowacji – wzmacniany przez grupy biznesu (lobbing) [M1]

Zmiany w prawodawstwie zgodne z interesem społecznym [M1]

Łatwiejsze zdobywanie funduszy i grantów przez innowatorów [M1]

Wzmocnienie polityki regionalnej [M1]

Środki na innowacje z UE [M1]

Silna władza [M2]

Wymuszanie reform przez UE oraz środki finansowe z budżetu UE [M2]

Wykorzystanie sił rynkowych dla osiągnięcia celów politycznych lub ekonomicznych [M2]

Łatwośd procesu decyzyjnego [M2]

Odpornośd na zmiany polityczne [M3]

Wsparcie ze strony każdej władzy na poziomie organizacyjnym i finansowym [M3]

11.6 Tabela 8b: Zagrożenia w otoczeniu Politycznym – materiał

pomocniczy

Zagrożenia

Wpływ wielkich korporacji na ustawodawstwo [M1]

Bariery dla Warszawy nie zostaną zniesione [M1]

Eliminacja środków z funduszy spójności [M1]

Lobby regionalne ściągające Warszawę w dół [M1]

Niestabilna scena polityczna [M2]

Petryfikacja oraz utrwalenie dotychczasowej struktury finansowania nauki na poziomie

UE i kraju [M2]

Podzielona UE, niespójna polityka stanowi zagrożenie konkurencyjności gospodarki

pojmowanej jako otoczenie UE (Rosja, Chiny, USA, etc.) [M2]

Zagrożenie technokratyczne (wąskie grono osób niekompetentnych) [M2]

Tendencja do stabilizacji istniejących rozwiązao [M3]

Niska presja na wprowadzenie zmian [M3]

Brak dążenia do najwyższych standardów (rankingi) [M3]


Strona | 136

11.7 Tabela 9a: Szanse w otoczeniu Ekonomicznym – materiał

pomocniczy

Szanse

Przyrost środków finansowa (finansowanie przez biznes) [M1]

Zarządzanie potencjałem – większe środki dla najlepszych [M1]

Lepsza sytuacja finansowa grup innowacyjnych [M1]

Wzrost poziomu dochodów (wynagrodzenie za wynik) [M1]

Konsorcja naukowe, badania wdrożeniowe [M1]

Warszawa jako metropolia UE [M1]

Relatywnie większa cennośd funduszy zewnętrznych [M2]

Przyjęcie euro ustabilizuje sytuację finansową uczelni [M2]

Szybki rozwój ekonomiczny kraju i Mazowsza [M2]

Możliwośd sterowania ulgami w odgórnym modelu [M2]

Możliwośd sterowania zgodnie z cyklem koniunkturalnym [M2]

Poprawa finansowania [M3]

Większa użytecznośd realizowanych projektów badawczych [M3]

Dostosowanie profilu absolwenta do rynku pracy [M3]

Rynkowa wartośd dyplomów [M3]

Najlepsze uczelnie pozostają [M3]

11.8 Tabela 9b: Zagrożenia w otoczeniu Ekonomicznym – materiał

pomocniczy

Zagrożenia

Nadmierne uzależnienie od polityki i środków finansowych biznesu [M1]

Koniecznośd stworzenia programów socjalnych dla akademików, którzy wypadną

z rynku [M1]

Lobbing silnych bogatych uczelni europejskich [M2]

Wąski pragmatyzm realizowanych projektów [M3]

Osłabienie badao podstawowych [M3]

Zagrożenie korupcyjne [M3]

Różnicowanie statusu materialnego pracowników [M3]


Strona | 137

11.9 Tabela 10a: Szanse w otoczeniu Społecznym – materiał

pomocniczy

Szanse

Zmiana świadomości społecznej [M1]

Urealnienie (upraszczanie) programów badawczych [M1]

Wzrost szans rozwoju w Polsce ludzi młodych i zdolnych [M1]

Promowanie etyki i wzrost świadomości społecznej (szczególnie akademików) [M1]

Zmiana wrażliwości społecznych [M1]

Warszawa jako lokomotywa dla innych ośrodków [M1]

Możliwośd zaplanowania zgodnie z demografią [M2]

Zaangażowanie wybitnych jednostek do indywidualnych projektów [M3]

Wzrost kompetencji pracowników w zarządzaniu [M3]

Przygotowanie absolwentów do zawodu [M3]

Stabilnośd ekonomiczna części kadry [M3]

11.10 Tabela 10b: Zagrożenia w otoczeniu Społecznym – materiał

pomocniczy

Zagrożenia

Zbyt mocne podstawy rywalizacyjne – osłabienie więzi społecznych [M1]

Erozja etyki w świecie nauki [M1]

Pogorszenie dostępności szkół wyższych w miejscowościach prowincjonalnych [M1]

Wzrost konfliktów w miejscu pracy [M1]

Spadek poczucia bezpieczeostwa środowiska akademickiego [M1]

Wybory kulturowe, etyczne, religijne, konsekwencja wyborów [M2]

Rozrastanie się grup wykluczonych społecznie [M2]

Wzrost konfliktów między uczelniami [M3]

Wzrost konfliktów wewnątrz uczelni (konkurencja) [M3]

Ograniczenie rozwoju nauki abstrakcyjnej [M3]

Częśd uczelni upada [M3]


Strona | 138

11.11 Tabela 11a: Szanse w otoczeniu Technologicznym – materiał

pomocniczy

Szanse

Rozwój potencjału innowacyjnego [M1]

Postęp technologiczny, oprzyrządowanie [M1]

Łatwiejsze wdrażanie technologii [M1]

Wzrost dostępu do nowych technologii (dla akademików) [M1]

Poprawa techniczno-organizacyjnych warunków pracy [M1]

Obniżenie barier wejścia [M2]

Kierunkowe finansowanie -> koncentracja [M2]

Specjalizacja [M2]

Dostosowanie badao technicznych do potrzeb rynku [M3]

Większy nacisk na wdrożenia [M3]

Większy potencjał kreowania innowacji [M3]

Zwiększenie zainteresowania doktoratem w branży technicznej [M3]

11.12 Tabela 11b: Zagrożenia w otoczeniu Technologicznym – materiał

pomocniczy

Zagrożenia

Bogatsze firmy używają silniejszych środków promocji [M1]

Zakłócenia na rynku odbiorców np. sprzętu badawczego (uczelnie) [M1]

Osłabienie innowacyjności [M2]

Rozwój nauk technicznych kosztem społecznych [M3]

Zróżnicowanie statusu materialnego pracowników różnych dziedzin nauki [M3]

Słabsza motywacja do stopni powyżej doktorów [M3]

egzemplarz bezpłatny

Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza Akademickie Mazowsze 2030”Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 realizowany w ramach Działania 1.1 Poddziałania 1.1.1

”

Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST Raport z badaniaakademickiemazowsze2030.pl/Data/File/152.pdf ·...

Documents

Transcript of Przeprowadzenie analiz SWOT i PEST Raport z badaniaakademickiemazowsze2030.pl/Data/File/152.pdf ·...